антонэ мостаэрт
DESCRIPTION
Бельгийн монголч эрдэмтэн Антонэ Мостаэртийн тухай энд үгүүлнэTRANSCRIPT
ANTOINE JULES EDMOND MARIE JOSEPH MOSTAERT (10.08.1881-02.06. 1971)
ЭРДЭМТДИЙН ҮНЭЛГЭЭ
• “Антоон Мостаэрт бол монгол судлалын орчин үеийн түүхийн өнгө төрхийг тодорхойлсон хамгийн гарамгай хүн.” Поппе, 1974
• “Нууц товчооны орчуулгуудыг шүүмжилсэн таны гайхамшигт номыг олж үзсэнээс хойш ялангуяа би орчуулгынхаа олон дутагдлыг сэнхэрч мэдэв.” Ц.Дамдинсүрэн,
• “Хүндэт Антоон Мостертийн тэвчээр хатуужил, хичээл зүтгэл, мөн түүний энэрэнгүй сэтгэлийг ямагт дурсан санадаг юм. Уг зохиолыг орчуулах ёстой хүн нь би бус, харин тэр байх байжээ. Би урьтаж амжсан нь түүний гүн туслалцааны ач юм шүү.” Ф.В.Кливиз
• “Монгол судлалын түүхнээ хүлээн зөвшөөрөгдсөн нэрт эрдэмтэн Антоон Мостаэрт бол XX зууны монгол судлалын хөгжилд асар их хувь нэмэр оруулсан агуу их эрдэмтдийн нэг билээ.” Ё.Жанчив
Амьдрал бүтээл• 1881 оны 8-р сарын 10 нд Бельгийн Брюгэ хотод төрсөн.• Дунд сургуульд байхдаа латин, герег хэл сурсан.• Бельгит байхдаа хятад хэл сурч байсан, Германы
монголч Яков Шмидтийн (1799-1847) “Монгол хэлний хэлзүй” номын латин хэлээрхээр нь монгол хэл сурч эхлэсэн байна.
• Шинэ гэрээ-ний монгол бичгийн орчуулгаар сурсан нь монгол судлал руу орох нөхцөл болжээ.
• 1905 оны 9 сарын 13 нд Хятад дахь католиг шашны төлөөлөгчийн газар томилогдов.
• 1906-1925 онд Өвөр Монголын Их Зуугийн чуулганы Бор Балгаст “Баруун өмнөд монгол дахь шашин дэлгэрүүлэх төв”-д ъхристос шашны тэнхимд номлогчоор томилогдон суусан.
Амьдрал тэмцэл
• Түүний монгол нэр нь Tiyen Baγsi буюу номын багш Тиеэн, гэдэг байсан бөгөөд энэ нь хятад хэлний Tian Qingbo (田清波) гэх нэрээс үүджээ.
• 1925 оны 10 сараас 1948 оны 11 сар хүртэл 40 жил Бээжинд сууж амьдралын сүүлийн хэсгээ АНУ-ын Арлингтон хотод өнгөрөөжээ.
• Түүний хувийн номын сан одоо Бельгт ScheutMemorial Libraryin Leuven,-д хадгалагдаж байна.
• Зургаан түмэн монголын баруун гурван түмний нэг Ордос түмний нутгийн аялгуу, аман зохиол, угсаатны зүйн баялаг материал цуглуулсан.
Судалгааны талаар
• 1927 онд хэвлүүлсэн анхны бүтээлдээ Ордос аялгууны авианзүйн байгуулал, эгшиг, гийгүүлэгчийн тус тус шинж, үгийн эхний чанга гийгүүлэгчийн сулрах ёсыг нарийвчлан судласан нь монгол судлаачдын анхаарлыг татжээ.
• Ордос аялгууны аман зохиолын жишээг галиглан үзүүлсэн байна.
• Ордос аялгууны үгийн санг чамбай судласны үндсэн дээр Ордос толь хэвлүүлэв
Анхны бүтээл
• 1914-1921 онд “Чухал номын суртал”
• “Нэгэн үзмэгц тодорхой мэдэх дэвтэр”
• Чухал ёсны тайлбар”
• “Арилгах орны сүнсдийн сар” бүтээлийг монгол хэлээр орчуулсан.
• “Les Nestoriens et la Langue Mongole” 1925 Peking;
• Бүтээлийнх нь 60 гаруй хувь нь монгол хэл бичгийн судлалтай шууд холбоотой. Э.П.
Судалгаа
• Тэрбээр 1934 оны Ордосын судлал бүтээлдээ,ордос овог, Хутагтай хун тайж болон СаганСэцэний тухай домог, ордосчуудын Чингисхаантай холбогдохын учир, ордосын яруунайраг, ордос цагаан өвгөний тахилга, галголомт сахих ёсны тухай нийтлэжээ.
• Ганьсугийн монголчууд, тэдний хэл” зохиолдооэнэ нутгийн монгол хэлнийг судалж, газарнутгийг тодорхойлж, хэл аялгууны онцлогийггаргаж, хэзээ нүүдэллэж ирсэнийг тодруулжээ.
Амьдрал
• Тэрбээр АНУ-д амьдрахдаа Монголын нууцтовчооны орчуулгыг шүүн үзэж, сонгодогбичгээс өмнөх үеийн монгол хэлнийдурсгалаас тайлан унших, монголын түүхийнсурвалж бичгийг хэвлэлд бэлтгэх ажил хийжээ.
• МНТовчооны талаар хэд хэдэн цуврал үгүүлэл бичжээ.
• 1952 оноос гарч эхлэсэн ХЕИ-ийн “ScriptaMongolica” цувралд 17-р зууны монгол түүхчдийн хэд хэдэн зохиолыг удиртгал бичиж хэвлүүлсэн.
Монголын нууц товчооны судалгаа
• С.А.Козины (1879-1956) 1941 оны орос орчуулга
• Э.Хэнишийн (1880-1966) 1948 оны герман орчуулга
• П.Пеллиогийн (1878-1945) 1949 оны франц орчуулга зэрэг орчуулгын ээдрээтэй хэсгийг сонгон тайлбарлаж, харьцуулж, дүгнэж, санал дэвшүүлсэн юм.
Бүтээлийн тухай
• Саган сэцэний эрдэнийн товчийг зохиогчийн уугуул нутаг Ордосоос олж нийтлэсэн явдал XYII зууны монголын түүхийн агуу зохиолыг нягтлах боломж олгосон.
• А хувилбарыг Саган сэцэний элэнц эцгийн төрөл болох Үүшин хошуудын Дугаржав тайжаас олж 1910 оны үед Отог хошуугы Төв дэлгэрээр хуулуулжээ.
• Б хувилбарыг энэ хошууны мэйрэн занги Түмэн Өлзийгөөс олж 1918 онд Отог хошууны Төвдэлгэрээр бичүүлсэн байна.
• С хувилбарыг 1916 онд Үүшин хошууны Хишигбат, Хангины хошуунаас олж түүнд өгчээ.
ORDOS DICTIONARY• 1941, 1942, 1944 онуудад 3 ботиор Бээжинд
хэвлүүлсэн.• “Монголын нэгэн нутгийн аялгууны анхны толь
бичиг болох юм. Үүнийг 1906-25 онд буюу 19 жилийн турш шашны хэргээр суух үедээ Ордосын өмнөд нутгаас олж цуглуулсан юм.
• Толь бичиг нийтдээ 21000 толгой үгтэй, бүгдийг би сонгосон.
• Газарзүйн болон хүний нэрийг их хэмжээгээр оруулжээ.
• Нутгийн аялгууг маш нарийн галигаар тэмдэглэсэн хэл, соёл, угсаатны зүйн толь юм.
Гишүүнчлэл, шагнал, үнэлгээ
• Фин-угорын нийгэмлэгийн гишүүн
• Польшийн дорно дахины судлалын нийгэмлэгийн гишүүн
• Урал-Алтай судлалын нийгэмлэгийн хүндэт гишүүн
• Индианы ИС-ийн алтай судлалын шагналтан
• Бельгийн газар зүйн нийгэмлэгийн тусгай шагналтан
• Бельгийн титэмт одонт
Бүтээл судалгаа• “А propos de quelques portraits d’empereurs
Mongols”, 1927, Leipzig, Germany• Mostaert A. Ordosica, Bulletin of the Catholic
University, Peking, IX, 1934, 1-96;• Mostaert A. “Le Dialecte des Mongols Ordus (Sud), Etude
phonetique” Anthropos 21 (1926), pp. 851-869; 22 (1927), pp. 160-186
• Mostaert A. “Textes oraux Ordos, Peiping, 1937• Mostaert A. “Folklore Ordos, Traduction des Textes oraux-
Ordos, Peiping, 1947• Mostaert A. Dictionare Ordos, I-III, Peiping, 1941-1944, 1968• “Mostaert A. Sur quelques passages de L’Histoire Secrete des
Mongols, HJAS 13(1950), 285-361; 14(1951), 329-403; 15(1952), 285-395
Эрдэм шинжилгээний бүтээл
• “Mostaert A. Sur quelques passages de L’HistoireSecrete des Mongols, Harvard YenchinInstitute, 1953, 407;
• Altan tobci, a brief history of the Mongols by blobzanbstan jin, with a critical introduction by Antoine Mostaert and and Foreword by Francis Woodman Cleaves (Scripta Mongolica I, Cambridge Mass. 1952, XXYI+IY+139 pp)
• Erdene-yin tobci, Mongolian chronicle by Sagang Secenwith a critical Introduction by A.Mostaert and editor’s foreword by F.Cleaves, Cambridge, 1956 (ScriptaMongolica 11, part I, 124 p; part II, 272p; part III 298p; part IY, 270p)
Бүтээлийн тухай
• Bolor erike, Mongolian chronicle by Rasipunsag, A critical Introduction by A.Mostaert, An editor’s foreword F.W.Cleaves, Cambridge, 1959 (Scripta Mongolica 111, 33+384, 466, 348 pp)
• A Mostaert, Scripta Mongolica, III Erdeni-yin tobci, part III, 1959, 288-89pp; Sh.Bira, Mongolyn tuuh biclegiin zarim neg asuudal, BNMAU Shinjleh Uhaany Akademiin Medee, No1, 1966, 73 r tal;
НОМЗҮЙ
• “Монголын судлалын нэрт эрдэмтэн А.Мостаэрт (1881-1971) Ж.Төмөрцэрэн, Studia Mongolica, tom I(9), fasc.17, 1973, 201-207;
• “Патер Антуан Мостарт” (1881-1971) , Б.Содном, “Монголын судалсан гадаадын эрдэмтэд”, Уб., 1975, 45-55 х.
• “Нэрт монголч эрдэмтэн Антоне Мостаэртыг танилцуулах нь”, Данзан, Монгол хэл утга зохиол, 1987.4. 109-112 х.
• “Монголч эрдэмтэн А.Мостерт”, Э.Пүрэвжав, The International Symposium Mongol studies in low countries: Antoine Mostaert’s Heritage”, Ub., August 10-11, 2004
• “Нэрт монголч эрдэмтэн Католик шашны санваартан Антоон Мостаэрт”, эрх. Г.Цэцэгдарь, Уб., 2011”
PHOTOS
PHOTOS
Books of Mostaert