15/11/2015 Γεωλογία της Ελλάδας  Geology of Greece.

http://geologiaelladas.blogspot.gr/ 1/14

Συζητήσεις σχετικά με την Γεωλογία της Ελλάδας. Discussions concerning theGeology of Greece.

Γεωλογία της Ελλάδας ‐ Geology ofGreece.

Δ ε υ τ έ ρ α ,   2 8   Σ ε π τ ε μ β ρ ί ο υ   2 0 1 5

Ορογενετικές θεωρίες και η εξέλιξή τους

1. Εισαγωγή.

Από την αρχή της εμφάνισης της γεωλογίας σαν επιστήμης, οι γεωλόγοι, προσπάθησαν ναεξηγήσουν τα φαινόμενα που παρατηρούνται επάνω στην επιφάνεια της Γης. Οι μεγάλεςυψομετρικές ανωμαλίες της Γης, δηλαδή οι οροσειρές, προκάλεσαν το γεωλογικό ενδιαφέρον απόπολύ νωρίς.

Γρήγορα διαπιστώθηκε, ότι το ανάγλυφο της Γης ανανεώνεται συνεχώς. Εάν δεν συνέβαινε αυτό,σύντομα η επιφάνεια των ηπείρων θα μετατρεπόταν σε ένα επίπεδο, λόγω της ατμοσφαιρικήςδιάβρωσης, η οποία τείνει να ισοπεδώσει κάθε ανωμαλία της επιφάνειας της Γης. Η παρατήρησητων στρωματογραφικών ασυμφωνιών έδειξε ότι ο φλοιός της Γης μεταβάλλεται συνεχώς, δηλαδήπτυχώνεται, αναδύεται, διαβρώνεται και μετά βυθίζεται και πάλι κάτω από την επιφάνεια τηςθάλασσας και καλύπτεται από νέα ιζήματα. Η ανάδυση, επειδή συνδέεται άμεσα με την δημιουργίανέου ανάγλυφου και νέων ορέων, συνετέλεσε, ώστε η όλη διαδικασία ονομασθεί Ορογένεση. Δενείναι, όμως βέβαιο, ότι όλα τα βουνά σχηματίσθηκαν με την ίδια ορογενετική διαδικασία, ούτεείναι βέβαιο, ότι μια οροσειρά είναι δυνατόν να έχει υποστεί την διαδικασία της ορογένεσηςπερισσότερες από μία φορές.

Επειδή ήταν φανερό, ότι οι εξωτερικοί γεωλογικοί παράγοντες, όπως π.χ. η διάβρωση και ηιζηματογένεση, δεν ήταν δυνατόν από μόνοι τους να δημιουργήσουν μιαν οροσειρά, εξ αρχήςδημιουργήθηκε η πεποίθηση ότι τα αίτια της ορογένεσης πρέπει να οφείλονται σε παράγοντες πουδρουν στο εσωτερικό της Γης.

Όπως μπορεί εύκολα να διαπιστώσει κανείς παρατηρώντας έναν γεωφυσικό χάρτη της Γης, οιμεγάλες οροσειρές εμφανίζονται συνήθως στα κράσπεδα των μεγάλων ηπείρων. Η παρατήρησηαυτή δημιούργησε, παλαιότερα, την υπόνοια ότι η ορογένεση είναι ένα φαινόμενο που σχετίζεταιμε την περιθωριακή ζώνη των ηπείρων. Για να συμβαίνει βέβαια αυτό θα έπρεπε να δεχθούμε ότιστην περιφέρεια των ηπείρων επικρατούν διαφορετικές συνθήκες απ' ότι στο κέντρο τους.

2. Η θεωρία του Γεωσυγκλίνου.

Η αναζήτηση των αιτίων που προκαλούν την ορογένεση, οδήγησε στην διατύπωση της θεωρίας τουΓεωσυγκλίνου, που κυριάρχησε στην γεωλογική σκέψη, από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι τα μέσατου 20ου αιώνα.

Η έννοια του γεωσυγκλίνου εισήχθηκε για πρώτη φορά από τον Αμερικανό γεωλόγο James Hall το1859, για να ερμηνευθεί η δομή των Αππαλαχίων Ορέων (Appalachian Mountains), που βρίσκονταιστην Βόρεια Αμερική, προς την πλευρά του Ατλαντικού ωκεανού. Τα Αππαλάχια όρησχηματίσθηκαν κατά την Καληδόνιο Ορογένεση, που έλαβε χώρα κατά το Ορδοβίσιο. Ο όρος«γεωσύγκλινο» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον James Dwight Dana το 1873.

Στα Αππαλάχια παρατηρήθηκε ότι η οροσειρά μπορεί να χωρισθεί σε δύο ζώνες, διαφορετικές ωςπρος την λιθολογία τους: Η πρώτη ζώνη βρίσκεται προς τα δυτικά, προς το εσωτερικό τηςβορειοαμερικανικής ηπείρου, και αποτελείται από νηριτικά ιζήματα ‐ ασβεστόλιθους καιχαλαζιακούς ψαμμίτες ‐ ενώ η δεύτερη ζώνη βρίσκεται προς τα ανατολικά και αποτελείται από

Geological Maps of Greece (1)

Geology of Creta (1)

Geology of Greece (4)

Plate Tectonics (1)

Γεωλογία (1)

Γεωλογία της Ελλάδας (4)

Γεωλογία της Κρήτης (1)

Γεωλογικές Διαδρομές (1)

Γεωλογικοί Χάρτες της Ελλάδας(1)

Γεωλογικό Λεξικό (1)

Γεωσύγκλινο (1)

Ελλάδα (1)

Μολάσσα (1)

Ορογένεση (2)

Οφιόλιθοι (1)

Στρωματογραφία (2)

Τεκτονική (3)

Τεκτονική των Πλακών (1)

ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

41,648ΠΡΟΒΟΛΕΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ

15/11/2015 Γεωλογία της Ελλάδας  Geology of Greece.

http://geologiaelladas.blogspot.gr/ 2/14

παχιά μη ασβεστολιθικά ιζήματα βαθιάς θάλασσας ‐ σχιστοκερατόλιθους ‐ και από ηφαιστειακάπετρώματα. Οι παρατηρήσεις έδειξαν ότι και άλλες οροσειρές της Γης έχουν παρόμοια δομή.

Με βάση αυτά τα δεδομένα, οι Hall και Dana θεώρησαν ότι όλες οι οροσειρές προέρχονται απόιζηματογενή πετρώματα, που αρχικά είχαν αποτεθεί σε μεγάλες λεκάνες και αργότερα πτυχώθηκανκαι αναδύθηκαν. Οι λεκάνες αυτές ονομάσθηκαν Γεωσύγκλινα.

Το γεωσύγκλινο στο οποίο γίνεται η ασβεστολιθική ιζηματογένεση ονομάσθηκε Μειογεωσύγκλινο,ενώ το γεωσύγκλινο στο οποίο γίνεται η απόθεση σχιστοκερατόλιθων και ηφαιστειακώνπετρωμάτων ονομάσθηκε Ευγεωσύγκλινο. Τα γεωσύγκλινα δημιουργούνται μεταξύ μιας ηπείρουκαι ενός ωκεανού, με το μειογεωσύγκλινο προς την πλευρά της ηπείρου και το ευγεωσύγκλινο προς

την πλευρά του ωκεανού. Υπενθυμίζουμε, ότι μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, οι επιστήμονεςπίστευαν, ότι ο πυθμένας των ωκεανών και η επιφάνεια των ηπείρων έχουν την ίδια πετρολογικήσύσταση. Έτσι, φαινόταν παράδοξο το μειογεωσύγκλινο και το ευγεωσύγκλινο να έχουνδιαφορετική σύσταση. Η αναζήτηση εξήγησης αυτού του φαινομένου, έδωσε αφορμή για τηνδιατύπωση πολλών θεωριών.

Το 1893 ο Αυστριακός γεωλόγος Eduard Suess αφού μελέτησε τις σχέσεις μεταξύ των ακτών τηςΑφρικής και της Ευρώπης, με παλαιοντολογικά κριτήρια, διατύπωσε την άποψη ότι οι ΒόρειεςΆλπεις προέρχονται από την ανάδυση μιας θάλασσας της οποίας τα υπολείμματα αντιστοιχούνσήμερα στην Μεσόγειο θάλασσα. Η θάλασσα αυτή ονομάσθηκε από τον ίδιο Τηθύς.

Ο Suess ανακάλυψε επίσης ότι το φυτό Glossopteris, που χαρακτηρίζει το Πέρμιο, είχε μεγάληεξάπλωση στο νότιο ημισφαίριο όλων των ηπείρων (Ινδίες, Νότιος Αμερική, Αυστραλία, Αφρική,Μαδαγασκάρη, ενώ αργότερα ανακαλύφθηκε και στην Ανταρκτική). Βασιζόμενος σ' αυτό τογεγονός διατύπωσε την άποψη ότι κατά το Πέρμιο όλες οι παραπάνω ήπειροι ήταν ενωμένες σε μιαενιαία αρχέγονη ήπειρο, την οποία ονόμασε ο ίδιος Γκοντβάνα (Gondwana).

Ο Suess πίστευε επίσης, ότι ο διαχωρισμός των ηπείρων οφείλεται σε τεκτονική καταβύθισητμημάτων της Γκοντβάνα, που δημιούργησε τους ωκεανούς. Έτσι, δημιουργήθηκε η αντίληψη ότι οβυθός των ωκεανών έχει παρόμοια σύσταση με αυτή της αρχέγονης ηπείρου Γκοντβάνα, δηλαδήαποτελείται από πολύ παλαιά μεταμορφωμένα και εκρηξιγενή πετρώματα, τα οποία με την πάροδοτου γεωλογικού χρόνου έχουν καλυφθεί από ένα πολύ παχύ στρώμα ιζημάτων.

Το 1900 ο Γάλλος γεωλόγος Gustave Emile Haug μετά από πολλές έρευνες στις Δυτικές Άλπεις(Νοτιοανατολική Γαλλία) διατύπωσε την άποψη ότι οι οροσειρές σχηματίζονται κατά μήκος στενώνθαλασσίων ζωνών που χωρίζουν δύο σταθερές ηπείρους. Οι θαλάσσιες ζώνες του Haugαντιστοιχούν στα γεωσύγκλινα του James Hall. Ο Haug, επίσης, υποστήριξε, ότι η βύθιση τουγεωσυγκλίνου συνοδεύεται από επικλύσεις της θάλασσας, ενώ η ανύψωση του γεωσυγκλίνουσυνοδεύεται από αποσύρσεις.

Ο ίδιος ερευνητής επισημαίνει την σημασία των παλαιοντολογικών ερευνών για την ερμηνεία τηςπαλαιογεωγραφίας και δέχεται την άποψη του Suess, ότι η παρουσία των ίδιων απολιθωμάτων σεδιαφορετικές ηπείρους είναι ένδειξη ότι υπήρχε μια παλαιά ενιαία ήπειρος, η οποία αργότερακατακερματίσθηκε λόγω βύθισης των ενδιάμεσων ωκεανών. Π.χ. δέχεται ότι μεταξύ Αφρικής καιΝοτίου Αμερικής υπήρχε η Αφρικανο‐Βραζιλιανή ήπειρος, η οποία με την βύθιση του Ατλαντικούωκεανού διασπάσθηκε σε δύο ηπείρους.

Οι απόψεις του Haug για το γεωσύγκλινο διαφέρουν από αυτές των Hall και Dana, διότι οιτελευταίοι τοποθετούσαν τα γεωσύγκλινα περιφερειακώς των ηπείρων, μεταξύ ηπείρου καιωκεανού, ενώ ο Haug τα τοποθετούσε μεταξύ δύο σταθερών ηπείρων, εκ των οποίων η μίαμπορούσε να είναι βυθισμένη και να αποτελούσε ωκεανό.

3. Η θεωρία της Μετακίνησης των Ηπείρων.

Το 1915 ο Γερμανός αστρονόμος και μετεωρολόγος Alfred Wegener, στο βιβλίο του «Η προέλευσητων ηπείρων και των ωκεανών» υποστήριξε ότι οι ήπειροι, που σήμερα εμφανίζονται να είναιαπομονωμένες μεταξύ τους, στο παρελθόν ήταν ενωμένες σε μια ενιαία ήπειρο την Gondwana,όπως είχε ήδη υποστηρίξει ο Suess.

Όμως, ο Wegener δεν δέχθηκε την άποψη του Haug για τους ωκεανούς, ότι δηλαδή αυτοί αποτελούνβυθισμένες ηπείρους. Αντίθετα, υποστήριξε ότι η Gondwana διαχωρίστηκε σε ηπείρους λόγω τηςοριζόντιας μετακίνηση και απομάκρυνσης των ηπειρωτικών τεμαχών, στα οποία είχε διασπασθείαυτή η αρχέγονος ήπειρος. Έτσι, κατά την διάρκεια του Μεσοζωικού, αποσπάσθηκε η ΝότιαΑμερική από την Αφρική και απομακρύνθηκε, δημιουργώντας τον Νότιο Ατλαντικό ωκεανό.

Κατά τον Wegener, οι ήπειροι είναι μάζες Sial, που επιπλέουν επάνω σε ένα παχύρρευστο Sima. Οπυθμένας των ωκεανών αποτελείται σχεδόν μόνο από Sima, επάνω στο οποίο γλιστρούν οι ήπειροι.Λόγω της τριβής της κινούμενης ηπείρου επί του παχύρρευστου Sima, στο μέτωπο της κινούμενηςηπείρου σχηματίζεται μια επιμήκης πτυχωμένη οροσειρά. Έτσι εξηγείται η δημιουργία των Άνδεωνκαι των Βραχωδών Ορέων στην δυτική πλευρά της Αμερικής, εάν δεχθούμε ότι η Βόρειος και ηΝότιος Αμερική κινούνται προς τα δυτικά.

Ο Wegener ήταν ο πρώτος, που υποστήριξε ότι οι ωκεανοί διαφέρουν ριζικά από τις ηπείρους, ωςπρος την πετρολογική τους σύσταση, πράγμα που επαληθεύθηκε με ωκεανογραφικέςπαρατηρήσεις  πολύ αργότερα, το 1947.

15/11/2015 Γεωλογία της Ελλάδας  Geology of Greece.

http://geologiaelladas.blogspot.gr/ 3/14

Η θεωρία της μετακίνησης των ηπείρων του Wegener συνάντησε έντονες αντιδράσεις από τουςυποστηρικτές της θεωρίας του γεωσυγκλίνου. Ο ίδιος πέθανε από το ψύχος κατά την διάρκεια μιαςεπιστημονικής αποστολής στη Γροιλανδία το 1930 και δεν πρόλαβε να δει την επιβεβαίωση τηςθεωρίας του, που έγινε κατά την 10ετία του 1960. Η θεωρία του αποτελεί τον πρόδρομο τηςθεωρίας της Τεκτονικής των Πλακών.

4. Ευγεωσύγκλινα και Μειογεωσύγκλινα.

Το 1924 ο Γερμανός γεωλόγος Hans Wilhelm Stille πρότεινε τον όρο Κρατόν (Kraton) για τατμήματα του φλοιού της Γης που είναι πολύ παλαιά και παραμένουν αναλλοίωτα. Κατά τον Stille τακρατόν ή ασπίδες είναι δύο ειδών: τα ηπειρωτικά και τα υποθαλάσσια. Δηλαδή ο Stille πίστευε ότιοι βυθός των ωκεανών έχει την σύσταση  και την σταθερότητα που έχουν οι ήπειροι. Μεταξύ δύοηπείρων, που είχαν χωρισθεί λόγω τεκτονικών αιτίων (π.χ. ρηγμάτων), ήταν δυνατόν ναδημιουργηθεί ένα γεωσύγκλινο. Τα γεωσύγκλινα ήταν δύο ειδών: αυτά που βρίσκονταν μεταξύ δύοηπειρωτικών κρατόν, όπως η Αφρική με την Ευρασία, που δημιούργησαν το Αλπικό γεωσύγκλινο,είτε μεταξύ ενός ηπειρωτικού κρατόν και ενός υποθαλάσσιου, όπως στην Δυτική Νότια Αμερική,όπου μεταξύ της Νοτιοαμερικανικής ηπείρου και του Ειρηνικού, δημιουργήθηκε το γεωσύγκλινο τωνΆνδεων.

Σύμφωνα με τον Stille, η βύθιση μιας ζώνης που περιβάλλει ένα κρατόν δημιουργεί τογεωσύγκλινο. Αυτή η βύθιση προκαλεί τοπικά μια κινητικότητα ή ευκαμψία στον φλοιό της Γης.Προοδευτικά, η κινητικότητα αυξάνει, καθώς όλο και περισσότερο βυθίζεται το γεωσύγκλινο, καιέρχεται μια στιγμή, κατά την οποία ολόκληρο το γεωσύγκλινο αλλάζει συμπεριφορά καιαποβάλλεται ή εκβάλλεται από των ωκεανό. Τότε, τα πετρώματα του γεωσυγκλίνου ανυψώνονταιεπάνω από την στάθμη της θάλασσας, ενώ συγχρόνως υφίστανται πλευρικές πιέσεις, που έχουνσαν αποτέλεσμα την δημιουργία πτυχώσεων και τον σχηματισμό των οροσειρών. Επομένως, τογενεσιουργό αίτιο της ορογένεσης είναι η έννοια της κινητικότητας ή ευκαμψίας των βυθιζόμενωνπερικρατονικών ζωνών.

Το 1940, ο Stille προσπαθώντας να συμπεριλάβει στην έννοια του γεωσυγκλίνου και τα φαινόμενατης ηφαιστειότητας και του μεταμορφισμού, δηλαδή της ύπαρξης οφιολίθων και γνευσίων μέσα στιςοροσειρές, επιχείρησε να κάνει μια νέα κατάταξη διαιρώντας το γεωσύγκλινο σε δύο παράλληλεςτάφρους. Έτσι διακρίνει το Μειογεωσύγκλινο, που βρίσκεται προς την πλευρά του ηπειρωτικούκρατόν και στερείται οφιόλιθων, από το Ευγεωσύγκλινο, που βρίσκεται προς την πλευρά τουυποθαλασσίου κρατόν και περιέχει οφιόλιθους.

Ο Hans Stille μαζί με τον Hans Cloos συνετέλεσαν αποφασιστικά, στο να απορριφθεί και ναπαραμείνει στην αφάνεια (τουλάχιστον στην Γερμανία) η θεωρία της μετακίνησης των ηπείρων τουAlfred Wegener. Ο Stille μέχρι το τέλος της ζωής του, το 1966, παρέμεινε φανατικός εχθρός τωνιδεών του Wegener.

Όπως θα δούμε παρακάτω, στις ιδέες του Stille στηρίχθηκαν οι Renz και Aubouin, αργότερα, ότανθέλησαν να ερμηνεύσουν την ορογένεση των ελληνικών οροσειρών.

5. Οι τελευταίες θεωρίες περί γεωσυγκλίνων.

Οι τελευταίες θεωρίες περί γεωσυγκλίνων παρουσιάσθηκαν από τον Jean Aubouin, κατά την10ετία του 1960. Ο μεγάλος αυτός ερευνητής, στο διάστημα 1954 – 1957, εκπονώντας τηνδιδακτορική διατριβή του, εργάσθηκε στην Ελλάδα, στην Κεντρική Πίνδο. Στόχος του Aubouin ήταννα συνδέσει την παρατηρούμενη στρωματογραφία με το παλαιοπεριβάλλον και εξ αυτών τωνπαρατηρήσεων να διατυπώσει μια λεπτομερέστερη θεωρία για την ορογενετική διαδικασία. 

Στο θέμα της συστηματικής κατάταξης των οροσειρών, ο Aubouin δέχεται ότι υπάρχουν δύο ειδών:αυτές που βρίσκονται στο εσωτερικό των κρατόν, τις ενδοκρατονικές, και αυτές που βρίσκονταιστην περιφέρειά τους, τις περικρατονικές.

Οι περικρατονικές οροσειρές χωρίζονται, περαιτέρω, σε δύο τύπους:

           Τις γεωσυγκλινικές οροσειρές ή τύπου Άλπεων, που χαρακτηρίζονται κυρίως από τηνύπαρξη των γεωτεκτονικών ζωνών, που έχουν την γνωστή μορφή που παρατηρούμε καιστην Ελλάδα, δηλαδή είναι περιοχές με ιδιαίτερα παλαιογεωγραφικά γνωρίσματα. Συχνά,οι γεωτεκτονικές ζώνες βρίσκονται επωθημένες η μία επί της άλλης.

           Τις περιφερειακές οροσειρές ή τύπου Άνδεων, που χαρακτηρίζονται από την απουσίατων γεωτεκτονικών ζωνών και την απουσία των επωθημένων τεκτονικών καλυμμάτων.

Ο Aubouin διευκρινίζει περαιτέρω, ότι στις Άνδεις δεν υπάρχουν οφιόλιθοι, δεν υπάρχει φλύσχης,δεν υπάρχουν επωθήσεις καλυμμάτων και δεν υπάρχει γενική μεταμόρφωση, δηλαδή φαινόμεναπου είναι πολύ συνηθισμένα και χαρακτηρίζουν τις οροσειρές της Μεσογαίας, από τις Άλπεις μέχριτα Ιμαλάια.

Παρά τις μεγάλες διαφορές, που παρατήρησε ο Aubouin μεταξύ Άλπεων και Άνδεων, συνέχισε ναυποστηρίζει ότι και οι δύο οροσειρές σχηματίσθηκαν με την διαδικασία του γεωσυγκλίνου, δηλαδήσε τρεις χρονικές φάσεις: α) Τριαδικό – Ηώκαινο με ιζηματογένεση τυπική γεωσυγκλίνου, β)Ολιγόκαινο – Μειόκαινο με ιζηματογένεση μολασσών  και γ) Πλειόκαινο ‐  Τεταρτογενές με των

15/11/2015 Γεωλογία της Ελλάδας  Geology of Greece.

http://geologiaelladas.blogspot.gr/ 4/14

σχηματισμό μεγάλων τεκτονικών τάφρων και την απόθεση κλαστικών σχηματισμών μέσα σ’ αυτές.

Για να ερμηνεύσει τις διαφορές μεταξύ Άλπεων και Άνδεων, ο Aubouin έδωσε την εξής εξήγηση: Οιπεριφερειακές οροσειρές (τύπου Άνδεων) αντιστοιχούν σε γεωσύγκλινα που έχουν εγκατασταθεί εξολοκλήρου επάνω στην περιφέρεια ενός κρατόν, ενώ οι γεωσυγκλινικές οροσειρές είναιγεωσύγκλινα, που έχουν εγκατασταθεί εν μέρει επάνω στο κρατόν (πρόκειται για τομειογεωσύγκλινο του Stille) και εν μέρει εκτός κρατόν (πρόκειται για το ευγεωσύγκλινο).

Όσον αφορά την Ελλάδα, ο Aubouin θεωρούσε, ότι οι ζώνες Παξών, Ιονίου και Γαβρόβου είναιαυτόχθονες και κατέχουν την θέση του μειογεωσύγκλινου, δηλαδή βρίσκονταν επάνω στοηπειρωτικό κρατόν (κατά Stille). Αντίθετα, οι ζώνες Πίνδου, Υπερπινδική (Κόζιακας ‐ Βαρδούσια),Υποπελαγονική και Πελαγονική είναι αλλόχθονες και κατέχουν την θέση του ευγεωσύγκλινου,δηλαδή βρίσκονταν εκτός ηπειρωτικού κρατόν, πιθανότατα επί ενός υποθαλασσίου κρατόν (κατάStille).

Είναι πιθανόν, αυτή η γενική άποψη περί επωθήσεως των ανατολικότερων ζωνών επί τωνδυτικότερων, να επηρέασε τους επόμενους ερευνητές οι οποίοι υποστήριξαν ότι η ζώνη του Αξιούαποτελούσε ωκεανό, του οποίου ο πυθμένας, οφιολιθικής σύστασης, επωθήθηκε επί της δυτικότεραευρισκόμενης Πελαγονικής ζώνης, κατά το Ανώτερο Ιουρασικό. Περισσότερα, όμως, επί τουθέματος αυτού θα δούμε στις επόμενες παραγράφους.

6. Το ελληνικό ορογενετικό μοντέλο.

Όπως είδαμε στην προηγούμενη παράγραφο, ο σχηματισμός του Γεωσυγκλίνου και της Ορογένεσηςπου επακολουθεί βασίσθηκε σε τρεις πολύ απλές έννοιες:

α) Ο φλοιός της Γης υποδιαιρείται σε σταθερές και εύκαμπτες περιοχές.

β) Σταθερές περιοχές θεωρούνται τα τμήματα του φλοιού τα οποία αποτελούνται από παλαιάμεταμορφωμένα πετρώματα, που έχουν επιδείξει μεγάλη αντίσταση στις πτυχώσεις. Τέτοιεςπεριοχές είναι οι μεγάλες ήπειροι και οι ωκεανοί.

γ) Εύκαμπτες είναι οι περιοχές που αποτελούνται από ιζήματα, τα οποία μετά την απόθεσή τους,πτυχώνονται και δημιουργούν τις οροσειρές. Οι εύκαμπτες περιοχές περιλαμβάνονται μεταξύ  δύοσταθερών περιοχών, άλλοτε μεταξύ μιας ηπείρου και ενός ωκεανού και άλλοτε μεταξύ δύοηπείρων.

Στην Ελλάδα, οι έννοιες της θεωρίας του γεωσυγκλίνου προσαρμόσθηκαν κατάλληλα, ώστε νασυμφωνούν λίγο ή πολύ με τις επί τόπου παρατηρήσεις. Σε ποιο βαθμό η θεωρία επηρεάσθηκε απότις παρατηρήσεις ή οι παρατηρήσεις επηρεάσθηκαν από την θεωρία, αυτό είναι ένα μεγάλοπρόβλημα, που μέλλει να ερευνηθεί από τις επόμενες γενεές των γεωλόγων. Έτσι δημιουργήθηκεσιγά – σιγά μια ελληνική «παραλλαγή» της θεωρίας του γεωσυγκλίνου ή της θεωρίας τηςορογένεσης. Στην διαδικασία αυτή συμμετείχε, όπως είναι φυσικό, και ο Aubouin με τους μαθητέςτου, μια διαδικασία, που συνεχίζεται ακόμη και σήμερα. 

Στην πραγματικότητα, όμως, πολλές από αυτές τις τροποποιήσεις ή βελτιώσεις αποτελούσαν συχνάad hoc (εξ ανάγκης) θεωρίες, που είχαν σαν στόχο να αμβλύνουν το γεγονός ότι σε πολλέςπεριπτώσεις οι παρατηρήσεις διέψευδαν την θεωρία. Π.χ. στην 10ετία του 1970, για να ερμηνευθείη δομή της Όθρυος (περιοχή Δομοκού), όπου κρητιδικοί ασβεστόλιθοι της ζώνης της Πίνδουκαλύπτουν οφιόλιθους, χρειάσθηκε να «εφευρεθεί» ένας νέος ωκεανός, ο Μαλιακός ωκεανός, οοποίος υποτίθεται ότι βρισκόταν δυτικά της Πελαγονικής ζώνης και επωθήθηκε επάνω στην ζώνηαυτή στο τέλος του Ιουρασικού. Οι περίεργες αυτές αντιλήψεις ήταν το αποτέλεσμα τωνεπιστημονικών κραδασμών που προκαλούσε η επερχόμενη νέα θεωρία των Τεκτονικών Πλακών καιη προοδευτική κατάρρευση της έννοιας του γεωσυγκλίνου.

Εάν θέλουμε να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη των ιδεών που γεννήθηκαν στο διάστημα 1970 –1990, χρήσιμο είναι να συμβουλευθούμε την σχετική βιβλιογραφία. Σημαντικά γενικάσυγγράμματα, που πραγματεύονται την Γεωλογία της Ελλάδας, κατά την εν λόγω περίοδο είναι ταεξής:

Γεώργιος Μαράτος, «Γεωλογία της Ελλάδος», σελ. 189, Αθήναι 1972.Δημοσθένης Μουντράκης, «Γεωλογία της Ελλάδας», σελ. 207, Θεσσαλονίκη 1985.Γεώργιος Κατσικάτσος, «Γεωλογία της Ελλάδας», σελ. 451, Αθήνα 1992.

Στο πρώτο βιβλίο, του Γεωργίου Μαράτου, υιοθετούνται, βέβαια, οι απόψεις του Aubouin, που ήτανπρόσφατες, αλλά και του Renz, ο οποίος είχε πραγματοποιήσει τεράστιο έργο στην Ελλάδα,παλαιότερα, στον τομέα της Στρωματογραφίας και της Τεκτονικής. Βασικά, οι απόψεις των Renzκαι Aubouin, ως προς την στρωματογραφία, ελάχιστα διαφέρουν μεταξύ τους, εκτός ίσως από τονόημα ή την θέση που δίνουν οι δύο ερευνητές στο θέμα των οφιόλιθων της ζώνης ΑνατολικήςΕλλάδας ή Υποπελαγονικής ζώνης. Ο Aubouin επιμένει ιδιαίτερα στην αντιστοίχιση ενός ιδιαίτερουπαλαιογεωγραφικού περιβάλλοντος σε κάθε γεωτεκτονική ζώνη. Η διάταξη των γεωτεκτονικώνζωνών, από το εσωτερικό προς το εξωτερικό της οροσειράς είναι η εξής:

1. Ροδόπης

2. Αξιού

3. Πελαγονική

15/11/2015 Γεωλογία της Ελλάδας  Geology of Greece.

http://geologiaelladas.blogspot.gr/ 5/14

4. Ανατολικής Ελλάδας ή Υποπελαγονική.

5. Παρνασσού – Γκιώνας

6. Ωλονού – Πίνδου

7. Γαβρόβου – Τριπόλεως

8. Αδριατικοϊόνιος

9. Παξών.

Η ζώνη Ωλονού – Πίνδου αντιστοιχεί στο «ευγεωσύγκλινο» και η Αδριατικοϊόνιος ζώνη στο«μειογεωσύγκλινο» του Aubouin.

Στο δεύτερο βιβλίο, του Δημοσθένη Μουντράκη, γίνεται μια προσπάθεια ενσωμάτωσης στοορογενετικό μοντέλο της Ελλάδας των νέων ιδεών που προέρχονται από την θεωρία της Τεκτονικήςτων Πλακών και ιδίως του γεγονότος, ότι διεθνώς, πλέον, έχει γίνει αποδεκτό, ότι οι οφιόλιθοιέχουν ωκεάνια προέλευση, δηλαδή ότι αντιστοιχούν σε τμήμα ωκεάνιας πλάκας, που αποτελείταιαπό βασικά και υπερβασικά πετρώματα.

Εδώ, ο αριθμός των γεωτεκτονικών ζωνών αυξάνει, ιδίως στην Βόρεια Ελλάδα, και έχουμε τελικάτις εξής ζώνες:

1. Μάζα της Ροδόπης

2. Σερβομακεδονική μάζα

3. Περιροδοπική ζώνη

4. Ζώνη Παιονίας

5. Ζώνη Πάικου

6. Ζώνη Αλμωπίας

7. Πελαγονική ζώνη

8. Αττικο‐Κυκλαδική ζώνη

9. Υποπελαγονική ζώνη ή ζώνη Ανατολικής Ελλάδας

10. Ζώνη Παρνασσού – Γκιώνας

11. Ζώνη Ωλονού – Πίνδου

12. Ζώνη Γαβρόβου – Τρίπολης

13. Αδριατικοϊόνιος ζώνη

14. Ζώνη Παξών

Σε κάθε μια από τις παραπάνω ζώνες γίνεται προσπάθεια να αποδοθεί ένας ιδιαίτερος ρόλος, πουνα συμφωνεί με τις νέες αντιλήψεις, που ήθελαν κάθε ζώνη να αντιστοιχεί σε μια πλάκα, είτεηπειρωτική, είτε ωκεάνια. Έτσι, η Ροδόπη και η Σερβομακεδονική μάζα θεωρούνται ως ηπειρωτικέςκρυσταλλικές πλάκες, οι οποίες, όμως, περιοδικώς θαλάσσευσαν και για τον λόγο αυτόν έχουνεπάνω τους μερικά ιζήματα μεσοζωικής ηλικίας. Η Περιροδοπική θεωρείται ότι αντιστοιχεί στηνκατωφέρεια μεταξύ της Σερβομακεδονικής μάζας και της ζώνης του Αξιού.

Οι ζώνες Παιονίας, Πάικου και Αλμωπίας αποτελούν υποδιαιρέσεις της παλαιάς ζώνης Αξιού. Ηυποδιαίρεση έγινε με βάση την παρουσία ή όχι οφιόλιθων στις αντίστοιχες περιοχές. Παιονία καιΑλμωπία θεωρήθηκαν ως θαλάσσιες αύλακες (ωκεανοί), ενώ το Πάικο, μεταξύ των δύοπροηγούμένων, ως ύβωμα ευρισκόμενο επίσης μέσα στην θάλασσα.

Οι προσαρμογές αυτές έγιναν αναγκαστικά, για να εξηγηθεί η προέλευση των οφιόλιθων τηςΠελαγονικής – Υποπελαγονικής ζώνης, που οπωσδήποτε έπρεπε να έχουν ωκεάνια προέλευση.Όπως θα δούμε σε επόμενη παράγραφο, η λύση που δόθηκε στο πρόβλημα ήταν να θεωρηθεί ότι οιοφιόλιθοι του Αξιού τοποθετήθηκαν τεκτονικώς (επωθήθηκαν) επάνω στην Πελαγονική ήΥποπελαγονική ζώνη, κινούμενοι από τα ανατολικά προς τα δυτικά.

Από την άλλη πλευρά, πρόβλημα αποτελούσε και η παρουσία των ασβεστόλιθων ή τωνμεταμορφωμένων πετρωμάτων, τα οποία θα έπρεπε, πλέον, να υπαχθούν σε κάποια ηπειρωτικήπλάκα. Έτσι υπήρξε η τάση να δημιουργηθούν πολυάριθμες πλάκες ηπειρωτικές ή ωκεάνιες, οιοποίες υποτίθεται ότι συγκρούονταν μεταξύ τους δημιουργώντας στα περιθώριά τους ορογενέσεις,επωθήσεις κλπ.

Στο τρίτο βιβλίο, του Γεωργίου Κατσικάτσου, γίνεται εκτενής παρουσίαση, όλων των μέχρι τότεγεωτεκτονικών ζωνών, που είχαν «εφευρεθεί» για να ερμηνεύσουν τις παρατηρήσεις υπαίθρου, οιοποίες, βέβαια, με την πάροδο του χρόνου και την πρόοδο της Γεωλογίας είχαν πολλαπλασιασθείσημαντικά.

Παρακάτω, υπενθυμίζω μερικές από τις βασικότερες έννοιες του «ελληνικού» ορογενετικούμοντέλου:

Η έννοια του Εσωτερικού Μεταμορφωμένου Τόξου, που δημιουργήθηκε κατά τηνδιάρκεια προ‐αλπικών πτυχώσεων (Ερκυνίου ή Καληδονίου) και αντιστοιχεί στις μάζεςΑττικοκυκλαδική ‐ Λυδοκαρική ‐ Μεντερές.

15/11/2015 Γεωλογία της Ελλάδας  Geology of Greece.

http://geologiaelladas.blogspot.gr/ 6/14

Η έννοια της Τηθύος θαλάσσης, που κάλυπτε τον χώρο νοτίως του προαναφερθέντοςμεταμορφωμένου τόξου.

Η έννοια του Αλπικού Γεωσυγκλίνου που δημιουργείται στο Τριαδικό με την επίκλυσητης Τηθύος επί της Ερκυνίου χέρσου του Εσωτερικού Μεταμορφωμένου Τόξου.

Η έννοια των Προαλπικών, Αλπικών και Μεταλπικών ιζημάτων, που, κατά προσέγγιση,αντιστοιχούν στα προ‐τριαδικά, μεσοζωικά‐παλαιογενή και νεογενή ιζήματα.

Η έννοια της εσωτερικής διαφοροποίησης του Αλπικού Γεωσυγκλίνου σε τμήματα,ανάλογα με το βάθος της θάλασσας ή και την προσωρινή ανάδυση ορισμένων τμημάτωντου. Τα τμήματα αυτά ονομάσθηκαν Γεωτεκτονικές Ζώνες.

Η έννοια της διάκρισης της Αλπικής πτύχωσης σε δύο κύρια επεισόδια: τις ΠρώιμεςΑλπικές Πτυχώσεις, που έλαβαν χώρα κατά το Άνω Ιουρασικό ‐ Κάτω Κρητιδικό, και τιςΚύριες Αλπικές Πτυχώσεις που συνέβησαν κατά το Ολιγόκαινο ‐ Κάτω Μειόκαινο.

Η έννοια των Εσωτερικών Ζωνών, που υπέστησαν και τις δύο φάσεις πτυχώσεων(πρώιμες και κύριες) και των Εξωτερικών Ζωνών, που υπέστησαν μόνο την κύρια φάσηπτυχώσεων.

Η έννοια της Μετακίνησης της Ορογένεσης από τις πλέον εσωτερικές προς τιςεξωτερικές γεωτεκτονικές ζώνες (από τα ανατολικά προς τα δυτικά).

Η έννοια του Φλύσχη, που θεωρείται ότι είναι το θαλάσσιο ίζημα, σύγχρονο τηςορογένεσης, που συμπληρώνει και τερματίζει την ιζηματογένεση σε μια ζώνη. Το υλικότου φλύσχη προέρχεται από την αποσάθρωση των αμέσως εσωτερικότερων ζωνών, πουέχουν ήδη πτυχωθεί και αναδυθεί.

Η έννοια της Μολάσσας, που είναι ένα θαλάσσιο ή χερσαίο ίζημα που αποτίθεται μετάτο τέλος της ορογένεσης μέσα σε βαθιές τάφρους ή τεκτονικά βυθίσματα.

Η έννοια των Προ‐αλπικών Οφιόλιθων, που είναι υποθαλάσσια ηφαιστειακάπετρώματα, που έχουν συμπτυχωθεί με μεταμορφωμένα πετρώματα του Ερκύνιουκύκλου και επομένως τους αποδίδεται παλαιοζωική ηλικία.

Η έννοια των Αλπικών Οφιόλιθων, που είναι πετρώματα προερχόμενα απόυποθαλάσσιες βασικές ηφαιστειακές αναβλύσεις, που έλαβαν χώρα κατά το ΑνώτεροΙουρασικό μεταξύ της Πελαγονικής Ζώνης (σε ρόλο υποθαλάσσιας ράχης) και της Ζώνηςτης Πίνδου (σε ρόλο υποθαλάσσιας αύλακας). Χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι ότισυνοδεύονται από ραδιολαρίτες και πετρώματα της σχιστοκερατολιθικής διάπλασης,που θεωρούνται ιζήματα αβυσσικής θάλασσας.

Η έννοια των Βραδυ‐αλπικών Οφιόλιθων, που αντιστοιχούν σε υποθαλάσσιαηφαιστειακά πετρώματα που έχουν διεισδύσει μέσα στον φλύσχη.

Η έννοια του Διναροταυρικού τόξου, που αντιστοιχεί στις οροσειρές που προέκυψαναπό την πτύχωση των ιζημάτων του Αλπικού γεωσυγκλίνου και την οριστική ανάδυσήτους κατά το Παλαιογενές.

Η έννοια του Εξωτερικού Μεταμορφωμένου Τόξου, που περιλαμβάνει τις κρυσταλλικέςμάζες Κρήτης και Πελοποννήσου (Renz, 1940). Συγκεκριμένα, πρόκειται για τουςΠλακώδεις Ασβεστόλιθους (Plattenkalk) και το Φυλλιτικό Σύστημα. Ιδιαίτερα, οιπλακώδεις ασβεστόλιθοι θεωρούνται ότι ανήκουν σε ένα μεταμορφωμένο τμήμα τηςΙονίου ζώνης και ότι αντιστοιχούν στο υπόβαθρο του μεταμορφωμένου τόξου.  Οιφυλλίτες θεωρούνται ότι  ανήκουν στη ζώνη της Τρίπολης και ότι αποτελούν τομεταμορφωμένο υπόβαθρο των ανθρακικών πετρωμάτων της. Ολόκληρη η ζώνη τηςΤρίπολης (φυλλίτες και ανθρακικά πετρώματα) βρίσκεται επωθημένη επί της Ιονίουζώνης.

Οι λεπτομέρειες του ορογενετικού μοντέλου αναπτύχθηκαν, κατά απαράμιλλο τρόπο, από τονγεωλόγο του ΙΓΜΕ Γεώργιο Μαράτο και στο βιβλίο του «Γεωλογία της Ελλάδος, το 1972. Έκτοτε,όλες οι γεωλογικές χαρτογραφήσεις του ΙΓΜΕ, στην Ελλάδα, φρόντισαν να είναι λίγο ‐ πολύσύμφωνες προς αυτό το ορογενετικό μοντέλο.

Θα πρέπει, εδώ, να κάνω μια διευκρίνιση. Χρονολογικά, όλοι οι γεωλογικοί χάρτες του ΙΓΜΕ δενακολουθούν πιστά το παραπάνω ορογενετικό μοντέλο. Μετά τα μέσα της 10ετίας του 1970, υπήρξεμια στροφή στις γεωλογικές χαρτογραφήσεις του ΙΓΜΕ. Την εποχή εκείνη εισήχθη στην Ελλάδα ηέννοια της εκβολής (obduction) των οφιόλιθων, που προτάθηκε από τον Robert G. Coleman το1971. Ο Coleman υποστήριζε ότι οι οφιόλιθοι αποτελούν τμήματα του πυθμένα των ωκεανών, τα

15/11/2015 Γεωλογία της Ελλάδας  Geology of Greece.

http://geologiaelladas.blogspot.gr/ 7/14

οποία, κατά την διάρκεια μιας ορογένεσης, ανυψώνονται και εκβάλλονται από τον ωκεανό και,τελικά, επωθούνται επί των ιζηματογενών σχηματισμών των γειτονικών ηπείρων. Η άποψη αυτήέγινε αποδεκτή, χωρίς πολλές συζητήσεις από το ΙΓΜΕ και έκτοτε όλοι οι οφιόλιθοι, εμφανίζονταιως αλλόχθονες σχηματισμοί, στους χάρτες του.

Βέβαια, αυτό το γεγονός δημιούργησε το εξής πρόβλημα: Όπως είναι γνωστό, στην Ελλάδα,οφιόλιθους έχουμε πολλούς και μάλιστα εμφανιζόμενους να συνοδεύουν πετρώματα διαφόρωνηλικιών, που συχνά ανήκουν και σε διαφορετικές γεωτεκτονικές ζώνες. Ήδη από το 1940, ο KarlRenz, είχε εκφράσει την άποψη ότι οι οφιόλιθοι της Ελλάδας μπορούν να καταταχθούν σε τρειςηλικίες: Προαλπικούς, Αλπικούς και Μεταλπικούς, ανάλογα με την ηλικία των ιζημάτων που τουςπεριβάλλουν ή συνοδεύουν.

Αυτό, σε συνδυασμό με την θεωρία της obduction  μας υποχρέωνε να δεχθούμε ότι στην διάρκειατης γεωλογικής ιστορίας της Ελλάδας συνέβησαν πολλές obductions και πολλές δημιουργίες νέωνωκεανών ή εξαφανίσεις παλαιότερων. Αυτή η άποψη, όσο εκκεντρική και εάν φαίνεται, έπεισεπολλούς ερευνητές, οι οποίοι απέκτησαν την τάση κάθε εμφάνιση οφιόλιθων να την ταυτίζουν μετην ύπαρξη ενός αρχαίου ωκεανού. Έτσι, σιγά – σιγά η Ελλάδα μεταβλήθηκε σε μια ομάδανησίδων, με αποτέλεσμα να χαθεί κάθε έννοια γενικού ορογενετικού σχήματος, όπως τοφανταζόταν, παλαιότερα, ο Aubouin και οι άλλοι ερευνητές.

Ας δούμε, όμως, τώρα, το πώς οι νέες ανακαλύψεις οδήγησαν στην οριστική κατάρρευση τηςθεωρίας των γεωσυγκλίνων και όλων των παραπάνω θεωριών, που σχετίζονται με την γεωλογίατης Ελλάδας.

7. Οι πρώτες ωκεανογραφικές έρευνες.

Μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο αρχίζει μια νέα εποχή για την Γεωλογία. Οι έρευνες δενπεριορίζονται πλέον στην ξηρά, στις οροσειρές και στον μικρόκοσμο της Πετρολογίας και τηςΠαλαιοντολογίας αλλά επεκτείνονται σε τεράστιες περιοχές, χάρη στην εξέλιξη τηςΩκεανογραφίας, της Σεισμολογίας και της Γεωφυσικής.

Το καλοκαίρι του 1947, ο Αμερικανός γεωφυσικός και ωκεανογράφος Maurice Ewing, καθηγητήςστο Columbia University, χρησιμοποιώντας το ερευνητικό πλοίο «Ατλαντίς», άρχισε να εξερευνάτον βυθό του Ατλαντικού. Έγιναν, τότε, τρεις σημαντικές ανακαλύψεις:

α) Τα ηχοβολιστικά μηχανήματα έδειξαν ότι ο βυθός στα μεγάλα βάθη (αβύσσους) ήταν σχεδόνεπίπεδος, όμως στο κέντρο περίπου του ωκεανού ανυψώνονταν υποθαλάσσια όρη ύψους χιλιάδωνμέτρων. Τα όρη αυτά ονομάσθηκαν υποθαλάσσιες ράχες (ridges).

β) Οι δειγματοληψίες που έγιναν στα σημεία αυτά, έδωσαν βασάλτη. Αυτό έδειχνε ότι η σύστασητου πυθμένα του ωκεανού ήταν διαφορετική από αυτή των ηπείρων, διότι ο βασάλτης είναι ένασχετικά σπάνιο πέτρωμα στις ηπείρους.

γ) Οι σεισμικές μετρήσεις έδειξαν ότι το πάχος του ωκεάνιου φλοιού ήταν ανεξήγητα λεπτό, μόλις 5χλμ. περίπου, σε αντίθεση με το πάχος του φλοιού των ηπείρων, που είναι πάνω από 30 χλμ. Μέχριεκείνη την εποχή, οι επιστήμονες, έχοντας υπόψη ότι οι ωκεανοί έχουν ηλικία τουλάχιστον 4δισεκατομμυρίων ετών και γνωρίζοντας ότι ιζήματα μιας και μόνον μικρής γεωλογικής περιόδου,όπως π.χ. του Κρητιδικού, είναι δυνατόν να έχουν πάχος εκατοντάδων μέτρων, είχαν καταλήξειστο συμπέρασμα ότι ο πυθμένας των ωκεανών θα έπρεπε να καλύπτεται από ιζήματα τεραστίουπάχους, πραγμα που τελικά, όπως είδαμε, διαψεύσθηκε.

Το 1948, στην ερευνητική ομάδα του Ewing προστέθηκε ο γεωλόγος ‐ ωκεανογράφος Bruce Heezenκαι η γεωλόγος ‐ χαρτογράφος Marie Tharp. Μέχρι το 1952 με την βοήθεια χιλιάδωνβυθομετρήσεων, χαρτογραφήθηκε λεπτομερώς το ανάγλυφο του βυθού του Ατλαντικού καιδιαπιστώθηκε ότι οι υποθαλάσσιες ράχες (ridges) είχαν στο μέσον τους μια συνεχή αύλακα (rift) σεσχήμα V.

Η δομή αυτή δημιούργησε για πρώτη φορά στους Heezen και Tharp την σκέψη ότι μπορούσε νασυμβαίνει πράγματι το φαινόμενο της μετακίνησης των ηπείρων, όπως είχε υποστηρίξει ο Wegener.Δηλαδή, ήταν πιθανό το νέο υλικό που ανέβαινε από το εσωτερικό της Γης (μέσω της αύλακας πουχώριζε την ράχη στα δύο) να ωθούσε και να απομάκραινε μεταξύ τους τις πλευρές της αύλακας, μεαποτέλεσμα να μεγαλώνει διαρκώς σε διαστάσεις ο Ατλαντικός ωκεανός και να απομακρύνονταιμεταξύ τους οι ήπειροι.

Στα πλαίσια των ερευνών τους, οι Ewing, Heezen και Tharp κατασκεύασαν σεισμολογικούς χάρτεςμε επίκεντρα υποθαλάσσιων σεισμών και διαπίστωσαν ότι τα επίκεντρα των σεισμώνευθυγραμμίζονται με την μεσοωκεάνια αύλακα. Συνεχίζοντας την αντιπαραβολή βυθομετρήσεωνκαι σεισμών ανακάλυψαν ότι το σύστημα της μεσοωκεάνιας αύλακας εκτείνεται σε όλους τουςωκεανούς, σε συνολικό μήκος 65.000 χιλιομέτρων περιζώνοντας ολόκληρη την γήινη σφαίρα.

Ο Heezen έκανε μια παρουσίαση της ανακάλυψης των μεσοωκεάνιων αυλάκων το 1957, οπότε οδιακεκριμένος καθηγητής Harry Hess, του πανεπιστημίου Princeton, σηκώθηκε και του είπε:«Νεαρέ, συγκλονίσατε τα θεμέλια της Γεωλογίας».

Ο ίδιος ο Heezen δεν αντιλήφθηκε αμέσως την σημασία της ανακάλυψης των μεσοωκεάνιωναυλάκων, διότι δεν πίστευε στην θεωρία της μετακίνησης των ηπείρων (όπως άλλωστε και ο

This site uses cookies from Google to deliver its services, topersonalize ads and to analyze traffic. Information about your use ofthis site is shared with Google. By using this site, you agree to itsuse of cookies.

LEARN MORE GOT IT

15/11/2015 Γεωλογία της Ελλάδας  Geology of Greece.

http://geologiaelladas.blogspot.gr/ 8/14

Ewing). Πίστευε ότι οι μεσοωκεάνιες αύλακες επιβεβαίωναν την θεωρία της Διογκούμενης Γης(Expanding Earth Theory), που είχε προταθεί από τον Αυστραλό γεωλόγο Samuel Warren Carey το1956.

8. Η γένεση της θεωρίας της Τεκτονικής των Πλακών.

Όμως, οι περισσότεροι γεωλόγοι δεν είχαν πεισθεί από τη θεωρία του Carey, αλλά, αντίθετα,πίστευαν ότι από την εποχή της δημιουργίας της Γης (πριν από 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια) οπλανήτης δεν είχε αλλάξει διαστάσεις.

Έτσι, δημιουργήθηκε το ερώτημα, πως μπορούσε η προσθήκη νέου βυθού, κατά μήκος τωνμεσοωκεάνιων ράχεων, να μη προκαλεί μεταβολή στις διαστάσεις των ωκεανών και της Γηςγενικότερα.

Η απάντηση σ' αυτό το ερώτημα δόθηκε από τον Harry Hammont Hess, το 1962, ο οποίος σε έναάρθρο του με τίτλο History of Ocean Basins συνδύασε όλα τα μέχρι τότε δεδομένα και πρότεινε τηνακόλουθη θεωρία, που ονομάσθηκε θεωρία της Τεκτονικής των Πλακών (Plate Tectonics):

α) Ο φλοιός της Γης αποτελείται από ηπείρους και ωκεανούς. Εάν στις ηπείρους συμπεριλάβουμεκαι την ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα και τις θάλασσες μέχρι βάθους 1000 μ., τότε το 40% του φλοιούείναι ήπειροι και το 60% είναι ωκεανοί.

β) Ο ηπειρωτικός και ο ωκεάνιος φλοιός έχουν διαφορετική πετρολογική σύσταση. Ο ηπειρωτικόςφλοιός αποτελείται ιζηματογενή και μεταμορφωμένα πετρώματα μέσης πυκνότητας 2,85 και πάχους34 χλμ., ενώ ο ωκεάνιος φλοιός αποτελείται από 4,7 χλμ. σερπεντίνη πυκνότητας 2,8 και 29 χλμ.περιδοτίτη πυκνότητας 3,325. Η ισοστατική ισορροπία αποκαθίσταται σε βάθος 40 χλμ. περίπου.

γ) Οι μεσο‐ωκεάνιες ράχες (Mid‐Ocean Ridges) αποτελούν τις μεγαλύτερες τοπογραφικές ανωμαλίεςτης επιφάνειας της Γης και καταλαμβάνουν την μέση γραμμή των ωκεανών. Έχει αποδειχθεί ότι στομέσον τους υπάρχει ένα graben όπου σημειώνονται σεισμοί μικρού βάθους. Μέσα από το grabenαυτό ανέρχεται θερμό ρευστό ηφαιστειακό υλικό προερχόμενο από τον μανδύα, το οποίο στηνσυνέχεια ψύχεται και στερεοποιείται.

δ) Τα ηφαιστειακά υλικά, που αναβλύζουν κατά μήκος των μεσο‐ωκεάνιων ράχεων, δημιουργούννέο πυθμένα, ο οποίος ώθεί  πλευρικά τον προϋπάρχοντα πυθμένα και τον υποχρεώνει νααπομακρυνθεί κάθετα προς την γραμμή της μεσο‐ωκεάνιας ράχης. Επομένως, οι μεσο‐ωκεάνιεςράχες έχουν εφήμερο χαρακτήρα. Το φαινόμενο αυτό είχε ονομασθεί Seafloor Spreading, δηλαδήΕξάπλωση του Θαλάσσιου Βυθού, από τον Robert Sinclair Dietz, ένα χρόνο νωρίτερα, το 1961.Όμως, η πατρότητα της θεωρίας της Τεκτονικής των Πλακών ανήκει στον Hess, ο οποίος ήδη από το1959 είχε δημοσιεύσει μια περίληψη της θεωρίας του.

ε) Καθώς απομακρύνεται ο πυθμένας του ωκεανού από τις μεσοωκεάνιες ράχες, το βάθος τηςθάλασσας αυξάνει. Αυτό διαπιστώθηκε από τον ίδιο τον Hess, που είχε παρατηρήσει (κατά τηνδιάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν υπηρετούσε στο πολεμικό ναυτικό των ΗΠΑ), ότι στοκέντρο του Ειρηνικού ωκεανού, οι κορυφές των υποθαλασσίων ηφαιστειακών βουνών βρίσκονταισε μικρό βάθος και είναι πεπλατυσμένες. Αυτό σήμαινε, ότι κάποτε τα βουνά αυτά βρίσκονταν έξωαπό το νερό, υπέστησαν την ατμοσφαιρική διάβρωση και αργότερα βυθίσθηκαν ελαφρά. Αντίθετα,είχε παρατηρήσει, ότι προς την περιφέρεια του ωκεανού, παρόμοιες πεπλατυσμένες κορυφέςβρίσκονται σε βάθη μεγαλύτερα από 2000 μ., φαινόμενο που, μέχρι τότε, ήταν ανεξήγητο. Μετά τιςανακαλύψεις του Heezen, ο Hess συνδύασε όλες αυτές τις παρατηρήσεις και συνειδητοποίησε, ότιοι πεπλατυσμένες κορυφές των ηφαιστείων είχαν, αρχικά σχηματισθεί στο κέντρο του ωκεανού.Μετά, όμως, ακολουθώντας την γενική κίνηση του πυθμένα, μετακινήθηκαν προς την περιφέρειατου ωκεανού, σαν να βρίσκονταν επάνω σε μια μεταφορική ταινία, ενώ συγχρόνως βυθίζονταν σεμεγαλύτερα βάθη. Γενικά, ο Hess είχε παρατηρήσει, ότι τα μεγαλύτερα βάθη των ωκεανώνσυναντώνται στην περιφέρεια του Ειρηνικού ωκεανού, σε περιοχές, που ονομάζονται ΩκεάνιεςΤάφροι (Ocean Trenches).

στ) Οι ωκεάνιες τάφροι του Ειρηνικού είναι περιφερειακές ζώνες όπου ο ωκεάνιος φλοιός βυθίζεταικάτω από μια γειτονική πλάκα και εξαφανίζεται εισχωρώντας μέσα στον μανδύα. Το φαινόμενοαυτό ονομάζεται Υποβύθιση (Subduction).

ζ) Ο Ατλαντικός ωκεανός συνεχώς διευρύνεται με αποτέλεσμα να απομακρύνονται η Ευρώπη απότην Αμερική, ενώ, αντίθετα, ο Ειρηνικός ωκεανός συνεχώς συρρικνώνεται.

η) Λόγω του συνδυασμού των φαινομένων της Εξάπλωσης του Βυθού και της Υποβύθισης, οωκεάνιος φλοιός συνεχώς ανανεώνεται (δημιουργείται και καταστρέφεται). Όπως έχει διαπιστωθείδεν υπάρχει σήμερα ωκεάνιος φλοιός που να έχει ηλικία μεγαλύτερη από 100 εκατομμύρια χρόνιαπερίπου, δηλαδή να είναι παλαιότερος από το μέσο Κρητιδικό.

9. Οι βασικές αρχές της θεωρίας της Τεκτονικής των Πλακών.

Η θεωρία της Τεκτονικής των Πλακών, όταν διατυπώθηκε από τους Hess και Dietz, το 1961 ‐ 62,ήταν βεβαίως μια θεωρία, η οποία δεν είχε ακόμη, ούτε επιβεβαιωθεί, ούτε διαψευσθεί. Ήταν, όμωςαρκετά ελκυστική και για τον λόγο αυτόν πλήθος γεωλόγων άρχισε να ερευνά τα σχετικά θέματα.

15/11/2015 Γεωλογία της Ελλάδας  Geology of Greece.

http://geologiaelladas.blogspot.gr/ 9/14

Με την πάροδο του χρόνου, έγινε προσπάθεια η θεωρία να εμπλουτισθεί και με άλλα στοιχεία(εκτός των βασικών, που αναφέρθηκαν πιο πάνω), τα οποία είχαν σχέση με την ορογένεση,δηλαδή έπρεπε να ερμηνευθεί η διαδικασία της ορογένεσης μέσα από τις αρχές την Τεκτονικής τωνΠλακών. Για να κατανοήσουμε την προσπάθεια αυτή, αναφέρουμε, παρακάτω τις βασικές αρχέςτης Τεκτονικής των Πλακών, όπως αυτές θεωρούνται σήμερα από μεγάλη μερίδα ερευνητών.

Το εξωτερικό τμήμα της Γης αποτελείται από δύο στρώματα: την λιθόσφαιρα και τηνασθενόσφαιρα. Η λιθόσφαιρα αντιστοιχεί στον εξωτερικό φλοιό της Γης, που έχει πάχος 70 ‐ 150χλμ., ενώ η ασθενόσφαιρα βρίσκεται βαθύτερα και μπορεί να φθάνει σε βάθος μέχρι 800 χλμ.,δηλαδή μέσα στον μανδύα.

Η λιθόσφαιρα δεν είναι ενιαία, αλλά χωρίζεται σε 8 μεγάλες λιθοσφαιρικές πλάκες, που είναι οιεξής: Αφρικανική, Ευρασιατική, Βορειοαμερικανική, Νοτιοαμερικανική, Ανταρκτική, Ινδική,Αυστραλιανή και Ειρηνική. Εκτός αυτών, των 8 μεγάλων πλακών, υπάρχουν και πολλές άλλεςμικρότερες, η λεπτομερής εξέταση των οποίων ξεφεύγει από τον σκοπό του παρόντος άρθρου.

Οι πλάκες, ανάλογα με την λιθολογική τους σύσταση, διακρίνονται σε ηπειρωτικές και ωκεάνιες.Οι ηπειρωτικές αποτελούνται από υλικά μικρής πυκνότητας, που αντιστοιχούν σε ιζηματογενή καιμεταμορφωμένα πετρώματα, ενώ οι ωκεάνιες σχηματίσθηκαν από υλικά μεγάλης πυκνότητας, όπωςείναι οι βασάλτες. Μερικές λιθοσφαιρικές πλάκες είναι δυνατόν να έχουν ένα τμήμα τουςηπειρωτικό και, παραπλεύρως, ένα άλλο τμήμα τους ωκεάνιο (μικτές πλάκες).

Οι πλάκες συμπεριφέρονται σαν σώματα συμπαγή και άκαμπτα, που δεν παραμορφώνονται.Επίσης, μετακινούνται μεταξύ τους με αρκετά μεγάλες ταχύτητες, της τάξης του 1 ‐ 10 cm ανά έτος(10 ‐ 100 χλμ. ανά 1 εκατομμύριο έτη).

Έχει διαπιστωθεί, με σεισμικές και γεωφυσικές μετρήσεις, ότι μεταξύ λιθόσφαιρας και τηςυποκείμενης ασθενόσφαιρας υπάρχει ασυνέχεια, δηλαδή απότομη αλλαγή των φυσικών ιδιοτήτωντων υλικών. Αυτό μας επιτρέπει να θεωρήσουμε ότι οι λιθοσφαιρικές πλάκες είναι σώματασυμπαγή, τα οποία ουσιαστικά γλιστρούν και μετακινούνται επάνω στο υπόστρωμα τηςασθενόσφαιρας, που αποτελείται από πιο παχύρρευστα υλικά.

Κατά την μετακίνησή τους οι λιθοσφαιρικές πλάκες είναι δυνατόν να απομακρύνονται, νασυγκρούονται μεταξύ τους ή να γλιστρούν η μία δίπλα στην άλλη. Ανάλογα με το είδος της κίνησηςλαμβάνουν χώρα τα εξής φαινόμενα, κατά περίπτωση:

α) Περίπτωση 1. Όταν δύο πλάκες απομακρύνονται, τότε μεταξύ τους δημιουργείται ένα κενό, πουτείνει αμέσως να συμπληρωθεί με υλικό που ανέρχεται από τον ανώτερο μανδύα, τμήματα τουοποίου βρίσκονται σε ρευστή κατάσταση. Αυτή η διαδικασία λαμβάνει χώρα κατά μήκος μεγάλωνεπιμήκων διαρρήξεων στο μέσον των ωκεανών και οδηγεί στον σχηματισμό ηφαιστείων, το ύψοςτων οποίων φθάνει τα 3000 ‐ 4000 μ. επάνω από τον πυθμένα του ωκεανού. Οι ζώνες αυτές έχουντην μορφή πραγματικών υποθαλάσσιων οροσειρών και για τον λόγο αυτόν ονομάσθηκανμεσοωκεάνιες ράχες (mid‐ocean ridges). Οι μεσοωκεάνιες ράχες έχουν μήκος πολλών χιλιάδωνχιλιομέτρων και περιζώνουν ολόκληρο τον πλανήτη.

Η συνεχής προσθήκη νέων ηφαιστειακών υλικών στον άξονα των μεσοωκεάνιων ράχεων προκαλείτην συνεχή απομάκρυνσή των παλαιότερων ηφαιστειακών πετρωμάτων από το κέντρο τουωκεανού προς την περιφέρεια της πλάκας. Έτσι, ο ωκεανός συνεχώς αυξάνει σε μέγεθος, στοκέντρο του. Το φαινόμενο αυτό, όπως είδαμε, ονομάσθηκε από τους Hess και Dietz διεύρυνση ήεξάπλωση του πυθμένα των ωκεανών (sea‐floor spreading).

Σύγχρονο παράδειγμα διεύρυνσης ωκεανού αποτελεί η απομάκρυνση της Βορειοαμερικανικής καιτης Νοτιοαμερικανικής πλάκας από την Ευρασιατική και Αφρικανική, αντίστοιχα, συνδυαζόμενη μετην Μεσοατλανική ράχη.

β) Περίπτωση 2. Όταν μια ωκεάνια πλάκα πλησιάζει και συγκρούεται με μια ηπειρωτική πλάκα,τότε συνήθως η ωκεάνια πλάκα βυθίζεται κάτω από την ηπειρωτική, επειδή αποτελείται απόπυκνότερα υλικά. Το φαινόμενο αυτό ονομάσθηκε υποβύθιση (subduction). Το κατερχόμενοωκεάνιο τμήμα εισχωρεί μέσα στον μανδύα και εξαφανίζεται προδευτικά. Έτσι στην περιφέρειατων ωκεάνιων πλακών λαμβάνει χώρα συνεχής εξαφάνιση ωκεάνιου φλοιού. Οι περιοχές όπουσυμβαίνει αυτό το φαινόμενο ονομάζονται υποθαλάσσιες τάφροι και το βάθος του πυθμένα τηςθάλασσας στις ζώνες αυτές ξεπερνά τα 10000 μ.

Σύγχρονο παράδειγμα ζωνών υποβύθισης αποτελούν οι περιοχές που περιβάλλουν τον Ειρηνικόωκεανό, δηλαδή η δυτική πλευρά της Νότιας και Βόρειας Αμερικής, η χερσόνησος Καμτσάτκα, ηΙαπωνία και οι Φιλιππίνες.

Χάρη στον συνδυασμό των δύο φαινομένων που αναφέραμε, δηλαδή της διεύρυνσης του πυθμένατων ωκεανών (sea‐floor spreading) και της υποβύθισης (subduction), ο ωκεάνιος φλοιός συνεχώςανανεώνεται: στις μεσοωκεάνιες ράχες συνεχώς δημιουργείται νέος φλοιός, ενώ στιςυποθαλάσσιες τάφρους συνεχώς καταστρέφεται ο παλιός. Με τον τρόπο αυτό η επιφάνεια τωνμεγάλων ωκεανών παραμένει σχεδόν σταθερή και το μέγεθος της Γης δεν αλλάζει.

Στο σημείο αυτό η θεωρία των Τεκτονικών Πλακών διαφέρει από την παλαιότερη θεωρία τηςΜετακίνησης των Ηπείρων του Alfred Wegener, σύμφωνα με την οποία οι ήπειροι μετακινούνταιγλιστρώντας επάνω στους ωκεανούς. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα.

15/11/2015 Γεωλογία της Ελλάδας  Geology of Greece.

http://geologiaelladas.blogspot.gr/ 10/14

γ) Περίπτωση 3. Όταν δύο ηπειρωτικές πλάκες πλησιάσουν και συγκρουσθούν μεταξύ τους, τότεείναι αναπόφευκτο να καταστραφεί ή να παραμορφωθεί ο ηπειρωτικός φλοιός. Πριν από τηντελική αυτή φάση, θα πρέπει να υποθέσουμε ότι οι δύο ηπειρωτικές πλάκες ήταν χωρισμένες απόέναν ωκεανό, ο οποίος στην συνέχεια προοδευτικά εξαφανίσθηκε κάτω από τις ηπείρουςακολουθώντας την διαδικασία της υποβύθισης (subduction). Κατά την τελική φάση της σύγκρουσηςτων δύο ηπειρωτικών πλακών είναι δυνατόν να γίνει και προώθηση ή εφίππευση της μιας ηπείρουεπάνω στην άλλη.

Σύγχρονα παραδείγματα σύγκρουσης ηπειρωτικών πλακών είναι η σύγκρουση Ινδιών ‐ Ασίας, πουδημιούργησε τα Ιμαλάια και η σύγκρουση Αφρικής ‐ Ευρώπης, που δημιούργησε τις Άλπεις.

δ) Περίπτωση 4. Όταν δύο πλάκες κινούνται η μία δίπλα στην άλλη, τότε η επιφάνεια των πλακώνδεν μεταβάλλεται αλλά δημιουργούνται μόνο οριζόντιες μεταπτώσεις. Στην περίπτωση αυτήδιατηρείται το μέγεθος των πλακών.

Παρά την σημαντική πρόοδο που επιτεύχθηκε με την εισαγωγή της Θεωρίας της Τεκτονικής τωνΠλακών στην επιστημονική σκέψη, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας 1960 η νέα θεωρία δεν μπορούσενα εξηγήσει ικανοποιητικά την δημιουργία των οροσειρών. Ήταν βέβαιο ότι η διεύρυνση τουπυθμένα των ωκεανών και η υποβύθιση είχαν σχέση με την πτύχωση των ηπειρωτικώνπεριθωρίων, όμως, ο λεπτομερής μηχανισμός της ορογένεσης παρέμενε ακόμη σκοτεινός.

10. Η προέλευση των οφιόλιθων.

Ο όρος «οφιόλιθοι» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1813 από τον Γάλλο ορυκτολόγοAlexandre Brongniart, σε αναφορές του σε σερπεντινίτες μέσα σε μίγματα (melanges). Αργότερα,το 1821, διευκρίνισε περισσότερο το όρο οφιόλιθος, περιλαμβάνοντας σ’ αυτόν μια ακολουθία απόμαγματικά πετρώματα (υπερβασικά πετρώματα, γάββροι, διαβάσες και ηφαιστειακά πετρώματα. Ησυνύπαρξη αυτών των πετρωμάτων, μέσα στις ζώνες των Άλπεων – Απεννίνων, αναγνωρίσθηκε

από τους Ευρωπαίους γεωλόγους κατά τον 19ο αιώνα.

Το 1927, ο Γερμανός γεωλόγος Gustav Steinmann επιβεβαίωσε την συνύπαρξη πλουτώνιωνπετρωμάτων (περιδοτιτών), ηφαιστειακών πετρωμάτων (διαβασών ‐ σπιλιτών) και ιζηματογενώνπετρωμάτων βαθιάς θάλασσας (σχιστοκερατόλιθων), μέσα στο οφιολιθικό σύμπλεγμα. Υποστήριξε,ότι η συνύπαρξη αυτών των πετρωμάτων οφειλόταν στην διαφοροποίηση μαγματικώνδιεισδύσεων, που ανάβλυζαν από τον πυθμένα των ωκεανών, στην αξονική ζώνη τωνγεωσύγκλινων. Αυτή η ερμηνεία γρήγορα επεκράτησε στην Γεωλογία και έμεινε γνωστή με τοόνομα «Τρίπτυχο του Steinmann». Ο Steinmann, επίσης, διατύπωσε την άποψη περί Ιουρασικήςηλικίας των οφιόλιθων, μέσα στο σύστημα της Αλπικής Ορογένεσης και ιδιαίτερα στην Τοσκάνη.

Μέχρι την 10ετία του 1960, οι γεωλόγοι πίστευαν στις απόψεις του Steinmann, ότι, δηλαδή,  οιοφιόλιθοι προέρχονταν από την δραστηριότητα υποθαλάσσιων ηφαιστείων, των οποίων οι λάβεςείχαν παρεμβληθεί ή διεισδύσει μέσα σε ιζήματα βαθιάς θάλασσας. Το ότι το περιβάλλοναντιστοιχούσε σε πολύ βαθιά θάλασσα ήταν ένα συμπέρασμα που προέκυπτε από την παρατήρηση,ότι κατά κανόνα οι εμφανίσεις των οφιόλιθων συνοδεύονταν από πελαγικά ιζήματα, όπως είναι οιραδιολαρίτες και τα πετρώματα της σχιστοκερατολιθικής διάπλασης (σχιστόλιθοι και ψαμμίτες).

Ο χώρος μέσα στον οποίο ελάμβαναν χώρα αυτές οι διεργασίες αντιστοιχούσε σε μια βαθιάθάλασσα ή ακριβέστερα στα περιθώρια αυτής της θάλασσας, όπου ο πυθμένας ήταν επικλινής.Επάνω στον πυθμένα γίνονταν αποθέσεις ιζημάτων πυριτικής ή ανθρακικής σύστασης. Παράλληλα,γίνονταν και οι εκρήξεις των υποθαλάσσιων ηφαιστείων. Οι λάβες των ηφαιστείων απλώνοντανεπάνω στον επικλινή πυθμένα, με αποτέλεσμα να παρεμβάλλονται μέσα στα ιζήματα, με την μορφήηφαιστειακών διεισδύσεων.

Δηλαδή, σύμφωνα με την θεωρία αυτή, οι οφιόλιθοι και τα ιζήματα σχηματίζονταν, σχεδόνταυτόχρονα, μέσα στην ίδια θάλασσα.

Όπως αναφέραμε, οι παραπάνω απόψεις είχαν διατυπωθεί αρχικά για την γεωλογική δομή τωνΆλπεων και των Απεννίνων και μεταφέρθηκαν αργότερα, από τους ξένους γεωλόγους, και στηνΕλλάδα. Όπως είναι γνωστό, η Ελλάδα είναι τμήμα του λεγόμενου Διναροταυρικού Τόξου, το οποίοαποτελεί την προς τα νοτιοανατολικά προέκταση της οροσειράς των Άλπεων. Έτσι, ήταν λογικό ναυποτεθεί ότι υπήρχε ορογενετική συγγένεια μεταξύ Άλπεων και ελληνικών οροσειρών και ναυποστηριχθεί ότι και οι οφιόλιθοι της Ελλάδας είχαν προέλθει από παρόμοιες διαδικασίες με αυτέςπου ανέφερα πιο πάνω.

Όμως, αυτή η λογική έκρυβε ορισμένους κινδύνους, ιδιαίτερα μάλιστα, όσον αφορά την σχέση τωνοφιόλιθων με τα περιβάλλοντα αυτούς ιζήματα. Διότι, οι οφιόλιθοι των Άλπεων αποτελούν μικρέςκαι απομονωμένες εμφανίσεις, που έχουν έντονα συνθλιβεί και κατακερματισθεί από τις τεκτονικέςπαραμορφώσεις της αλπικής ορογένεσης, με αποτέλεσμα να μην προσφέρονται για την ασφαλήεξαγωγή συμπερασμάτων. Αντίθετα, στην Ελλάδα, οι οφιόλιθοι σχηματίζουν εκτεταμένεςεμφανίσεις, που προσφέρονται αφενός για την έρευνα της γεωχημικής τους σύστασης καιαφετέρου για την έρευνα των πετρωμάτων που τους συνοδεύουν (τα αποκαλούμενα και «συνοδάιζήματα»). Για τον λόγο αυτό, η Ελλάδα, μετά το 1950, αποτελεί προνομιούχο διεθνώς χώρο γιατην έρευνα των οφιόλιθων και της σχέσεώς τους με την ορογένεση.

Στις αρχές τις 10ετίας του 1960, η αποδοχή της Τεκτονικής των Πλακών και η απόρριψη τωνΓεωσυγκλίνων, δημιούργησε νέες συζητήσεις και αναζητήσεις, σχετικά με την προέλευση των

15/11/2015 Γεωλογία της Ελλάδας  Geology of Greece.

http://geologiaelladas.blogspot.gr/ 11/14

οφιόλιθων.

Το 1968 ο Άγγλος Γεωλόγος Ian Graham Gass, ο οποίος είχε εργασθεί επί σειρά ετών στην Κύπρο,στο όρος Τρόοδος, διατύπωσε για πρώτη φορά την άποψη, ότι οι οφιόλιθοι της Κύπρου αποτελούντμήμα του πυθμένα του μεσοζωικού ωκεανού της Τηθύος, που παρεμβαλλόταν μεταξύ τηςλιθοσφαιρικής πλάκας της Αφρικής και της Ευρασίας, πριν από την σύγκρουση των δύο πλακών.Αυτή ήταν μια επαναστατική εκδοχή, διότι διαχώριζε τους οφιόλιθους από τα ιζηματογενήπετρώματα και υπονοούσε ότι κάποια τεμάχη του ωκεάνιου φλοιού είχαν κατορθώσει, μέσω μιαςάγνωστης την εποχή εκείνη διαδικασίας, να αναδυθούν και να δημιουργήσουν ξηρά.

Το 1971, οι Eldridge Moores και Frederick Vine διατύπωσαν, επίσης, την άποψη, ότι οι οφιόλιθοιτου όρους Τρόοδος αποτελούν τμήμα ενός ωκεάνιου φλοιού (του ωκεανού της Τηθύος) και ότιαποτελούν τα αρχαιότερα πετρώματα της Κύπρου, δεδομένου ότι μέχρι σήμερα δεν έχουνανακαλυφθεί άλλα πετρώματα να υπόκεινται των οφιολίθων, στην περιοχή αυτή. Πληροφορίες γιατην γεωλογική δομή του όρους Τρόοδος μπορεί να βρει κανείς στην ιστοσελίδα:http://www.moa.gov.cy/moa/gsd/gsd.nsf/dmlTroodos_gr/dmlTroodos_gr?OpenDocument

Οι παραπάνω απόψεις προκάλεσαν πραγματική επανάσταση και έδωσαν νέα ώθηση στις έρευνες,με ιδιαίτερη σημασία για την Ευρώπη και την Ελλάδα. Οι σχετικές έρευνες επικεντρώθηκαν σε δύοδιαφορετικούς τομείς:

Ο πρώτος τομέας αφορούσε την γένεση των οφιόλιθων. Οι οφιόλιθοι, που εμφανίζονται σήμεραστην στεριά, έδωσαν την ευκαιρία σε όσους ασχολούνται με την έρευνα του ωκεάνιου βυθού ή τουανώτερου μανδύα, να αποκτήσουν πληροφορίες εύκολα, γρήγορα και με πολύ προσιτό τρόπο,εργαζόμενοι στην στεριά, αντί να αναζητούν πληροφορίες στον πυθμένα των ωκεανών. Ο τομέαςαυτός, χρησιμοποιώντας τεχνικές της γεωχημείας και της γεωφυσικής προσπάθησε μέσω τηςπετρογραφικής ανάλυσης των οφιολίθων να αποκρυπτογραφήσει τα μυστικά της τεκτονικής τωνΠλακών.

Ο δεύτερος τομέας αφορούσε την τεκτονική των οφιόλιθων, δηλαδή την έρευνα των διαδικασιώνπου οδήγησαν στην ανάδυση (ή εκβολή) των οφιόλιθων από τους ωκεανούς και την τοποθέτησήτους είτε επάνω στα ηπειρωτικά περιθώρια ή μέσα στις πτυχωμένες οροσειρές. Ο τομέας αυτόςστράφηκε στην λεπτομερή χαρτογράφηση των οφιόλιθων και στην εξακρίβωση των σχέσεών τουςμε τα περιβάλλοντα αυτούς πετρώματα.

Έτσι, εντελώς ξαφνικά, οι οφιόλιθοι βρέθηκαν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και έγιναναντικείμενο έρευνας της Τεκτονικής, από την κλίμακα της γήινης σφαίρας μέχρι την κλίμακα τηςοροσειράς.

Για να κατανοήσουμε καλύτερα την σχέση μεταξύ οφιολίθων και ορογενετικών θεωριών,παραθέτω, στην συνέχεια, μερικά στοιχεία για τους οφιόλιθους της Ελλάδας και τον ρόλο πουέπαιξαν στην διαμόρφωση των διαφόρων θεωριών. Οφείλω να προειδοποιήσω τον αναγνώστη, ότιτο θέμα παραμένει ανοικτό ακόμη και σήμερα.

11. Οι οφιόλιθοι στα πλαίσια του ορογενετικού μοντέλου του γεωσυγκλίνου.

Στην Ελλάδα, ήδη από το 1940, ο Karl Renz, είχε εκφράσει την άποψη ότι οι οφιόλιθοι μπορούν νακαταταχθούν σε τρεις ηλικίες: Προαλπικούς, Αλπικούς και Μεταλπικούς. Ο ίδιος ερευνητήςθεωρούσε τους οφιόλιθους ως μέλη συμπλεγμάτων που περιείχαν και αργιλοψαμμιτικά ιζήματα. Τοσπουδαιότερο από αυτά τα συμπλέγματα ήταν αυτό το οποίο ονόμασε «Σχιστοκερατολιθικήδιάπλαση με οφιόλιθους» και το οποίο είχε υπαγάγει στην Ζώνη της Ανατολικής Ελλάδας. Ο Renzυπέθετε, ότι το αργιλοψαμμιτικό υλικό του συμπλέγματος αυτού, προερχόταν από μια ορογένεση,που έγινε στον χώρο της Πελαγονικής ζώνης, κατά το Κάτω Κρητιδικό. Δηλαδή, το υλικό αυτόαποτελούσε ένα είδος φλύσχη.

Αργότερα, ο Jacques Brunn (1956) μελετώντας τους οφιόλιθους της Βόρειας Ελλάδας και ίδιαίτερααυτούς του όρους Βούρινος (Δυτική Μακεδονία) εξέφρασε την άποψη ότι οι οφιόλιθοι ανήκουν στηνΠελαγονική ζώνη και ότι είναι ιουρασικής ηλικίας. Κατά τον Brunn, αυτό αποδεικνυόταν από τηνπαρατήρηση, ότι οι οφιόλιθοι καλύπτουν τους κρυσταλλικούς ασβεστόλιθους (μάρμαρα)ανωτριαδικής ‐ κατωιουρασικής ηλικίας του όρους Ζυγόστι, που βρίσκεται ανατολικά τουΒούρινου, ενώ οι ίδιοι ασβεστόλιθοι καλύπτονται από τους ραδιολαρίτες και τους κρητιδικούςασβεστόλιθους των λόφων Κράπα, που βρίσκονται ανατολικά των Γρεβενών. 

Ο Brunn υποστήριξε, εξ άλλου, ότι οι οφιόλιθοι παρουσιάζουν λιθολογική διαφοροποίηση στοεσωτερικό τους, από κάτω προς τα επάνω, έχοντας στην βάση τους τα πλέον βασικά μέλη, όπωςείναι οι περιδοτίτες και οι σερπεντινίτες, και πιο πάνω, διαδοχικά, τα πιο όξινα μέλη, δηλαδήγάββρους, δολερίτες και pillow‐lavas.

Αργότερα, ο Jacques Aubouin (1959) τροποποίησε σημαντικά το σχήμα του Brunn, επιφέροντας τιςεξής αλλαγές: α) Τα τριαδικά μάρμαρα της Δυτικής Μακεδονίας θεώρησε ότι ανήκουν στηνλεγόμενη Πελαγονική Ζώνη, η οποία περιλαμβάνει μόνο μεταμορφωμένα πετρώματα και δεν έχειοφιόλιθους. β) Οι οφιόλιθοι ανήκουν στην Υποπελαγονική Ζώνη, η οποία βρίσκεται μεταξύ τηςΠελαγονικής ζώνης και της Ζώνης της Πίνδου, γ) Οι οφιόλιθοι έχουν ως υπόβαθρό τους τριαδικούςμη μεταμορφωμένους ασβεστόλιθους της Υποπελαγονικής, ενώ η οροφή τους σχηματίζεται απόεπικλυσιγενείς ανωκρητιδικούς ασβεστόλιθους.

15/11/2015 Γεωλογία της Ελλάδας  Geology of Greece.

http://geologiaelladas.blogspot.gr/ 12/14

Οι προσαρμογές αυτές του Aubouin έγιναν εξ ανάγκης (ad hoc) διότι δεν ήταν δυνατόν να εξηγηθείη συνύπαρξη των οφιόλιθων, που είναι μη μεταμορφωμένα πετρώματα, με τα κρυσταλλικάμάρμαρα της Πελαγονική ζώνης. Η τελευταία, γενικότερα, θεωρείται ότι είναι μια μεταμορφωμένηενότητα.

Οι απόψεις των Brunn και Aubouin περί της στρωματογραφικής θέσεως των μεσοζωικώνοφιόλιθων, μεταξύ ασβεστόλιθων του Τριαδικού και ασβεστόλιθων του Κρητιδικού, και περί τηςδιαφοροποιήσεως του οφιολιθικού μάγματος, κατά την στερεοποίησή του, φαίνεται ότι επηρέασανσημαντικά τις μετέπειτα έρευνες τις σχετικές με τους οφιόλιθους. Σημειώνουμε, πάντως, ότι Brunnκαι Aubouin, δεν δέχονται την άποψη του Renz, ότι τα σχιστοψαμμιτικά ‐ σχιστοκερατολιθικάιζήματα συγκροτούν ένα ενιαίο σύμπλεγμα με τους οφιόλιθους.

Ο Γεώργιος Μαράτος, στο βιβλίο του Γεωλογία της Ελλάδος (1972), συνοψίζοντας τις απόψεις τηςεποχής εκείνης, κατατάσσει τους οφιόλιθους της Ελλάδας, σε τρεις ηλικίες, ως εξής:

α) Προαλπικοί οφιόλιθοι. Στην ομάδα αυτή ανήκουν οι οφιόλιθοι που συνυπάρχουν μεμεταμορφωμένα πετρώματα. Επειδή τα μεταμορφωμένα πετρώματα είχαν παλαιοζωική ηλικία(όπως πίστευαν τότε), οι ερευνητές θεωρούσαν ότι οι οφιόλιθοι είχαν διεισδύσει μέσα σεπαλαιοζωικά ιζήματα, τα οποία μεταμορφώθηκαν αργότερα, κατά την διάρκεια της ΕρκυνίουΟρογένεσης. Στα μεταμορφωμένα αυτά πετρώματα υπάγεται και το Λιθανθρακοπέρμιο τηςΠάρνηθας, που μελετήθηκε από τον Renz, σε διάφορες θέσεις τις Αττικής. Στην ομάδα αυτήανήκουν οι οφιόλιθοι Σινικλή, Σουφλίου, Νιγρίτας, Μυτιλήνης, Ταϋγέτου, Άνδρου, Τήνου κλπ.

β) Αλπικοί οφιόλιθοι. Στην ομάδα αυτή ανήκουν οι οφιόλιθοι που συνυπάρχουν με τριαδικά,ιουρασικά και κρητιδικά ιζήματα, με πλέον διαδεδομένους τους ιουρασικούς οφιόλιθους. Σταμεσοζωικά ιζήματα περιλαμβάνονται ασβεστόλιθοι και δολομίτες, καθώς και αργιλοψαμμιτικά ήσχιστοκερατολιθικά πετρώματα. Δείγμα αυτών των πετρωμάτων είναι και η λεγόμενηΣχιστοκερατολιθική Διάπλαση με Οφιόλιθους, που είχε ορισθεί από τον Renz σαν χαρακτηριστικόςσχηματισμός της Ζώνης Ανατολικής Ελλάδας. Στην ομάδα αυτή ανήκουν (κατά τον Μαράτο): Α) οιοφιόλιθοι που εμφανίζονται στην Μακεδονία, δυτικά της Μεσοελληνικής Αύλακας (Νεογενής ΛεκάνηΓρεβενών – Σιάτιστας), δηλαδή στην περιοχή της Βόρειας Πίνδου, και οι οποίοι θεωρούνται ότιείναι αλλόχθονες και επωθημένοι επί του φλύσχου της ζώνης της Πίνδου. Β) Οι οφιόλιθοι τουΒούρινου, που θεωρούνται ότι είναι αυτόχθονες, διότι επικάθονται κανονικά επάνω σεημιμεταμορφωμένους ασβεστόλιθους άνω‐τριαδικής ηλικίας (οι απόψεις αυτές ανήκουν, όπωςαναφέρθηκε, στον J. Brunn). Γ) Οι οφιόλιθοι Αξιού και Χαλκιδικής. Δ) Οι οφιόλιθοι της Όθρυος(Δομοκός, Ανάβρα, Άγιοι Θεόδωροι, Πελασγία). Ε) Οι οφιόλιθοι της Λοκρίδας (Έξαρχος).

γ) Μεταλπικοί οφιόλιθοι. Στην ομάδα αυτή ανήκουν οι οφιόλιθοι που συνυπάρχουν με φλύσχη.Στην ομάδα αυτή ανήκουν (κατά τον Μαράτο): Α) Οι οφιόλιθοι της Κύμης Ευβοίας. Β) Οι οφιόλιθοιΠυρσόγιαννης και Γέρμα στην Ήπειρο. Γ) Οι οφιόλιθοι Αρτοτίνας και Μαυρολιθαρίου σταΒαρδούσια. Δ) Οι οφιόλιθοι του οροπεδίου Καθαρού, στο όρος Δίκτη της Κρήτης, καθώς και οιοφιόλιθοι του φλύσχη της Κρήτης, που αργότερα θεωρήθηκε από πολλούς ότι ανήκει στην ζώνη τηςΤρίπολης.

12. Νεότερες αντιλήψεις για την προέλευση των οφιόλιθων.

Το 1972, η Αμερικανική Γεωλογική Εταιρία οργάνωσε μια διάσκεψη για τους οφιόλιθους πουονομάσθηκε Penrose Conference 1972. Στην διάσκεψη αυτή  υιοθετήθηκε η πρόταση να ονομάζονταιως «οφιόλιθοι» μόνο τα ηφαιστειακά και πλουτώνια μέλη μιας οφιολιθικής σειράς και να μηχρησιμοποιείται ο όρος αυτός για τα αβυσσικά ιζήματα (σχιστόλιθους, κερατόλιθους,ραδιολαρίτες, ερυθρούς ασβεστόλιθους κλπ).

Έτσι, καθιερώθηκε διεθνώς να ονομάζεται «οφιολιθικό σύμπλεγμα» ένα στρωσιγενές συγκρότημαβασικών και υπερβασικών πετρωμάτων, το οποίο περιλαμβάνει, εκ των κάτω προς τα άνω, ταεξής:

α) Περιδοτίτες,β) Γάββρους,γ) Βασάλτες σε φλέβες καιδ) Βασάλτες σε pilow lavas.

Γενικά, ήταν παραδεκτό, ότι το οφιολιθικό σύμπλεγμα καλύπτεται και από ένα πέμπτο στρώμα, τασχιστοψαμμιτικά ιζήματα του αβυσσικού περιβάλλοντος, όμως το συνέδριο, περιέργως, δενασχολήθηκε με αυτά.

Λίγο αργότερα ο Robert G. Coleman, γεωλόγος, τότε,  της U.S.G.S. και αργότερα καθηγητής στοStanford University, διατύπωσε την άποψη, ότι η τοποθέτηση των οφιόλιθων μέσα στις οροσειρέςέγινε σύμφωνα με μια διαδικασία, που ονομάσθηκε Obduction και περιελάμβανε την τεκτονικήανύψωση, εκβολή και επώθηση επί της χέρσου των οφιόλιθων ενός γειτονικού προς την οροσειράωκεανού. Φυσικά, η όλη διαδικασία ήταν τόσο έντονη, σαν φαινόμενο, ώστε μόνο στα πλαίσιαμιας πραγματικής ορογένεσης θα μπορούσε κανείς να την συμπεριλάβει. Άρα, Obduction καιορογένεση θεωρήθηκαν ως φαινόμενα αλληλένδετα.

Η θεωρία της Obduction έγινε αμέσως γενικά αποδεκτή, από τους ειδικούς επιστήμονες και τηνασπάζονται ακόμη και σήμερα πολλοί επιστήμονες, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν σύγχροναπαραδείγματα οφιολιθικών μαζών, που να επωθούνται επάνω σε μια ήπειρο. Ο Coleman

15/11/2015 Γεωλογία της Ελλάδας  Geology of Greece.

http://geologiaelladas.blogspot.gr/ 13/14

υποστήριξε ότι οι οφιόλιθοι του Ομάν αποτελούν σύγχρονο παράδειγμα obduction, όμως,προσωπικά, μετά από τις έρευνές μου σχετικά με τους ελληνικούς οφιόλιθους και την τεκτονικήτους, έχω αρχίσει να αμφιβάλλω πολύ σοβαρά για την ορθότητα των χαρτογραφήσεων τουColeman.

Όσον αφορά το θέμα του αποκλεισμού των αβυσσικών ιζημάτων από το οφιολιθικό σύμπλεγμα,εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κανείς, ότι αυτή η απόφαση της Penrose Conference 1972 ήτανσκόπιμη, δηλαδή η συνδιάσκεψη δεν θέλησε να ασχοληθεί με την προέλευση αβυσσικών ιζημάτων,διότι, τότε, θα έπρεπε να επιλέξει ανάμεσα σε δύο διαμετρικά αντίθετες εκδοχές: ή να θεωρήσει ότιαυτά αποτελούν «συνοδά» ιζήματα των οφιόλιθων, οπότε θα έπρεπε να γίνει δεκτό ότι και αυτάήταν αλλόχθονα σώματα τεκτονικώς τοποθετημένα επάνω στις ηπείρους, ή να τα θεωρήσει ότιαποτελούν αυτόχθονα ιζήματα που αποτέθηκαν επάνω στους οφιόλιθους, μετά την ορογένεση, μετην μορφή ενός επικλυσιγενούς φλύσχη.

Η επιλογή ανάμεσα στις δύο αυτές εκδοχές ήταν αδύνατη, εκείνη την εποχή, για δύο λόγους: α) Ηπρώτη εκδοχή δεν συμφωνούσε με τις χαρτογραφήσεις, που έδειχναν, ότι σε περιοχές με τυπικούςοφιόλιθους, όπως στο όρος Τρόοδος ή στο όρος Βούρινος, απουσίαζαν τα συνοδά ιζήματα. Επίσης,σε άλλες περιοχές, οι οφιόλιθοι συνοδεύονταν από μεταμορφωμένα πετρώματα, που δεν θαμπορούσαν να είναι προϊόντα αβυσσικού περιβάλλοντος, και σε άλλες περιοχές συνοδεύονταν απόφλύσχη, ο οποίος επίσης δεν θα μπορούσε να είναι προϊόν obduction, δεδομένου ότι δεν υπήρχαναναφορές ή ενδείξεις τεκτονικώς επωθημένου φλύσχη επί παλαιότερων πετρωμάτων, π.χ.κρητιδικών ασβεστόλιθων. β) Η δεύτερη εκδοχή δεν συμφωνούσε με τις χαρτογραφήσεις, πουέδειχναν ότι επάνω από το οφιολιθικό σύμπλεγμα βρίσκονταν μόνο οι επικλυσιγενείς άνω‐κρητιδικοί ασβεστόλιθοι και όχι συνοδά ιζήματα των οφιόλιθων. Έτσι, η συνδιάσκεψη προτίμησενα απομονώσει τα συνοδά ιζήματα από τους οφιόλιθους, μέχρι να γίνουν καλύτερες καιλεπτομερέστερες χαρτογραφήσεις.

Η απόφαση αυτή της Penrose Conference 1972, ταίριαζε με τις παλαιότερες απόψεις των Brunn καιAubouin, που υποστήριζαν ότι και στον Βούρινο παρατηρείται η διαφοροποίηση του οφιολιθικούμάγματος, καθώς και με τις παλαιότερες περί οφιολίθων απόψεις του G. Steinmann (1927).

Όμως, τα πράγματα δεν είναι έτσι. Μια τέτοια ιδανική διάταξη των πετρωμάτων δεν παρατηρείταιεύκολα στο ύπαιθρο. Ακόμη και στο όρος Τρόοδος, που θεωρείται ότι αποτελεί την τυπικήεμφάνιση του οφιολιθικού συμπλέγματος, η σειρά των πετρωμάτων εμφανίζεται ως ανεστραμμένη.Δηλαδή στο κέντρο και στην κορυφή του βουνού, δηλαδή στα υψηλότερα σημεία, εμφανίζονται οιπεριδοτίτες, ενώ σε χαμηλότερα υψόμετρα εμφανίζονται όλα τα υπόλοιπα, πιο όξινα, μέλη τηςσειράς. Κανονικά, θα έπρεπε οι περιδοτίτες, ως πέτρωμα του μανδύα, να βρίσκονται στην βάσητου συμπλέγματος. Η περίεργη αυτή δομή ερμηνεύθηκε αναγκαστικά (ad hoc) με την θεωρία ότι τοόρος Τρόοδος προέρχεται από τον σχηματισμό ενός δόμου ή θόλου, που έχει εξαιρετικά ανυψωμένοκαι εν συνεχεία διαβρωμένο το κεντρικό, περιδοτιτικό, τμήμα του.

Επομένως, βλέπουμε εδώ, ότι η ορθότητα της απόφασης της Penrose Conference 1972 είναισυζητήσιμη, διότι βασίζεται σε λιγοστές και αμφισβητούμενες παρατηρήσεις. Αυτό δεν είχειδιαίτερη σημασία για την Κύπρο, όπου απουσιάζουν τα σχιστοψαμμιτικά πετρώματα. Αντίθετα,όμως, σε άλλες περιοχές, όπως π.χ. στην Ελλάδα, είχε ήδη καθιερωθεί να περιλαμβάνονται στοοφιολιθικό σύμπλεγμα και τα συνοδά ιζήματα, δηλαδή τα σχιστοψαμμιτικά πετρώματα. Οφιόλιθοικαι συνοδά ιζήματα αποτελούσαν, στην περίπτωση αυτή, μια αυτοτελή στρωματογραφική ήτεκτονική ενότητα, όπως το έβλεπε αυτό ο Renz στην ζώνη Ανατολικής Ελλάδας.

Έχω την άποψη, ότι τα σχιστοκερατολιθικά πετρώματα και οι ραδιολαρίτες, που συχνάσυνοδεύουν τους ελληνικούς οφιόλιθους, αποτελούν αβυσσικά ιζήματα που κάλυψαν τουςοφιόλιθους μετά την γένεσή τους. Δηλαδή, οι οφιόλιθοι, καθώς απομακρύνονταν από τιςμεσοωκεάνιες ράχες προς την περιφέρεια των ωκεανών, μετά την στερεοποίησή τους, δέχθηκανεπάνω τους αβυσσικά ιζήματα προερχόμενα από την κατακρήμνιση των λεπτόκοκκων πυριτικώνυλικών που αιωρούνται μέσα στο θαλασσινό νερό. Τα ιζήματα αυτά με την πάροδο του γεωλογικούχρόνου συμπυκνώθηκαν και μετατράπηκαν σε σχιστολιθικά ‐ φυλλιτικά πετρώματα.

Όπως έχω παρατηρήσει στο ύπαιθρο, από την σύνθεση αυτών των σχιστολιθικών ‐ φυλλιτικώνπετρωμάτων απουσιάζουν συστηματικά οι ασβεστόλιθοι. Πιθανότατα, λόγω του μεγάλου βάθουςτης θάλασσας (4000 ‐ 6000 μ.) δεν ήταν δυνατόν να σχηματισθούν ανθρακικά πετρώματα.

Όπως είναι γνωστό, οι ασβεστόλιθοι είναι πετρώματα που σχηματίζονται από κελύφη ή σκελετούςθαλάσσιων οργανισμών, που συσσωρεύονται στον πυθμένα της θάλασσας, μετά τον θάνατό τους.Οι οργανισμοί αυτοί ζουν στην λεγόμενη ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα, δηλαδή σε θάλασσες με βάθοςμέχρι 200 μ., όπου το φως του ηλίου μπορεί να διεισδύσει μέχρι τον πυθμένα. Στα μικρά αυτάβάθη, λόγω της αφθονίας των θαλασσίων οργανισμών (κοράλλια, μαλάκια, ψάρια κλπ.), οιασβεστόλιθοι σχηματίζουν παχιά στρώματα και ονομάζονται νηριτικοί. Αντίθετα, σε μεγαλύτεραβάθη, μακριά από την ακτή, λόγω της σπανιότητας του ανθρακικού υλικού, που, στην περίπτωσηαυτή, προέρχεται κυρίως από τα κελύφη μικροοργανισμών του πλαγκτόν, οι ασβεστόλιθοισχηματίζουν λεπτά στρώματα και ονομάζονται πελαγικοί. Σε ακόμη μεγαλύτερα βάθη, ηασβεστολιθική ιζηματογένεση, αντικαθίσταται από την πυριτική, δηλαδή σχηματίζονταιραδιολαρίτες.

Σημειώνουμε επίσης, για να μη γίνονται παρανοήσεις, ότι συχνά στην βιβλιογραφία, διάφορααργιλοψαμμιτικά ή φυλλιτικά πετρώματα χωρίς ασβεστολιθικές ενστρώσεις, αναφέρονται σανπελαγικά ιζήματα, για να δηλωθεί το μεγάλο βάθος σχηματισμού τους, ενώ το σωστό θα ήταν νααναφέρονται ως αβυσσικά πετρώματα.

15/11/2015 Γεωλογία της Ελλάδας  Geology of Greece.

http://geologiaelladas.blogspot.gr/ 14/14

Παλαιότερες αναρτήσειςΑρχική σελίδα

Εγγραφή σε: Αναρτήσεις (Atom)

Αναρτήθηκε από ΚΑΡΟΛΟΣ ΜΠΕΖΕΣ ‐ CHARLES BEZES στις 20:18 Δεν υπάρχουν σχόλια:

Ετικέτες Γεωλογία, Γεωσύγκλινο, Ελλάδα, Ορογένεση, Οφιόλιθοι, Τεκτονική

Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι μια ωκεάνια πλάκα (ή το ωκεάνιο τμήμα μιας μικτής πλάκας)συγκροτείται από τους οφιόλιθους και από τα ιζηματογενή σχιστοκερατολιθικά πετρώματα πουτους καλύπτουν. Συχνά, το σύνολο των ηφαιστειακών και ιζηματογενών πετρωμάτων ονομάζεται«ηφαιστειοϊζηματογενές σύμπλεγμα». Στην Ελλάδα έχει επικρατήσει να ονομάζουμε «συνοδάιζήματα» όλα τα ιζήματα που συνοδεύουν τις οφιολιθικές εμφανίσεις. Πολλές φορές, όμως, με τονόρο «οφιολιθικό σύμπλεγμα» εννοούμε όχι μόνο τα εκρηξιγενή οφιολιθικά πετρώματα αλλά και τασυνοδά τους ιζήματα που τα περιβάλλουν.

ΚΑΡΟΛΟΣ ΜΠΕΖΕΣ ‐ CHARLES BEZES

Αθήνα ‐ Athens, Greece

Προβολή πλήρους προφίλ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΤΟΥ BLOG

▼  2015 (6)

▼  Σεπτεμβρίου (2)

Ορογενετικές θεωρίες και η εξέλιξή τους

Στρωματογραφία και Τεκτονική της Ελλάδας.

►  Ιανουαρίου (4)

ΠΙΝΑΚΑΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΩΝ

Simple πρότυπο. Powered by Blogger.