30 the books’ journal #55 [Μάιος 2015]

Ηουρά για να μπειςστη μεγάλη αίθουσατης εκδήλωσης ήταντεράστια και συνε-χώς αυξανόταν. Ο

κόσμος έκανε ευχαρίστως υπομονήγια να δει και να ακούσει από κο-ντά τον διάσημο βρετανό διανοού-μενο. Η εκδήλωση ξεκίνησε μεεντυπωσιακό τρόπο. Προβλήθηκεένα σπαρταριστό βιντεοκλιπάκιόπου ο Ρίτσαρντ Ντώκινς (RichardDawkins), με το ατάραχο φλεγμα-τικό του χιούμορ, καθισμένοςάνετα στον καναπέ του σπιτιούτου, διάβαζε με θεατρικό τρόπο με-ρικά από τα πιο γελοία hate mailsπου δέχεται συνεχώς από «ευσε-βείς» χριστιανούς. Έπειτα, πάνταμε βάση τους άξονες του ορθού λό-γου, της εξελικτικής βιολογίας καιτου αθεϊσμού, απάντησε σε ερω-τήσεις της Ελίζας Γκορόγια γιαδιάφορα ζητήματα.

Μας εξήγησε γιατί η ηθική δενχρειάζεται τη θρησκεία και φυσικάδεν πηγάζει από αυτή. Οι μεγάλεςθετικές αλλαγές στον τρόπο με τονοποίο αντιμετωπίζουμε πλέον ταάτομα και τα ανθρώπινα δικαιώ-ματα στις ανεπτυγμένες κοινωνίεςδεν προήλθαν από κάποια θρη-σκεία, η οποία είναι παρούσα έτσικι αλλιώς εδώ και αιώνες, αλλά απότην εξέλιξη της επιστήμης και τωνθεσμών. Εξ αιτίας αυτών, π.χ., εξα-λείφθηκε η δουλεία ή δεν τιμωρεί-ται πια κάποιος που δεν εκκλησιά-ζεται τις Κυριακές. Βέβαια, τογεγονός ότι στην Ελλάδα σήμεραφυλακίζεται ένα άτομο για βλα-σφημία επειδή σατιρίζει ένα «ιερό»πρόσωπο της Εκκλησίας, του φά-νηκε εξαιρετικά παράλογο, όχιμόνο γιατί η βλασφημία, όπως είπεχαριτολογώντας, είναι ένα έγκλημαχωρίς θύμα, αλλά γιατί τέτοιεςπρακτικές συνηθίζουν να έχουν ταθεοκρατικά και καταπιεστικά κα-θεστώτα της Ανατολής. Χειρότερηεντύπωση του κάνει όμως το«άβατο» του Αγίου Όρους για τιςγυναίκες. Χαρακτηρίζοντας με έμ-φαση τον εαυτό του φεμινιστή, οΝτώκινς δεν μπορεί με τίποτα νακατανοήσει και να αποδεχτεί τηνκακομεταχείριση των γυναικών καιαπό τις τρεις μεγάλες μονοθεϊστι-κές θρησκείες. Με τον ίδιο τρόπο,

δεν μπορεί να καταλάβει την εμ-μονή που έχουν οι πιστοί με το ναθεωρούν αμαρτία το ομοφυλόφιλοσεξ (αντί, ας πούμε, με το γεγονόςότι εκατομμύρια άνθρωποι πεθαί-νουν από την πείνα ή τις κακου-χίες). Πώς μπορείς να πιστεύεις,αναρωτιέται ο Ντώκινς, ότι ο Δη-μιουργός αυτού του άπειρου καιπερίπλοκου σύμπαντος ενδιαφέρε-ται ειδικά για το φύλο του ατόμουμε το οποίο κάνεις σεξ;

Ο ορθός λόγος κυρίως και φυ-σικά η γνώση είναι τα όπλα για ναμην είναι κανείς εύπιστος και ευά-λωτος σε δεισιδαιμονίες και απά-τες. Ένα θαυμαστό παράδειγμασύνθεσης ορθής κρίσης και γνώσηςείναι η εξήγηση που μας προσφέρειη Θεωρία της Εξέλιξης για τηνπροέλευση του κόσμου σε σχέσημε τις θρησκευτικές εξηγήσεις.Διότι μας αποδεικνύει πώς εξαιρε-τικά περίπλοκα συστήματα μπο-ρούν να προέλθουν από πολύ απλάστοιχεία μέσω φυσικών διαδικα-σιών. Άλλωστε, η αναγωγή της δη-μιουργίας ενός τόσο περίπλοκουκόσμου στην ύπαρξη ενός υπερ-ευ-φυούς όντος, απαιτεί τον ίδιοβαθμό εξήγησης για την προέλευση

αυτού του όντος. Η σαρκαστικήπίστη κάποιων στο διαβόητο Ιπτά-μενο Μακαρονοτέρας επιθυμεί ναυπογραμμίσει το γεγονός ότι ο κα-θένας θα μπορούσε να εφεύρει μιαθρησκεία.

Όσον αφορά τα «θαύματα», οΝτώκινς προτείνει με πνευματώδητρόπο δύο αφορισμούς που θα πρέ-πει να οδηγούν τη σκέψη μας: Τοδιάσημο επιχείρημα του Hume, ότικάτι θα πρέπει να θεωρηθεί θαύμαμόνο εάν θα ήταν πιο απίθανο ναμην είναι, και ο περίφημος 3ος νό-μος του Clarke, σύμφωνα με τονοποίο οποιαδήποτε επαρκώςπροηγμένη τεχνολογία δεν μπορείνα διακριθεί από ένα θαύμα. Οιμεγάλοι ταχυδακτυλουργοί τηςεποχής μας παρουσιάζουν πολύκαλύτερα κόλπα από τα διάφορακαταγεγραμμένα θαύματα. Το σύ-νολο των δεδομένων και των απο-δείξεων είναι αυτά που θα έπρεπενα καθοδηγούν τους συλλογισμούςμας. Από την άλλη, το σύνολο τωνγνώσεων που κατέχει η ανθρωπό-τητα σήμερα είναι εκπληκτικά με-γάλο σε σχέση με το παρελθόν. Εί-ναι χαρακτηριστικό ότι έναςσύγχρονος μαθητής του γυμνασίου,

δηλαδή ένα 14χρονο παιδί, έχει τό-σες επιστημονικές γνώσεις που θαμπορούσε να εντυπωσιάσει και νασυγκλονίσει τον Αριστοτέλη!

Ο Ντώκινς, απαντώντας σε άλ-λες ερωτήσεις, μίλησε για θέματαόπως ο ρατσισμός και η ισλαμοφο-βία (άλλο η κριτική σε μια θρη-σκεία, πράγμα που επιβάλλεται, καιάλλο οι διακρίσεις σε σχέση με τηφυλή – υπάρχουν, π.χ., μουσουλ-μάνοι διαφόρων φυλών), την πολυ-γαμία στα είδη (όχι, δεν είναι κα-νόνας ούτε η πολυγαμία ούτε ημονογαμία, καθώς πολλά είδη, συ-μπεριλαμβανομένου του ανθρώπου,εξελικτικά διαθέτουν διάφορες ανα-παραγωγικές συμπεριφορές), τηχορτοφαγία (ο ίδιος δεν είναι χορ-τοφάγος αλλά υποστηρίζει φυσικάότι πρέπει να ελαττώνουμε όσομπορούμε τον πόνο των ζώων μέχριτη θανάτωσή τους, και ελπίζει κά-ποια στιγμή στο μέλλον όλοι οι άν-θρωποι να γίνουν χορτοφάγοι). Τέ-λος, όταν ρωτήθηκε ποια υπαρκτάπρόσωπα θαυμάζει ως ήρωες, ανέ-φερε ενδεικτικά πρώτα την Υπα-τία, ως μια σπουδαία μάρτυρα τουορθολογισμού και του φεμινισμού,τον Δαρβίνο, όχι μόνο ως έναν με-γάλο επιστήμονα αλλά και ως ένανκαταπληκτικό άνθρωπο, και τονΜπέρτραντ Ράσσελ, ως έναν πα-θιασμένο και συνεπή σκεπτικιστή.

Κι ο θάνατος; Πώς τον αντιμε-τωπίζει ένας άθεος σκεπτικιστήςσαν τον Ντώκινς; Ο θάνατος είναιακριβώς το σημείο στο οποίο βρι-σκόμασταν πριν γεννηθούμε καιστο οποίο θα επιστρέψουμε μετάτο τέλος της ζωής μας. Αυτή τηζωή, τη μοναδική που έχουμε, θαπρέπει να την εκτιμούμε, να τη σε-βόμαστε και να τη χαιρόμαστε. Θαπρέπει να βοηθάμε τους άλλουςνα βελτιώνουν τη δική τους ζωήκαι κυρίως να εγκαταλείψουμε τηνπαράλογη και αλαζονική ιδέα ότιθα έχουμε άλλη μια ευκαιρία μετάθάνατον. ��

Ο Ρίτσαρντ Ντώκινς συζήτησε με τοκοινό της Αθήνας, στις 24 Απριλίου2015, στον πολυχώρο Hub, σε μιαεκδήλωση που διοργάνωσε η ΈνωσηΑθέων σε συνεργασία με τα Public, τιςεκδόσεις Κάτοπτρο και με τηνυποστήριξη της ΈνωσηςΟυμανιστών/στριών Ελλάδας.

Τι είπε ο Ρίτσαρντ Ντώκινς στην ΑθήναΑπό τη ΓΙΟΥΛΗ ΦΩΚΑ­ΚΑΒΑΛΙΕΡΑΚΗ

Ο Ρίτσαρντ Ντώκινς.

Jaso

n / F

lickr