!! archaeometric analysis of papaloukas mural paintings in amfissa cathedrale
TRANSCRIPT
-
8/3/2019 !! Archaeometric Analysis of Papaloukas Mural Paintings in Amfissa Cathedrale
1/17
ArchoSciencesNumro 31 (2007)
Varia
...............................................................................................................................................................................................................................................................................................
Ioannis Liritzis et Eliza Polychroniadou
Archaeometrical analysis of muralpaintings made by Spyros Papaloukas(1892-1957) in Amfissa cathedral
...............................................................................................................................................................................................................................................................................................
Avertissement
Le contenu de ce site relve de la lgislation franaise sur la proprit intellectuelle et est la proprit exclusive del'diteur.Les uvres figurant sur ce site peuvent tre consultes et reproduites sur un support papier ou numrique sousrserve qu'elles soient strictement rserves un usage soit personnel, soit scientifique ou pdagogique excluanttoute exploitation commerciale. La reproduction devra obligatoirement mentionner l'diteur, le nom de la revue,l'auteur et la rfrence du document.Toute autre reproduction est interdite sauf accord pralable de l'diteur, en dehors des cas prvus par la lgislationen vigueur en France.
Revues.org est un portail de revues en sciences humaines et sociales dvelopp par le CLEO, Centre pour l'ditionlectronique ouverte (CNRS, EHESS, UP, UAPV).
...............................................................................................................................................................................................................................................................................................
Rfrence lectroniqueIoannis Liritzis et Eliza Polychroniadou, Archaeometrical analysis of mural paintings made by Spyros Papaloukas(1892-1957) in Amfissa cathedral , ArchoSciences [En ligne], 31 | 2007, mis en ligne le 31 dcembre 2009. URL :http://archeosciences.revues.org/index803.htmlDOI : en cours d'attribution
diteur : Presses universitaires de Renneshttp://archeosciences.revues.orghttp://www.revues.org
Document accessible en ligne l'adresse suivante : http://archeosciences.revues.org/index803.htmlCe document est le fac-simil de l'dition papier.Tous droits rservs
-
8/3/2019 !! Archaeometric Analysis of Papaloukas Mural Paintings in Amfissa Cathedrale
2/17
. Ap. 2007 ; . O. 2007 ArcheoSciences, revue darchomtrie,31, 2007, p. 97-112
Archaeometrical analysis o mural paintings
made by Spyros Papaloukas (1892-1957)
in Amfssa cathedral
Analyse archomtrique des peintures murales entreprises
par Spyros Papaloukas (1892-1957) dans la cathdrale dAmphissa
I Liritzis * E Polychroniadou **
Abstract: Cmb pp m w pp mp m pg Am C (C A p g 1926-32) Fk pv, C G, g EDXRF, FTIR, IR-PAS, RAMAN, XRD, gmgp g pgp, w w m: ) p m pgm m g pvv m, b) vg Ppk mk f vpm mvm 20 , b p w v b b m xp mpx m pg p wk v m mpm xpm. I pgm m, , m, w, P b, w, m w. Sv p w w (g), , w pgm, ( x), m. Pgm w mx w bg mm m g, gg. G mgp p gg mp m g.
Rsum :Des mthodes combines de spectromtrie EDXRF, FTIR, IR-PAS, RAMAN, XRD, chromatographie gazeuse et photographie digitale ont tappliques aux peintures murales de la cathdrale dAmphissa (glise de lAnnonciation, peinte entre 1926 et 1932) dans la province de Phocide, enGrce Centrale. Cette recherche a un double but : a) identier les techniques de peinture, les pigments de lartiste et les matriaux utiliss durant les phasesde traitement prcdentes et b) comprendre linfuence marque dans le dveloppement artistique de Papaloukas un perectionniste dont les habiletscratives lui ont permis dexplorer les tendances complexes dans la peinture contemporaine et de produire une srie doeuvres variant de limpressionisme lexpressionisme en relation avec les mouvements artistiques des artistes du xxe sicle de notre re. Les pigments identis comprennent ultramarine,anthracite, hmatite, ocre jaune, bleu de Prusse, blanc de plomb, jaune chrome. Plusieurs couches de peinture sont composes docre jaune (goethite),calcite utilise comme pigment blanc, ocre rouge (anydre oxyde de er, ultramarine. Les pigments y ont t mlangs des liants, comme la colle animale,la gouache ou lu. La chromatographie gazeuse a permis didentier la prsence de tempera lu et de colle animale.
Key words: Am C, Spp, IRPAS, FTIR, Rm, Op, Pgm, A, Av, Cv.
Mots cls :Cathdrale dAmphissa, Spectromtrie, IRPAS, FTIR, Raman, Proprits optiques, Pigments, Anthivola, Conservation.
* Laboratory o Archaeometry University o the Aegean, Dept. o Mediterranean Studies, 1 Demokratias Ave., Rhodes 85100, Greece ([email protected])** Conservation and Restoration o Works o Art and Monuments, 13 Omirou str, Neo Psihiko, Athens 15451, Greece ([email protected])
-
8/3/2019 !! Archaeometric Analysis of Papaloukas Mural Paintings in Amfissa Cathedrale
3/17
98 Ioannis Liritzis, Eliza Polychroniadou
ArcheoSciences, revue darchomtrie,31, 2007, p. 97-112
1. IntroductIon
Amg t att w lagly tbutd t t dvl-pmt tmpay Gk at, Spy Papluka,
udubtdly a gat gu (Spt, 1982; Lambak-Plaka, 2006). Dug tud Pa bamaquatd wt t att mvmt t 20t tuy
w ad a gat u att dvlp-mt. Tugut a, Papaluka agd v tbuda patg, a tat a w tmad tv, a labatd ptt w atvablt ad t qualty abld m t xpl tmplx td md patg ad pdu a wk vad m mpm t aly xp-m. H u lu t a a mly dptv adjut tm, but a t mt ptt ma xp ad tdmat lmt mpt. Btw 1926-1932
udtk a maj att vtu, t patg tt mual t Ama Catdal (Cu t
Auat) a -dmd u bult 1868 tu a aly Cta bala. I t 1000 q mu-mtal wk, Papaluka, v tug llw t ttlytabld ul Byzat latal at, da tattmpt a vlutay appa t t att mt Byzat gapy by tdug lmt t pt-Impt1, t Fauvt 2 ad t Nab 3 (Rd, 1966;Bd, 1997) (Fg. 1). I t mual patg t AmaCatdal ma wa t vual t patgvg l valu t t tal p. av t
mbd -mgu matal ad tqu.T mual patg w p vat dt
wt xtv l pat ad vall akg. Dtvvat tatmt ad vau tvt btw1970-1994 tbutd mmly t t l a majpat t gal patg. Immdat u vattvt ad t tak pla bad t mtd
1. Att mvmt Fa (1880-1900) a xt mp-m. T tm Pt-Impm appld t t wk lat 19t-tuy pat a Paul Cza, Gg Suat, Paul Gaugu, Vtva Gg , H d ulu-Laut, ad t
2. A mall gup att, t wld bat a ty w alld, w,tly at t tu t tuy, xpldd t t wt a
wld, vbat tyl xpt at. Fauvm (1898-1908) gw ut Ptllm ad gal Pt-Impm, but aatzd by am pmtv ad l atualt tyl. Paul Gaugu tyl ad u lu w pally tg u. Fauvm wa t pat t btubm ad md xpm.
3. L Nab (1891-1899) w a Paa gup Pt-Imptatt ad llutat w bam vy utal t ld gapat. T mpa dg wa ad by t paalll At Nuvaumvmt. Bt gup al ad l t t t Symblt. T L Nab wa P Bad, Mau D, K Xav Rul, FlxValltt, ad Eduad Vullad.
aaly, tat wuld lp gud d abut a advat tatmt.
Ou pt wk t t a btad ult maamtal tqu appld t mut ampl ad a -dtutv ma ad ttg appld dtly t mual patg d t dty pgmt, bdad ubtat matt, a p-qut tp t ay ut -vat wk (Ctt et al., 2007; Swa, 1998; Bauma
et al., 1998; Ma et al., 1984).
2. ModernscIenceandconteMporaryMuralpaIntIngs
Amgt t qutly ud mtd wall pat-g, pgmt, laqu ad mda, a, Plazg LgtMpy (PLM), Sag Elt Mpy (SEM)ad SEM-EDS, X-ay u (XRF), X-ay da-t (XRD), Bula Mpy, Fu amIad Sptpy (FIR), Ga-Cmatgapy-Ma Sptmty (GC-MS), Hg Pma LqudCmatgapy (HPLC), Idutvly Cupld Plama-Optal Em Sptpy (ICP-OES), ultavlt/vbl abpt ptpy (UVS), vbl abptptpy (VS), Rama Sptpy (Wlmm et al.,2007; Kakul, 2002; Lau, 1910 a, b; Mll ad Wt,1994, 1977; Lua ad Ha, 1962; Lu ad Spa,2001; Ftt, 1993).
Fgu 1: T Ama Catdal: Upp t wall, gt al.Dtal amtal mpt ud by Mat. Sz:46 x 49m.
Figure 1 : Cathdrale dAmssa. Mur nord suprieur, aile droite.Dtail de la composition ornementale inluence par Matisse.Dimensions 46 x 49 cm.
-
8/3/2019 !! Archaeometric Analysis of Papaloukas Mural Paintings in Amfissa Cathedrale
4/17
Archaeometrical analysis o mural paintings made by Spyros Papaloukas 99
ArcheoSciences, revue darchomtrie,31, 2007, p. 97-112
I patula XRF, XRD ad malgal mpxamat wall patg av b ptd (.g.La ad Wt, 2001; Fllpak et al., 1976, 1979;Cam et al., 1977, Calamtu et al., 1983).
Pjt g aatzat wall patgag m pt gt tug Claal, Hlltt Rma, Mdval ad tmpay ad md tm(.g. Lua ad Ha, 1962; Matl & S, 2001;
Wallt, 1995; La ad Wt, 2001).Ealy wk ad tal pt, u a Lua
Egypta matal, Cu ad Lau ad C at-t tqu, t 19t tuy xplat aly mau-pt ad ptd wk by Mld ad by Eatlak, a
wll a, gal u tmlv, u a, Tplu adPly; all t a valuabl gud a t wat ga mat-al mgt b xptd t b ud muum bjt admual patg (Lua ad Ha, 1962; Cu, 1915;
Mld, 1849; Eatlak, 1967; Hawt ad Smt,1963; C 14t talatd 1933; Ply).
Dug t wl t 20t tuy, t a b a uualpat tat t att tually dd t pt wat ttut at, a p tat ludd a pla-t t mplymt matal t pvuly kw ud. S v b ty, att av ad att dpal a tmdu atmt atual ad y-tt matal, ad mv t l t u tm. Tpu pdut a b wlatdly mbadby md att. At w pat w mataltat lud pgmt wt updtd vaty, plu a
plta ytt pat mda, xqutly tapatplat, ab, xt mtal ally, quk-ttg adv,ad lt dv, t am mly a w.
Mv, t lg-tabld ld patg a aag. F xampl, patg atd al a -td a latvly lmtd upply att matal, t- t ly avalabl pat mda w wax, plat gum,gg, mlk, amal d, vgtabl l, ad plat .Pgmt am m mal dpt pply pd( Tplu ad Ply tat t) w xta-td m plat, t, ad amal. day, wv, atta t lmtd t t tadtal matal ad pgtqu but may al m a vaty mm-al pat mda, a wll a a pu w yttpgmt.
ak gatd tat a t att matal adt u play a mptat l vat pjt,t tmdu a t umb avalabl matala atd w allg vat pal(Gatta, 1993).
T yldd mat, m t xamat ad aa-ly att pat, abut att tqu ad matallp t takg d abut a ad vattatmt. T, vat md at al tak
a k tt at a a p, aully ag tda bd t p tqu tat t att udt at t wk. T allg dg vatlut tat pv a patg wtut dgadg tatt tt.
Nvtl, v wt t u, mu wkma t b d dtyg t vat umb mat-al ud by tmpay ad md att ad dv-lpg a btt udtadg t ppt tmatal. Aamty ad Cvat a playa gat l t t. T a w a umb t aalytal tqu, u a t abvmt-d, t ad ad dty att matal ad tqu
ad altug mt w d ad dvlpd t tudywk at mad wt m tadtal matal, ty aal b appld t 20t tuy atwk ad t mat-al.
Idtat t matal ad t ppt tmpay bjt ad w dvlpmt bg pu-ud at val maj ttut. Tma La, atGally, Ld, dvlpd a tqu t dty mdpat mda ug pyly ga matgapy- maptmty. Paul Wtm, Cag Mll RaIttut, dvlpd a dv ag, a mp-zd pt, t lgtat tmpay lat aly
a bjt l. Stt at t Caada CvatIttut tutd a taptabl FIR ptmttat a b ud t dtat tadtal matal ua Japa laqu m mtat mad m aw l alkyd.
T applat t aalytal tqu ttmpay wk at a ad udtadg att matal ad tqu (pgmt, bdg mda,atual agg matal). Plazd lgt mpy, XRF,
XRD, GC, LC, MS, FIR w appld t t patg t 20t-tuy U.S. att Wllm d Kg ad
Jab Law dutd t labat t GttyCvat Ittut ad t Natal Gally At(Sllg et al., 2002). T a llutatd w md a val w gt abut tmpay wk at, w ultmatly a ad t vat t
wk (D et al., 1989; Bw et al., 1994)A tgatd llabatv pjt tatd 2002 by at,
Ld, t Natal Gally At (NGA), Wagt,D.C., ad t Gtty Cvat Ittut (GCI) gavaw t m t may qut gadg t a-
-
8/3/2019 !! Archaeometric Analysis of Papaloukas Mural Paintings in Amfissa Cathedrale
5/17
100 Ioannis Liritzis, Eliza Polychroniadou
ArcheoSciences, revue darchomtrie,31, 2007, p. 97-112
at md pat matal, ug t lag md patg, mal aaly, ad pyal aat-zat (La et al., 2002. I 2000, 11 Eupa muum,datd by t ICN ad at Md, tabld t
Itatal Ntwk t Cvat CtmpayAt (INCAA) (, www.a.g).
3. HIstorIcalandarcHItecturalcontext
I d t appat t mpat Papaluka Gkaly 20t tuy patg mvmt, m ba atuallmt maj att mvmt, t -pa-lt, a ay. H wa b 1892 at Da, a vllagl t t aalgal t Dlp. T vmtalladap ad t aalgal t Dlp w t tmp ad lat pat dptd a lag pat
wk ludg t datv ad guatv patg t t wall ad lg t Ama Catdal.
I G, Byzat at wa add t gd ul. Itwa a Cta at ddatd t t v t Cutlld at a maj pat by t Cu. I tat ptay attmpt vlut ad vat wa t apta-bl. Papaluka vlutay appa, altug appa-td at a aly tag by t lal mmuty, t wa dd upa a tl atttud agat m, ggd by t lgy.
4. orIgInaltecHnIques used Bypapaloukas
T t ta vual ad map bvatmad in situ by E. Plyadu, jut wtdata avalabl m t pt aaly. T patg wad ut a gl lay lm mta appld dtlyt t wall, tat , a secco. T pgmt w appld tt dy gud mxd wt lm a, gg, amal glu,ld l vgtabl gum. T att d t tu t gu by a abtay tk l w a a vtal qua-lty ad appl amut pgmt patula aa mpt t av dttv vual t.
Papaluka ppad v 320 p-dawg (anthivolo-aa t t quvalt Gk) 4 pptv mp-t (Fg 1, 4) t Ama Catdal.
4. T mual patg w xutd m a ppaaty dawg pap anthivolo, Gk xptal att qualty. T talmpt w daw by pl aal ad tad t t wall.T u pkld at ad at a at tqu ta dg. T a 340 anthivola t Ama Catdal, w ma uqu llt ppaaty lgu dawg.
T anthivolo (Fg. 2) wa appld t llutat t Aagl t a t aw upp a at tgt al.
Fgu 2:Anthivolo: T Aagl (Mupalty Ama llt). Sz: 3.30 x 0.85 m.Figure 2 :Atvl: lArchange (collection de la muni-cipalit dAmssa). Dimensions : 3,30 x 0,85 cm.
-
8/3/2019 !! Archaeometric Analysis of Papaloukas Mural Paintings in Amfissa Cathedrale
6/17
Archaeometrical analysis o mural paintings made by Spyros Papaloukas 101
ArcheoSciences, revue darchomtrie,31, 2007, p. 97-112
H tad t p- dawg t wall by pg a mall l wt a ptd tumt, atually t ud at t tm by d mak, tat t dawg
wuld b pdud by dabbg t t bak d wt a
gauz at lld wt aal pwd.T anthivola, ppty Spy Papaluka daugt,tad t w a wk at, vd a-tv tugt p ad tal vtuty a apat. M Ma Papaluka d tm t t AmaMupalty a t ma ubjt t Spy PapalukaGally Ama.
5. currentcondItIonandprevIousInterventIons
T u dt t tal tutu t buldg,
t lw qualty matal pvdd by lal p, txpmtal tqu t att appld t av dt-tv vual t, t put a wat m t , addtv vat tatmt ad vau tvtbtw 1970-1994 tbutd mmly t t l amaj pat t gal patg tably w aaat t lg t dm, t ap ad t lg tgyaum (t apatmt vd wm at t upplvl t u) at t gt ad lt av (Fg. 3). Tpat lay wa a utabl ad dtatd dt,
may aa w uly attad, akg ad xtmlyabl ad ty ttd t att v w lgtly tu-d.
Futm, t m atvty t g wa t
ma au t mv tutual matal ultda xbt umu ak ad dtat mtajt
T vat tatmt ad val tvtud dug 1970-1994 w amd at t tablzat t tutual lmt t buldg ad t mualpatg. T wa xtv u mt t -mt tutual lmt, jt vtal wall adplamt wd tutu u a t wd ta-a at t lt d t av ladg t t upp .Cmt wa al ud a a gdt t mta t llt l t pat. Bd, tutual wk t t Catdal qud patal mval t tld ad
plamt wt w tl wt mt dg (Fg. 3).L wakg t pat lay ad akg
w maly tatd wt Pmal AC-33, Plyvyl AtatEmul ad Ca a, t latt a t ytully latd. But u a tatmt t xt tag t pjt w byd u pm p t pt
wk (Bauma et al., 1998).
6. tHeconservatIonproject
Lgty du ad t bvu d tat
t Ama Catdal t mual patg ld t tapptmt a vat tam ad vat -tt t udtak t plmay tudy b t atualvat pdu. T vat pjt tatd May 2001 ud t aup t may Ama,t daugt t att ad t gal dt, GalDtat Cultual Dvlpmt, Hll Mty Cultu.
7. saMplIng
Samplg lat agd m t lg t gudlvl ad vau datv mt ad mpt.Oly mut ampl (mllmt al) w pmttdt bta. Ay pptbl vav amplg wa avdd.N-dtutv EDXRF maumt w pmd aggap ptat t pulpt, t wm gal-ly, ad t lt al. I all 26 ampl (mut amplg)
w aalyd ad 114 maumt (mut amplg& 10 -dtutvly) wt all mtd w mad; 64
Fgu 3: T gyaum (wm gally) at t lt al. Majl patg bvd t lg. Pgmt ad ubtatm pt lat t pat ad mla m t pat t u w ampld ad pd t lab aalyzdin situ.Figure 3 : Le Gynce (galerie des emmes) dans laile gauche.Principales pertes de peinture observes sur le plaond. Des pigmentset substrats provenant de points localiss de cette partie et de pointssimilaires dautre parties de lglise ont t chantillonns et traits aulaboratoire ou analyss tu.
-
8/3/2019 !! Archaeometric Analysis of Papaloukas Mural Paintings in Amfissa Cathedrale
7/17
102 Ioannis Liritzis, Eliza Polychroniadou
ArcheoSciences, revue darchomtrie,31, 2007, p. 97-112
Rama, 14 FIR, 27 EDXRF (10 t patg), 7 GC-MS ad 2 IRPAS.
8. MetHodologyT llwg tqu w appld: FIR (Fu
am Iad), IR-PAS (Iad PtautSptpy), RAMAN, EDXRF (Egy Dpv X-ay Flu), ptal mpy ( t vbl adUV g) ad GC-MS (Ga Cmatgapy by MaSptmty) w mbd, a a tgal pat tpt aamtal xamat 5 (.g. Kakul, 2002)(abl 1-4).
XRF (X-Ray Flourescence)
I tu XRF maumt, a wll a m labatymaumt, w pmd a m-quattatv -gt pgmt, m maj ad m lmt p-. T EDXRF ld ptabl aalyz Spta 9000N wa ud wt a mu dd (HgI
2) dtt, w
a a ptal lut abut 260 V FWHM at 5.9kV, ad t xtat u adtp wtt pb ut Amum Am-241 (26.4 KV K-l ad59.6 KV L-lV) maug Ag, Cd, S, Ba, Sb; CadmumCd-109 (22.1 K-l, 87.9 K- & L-l KV) maug C,M, F, C, N, Cu, Z, A, S, S, Z, M, Hg, Pb, Rb, T,U; ad I F-55 (5.9 KV K-l) maug K, Ca, ,
C. T wd ag xtat x-ay g ttallya mau all mal lmt m ulu t uaum.Hwv, lmtat at pdu a lw tld dtt, ad pat 26 multau lmt la maud, ua up t a dpt a w mllmt(tk dpd t atm umb t lmtmaud ad ampl dty). T mmum dttlmt maud lmt w bud by t ta, add by EPA, a) t tm t tadad dvat takm a blak ampl, b) a tattally gat umb maumt a tak t dtm t atual ta-dad dvat w t multpld by t, ad ) t
5. Fgu 4, 5B, 6, 8 ad ptv maumt abl 1-4 wtRama, FIR, GC ad dgtal pt, w xutd at t OmylaDagt Ct At Objt, At, G, v, (/ D C.Adkpul ad D akal); Fg. 7B ad Rama maumt abl 1-3 by av Tmp, DltaNu (USA); Fg.9 ad FIR/ IRPASmaumt abl 3 by D C Stv at Vga, Dpt. Htal Ru, USA; ad a w XRD by u llabat P. V.Pdkat, al Uvty Ct. Mp xamat byPLM ad dgtal pt w tak m ampl t Labaty Aamty, Uvty t Aga, Rd, G.
mmum dtt lmt wll da a maumt tma (4 x utg tm appx.= dtt lmt).P t ay u maumt lablty tt wappld t au t tumtal tablty t aalyz
(ga ad gy dt, albat gy ax), tugt tumt ad a autmat ga mpat). Ttumt pwdd by agabl batt wav a ld dua 4-5 . Small atat a aalyzdby plag tm v t 25 mm damt aalyz w-dw. W a aaly qu tatd, a u xpd autmatally tu bd t aalyz wdwt xt t 25 mm damt aa t ua t am-pl. Cut tm dvdual adtp u mayb ptmzd adg t t applat, but ttal uttm ltd t wk w l ta 10 m. At td a aaly qu, pta m a u advlutd by t data pg twa t dtm
u tt a p-ltd ag lmt.T tty data a t quatd autmatally uga udamtal paamt t pdu, pa-tg ampl matx t, bad at tat a p-pgammd t apppat applat ( t a,lat k). Rult w vwd t tgal dplay ad a td ubqut dw-ladg t a PCad pt tug a RS232 pt. T pma tptabl XRF tumtat t labaty a aladyb ptd (Ltz, 2007; Matzua & Ltz,2006), wl t t pt t pt vtgatmay b appld t ay avalabl ptabl XRF tumt
tat qu a adatd aa ta a pt u. H, awd ag lat k matal w aalyzda pwd pllt t valuat auay, p ad dt-t lmt. R ampl ludd (ylt, mtal,lay, l, lw adatvty ampl). T tudywd t apablty t tumt t dtm majad m lmt (K, F, Ca, M, ) ad ltd talmt (S, Z, Ba, Rb, Pb, M) typal lat (yl-t) k. Ot ta lmt w t maud baut lw utg tvt ma tat t ta-t w a t blw dtt lmt. Sampl mau-d t labaty w dd vgt t v at 75 Cp t ay maumt.
T -dtutv tqu wa ud a amplg wattd vw t valu ad t dt t wallpatg. Patulaly t t Nativity tgt bal-vaultd am t , ad t anthivolappaaty dawg pap (, tt 4).
Hwv, lmtat du t x-ay attuat by abp-t mak t tqu dal mt ua aaly.Ca tak t avd ay ua day pdut m
-
8/3/2019 !! Archaeometric Analysis of Papaloukas Mural Paintings in Amfissa Cathedrale
8/17
Archaeometrical analysis o mural paintings made by Spyros Papaloukas 103
ArcheoSciences, revue darchomtrie,31, 2007, p. 97-112
watg / t, wl vy t lay, ua t patd lay, t btad data pvd m-qua-ttatv ult, wl a mult-layd mpt,t dd pta a mpt m all lay wtut
paat. It wa al appld m mut ampl mmall l agmt dtatd aa t wall, butmaly t atual patg by plag t pb tat
wt t pt tt, a -dtutv ma (Tpt XRF a b appld xtvly aalgalmatal, .g. Ltz et al., 2002; Matzua ad Ltz,2006; Papaggu ad Ltz, 2007; Ltz, 2007, ad mual patg, .g. Agl et al., 2007; Capta-Vallvyetal., 1994). T, t pt aaly pt a aa t mual patg vd by t damt t utg
wdw aud 25 mm ad a vaabl dpt mmllmt w aut ay m lmt dttd,byd t ptg t pgmt mal. Smulat
xpmt ad umal alulat av w t ult(Ltz, 2007).
FTIR (Fast Fourier Inrared Transorm)
FIR (Lw ad Ba, 1977) ad a t u IadPtaut Sptpy (IR-PAS) w ud t day ga (laqu u a bd, va), ad -ga pgmt. T ty ampl bm a t t lta 1 mm tk ytal ty bm mpd pwd m 1% dlutd KB d ppaat, adt IR bam pa tug. H, ampl w mutd
, ut wt damd aw ad gdd by ma u-vly gad abav. T way upmpdpatd lay (m-tatgapy) w pbl t b m CCD dgtal mag t mp ud vbl UV lgt (, d blw). FIR ampl z 50-100 m tk w ut, mpd a damd mpdll ad pta w btad. T FIR ud wa tat Bad (FS-45A upld wt mp UMA500). Ival a IR ud t dty wat atual gla,gypum amb. Hydat ud agg xpmtad may ad auttty m bjt ad pgmt adv t datg (Stv et al., 2002; Gdall et al.,2004; Lw ad Ba, 1977).
IR-PAS (Photoacoustic Inrared Spectroscopy)
T dtmat t bd ad pgmt ta-t lvl wt a patd lay a al b btad wt aad ptaut ay. I t tqu, a ampll ta 10 mm damt plad a lum-lldamb quppd wt a g tvty mp. T
pm abb t ad adat ad udg allaty atg ad bm a u tmal wav.T wav wt t bulk ampl ppagat t t uaad t t lum atmp. T ptaut gal
gatd at t ua ad aud by t tmal xpa- t ga (MClllad et al., 1993; Nwma et al.,1986).
T magtud t gal va ppt t ttat t ad p. T abba valua alulatd m tgatd pak aa. Ea abbavalu pt a avagd mau t t ua t ampl xpd t t 5 mm damt ad bam.
IR-PAS ud t mau t tat vaup t patd ua lay a MEC 300 pt-aut ll ay a Bmm MB-120 ptmt.Ea ampl wll b u at a lut 8 wav umb 256 a. Cab blak, uppld by t mauatu-
, ud t tabl t bakgud dt ttumt. Sval abpt pta w btad tadad pgmt w vd a a data bak, ad tdtat pgmt ad bdg mda a uk-w mpt ptum wa avd wt apppatptum tadadzat ad multvaat aaly (Ltzet al., 2008a) (Fg. 9). T ult aalyd ampl ad t abl 3, 4.
H, t IR ad XRF tqu w ud t gza) pgmt, b) laqu, ) l (Gtt ad Stut,1966; D, 1984; Wt, 1981).
GC-MS (Gas Chromatography with MassSpectrometry)
A Fga Ga Cmatgapy wt Ma Sptmty(GC-MS) wa ud dtat t ga p-t (amad t), llwg tadad pdu (Wt,1978; Kt et al., 1996)
Raman
Rama ptpy t gt patula l- attbutabl t ta pgmt mal mpudtug mpa wt avalabl data bak pta (p-al data ba twa at dvlpd a d ba m-pl) (.g. Clak, 2007). Equpmt ud a: a) 1000Rama, Raw, wt a H-N la lgt u (632.8m), ad u x50 ad x100 bjtv l Olympu,t ug aud 1 mW pw la bam wa mad gl pt a -td ampl, ad t u-a, wt a ptal lut 4 m-1, b) ExamR HgPma Mp Sytm DltaNu, 785 m la
-
8/3/2019 !! Archaeometric Analysis of Papaloukas Mural Paintings in Amfissa Cathedrale
9/17
104 Ioannis Liritzis, Eliza Polychroniadou
ArcheoSciences, revue darchomtrie,31, 2007, p. 97-112
bam, BX51 Olympu ama, lut ~ 4 m-1, damtpt z ~1 m, ad ) t RkHud Rama Sytm DltaNu wt Nup, 785 m la bam FSX tlgy,lut ~ 8 m-1 ad damt pt z ~35 m (Ltz
t al., 2007; Guau, 1989; Cupy ad Laut, 2001). Im ampl wt tamatd ua t ama ptaw maly m u. I t a la bamptd t mv t day pdut ad du g-atly u, ad mau t ama ptum t atual udlyg patd lay. All Rama pta abal td a btt vualzat t ult.T typ Rama tumt w ud. I t tta (a) wa ud a tal pa t pjt, ad(b, ) w appld a lat pa t pjt pptg ta mal pt am ad w ampl, ad vtgatg t fy t ptabl RkHud tu llt pta a dtutv ma.
Imaging
Ptgap dg a p-qut tp p t ayut aaly. Pt ampl ua ad d t d-ty m-tatgapy w mad ug ptal mptmulatd by wt plazd lgt ad UV (Hg u),
wt bjtv l x10, x20 ad x50. T pt wbtad va a 3CCD ama (Gwg, 1999). T UV ad m a lat ga mpud m tut m, a wll a t bdg mda m-pud wt tg u (.g. va, laqu,
t). By t way ay patd lay a wll a t aw dtd, ut dtald maaly.
X Ray Difraction (XRD)
T XRD Pwd Datmt wa a Sm D500,Cu-ub, Gapt Mmat, 2-tta ag 4-70gad, tp 0.02 gad, m/Stp 3 .
T mal gt wa mad by twa DaPlu,Fma Buk ad t PDF-data Ba (Pwd Dat Fl).
M aalytal wk X-ay dat maldtat plat ubtat ad Sag EltMpb aaly pt mal aaly ad bvat mult-layd pat ud tudy (Ltz et al., 2008b).
9. results
T ult a ptd abl 1-4 a utld blw.1) T pat ud a wd paltta. Amgt t vau
pgmt a: ultramarine, (Na8-10
Al6S
6O
24)S
2-4), carbon black,
hematite or red ochre(F2O
3),yellow ochre(F
2O
3*H
2O) (though
the principal matter is goethite, alpha-FeOOH) but kaolinite too,Prussian blue(F
4(F(CN)
6)
3), lead white(PbCO
3*Pb(OH)
2),
ud m at tm tll tday, lead chromate sulate (mem-
ber o the generic name chrome yellow) (2PbSO4*PbCO4). Hal ud baum abat a wt but al t dlut dakpgmt. I a mta t ag pt wa dtdby Rama a a typ ut (CaF
2) w kw t av
a xtm vaablty l.2) Sta mla pgmt w ud t anthivolon
(abl 1, Fg. 4). I patula, vau aa w aalyzdby EDXRF ad Rama t pap uppt, d ad blakta. T blak ta ta mtly pbably a uk-w d pat pud adtally t tampg (tam-p) lay t pkld pap w tad a,m yllw, wt ttaum, ad t. T d tata mu m dtd a xd (a).
T t t pap ta at yllw, ta a,m yllw ad lad xd (tmb mat).
I patula, tw p w aalyzd (AMF-A1 26x56.5-59 m, ad AMF-A2 18x85 m). Cl wa bv-uly dppd m t att bu wl patg tmual (Fg. 4).Anthivolo umb AMF-A1 ad
AMF-A2 m pat la dg a datv mtv. IAMFA2 val ly ta w bvd. Ptabl EDXRFpb wa ud patula ta t ua. FRama ptpy al -dtutv aaly w p-md ag t ua ad ug la bam HN(632.8 m) vually dtd pgmt mal ga.
Pap ampl z 50-100 m w ut, mpd a da-md mpd ll ad FIR pta w btad. Papad a ly ta w al md wt FIR.
3) Sampl AMF29 6, AMF13 (Fg. 6 ad abl 2), AMF2 Fg.5 t v pat lay, yllw (gtt),alum abat wt, d (aydu xd), ab blak ad ultama.
4) I AMF13 (mta bag patd lay, Fg. 6, 7,9), t llwg pgmt w gzd tug IR-PAS, FIR, Rama tqu: a) yllw (pblygtt) b) alum abat t wt, ) d d) blak ab, ) ultama, ) Pua blu ad g)ut (~1880 m-1). Rama maumt w patdby tw dt tumt, ad a xampl w Fg. 7, wa t dtat bad t pak udbtw 230 ad 660 m-1. Nvtl, t ptat ptal g t 2000 m-1 wa al mplyd.
5) F AMF29 t uv lay B, C, D tamaly ultama ad Pua blu. Ty a gzd
6. AMF 17 : AMFISSA +umbg amplg.
-
8/3/2019 !! Archaeometric Analysis of Papaloukas Mural Paintings in Amfissa Cathedrale
10/17
Archaeometrical analysis o mural paintings made by Spyros Papaloukas 105
ArcheoSciences, revue darchomtrie,31, 2007, p. 97-112
a dtt du t dt tt t tw pgmt.I lay E t xt tg mxg d ad blu pg-mt, but Pua blu a b ud. T p ga ubta g dttd but uld t bdtd a t kw pgmt. Pap t dvm lat tvt t atwk. Smlaly t dakpgmt lay A uld t b dtd.
6) I AMF17 (3)7 d m t lg, pgmt adubtat, gypum wa gzd wt, Ultama blu, d tgt wt a laqu. T wa ud
m magyg pt ampl pl --td m, wt ad UV lgt upld wt Ramaptum. T ppaaty lay a wll a t ly d lay
wa .7) Fut X-Ray Dat wa ud a w a
ty ampl. T pta av w Gypum ubtatum
7. 3 : wm gally ( gyaum) Rgt al, 3 3d ap.
(CaSO4*2H
2O) wt quatz (AMF27), wl at a
(AMF28) a vaty ld ga blu, bw adwt w latd. T blu w du t lap lazul(dalt, NaS(AlSO
4)
6(ClO
4)
2), t bw w du
t matt dlutd wt bat (Ltz et al., 2008b).8) T t AMF2 av w tw patdlay. Fg. 5 (AMF2) w typal Rama ptum -ptvly, ad abl 3 w all aalyzd ampl. Pgmt(AMF18-26) m a lal p w aalyzd bau t watugt t av b ud by Papaluka, a t wa a tad-tal p t day Papaluka, gtt m
Fgu 4: AMFA1 Dgtal pt anthivolo (ppaaty dawg pap), ud t al gmt mt llutat tap t wm gall at t upp pat t gt ad ltal t vbl ptum, ad a la dawg kt blw(26 x 56.5-59 m).Figure 4 : Photo numrique datvl (dessin prparatoire sur
papier), utilis pour les illustrations du moti gomtrique oral dansles absides des galeries des emmes dans les parties suprieures des ailesdroites et gauches, dans le spectre visible, et ci-dessous un dessin sch-
matique au trait (26 x 56,5 x 59 cm).
Fgu 5: Ama Catdal, wm gally, ampl AMF2wg tw patd lay. H Rama ptum lw yl-lw lay (gat ta 600 mmt), val mum yllwad yllw .Figure 5 : Cathdrale dAmssa, galerie des emmes, chantillon
AMF2 montrant 2 couches peintes. Ici le spectre Raman de la couchejaune inrieure (dpassant 600 micromtres) rvle du jaune chromet de locre jaune.
Fgu 6: Pt wt ptal mp AMF13 (3), pla-t wt lu m t wdw, wm gally, gt al, 3dap wt v lay. T (a) lt, tak wt wt lgt ad t(b) gt, by UV lgt.Figure 6 : Photos au microscope optique sur AMF13, pltre avec cou-leur provenant de la entre, galerie des emmes, aile droite, 3eabsideavec 5 couches. La photo (a) gauche est prise en lumire blanche etcelle (b) de droite en lumire UV.
-
8/3/2019 !! Archaeometric Analysis of Papaloukas Mural Paintings in Amfissa Cathedrale
11/17
106 Ioannis Liritzis, Eliza Polychroniadou
ArcheoSciences, revue darchomtrie,31, 2007, p. 97-112
ld bx tugt t b a ld a 70 ya. N w udby Papaluka.
9) Ga matgapy wa mplyd t dty tmpa(gg bd) ad amal glu. Ppal mpt (PCA)lut aaly t GC-MS ampl wa appld t d-
ty bdg mda mpa wt avalabl data bak.PCA mplyd t bplt t t tw mpt (, Matzua & Ltz, 2006; Baxt, 1994). Amalglu wa ud, a ad gg, a bdg ubta tppaat gud ad patd lay. I patu-la, AMF5, AMF6, AMF16 wa t gg, AMF8,
AMF10 wa amal glu, ad AMF15 a t lut a. (abl 4, Fg. 8). T g tt glu blakakd ampl AMF15 au t ampl t utd tmlk lut. T ampl wa aalyzd mblgally adxgu at at .g. b-dtat at wdttd8. T gdt ad ppt t glu m
t av attatd mgam. N ut xplaata b gv at t mmt t latp btwg glu tt ad p mb, ad t ud ut vtgat T GC aaly pvdd t
8. Mblgal aaly t ampl (AMF27, 30, 31) a dt-td, batal p, ugal p wt dak mylum ad p Apgllu (kdly mad by D Alxad B, PuStat Uvty, Rua).
am ad tt a t ampl a wll a atgam ptag tt am ad.
10. conclusIonsT applat aamtal tqu ad
udtadg t att matal ad wkg mtd,tby ag vatt ablty t pv tpatg. All t abv mtd aaly mplmta t, lablty, ad lay t tqu xut u a mptat wk at wt mut -dtutv amplg.
T pat dd t llw t uual a secco pat,tad mbd val patg tqu (pgmtmxd wt lm, tmpa ad l) t p up w aa atv pblt ad matd t atual aatt
t pgmt by t qualty butk ad tpatula mdum dg gl.
T att utlzd uvtal matal t avdd vual ad txtual t. Hwv, xpmtaltqu ad lw qualty matal ad a gatv t t lg tm tablty mual patg, ad pmaj pblm t vat. It dpabl t dt tabl w vat tqu t mv pvuvat matal ad apply apppat matal ttablz t patg ua.
AcknowledgementsT aut w t wamly tak lat M Ma Papaluka
ad M May Maldu t uagmt tpjt, t Ama w Mupalty ad t May
Ama t ad ad aal uppt. W a gatult M Val Taak, M Ia Ml, tCultual Fudat t Alpa Bak, G, ad tSlv ad Bayt O Mg C. S. A, aal up-pt. W xtd u tak t M Iaa Ktadupat, pap vat adv ad mmt adM. Alxad Plyad tug uppt.
W appat M Sbyl Ng, P. Lug D , DavdPak, D. Mal Staagg t tu mmt aduggt, ad t Gk Mty Cultu, Dtat Cvat At ad Ctmpay Mumt, gatg pm t amplg.
Tak t M Ela Magaa tal atat adt dt FOKIS wpap pmttg a tav.
Fgu 7: RAMAN ptum (tty/wavlgt) AMF13lay b (t d amgt v lay) d mal tak byExamR. T Blu pt Ultama, tak m lay b, pt5 (lay tk 90-100 m). T tw pgmt dtd tba tw pta ( Fg. 6 ad 9). Blu l (upp) ludu ad d l (lw) bal td.
Figure 7 : Spectre Raman (intensit / longueur donde) de AMF13 cou-che b (la seconde parmi les 5 couches), minral rouge pris par ExamineR.Le point bleu est lultramarine, pris de la couche b, point 5 (paisseurde la couche : 90-100 m). Les deux pigments sont identis partirde deux spectres (voir gure 6 et 9). La ligne bleue (en haut) inclut la
uorescence et la ligne rouge (en bas) est la ligne de base corrige.
-
8/3/2019 !! Archaeometric Analysis of Papaloukas Mural Paintings in Amfissa Cathedrale
12/17
Archaeometrical analysis o mural paintings made by Spyros Papaloukas 107
ArcheoSciences, revue darchomtrie,31, 2007, p. 97-112
Reerences
AgnolI, F., callIarI, I. and MazzoccHIn, G. A. 2007. U
dt ptp tqu t aaly Rma
wall patg. Annali di Chimica, vl. 97, u 1-2, p. 1-7.
BauMann, e., zeHnder, K., and Regg, T., 1998. L auagd gl. L dfult d la du qulb t
l xg d t t l qu d dmmag lxmpl
d la atdal d C. IAS Bulletin technique de la Suisse
romande, 21, p. 342-349.
Baxter, M. J, 1994.Exploratory multivariate analysis in archaeo-
logy. Edbug Uvty P.
BInder, C., 1997.A technical study o the paintings in the choir
o the Magdalenenkirche in Judenburg, Austria, Cutauld
Ittut At, Ld.
Bower, N. W., StulIk, D. C., and DoeHne, E., 1994. A t-
al valuat t vmtal ag lt m-
p t aaly pat agmt at vat.
Fresenius Journal o Analytical Chemistry348, p. 402-410.
CaMeron, M. a. s., jones, R. E. and FIllIpakIs, S. E., 1977.
Aaly F ampl m K. Te Annals o the
British School o Archaeology in Athens, 72, p. 123-184.
CalaMIotou, M., sIganIdou, M. and FIllIpakIs, S. E., 1983.
X-ay aaly pgmt m Plla, G. Studies in
Conservation, 28, p. 117-121.
Fgu 8: Ppal Cmpt aaly x (6) ampl aalyzd by ga matgapy-ma ptmty, w bdg mda (gg, amal glu, t a a).Figure 8 : Lanalyse en composante principale de 6 chantillons analyss par spectromtrie de masseen phase gazeuse, montre le liant. (u, colle animale, autre proche de la casine).
Fgu 9: AMF13. Iad ptaut ptum wg ab-ba valu pgmt ptd abl 2 ad 3.Figure 9 : AMF 13. Spectre photo-acoustique inrarouge montrant lesvaleurs dabsorption pour les pigments des tableaux 2 et 3.
Absorbance
Wavlgt (m-1)
-
8/3/2019 !! Archaeometric Analysis of Papaloukas Mural Paintings in Amfissa Cathedrale
13/17
108 Ioannis Liritzis, Eliza Polychroniadou
ArcheoSciences, revue darchomtrie,31, 2007, p. 97-112
CapItano-vallvey, l. F., Manzano, E. and Florez, M. V. J., 1994.
A tudy t matal t mual patg at t Cal dl
Cab Gaada, Spa. Studies in Conservation, 39, p. 87-99.
CHurcH, A. H., 1915.Te chemistry o paints and paintings, 4t
dt, Sly ad C., Ld.CennInI, C., 1933. Il libro dell arte. Fz 1859, p. 94. Te
Cratmans Handbook. alatd by D.V.Tmp, Dv.
(a 14t bk)
clark, R. J. H. 2007. T t vtgat atwk ad
aalgal atat : Rama mpy a a tutual,
aalytal ad tl.Applied Physics A: Materials Science
& Processing, Vl.89, N.4, p. 833-840.
coupry, C. and LautIe, 2001. A, Etud d la ua duv
dat pa ptmt Rama, La Revue de Metallurgie,
p. 789-793.
cotte, M., cHecroun, e., susInI, J., andwalter, P., 2007.
Maalytal tudy tat btw l ad lad
mpud patg.Applied Physics A: Materials Science& Processing, Vl. 89, . 4, p. 841-848.
doerner, M., 1984. Te Materials o the artist and their use in
painting.A Havt bk, Haut Ba & C.
doeHne, E. and StulIk, D. C., 1989. Applat t
Evmtal Sag Elt Mp (E-SEM) t
Cvat S. Scanning Microscopy4, . 2, p. 275-286.
Eastlake, C. L., 1967. Materials or a history o oil painting, 2
vl, 1847 ad 1869. Lgma, Ld, Rptd by Dv
Publat, Nw Yk (1967).
FerrettI, M., 1993. Scientic investigations o works o art.
ICCROM, 81 p.
FIllIpakIs, s. e., perdIkatsIs, B. and ParadelIs, T., 1976. Aaaly Blu Pgmt m Gk bz Ag, Studies in
Conservation, 21, p. 143-153.
FIllIpakIs, s. e., perdIkatsIs, B. and AssIMenos, K., 1979. X-ay
Aaly Pgmt m Vga G, (d mb),
Studies in Conservation, 24, p. 54-58.
Gettens, R. J., and Stout, G., 1966.Painting materials. A short
Encyclopaedia. Dv publat, N.Y.
gowIng, R., 1999. Dgtal lat maumt: albat
CCD ama dg td lgt tty t pdu
valu dt lux xpu wall patg, I Proceedings
o the 6th International Conerence on Non-destructive esting
and Microanalysis or the Diagnostics and Conservation o the
Cultural and Environmental Heritage, I, Rm, p.283-296.
grattan, D. W. (ed.) 1993. Savg t twtt tuy: t
vat md matal. Conerence Proceedings,
Ottawa, Canada, 15-20 Sept. 1991. Ottawa, CCI, 440 p
guIneau, R., 1989. N-dtutv aaly ga pgmt
ad dy ug Rama mpb, mumt
abpt mptptmt. Studies in Conservation,
34, p.38-44.
Goodall, r. a., Hall, j., veIl, r., edwards, H. g. M. and
FrederIcks, P. M., 2004. Rama mp vtgat
pat ampl m buldg at Cpa, Hdua, ICORS,
Proceedings o the XIX International Conerence on Raman
Spectroscopy, p. 174-175.KakoulI, I., 2002. Lat t Claal ad Hllt patg
tqu ad matal: a vw t tal ltatu,
Reviews in Conservation, N 3, p. 56-67.
KItson, F. G., Mcewan, C. N. and Larsen, B., 1999.Gas chroma-
tography and mass spectrometry, Aadm P Ltd, Ld.
LaurIe, A. P., 1910a. Greek and Roman Methods o Painting,
Cambdg Uvty P.
LaurIe, A. P.,1910b. Materials o the Painters Crat, .N.Ful,
Ld ad Edbug.
Leona, M. andwInter, J., 2001. Fb pt ta pt-
py: A uqu tl t vtgat Japa patg .
Studies in Conservation. 46, p. 153-162.
Learner, t., scHIllIng, M. and La rIe, R. de, 2002. Mdpat : a w llabatv a pjt. he Getty
Conservation Institute Newsletter17.3, p. 18-20.
lIrItzIs, I., drakonakI, t., vaFIadou, a., saMpson, A. and
BoutsIka, T., 2002. Dtutv ad -dtutv aaly-
am, atat ad dmt Nlt Ftla
(Myk) by ptabl EDXRF ptmt: Ft ult, I
Samp. A (d.), Te Neolithic Settlement at Ftelia, Mykonos.
Uvty t Aga, Dpt. Mdtaa Stud,
(Pjt GAIA, Itg II), Rd, G, p. 251-271.
lIrItzIs, I., katsaros, t., tHoMpson, t., carron, K. and Cox,
R., 2007. Idtat ad aatzat Gk at-
at wt t Rkud. Abtat ID 131747, Gl. S.Ama, Dv Aual Mtg, 28-31-Ot.
LIrItzIs, I., 2007.Amt Aga bda u by a p-
tabl ED-XRF aaly. I Pdg 4 t Hll Sty
Sympum, BAR International Series(Fall. G Zaaa,
N, Plkt. K ad Bakul. , dt) ( p)
LIrItzIs, I., katsaros, t., stevenson, C. M. and PapageorgIou,
I., 2008a. Tpatu Eu tat t: a w
data bak pgmt aatzat by ad
ptaut ptpy ( ppaat).
LIrItzIs I., polycHronIadou, E., and PerdIkatsIs, V., 2008b.
Fut ptp vtgat (XRD, SEM) Ama
Catdal wall patg ( ppaat)
low, M. J. D., and Baer, N. S., 1977. Applat ad
Fu tam ptpy t pblm vat. 1.
Gal ppl. Studies in Conservation, 22, p.116-128.
Lorusso, S. and ScHIppa, B. 2001. Le metodologie scientiche per
lo studio dei beni culturali. Diagnosi e valutazione tecnico-eco-
nomica.1t d. Bua, 320 p. (EAN: 9788837112592).
Lucas, A, and HarrIs, J. R., 1962.Ancient Egyptian materials and
industries, 4t dt, by J. Ha, Ld.
-
8/3/2019 !! Archaeometric Analysis of Papaloukas Mural Paintings in Amfissa Cathedrale
14/17
Archaeometrical analysis o mural paintings made by Spyros Papaloukas 109
ArcheoSciences, revue darchomtrie,31, 2007, p. 97-112
MantzouranI, E. and LIrItzIs, I., 2006. Cmal aaly
ptty ampl m Lat Nlt Katu- Kupvu
ad Sta- p, Report o the Dept. o Antiquities, Cyprus,
p. 63-76.
Mantler
, M., and ScHreIner
, M., 2001. X-ay aaly atad aalgy. I Ltz. I (d.),J. Radioanalytical & Nucl.
Chem., Vl. 247, . 3, p. 635-644.
Mcclelland, j., jones, r. w., luo, S. and Seavenson, L. 1993.
A patal gud t FIR Ptaut Sptp. I
Practical Sampling echniques or Inrared Analysis. Edtd by
P. B. Clma. CRC P, Ba Rat, Flda, Capt 5.
MerrIFIeld, M. P., 1849.Original reatises Dating rom the XIIth
to XVIIIth Centuries on the Arts o paintings, 2 vl, J. Muay,
Ld, Rptd by Dv Publat, Nw Yk.
Mora, p., Mora, L., and PHIlIppot, P., 1984.Conservation o wall
paintings, Ld.
MIlls, J. S. and WHIte, R., 1994.Te organic chemistry o museum
objects, 2d Edt, Buttwt-Hma, Ld.,MIlls, J. S. and WHIte, R., 1977. Natual at ad
aalgy, t u mty ad dtat, Studies
in Conservation, 22, p.12-31.
NewMan, s., stolper, E. and EpsteIn, S., 1986. Maumt
wat ylt gla: Calbat a ad pt-
p tqu.American Mineralogist71, p. 1527-1541.
papageorgIou, I. and LIrItzIs, I., 2007. Multvaat mxtu
mal wt ukw umb mpt. A appl-
at t lut Nlt am m Aga ad Aa
M.Archaeometry, 49, 4, p. 795-813.
PlIny, Natural History (35th Book), T Lb Claal Lbay
(1958-1966), W. Hma Ltd, Cambdg MA.reed, H., 1966.Dictionary o Art and Artists, Tam ad Hud,
Ld.
ScHwan, E., 1998. Sula wall patg Nmady: dt
ad vat pt (publd a L ptu mua-
l d Sat-Gaubug, Cutauld Ittut At, Ld.
IArt de Basse-Normandie, 116, p. 35-37.
ScHIllIng
M., lake
s., steele
E. and LoMax
S. Q., 2002.Md ad tmpay patg: pvg a
vlvg lgay. Te Getty Conservation Institute Newsletter
17.3, p. 4-10.
SpIterIs, T., 1982.Masters o the Greek painting o the 19th-20th
century. Katat P, At ( Gk).
laMBrakI-plaka, M., 2006. Spyros Papaloukas. Pinakotheke o New
Hellenism. Hellenic Grammata, Athens. (In Greek).
stevenson, c., lIrItzIs, I., dIakostaMatIou, M., and Novak, S.
2002. Ivtgat twad t ydat datg Aga
bda, Mediterranean Archaeology & Archaeometry, 2, (1),
p.93-109.
HawtHorne, j. g. and sMItH, C. S., (translators) 1979.
Teophilus, An Essay upon various arts, 1963, Uvty Cag P ptd, Dv Publat, Nw Yk.
wallert, A., 1995. Uuual pgmt a Gk mabl ba,
Studies in Conservation 40, p.177-188.
WelcoMMe, e., walter, p., Bleuet, p., Hodean, j.-l., dooryHee,
e., MartInetto, P. and Menu, M., 2007. Claat
lad wt pgmt ug yt adat m X-ay
dat. Applied Physics A: Matrerials Science & Processing,
Vl. 89, . 4, p. 825-832.
wHIte, R., 1981. A vw, wt llutat, mtd appl-
abl t t aaly / l va mxtu, ICOM
Committee or Conservation Report 81/16/2, 6t al
Mtg, Ottawa.wHIte, R., 1978. Applat ga-matgapy t t d-
tat wax, Studies in Conservation, 23, p.57-68.
-
8/3/2019 !! Archaeometric Analysis of Papaloukas Mural Paintings in Amfissa Cathedrale
15/17
110 Ioannis Liritzis, Eliza Polychroniadou
ArcheoSciences, revue darchomtrie,31, 2007, p. 97-112
abl 1: N-dtutv aaly pgmt dtat lu tw p atvl, by Rama ad EDXRFmtd. Nt tat EDXRF gv ly mal lmt -tat, wl Rama ptpy gv mat abut ttutu.
ableau 1 : Analyse non destructive pour lidentication de couleurde pigments sur deux pices danthivolo, par les mthodes Raman etEDXRF. Notons que lEDXRF donne uniquement les concentrationschimiques lmentaires, tandis que la spectroscopie Raman donne desinormations sur la structure.
ANHIVOLOSAMPLE REF.
COLOUR PIGMEN MEHOD
AMFA-1(26x56,5-59 m)
Yllw Lad mat ulatRama,EDXRF
BlakBlak ta
CabCta (a)
RamaEDXRF
Rd taI Oxd (a)I Oxd + taumdxd wt (O
2)
Rama
EDXRF
Blu Ultama Rama
Rd I Oxd (a) Rama
AMFA-2(18x85 m)
Rd I Oxd (a) Rama
Blu Ultama Rama
Dak blu Pua blu Rama
Blak Cab Rama
Wt O2
Rama
Yllw Lad mat ulat Rama
abl 2: Rama maumt pgmt dtat -td ampl AMF29, AMF13 ad AMF2, dvd mwm gally, gt al 3 d ap ad ppad a matx(, Fg. 6). Lttg (A, B, ) pd t aalyd ad-wd lay, ad t umb t t patula pt wt
t lay wt bvu lu.(AMF: AMFISSA + umbg amplg, 3: wm gally (gyaum), gtal, 3 3d ap). Spt lu aalyd lud d, g,blak, yllw, blu, ag, wt. [NOE t ukw,udld t g latv tty. Rama Wavlgt(m-1). * A4: 233.8, 311.4, 675.2; ** A7 (at m ga ub-ta) 292.2, 332.4, 510.7, 546.9, 644.7, 686.3, 707.7, 741.2,777.4, 819, 958.4, 979.8, 1083, 1213, 1281.4, 1377.7, 1392.7,1444.3, 1481.1, 1537.4, 1596.4, 2822, 2873.8, 3074.9. *** D6:414.2, 493.3, 546.9, 622, 671.6, 1008, 1099.1, 1306.9, 3404,3490].ableau 2 : Mesures Raman pour lidentication de pigments sur dessections des chantillons AMF29, AMF13 et AMF2 de la galerie des
emmes, aile droite 3e abside, et prpars dans une matrice de rsine(voir g. 6). Les lettres (A, B) correspondent aux couches analyses,et les numros ont rrence aux points particuliers dans la coucheayant une couleur vidente (AMF : AMFISSA + numrotation delchantillonnage, 3: pour galerie des emmes (gynce), pouraile droite, 3 pour 3e abside). Les point colors analyss incluent lerouge, le vert, le noir, le jaune, le bleu, lorange, le blanc. [note pourles indtermins : les longueurs donde Raman des intensits relati-ves les plus leves sont soulignes : * A4: 233,8, 311,4, 675,2 ; **
A7 (plutt une substance organique) 292,2, 332,4, 510,7, 546,9,644,7, 686,3, 707,7, 741,2, 777,4, 819, 958,4, 979,8, 1083,1213, 1281,4, 1377.7, 1392.7, 1444,3, 1481,1, 1537,4, 1596,4,
2822, 2873,8, 3074,9. *** D6: 414,2, 493.3, 546,9, 622, 671,6,1008, 1099,1, 1306,9, 3404, 3490].
Sampl . Lay Aalyd
Pt
Clu Pgmt
AMF293, lw pat .
A 1 Rd Hamatt
2 Yllw Rd & Yllw O
3 Rd Rd&Yllw & SO
2
4 Blak Ukw*
6 Blak Cab
7 G Ukw**Oga
8 Blu Ultama
B 1 Blu Ultama
2 Blu Ultama &Pua blu
C 7 Blu Ultama
D 3 Rd Rd &Pua Blu
4 Blu Ultama
5 Blu Ultama &Pua blu
-
8/3/2019 !! Archaeometric Analysis of Papaloukas Mural Paintings in Amfissa Cathedrale
16/17
Archaeometrical analysis o mural paintings made by Spyros Papaloukas 111
ArcheoSciences, revue darchomtrie,31, 2007, p. 97-112
6 G UkwOga***
E 1 Blu Ultama &Gypum
2 Blu Ultama &
Gypum3 G Ukw
Oga a D6
4 Rd Rd &Ultama
5 Blu Ultama &Gypum
6 Blu Gypum &Ultama
AMF13,3 plat(Mta) wtlu m twdw t t 3d
ap
A 1 Yllw Oag
Cm yllwFlut
2 Yllw Yllw
3 Wt Calumabat
B, 90-100 um
4 Rd Rd
5 Blu Ultama
6 Wt
7 blak Cab
C, 60-70 um
8 yllw Cm yllw
9 d
10 blu Ultama
11 wt
12 laqu
13 yllw
14 blak Cab
D, 200um
15 wt Calumabat
16 yllw Cm Yllw
17 bw Rd
18 g Pua blu
E, abut30 um
19 yllw Yllw
AMF2Yllw
pgmt ak.Vault
A, >600um
1 yllw Cm yllw +Yllw
B,abut50 um
2 d Rd
3 yllw Cm Yllw (FIR: kalt)
4 blu Ultama
abl 3: Sampl lat, l, mtd ud ad pgmt d-tat by dt mtd l mut amplm vau pt t wall patg (g baum tta BaCO3 wt a pt at wgt a ad tug t). Ptabl EDXRF aaly t a dtu-
tv ma gt a lag aa t ua mual patg.Cmal lmt a ptd w t kw mpud.I tat t t ty ampl dtad ad aalyzd by Ramaad FIR. T mpud a gzd m a data bakptal lbay. Maga ad xd () ad mw ud at tm.ableau 3 : Localisation de lchantillon, couleur, mthode utilise etidentication du pigment par difrentes mthodes de couleurs sur deminuscules chantillons provenant de difrents endroits de la peinturemurale (de ortes teneurs en barium blanc BaCO
3sont prsentes plutt
pour un accroissement de poids, et ainsi pour un cot plus lev). Lesanalyses EDXRF in situ se rrent une approche non destructive surune plus grande surace de la peinture murale. Les lments chimi-ques retent des composs connus. Par contraste avec les chantillonsminuscules dtachs et analyss par Raman et FIR. Les composs icisont reconnus partir dune banque de donnes spectrale. Les oxydesde manganse et de er (ocres) et leurs drivs taient utiliss dans lestemps anciens.
Sampl
.
Dpt Cl Pgmt Mtd
AMF2 3, wm
gally, gt al 3d
ap, yllw
akd pgmt
Yllw I 4 uv
patd lay:
Cm yllw+
Yllw +
Ultama+
Rd
(yllw
=kalt by
FIR)
Hg tt:
Pb ad F
(maly yllw m
mla pgmt a
abv)
Rama, FIR
EDXRF
AMF3 2, wm gally
Rgt al, 2d ap.
Rd
Flakd pgmt
Rd I Oxd
+ Ca + S.
Rd
EDXRF
AMF4 Pulpt, d dat Rd Hg F, Ca,
S, Ba.
Rd
EDXRF
AMF5 Lt al
Ital d
lum
Blu Hg F,
Ba, CaCO3,
K, Pua Blu
EDXRF,
FIR, IRPAS,
AMF12 3 Wm
gally, gt al, 3d
ap )
Blu Hg F
ad CaCO3.
Rd
EDXRF
AMF13 3, Wm
gally, gt
al, wdw
t t
3d ap
5 lay Cm yl lw,
Rd ,
Ultama,
Cab ,
t (dtal
abl 2)
Rama,
FIR, IRPAS
-
8/3/2019 !! Archaeometric Analysis of Papaloukas Mural Paintings in Amfissa Cathedrale
17/17
112 Ioannis Liritzis, Eliza Polychroniadou
ArcheoSciences, revue darchomtrie,31, 2007, p. 97-112
AMF14 Pulpt
Pat ua
Flaky pgmt
pap wt lttg
Yllw Yllw Pb-S
+ PbO, K, F
(a upg ult
w a t at
pt b jutd)
EDXRF
AMF15 Pulpt
Pap wt ltt
Blak FIR, IRPAS
AMF16 2, wm
gally gt al,
2d ap.
Bw Rd Rama,
AMF17 3, wm
gally gt al,
3d ap d m
t vault
Rd Rd laqu +
Rd .
I xd +
MO2+
Clay. Rd
Rama
EDXRF
AMF18-
AMF26
Lal p
.
Vau
lu
(md
pgmt)
Gypum, mum,
Oxd
maga
ad ,
g baum
EDXRF
abl 4: Ga matgapy-ma ptmty (ptag amad pt ad mpa wt a data bak va ppalmpt aaly plt) ad FIR ad IR-PAS g(pta mpad wt data bak) dtt ga ampl m vau pat t wall patg.
ableau 4 : Spectromtrie de masse en phase gazeuse (pourcentagedacides amins prsents et comparaison avec la banque de donnes viaun diagramme danalyse en composantes principales), et ltrage FIRet IR-PAS pour dtection dlments organiques sur des chantillons dedifrentes parties du mur peint.
SAMPLE REF. BINDING MEDIA
AMF-5, AMF-6, AMF-16 Egg (ma ttg qu: 463,530, 618, 794, 926, 1009, 1097, 1359,1577, 3325, 3500, 3587 m-1)
AMF-8, AMF10 Amal glu
AMF-15 Na Ca lut
AMFA-1 (Atvl) Pap / l, Abba : 897, 1061, 1161,
1267, 1317, 1373, 1427, 1508, 1653, 2905,3353 m-1.