نايٍ یلماکت ...book.kaffeketab.ir/download-books/09-sociology/... · 2018-11-14 · 3...
TRANSCRIPT
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 1
جلد اول
املیتک شناسی روان
دانشی نوین در کنکاش ذهن
دیوید باس
آرش حسینیان 2102-چهارم ویراست
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 2
تکبهلیضبسیساى
داطییيدسککبشري
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 3
This is a Persian translation of
Volume one of
Evolutionary Psyhcology
»The New Science of the Mind«
By David Buss
Translated by Arash Hosseinian
Edition No.4, 2102
Published by Pearson Education
تکبهلیضبسیساى
داطییيدسککبشري
«جلذال»
اط:ىییيثب
آكیىیبنسػم:
1392اىیجزايڃ:يیای
Henri Rousseau:ايیػچيسی
ډشػڈثډشهاٵيىياز.یسئیىیىاىيس٤سبيیػىج
Arash-hosseinian.blogspot.com
وياى.ډبوٮییٵبیایهاط،او٪ډشػڈاووٱیاولبیثىایځوث
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 4
ایهٽشبةایویىيسٺيیڈيازث
ؿبڅىايیه
ٵاویځبڅشن
ځځډىيڃ
آ.ای.ٵی
ىاثچی.ىی.میچشن
ػعی.يیچیبډ
اثرسای
ای.اي.يیچن
یـبىىايٽیى
ىيوبڅيیمو
ډبسیهىیچی
ډبځيیچن
اٽبډیيڅي
ػبنسثی
ىبیسپبډچییيانىاوؼیبنبهيسمبډی
ځش،كبڃ،آیىي
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 5
ثىیایهاطسٺيیڈډیسػم
پساهیشحسیيآسیبى
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 6
یگشاهیخاذ
از.یٵبیایهاطثرایڂبنيډشٺڄاائيوو
اایهاطكمبیزډبڅیٽىیي.ىرسمبیڄ،
ذٽبربىار
یٶیبكتكبة:هيیؼهبډ
;66:30=:>;30800>:مبٽبر
یب
ذبىار
یٶیبكتكبة:هيیؼهبډ
933059330=305:مبكبة
09158251932سمبثبډشػڈ:
[email protected]:ایمیڄ
osseinian.blogspot.comH-Arash:آیآطب
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 7
ییسذدسثبس
اىاوي ىییيثب ىٽشا ىكبڃٽچی،ثىاوڂبیډيٻ
يانكب١، از.ديٵ سڂا ىاوڂب ى ىبی
ډبئڄ،ايبیدي ډ١٭بسیو٪ی كڃ ػىی٭ميسب
اشاسی اوبن، ػى،ػٶزبی ىي ثیه سٮب١بر ځیی،
.ځیىرډیػىیبی،يٹثبوی1یو٪ىاشهٹشڄ،
ی٭چمیډٺبڅ200ا،ثیايسبثاډيبیكبڄٵٮبڅیز
ٽشبةثىاز.6ي
ایهډاىابٽى:ثسانايډیبیٽشبةا
(1995)ځییىاوبن؛بیػٶزسپبډڄډیڄ،اشاسی
(1996؛)اويابیسپبډچیيٵمیىیشیآډیػىی،ٹير،سٮب:ؿڈ
(2001)؛ػىی١يیاز٭ٸيآډیثایه٦وبٻ،ؿاكبىرػىی
(2005)ىبیسپبډچی؛يانیشٽشبةىی
(2006)یٹبسڄ،ؿاهثایٽشه٥اكیياز؛مبی
ػىیډی آډی وبنىزث اوڂیؿا ٵڈ اوشٺبڇ؛وىي: ډبػاػییسب بیػىیا
(2009)
ثآىیثيیي:ویىيثایا٥ال٭برثیشىډى
http://en.wikipedia.org/wiki/David_Buss
1 Stalking
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 8
هتشجنتضیح
يیایازٽ«ىبیسپبډچیيان»ٽشبةثوايڃيىيڇایسػم،ٽشبةكب١
ثب،يس٤اوشباردینډىشياز.ثٹچڈىییي2012ىبڃؿبڇآن،
ػچيثثبنٵبیثځىاوي.٥5یثسيیغي،ایهٽشبةسبثایهازسمیڈ
ىیيځبيٳ سجچی سبییيیب ایهٽشبة، ثىیبىیبیااوشوبة ډٶي١بر یب ایههویىي
ثچپوجىيیپى ایهبه؛ يمیهايانیویهډٮٵی ٥ىاډهىنثىبی،
.ډيو٪ثىازيیپىدیاډنایهاوشٺبىیيسٶپ،ثلضيځٶشڂ
دیىبىبی ي اوشٺبىب ا ا ډههى وپىیي؛ ډیىی ىساوىيآوب بیيیایثجى
وٺیابیىاشثبىي.ثٮيیایهٽشبة
یىبٹثبویيسبباٽنٽډاىٵ٬ثهیاپبالرډشهٵى،ډىدبیبن،اىاویبڃٹبيوی
ٽىڈ.میمبوسپډیىاىويیبی
1392اىیجز
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 9
فشػت
14 ......................................................................................................................... ڂٶشبید
18 .................................................................................... یتکبهلیضبسساىیببىیث<الثخص
19 ........................................ ضذیتکبهلیضبسساىصیذایپثکهجشیایػلویببىیجش<الفصل
23 .................................................................................. یسپبډچییاوينیسبى٭٦ٴوٺب٣
23 ......................................................................................................... هیىايایدسپبډڄ
26 ............................................................................................... هیىايیٮی٥جاوشوبةییو٪
29 ............................................................................................... هیىايیػىاوشوبةییو٪
32 ............................................................... یسپبډچییو٪ىیػىاوشوبةيیٮی٥جاوشوبةوٺ
39 ............................................................................................ یاياطزيبن:هیوىش
41 ............................................................................................................. یٵشبىببنیػ
45 ............................................................................................ یاوٺالثیډٶډ:یٵاځیشڂیب
49 ........................................................................................... یٮی٥جاوشوبةيیبځبیث
53 .................................................................................................. یساځایسبطیبیو٪
55 ............................................................................................. یاػشمب٭یىبزییډىبٹ
57 .............................................................................. یسپبډچییو٪ثبةىغیایبیثيٵم
57 ............................................................... ازيهییسٮیپیوش٥ثاوبنٵشب:ايڃیثيٵم
58 ............................ .ڈیىییسٲاآنڈیساویومډبداز،يیوبسپبډڄىيیٵاااځ:ىيڇیيٵمث
60 .................................................... .اوييی٥اكوٺیث٥ثیٽىویبيٽبب:ڇیثيٵم
63 .......................................................................................... یاډياوبنهبشڂبثبةى
72 ................................................. ؟یاؿىيډى٦ٺیهبشڂببیٺبیآٵاثآډي:یاډياوبنهبشڂب
78 ...................................................................................... یىبيانیشى٦ٴ٭وٺب٣
78 ...................................................................................................... يیٵيیياوپبيییو٪
80 ............................................................................................ یٱایىبيانيمیػبڇیچیي
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 10
82 ............................................................................................................... ییٵشبځا٩
83 ............................................................................ یٵىڂسى٫ثباث٦ىیٽىىيغیځبریٽٶ
86 ............................................. پبڃیاىییٵشبځاياڃيآډبى،يكب١یدایبسب،یځباط
88 ...................................................................................... یىبهشاوٺالة:بییػٮجثسػ
93 .................................................................................................................. ٵڄیيیؿپ
98 ........................................................................................................ یىبىیدیبیهاويو
100 ............................................................................. يییداط<یتکبهلیضبسساى<دمفصل
103 ............................................................................................. اوبنزیبهبشڂب
103 .............................................................. يیـیدیبیبيٽببهبشڂبډىىیو٪
107 ........................................................................................................... سپبډڄډلڃ
107 ............................................................................................................ بیځبب .1
110 .................................................................................................... یػبوجډلالر .2
111 ........................................................................................................ یسبىٵاطار .3
114 ........................................................................................................ یسپبډچڄیسلچ٦ف
114 .............................................................................................. سپبډڄی٭مډییو٪ .1
115 ...................................................................................... یبویډ٦قیسپبډچیبیو٪ .2
118 ........................................................................................... هبیسپبډچیبیٵ١ .3
123 .............................................................. یسپبډچیبیٵ١ىؼييیسڅیثایاشاسىي
128 ............................................................ یسپبډچیياویبيٽبببنیثى:اوبنزیشیؿ
128 .................................................................................. .شىيزیىااډػىاریم
130 ........................................................................................ یسپبډچیياوبيٽبټیٴیسٮ
136 .............................................................................. یسپبډچیياویبيٽببډڈیبیځیي
136 .............................................................................................. ،یسپبډچیياویبيٽبب
136 ..................... .آيويیډٵاڈ«ایٮی٥جیبهیؿه٤یياهينیث»یثایبیاهشیٱیبیډٮ
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 11
137 .................................. .ثبىيهیډٮیډئچټیكڄډوساوىيیډیسپبډچیياویبيٽبب
140 ............................................. .شىيیسپبډچیياویبيٽببیبىیبیثسٮياىیااىباوبن
141 ...................... .ثويیډیٵشبییداوٮ٦بٳاوبنثبيٽببسٮيىي،یيځیـیدثىن،یسو
143 ................................................................................ یسویياویبيٽببث٭الي
148 .......................................................................... یسپبډچیياویبيٽببيٵىڀ،ییبىځی
152 ................................................................................. یسپبډچیبیٵ١ىؼیبي
152 ................................................................................................. ډوشچٴیبځوییډٺب
154 ....................................................................................................... یٵىڂهیثیبي
156 .......................................................................... ډٲایثىایسيټیڅییٵیبي
157 ............................................................................................................ یپیوشیبي
159 .......................................................................................................وبنثبډىانییډٺب
160 ............................................................................................. ځوټیىيناٵاىییډٺب
161 ......................................................................... ډشٶبيریبزیډٹٮىپبنیاٵاىییډٺب
162 ........................................................................................................... یځیآډبي
164 ................................................................... یسپبډچیبیٵ١ىؼىاشٶبىډىډىبث٬
164 ...................................................................................................... یىبثبشبنیببٵشی
165 ........................................................ یٽىویځىآيوي-یپبؿػاډ٬اآډيثيزیبىاى
166 ...................................................................................................................... ډبيار
167 ......................................................................................................... یویبځا
169 .................................................................. ی٭مډاىبىيیويځنیسباآډيثيزیبىاى
170 ............................................................................................................... یاوبوياریسڅ
171 ............................................................................................... ىاىډىج٬ټییبزیډلييى
172 .................................................................................... یبډبئڄییىببیبي
173 ........................................................................ ډينیسپبډچییو٪اآډيثيزیبون
174 ............................................................... اوبنمڃػبنیبیځیياآډيثيزیبون
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 12
175 ..................................................................................... یىشػاډ٬اآډيثيزیبون
176 ................................................ یىباوبنىییىيیىبنثبشب ىییىاآډيثيزیبون
176 ........................................................................... یٽىویبيٽبباآډيثيزیبون
177 ................................................................................... ډاكڄڄیسلچاآډيثيزیبون
179 .................................................................................... ٽشبةهیایىبډبنثبةىیاوپش
180 ................................................................................................................ ٵڄیيیؿپ
184 ...................................................................................................... یىبىیدیبیهاويو
186 ....................................................................................................... ءثقبهسبئل<دمثخص
187 ............................................................................... ؼتیطجهتخبصنیشبیثبجشد<سمفصل
187 ................................................................................................. اوبنثٺبءثډث٣ډبئڄ
191 ....................................................................................................... ییٱاډاىىیځ
192 ................................................................................ ییٱاډاىیٵىڂيیاػشمب٭یبػىج
194 ............................................................................................................. ییٱالبریسػ
197 ........................................................................................ یمبیثااػشىبةییٵ١:اوػب
200 .................................................................. بنیياډلبٵ٪زییٵ١:یثبىاىيانیوبه
204 .............................................................................................................. يددوزيآس
206 ................................ پيةی١يډییٵ١:ىاويىيزاییٱایبیؿبىيبیاىيباوبنؿا
209 .......................................... ؟یسپبډچیثبډبويټی:ٽىىيیډډٳیاڅپچیبیيویوباوبنؿا
211 ......................................................................................................... ییٱاډاىهیسبډ
211 .......................................................................................................... یپبځییٵ١
214 ..................................................................................................... آيٹهیسبډییٵ١
218 ........................................................ یاػشمب٭زیډٹٮثډىانٹبثز:ییهىومبییٵ١
222 ........................................................................................................... یځىآيییٵ١
224 ............................................................................. یپبځيیځىآيیبیٵ١ییډٺب
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 13
226 ................................ یىیبییساوبىیػىیبسٶبير:یپبځيیځىآيیثابیبځب
231 ...................................................... دىبيډى٦ٺاوشوبةیببیډٮ:یويځیثایډپبوبٵشهی
232 ........................................................................................................ ىزځڇییٵ١
238 ............................................................................ ی٦یډله٦اریبيبىانیثبډٺبثچ
238 ................................................................... «یبیبییځ»يب،ا٦١اةب،یٵثب،س
243 .................................................................................................. اوبنیبسهیس٬یب
249 ................................................................................... ٵيىسڈيیسپبډچیبثییډییو٪
251 ............................................................ بىیااػشىبةیثاٽىٽبنىبٵشیسپبډڄیبیبځب
253 ........................................................................................بیمبیثثبډٺبثچ:یىیىايیدپ
254 .................................................................................................................... ٽىنست
255 .................................................................................................................... آهٵٺ
257 ..................................................................................................... وي؟یډیډبآىڇؿا
257 ......................................................................................................... یبڅوىځییو٪
261 ............................................................................................................. یهىٽیډٮمب
266 ............................................................................................................................. ٹشڄ
268 ................................................................................................................ ٵڄیيیؿپ
273 ...................................................................................................... یىبىیدیبیهاويو
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 14
پیـگفتاس
ثبایىپىبسپبډچیثبیي.یټيان،٭چڈایهډٺ٬٦اسبیناوڂیازٽىثیبیؼبن
،بدیثٹايازىاومىيانمـىبنىدباىایمیډٲڃثٽبويٽاډيراٽظ
سپبډچییاډبيان اوٺالثیػیبنټىبی دیٽیياز٭چمی ایڄاا ؛یټسٽیت
سپبډچی.یډينيیزىباڃيان اډیيىاڇٽایهٽشبةثشاويمیاويٻىبی
٭چمیى اوٺالثیٽایهاوٺالة ٽىي. آیىيىایٶب ثىیبن يان٭چڈ ډشلڃهايىبیا
.ٽى
يىبیاوؼبڇديكؼڈډىشي،1999یايڃایهٽشبةىبڃاډبویٽيیا
بڇایهبه سپبډچیدبىبیيانثبډ٫١از.ډؼالسیآيیاٵاییبٵشث٥
ډیيانځاش اويث آطب كؼڈ ي ، ډؼالرډىشي يانى يانىبی ډى ىبیى
،سپبډچی ث كبڃي ى ي ىياٵایاز. كب١ كبڃ ى ىاوڂبیمـىیه، بی
ایهش،ىىاوڂب اڅجشپیویزى.سيیډیبیسبػبنػيیيیىډى
ػيیييٳىپبٽ سبثبهىډبئڄ بی٭بیثیبیثبٹیاز،يٽٴ
ى.آيویىیثایديثماډی
يانبه سپبډچیی به،ىبی یؼدیبای بن، بياوڂی ٽٶیبر ي٭چمیا
:ٽىيبياىهب٥وبنډیىاوڂب٥ٽديٵىياٹ٬،مبنبیو٪یاز.وآيی
یىبیاوبویيػىىاىٽسىبيانبیډشٮيىیاسؼثاوبن،كیىبهز٭ى"
سانثډجبكظیو٪ییجبیی،ایډىؼڈاائٽىي.اایهثیهډیسپبډچیٹبىازىډىآوبو٪ی
1"هوزابٽى.يډاٹجزډبىی،هیبيويی،اهالٹیبر،مپبی،ډبئڄػىی
1 Pinker, 2002, p. 135
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 15
،(آيىاز1859«)ډىبءاوا٫»ایٽىاوشبیٽشبثثىڅیڄػمچ،ؿبڅىايیهاثبیي
:ځیيىبسپبډچیثكبةآيى.آوؼبٽډیووشیهيان
آیىي" ډییببهیىي،اى ٭ ث ویىیدب رسیبیډڈديځاويي٭چمی
"ییهايي.ىبیثثىیبنػيیيیدبی.يانځیىډی
ثیادا،اډيي يبیاشجبآٱب،داثهیځییدیاآنبڃ150ځز
سپبډچیىكبڃیيانبهاوؼبڇ،ځیوشػشبیځبڇ ایه٩از.ىبی يٳ
وی بهثىیبنډٮٵیٽشبة ایه ػيیيبی اائ،ی كیري ٽٶیبر ٽی از اوڂیی
اوي.ىاومىيانایهكثيزىاى
بڃ ى ٽ 1981يٹشی ٭ىان ث كاشبىیب ى دي بياى، ىاوڂب یى
يان آٱبٽىڇ، سپبډچیا ډ٦فیٵاياوبیسپبډچیيځمبنكيىډىاوبنىبی
ایهكيیبرروڂٵشثى.ثویاډپڄثى ،اډب٭مالیؾديیثایىؼ
ٽىنپبٳډػىسپبډچی٭الٹىاشىيٹبىثدبیایهثىٽىاومىياویٽثد
ثیهو٪ی اوبنوجىوي.يډ٦بڅٮدبیبیسپبډچی ٵشب ثډيىایهپبٳ،اډيی٭مچی
یبىیديازآثبیاىشبيىبیسؼثی٥یهيم،بیډٶډیيا٦ .سبكي
اډببی٭چمیشىي،اوش٪بديىثیبیڂیوایؼبنبیپیویزٽىد
یبٵشیبنثى ىؿپیيیٽشبثیسیىڂبڇډهازٽبىكبڃكب١ویثٹيیځشى
.اڇثىډىایهشثبډپڄډاػ
٭الٹیىیڂآوپوپش اٵاى اډب از، يډىياځؿایهٽشبةثایىاوؼیبنوشي
بیایهكشىيوی٥آنىشاډشوبویٽثىوجبڃآځبیاآهیهیبٵشمیه
ایهٽشبةاثبيٳىیڂیوشڈ.ىآنډبنايڃډهيیایساوىياآنثثڂیوي.ډی
٭الٹثایيٵڈایهثىٽ اوبنىسباشبىان ایاوڂیػبنډىيثسپبډڄيٵشب
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 16
سبى ث٥می، ث٭ىان،بثذىاويىىاوڂبایهشثسيی يایهشا
اهىىبیسپبډچیاډباډييانىبیسظجیزٽىىي.یيانوبدیابهثویػيایی
میٽؿټثبيساوشاډیيياڇایهٽشبة.ٽىازثبٵپهبنابنػاواث
ىايیهایٶبٽىثبي.ځییدیىسلٺٸ
:ؿیثىازبیىيڇ،ڇيؿبڇىييیاییسیيٽشبةاثبوڂیىډهيٳ
هطبلتافضدى .1 ىيڇثیاجذیذ<هبثغثسصسسبی 200ىایهاشب،ىيیای
يیډىج٬ ى ي. اٵيى ډشه ث ػيیي ډىج400٬ایڇ، ى،يا١بٵىیڂ ي
ثډشهاٵيىياز.ىیڂډىج400٬يیایؿبڇوی
افتبد< .2 قلن اص هضػبت کشدى ياناضبف ث ډث٣ ډ١٭بر ومو ىبیثای
يیای ى از.ىبهشی ي ىاى د ثش ػيیي بی يیایمـىیه ى
ثو يیيػيبیؿبڇ، اٵيى ٽشبة ث يی ډى ى ػمچ ا بیاوي.
وشیټډیبن ٵییڅیټ، ييٵىڂی، ډٲیبی سیثىای میه؛ ٥ي
و٪ی سپبډچی،و٪یډ١٭بسی ډییبثی دوزآسی يد؛ي ډٮیببیسبطیٹشڄ،
ػٶز آوب؛ډىانثٵشببیػٶزځیی ياٹٮی ډبىسٮبځیی اایهٵويي-
.ٹجیڄډاى
ٽ ي ډشٽ ثبیي سٲییار، ایه ازي٭الٱڈ وي ٽشبةىزثى ٽچی بهشب ى
،مـىبن ٹجچیډٺالمبنډبئڄبیىٹبڅت ځیی،ډاٹجزاوي:ثٺبء،ػٶز٥فير
ثسيیغىبیسپبډچی،یيانماثبثچٯبه،يويځیځيی.انياڅيیىی،هیبيوي
اوبنهٽبیيثایيبابڃىیثایډبيهډیبیاآډیددبن
د ثهىډٲڃىاشاز. یبیا آډيو٪یایىپ، ىیڂایڈ؟اث٦اٽؼب ثب یډب
اپبڃكیبرؿیز؟يډبیزبيٽببیهاوبنؿیز؟
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 17
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 18
ال شبخ
تکاهلی شاسی اىهای ر بیاى
ځیى:ډىثیٹاډیسپبډچیىبیيانبینثىیبىاىٽ٥یآنىيٵڄایهثو،
سپبډچیىبیيانٽډىؼثدیيایدىاىډیایی٭چمیبثثیػیبن،ايڃٵڄ
ثایهډى٪ى.سیٴډیسبینى٥ڃسپبډچییو٪ییثػشسلالريوي.اثشيا
ىايیهډ٦فيسپبډچیبیو٪یا سبي٫ډیدیا ا بیووٽىیڈيډ٫١
-ٹاىاويدیاډيیډىیشیى٭چڇٽث٥ځشى-سپبډچییو٪یویه
ډی ثیىیڈاىاډ ث آن، ا د . و٪یډشثيٵمی ثب اث٦ ى يايڃ سپبډچیی
.ٽىیڈابډیسبینى٥ڃىبی٭چڈيانسیهسلالرثثػشیڈياوؼبڇدىاډی
اسبطی اثشيا ٽىیڈيایهیڂمويٵيیيآٱبډیٽبيیيانیىايیهثو٪یىایهاشب
ٽىیڈ.ىوجبڃډیډچیسپبىبیياناډيیبیوسبطیاسبو
اائ،ىيڇٵڄ ثىیبث ډٶډینی دىاىډیاډيیسپبډچیىبیيانبی اثابیي
ثایىؼ اشٶبى ډٮٵیډیسپبډچیىبیيانٵ١یبر٭چمیډى اثشيایٽىيا ى .
ډٶڇیڈاٽډیذ.ویڈثاډلټډیزډبیزډث٣ثو٪یبر،ایهٵڄ
،سٮیٶیثيزىیڈ«سپبډچیویيابيٽب»ٽچیيی ثیٽىیڈآنبیيیځیي ىا .
ٵڄډیبو ایه ،ی ي،سپبډچیىبیيانبییٵ١ىؼی٭ميبیيډٮٵیث
میه ٭ىان٥ ث ٽ ډياٻايډىبثٮی ایهدبیي ډیسلٺیٺبربی سپیڄ ىىيا
.یڈدىاډی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 19
فصل اول
ای که های علوی جریاى
شاسی تکاهلی شذ هجر به پیذایش راى
ايیاشوانىمبنكبڃٽثبشبن ىيى،ډشػبیاپچزډیىبځىيٱجبا
ډٮچڇيػىىازٽاٹاػمؼمیټٵيٵشڂیثٿؿخمز٭ؼیجیي:ىؿی
ؿخیمزىىوي.٭اليثایه،ایؼبىيثىیيكیبویټ١ثياىآډينثاط
یییىٹٶ ډٮچڇهى.ىآډبیڂبؿڈډییټویثوٻيٵشهٵاطاپچز،
.ثىازابڃدیډى50وئبويسبڃازٽكييىٽاپچزډشٮچٸثیټډىي
ٹبسڄػبنډويیيىبهشهډٺشڃسیٹيیمی،ثایهسسیت . ثب يٳایهډى،
آیت ىوىن ي ػمؼم یټالفیايییىبیٹٶيث ىزډځ، ى اشجب
ٽىاز.كمڄډی
آیىي بهى ىي، ډیای ٭ ث دب ویىی ٭چمی يبی ځاوي
ډڈدي بی ډیسی يانر ػيیيیځیى. ثىیبن ث ىبی
ثباالڇبیىی٩ٵیزٽتثىیبویٽاډپبن؛ییهاييدبی
.ٽىيډیډبنٵاڈډي
1859ؿبڅىايیه،
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 20
:1وبناىيډ٫١ىاىبثاشوانياىػاكبرډث٣ثبییڄٵثی
بیثیبثیشیىډٺبیثببيپشڂی2ٵشڂیٵيىانكبيیبیډاپچز .1
بیوبناز.اپچز
ثمز .2 بياىآډيازٽبياشوانػمؼمػچییيؿخػاكبرابب
ٽىىيځبناز.كمچثىن ىزیازىىيایهوبن
٥ٹ٦ٮیوبنىيٽ:ثسىبییٹبىویزثبیٵیڄیبٵشاځؿ
ثىازډبنویبٽبناػشمب٭یكیبریډلیډو،ډىانوجىډیبن.
ثبىي.سػمبویسبػمیاويٽاو٪یبٵشسپبډڄډىان٥ی
ٽاآن٥یٸثیبثشازاوڂیبییڂٶزونثٺبیبیاشواویكبيیكبڃ،اډبثبایه
ٽ:سانىیبٵزیډاځش
ایڈ؟اٽؼبآډي
اوي؟ثىبٽياڇاويثپڄٽىویىآيىډباٽ٭اډچی
ؿیز؟اوبناډيیهډبیز
1 Jurmain et al., 2009; trinkaus & Zimmenman, 1982; Walker, 1995 2 Dents
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 21
ياوبنډٲ از ثٿ ثیب بوشی1350سٺیجب ډپٮت اوبنډش ډٲ ىاى. كؼڈ
يٳىػبهشيىیشیبهشب سیهدیـیي يانبناز. سپبډچیویٵڈىبی
ٽچیيیىبیسپبډچیثؿبدياناز.سپبډچیډى٪ااوبنډٲ/هٽببي
سپیىاى:
ىایه٥اكیوٺاییچ؟ؿٵایىيبی٭ثيیهپڄ٥اكیيازهؿا -1
؟اويىاش
ياػایسپیڄ٥اكیياز؟بيٽبؿ٦اوبنه -2 بیآنؿيىىب
اوي؟شىي؟يؿڂوبډبنیبٵش
ىیڂ،هثایاوؼبڇبرؿیز؟ث٭جیبٵشبیبډبنيبهشبایهاػاٽبٽى -3
٥اكیياز؟ٽببییؿ
يثٵشبىسٮبډڄثىهاوبنٽىویثب٥اكیياىاډلی٤یبىاىؿڂو -4
اوؼبډىي؟ډبيډیٹبثڄ
ثبشبنمـنا٦يػيیيیویز.یوبویبنؿی،اوبنهااٽىؼپبيیىډى
بیډث٣ثهبیاهیویو٪ییبىیوشىي.ىٹننىایهډیىډ٦بڅت٥اٵال
و٪یٽبيیيانیو٪یو٪ی،اوبن اپیىسٺیزیٵيیيی، دیويځاییی، سػ1ي
ناثایهډ٫١ػچتٽىاز.ٵشبىبب
ایىلبڃ، ىؿثب اثابیډٶډیىيىسىب ث اډپبنىزیبٵشاییاهیډب ایڈٽثډب
ڈآيیڈ.ياكييیپذبؿځىیو٪یټؿبؿةاوبناسلزهىاهىيٵڈډی
يیپى یىبيانایه ىاىسپبډچی بهوبڇ ایه سمبډییبٵش. ا آډي ثيز بی
ثبډ٭چمیډ١٭بر ځىهسج٤ ډیا ڈ ډٲی،و٪یډاىیآيى. سیثىای
1 connectionism
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 22
یؼبوبر ٭ا٥ٴي سػ، كبٵ٪، ي ػاثیز،یبىځیی ر، ي كبىر ػىی،
ىيشیىای،و٫شمب٭ی،ا٭شٺبى،ٵياٽبی،ثـاػبوٶ،دبیڂثشمبىػىی،ا٭آډیػىی،
ىیڂان،ي ث دهبڂیٽمټ ػىڂبيی، ،1اهالٷیٵچٶمپبی،،هیبيويی،
.يآځبی،،ٵىڀسٮي،دپی،2اهالٹیبر
ٽىي.اائشایهٽيىيومبییايډی،یویهایهشثازىآډيیكب١ٽشبة
ثایهٵڄ، ډیسپبډچیىبییزیشسبیویسلالریث ٽى٩دىاى
اىاډاويىاشكیبسییسپبډچیوٺىبیيان ى ٭چڈوڂبیثسبینٽیڈډییٵڄ.
یسپبډچیو٪یسچٶیٸډىؼثوبیشبٽٽىیڈاډيبیییبٵشيساڅی،بويایڈثیىبیيان
ىبیویهي.نثبيا
1 ethics 2 Morality
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 23
ی تکاهلی اذیـ ػطف دس تاسیخ قاط
سپبډچیباويیسبینثیثای ،ی ييىډ٫١ ا دی ا آٱبا ىايیه ؿبڅ
.ٽىیڈىوجبڃډیبیٹنثیشڈاوشىيیياىبیایهشاسبىاشبنذي،ٽىیڈډی
تکاهل پیؾ اص داسیي
«ويډػىارسٲییى»یایي.ډبنوي٥یډػىاریبٵشهىاىثسٲییسپبډڄاب
دی ىايیهٽشبةثیب ایىپ ا ٽالیپس وبڇ ځو»ث بهبشڂب بڃ« ى 1859ا
1ثى.دیٵشيىاومىيانډىشٽىيس٤
،اثپبثى«ىبییز»یٽيا(یپیاايڅیهىاومىياویثى1829-1744)2الډبٻ
یډشمبیيػياځبو.الډبٻ،ثایهیټشیكیبرث٭ىانډ٦بڅٮدیٵشهىیيایهیٮ
:ٽىىيثىيىڅیڄسٲییډیبځوثبيثىٽ
ي؛س)ثبالس(٭بڅییټرځوثدیٵزثمز٥جیٮیځای -1
بیاٽشبثیځیيیثاصثىن -2
ػبوانٽىاشيالڃډیالډبٻ ثٺبءثایيثبیٽ ٽىىيي ایهىڅیڄډجب وبآا٭بةث
ث،ډظالىٽىډجبوٺىاوي.ډیبییاوياڇينثٿٽىيٽثب٭ضډیډبیٮیسق
،سالاويبییىايځىنسپبډڄبكتبىػیبنایىپاٵىڅیڄالډبٻی٭ٺیي
ٽىاىيازوبنااهی)ازىهشبنثىبیثبالسيثبالسثٿآوبثایهىن
:ثٽىیيوڂبډئچایهثبسبیویثهىثبآىبییثای 1
Glass, Temekin,& Straus, 1959; and Harris, 1992 2 Jean Baptiste Pierre Antonoine de Monet Chevalier de Lamarck
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 24
الډبٻ٭ٺیي.وٺىاشثبي(ویىٹبثزثػٶزساويډیباٵبیىاځىن
ىازٽ سپبدسالایه اٵي ی ٥ڃب ویبركى ا بن( ث ډىشٺڄثٮيوڄچی
اٵىډی ځىن ين ىاس ث ډىؼ وبیشب ډیي ب ایهیٮىیى؛ اصیين»ي ث
«.بیاٽشبثیيیځی
ډىو٪ییټ ى ىیڂ 1يیٽس٤بځوسٲییی
(1769-1832 اائي. 2ایثوبڇٽبسبشيٵیڈو٪یاي(
ثيای،ثرىيبځو،آنٽثابٽىډ٦ف
ػبیډىٺييبىڀبة٪یووبځبویاوقاط
ىىي.ډیىیڂبیهىاثځو
بثىوي؛ثهیځوویدیثىبیځوٽىىيځیغسى٫ث،اىايیهدیىببنیز
ببياياوڂسبنب،بډذبواوبنډظال.ىاشىيایثبیپيیڂٽىىيهیبیبهشبیجبز
بیدويځبنجی.ثبڃىاشىياوڂز5یهىىٹیٺببيدببیټاىزمڂیثيی
.3آډيازيػىىیڂیثٽیپیاسٲییثىثایهډٮىیٽایهبیيثىبټبیٵثبڅ
ىاىٽكیبرآو٦ٽثهیىاومىيانياڅین٭ىانډیبنبویډیبنایهځوډٺبی
،ب٥یډبنځوسٲییثٮيیىسبییياياډب.ویزسٲییيثیایایشبديیيٽىثىوي
س،ثبٹيیمیىبهشیبیډیهبیثيزآډياالیٵیچیثيزآډي.اشواناډياٻ
ىبهشیبیډیهاالیبیثيزآډياشوان ىاومىياناشيالڃػيیيسیپبنوجى.
ثىاز.ډبنب٥یاوياڇبهشب،سٲییباشوانٽىڅیڄسٶبيرایهثى
1 Baron Georges Leopold Chretien Frederick Dagobert Cuvier 2 catastrophism
3 daly & Wilson, 1983
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 25
ډٺبیاييډياٻ ا بیډوشچٴثيزځو1ىبهشیيیبنسپیهیولیىیڂ
2آډي يويیز. ډشػ یبځوىبهشیيیبنسپیهٽىببن ٽ ی ثیبى ٭مڄ
و٪ډی ث یپيیڂ ٭ؼیجیىيډشٶبيرا ثڈث٥ جی ډٮچڇيٽيیبناز.
دويځبنيٹثبٱدشبوياان بىوىیپیٱی٭بىیاهٿیكچٺیټبمڂیا،
بمڂیایټویبیایهځوٽ٩باٽځیبیایهثىسپیڄيازایوبیپبٳ
ډوشچٴٽدیاٻایهاييډيامڂی.اويیبٵشاوٺبٷىيایډشٻىځش
ثطبثزیبسٲییوبدیویز.،ؿییٽكیبرىاىوييػىىاشىيهجاایهډی1859بڃ
وبډیيوي.ځاډبنهىاسپبډڄ٥ی،باڇاويبهشبىسٲییډياٵ٬ىببنیزایهسسیت،
یټډبي وییٽچیيیىیڂ ىځایبنسپبډڄس٤ٽ ثىدیا :ايیهرځٵش
ځو ا بثیبی ځیيیىاای ډیثىويبیی و٪ ث ٽ آډي يی ا پڄيٵی آن ث
سی–شىي ٽمټډیسیٲیبیػػډظال اي سبٽث الٻى ٽىي. ىي هى ا ا یبىان
ٽمټډیالٻ اي اوياڇٽدزث سب بیآیتى ا هى دی ډٺبثڄ ډشوبڈویيبیى
ىپبٵشهٽثآوبثىثیبیادويځبن٥ی٥اكیي٥جیٮزډلبٵ٪زٽىي.ډىٺب
ث٥ٽ-ويػىاربیډيیځیآپبثىنیٽىي.ایهٽبٽىٽمټبيډٲبىاو
ىاز.سجییهس١یقيویبث-هىثؿڈډیٵايانى٥جیٮز
ایهيػىآوـٽىډالك٪بر ثؿڈومیدیاىايیهځایبنسپبډڄثب يػىهى،
بیويمؿىیهسٲییاسیىځوډبن٥یؿڂوایهوپشثىٽایثایس١یقو٪ی
بیسیاٵيسیىايٵمىيیمـنځىن٩باىييؿڂوؿىیهبهشببیډی
يایهالڇثىی٭چیبٵآیىيیټبيٽبایىبثایس١یقساويثيػىآیي.هبدزډی
ٽبیثىٽىايیهاوؼبڇىاى.
Embryological 1 :ڇ-ىٶشڂیيیبنځٶشډی8دیاثػىیه2 Mayer, 1982
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 26
داسیي طبیؼی ی اتخاب ظشی
ٽب ا وڂبىايیهىاس ډمپهازى ٽ ثى ڃايآن سىب اي ثي. و٪ ىوجبڃث ث
س١یقثىوجبڃثچپمـىیهوجىډبن٥یبسٲییځوؿاییس١یق ایهٵایىيػئیبر
ايډیویثى بیځوي1ويبیػيیي٩بډیهازډوٽىيٽؿڂوځو.
ىايىیڂډىٺډی آنثىٽیهوي. ثىوجبڃ ثينبیډوشچٴثوس١یقىيؿا
.ٽىویىآډيازثپڄبٵیڄبیدويځبن،ه٥ڇاٵ،ثبڃىاځىن-ډػىار
ٵبیيهازس١یقىيډی٥میهي ويثایډػىاربایهيیځییىاشهٽ
ٽببیډوشچٴٽمټويىاوؼبڇؿ٦ثډػىاربآنيیځی،یبث٭جبسی؛ؿیز
ٽىىي.ډی
٥ی ٽ ډبػاػیبو ٶی ىايیه ا ٵبٯد ا ىاىىاوڂباڅشلیچی اوؼبڇ ٽمجیغ
٭ىببییثایایهدساوزدبن ث اي ثببڃ5ثډيرىانییټ٥جیٮانثیبیي.
1836سب1831ابڃثىيایهٶثیڂڄايٽشی.وبڇدىاهزػبنىيثثٶٽشی
دويځبنيػبوانبیډوشچٴومواايسٮياىډشىبثی،ایهٶ.ى٥ڃث٥ڃاوؼبډیي
اٹیػایډشٮچٸث ىڂبڇآػم٬اآاڇوبځبالدبځى اييیٽى. ٶ ثبځزا
یياكيشىيثىمڂیایټځو،ٽايځمبنٽىبیځبالدبځٽٵىؾډشػي
.ىو٪ځٵزبیډشٶبيسیځويآوباډیىاشىيٽسٶبيرثبیپيیڂىياٹ٬ثٹيی
باىهىىاز.ىايیهبیډشمبییاٵىؾځبالدبٽځوػاییټاىياٹ٬،
اآوؼبٽيڅیاويثيػىآډيیټویبیډشٻاڂیمډشٶبيربیایهٵىؾوبنىاىٽ
ای٤ یټثب ډشٶبيرىبهشیثڇ ث ثىويبنػیډث٣ ي یپيیڂبځب ا
ویىي-ځٵزوبڇ«بځوهبشڂب»ٽشبث٭ىانٽثىيمیها 1
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 27
ایاوٺبٷیبٵشثىوي ځییىايیهډجىیثسٲییوشیؼایابیىوپشػٲاٵیبییسى٫ه.
.ثىډبنبى٥ڃځو
یبثى؟ىايیهثبؿىيیهو٪یىځوثيػىآډيسٲییارشیؿؿییډئڃثا
آوبٹبىثیا،آوباٽىبځازیایهسٲییاريثيثى،اډبم٭چزډوشچٴىثبة
یټډئچس١یق یٽچیيیوجىوي: بځبیيػى اځؿب. ىیڂ، ٭جبر ثث ىايیه
ىیبثيٽؿاهازډیایهسٲییاراس١یقىي،اډبمـىیهٽؿڂوڂیجبڃآنثىىو
؛اويهى٥اكیيبیثډیهثیثایډلی٤ایهويثډػىار
}ایهو٪ی یشڂبويٽډػىاراىثیمبیډاویشىيب{ٹبىآپبثىٽ... ثیجبییثب
ىاډظال–س١یقىىيبییبٵشثىويځهىب یبیىهشیثایثبالٽةیبٹثبٱ، ٵشهاىهز،
س٤ دبٹالةثیٽ ي ډییب ایهبځبیداٽىي كیرى. ډا ما ډیب سبى ي ٽى
اييبثٽمټځوسٲییبوجىیڈ،سالثایاطجبرؿاییایهبځبیډبویٽٹبىثس١یق
یي.ٵبیيډیډياٻٱیډشٺیڈثو٪ڇسٺیجبثی
(1996،9هىوڂبی؛ٽيىیيڅی،)ىايیه،ا
ٽشبةډٮمبیبځبیىايیهٽچیي ى ا ب اڃ»سډبډبڅش، «ػمٮیزځٶشبیى
ى 1798)ؿبحي یبٵز. ىاډ٦بڅٮثب( اط یایه ٽ ي ایهوپش ډشػ ػمٮیزيیه
وشیؼثبیيازثیبثیشاسٮياىی،ويډػىار ٽٹبىثثٺبءيسڅیيډظڄشىي.
»و٭ی ثای ډبوينډجب اوا٫« آن ٥ی ٽ ډیډ٦چةثبي، ثیهثبٹی ا ىیڂان ي ډبوىي
بییازٽځوځییوبییپڄیبسپاى،وشیؼوڄيوي.يٹشیایهٵایىي٥یډی
بځبوي هى ډلی٤ ثهثیثب ٭جبر. ىايیهثمىٹیٸث دبن یایهډٮمببیس،
1.2،ياوشوبة2،ياطز1ابیآنثى:سى٫ي٭ىاوشوبة٥جیٮییو٪ی،كیبر
1 Variation 2 Inheritance
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 28
تع .1 و٪یثبیپيیڂسٶبيرىابیډوشچٶیا٭٢بییټځواػىج: ثبڃ،٥ڃوي،
ىٵب٫،يیٽیډجب،ساوبییچڅی،ٹيراشوان،بهشبه٥ڇ،كؼڈٹير
سى٫اچی١يیاز.يػى،سپبډڄثشاوي٭مڄٽىياػشمب٭ی.ثایایىپٵایىي
سى٫،ثایسپبډڄىياٹ٬، ازٽسپبډڄثيیآن٭مڄ«ییهبډډبى»ىكپڈ
ٽىي.ډی
بناياڅيیهثاىځبنیٮىی-اطیشىيبیثیهاٵاىسٶبيرسىبثهیا:تساث .2
وډیډىشٺڄ و٪ی سى٭بر، بی ي. یټكبىطپشڂی اط ث اثبڃ ډلی٦ی، ی
ياڅيیهثاىځبنثاصومی سىبآنىشاسى٭برٽيوپشایهازٽي.
ٽىىي.وٺایٶبډیسپبډڄياطیشىيىٵایى
ياػيويثهیډػىار:اتخبة .3 هىډيطیبیسٶبيرٽ ا ډٮیىیشىي
ډث٣ډبئڄكڄثشثآوبىبسٶبيریاآن؛ځاويثیشیثػبیډیاىځبن
ډی ٽمټ سڅیيډظڄ ي ثٺبء ث ٽىي. ډظبڃ، ډىبث٬ثای ٽ ډلی٦ی بٱاییى
بیىاو ىهشبن ا ىش آن پڄاز، ډىٺببن ٽ ډمپهىاىهبیب ،
بٹبىثپشهازثشاىیڂ
وي.ىاو ډٲبن هىن ي ایهب ث
اسسیت، ىش ډىٺببنآن ٽ ب
ث ي ىاى هبی ىاوایپڄ بپشه
ازډىبت ا پڄثیش بییٽ
ډبوىي.ويډی،بډىبتویزىاوډىٺببنثایپشه
1 Selection
2يايیهىثى؛يٽٴوی(1858ياال؛)ياالاڄآڅٶىس٤ډشٺڄ٥ث٥جیٮیاوشوبةیو٪ی
ویىي-ٽىوياائڅیىاوؼمهىوزیټىډشٻ٥ثاو٪یایهياال
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 29
ى٭یهي،بويثمبويساويثایبڃیټډػىډیډبوينٽبٵیویز.ويثبایهيػى،
وڄيیځیكبڃ، ث ا هى ډيطی اوشٺبڃبی ثای ثبي. وپى ډىشٺڄ بییيیځثٮي
وڄډيطی رثڂیىسڅیيډظڄيثبیٮيبیثث ایهسسیت، ث . اىڀ ثىبیسپبډڄ
ثٺبءيسڅیيډظڄبوٽازبییبیاٵاىىيیځی،میهسٶبير٥جیٮیاوشوبة٥یٸ
ٽبډی اٵاییب ا يىآوب ډػىاسیبيیځی. يٶبر ثیا ثٽ ىیڂانٹبى
ى.ثبیيډشٽيٽډیانبیثٮيیډىشٺڄډیثوڄىیڂانثیشاوي،سڅیيډظڄډی
ى.ډیىؼیيوجزثىیڂان،ٵىىٵایىيسڅیيډظڄډٵٺیز
آوؼبیی ا ٱبڅجبپ و٪یثایالڇ٣ثٺبء ى از، اوشوبةسڅیيډظڄ ی سػ٥جیٮی
.ىیثٺبءډیایثډئچډالك٪ٹبثڄ
داسیي جؼی اتخاب ی ظشی
سػبیوببځبثىويكٺبیٺیٽثبو٪یثاي؛ىازشىوی٭چمیىايیهیټ٭بىر
ډی ىاىوبن . اي ثایومو ٽ ي اوشوبةو٪یىډشػ ډى آناى ث ٥جیٮیٽ
اوشوبةثایثٺبء» سىبٹ٠ؿىيځٶزویډی« ډظال ىاى. ٱیجیبهشبيػى بی٭ؼیتي
؛دبی٥بييیټومواایهډاىثى.وياشىيث٦یثثٺبءیؾ٩باٽيػىىاز
يا١قثىٽساوزسپبډڄیبٵشثبي؟ؿثبيؿڂوډییجبي٭ؼیتایهبهشب
ثو٪،.٭اليثایهازثای٥بييدیىډٳاوی٥بيياو٪دبییىشی
ى٭ریيډی ایهسىبٹ٠از٥بييیبىانثپبآپبایهدب ىايیها بی.
ٹ ث ډی٩بی آى يی ځٶز، یپجب ٽ د»ي یټ ث ډیځب وڂب ٽىڈ٥بيي
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 30
ب،ىيػىثثىٽىثهیځوډشػيىايیهمـىیه1!«ڇاكاڃډیوبه
ابیایهیاو٪ػظيبهشبثبیپيیڂٵٷىاوي.ثایىايیهاڃؿمیڂپڄ
ػىىځی ىي ایىپ ثب ؿا ٽ و٪یثٺبءډبئڄثى یپبوی ا ځیوشه ؿىڀهىن،
.سٶبيرىاويثبڈٹيایهبشىيدىؼوڇٽىنثبثیمبیيیبىان،يىز
ثاپب ایىايیه س١یق وٺ٠ډظبڃایه ٩با و٪یبی اوشوبى اثيا٥،٫جیٮیةی
سپبډچیو٪ی و٪یی ثى: ىيڇ ػىیاوشوبةی و٪ی. اوشوبةثهالٳ ثی ٽ ٥جیٮی
ډیبځبی بییسمٽ ٽ و٪یىډٵٺیزكبڄٽى ثىوي، اوشوبةثٺبء ػىیثی
ىايیهډٵٺیزىػٶزیوشیؼىبییسپیىازٽبځبی ثىوي. ځییایؼبىي
:ٽىيا٥یٸىياثاډٶډی٭مڄډیاوشوبةػىیؿىیهاشيالڃٽىٽ
ثیها٭٢بییټػى،ډػىزٹبث:ایهډٶڇابىاىث5جسیدسىسقبثت .1
ډظبڃ.یټٽىيیاسٮییهډډوبڅٴثػىػىیاٵاىىشیبثییآنډیانٽوشیؼ
بیبنىیپيیڂوازٽبمىيځنیډجب،ػىیىينيا١قاٹبثز
یبث٥-ػىیثیټډبىاىشییایهډجبٵزٹٶڄياز.ثوي
اآنهىهاي-ډبىػىسػډىٹچميیبډىبث٬سبكتیبا٥یٸ،ډشٺیڈ
ها-اٵاىدیيىي.يیځیځییااىزډیػٶزٵزٱبڅجبثبوي.ٽى
ٹيرػظ یب ثبي، ساوبییثیشیثځش یب يا٦-ثبالسكٽشی، ډٵٺیزیث
بیاٵاىىډٺبثڄ،يیځی.هاىييثوڄثٮيډىشٺڄځیی،ىػٶزاٵاىدیي
یبمبن–ىىي.ثایهسسیت،سپبډڄبڃثوڄثٮيااىزډیبواوشٺ،ډٲچة
.ىيمػىیىينیٹبثزىوشیؼډمپهازٵب-ډبن٥یبارځوسٲیی
1 Quoted in Cronin, 1991, p.113 2 Intrasexual competition
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 31
ثیي،ػىیاوشوبةاثاىيډیه .2 اځجسیاتخبة ،ا٭٢بییټػىثایاز.
ثبييیځی ډوبڅٴډ٦چة ػى ا ډٮیىی ،بی ػىآوڂب اوشوبة،ایه ىڂبڇ
سػیقهايىاىا٭٢بی،ػٶز ډوبڅٴا بثبىي.يیځیایهٽياػيیاػى
ډبوىي.ىوبٽبڇډیځییػٶزثبىيىبآنيیځیٽٵبٹيا٭٢بییاػىډوبڅٴ
ډی م ىڅیڄ ایه ث ٵب سپبډڄ ډى، يیځیایه ٽ ٽىي یټػٶزبیی ى
سڅیيډظڄث،ډ٦چةاز ایه٥یٸسيیؼبثٮيډىشٺڄډیوڄا٥یٸ ىيث
يیځی آن ػمٮیزسٮياى ى ثیباٵایډیب ډبىي. اځ ثبډظال سب ىىي سػیق ب
بییاآوڂبيیځی،ىىي٭يیثآوبيایبییډیوبییػٶزويٽىڂبڇ
ث ډٵٸ ا آوب ٽ يیوب ثیهوبی٭يیډیسبډیه ى ډبن ٥ی یآنٽىي
ایهىڅیڄػبډٮ ث ٵب آنيیځیځشهايیبٵز؛ ډٵٺیزىٽ ث ډىؼ
از ي ٵایىيسڅیيډظڄ ىايیه ثیهاوشوبة. ا ډبى»ػىی یا«اوشوبة وبډیي
ثىيػډش ځوٽ اٽظ ډبىبى ډىب ٽیػٶزى ثبيایىپؿ بن
ٽىىي.ثیشی٭مڄډیسيثبياځیاووز
ىاو٪ی ػىی بهشثىثبدیبناياٽهب٥بییاسىبٹ٠یهٹبىثىيیاوشوبة
٥بيي،ثىڅیڄثایومو،ډٵٺیزس١یقىي. ػىیسپبډڄیبٵشثیهاوشوبةٵایىيىڇ
باسیهىڇساهسیهيىاىويٽىهبناسػیقډی،وبییبیډبىبييثى:٥
ىاشىي. ٹبثزبازىڅیچبىډثځشاویػظبٽىثهیځوثمیهپڄ،
بىشیبثیثډبىثډجبثبیپيیڂىثوبیثځش،ػظؿاٽاز؛ػىیىين
ٽى.مټډیٽ
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 32
ی تکاهلی جؼی دس ظشی طبیؼی اتخاب اتخاب قؾ
بىاز،٥جیٮیياوشوبةبیاوشوبةو٪یسیٴاځؿ كشیاډبػىیىايیهوجشب
ثهیٹمزثثیایهى.يػىىاىثيٵمیبایهو٪یىډىمـىبنویاډي
.دىایڈډیسپبډڄیډئچىٵڈآنامیز٥میهاوشوبةيیډئچډڈبیػىج
اوشوبة .1 ويبی٭چزسىب٥جیٮیيػىیايال، ډػىار سپبډڄ ډظبڃ،ویشىي. ثای
ىڅیڄثهیسٲییار وبڇث ٭جبرازامډی1وشیپیاوٵآیىيیث ٽ ىي،
آایسٲییار ى یوشیپسبىٵی یټػمٮیز. سٲییارایه پڄسبىٵی بیث
:ځیى،اػمچډوشچٶیرډی
ان.ایىیسبىٵیىسٲییٽ٭جبرازا:جص.
یټځوىيٽثوایهاطډبویمډی:5گزاساثشثیبى ٽؿپیاػمٮیز
ػيیيیټځيځادبی،ډىبجیثایآنػمٮیزویشىيیوشیپیٽومبیىي
ومووي. ،ثای ٽ ٽىیي ا٭٢بی200س ا وٶ ٥ػمٮیزیټ ث
سٮياىا٭٢بیډٹډډبػرډییػيیيثیټػیسبىٵی ٽىىييسبىٵب
ډیبن ى ٱی٭بىیآوب ایهسسیت،ث٥ ث ثبي؛ ٽػمٮیزمبنیبى ٥
ىبوجزثآوـډٹډسٮياى،يډیوٶ2000ثٽىي،ډظالػیيډی
ډیايڅیػمٮیز ډاستثیش ث اطى.ثى ثىیبنثىبثایه، ډیځا ساويوی
ډیٹډ.ډث٣ثبیاٵاین،ىایهډظبڃ-ایؼبىٽىيسپبډچیسٲییار
1 Genetic drift 2 Founder effect
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 33
ٽبؿمڂییث٥ػمٮیزابىاىثای٦یٽ:1طتیکیبیگلگب
ډی ىڅیڄیبثي، ث و٪یثلانیټډٮمال ډیهسبىٵی ای٤،څ. ایه ى
ایه ا ػمٮیزٽ ا وؼبرډیسبىٵیثلانا٭٢بیی یبثىي ثوكبډڄسىب
.شىيايڅیبیػمٮیزانٽؿپی
سسیت، ایه اوشوبةث ٭چزاځؿ ٭چز،سپبډچیارسٲییاچی٥جیٮی سىب ي
یيىبهش -ویوشیپیاوویز.٭چزسىباډبباز،بځبیثيػىآډين
یټوشیپیساويىؿیيډبنډی-وشیپییبيځچځب،ځاثىیبنب،اطػا٥یٸ
ایؼبىٽىي.سٲییػمٮیز
٥یٸ .2 ا سپبډڄ اوشوبةىيډب ٥جیٮی پچی ىياويیبوث ډىيٱبیز»ي ر«
ځیىومی اٵ . ٽ ویز ىاس ځىوی ث ىشیبثی ییهثٿثای ابی ىس
آنىشاثچپډ٫١اایهٹاازٽٽىي.ډیىهزػشؼبیثبالییبه
بیٽباٵ او٪پڄاٵثب ځىنىاوياطیسٶبيسیځىنب يسبىٵب یب،
ثثیىاويىاسی بییه ایهبثٿا ا ىاوي. ىشی ىهز ثبالی ،يی
بو ډبوينوجشب ثیشیثایوي اوشٺبڃي ثىنځىنيیځی بنٵويانثىا
اوشوبة ،٥جیٮیىاوي. يیٵب ډیډػىبیسٶبيرث ٵایىيیسپبډڄٽىي.٭مڄ
آیىيثىڂىيویببیىيساثآيىٽىي.اويثٽثشویزيىياويیډىيٱبیز
3. اوشوبةډوډیه ثىنسيیؼیی ىز-ازآن ٽڈ ډٺبی ٥ڃى ٭مثب
ىزویبٵشىي.بیىاثځىنؿىيوڄیب٥یجیټاٵٽسبځىن.ویبٽبناوبن
اوشوبةثٽيسبٵآیىيبوڄ٥ڃډیىډیچینيىثهیډاب،يب،اانى
اډي ٽ ا بيٽببیی اڅجشډیسيیغ ىي. پڄ ٽثیىیڈ ي ډشٽ ثهیثبیي
1 Genetic bottlenecks
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 34
ډمپه،ىیهـ.مثیبی٬ثهیىیڂي،ځیويرډیثيرآشسٲییار
وبځبویسبډيسی٥الوییؾیټسٲییازثىوجبڃ ایديیيسٲیییمويي؛وجشب
ٽ كشیمیهسٲییار2ى.ډیځٶش1«ډىٺ٬٦سٮبىڃ»آنث ی٬»اډب وی« ا٥یٸ،
ثىسبځیىييبیباانوڄډبنډیىوڄرډیسٲییاسیثیبوبؿی
.اسٶبٷثیٶشىي
ىي،اائډیكیبربییاػىجىايیهسجییىیٹيسمىيثایثیبة٥جیٮییاوشوبو٪ی
اػٲاٵیبییػياییامیزوشاوزىايیه)ؿىيٽ.بیػيیيځوىڅیڄدیياییثيی
ث٥-بیػيیيځییځوڄپيوي٥جیٮیىثایاوشوبةډبىدییټث٭ىان-
٥یاويبهشببیځٵشىرسٲییارٹبىازایهو٪ی3سویىي.(ٽبډڄ
،یٮىیبهشببیایهىىياػایسپیڄٹبىازیټيیځی.مـىیهىيس١یقډبن
اوؼبڇثایایهبهشببيٽث٭جبرىیڂ،ثو٪ډی–ٽىياسجییهيٵمىيثىنآوب
اوي.ي«٥اكی»ڄظډيډٮیىیىاسجب٣ثبثٺبءيسڅیي٩بیٴ
یو٪یثبيٽوپشایهىٻډئچ(اوڂیسیههٳ)يثایثهییهاوڂیسبیيكیر
ځو٥جیٮیاوشوبة سمبډی ىهزىايیه یټ ى ا ډشٻویبثبياكيب یپذبؿیی
ىسجبډشٻا٥یٸبیځوم،ډپشةىسبینثبووشیهثایىياٹ٬،بى.ډی
%ا98بىثیابيبډذبواوبن،ثایومووي.اىو٪ځٵشيثبیپيیڂدیوي
4.ىيډیویبیډشٽیثدیډیچینبڃ6كييىي،اويڂډشٻیيبنثبیپ.ان.ایىی
بییټنثببیاوبنثیبیانډٮچڇيازپسایىىىيكشیاایهڈسپبن
1 Punctuated equilibrium 2 Gould & Eldredge , 1977 3 Cronin, 1991 4 Wrangham & Peterson, 1996
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 35
وبڇٶبٳٽڇ اويډشٻ1ٽبئىبثيیشیاڅڂبوث ن. بهشب،بایه بنیمیبییى
ډشٻىيىيٽاوبنيایهٽڇایټویبیيایهوبنډی،شىيیپيیڂجیيیيا
یبٵش و٪ی2اوي.سپبډڄ هال، ٥ ث ىايیه ىاىی اډپبن ډب ث سب ىناوبثشاویڈ ا ب
ثٿيبمدىهز ىیڈ، ٹا ػبیڂبكیبر ٥جیٮز ى ا بیڈاوبن ي؛ډو
ثبهجیڈ.بیډػىارويثباوبندیويا٥میه
څثدبٽىیىايیه٥ٵبویاډؼبىالرو٪ی ىايیه،ىڂبڇىیين٭،ڈ3یيیآچی.
ثبة٪یو ډیمناییىايیهى ا اوبن ازومبیاوبنبىپ ازځٶشوأرځٵش :
مڂبناآناډیيياڇثبي،ياځكٺیٺزىاشثبيكٺیٺزوياشډ٫١ڇایهااډیيي»
ووي ثبهج ډؼبىڅ.« یټ ى ى ډ ی ى ىايیه ثیبحبڂىاوډبن آٽٶى،
ومبییاوبندیيآیبډیمن5سډببٽچییٮىیډؼبىڅاكیٴویوىيثب،4يیچجٵ
ډبىثځ.ديثځثىازیبامزامزازٽبٽچیاايوأرځٵش
1 Caenorhabditis elegans 2 Wade, 1997 3 Lady Ashley 4 Bishop Wilberforce 5 Thomas Huxley
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 36
ډىىببنكشییز ډبنى ىايیه٥جیٮییاوشوبةو٪یآن ىاشىي.يیيا سىیي
ى:سانىڅیڄثایایهډ٫١٭ىانٽډی
ٶبرؿڂوڂیثاصیينٹبىثس١یقىايیهییټىڅیڄایهثىٽو٪ی .1
و ىايیههى ٥یٸجى. ٽٶبرا ثى ایهثبي 1آډیوشڂی»ث اصډی« .ىيث
بیياڅيیهایايیځیآډیٵويان،یٮىی سیوڀجیثؿییبنشىي،
ثایه.اشجبازایهو٪یىاویڈٽاډيډیٶیياز.ٹډيوڀجیاٽسٽی
یو٪ییټ٥جیٮیٵبٹيوبةشیاوایىپو٪یىثبةاىايیهسسیت،اوشٺبىبیايڅی
ياطزازٽبډالىزثىوي.بيٽبىډىػبډ٬
یزىڅیڄ .2 ثهی ٽ ثى ایه ومیىیڂ ىببن يثٶمىساوشىي ؿ٦ ډاكڄٽ
ساویټبځبیډیسپبډڄیايڅی ثای ثبويډػىي يىډىي . یټثبڃډظال
ٽبوبٹػئی ؿ ډىبتویزث ثایديا ى ٽ يډآډیدوي یؿمثب؟
یبٵشهثیټؿڈ}سبډبنسپبډڄوبٹؿ٦یټؿڈد،سانىیيٽومیوبٹ
ثبياوزثایسډیڇ{-ٽبډڄ ىډىي ډػى ؟ ٽ آوؼب اوشوبةو٪یا ٥جیٮیی
آنسڅیيډظڄثاییټبځبیسيیؼیسپبډڄډاكڄٽسمبډیازډي٭یيیهىا
ثىبثایهازىډىيځو ، ٽبډڄبیوبٹيؿمبویویمثبڃيىډیاوش٪ب –وی
ىایهثماىاشثبىي.یبیډیشثایاځبویڈ-كشیدیاٽبډڄين
ٽشبة س١یقډی،ٹمزا اػمبال ىیڈ ٽ وبٹپبڃاؿڂو ثایډیوی ساوىي
یباځبویڈډیز ثٵاڈ-بیوبٹثبڃډظالیوجیٵاڈآيوي؛ كشیاځٹبى
ځڇوڂډی-دياوجبىيٽبډڄاډپبنآيىن ا ىاوييىكٽزبساوىيیټدوي
1 blending
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 37
ایهثایهسسیت،.ٽمټٽىىيايیبىانثٵااىزیبثؿىڀآيىنیيثای
1.ازيویٵ٬یىايیهیو٪پبڃا
ایه، ث ي٭الي ډشٽ ثبیي یزٵبٽ ٽ ىڅیڄ ایه بیث یب ي ىببن
و٪یایىپؿ٦یټ-اويپڄډاػهبیاسپبډڄثبډاپبڃسؼڈىاومىيانى
ومی-ساويډٶیيثبيثبڃوبٹډی هباسپبډڄا .ثب٥ڄىاوزسانایهاپبڃ
ا ایه ډیشيالڃ ٽ ا آن »سان اشيالڃ ډجىبی ا٥ال٭یثیث آن« ىايٽیىیب ٽ ٥
٭چمیيٹبو٬اشيالڅی،ىاوز«ویىیثبيیثډجىبیاشيالڃ»،ځیي(ډی1982)
.ٽىىيثو٪ثیبیيایهو٫اشيالڃٹبو٥٬ىیكشیاځثویز،ٽىىي
ويډػىارىٽثیبیاآوبثډیډث٣ډجیثبيانهچٺزثډیهىڅیڄ .3
س٤يو-یټهبڅٸٵیييس٤سٲیی(يآث٭ىانډػىاسیطبثزي)ٱیٹبثڄ
یىايیهو٪یؿثبيوڂوي.ډی-٥جیٮیاوشوبةسپبډڄا٥یٸسيیؼیٵآیىي
ٽ ثى ډٮىی ایه ځواوبن٩ث بی ي ب ث جډب ٵآیىيی «ٽ»ىبی آش،،
ثب،رځٵشاز.ایهو٫وڂببی٥جیٮییااوشوبةشییويياوجبثوبډ
ىس٢بىٹاىاز.ؿاٽآوبب()يبیځوباوبنىثبيانىډهچٺزوڂب
یب،یټهبڅٸثٿثویا٥فب(بي)بیځوآډيناوبنثيػىشىيثبيىا
ىايیهایهياٽازيٵمىي٥اكیو٭ی دی. ثىي٩باىا ؿبحثیىیٽى
سبكيیثایهىڅیڄثسٮو٪ی ٵىییٸاوياهزٽوڂانثىمٽاا
٭میٺبډجیثىىڅوى.
1 Dawkins, 1986
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 38
ډڈ،ثبثهیسٲییاریسپبډڄو٪یاډيؿاىاډىاشاز.اځویایهډؼبىڅسبثاډي
بهياز،ییپذبؿیټو٪ی یشیىين ث٥ی٭چڇ دیٵش1مڃػبنسٺیجب
يیبیآپباٽىايیه-بىډىاوبنایهو٪یٽبثىاث٦ثبمـىبنىډبا،ياز
ااباوبنسانياٹٮیزایهازٽومی.اډبځیىرډیډٺبيډز-اىىازآن
ىاوزسپبډڄٵآیىي ډشظىی ډب ث. ډٶډیاوؼبڇ ازٽایڈىزیبٵشاثابیی ٹبى
ىايیىیةاوٺال ٽبډڄ ٽىيا ي بى.ځوسپبډچیىبیيانثی ډمپه ا اوبن ی
ىايیهىبهشيٽىيځبیډؼازيٽٶیبسبثو٪یياډسپبډچیىبیيان
ب.ن:ياطزازډبىیثىیبنبا٥ال٫اسیهایهیبٵشوي؛یپیاٽچیيیوجى
1 Universal:ڇ-ىهثؿڈډیػاډ٬یمبیاوبنىثیهٽازٵشبیډٮىبیثډشهایهى
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 39
ای ا ساثت رس طى یي: ػتض
اوا٫»يٹشیىايیهٽشبة ؿبيٽبیا٥یٸىاوزٽياطزٽىومیډىشا«ډىبء
ډی ىيم . وبڇیټٽیایه ث اسیی ډىيڃ ځځ ٽ ياطثى ىاى اډیوبن ز
ى،یهثبیپيیڂآډیوشومیياڅيبیيیځیس،٭جبرىٹیٸثازيوسٽیجی.«1ای»
ډىشٺڄاىځبنووىثپچیىز ث،بنبییػياځبويډشمبیثوبڇثشا٥یٸثچپ
ډی نیىیڂآوپوپشى. ياڅيیهثب ٽىىيثىویبثٮيډىشٺڄوڄثٹاازبییٽ،
آيوي.ويځیثيزومیآوباىػیبنيآیىيډی
ا٥یٸياطزایثىنډىيڃ ثبوبنىاىثبڈووىٵوڂیبیډوشچٴځودیويا .
ایهيػى، ډىيڃ٭چمیوبىبهشډبوي.اػشمب٭برثایاٽظثٮيیبڃكييىايسبٽٴ
بآوبابییاآطباثایىايیهٵشبىثى،اډبىايیهیبآوباوواويثىيیٽذی
ػيیوڂٵشثى.
ډؼاییٽثپچیىز ياكي ثٵويانووىثن٭جبرازاٽؿشیه
بییثبثوسپشىیبٽؿټبییثيينآوپثثویٮىی-ياصډی
ثى.میهابیډىيڃٽٴآډیوشى.ىیڂ
ب،ثاىځبنډىشٺڄن.وسیخ،ثهالٳبییټٵىنٽڄابىاىث2وسیخ
ډب،وسیخثبوچیػىی،و٪یډظڄيبیىاایسڅیى.ى٭،ىځوومی
ډیسٶپیټيسؼی یټویمثایهپڄ،ى. بییسبىٵیانیټاډب
ایىلبڃثبثیڈ.صډیديډبناثایسبىٵیاوسیخډبىډبنيیټویمذییوس
ٽ ي ډشٽ ياڅيیهایوشیپییویمآنثبیي یټا ا ٽ ډیاصث ثبثیڈ،
1 Particulate 2 Genotypes
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 40
یپیياڅيډبنیویم یؾسٲیییثيينبییډؼا،.یاآوبث٭ىانثشازىٹیٺب
وي.ډىشٺڄډیثډب
٥یٸو٪یاىٱبڇ ٽٴىايیهث٥جیٮیاوشوبةیسپبډڄا ياطزیيایبینب
ویهىش2.رځٵز1940ي1930یىى1«ىشویه»ىػىجؿییثىٽ
ثاصثىنیىبیثب٥ڄٽى،اػمچو٪یوبىزاىیزبیىیيځبمبیا
ییو٪امیزثځؿاياطز.ایهػىجیآډیوشڂیالډبٻيو٪یبیاٽشبثیيیځی
ياطزیبٵشثبىٽیبډبنٽى،اډبډیي٥جیٮیسبییاوشوبة ،ساډبیز ىػبیڂبیآنا
اشاسٹاىاى.
1 Modern Synthesis 2 Dobzhansky, 1937; Huxley, 1942; Mayr, 1942; Simpson, 1944)
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 41
سفتاسؿاػی جشیاى
ػمبویبهشببیٽىډىډچمازثایثهیاٵاى،سپبډڄثیامډبوی
ثایسبصگبسیدزیټیټالٻالٻؿ٦ٽٽىیڈىٻډیثاكشیى.ډبثپبثىډی
جبزيؿ٦ثبڃ،زاايډلبٵ٪ز ډب بییټدويیټبځبیثایديااز.
سویډیهىيبډذبوثیه ا يثایهسسیتاٽظڈىیب یٹجڃآبوثوجشباٵاى
یبٵشبيبډذبوٽاوبنٽىىيډی ب،ػمؼمىبیبیىییىبیټویبیډشٻىاوي.
سپبډڄډبنىځػمبویبهشببیاډبآوٺيشىيٽوبنىي،شىياځؿوبٹ
یبٵش ایه ثب سبینيػىاز. ٥ڃ س،ى ٵشببی –شبٵسپبډڄدیي }ایىپ
ڈثایىاومىيانيڈ-{ڇ-سپبډڄپڄځٵشاززٽىػیبنویاډیبځو
ځاى.ثبٹیومیی،ٵشباهىٵیچثبي٭بىیىاثىاز.ؿثایډىڇ
اوشوبةو٪یآپباىايیه اويای٥جیٮی مبن ث ٹبثڄا ثایبهشببیٽ ٽبثى
ىاوزٹبثڄډیػمبوی س١یق ثای ؿاییاشٶبى ي ٵشبپڄؿڂوڂی ا-بځیی
ىييػىىاىٽوبنډیډشٮيىی.اييډياٻاوزىډی-اػشمب٭یبیػمچٵشب
ٵشببویاػیبنسپبډڄډشظىیویشىي:
يػىیٵشببايال،م ثایډظبڃیبهشیشىي.ػمبویبهشببیډشچڇ
ىيدبو٪یىاشهػمبویبهشببییټٵشباز،يویبډىييدبكٽزثيیى
.ازبثایكمبیزادببيمایډبیـ
٥جیٮی،ډیایىپىيڇ اوشوبة ٵشبیډوبربییثبځوسانثباشٶبىااڃ
ٽىډٮیىی سڅیي ا ډی. ډظبڃ )سانثای ا اشٶبى ډىاوشوبةثب بییڀ٭ی(
.سڅیيٽىیبآاڇياڇدهبڂ
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 42
شبناؿییػيااى،ىيٽٵشببووشیؼډیمډباثایه،ایهډؼم٭اييډياٻ
ايڅیهډپشت ايیثٿثایډ٦بڅٮسپبډڄویز. ا 1ٵشبىبیډپشت،یسپبډچییٵشب
ثى.2سٺچیيٽىنیٵشبىببنثیٽىويديیيبییٽثى،يیپیاايڅیهديیي
ٽىويځیډبيٽىىيډشلٽیباايڅیهػڈاىٻػػایهىاومىيانىیبٵشىيٽ
ىڅیڄ-ٽىىيسٺچیيډی ىيكیهين٥یث ډٮمال ډشلٻیثلاویي. ايڅیهػڈ
سٺچیي،اىٻبثایػػ دا از. اىٻډبى ثيىػڈایهبػػ ٽ ػب ا
ډی سٺچیىوجبڃ يٽىىي. ازيا١لبٽىن یبىځیی ا پڄ ثیه-یټ مجشڂی یټ
ځیىٽدیاٹاځٵشهىاىٻيډبىپڄډیػػ بیډبىيػىكٽزډٮ
يث٥يا١قاز3«ییيادیثوبډ»ایهپڄایبىځییثبایهيػى،وياز.
سپبډچی بهشببی ا یشیثوی اٵاى ا ثیبی اځؿ از. اىٻ ٴػػ
اىٻػػ ب كٽزډیا ىوجبڃډبى ث ايڅیهٽىىيىیيٽ اځ ياٹٮیزایهازٽ اوي،
ایٽیټػػاىٻډیئ ثیىيدبیاوبنثبي، آنسٺچیيااىٻثػبیآوڂب ډبى،
ٽىاىڅوايڅیهٽیثىٽديیيا ىوجبڃهاىيٽى. وبنا ايیسٺچیيا ډ٦فٽى.
ىډٮ-ډيرٽسبیداسڅي-یثلاویب٥یىياىٻػػاځوبنىاىٽ
ىوجبڃهاىيٽى.څو) اییػيیي(به1965دبیايٹاثڂیويثػبیډبىايا
ٵشبىبیسپبډچیثوبڇیىبیز «سٺچیيىدويځبن»یديیيثی.دیٽیيا
ي4آویبییبيٽبډ٦بڅٮ»سانډیا.ٵشبىبیثىیػيیيبهایهايڅیهىشبيى
5.سٮیٴٽى«ػبوانٵشببیٽبٽىبی
1 Ethology 2 Imprinting 3 Preprogrammed 4 proximate 5 Alcock, 1989, p.548
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 43
ډلی٤ٵشبىبیػىج ث ثى ياٽىی كيی اٵا٥ییځایسب يانډػى ىبیى
٭ىانثبسلزايڅیهٽدىاهشىيډییٽچیيیوپشؿبیډ٦بڅٮثآډیپبیی.ٵشبىببن
٭چز»ؿب ثىیبنٵشب« ینٵشبىبځااس٤یپیا وبڇ ډ٦فثځهویپالسیهث
:ي
ډشٺیڈسبطییډ٦بڅٮ .1 ديیيار )ډظب ٵشب ث ال سبطی ٵشبډبىكٽزثی ث
(؛اىٻػػ
ډ٦بڅٮ .2 اطاری )ډظال ٵشب ث سپیىی ٽ يیياىبیی ويځی٥ڃى ماىٻ
(ځاى.ايسبطیډیثٵشبيىيډی
ډ٦بڅٮ .3 ٽبٽىی یب ډیای«بیيٳ»ٵشب، ثآيى ٵشب ایه )ٽ ډظالٽىي.
ب ډبوينٽبٽى ويثایهازٽډبىاىٻىٽىبػػی ايٽمټډبوين
ٽىي(؛ډی
ډ٦بڅٮ .4 سجبىبهشیهبشڂبی یب سپبډچی بی ساڅییټ ؿ )ډظال اٵشب ای
سٺچیيىاىٻياز.(بيٽببیسپبډچیډىؼثایؼبىاىيیي
سبثشاوىيآوـاٽث٭ىانىويیټیډٶبیڈىزثایؼبىٵشبىببنثبځډبن،
٭جبر 1«زاڅڂبی٭مڄطبث»ثایومو،.س١یقىىيىاوشىيډیػبوانبیاسیځیيی
ډٮیهیټډلٻایٽیټػبوداآوپس٤یٽچیبٵشبایاوؼیازا
ډیسلیټ اوؼبڇ 2ىي.ي اىڂبډی یټ ٽ س٤٭مڄڅڂی ٭بډڄطبثز ثیيوییټ
ىډب ؿپبوی آن ػبو ا، ٥٭مڄ ډیث اوؼبڇ ٽبډڄ ىي. ىاىنډظال ډبٽزوبن
وٺاىاىٻډٮببیډٮیهاٵشبډبىثیټاىٻو،یټساڅیاىٻیټدالشیپی
1 Fixed action patterns 2 Tinbergen, 1951
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 44
ىاىسباډپبنډیثٵشبىببن«بثزاڅڂبی٭مڄط»ؿپبویهايٽى.ډٶبیمیو٪یډب
بىاىسلچیڄبییػياځبوسٺیڈٽىىييثایهپڄٽبػبواثىشٵشبٽچیػیبن
ٽى.اسیڄډی
ډير سب ٽیي ٥ڃ سٵشبىبیب یزػساوز ا یډئچامیزثىببن
بځبی» ووشیه« ياٹ٬، ى ٽىي. ياوىبیػٹػچت ډیبی ا سپبډچی ىسان
ثډب،ٽډببیىبهشیياىاٽیډٺڅ»؛ویيٽډیىیبثیٽى،آوؼببیاثشياییڅووش
ڈٽشىيبځبدیاډومبنثبډلی٤آوبثپچیدیبسؼثیىشیىایڈ،ثمبنىڅیچی
ډبیثبساوبییبیثبڅ،ييیدیاآوپاتثىویبثیبكشی–ىاىسىبتىزيىډهثبات
1«دیاآوپډبیاسوڈثیينثیبیي.كشی-سىبتىاىآةىبٽىنى
ىياىاىببنایهيانمـىٵشبىبی سب ډ٦بڅٮیزیوٺثبٽى یىبیى
ایهاوبنٵشب ث٭چمیډڈیټاوٺالة،ػیبنثبوڂیٽىىي. اوٺالثیٽ ثب٭ضي، ا
.اوؼبډیيویىايیه٥جیٮییاوشوبةثىیبىیىو٪یثبوڂی
1 Lorenz, 1941, p.99; translated from the original German by I.Eibl-Eibesfeldt, 1989, p.8
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 45
: هفهی اقالبیفشاگیش ؿایؼتگی
ىاوڂب،يیچیبڇمیچشنوبڇثاڅشلیڄٵبٯیىاوؼیټ،1960یىىايایڄ ىٽبڅغ
یثو٪یٳيویهيیپىیمیچشن.ډٲڃثٽبثىهىىٽشایسيیثڅىين
وبډیي.ىاشبنایهازٽديٵب1«ٵاځیبیشڂی»یآناو٪یي،سپبډڄایؼبىٽى
ىٻوپىويامیز ٵډڃایهسا ایهىڅیڄٽایهسډمچا ي)بیيث ډلبجبرب
اډبيٹشیاوؼبڇىتٽب(،يثایهسسیثىیب١ی ډىسػٹاوڂٵز. ايىاثشيا
و٪یىبییزدیٵشييىيوبڃ1964 یمیچشناوٺالثیاو٪یؿبحي،
ىاى.ٮب٫ٹاسلزىبیاییزبهٽسمبډیډبؿپبوي
اشيالڃ میچشن ثى ایه -«ٽالیټبیشڂی»ډٶڇٽ ډٵٺیزډیانىؼیٮىی
سپبډڄاازساآنوبٹ-ثٵويانبیناوشٺبڃٵىىسڅیيډظچی ٽثشاويٵایىي
اوشوبة٥یٸ س١یقىي. ٽيیو٥٫جیٮیوبةشاو٭ىانٽىٽاي٥جیٮیا ا
سڅیيوپشا٥یٸایهىي؛هاىسػیقډیډیثٮيثوڄٵىبینډىؼثاوشٺبڃ
ځیى،ٵويان ٥ٷر ث ها ابىیڂ. ډىیيځبث -ياڅيیىیاٹجزاي،
بییٽٽذیازٽبویاډاٹجزاسىبیټپڄ-هیٵىثٵويانځایډبی
ثٺبءيسڅیيډظڄٽمټثٸساويا٥یمـىیهډیٵىیټىااشىي.ابیياڅيیهان
وثاىا هاان، وشیؼن، یب سمبډیٽؿا؛ٽىيٽمټهىبینثسپظیوییبب
وجزٵىهیبيويان نٽذیياػيبیډوشچٴث ٵىبیبییا شىي. وجٯډٽ
يثبیيډلييىازبٽالیټثیبیشڂیثىٽسٮیٴوپشمیچشنىسویایه
.ىاىىځش«ٵاځیبیشڂی»ډٶډیثوبڇس٤
1 Inclusive fitness
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 46
و بیشڂی٪ا ٵىی، وي ډػىار یټيیځی یټيیځیٵاځی ثیش ثچپ ویز
بٽى ډػىارسبطیاریب وي ایهسسیت،از. ساويث٭ىانبیشڂیٵاځیډیث
ث٭الي)بیشڂیٵىیڅیيډظچیسډٵٺیزډؼم٫ ثبیٵىٽىسبطیاریٽالیټ(
ډهیبيويانسڅیيډظچیٺیزډٵ ي سبىو ٮییاي ډىٴى. یډڅٶى یٮىی-ىيڇ،
ثٵىٽىاطار سڅیيډظچی وشیپیوىیپیآوـامیزىاىډیان-هیبيويانډٵٺیز
يانیټاهیبيو -ازډٽٵىث ايثایثاىانيهاان0.50ثایډظبڃ،
اوي ث وشیپی و٪ ا آوب ا)یا 50ی ثب اشاٻاي% ديثٿ،0.25ىاوي.(، ثای
و ي )ډبىثٿ اشاٻ25ب % ٭ماى0.125وشیپی(، ايڅیه )ثای اشاٻ12.5ب %
وڂبٽىیي.(1.1ثومىاوشیپی(يثمیهسسیت.)
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 47
«بن٭یىټادزوڂیشه»سانآنااثب٭ضيٽډیاوٺالثیٵاځیبیشڂیډٶڇ
ٽى؟مبٽمټډیسپظیثٽببییاځمبیټنثىیي،ؿ:وبډیي
یبیشڂیبیو٪یثیىییپیادیتیکیثبااعخیطبذاى.هیضاىاضتشاکط-6.6وداس
وىیټ،ٵاځی هیبيويان ډى ى ثیش اٵاى و٫ایهازٽ ا٭مبڃ ىزث هى ىيشبوس
وىيسبىډىهیبيويانىيس.ډی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 48
الډزايال .1 ا سب سالٽىیي ثبیي مب كمڄ)اسډثیڄ، ا مب ٽ (ٽىيډیثيوی
.اځبویڈثٺبءا٥میىبنكبڄٽىیي،یٮىی
سالبىيډ .2 مب ډی، سب اسډثیڄٽىیي هىا سپظی ث ياىا سڅیيډظڄىییٮٽىیي.
اځبویڈ
بډ .3 مب ، سڅیيډظڄثث ي ٽٽىیيٽمټډیاسډثیڄٺبء كمڄذیٽ ا مب بییا
ٽىىي.ډی
يا١قازٽن يیؾٽٵپومیب ایهىىي، یټا ايیٹياوؼبڇٽبب یب آځببو
ومی ایهازٽځیى. ثىیبىینیټياكيآوـامیزىاى ياكيیٽ اياطزاز،
سڅیيډظڄ٥یٸ ییبنى.ىیڂډىشٺڄډیاوچیثوڄووىثپچیىزٵآیىي
يثایه٥یٸ،ځیوياډیبنىیڂػبیسپظیٽىىيبنهىاثشابیٽٹبىوي
ډٮیباوشوبةيسپبډڄث٭جبرىیڂ،.ويډػىارډیسپبډڄثب٭ضډبن٥ڃىبن
.بسأطییازٽثبیشڂیٵاځیىاويبځبی
ث ډئچاويییين ىیـ٥جیٮیاوشوبةی نا ،بی از ٱىی يځبوڂبی ى ٽ
ثى.ىايی وبىبهش و٪ی1ه ٭میٺ«ٵاځیبیشڂی»ی ولیدیبډيبی سٶپثای ډبی
يانىثب و٫ىبیی ٽمټهبواى، ىیڂیىيشی، پڄث كشیځيځیی، ي ب،
ىٵڄ دهبڂیىاى. ایهډ١٭برهایڈدىاهز. ابیثٮيث ني.ى.بډیچشاډب
ايثڂییڈ ٽسبی. ىډير ډییڂبنىاوا آٽٶىثثىيذثڂب وٺڄىاوڂب
هىااػبنٽىڂبییټثیمبیىػىڂڄثاط،2000ىبڃاي،.ډشبٶبوډپبنٽى
یامىيىثایو٪یسبٽىڂٵشثىبیىڅیڄثػىڂڄثایه،.بډیچشنىزىاى
اييډياٽیځىآيیٽىي.ىيیيیٽډىؼثایيډیهبشڂبډى
1 Buss, 2009a
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 49
طبیؼی ػاصگاسی اتخاب بشسػی
ٽاوٺالث ی یز«ٵاځیبیشڂی»ډٶڇ سپبډچیى ٽىىبی ډيینایؼبى كيی سب
ځبیياوشوبةب»ثوبڇاطیٽالیټ1966عيیچیبډاز.يیچیبډىبڃػٽببی
ٽى«٥جیٮی ٽشبةىزډىش ایه . و٪یسٲییایؼبىثٽڈ یبییسپبډڄٽچیيیى
:بوي
(1966يیچیبڇ)ثؿبڅٽیي«ځيیاوشوبة»اډٶڇایغیوو ؛یٮىیایها
قځيډظڄى٦ثٺبءيسڅیيثٽاويبثایهىڅیڄسپبډڄیبٵشډٶڇٽبځبی
سٺبثڄ1.بوىيیبیډی ىیيځبیایهى ىڅیڄازثب ٽ ایهبځبیيػى ا ب
یو٪یٽىىيسبهىاسپظیٽىىي.ثایومو،ثابٽمټډیبنثىاويٽډی
اوشوبة ډمپهازٽځيی، ډلييىیټػبوسڅیيډظڄٽبډال ویهىا
ډىبث٬اثه٦اٵشبىنثایهسسیتادبییهوڂىاى،يیهىځوٽىيسبػمٮیز
،ځيییاوشوبةو٪یځيثآنډشپیازػچځییٽىي.ثابایٽٱایی
يډبوىيثبٹیډیىاشىيبنػمٮیزبییډٶیيثایهٽا٭٢بیبییځوسىب
ثیاكيثىایثثىڅیڄ-ٽىىيٵشبډیسهىهابوا٭٢بیبنٽبییځو
ثپچیډشٺب٭يٽىىييیچیبډوي.ډىٺډی-ځوثایآنكیبسیٱاییډىبث٬ا
ثٮیيازدیاز،اډبځيی،اځؿث٥و٪یاډپبناشيالڃٽىٽاوشوبة
یدوياسیټځوهثى:ثبي.اشيالڃايایسپبډڄيويىای٭بډڄثػش
ٱاییډىبث٬ىٽیاسیينثهسڄٽثبا٭٢بیییپی-ا٭٢بٽىیيثبىيو٫
ډیػچځیی ي اويٻازا٭٢بییىیڂٽىىي كشیيٹشیډىبث٬ ثٽ هىهابو
1 Wynne-Edwards, 1962
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 50
ىډاىٱاییاىاډډیهىن ډلشمڄازٽٽياڇىشاا٭٢بوڄىىي. ثٮي،
اوييهىٽیډىاڄىاشثبىي؟دبنایهازٽدويځبنثیشیومبیىيځبن
اويثبٹیاوي،ىكبڅیپآوبییٽاٵياٽبیثایځيهىىایٽىسڅیيډظڄوپى
اويياهىٵوياویثػبځاشډبوي اوي. يیث٥جیٮیاوشوبةثایهسسیت،
٥جیٮیاوشوبةٹيريثایهپڄٽىيیټځي٭مڄډیىين٢بیا٭بیسٶبير
٦ق ى ځي ډی٫ٮبسلزا ٥یٹا اوشب5ىي. ،يیچیبډٽشبةبڃدا
یز ثبياٽظ اوشوبةىببن ث ا هى اهیا اځؿ ىزىاىوي. ثځيیا
1ياز.یىيثبسػځيییاوشوبةثبڅٺٹير
میچشنىډىډمچاٵډڃيډلبجبریو٪ییيیچیبډىسػمىيډیهوٺ
،«ٵاځیبیشڂی» ثبویث ٶبٳ ٽي ىڂبډی ثى. مڂبن ثای ٵڈ ٹبثڄ
اشٶبىاآنىآٱبثدیثىوي،«ٵاځیبیشڂی»ډٶڇامیزىببنثیز
ډوډیى بیششچٴبی ډظال ٽىوي. كيی سب ٵاځی ڂی یډئچساوز
2ىيشیو٫» ٽ« كڄ و٫ىا ىڅیڄىيشیي: ؿ آډيث يػى و٫ازث ىيشی؟
ٽىنیٮىی هىیىياى ث سڅیيډظچی ډى٪،بی سث ث څیيډظڄىبوين
سپبډڄ-ىیڂان كبڅیپ ى سػیقډینآوڈ ا بیی ثىي سپظیٽ یبیهى
كيی(كڄٽىو٪ی.بوىييوىیڂانډی )سب یبیشڂیٵاځیایهډپڄا
یا هیبيويان،ٽمټایهٽىىيځبنىیبٵزؿىبوـ آوڂبوشیپیٵى ٵشبثبىي
س١یقازىيشبوو٫ ٹبثڄ ثایډظبڃ، ياڅيیه. يٹٴويځیډمپهثى ا هى
ٽىٽبنيځیوكٶ٨ ٽىىيبن ٽ ٽبوی یٮىی ، نٽذیياػي ا ياڅيبیی هیبی
بهاانیب٭ماىوشیپی،و٪یهیبيويانٵياٽبیثایبیىډى.شىي 1 Sober & Wilson, 1998; Wilson, Wan Vugt,& O Gorman, 2008; Wilson & Sober, 1994 2 Altruism
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 51
ثیټٽمټٽاثبثزایسپبډچیىاڅجش.ساناایهاشيالڃثػزویډی
كبڄډیهیبيوي ثبیى ا ٵىسپبډچیبییىي ثیشایه٭مڄثایهى
سپبډڄوییبيويهډٮ٦ٳثىيشییٵاڈى،آوڂبو٫ؿىیهډٹٮیشثبي.اځ
ىٵڄډی یبثي. ډب ډییاييډياٽثبیثٮي، ىياٽوبنډیٽىیڈاب
نسبساډیثبیپيیڂاٵاىوشیپیجبزيیډیان
ثؿكب١ويثیىیٽىٽؿٽبویدییبىیكي
ٽبویٽمټٽىىي.
وٺ اوشوبة»ٽشبةډیه ي ،«٥جیٮیبځبی
ثىٽايثآنبځبیډٶڇيیچیبډاىٹیٸسلچیڄ
»٭ىانسلز ډٶڇ ىایټ ډی« ٽى.اب
بځبی ډیب ایها ٽى:سان سٮیٴ ځو
ثایسپبډچیاپببیی ثٽبئچیډٽمټثكڄ
ٱیډشٺیڈ ډشٺیڈیب ځوسڅیيډظچیډٵٺیزث٥
شىي ډث٣ . ومو، ییببځبی٭ٷيىٱثای
ىډبییسى٪یڈثٺبءىډیىیډئچٽثكڄشىي
ىبوډیثينیبی ي. یټیسػیقثیهپڄ،
ډ ىیڂب ډیډث بځبیب مزایثبساوي ث ا ځو ٽ ډاىډٳي
ساويویډیببثبیػٶزػٶزیټیاٽىي.سػیقډیيایزډٲیٱایی
ځوبځبی ث ٽ ثبي ىای و٪ ډى .ٽىيٽمټډیډىبتػٶزاوشوبةی
ببځبیبیاځبویڈياڇيیځیسانډٮیهٽىٽٽډئچایهازٽؿ٦ډی
يیچیبډ بځبیشىي. ډٶڇ ا ٹاىاىؿىيیهثایاشٶبى ایهي٬١ٽى ث ي
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 52
ډبن سىب ٽ ثى ډیثبي ډٮیىی س١یقسانبی ډٶڇیټديیيثای ایه ا ی
ىيثبثآةدىيثیينډیآةدويايٹشیٽیټډبیثایومو،ٽى.اشٶبى
ایهٵشبثچپ.از«ثبځشهثآة»ثایثڂییڈایهیټبځبیډبوجبیياٵشي،ډی
س١یقاز.یٵییپیٹبثڄػبثسا٥یٸٹبونثپچیبى
اائٽى:ؿىيډٮیبيیچیبډبځبیاشٶبىٽىیڈثبیياډٶڇایىپؿډبنثایسٮییه
ډٽىاٽظیبسمبډیبيٽب،«٥جیٮی»بیىډلی٤آیب:اػتوبدثدىقبثل
ایهبيٽبٹبىازثهى،ثؿڈډیا٭٢بیځو پچیٹبثڄيآیب
ٽىي؟آن٥اكیياز٭مڄبییٽثایىډیىا٭شمبى
ثدى کبسآهذ: ٹبى ایهبيٽب ثبیییټډئچازآیب پچیا
ډٵٸكڄٽىي؟
ثدى از:هقتصذا ٹبى بيٽب ایه ثيينییټډئچآیب ا بی
ٽىي؟بی٭٪یڈثایاځبویڈكڄایؼبىیى
،ثچپيىومییشیثپببيٽبىډىيییټس١یقثثبنىیڂ،بځبیٵبثای
سبوبنىيٽبيٽبډٽ،)يىثپبډیډٽثىنبيٽب«ٱیاسٶبٹی»ثایس١یق
ىاىىٹیٸٽبىثىی آن ا س ٽ ثشاوي ا ي٥یٸٵب ابب،1.(ازسبىٳایؼبى
یپؿایټډؼم٭یایىىثبشىيبییاكشمبڅیځابځبی،یډث٣ثبٵ١ی
سبىٳٵبا٥یٸساويومی،بی٥اكیييیځیاډٺشياويٽبآډي،ا٭شمبىٹبثڄ
2.ثبيثيػىآډي
1 Pinker, 1997 2 Tooby & Cosmides, 1992,2005; Williams, 1996
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 53
ٽىیڈ.سبثایىؼبٽبٵیسثیډی٭میٸبځبیاث٥ٽچیيیىيڇ،ډبډٶڇىٵڄ
یټځبډلبٵڄثپڄيیچیبډٽٽشبةيیڈآازیبى اوٺالةمزڇث٭چمیا
:سٽىىايیىیوىیټ
،ٹجڃډىڅتيبٱث٭ىانیټسجییه«ځيیاوشوبة»یو٪یاث٦بڃا٥یٸ .1
ي،میچشن«بیشڂیٵاځی»یو٪یا٥یٸيهٽىن .2
.«یبځب»ډٶڇسثایسي٭چمیایىٹیٸا٥یٸایؼبىدبی .3
بځبیٵڈثایایىپىوبنىاىنمـىیهيیچیبډ ډلن»ىیيځبیثبیيب ىاز«
مبنایٶبٽىیډلیوٺ ٽىثيیچیبډسٺيیڈااهیٽشبثیٽىچىبٽيویهٽ٥.
باز...نٽمټثسپظیؿثیشببځبیيٳ»،ىيس١یقډی ثیاییاز
ن اوشوبةيوي٥یب ٥ی٥جیٮی ي٥اكی سب اوي يیځیا ٽ ػبن ا ثبیی
بینبییثایسڅیيډبیهوبییىسلچیڄ،ب؛نٽیٽىىيٽىيثٽمټډیبنسپظی
1«ثیششىي.
تشایسص تاثیشگزاسای ظشی
یڄاڅشلٵبٯ-سایاثرثوبڇی،ىاوؼی1970یىيايایڄ1960یىاياهى
ىاوڂب ډ٦بڅٮ-بياىا ث ثبةٽشبةی ى يیچیبډ دىاهز«بځبی»ډٶڇ اي ا.
اوٺالثی ایدیبډيبی دزٽ ا مایسپبډچیكٽڄثایبن٭یىټوڂیشه ث
ريیچیبډیبډٺبالٽسباٽشبةیټػمچیبدباځاٳثياٹ٬،كشیىثى.ىازڂٶز
1 Cronin, 2005, pp.19-20
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 54
یٽبډڄثیټو٪یديىينىرساوزډیٽثىایایيثمـنمیچشن
ى.سجيیڄ
:ٽىوٺایٶباطځایډٺبڅىسای1970یىىايایڄ
عظشی هیبىدستیی دس خیطبذغیشافشادهتقبثل ث ىاى اب سلزىالیچی: آنٽ
1ساوزسپبډڄیبثي.ډشٺبثالىډىيډیالرډبډٮیبياث٤
سٶبيرىاىٽس١یقډیایهو٪یالذیی<گزاسییسشهبیظشی بیثیهىيػىىڅیڄ
2.ىډٮیببیاووبةػٶزؿیز
ظشی فشصذ<-الذتؼبسضی ایىپ ث ىاى اب یپيیڂبنٵويانكشیياڅيیهي ثب
شىيىځی ٽمپ ،و٭ی آوب یا وبیشب وی ى ن50سىب ا ڈ% ثب بیبن
3اوي.یټ آوبٵويانسبيىساهازياڅيیهډمپهازسالٽىىيډظال اا
ث٭جبر.اهشبىىيىیڂٵويانثډٵیاثبایهيٳٽډىبث٬یثڂیوي
یټٵٽچی، ثای آوـ ثیى ىاشهازوي اهشیب ى ډىبث٬ثیشیڈ)ډظال ا
ډمپهياڅيیه وجبي( ثبىي.ازثایياڅيیهثیى ىیڂیىاش ياڅيیههاز ي
ٽىٽبن(ثاثسىډیبنډىبث٬ثپچیډظالسی٬)
ديایهو٪ی اان ث ثیبی،ییسلٺیٺبسب ث ػمچ ا بیاوبویسبطیديا
7ياڅيیه(،ٵڄځاییډبی)و٪ی4ىٵڄډٶڄباث٥ډبایهو٪یاوي.ىاش
ډشٺبثڄ(ثیهایڈٽى.ىيشییو٫)و٪ی9ٵوي(،يٵڄ-ياڅيیسٮب)و٪ی
1 Trivers, 1971 2 Trivers, 1972 3 Trivers, 1974
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 55
اجتواػی ؿاػی صیؼت ی اقـه
بڃداډٺبڅ ثبةیډلییبى «بیشڂیٵاځی»بډیچشنى یټ1975ىبڃ،
وبڇبياىىاوڂبىبیز ٽشبثث يیچن ػىؼبڃیاىياى ٽثاوڂی ٽى ډىش
آنؿبڅ 1859بڃیبىآيثاوڂیی ث ډؼبىالر ٽشبةي ىايیه ٽشبةؿبڅ ثى.
ىبییز»ٽيیچن یيڈځشكؼڈڈاو٪وبڇىاز«ویهىشاػشمب٭ی:
یىيشوؿبحيٶل700ىوىیټث،مشبثى.ایهٽشبةهىثیډ١٭یىو٫
سٽیجیي ٵییڅیىبییزډٶبیڈا ٵشبىبی1ډؼشم٬٭جیچڅی، ػبوی،،
دډیٵشبیىبیيثڇ،ػمٮیزىبیای،یزډٺبیىبیيان .٭اليىاىا
دىاهشببځٵشسباوبناډؿبیػبویډوشچٴځوثایه،ایهٽشبةثثی
ثى، ثىيډي٭یي ډیایهځوسمبډیسجییهثایٽ ب ا یپبویثىیبىیاڃسان
.ٽىاشٶبى
٭١ػيیيیثایاو٪سئیټؿی«اػشمب٭یىبییز»بیيثشانځٶزٽٽشبة
یو٪یيٵاځییبیشڂیو٪یا-آنډٶبیڈسمبډیثياٹ٬،.ويازیسپبډڄثو٪ی
سبياڅيیىیځایډبی -ډشٺبثڄىيشییو٫و٪یيٵوي-ياڅيیسٮبو٪یځٵش
س٤ آن ډ٦فيدیا يسٽیتایهٽشبةىامیز2.ثىويىیڂان يی٬ ٥یٴ
اث٩ویایهشٽاٹياډیثى؛ياكيیټؿشیبی٭چمیىډشى٭یایبٵش
ثبن اوياهز. ایهٽشبةٵچیب ا ثیٽ اوبنث یٮىیآهیهٵڄ-دىاىډیب
ثیشیهډؼبىالرا-ىاىاثهىاهشبډیٶلاٽشبة29یچن،ٽسىبيٽشبة
آةیپجبدبؽكشیٽیيوي،يايٵیبىډیب٥جبنث٭مډی،ډوبیثلض.ىثاوڂیوز
1 integrative neurophysiology 2 Hamilton, 1964; Trivers, 1972, 1974
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 56
ا ٽىوي. هبڅی اي ايث ډبٽیزآطب ی اىیپبڃا هچٺزب، بیب، ثبيان،
.ثویاایهاوشٺبىٹاځٵزوشیډىثبياىىاومىيان،يكشیا٭٢بیىدبسمبن
ډبیزبسى ا يیچن ډیاى٭ببی ډیيوبی دبٵبی اي یز. ٽ ىبیٽى
اػشمب٭ی، ډاٷيانوبیشب ث ایه اڅجش ٽ ٽى هاي ٢ڈ هى ى ا اٽظىبی
آډيمیىببنهويان ایه، ث ٭الي ډي٭یثى. ثیباي ديیيٽ ډلجةبییا
اهالٷيكشییجبىبیو٪یاوبوی ډت، س٤ایهىشوٵىڀ، س١یقویهبیشب
؛ىسٮبٹاىازٹیباػشمب٭یڅتى٭چڇببیٱهاىيي.ایهاى٭ببثبو٪یىاى
ٽ ىاومىيانؿا اٽظ ا اػشمب٭ی ديیي٭چڇ مـن بیی اػشمب٭یٵىڀ، یبىځیی،
سپبډچیيویز-ين،٭ٺالویز،يآځبی ثباوبنمشبییثیثایس١یق-ىبی
.ػشىيډی
ایهٽشبةډي٭یثى سجییه«ویهىش»ٽاځؿ ث اززٹبى ياډب،اوبن اي
ایهٽشبةچمی٭اييډياٻډی.سمبثىٽىاائآناويٽیثایدشیجبویاسؼثیډياٻ
وػبوانبیا ي ثىاوبن ثيزآډي ایىپ، ثيس آن ا ي ا ډىػبوانثیبی
٭چڇىاومىياناٽظىياٹ٬،ثىوي.ثیبىيبوشیپیااوبنسجبىبیاو٪یايډ٦بڅٮ
ومی ډؿساوشىياػشمب٭ی ٽ ډڂثٶمىي ىاي اوبن ث ث٦ی ؿ ٽي.وډی ؿىي
اوٺالة یىاومىيانبی٭چمیما ډیىيا ډٺبيډزيثي 1ويثب اډب ٵٺيان،
.ٽىاسيیيډیيیچنكمچثىیيځبوی٭چمیډث٣ثاوبناييډياٻ
ڈىازيىیڂیټىڅیڄیچنىډىاوبنډوبڅٶزيیيثباى٭ببیياایىبٽثڂیڈ
اوبنٽبثىبییسپبډچیيډشيايڃىډىو٪یثيٵمیؿىي ىډى ىاىازب ػب .
باثیٽىیڈ.هثيٵمیؿىيسبییااییثلض،دیااىاډ
1 Sulloway, 1996
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 57
ی تکاهلی ظشی ای سایج دس باب بذفوی
و٪یاځؿ »ی ٥سپبډڄ «٥جیٮیاوشوبةیٸا ډیبى و٪ يث اډب آن، ډى ى
ثيٵمی ډشيايڅی ىاىبی 1.يػى بیي ىڅیڄ ث و٪ی ایه بىځی ٽډیځمبناٵاى ٽىىي
اآنى-ډډظالثبهاوينیټیبىيډٺبڅایټاوشبار-ثبٽمیډ٦بڅٮٹبىوي
آيوي ياډبياٹٮیزآنازٽ. ځبیایایهویایهكډشوبنكشیديٵب
وي.بډیثيٵمی
اؼاى ب طس طتیکی تؼییي ؿذ اػت سفتاسال: بذفوی
آډػجځایی ٥وشیپی ث ٵشب از ډي٭ی ٽ از نای س٤ ٽىشڃٽبډڄ ب
ډٺبثڄیبىیاډٺبيډزى.ثویشىيسبطسبطییبٽڈثیډلی٦یيسثیشی٭اډڄيى،ډی
یىٽو٪یٱچ٤وبیډیاایهىیيځب،اوبنىډىٵشبیسپبډچیو٪یثپبثىن
یٮىیسپبډچی هالٳػجځاییدی ث وشیپی. ٽایه ي ډشٽ ثبیي یو٪یىیيځب
اوبنٵشبځییىپڄىاىيډي٭یازٽیٽبډالسٮبډچوڂبیاوبنثٵشب،سپبډچی
:١يیاز٭بډڄيػىىي
يبیسپبډچی،بځبی .1
وي.ډیثب٭ضاببیایهبځبیيٵٮبڃسپیهډلی٦یٽ٭اډڄ .2
٭ىان ث ډظبڃ،یټ «ثشهدیى»ٵایىي ا ثڂییي. و٪ دزى ایىپ ثثای ٹبى ثين
،يڈدیى١يیازسپبډچیىاسجب٣ثبایؼبىبځبیثبيڈيػىیټ«هثشدیى»
٭بډڄیټيػى بییيډظڄډلی٦ی ډپ ين ثىبثایه یو٪یثپبځییىڂبڇدز.
1 Confer et al., 2010
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 58
ویبیثىدیىثشهدز»ٽځٶزسانځومی،«دیىثشه»٭مڄسجییهثایچیډسپب
ډلی٦یویزؿاٽایه٭يػى ياٹٮیزآن.«ث٥وشیپیسٮییهياز٭مڄاډڄ
دیى ٽ كبڄاز سٮبډڄپڄثشه ا هبی ډلی٦ی»ثیه ډپين)بییي«٭بډڄ
ازكبدزډپينبییيٽوجزثاز«سپبډچیبځبی»دز(يیټ
.ىاهشیبىاىىؿىیهډاٹٮیا١بٵیيػيیيبیدشیچڃایؼبىثایبهشببییي
ٽثشىيییاثابىكپڈآوبویمیهاز:ببځبیسپبډڄیبٵشهياٹ٬،ىڅیڄى
.ډجبٽىيىدیٽیيډیډلی٤ثبډبئچیٽس٤ٽىيٽمټډیاځبویڈ
ایهسسیت ډٶڇث -وشیپیػجځایی، ایهىیيځب نٽ ثب٭ضډیٵشببب وييا
.دیٵشویزیسپبډچیو٪یډ٦چٺبىٽبډالٱچ٤ازي-سبطیويثییډلی٦٭اډڄ
تاین آى سا تغییش دین. اػت، پغ ها ویاؿی ؿذ تکاهلفشایذ اص اگش دم: بذفوی
اوبویٱیٹبثڄسٲییٽٵشبیهډٮىبزثایسپبډچیىيډیهثيٵمیایهازٽو٪ی
ډظبڃ ىيثب ثشهیبىاز. اوبندیى ثڂییي. و٪ ى ډیا ایٵییپیساوىيډلی٤ب
دزوجیهبڅیاایؼبىٽىىيٽث٥ ٽبامیهاسٶبٹبي،ثبيو٫بییيين
ډی ایهډلی٤ٽىىيوی . ا ثبییيځیهبڅی ډٮىبزٽ ایه یټډب ایڈ.ٽىایؼبىسٲیی
ٵٮبڃ ا ایؼبىبيينسٲیییٽ ػچځٽببیډث٣ث ىبهزییډیدیى ایهٽىي.
ایؼبىينىيسبثډبٹيرډی-ٽىياويایډیٽآوبااایډلی٦ی٭اډڄبيٽببي
.سبكيیبىیػچځییٽىیڈدیى
ٽایډلی٦یي٭اډڄیياو-اػشمب٭یسپبډچیبیډبابځبی،ىبهزیډبثپڄث
اڅجش-اسٲییىیڈډبناػشمب٭یٵشبىيسبىيثډباډپبنډیٽىاٵٮبڃډیبایهبځبی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 59
ثبیڈ. ثڂییي:اځؿىیهيٵیىاش و٪ ى ډٺبثڄا ٽډظبڃ ىاى ايډياٽیيػى
ډی وبن آشبوىي وبن ثب ډٺبی ى دبییهډىان ثٹایی ثای ػىیاث٦سی ی
يٹشییټنثیټڇ{-وىيیػىیډیځییٽمشیىزثاث٦}یٮىیثبوزىاوي.
ډی څجوىي ډىډى ډیوي، ډبي ا څجوىي ایه ٽ وبن-ٽىىياوی ثب ډٺبی اكشمبڃ-ى
ایه1ػىیسچٺیٽىىي.اسجب٣یآننثىاىٽایهڅجوىياثډٮىبی٭الٹثیشیيػى
بيٽبسٶبيراكشمبال ثایازایياویثویا ا آوب سب یبٵش سپبډڄ ډىان ى ٽ
2.يٽىىاایاوڂی،ځیياسٶبٹیياث٤ػىیػشؼی
ایهيػى، اډ ایهبيٽبىبهزثب ىيسبىایهډ٫١سٲییایؼبىٽىیڈ.پبنډیثډب
ډی ثایډظبڃ، ث آډسان آشبوىاىډىان یټڅجوىي ا ػىی ثایسچٺی آوب یٽ
اشجبیاډٮىیٽاىٵٮبسیسانثباشٶبىاایهآډډیسیىاوي.دبییه ډىانسچٺی
آنيىاىٽبٽىىيیټڅجوىيډی بیدیيیوبنىډٮیاٽىٵٮبسسٮياىډشٮبٹت
ٽبىاى.ځیويٹاډیوبیاءسٶبڈػىی
ٽایهبيٽببایاػشمب٭ی٭اډڄ٥میهي،ډچیسپبیبیياوبځبیىبهزډبا
ي ٥اكی آوب ث دبن آواويثای ػبی ث ي، ډلشڇ وشی ث ډلپڇ ا ډب پ
ثډبآاىیساويوبدیٽىي،ډیسٲیی ٽثىوجبڃبییىډٹٮیز-اٵشبیټسٲییاډپبن
4بوییبآ3بىٵشبٽب.اڅجشایهثایهډٮىبویزٽسٲییااویٽىي-سٲییشیڈایؼبى
ایؼبىثیشیثایبٹيرثډاوبنٵشبیسپبډچ اثٮبىاثیشىبهزاز.ثبایهيػى،
ىي.سٲییډی
1 Abbey, 1982 2 Buss, 2003 3 simple 4 easy
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 60
اذ. طشاحی ؿذ قص بیػاصکاسای کی ب طس ػم: بذفوی
شىيچییسپبډىاایٽبٽىیاوبنیټىیٽبيٽببثایهډٮ-«بځبی»ډٶڇ
- اهی ٹن ٽٶیبرى ٹبثڄسػث 1از.ىاډهىی ایهيػى، ثب ٽثذىيایڈوجبیي
اوبنیٽىویابيٽببیډؼم٭ ثشیه٥اكی»او٪بی .شىيډمپه«
پچیایټډىيډمپهاز ٽ ؿاي٥اكیبيٽببیډب سٮؼتٽىي، ٽاوي
يایټٹ٦ٮيثو٪ډیځبی ىثىيیيڈثڈآوؼبایټٹ٦ٮایىؼب اوي.
ثبیثیبیډبٵبچیببځبیٽىویٽ٥اكیويیبیا٭اډڄثب٭ضډیياٹ٬،ث
ٽىیڈ.)وڂبٽىیيثډیاثیایهډاىاىاىاډىيسب.يىاشثبوبییيډ٦چةكي
(3،ٵڄ1982ىايٽیى،
آڃایي٥اكیثایوٺ٠یټډظبڃ .1 سپبډچیسبهیبیډبوی، ٽځٶشیڈسدیاز.
ىاىثسٲییارى٥ڃ سٲیییىډلی٤سپبډڄاب اوشوبثیبیٵب،ډبن.
يىىياډیمډیسپبډچیثآاآوؼبییپسٲییارآيى.بياىډیثځویػيیي
ډی ډبن وڄ ٽاان شاوٵبثى ځووبثی سٲییى ډٽ ٽىيی ایؼبى څا،
بیٽىیډشىبتډلی٤مـىبنویبیٽىویاوبن٥اكیؼځٵزٽسانوشیډی
ىيانډٲاډيىډلی٦یډين،ىیڂ،ډب٭جبر.ثاويىآنسپبډڄیبٵشٽاز
كمڄډیدبیى هى ثب ىڂیا ٽىیڈ. ډلی٤ډظال ٱاییٽمیبةى ډىبث٬ ٽ ځش
از سمبیڄثى ثای هٹی ؿة ؿیبی ٵشبىن ةډلبییټ
ٹچجیٹچتيكمالریبٿؼثثشينډىاډيایهٵشباډب؛يازډی
سبهیډی ثیهډػىډبویى. آنډلی٦یٽبيٽببیډب ىآنيډشىبتثب
1 Dawkins, 1982
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 61
ځش)ځٵشپڄ ډبزيويآځى-پبؿییډى٪ ی سبٽ ینثوا٭٪ڈ
ٽىویثایهډٮىبزٽبيٽببیاز(يډلی٤ذیيٹبڅتىآناوبن
ډلی٤ثایآڃایيییبيٽببڅيډبٽىياډيثبهىكمڄډیاوبنایٽیچسپبډ
.ویشىيٽىوی
٥اكیوٺ٠ډظبڃ .2 ډث٣بیډث٣ثبځبییىث،آڃایيىيڇىاث٦ثب
اوىيځیاىو٪ثڂییي.سبىٵبرٽشينىاطه٦ث٭ىانومو،ى.یډ
ابى ډب، هىي،ثایاوؿىبوـ ٭زين ډبیڄىب٭زا10ډلييىیز
بیٵالىیٽا٥ٳاسډثیڄاٽىیڈٽٽىیڈيماډؼجډیا٭مبڃډی
ثسبىٳاه٦ساوشیڈډی،ٽىىياشٶبىويډییثبڅشیډلبٵ٪زثبیټالی
1ٶثبویڈ.وىیټ او٪ٽ ٽىیڈؿاؿىیهومیاډب بیایهاپبثیىډب
٥جیٮیثایاوشوبةسانډشيٽډظال.ث٥ډبث،ډیثبالزډ٢لپی٥
ٽىويومیػأرځباوبنٽىاىاسػیقډیایاډبػيیاوبنؿىبنس
؛ڂاويثثیيناهبودب ٽبثيرډبځیيځیااكشمبڃؿىیهسیډ٦مئىب
یىډی اډب بیځاٵیىاى وی ىاز. ما ډظالث اوبن ا ا اوؼبڇ ا٭مبڃبی
ډی-بی ځىآيی ١ډىبث٬ب،ځیببن،يبیو٪ی ثب-يیثایثٺبءٱایی
ىازډی ث٥هال، . ٽىوی ډبباوبنسبيٽب ،ا ٥ يوٺثیث
ایي ويآڃ -از٥اكی بڅ ثبي آىڇؿ ا وٶ س٤اان ډببب
آوـ-ىىيبنهىااىزډیػایهاسٶبٷوي،يثهیاآوبىاطځیيډی
.ٽبآډيازاوبنثایایهسىډؼم٫ىسػٹاځیىایهازٽثبیيډ
1 Symons, 1993
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 62
بځبی ىاىیى، هىا ث ډث٣ اوشوبةيٹبی سػیقش. ا یټبيٽب ی
بیثـثي.ثىبثایهثیىیډایب-ب٥اكیىډٺبیثببی-آن٥اكیىيٽډی
،شىيٽبآډيیبډپالرىكڄىډؼم٫ٽیبٵشازپبډڄډببيٽببییسى
آوٺي آوب سبهیبیاويٽیؾیى٥اكیويآڃایيڈاډب وياشثبىي. ایثایډب
ىيٽوبنډیشىيډاىثیبیومواسىبىيببځبیػبوجیبیيیىسپبډچی
1اوي.٥اكیويآڃایيبث٥بځبی
ٽىیڈ: ثاثهال اوبنو٪یٽبثىډٺبيډزى ډى ىڅیڄ،بیسپبډچیى كيیث سب
بثبیيډشٽيٽ:.ثهالٳایهثيٵمیځیىرډییبیهثيٵمیىیؿ
ثډٮىبیػجځاییوشیپیویز.یسپبډڄو٪ی
٪ؿیبويایڈ.سٲییٽډبٹيسیثایزثایهډٮىبوییایهو
اوي.٥اكیيآڃایيډبث٥ٽىویبیثایهډٮىبویزٽبځبیایهو٪ی
سبثيٹزآنیيازیسپبډڄاثیٽىیڈ،باػ٬ثو٪یكبڃٽایهثيٵمی
یىبيانیسلالرىينبهویثثٮياآن.ایڈاډيیثذىاوبنهبشڂبثی
.اويایڈوڂبډیسپبډچیيىبیيانىؼث٩ٽډ٭٦ٴسبینایهشيوٺب٣
1 Williams, 1992
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 63
اهشصی اؼاى خاػتگا دس باب
اوبناډيیشىيهسیهډ١٭برثایٽبویٽىسالثایٵڈیپیاػبڅت
ى ای٤ایهػشؼ ازٽ سبیویډ٫١ ثایٽ اډيیځییپڄوبیشب اوبن
ي ازؿډىؼ ػييڃثى وٺب1.1٣. سپبډڄ٭٦ٴثهیا وبنډیسبین ىي.ا
ډبویاز.سٺیجب٥الویثىنایهډٺیب،ٽىيسػډیایٽىایهډیىػچتوپشايڅیه
ايڅیهاپبڃډیچیبىب3.7كييى ا اوبن،یډیهكیبرثيیٽڃ٥ڃٽیيسب ث
ثیزيیپڈثیڈ.اډيیىٹن
دشبناوبن ػء دشبنب ايڅیه شىي؛ ىاان كييى يػى200ىاان دیث بڃ ډیچین
اهچیىىډبیٽایثهىاويبيٽببیسپبډچیايځڇشىيىاانهناوي.دشبنآډي
ځڇهنډیزٽىي.طبثزسى٪یڈډییټ٦قسٲییارىىډبیډلی٤ى٭الٱڈاآوبثين
دشبنثایثىن ٽىاان از هزایه آوبيبیٵآیىيبی طبثز ىډبی ٭مڄى
ثػؿىيدشبنٽىيډی ىیبییو٪یياڃىا. ب، ثين دندشبډٮمال ييدیىاانثب
یټٽىيسبىډبیثيوبناطبثزوڂىاوي.ډیازٽثآوبٽمټیټبځبیایه،از
بنیٵويانسٲیآوبىډىلثٵىي،بيبیځوىااندشبنىیڂډیبنسمبی
دشبن ی.ىياٹ٬،يايىىاوؼبڇډیدشبویيىٱسلبرا٥یٸىاانایهٽبااز.
ٽىثبنډی(mamma)«ډبډب»ا(mamal) ىادشبن دشبناز.یوبویثډٮىیآیي،
یىیىاوي.بٽبٽىدشبویڈىډىانيڈىوبنيػىىاىاډبسىبىډبىٱيى
یټپڄدشبن ډیچین200سبایازٽهبشڂبابځبیػيیيبیاوبنٵب
ى.ىیبثیساويبڃدیډی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 64
،ٽازډیچینبڃدی114ىاىكييىٽیىااندشبنیبٵشهىیڂ،سپبډڄاسٶبٷثٿ
كڈىا،ػىیهىينٽیىاان.ىدشبنٽىٽیډشمبیډیثیځاسوڈػبوانآوباا
ثډبىډشڄ،ىيیډشٺیڈاډبىاډیسٲیاياډپبنٽثیټػٶزيا٥یٸ،ډبى
ایهډشٶبيريډبوي؛ډبىډشڄثبٹیډیػىیهثكڈ،سبډبویٽٽىٻثىویبثیبیياز.
ػىیهىآوبازٽځاسوڈویبٽبنا سوڈثىٽىينایډلييىثډاىٱاییي
ډیی،ثىويځڇيدیيثبد،هناوياڇىاثشياٽؿټٽانىاي.ایهدشبنهیډی
بیاډيیي.اوبن٩اي٫ٽىويٽوبیشبډىؼث
85سٺیجب دی، بڃ دشبنیبهډیچین ا یبٵشىيػيیيی سپبډڄ ووشیىاان ب.:
بىزیټډهډبیی.یياياویٽؿپیىاشىي؛بیيىكيبیايڅیػظووشی
دببی ىیڂیووشیي ثپڄ آوبسپبډڄیبٵزب هى؛ وٻاوڂشبن ى ثػبیدىؼ
ىزيىاشىيهوبه ىډٺبثڄڈثىاوڂشبن ایهبن)يځبیدببیبن( ا؛ آوب پبنډث
ٮيیثبىاایىیيوشیىاى.وډیثپچیثشاٹجڄؿیباسٲییىاىنؿىڀىني
ٽمټىیڂیدایټبهثبهىثبؿمبویيثػچثىويٽثآوبٹی
يٱيىثٿازبنػظوجزث-ىااندشبنىډٺبیثببی-بووشیٽى.ډٲډی
ٽبیبٵشاز.سبثىيثػبیؿىيیهػٶزآوبدشبوی
ا ابییپی ى سلالر ووشیسپبډڄډیسیه ث ٽ ځییپڄب اډيیاوبن
ٵشه،ا،ساوبییاٵشهثيیىيدبٵشبى:بٷاډیچینبڃدیاسٶ4.4ىكييىاوؼبډیي
ىٹیٸسپبډچیىڅیڄٽثػبیؿبدب.اځؿیؾنثيیىيدبىيیيثچىيثىاشهيځبڇ
-بیآٵیٺب1ىزځڇایهاسٶبٷثایایهډػىارىټىاوي،اډبثيينيناومیبىيد
از:ماىاشثایاډایباډؼم٭-اويیٮىیػبییٽىآنسپبډڄیبٵش
1 Savanna
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 65
یوډیبی٥ال٥یاډپبنيندبىي اویډٳثپچیی٬ياو٪ا
ٽى.ٵاڈډیثیى
ٽى،پبؿیبنيیيډمپهډیییثشیاثایىببىیياییايی
ىاى،ٽبډیهیيٹاىاز٢یډاٮٽىډٮاثين٦قډیاویا
ىاىٽویبٽبنډیاډپبناٵشهوسىبكیهبىزٽى.آاىينباآاىډیىز
ثبهىاډپ ا ثچپمـىیهډیىبویثډپبنايڅیٱا ثایىیڂكمڄٽىىي، ا
ٽى.ٵاڈډیبآوياشٶبىاباثابهشهىډىثٮيیسپبډڄ
ىببییبیايڅیاوبنیاثشياییو٦ٶث٭ىانٽايڅیهډػىاسیشىيبیىيدبشیوو
اويي ثایثیبیا،يندبٽىيثیبیاىاومىيانثایهثبيوي. سلالراا
ثٮيیى يی٬اثابی،پبځیو٪ی؛ٽىمااوبنسپبډڄيوي يثٿى٦ق
ډٲ.ين
ىكبڃ ينډیچینبڃ2سٺیجب دب ىي ٽثى-ډیچینبڃدی2.5یٮىی-دا
ا اشٶبى ياثاب اثاآٱب ایه . ىڂی اثابی ډو1انيايڅييب ٽ بنثىوي
ازایؼبىيآوبىیسیڅجایؼبىثډى٪ٽازیبیبییيځی اایهاثاثای.
ٽىن اشوػيا ډىابځزا ثیينٽیينان ي بیاشوانىاهڄډٲیاډاى،
ډیثٿ ىڂیياشٶبى اثابی اځؿ ؿڈ-ايڅی. ا آوبيٹشی ث اډيی اويا
ثیب-ىوڂیشډی يډوشیىاويبى٥اكی ياٹٮیزآنازٽ، آوببهشهاډب
وییٽبډالآډىیيابډذبوكشیٽازٵىیسچ٦٤لیاډبريډشچڇىاشه
ويآيیآوٺيډٵٸثىیټٵهث٭ىاننايڅيييااثابیىڂی2ٹبىثاوؼبڇآنویز.
1 Oldowan 2 Klein, 2000
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 66
ٽ آوب ٵىبيی بڃ یټډیچین ثایثیا ثبٹی سٲیی مبثثيين ډیوي. و٪ ایث هي
ثىز»یب«ډبثیچی»ومببثوبڇااوبنىشثبايڅیهاثاب ؛ډسج٤از1«اوبن
ىٹیيكیبرثىوي.ډیچینبڃدی1.5سب2.5ٽثیهایىش
ووشی1.8سٺیجب دی، بڃ بهډیچین یټ ث ىيدب اثاب وبڇبی ث ډٵٸ ی
ٽىوي. آیب مز ث ي آٵیٺب ا ثیين ډبػرث ث آٱب ي یبٵشىي ماٽشسپبډڄ
ٹيډزٵیڄ ؿیهیبٵزي1.8بییث ڈى ي ػبي فا٦ال2اوي.ډیچینبڃڈى
ډپبنثػبییځییثایوٺڄٽثډٮىیسمیڈٽىىيثبي،ؿابیيٽمیځما«ډبػر»
٥یٸ ا ډبػر، ایه اكشمبال كبڅیپ ى ىاى؛ سيیؼیىي ثځش ػمٮیز
ډیه ځٵش ر ٵايان ډىبث٬ ثب ابیی ځي ایه آیب ٽ ویز يه از.
اځؿايڅیهاډیاشٶبىاآسبیډبػماٽش اساوبییبوبوىبهشىيیبو.
آس ىٹیٸاٽٴډیچینبڃدیىآٵیٺبثډی1.6ث،ډب ځىى،اډباييډياٻ
اثشياییايدبيكييىىآس ایهډبػر یټډیچینبڃثٮيثيزآډياز.ٵويان
بیآیبثوابىثیبیٽڅویایاډؼم٭وبیشبسجيیڄث،آٵیٺبثٿثثیينا
بسپبډڄیبٵشىي.ياوؼبڇايدبيوييثٮيبثوئبويسبڃ
ډیچینبڃدیمىاى.ایهسجاو٪اويا1.5ثىٽ3،سجىشیآؿئڅیهیٵىبيیثٮي
ىٹیٸآنا٥ال٫ؿىياویىىزٽبثىثى،يىډىسػیډشٶبيريپڄث٥ٹبثڄ
يایهو٫سجىي٦قډشٺبثڄاز،ٽثب٭ضډیثىایايٹيیځیډٮمڃآوبویز.
ثایڅج ٽىي. ثډبسیثیبثیشااثابیىڂییسییدیيا ایهسجب ايڅیبهشه
1 Handy man 2 Tattersall, 2000 3 Acheulean
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 67
ٱبڅجب آوب يى ډلڃثؿڈډیاكشیبعثى، اشبوياىبی هى،سٺبنى٥اكیي
بیٹجچیيػىوياز.یٮىیؿییٽىسجبیىي
ٽى،يكييىاثاآٱبی٬یاډيیيډیچینبڃدی،ډٲویبٽبناوبن1.2كييى
وبناډيیثى؛یٮىیوىیټث٩ٵیزډٲا،ایه٩ٵیزػيیيبثٸیي.كؼڈثاث2
ډٲىىيډشډپٮت.اډبی٬بوشی1350 ي ابڃ100سب500ایثیهسیهآىڀ
یډٲربیٵاياویىډى٭چزایهسٲییی٬ىاوياویاسٶبٷاٵشبى.ځمبودی
اسجب٥بر اثا، ا اشٶبى اثابی، ٩ و٪ی از، پببیځٵش دیـیي، اػشمب٭ی
ای٤شى مپبی، ث ویب ي سمبډیػمٮی ىاى اډپبن اػشمب٭ی. ٹبثز ي ایهاٹچیمی،
1اوبنوٺىاشثبىي.ایىاٵایؿمڂیكؼڈډٲ٭اډڄسباويا
وئبويسبڃ200كييى یٱبڅتٱثیبیايدبيآیببىثیبیاثوابڃدی،
یبی١ویمػمؼمايٵشىاشىي،٭ٺتبییثای١ٮیٴيدیبویيوي.وئبويسبڃؿبو
ډٲثهىاثىويٽ آوبډشډپٮجبوشی1450ثٿ ىهىػبیډیی آوبا ثين ىاى.
ٽچٶز،يبییٽسبيایىسپبډڄیبٵشثى؛اوياڇيثایويځیىای٤وزيآة
ډبیـ ٽ ١ویڈ اپچشی ٹییټبهشب ثیب اډيییبٵزبیی اوبن ى آوـ ا س
ثبالییىپبځیي.اثابیآوبدیٵشثىيډبرىثآناډیډی ىاشىي.
بیٶزبییىاىٽاػیينډپٱاابییيځیيدبځیوبنبیآوبىويانثٺبیبی
ىي.اييډياٽیيػىىاىیباشٶبىاىويانثایوڇٽىنؿڇثایڅجبهجډی
وئبويسبڃ ىٵهډیٽ ا هى ډىځبن يینب ىډب آوب يثىيانويځیډیٽىوي. ٽىوي،
سب كييى ایىپ سب ثىوي. وىیي ى ا هبيډیبو ي دی30ايدب بڃ اسٶبٹیا
وڇثىيانيىزيدىؼابڃييومى٭ین170داكييىياٵشبى؛ٱیت
1 Bailey & Geary, 2009
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 68
ثوبځبنوئبويسبڃ ٱایی، وبځبویىډىبث٬ سٲییار وبديیيينبډىٺيويٽىنثب .
٭ؼیجیثبیټيیياىٽچیيیآوبث٥
مډبن ك٢ازىیڂ ي: وبځبوی
ځوه و٪ىثوىی ا آوبسډیټی
اوبن آن ث ٽ مىي، اوبن ویه
ى.ؿا؟ځٶشډی1مىيمىي
1 Homo Sapeins sapiens
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 69
6.5وداس
چپ سوت وداس یټ هبواىسجبىبی: ا یهبواىاثشيایی )یب اوبن اځی اوبن، ی
ییپبویشىي.(باهبواىومبیثٿآٵیٺبییياوبنبیاوبنثذییڈٽډیمن
Modified afterStrait, Grine, & Moniz, 1997,p.55
ساست< سوت اوبنيیځییسبیویوداس آوبسډیټيٵشبی ٭٦ي،بیٽچیيی ٴوٺب٣
ى ٽڈدبیىىيانٵىڀ ٱثی. ايایبی ي آٵیٺب ى ػىجډؼبىڅىڂی سجبىبیسیه ی
2.5سب3ازٽثیه«(سىډىي»اوبن،اكشمبالػياییاوبنادباوشيد)یٮىیآشاڅدیشیى
ځو سٮياى بیاوبویډیچینبڃدیمىاىاز. ډبویيػىىاشایٽىډٺ٬٦
ثلضاز،ي ٽىویازثيرډى ي١ٮیز اایهيآوـىومىاډ٦فيٵب
ىي.ایهشاوبنډی
Source: Klein, R.G. (2000) Archeology and the evolution of human behavior. Evolutionary
Anthropology, 9
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 70
ػطف دس تاسیخ تکاهلی اؼاى قاط 1.1جذل
صهبى هياى
هبشڂبشی–اوٶؼبثٿ ډیچیبىبڃدی15
یډیهځییٽپڄ بڃدیډیچیبى4.7
ىايڅیهاپبڃكیبر٩بډی 3.7 ډیچیبىبڃدی
یبثيسڅیيډظڄػىیسپبډڄډی 1.2 ډیچیبىبڃدی
ىاان٩ايڅیهډ ډیچینبڃدی500-450
یبثيبسپبډڄډیىډبی
ٽىىي.ٵشهثيیډیهډیيي٫ثا ډیچینبڃدی365
یبثىيىاانٽؿټيىایىببسپبډڄډیشبنايڅیهد ډیچینبڃ248-208
دی
ويىایىببیثٿ٩بډی ډیچینبڃدی208-65
یبثىيىاسپبډڄډیىاانٽیدشبن ډیچینبڃدی114
یبثىيبسپبډڄډیايڅیهووشی ډیچینبڃدی85
وي؛ىایىببډىٺډی
یبثي.ىااناآنداٵایډیدشبنظيځوبځویػ ډیچینبڃدی65
یبثىي.سپبډڄډیومببیاوبنډیمنايڅیه ډیچینبڃدی35
یبثي.ومبیآٵیٺبییسپبډڄډیاوبنویبیډشٻاوبنيډیمن ډیچینبڃدی6-8
یبثي.يىسپبډڄډیایٽثيیىيدباډیايڅیهووشی
)آىیذیشپاډیيي( ډیچینبڃدی4.4
یبثي.بیآٵیٺبیسپبډڄډیىزځڇیىىآشيڅدیشی ډیچینبڃدی3.0
ايڅييان)ىآٵیٺب،ىاسیدی–ويايڅیهاثابیىڂیبهشډی
ډىايبثایٹبثیځزى(؛اایهاثايٽىیبیبٵشډی
ياز؛ځزااشواناشٶبىډیٽىنػيا
ىدیويثبډبثیچی
ډیچینبڃدی2.5
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 71
–ٽىيآیبكٽزډیومبب)ډاٽش(اآٵیٺبثمزاوبن
ايڅیهډبػارثٿډیچینبڃدی1.8
اكشمبالاػبٷ؛-آساييډياٽیاٽٴ
آٵیٺبییب٣ثبډاٽشىاسج ډیچینبڃدی1.6
اهشا٫سجىشیآؿئڅیه؛
ثچىيٹبډز،ثباوياډیٽیي-ډسج٤ثبډاځبش ډیچینبڃدی1.5
ىآٱبډیومبباوبناٵایكؼڈډٲى ډیچینبڃدی1.2
یبثىي.بىايدبځشډیاوبن ڃدیډیچینب1.0
–ىډیااثابیىڂیاثشياییاشٶبى
يىاذبویبډسج٤ثبډاوزیبٵز ابڃدی800
ځیى؛بډىاشٶبىٹاډیبیثچىيؿثیيايڅیهاػبٷوی
يىآڅمبنډسج٤ثبډبیيڅجٿیبٵز ابڃدی600-400
ومبباوبنیهآىڀيډٲىه٤سیی٬ىي ابڃدی500-100
وي.آیب٩بډیبىايدبيٱةوئبويسبڃ ابڃدی200-30
یبثي.بیاډيی)آٵیٺب(سپبډڄډیویبیډشٻسمبډیاوبن ابڃدی150-120
یيناآٵیٺب{ثٿ}ثثىيډیهډبػر-ډبػرػمٮیاآٵیٺب ابڃدی100-50
بیىانٵاناثابیىڂی،اشواوی،اثابیسیځوبځن،آس
مىيیبٵزياوبندیٵش،ىبی٩یٴ؛ٽسىبىډیبن
بوئبويسبڃاز؛يوىډیبن
ابڃدی50-35
يمىي)ٽيډبوین(ثايدبډیاوبن ابڃدی40-35
وي.بډىٺډیوئبويسبڃ ابڃدی30
وىى،مىيسبډیهاىډیاوبن
اوي.ومبباډيډىٺيسمبډیاوبن ابڃدیسباډي27
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 72
؟ای خاػتگای چذهطق یابشآهذ اص آفشیقا خاػتگا اؼاى اهشصی:
:1هىويومببىػبنثؿڈډیډشمبیااوبنابڃدی،ځي100
بىايدبډوئبويسبڃ
ډاٽشىآیب
ډبدیىىآٵیٺب
ٽبیبٵز.30 ير ث سى٫ دیایه بڃ ا
یبٵزٵیڄسمبډی بی ا سب30ي دی ابڃ
يیځی و٪ ا یپيیڂاډي اډيیثب بیآوبسډیټ
ډشٽىي: ثٿپڄ ډٲ ػمؼم، ډشمبی
اپچشیجټ1350) ؿبو، ډشډپٮت(، . ډى ایىپى
ثب٭ض ٭بډچی ؿ سٲییىٹیٺب ډبوينایه )ثبٹی ابی
اوبن بی ين كٳ ي ازاوبن ي ومبب(
و٪يػىىاومىيانىثیهمـىبن .ىىاىاهشالٳ
و٪ی ىي ډیى و٪یایه ىاى: يػى ٹیت یی
(.OOA)3«یثآډياآٵیٺبو٪ی»(يMRC)2«ایؿىيډى٦ٺهبشڂب»
ايڅیهډبػراآMRCیو٪یثاب دا ٵ، ډیچینبڃدی،1.8كييىىیٺب
اوبنځي ا ډشٶبيسی ثوبی ى ډوشچٴب بی ث یپيیڂآاډیػبن ډاار ث ي
1 Johanson, 2001 2 The multiregional continuity theory 3 The Out of Africa theory
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 73
٩،ایهو٪ی٥جٸ1وي.ااډيیيبیيمڂیثسيیغسجيیڄثاوبنوياسپبډڄیبٵش
مډوشچٶیاػبنىډىب٥ٸروڂٵشاز،ثچپډى٦ٺسىبىیټاډيیاوبن
،سپبډڄMRCیو٪ی(٥جٸاز.«ایؿىيډى٦ٺ»از.)اایهيزٽوبڇایهو٪یىاى
ځي ډث٣ثبییبٵشه اډيیا اوبن آوبسډیټ ډوشچٴثپڄ یټدیبډيثبیيډىب٥ٸ
ثیه وشیپی ځياو اوبوی ډشٶبير ٥جٸىاوزبی و٪ی؛ ثیهآډی،ایه ٽبٵی
ځي از ډوشچٴثب٭ضي ځيسٶبيرسببی ثیه ډػى ډبی ثبی ډىؼ شٶبير
اوٺبٷځووى.ياځاییي
ٹاىاىٽډیOOAیاډبىسٺبثچیيیيثبایهو٪ی،و٪ی اډيیمیهځیياوبن
يذثايدبيآیبډبػرٽىيػبی،سپبډڄیبٵش-آٵیٺب–اياهيایټوبكی
وئبويسبڃػمٮیزسمبډی ػمچ ا بیدییه، از.ب ځٵش ٭جبر2ا و٪یث یىیڂ،
OOAبدیى،ډبيوئبويسبڃو٪ی،ىآنډبنبیډشٶبيرډػىزٽځيډي٭ی
ثبیپيیڂاډیآډیآوباایهي؛ويابییاببډشٶبيرسپبډڄیبٵشثىث٭ىانځو
و٪ی ٥هال، ث از. ثى وبى یب اډيیهبشڂبOOAیثٮیي یټااوبن ا
100ډث٣ثيياكيیډى٦ٺ ځش بڃ ىاويډیا ىیيځب سٺبثڄثب ى ي ،MRCي
ایثىنهبشڂباوبناډيیٹاىاى.ډى٦ٺؿىي
ځیوي:باىشاييډياٻثډیایهو٪یىؼىاومىيانثای
ډياٻآوبسډیټايي
ىبهشیثبشبناييډياٻ
وشیپیاييډياٻ
1 Wolpoff & Caspari, 1996; Wolpoff, Hawks, Frayer, & Huntle, 2001 2 Stringer & McKie, 1996
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 74
ډياٻ ي ډاي وبن وئبويسبڃیآوبسډیټ ٽ ډبدیبوىي ي پڄب ث
ډشٶبير یپيیڂ وئبويسبڃاويثى ؿمڂییثب اپچزىاشىي؛ایثآډيیػمؼمب.
ثى؛ؿ كؼیڈ اشوانبن ثب ثػش، دییهىوياناثيی ٵىبی هیویڈ،
ٵبٹيؿبوثآډي ، اشوانٽسبٹبډشی؛ ثهالٳبیی، ثيویؿببو. ي آوب١ویڈ،
اوبن ث جی سٺیجب اثشيایی ازاډيیثىډبدیى ػمؼم: ثبثآډيځی ای
؛آډيدیمویڈثييني،ٵشیسلچیڄاؿىا(؛اپچزثػبییت٭مىی)دیبوی
ؿبوایدبییهآيا ثب س اشوانيا١قایٽبډال ي بیی٩یٴ. س سىډي ایهٽمش ىي.
ؿمسٶبير آوبسډیټ ډیڂبی وبن وئبويسبڃی ٽ يىي اوبنووب اثشيایی بی
اوي،ياكشمبالثپڄىيٽىځییومیاوي،ثبیپيیڂػٶزاډيیایپيیڂػياثى
ایهىشااييډياٻاو٪ییډشٶبيرسپبډڄیبٵشځو كمبیزOOAیاوي.
ٽىي.ډی
ثبشبن ډياٻ بی-ىبهشیايي ي ثبٹیمبوياثاب ىيٽوبنډی-ډى٭بر
وي.ابىډٹٮیزډبثیٹاىاشبيډبدیىسٺیجابڃدی،وئبويسبڃ100
اشوان،٭بعيااثابیبهشٵبٹياډباويثهىاثىابیىڂیثااىي
ػمٮیزثىازبیٽمشه٦وبٻډلييىثځو،پبځیاوي.یببمثى آوب؛
یا٭الٹثىیبسئیهىیيوي؛ياطاباثشياییيوبٹثىځب؛آسازدبییهثى
ومی آوڂب 40ى. آنثدیابڃ50سب ٽځبیا سٲیییثىیبىیاسٶبٷاٵشبى،
هالٹیز»٭ىان اوٶؼب ډی« ییاثاب1ى.یبى ثایٽبٽىبیډشٶبيربهشډشى٫
بهش اثابی ي اشوايوي ا ي يػى ث وی بم ي ٭بع ن، ډاڈآډيوي.
ياعیبٵزياآندثهیایبءذبیهبٻ ډى ثب پبځانيىٵهډیما .
1 Johanson, 2001; Klein, 2000; Tattersall, 2000
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 75
٭٪یڈثپب٫ي ػمٮیزكیاوبر ث٭زایهاوبناڅؼظيه٦وبٻٽىوي. ب
اډ ي ى ي.اٵاییبٵز. ومییؾسئیىیپٵب ایهسٲییٽىٹیٺب ؿا ىاويٽ
ډٲیػيیيډىؼثیټبځبیډمپهازٵىڂیاسٶبٷاٵشبى.ىډى٭بر٭٪یڈ
ٵىبيیياوٶؼب ي ثبيى ثب یټؿی اډب وئبويسبڃيا١قوجشب. ایهاز: ى ب
ثىبدیىډ٦چٸډلييىثډیجبث٥سٺ«هالٹیزاوٶؼب»ډ٫١ڈوياشىي.
1ٽىي.كمبیزډیOOAیىبهشیاو٪یثبشبنييډياٻ.هالٽىیڈ:ااز
دیٱیډمپهبىٽكشییټىبییاډمپهډیبیوشیپیػيیيآډنسپىیټ
وئبويسبڃDNA.ثایومو،اډيٹبىیڈاويثى مبنبيډبدیىاثاپچز
ىٹشیثیٽىیڈٽاڅڂی وشیپی اوبنػمٮیزسى٫ ډ٦بڅٮبیډوشچٴ اډيیا
ابڃ42اشواعيازكييىDNAسیهوئبويسبڅیٽاآنٽىیڈ.ٹيیمیډی
ىاوشازٽىومیيثيينټ-ىازٽدیىثویاٽيایويځیډی
ی٭چمیهايي.بیاشٶبىآیىيااشوان
،ایىپ ډياٻاي ايڃ ي ا آډي DNAثيز ثب وئبويسبڃ اوبنDNAایه
بڃدییبكشیا400ييىكډیایهىيیٮىیاډيیډشٶبيراز،يایه
ایهىيىشثیهآډییىيٽياياز.ایهیبٵشوبنډیػیشایپيیڂد
از؛ ویبٵشبى ډياٻاسٶبٷ ي اي اځؿ كبٽی اهی ډیانا ثبآډیاويٽی
2یپيیڂاز.
اځ،ىيڇایىپDNAكبيیاډيیاوبن DNA ،ایهډ٫١ثبیشیوئبويسبڃثبي
م ا ډىثی ايدبییى اډيی بی ىثىډیبىٷ كب١ كبڃ ى ٽ ،
بیايدبییبثبوئبويسبڃDNAٽىىي.اډبجبزبويځیډیٹچميیبثٸوئبويسبڃ 1 Klein, 2008 2 Green et al, 2010
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 76
ٽىىيوٺب٣ويځیډیبیاډيیٽىبیاوبناډيیثیشاجبشثببی
.ویز
ډیبنوشیپیسى٫ اډيیثيردبییهػمٮیزى ایهیٮىیبیاوبن ازٽ
و٪م ا ویبٽبوی ا ٽؿټ وجشب ػمٮیز یټ ا ډب وأری مڂه وشیپی
ایڈ.ځٵش
وشیپیػمٮیزبیآٵیٺبیػمٮیزوشیپیىډیبنى٫س اډيیثیاسى٫ بیی
اډيیى٫١ثبایهىیيځبٽډبدیایهډػبناز.وٺب٣بیبٽهى
اثشيا سپبډڄیبٵشازمواویىاى، ٽوبنډیىآٵیٺب یاوبن٭ميىيؿا
،يذياوجبزىآوؼبوشیپیسى٫آٵیٺب٥یومىيډبنسپبډڄهىاى
وي.ابیػيیيبٽهييىډیهیټیځياایهػمٮیزډبػرٽى
یبٵش ا آډي ثيز ډياٻ ي اي ثوا٭٪ڈ وشیپی بی و٪یوی ا OOAی
ٽىي.كمبیزډی
اسػیقOOAبییاهبشڂبډشٻاډيووبیىاومىيان،اډباٽظآوځوما
ا220سب120بییٽثیهبیاډيیثبآٵیٺبییبډیاوبنسميثو٪ډیىىي.ډی
یىیيځبثٹڃیپیاویىيځبنثػشاويویبیډشٽیىاوي.ٽىبڃدیويځیډی
OOA مڂی ډب ی»، دزى شیڈډبن ډج 1.«آٵیٺبیی يػى ایه دیاډنكبثب ظبر
اوبویاډيیڂبهبش ثاډياىاډىاشاز. سب ٥ٵياانثایومو، MRCىیيځب
ی ډياٻسٶیی ي ثاي ا ډیوشیپی ؿبڅ ي یبٵشٽىي ویى ى–ب ډظال
وبم-بیاشاڅیبییٵیڄ ٽبٵی ٹي واث ىاى ىیيځبٽویيػى ثكٸثىن ث ثشان
1 Stringer, 2002
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 77
OOA.ډی 1ټٽى ٭ىان ثهیىاومىيان ي اي ٽ ىيٽىىي وشیپیثب ډياٻ
اهیډی2واویىاى.و٪یم باسبكيیثمزساويسػياييډياٻوشیپی
3ویثپبوي.MRCىیيځب ایوو،وشیپیٽاييډياٻيثو٪ډیىياٹ٬،
اوبناىډی آٵیٺبیی ػىیٽىي،یااييډياٽیااولبیاهبشڂب آډی
آیبيايدبيػىىاى.اويثببٽىبنٹيیمیثیهٽبویٽمیهاياهاآٵیٺبآډي ى4س
م و٪یډى ایه دی ثیب ثبی یؾػاة ومو، ثای ىاى. يػى ٽیبی
ثؿ٭چزوئبويسبڃومی ډبوي.ابثایه٭زوبديیييىاويىٹیٺب ثس ثډبآیبٵىبيی
كیبسیثآوبٱچجٽىیڈ؟آیبىډبثبنىشیبثیثډىبث٬سبىٹبثزثاډپبنىاىاز
ساوبییډبثایاشٶبى،ىیثشبیبډبنڄثبډبريثایهپسیسپبډڄیبٵشدیـیي
بیبیډبثایډٺبثچثبوبنځبز؟آیبدبٻيپوازاډىبث٬اآوبدییځٵش
ایڈ؟آیبوپىآډیػىیآیبډبثبیؾوئبويسبڅیسثىاز؟اٹچیمیٽبآډيسيدیـیي
یبكشیایڈ؟ای٭ٺتاويسىټيكبیهیثواكیبیكبڄډیهااٽظاډبآوب
بییٽآوبىډٺبثچیشجيسىډىيبن،ثبالفػظساایه،آیبډبآوبا٭الٱڈڇ
ثىثی ٽشىٵب٫ دبندیٵزایڈ؟اوي سب ىي اډپبن ډب ث يی بیي ٭چڈ ى ایهب
اويییينثسبینځڇ-بيووئبويسبڃ-ډباډيیبثیڈيثٶمیڈٽؿاباىد
شیڈ.
1 Hawks & Wolpoff, 2001; Wolpoff, Hawks, Frayer, & Huntley, 2001 2 e. g., Relethford, 1998 3 Marth et al, 2003; Templeton, 2007 4 Eswaran, Harpending, & Rogers, 2005; Templeton, 2005
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 78
ؿاػی ی ساى ػطف دس سؿت قاط
اوشبٽشبةىايیهىبڃىكبڅیپ ىبیىیزٹبثڄسػیسٲییار1859اډبن
.یڂمويٵيیيٽازا٥یٽىىبیډییډشٶبيرياناډبسپبډچیمىاىاز،
ییسپبډچو٪یسبطیسػیسلز،ث٥ٹبثڄدبثډیيانځازؿىيىداىايیه
پڄ میه ث ثى. سلز،ىايیه وی ػیم يیچیبڇ ثى. و٪ی ایه يػى،سبطی ایه ثب
ځاییٵشبو٭یييځىاويیسپبډچیاو٪یث٥ػيی1920یىىىبیيان
اىیپبڃ اهشیب ٽ ډيرٽى ث ٹن بهویڈ يانث اكب٥ی ىبی ایىپىاز. سب
باىيثباىیپبڃاثؿبڅٽیي،يسػٵشبځاییثٮيی،ډٶي١برسؼثیٽٶیبر
و٪ی ث سپبډڄ سبطیثځىاويی ډوش ٥ ث ډب ثو، ایه ى -سبیوی. ٥میهي
.ٽىیڈډیثیىبییيانشثایسپبډڄو٪ی-وٶٽمجى
ی ساکای فشیذ ظشی
ثباائډلبٵڄ،یڂمويٵيیي1800یىاياهى یهشىبیيانییټو٪ی٭چمیا
ٻٽىثىاشاػىیثىیبىثډبئڄٽ ثایٵىؿب و٪یىڀ. یيیپشیبیی،
ډبئڄىىيسپبنٵيیي ٽ ډي٭یثى اي ثى. ثایسىبػىیو یټویيیثاوڂیاوىي
ډلٻ ویيی یټ ثچپ از، ٵشبثىیبىیثځبالن ثای واىانا-باوبنسمبډی
ډبیياوبڇبهشمبنسمٵيیي،ثډجىبیو٪.ىډلةډی-ٽؿټځٵشسباٵاىبڅمىي
ډباز.ػىیډبئڄبیډوشچٴػچ
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 79
و٪یاثشيایییوو ثايٱایډشپیثى«ٱای»،ثیاؿیثٵيیيیياوپبيی
ى.ومثىيیډیىشیثىیبىیىي٥جٺ
ٱایهٱایبډڄ<ثقبءغشایض آةویبثا، يا، و٪ی٭اډچیايس،دىب،
اوبنډب ي اسٶب٫؛ ب، از. ه٦وبٻ بی ٽبٽى ٱای ويایه ث ډبوينٽمټ
اځبویڈاز.
یوبییىډكچؿییثىٽ«ثچٯیبٵشػىیډبئڄ»او٪ٵيیي:جسیغشایض
ثييوبډیيډی«یسىبچیډكچ»ٽىاى.ایهډكچمډیثبڅٵىي ډشٺیمب
یٵيیيیثى.یبٵشثچٯػىیډبئڄیابیي،ډوډیيایزسڅیيډظڄ
ثای از پڄ،ډپبٳهاوىيځبنډمپه ث ډٶبیڈ ایه
یٱایٵيیيسٺیجبىي٥جٺىياٹ٬،.يى٭ؼیجیآىبثو٪ث
ٽبډڄ ٥ ثث و٪یډى٦جٸ سپبډچىي ىايییی ثىه ٱای.
و٪یډث٣ثثٺبی ىايیهډ٦بثٺز٥جیٮیاوشوبةیٵيیيثب
و٪ی،ىاز ډىي ى و٪یٱایا ث ػىی اوشوبةی
.وىیټثىىايیهػىی
«ػىی»ي«ثٺبء»ٵيیيٱایبیثٮي،ىبڃ ثبیپيیڂاىٱبڇ«ٱایويځی»ىٹبڅتا
ا١بٵٽى.ايثىوجبڃاثىيیثىشا«ډٿٱای»ثوبڇٱایاىيڇیيیټىشٽى
سٶپاډیاص٥سيیغثثى،يډشٺڄیىبیث٭ىانیټشيانیشسظجیز
ٵبچځٵز.ااثشياییىايیىی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 80
ؿاػی غشایض یلیام جیوض ساى
بڃ ػ1890ى يیچیبڇ وبڇاطیم ث اڃ»ٽالیپ
ٵيیيىډىشٽى.سٺیجبىمیهىيانثىٽا«یبىيان
ډٺبالراوشبكبڃ ا ثبةاوجی ى ثى. ډبوىيياوپبيی ث
ٹا«ٱای»یػیمویو٪بډیایو٪یىشو٪یبرٵيیي،
ىاز.
یډٮیىدبیبنٽثيیثاوؼبڇٽبٵىثایساوبیی»ى،ٽػیمٱایاؿىیهسٮیٴډی
ا٥ال٭یاٵىایىپثيينثیبوؼبډي، یب،يىاشثبيآناوؼبڇ آډىایهډىٹجال
.آوبوبدیثىثيبناػشىبة،يوهبډثىويٱایومااو٪ځباي1«ىیيثبي
ډی ثب ساوشىي وي ىاى سٲیی سؼث یب ٱایبیس٤ي ػیمثب٥ڄ ياٹ٬، ى وي.
ٱایډی ډب ٽ ځٶز ثىبثایه ي ډشىبٹ٠شىي یپيیڂ ثب ٽ ىایڈ آوبثیبی مڂی
ومی یبثىيسلٺٸساوىي ډظال. ٱیډب ىایڈی باډ،ػىی يٱیمـىیه ٽميیی ی
ىایڈهؼبڅشی وی ٭یهٽىډب؛ثىن ى اډب شیڈ ؼپبي سكبڃ ي شیڈډلشب٣ ډب؛وی
ٽىیڈ.اډبى٭یهكبڃمپبیویډی،شیڈػچ٦
ايثډٶڇ،یػیمو٪یسیهثوټ،ػىؼبڅیثيين بنىبيانثى.اٽظٱیوڂب
ث٭ىانډظبڃ،اويٽیٱایىاى.ٵيیيثایهثبيثىويٽاوبنسٮياىثډبوىيآنيځب
يٱییىثؿىيسبا٭مبڃ»ٽىٽػیماشيالڃډییپیاډٮبان ییثیشویشىي،
آوبیی ا ٱی ثب ػىیډث٥ٽ بڃىیبثیىي، ى وػاویىاثٺی بیدا
یبىیٱایىاى.سٮياىٽىٽاوبناشيالڃډیىیڂانثهالٳاډبػیم2«از.
1 James, 1890/1962, p.392 2 Cited in James, 1890/1962, p.405
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 81
سمبثبا،٭٦ٽىن،ځیٽىنثىڂبڇ»ي:آٱبډیسڅياډبنػیمٱایڅیز
ٸٽىن،ٹیٽىن،ٸ،آٽیينهمیبٽیين،ٵٽىن،ثبيایثچىيسىٶٽىن،
ا٭مبڅیثٮيبي....سمب،يډپیينىڂبڇثينپپٽىن،٭ٺتٽیيناشٶاٯٽىن،
1«آوبثىبن،وشه،ایشبىن،هیين،ياٵشهياىٽىنځبځٵشه،ځٵشهایبء،و٪ی
اار،سٺچیيٽىن،یو٪یٱایٽىٻثبي شیسٺچیيسچٶ٨ ػیی،ساثبؿ،
ځ ایبء، اػشمب٭یځییثهی ٽىؼپبيیثىن، ٽىن، ثبی ٽىن، ي ث سبكتډیڄ
ډیديیياویؿیب ٱاییثایپب،ویثځبالنىيٽبثایىؼبهشڈومیوي.
ثابځش،اایىبىىي.اهىوبنډیياڅيیىیيډاٹجزيیوٶی،٭ٸپش
ارایهىیيځب، پچیازٽ ث ډب ایهٱای یټا پچ ث ٭مڄسوییوی
ډظالډی سٱیٽىىي. ٱیج،بیٱیج،كیاوبربیډویوجزثاوبنیس،
٭ىپجرثهی ډپبنياب، سىبیی، ډبب، و٪یب، سبیټ پبٳامبی ي يب ب،
2.ځیىاىثډیبډظڄوداسٶب٫بیډپبن
ػیم٭ٺیيثبيثهالٳ ىازٽایغ، اباوبنسٮياىٱای ػبوانثیبثیشیب
يبیي3«اى.يثچىيثبالییاٱایوؿىیهڅیزویبىیڂی،كشیډیمنىایؾدشبن»:از
ىببنثیبیايانایآناثبپزيثيٽى.ثىٽسباوياايڅیزایهثچىيثبالیی
ىاشثبىي.سباسیبیځایی٭٪یمیابؿىیهډؼم٭ٽاوبنىیيويٺڃډیوبډٮایها
س١یقىيٹبىازٽاويایایبٵشو٪یډي٭یيويډوبڅٶبن،ایه1920یایىپىى
.ىثٵشبځایبنیبىځییی،و٪یو٪یایه.وبڇاوبنډلييىيثيرٽچیشىيؿاٱای
1 James, 1890/1962, p.406
موپش 2 ٥جیٮیسپبډڄیبٵشیایهٱیٽچیيیىډى اوشوبة ا٥یٸ اوييىكپڈایایهازٽآوب
اوي.بییثایكڄډبئڄبیډوشچٴثىبځبی3 James, 1890/1962, p.406
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 82
سفتاسگشایی ظس
ىازٽ ثبي ػیم يیچیبڇ بیٵشباٽظاځ ااوبن ٶ٥یوبی ٱای ا ػیمازی ،
ث٭پو٪یثی.ياسن ياسنسبٽیيىازٽبډال یبىځیییټبيٽبسىبٽىاز.
ىييیياى،آنو٭یایبىځییٽى:يػىىاى«ٽالیټبی٥ی»ډى٪ثوبڇم
ثی 1.يوډیماڂیيثبیپ،اسجب٣ٹجال اطيثیىاثشياهىظیٽیټډلٻثایډظبڃ،
بیينماى.داماٱاىیڂیو٪یٻساويثبډلډیاز)ډظالیټوڀ(
ث}يٱاثيازماث٥ډپثبٱاایهيااآوؼبییپ-ثیب سق اٷب٭ض
ایهډ٫١ىډىى.ڀثاٷسقساويثب٭ضډیویيایوڀ-ڇ{-ىڀډی
2ػبوانویبىٷاز.بی
ٽب ا د ى ابییټ ياسن، ىاوؼی وبڇاڅشلیڄٵبٯیټ ث بياى
ثی ډلی٤یوو.اٳ.اپیى ا وبڇػيیيی ث يدیٽیي«اىیپبڃځاییٵشب»ځایی
ٵشبایىپیټىڅیڄایهاڄ،.ثابډ٦فٽىا«ٵٮبڃبی٥ی»ډٶڇ٥میه
ىى«سٺیز»از.ٵشبیٽسٺیزياآنآنٵشبدیىيایهازٽمډی
ا٥یٸشىيساوډیاسٶبٹیٵشبب،ػٵشببیبډیسماي،ثثبيآیىيسپاهايي.
س١یقىاىوي.«سٺیز»ډٶڇ
سٺبثڄ ٱیى ثب يیچیبڇيیي يیځیثبياویؿن ىاشىيٽ ٭ٺیي ٵشبځایبن بیػیم،
٭مډیساوبییيآناسیثىسىبیټؿیٵشبځایبن.ثثبيډٮييىشىيباوبناسی
،يیبىځییساوزسٺیزىډیٵشبیٽىىيثى.دیبډيبیسٺیزیٸا٥یبىځیی
1 Pavlov, 1927; Watson, 1924 2 Pavlov, 1927
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 83
بی.ثىبثایه،ٵشبیثمبنآبویاسٶبٷثیٶشيثاثډاىث٥ساوزىسمبڇډی
پڄځیى.ساوزډیسٺیزىاڅڂیىشپبیسىبا٥یٸ،بٵشب
ثىیبىیوجىوي،اډبډٶي١برډاٵٸایهاڃسمبډیبثیټاوياثٵشبځایبناځؿسمبډی
بیسٺیزيٹير،بىځیی٭مډیثاییاوبییاويٻ،سبیاسیيیځییٮىی-ایهىیيځب
-ډلی٦ی ٹن ویڈ يانثایثیا ىبیث 1.يكبٽڈ ایهىي ډی٥ی ٽيسبٽیي
ى.وياډویثیؾزازٽاایهٹاثزډبیز
فشگی تع سابط با دس ی کذ گیج کـفیات
اځ ډبیهاوبنٹجڃٽىیڈٽ ډیىیؾدیيیبىځییشىيبی٭مډیب سمبیڄ اسییب
وياوي آ، ډیوڂب اوش٪ب ٽ -اوبنبیٵشبسمبډیيى ب، سمبیالرآيبیؼبوبر، ،،
وڂ اٵيىٵىثويځیى٥ڃ-بځاییىب،يثبيب، یو٪ی٥ٽمبنى.
ٹبثڄس١یقاوبنٵشبآنٽا٥یٸىببییٽىازاٵآیىيیثىيډي٭ییبىځیی
اٵپب،ٵشبي-ياویبٵشاایهٵایىيیهبڇډبىيويٽویډي٭یٵىڂیىببن،اوبناز
2.بیػاډ٬ډوشچٴآییه
اٽظ ث ٹڃاٵاى ثوٺڄ ډث٣ ٭الٹىڀٵبیبی ب ایه ؿ بځاډىيوي؛
هىبناويځیسډشٶبيرسيٱیت٭ؼیت آډیپبیډىڇ.سازػاةآوبثایثبي،
ییاٵاىآٵیٺببیىكبڅیپىثهیٵىڀ،يٽىىباشٶبىډیبيځامبڅیاكچٺ
ىاشوان ا بیی ډیثیىی ٵي بنبیڅتيٽىىيبن ؿیىیډیهبڅپثیا ثپبرٽىىي. ب
ىي،ىكبڅیپوػىیااعډی ازٽػىیثبثځبڅیٽاو٪ٵىبئيیىو٪
1 Herrnestein, 1977 2 Tooby & Cosmides, 1992
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 84
ىدبوىي؛هىاډیایاویډبيرثهیوبن1.يثو٪ډیی٭ؼیتيٱیجآىڇ
ىيسپثیچیثهیكبڅیپ ډبیبی ب اډی2«ومبثين»ی ػبیبن یؾ سٺیجب ٽ دىي
دبوي.ومی
ډػىثیهٵىڀوىيثډیياویډیديىزثىببویٽاوبن .ٽىىيبابډیسى٫
ٽىازبییاٽٴٽىٵىڀثىٽډي٭یيرډیيبآوبډبځبیيسبطیځاسیه
ځبر.ډبازثٽچیٱبیت«ػىیكبىر»يازثٽچیث٭پ«بیػىیوٺ»آوب
ىثیهيىيزازډىډیچقځبزٽپوځٶزوهډیػاییجیثثزاډیي
ٹبثز،ىزثٽببییو٪یډىډيزػبیآاىاٸي٭اشاٽیػىیډبئڄآوب
وىي.سؼبي،ػىڀيٹشڄومی
ډىآډیپبثىوي،ثیشساٵىڀبیىیڂډشٶبيرٵىڀبیثيزآډيایبٵشؿ
ډی ٹا آوبځٵشىيسػ ٽشبة. ى ډییىبیثبب ىيوسپا ي بوي، اهجب ب
بیيډپالرد،ىازيػىساوزډیبٵىڀىبیبییثزؿىیه.اځآډيويډی
ایهٽ،ىآډیپبػىی،سٮب،يٹبثزكبىرډث٣ث بیاوبیاٵىڀ
ډبیيٱثی یب ثى. و٪ځبىای ایه ه،ا ؿاوبن ٵىڀ ٽ ثى ٶیي څكی
ثى.ایهٽبډئڃهباییټٵىڀيىػبډٮ،ٽىثيیآنكټډیهازډی
ٽىپبثیش ٵىڀاډب ایهثز ى ٽ ٽى بیډٮچڇ ایډببییڈيػىكبډىب٥ٸ
ديىا ځاځانى. ثیبیا ٽ ثٮيیىیبٵشىي ا ایبكبیٵىڀایهبیايڅی
بډئبنٽډیيویىبنىیبٵزٽػی(1983ٻٵیمه)ىثایډظبڃوي.اثىٽبډالوبىز
ا٭مبڅیی٫ډیانثيرٹبثشیثىويياٵاىیثىىاىوجزیآډبنٶبسیآوبث
،ډىانثى!٭اليثایهویثبالسآډیپبډشليراایبالىایهډىب٥ٸػىیٹشڄيسؼبيو٪ی
1 Buss, 1989a 2 Dental floss
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 85
ىډیبن«آاى٭ٸ»ډیياثبسیٴایهثيركىثىوي،ٽػىیاو٪ایهډى٦ٺ
ٹاىاز.٭میٺبىس٢بىببډئبن
یبٵش٦النثه٤ ،بیډبځبرډیيٵیمهث دبډؼبىالر٥ٵبویا س٤ث يیٮب ي ٽى،
ىببنٽس٤اوبنىآنىيانثبيبیییا،اځٵزاوشٺبىٹډى٭یاػشمب٭چڇډلبٵڄ
اډبسلٺیٺبرډىدیٹاىازىایهډلبٵڄثىډ٦فيډیيٵىڂیو٪ی ،ثٮيی.
ىمڃبیػبنيیځیسٮياىثیمبیيػىاس،ٵیمهاسبییيٽىياآنډڈبییبٵش
ىاىاوبنثیه هج 1.ب ډظبڃ، ثای يػى ٽ ي ىډٮچڇ ػىی ډىانكبىر اډیټ
مڃازي٭چزػبن ثآنډبنازبییٵىڀامىثیبیٹشڄاچی ٽسب
بییيڅرىٵىڀس،هڈو٪ی٭ا٥ٴيیؼبوبسیمـىیهيػى2.ثیيثى
ٵثسچیینایٽیؾىشی یډئچډٮچڇيٽكشی3.يځاوییچڈوياشىيیب
4.ازمڃػبناډیوی٭ٸ
ث ٵىڀبیسٶبيریيػىاٵبوثهیمـىبن ثیه مبنبوبډلييى ىاوي. ٽثبي ٥
ٽىػبییاٵاىیيػىادىياایهځبډبیؾ:»از(ابي1990س٤ډچیهٽو)
ٽبډڄثبويٽىىا وٶساویڈثببيناویډی،يډبٹاىاوي٥جیٮزيیپيیڂچق
.«ایڈثایهو٫ويځیىزثیبثیڈٽىبوڂاشٱثیٵبيٵىڀ
كؼڈ اٵای ٽىااوبنسیڈ٭چڇاػشمب٭یىاومىياناييډياٻ،سییٽثب
بییٽىىیڂبهػيیيبیػیبني.٭اليثایه،ډويياٵيویث٥يويثى
بییبٵبدیمبواوبنسوبنىاىٽایهو٫وڂبٽ٩ثى،ثپچیػيی٭چڈىكبڃ
بیډلی٦یدوي٭میٺبىاایاپبڃاز.ډٮؼنىاىهبڅیشىيٽثبیيس٤
1 Brown, 1991 2 Daly & Wilson, 1988 3 Ekman , 1973 4 Jankowiak, 1995
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 86
سادیکال سفتاسگشایی حاضش آهاد، صالاص پیؾ ای گاسػیا، تشع اثش
ا ىیيځبايیپی ثب وبموان
(1971)بیبڅسلٺیٺبراٵشبځایبن
ثيزآډيٽ یټځيىیټآډبیڂب
ديبابیډیمنػيابااډیمن
.ىاشىيډى٭ی«ډبى»ىيبىاى.ایهډیمن
يٽبىیټډ دییمیبهش ا
اځؿثى، ىیڂٽ ډبى اډبي ایڈثى
ٱابيیآنٽیييثى.دیوڇ
يبىاىډییمیثډیمنا٥یٸډبى
وڇ.ىاایديوا٥یٸډبى
بنااډبىیٱاییايڅیبسٺیزٵٮبڃ،اآوؼبییپډیمنبی٥یثاباڃ
ثبیيثډبىیمیىیبٵزډی ډبىٽىوي، ډیياثشوڇیمیثیا اډب ى٭مڄيوي.
ډ٫١ ثـىٹیٺب ٭پثى. ثایىیبٵزډیمنث اب ډبىٱا اډبثبالډییمی ٵشىي
ډبنثٺی ډبىی ثب ا ډیډیوڇبن يٹشی مزډیمنسیيوي،ځاويوي؛ ث ډبىب
«سمبوبیاآاډ»ٵشىيٽثآوبډبىیډیىيیيوي،ثچپثمزیٱاومیٽىىياائ
٥ډی ث ىاى. ډیمنىينځاییيا١ق، ىازب ثيػى یټدبن ؿییثیا .
اثشياییثبٱا.سٺیز
ىاوڂبؿبڅ ى ځبیب یػبن ا یټثٮيی ى ثٽچیرځٵز. ى ٽبڅیٶویب
اآوبىاى،يؿىيب٭زثٮي،یٱاډیډٺيابیلاییډډؼم٭اډ٦بڅٮبر،ايث
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 87
س٫ؿىيیهاځؿكبڅز1بهز.ىاىٽآوباثیمبډیډیٹاٮ٬سىډٮډیاوی
ډی ایؼبى هىن ب٭زدا لاییډي، یپجب٩ٳب٭مډبی آډبیسىب
ث٭چز-آډهشىيٽځىيثبآنو٫ٱااووويډی يٹشیاډب.بنينثیمب٩با
ٱاځبیب ػبی -}ث ٻڇ{ یب ثبؿاٯواڅپشیپی ا س٫ ٽى،ډیماكبڅز
ىیڂ،یٽىىي.ثثبنهىىابایهډلٻثیبډىٽابیلاییډساوزثمیو
.ځاويثػبنډیدبیادییوشيثبیټثوبډبیلاییډيیثو٪ډی
ٱاییهىىایاهىنثهیؿیبآبناز،و٪یٽثډجىبیآنیبىځٵشهایثوبډ
از.سىاسػیڄٹبثبیؿیبث٥اډبآډهشه-س٫ډسج٤ازٽثبكبڅز
ثاییبىځییثهیاي«آډبىيادی»یپچثس٤سپبډڄٽاځبویڈىیيځبایه
ډی ػبن ث دب ؿیبیىیڂ و ي ي.ډبسیهچیڂمهځشىاىس٤ځاىؿیب
ياٹ٬ ى ٽ ٽىوي مپباو٭ىان وجډییآبوثچیڂمهي ا اٵاى ایؼبىسان زث
٥یٽىاډبثيرىاازٽاٵاىا-ساډبو٪ی-ډٮیىیاساپبڃ
ثٷیبثهىثباسډثیڄو٪یسادی-ٽمش٥جیٮیؿیبی-ؿیبوجزثبی
٥2یٽى.
ث٥ ایهیبٵشهال، ىيٽډیوٺ٠اٵشبځاییثىیبىیډٶي١برب یىيوشیؼث
ابىاز:ډڈ
سبډیىىاويبب،يكشیاوبن،ډیمنبیلاییډيثو٪ډیایىپايڃ
.ثآبوییبىثڂیوي-يوثهیؿیبیىیڂا-ثهیؿیب
٭بډڄډلی٤ایىپىيڇ ىهيویؿیی؛یٵشبویزٽىىيسٮییههبػیسىب
.ىو٪ځٵزویاآنثبیيٵشبسجییهاځبویڈىػیبنازٽىڂبڇٲډ 1 Garcia, Ervin, & Koelling, 1966 2 Seligman & Hager, 1972
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 88
ؿاختی ی ػیا: اقالب جؼب تج ب
ثب٭ضي اسٶبٷ ؿىي ياویيانسب ٵشببی ػشؼی ى ىيثب ٽىي دیيا اػب ىبی
:اٵاىٻثپيثىينثىیبىی
یبىځییثى.ثىیبىی«یهٹاو»ينوٺ٠اسٶبٷ،یټ
ډ٦بڅٮیبٵشاسٶبٷىيډیه ا ٽ ثى ػيیيی یبی آډي.ثبن بیڃاشيالثيز
ثىیبىییټبهشبي،مڃػبن«ثبناوياڇ»یټىىٵب٫اوآڇؿبډپیٹيسمىي
1.باثډئچسٲییىاىوڂبازبیډوشچٴیپبنىثبنٽډٮچڇي
ثى«ا٥ال٭بریدىااشٮب»ډ٦فينٽبډذیسبي٩اسٶبٷډیه.
ىبیىبهشیثيانمىي.اوٺالة«ىبهشیاوٺالة»ڈآډيويسبیټ٭بډڄځى
اٵاىىينثبٵاسيىيډؼيىاثشاوييدبنبیډلٻاډپبنىاىسباٵبډ٦بڅٮ
ایهسلڃیبوياى.مو٪ث بیهبػیثسىبییٹبىیډلٻډ٦بڅٮؿاٽالڇثىىاىن
٩سجییهٽىيپچیډٵٸثااوبنىٵشبوج ثب ثایه، ٭الي يان. ىبیٽبډذیس،
سیاوؼبڇىي.بیىٹیٸثیىاىىٹیٺیٽمډییٵآیىيبی٭چىډىساوز
ٽثیډیٽمب" ځٶز اوٺالةسان مبنىبهشی یټسیٴدىاٵایىي از: ا٥ال٭بر
آنى،ثایسجيیڄىاىياىډینىيٽياڇپڄاا٥ال٭برث٭ىانٽٽىيىبهشیډوډی
ایهډاكڄثا٥ال٭برؿډاكچیثپبځٵشډی ٭مڄیثبومبییبهشببو٫يیؿى،
2".ىكبڄډیىاىثينث٭ىانیییبٵشبببثبومبییؿ،يٽىيډی
ا٥ال٭براكڄدىااځبویڈثبیيسٮياىیډبئڄ،ٽبیاوؼبڇثایایهىیيځب،٥جٸ
اوؼبڇٽببییٽىي. ډشچڇ،ثىيیىيیين،ىیين،اٵشهثيیىيدب،يىشو٪یساوبیی
1 Chomsky, 1957; Pinker, 1994 2Tooby & Cosmides, 1992, p.64
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 89
ىیينثبؿڈډب،ثایاٽظا٥ال٭براز.اځؿبیدىاىشڂبٵاياویسٮياىيػى
-ٽىیڈٽىیڈيوڂبډیډبناثبډیډبسىبؿمبن-يكمزي٥جیٮیثو٪ډیٽبیثی
اډبىياٹ٬،ایهٽب ب،ی،اػمچ٭يازسویاانبيٽبىځیينډشچڇ
ای،بیډیچچڃیكٽز،یيی،ىبىيبډىډټ،ىببځبیډث٣ثڅججپی،
يانسوی٭تبیډوي٥ی،چڃ ٱی. ي ثیىبیی، سيیغ ث وشیؼىببن ایه ث
ا٥ال٭بردىابيٽبویبثٵڈا٭مبڃاوبنبی٭چیثایٵڈیبهزیيويٽ
هچیيهبػی(ثیينثپي)ىا٭برااډلی٤سبا٥الډٲسپبډڄیبٵشاز.ىډٲىاوي
ي ا٥ا سڅیالآن سى٪یڈي٭برثای ي سهٵشب ٭مچپى ٽىياشٶبى ثای ثىبثایه ىٻ.
سپبډچی ٽبٽىبی ،ډٲ ثبیي ډؼم٭ډٲث ٭ىان ثوبډایث با ی ا٥ال٭بردىا
1.«وڂیز
ٽویبىاوي«اٵایوز»ث-ىبهشیبيٽبیبمبن-ا٥ال٭برٽببیدىايب
دىاا٥ال٭برىبيٽبډٲ.اډبسیٴ٭جیىبیي:یزويیآناث
ظډاوياډی ؿڈ ازيڄ اٵا()وزآنثىیبىی٭جیىبییزسیٴیټؿی
ډ٫١ډظبڅیډیثای.ؿییىیڂ يااىیټٽبډذیساٵادىایټوڇویڈ.ٵڈ
ٽىي،يكيٳاباػبثؼبډیٽىي،دباځاٳػمالرادبٻډیاٵا.ایهوڇىو٪ثڂییي
ایشبڅیټډی ایه وڇٽىي. ډیاٵا یټډټIBMیټٽبډذیسىساوي و٫، یب ایىشب،
وتىیڂاىمٽبډذیس ىشڂبایهثىیبىیاٵااځؿوزى. اډبب ډشٶبيراز،
وڇایه٭برالا٥دىایول ماٵا یایهىشڂبى از.ب یپبن ډبوىي ایهث
ډیډظبڃ، ډظڄ يثبسیبهزٽ سان وز،«ثجیىي»اوبن اٵااډب ا اوبنوزآن اٵا
ډشٶبيرثبي.
1 Cosmides, 2006, p. 7
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 90
ایهسسیت، ډیث ځٶزٽ سان ى ډئچ ٹبڅت)شیىبه٦قسیٴ ډٶبیمیو٪یى
سمیڈىين ٹا٭ي ثبومبیی، ثينځییىاى، از، ١يی ي ډٶیي -ىاى( سمبډیها
ډٲ)یڈوز (ډٲىاهچیبییٽاٵا ثب و. یب ى ډٮیىیاډٶي١برياڃٵمیي
ډؼبمىاوبن«ىين»و٪اوياهشهثثبىیڂاوٺالةىبهشی،یي٩ٵشبځای
ثی ي١ٮیزي. ي ىی ىيویٵآیىيببی ،ی سىبىیڂ «ٱی٭چمی»ثؿتو
ي.ډیىو٪ځٵشٽبډال١يییډاث٭ىان،ثچپهىمیو
وڂی٭بڇ:ډشٻثىويبنٵشبځایثبوبىزيځبىییټىىبهشیىببنياناډباٽظ
ایهثىٽ1.ٽبٽىډٲث ثى ٽس٤٭بڇٵآیىيبییبىځییىياٹ٬آوـمىاى
يىٹزثىػبیڂیهي٭بڇبيٽببیىبهشیثبىځیثبثىٵشبځایبنډ٦في
ثبيٽث٥ډوثایيػىىاش٭برال٥ااسوی٦كیويثىٽبیي
اوي.٥اكیيهبیڃب٭مااوؼبڇ
ثایدىاٽثٿثىیټٽبډذیسيػىىازاوبنىبهشیبيٽبیٽاسی
ثایثبیساناډی.ٽبډذیسب٥اكیيازىو٫ا٥ال٭بسیٽثآنىاىډی
ډلبجبر، دی٦وغ، آثیىی یب ومبىب، ٽبی ىز ا، ي ة ػىڂیيایز ډټ
.ىایهډٮىب،ٽبډذیسیټدىاڂییٽىثوبډ ثایكڄٽٵبازا٥ال٭بر٭بڇ
ییډئچ ث ثبیي هبثوبډډٮیه، ای ى. یی ومو، یټییثوبډثای
ویبىاى.«وڂبآاځ...»ػمالروییيثوبډبه٤ډیچین٦وغثٽبډذیسثایثبی
2«سٽیجیاوٶؼب»،ډپڄا٥ال٭برډٲدىایولوڂیث٭بڇابییپیاډپالر
دىاییټثوبډسىباځاز. يػىىاشثبي-سویدىاٹاویهٵبٹي-٭بڇ
ىبيانىي.ٽيډیوبیزثیثىڅوابیډمپهىډٹٮیزاوشوبةبمآوڂب 1 Barrett & Kurzban, 2006; Tooby & cosmides, 1992 2 Combinatorial explosion
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 91
ٵٽىیيٽىیټ:(ډظبڃیاډ٦فٽىوي1992ػبنسثیيڅياٽبډیي)،سپبډچی
ثٮيیدباځاٳهاوين-ډوشچٴااوؼبڇىیيي٭مڄایهیټاثشاویيیآیىيىٹیٺ
دایهٽشبة،هىن یياایهٹجیڄ.يىىٹیٺیٵىا،چټىن،يیبدىایىثبیت،
ىیڂیټاي٭مڄثشاویيىيڇ ډشٶبير اوؼبڇىیي. سىبداىيثایهسسیت،ا
اوشوبة ا ٵشبیىٹیٺ، 100).ىاىډمپهيػى یټ١100ثي ىٹیٺ، دا )
(يثمیه١100ثي١100ثي100).يػىىاى٭مڄبڇثایاوؼډشٶبيرچینساڅییډ
اوشبپڄ سب اوٶؼبسٽیجییٮىیځٶشډی«سٽیجیاوٶؼب»ثایهاسٶبٷ. ی٬ى. اٵای
ډشاڅیاډپبنؿىيىيیبينسٽیتاطىډبثایياٽىوبنىاىن؛ایهديیيیباوشوبة
.ىيمډی
ٽبپآوثای یټوثشاوي یب ٽبډذیس یټ ىي، اوؼبڇ ډوی ییثوبډثبیي
اډپبن ث يیيا ياٹٮیبسوی ثيينی ثىبثایه ثبي. سویییثوبډوىیټ
سٽیجیاوٶؼب»یډئچ ثب٭ضهاييٽ« ٵى یب سیهبىاوؼبڇاكشییټٽبډذیس
ایهډپڄىٽبډذیساڅجش،1.ى٭بػٽبب ساويثباشٶبىاویډیثوبډ،ثایكڄ
؟ډباوبنؿ٦اډبىډى.بىبیٱیډلشمڄاډلييىاوشوبةیسویڄيوجٯهىٹ
ثوبډ ډپٮجیثایكڄیبوش1350ثٿایهډٲیڈ؟ییډیؿ٦ ډبئڄٽياڇډش
؟ازي«٥اكی»٭برا٥الدىایسو
اٵشبىیټؿیاٹچڈاٵشبىثىىبیاسٶبٷایٽىيانثایهسسیت،ىاوٺالةىبهشی
ثایكڄاهشبیاوبنث٥ٽهىاويا٥ال٭بريػىدىاثهیډبئڄایىپ
ب:يٽهاوبنایه٥ځمبنډی.آوب٥اكیياز
1 Tooby & cosmides, 2005
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 92
یى)و٪یآنؿییكټډیثيی«سٺیز»ا٥یٸٽازٶیيڅفیټ
ىځیی(؛یب
م ازډى٪ٽبډذیسی وڇٽ س٤ آن ډیىڀٵاٵا ی)و٪یىوش
.ىبهشی(
ه،ایه وبٹث ډيىوڂب اث ؿبڅیبٵشاوجی ىبیبیسؼثیي ٭چڇډػى
یایهیځميسپبډچیٹ٦ٮىبی.ياناوؼبډیيسپبډچیىبیيان٩ثبیشبسؼثیو
دىاځوسپمیڄٽىيادبڃ ثاوبنٽهدیٽیياا٥ال٭بربییاډبئڄ
.ډظڄثٺبءيسڅیيئڄډب:از٥اكیيآوبثایكڄ٥سوی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 93
ی فصل چکیذ
سٲیی –یسپبډڄ.ایيازثیبیثىسبیویسلالرسپبډچیىشوبیىیز
ىايیهسدیثیب-ډبن٥یډػىار ډ٦فا وی ثىي اياډب. دیا آوـ
و٪یٱبیت ثى ثى ای ثشاوي ٽ م٭چز ىيسٲییارایهىاىن س١یق و٪یا ی.
ايڅاوشوبة ىايیه یزيىایهڈ٥جیٮی ى ىبییه و٪ی ایه ثى. ثسپبډچی
ډٶڇدبی ډیی اوشوبة:ؿهيٽچیيی اوشوبة. ياطزي مسى٫، يٹشی ٥جیٮی
سڅیيډظچیډىؼثډٵٺیزبسٶبيرىډٺبیثببیاطیبیسٶبيرىيٽثهیډی
اوشوبة٥جیٮی هال، ٥ ث وي. ثثیش ىاى اب ځوسٲییاسیٽ ث-بى
.ىيمډیډبن٥ی-٭چزثسیسڅیيډظچیثهیا٭٢بثثهیىیڂ
ثای٭چڇ اوشوبة٥جیٮییشی، ياايډبیثىثويكيریاو٪یىكپڈ
:یدىثىازډشٮيى
بی٥جیٮیآنبهشبا٥یٸٽډ٦فٽىای٭چټٵآیىيایهو٪یی،ایىپايڃ
یبثىي.سٲییيسلڃډیډبنى٥ی
بیػيیياائٽى.ځوؿڂوڂیدیيایثایس١یقډجىبییایهو٪ی،ایىپىيڇ
سمبډی،ایىپڇ ٹبڅتایهو٪ی ى ثٿیټىهزاپبڃكیبرا دبمي
ٽچیاىایه٥فویاوبناډبنػبیڂبميث٥،ڈآيىځىسجبىبهشی
كیبرډٮچڇٽى.
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 94
ثیبیي٭الٱڈ،٭چمیویڈٹنٽىپبيو٪یاډيدایټایهایهكٺیٺزٽ
یسپبډڄاو٪یىيٽآنمـىبندبثػبزوبنډیبثایثؿبڅځٵشهسال
1از.ىایثهډشلپمثیب٭چمیثىیبن
اوشوبة ث آن٭الي ځبیث ٽ اوشوبةثایثٺبء»٥جیٮی، » ډیوی ىايیهځٶش ى،
ػىیػىی.اوشوبةیاوشوبة:و٪یځازیػبډیاصو٪یىیڂیویاهىث
سبويډث٣ډیځییډٵٺیزىػٶزثیشثٽيٽبىاىهیبسیثبسپبډڄ
اوشوبةډٵٺیز ثٺبء. ٹبثزػىیا٥یٸىيٵآیىي٭مڄډیى يیػىىينٽىي:
دیيابنبنػىڈویٽاػياڃثببٽ،یػىىين.ىٹبثزیػىثیهاوشوبة
ى ىڅیڄ-آیىيډیٽب ػٶزث ث ثیش -ىشی شثٵزا سڅیيډظڄثایی
اوشوبةثیهثهىاوي ى اٵاىیوییػى. يیځیٽ، سػیقبیياػي ىػډى
ثشاشىيډوبڅٴ ډىؼبٵآیىيیایهثایسڅیيډظڄثهىاوي.ىيیٵز
ډٹٮیزا٭٢بیځوسٶبيریٮىیث٭چز-ىډییډىو٪ځوثسپبډڄ او٪
.ىییډیىؿبسٲډبن٥یو٪یډىځو،یبثیػٶز
ایهثىٽایهو٪یىايیهیو٪یثایٹجڃډبو٬یټىببنثایثیبیایز
يٵ٬يځځډىيڃبیوٺبنس٤یبٵشجى.ایهوياطزٹبىثس١یقبيٽب
ثاائ«ویهىش»وبڇسلزىايیه٥جیٮییاوشوبةو٪ییػيیيیاوو ي.
ثچپځیىرومیدييډبىٶبرشينآډیوا٥یٸایهو٪ی،ياطزاب
ایاډی ث٭جبراز. بییډؼاىثش(بیثىیبىیياطزيياك)بنىیڂ،
اییى.و٪یانډىشٺڄډیهثٵويیياياڅووىيثپچیىزك٢ىاوي
.ثىیاوشوبة٥جیٮیىايیهی٪یویځميكچٺىكپڈياطز
1 Alexander, 1979
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 95
ډ٦فډشٮبٹت ين یزویهىش ىي وبڇىب، ث څوايدبیی ٽىاى يبی
ػىجویپالسیه آٱبٽىويػيیيیثځه، اػبوانٵشبثیٽثىوجبڃا
-سپبډچیډى٪ ي ٽبٽىثب ي هبشڂب ث ٵشبسمٽ -آوببی ػىج،ثى. ایه
وبڇ ػبوی ځٵزٵشبىبی بڃ. اوشوبةو٪یوی1964ى ی ٥یٸ٥جیٮی ا
بډیچشنيیچیبڇمیچشنډىثبوڂیٹاځٵز.یډجشپاوٽببی ىیيځب ثاب
ٽ ٥یٸٵآیىيی ا اوشوبة ٵٺ٤بډڄځیىرډیآن و «ٽالیټبیشڂی»،
يٽثډٮىبیاطډی«ٵاځیبیشڂی»اىځبن(،ثچپمـىیهبډڄډشٺیڈ)سڅیيډظڄ
سيیغثبٵاځیبیشڂییو٪ی.ثىهیبيويانسڅیيډظچیبیاٵاىثډٵٺیزٽى
ثيزجیٮی٥یاوشوبةو٪یسیایىٹیٸوو،یاوشوبةډلثډئچیټوڂبن
.ىاى
ٽىٽاٽىنډىش«بځبیياوشوبة٥جیٮی»ثوبڇػعيیچیبډٽشبثی1966بڃى
ى.ایهٽشبةاطىاز:ػءآطبٽالیټډلةډی
ي.«ځيیاوشوبة»ىیيځبډىؼثٺ٣ .1
.ىاډهىالةبډیچشویاوٺث .2
بځبیسایىپؿډبنډیثایسٮییه .3 ډٮیببییىو٪ځٵزانیټٽىا
ا٭شمبىثىنياٹشبىیثىن.بثڄٽبآډيی،ٹىٹیٸاائٽى:
یابیو٪ی،بیبډیچشنييیچیبډٽبثبسپیثسایاثر1970یىى
ياڅيیىی،ځای،ډبیډشٺبثڄىيشیوي:و٫اثبٹیډبويدامیزٽىٽسبثاډياائ
ٵوي.-ياڅييسٮب
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 96
اؿبحٽى«اػشمب٭ی:ىشویهىبییز»،اىياىيیچنٽشبة1975بڃى
يیچن.ٽشبةسپبډچیىبییزیشٽچیيیسلالرٽسالیثىثایسٽیت
ثب٭ضډجبكظبر ىڅیڄ-يٵاياویا ث ایهٽشبةآهڄٵثیام یىثبٽ
اويٽیبیسؼثیاډبىاىدیٽیيثىثاوڂیاى٭ببییػىؼبڃثبایىپ،يثىباوبن
.ٽىثىاائ
چییسپبډاشٶبىاو٪یيیچن،ثمبناوياٽثىڅیڄٽشبةبثبډوبڅٶزثیش
بثيٵمیایه.ثهالٳثىایغؿىيیهثيٵمیىڅیڄثاوبویثى،ٵشبثایسجییه
اوبنث٥وشیپیسٮییهٽٵشبایهډٮىبزثیسپبډچیوو٪یٽآييیبىثبیي
و ازي ایهډٮىبزٽي ٹبثڄؿییٱیاوبویٵشبث از. میهسٲیی ث
.ویزویوٺیثیبییيویؾ٥اكیډي٭یسپبډچیىیيځب،پڄ
ډياٻ ي شاي ٥یٶیا ا ډیثيزآډي اډپبن ډب ث ب سب ٵآیىيبیاىي
اوبناډيیاوبن٩ٽډىؼثىآيیڈایسپبډچی ػءدشبني. ىاانب
ډیبثویااوي.ډډیچینبڃدیدبثػبنځاش200ثیاىاانشىي.دشبن
ووشیسپبډچی شیڈٽ ثػبنځاش85ب ویبٽبناويډیچینبڃدیدب . 4.4ډب
اثابیډیچینبڃدی2.5ىيدبٽىوي،يیډیچینبڃدیي٫ثاٵشهث
ىڂیايڅیاایؼبىٽىوي،ي اډیچینبڃدیاشٶبىاآس1.6اكييىاكشمبال
ډٲآٱبٽىوي. سیبیدیـیييیىباثابيٵآوب،ویبٽبنډبمډبنثباٵایكؼڈ
.بٽهيويبیػبنيىثیبیاثوایؼبىٽىويوی
ىبییيان،بهسٲییيسلڃثىسپبډچیىكبڃىبیىمبنډبنٽیز
ػىیثٺبءيډبئڄاثامیز.یڂمويٵيیيسػٽىیډیډشٶبيسیىي١ٮیز
ا-ىايیهثیهاوشوبة٥جیٮیياوشوبةػىیثډاارسمبی-ػچتٽىيایهٽبا
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 97
ٱاییو٪یاائ٥یٸ ډى ایى ي ىاىٱایثٺبء اوؼبڇ ػىی ى يیچیبڇ1890. ،
مػی «ىبیياناڃ»ٽشبة ډىشا ٽ ډٮیىیٱیاوبنسٮياىډي٭یثىٽى
بیسپبډچیيیځىاوياایيییپبیآډىبی،يان1920یىىثبایهيػى،ىاى.
٭بڇیبىځییاويٽیاڃسٮياىيٽډي٭یثىاىیپبڃاائایاٵشبځاییيوو
ىي.اوبناس١یقٵشبدیـیيځیٹبىاز
ىیيځبوثثيزآډيبیسؼثییبٵش،1960یثبایهيػىىى ٭بڇٹاویه»ٺ٠
ثایومو،اوؼبډیي«یبىځیی یمیانىاىٽډیمنبیبڅوب. ډبى كشی-ب
بنػ.ىىيثډبىوڇسػیقومی-ٽىىيايڅیااايىیبٵزډیٱاییډبویٽسٺیز
كمزيثيينآبویاثیټیؿیبآډبىځیىاىسبځبیبوبنىاىٽاځبویڈ
ثڂی ىیبى ويډٲؿییىينځیی. ٵبزساوٽومیثىىػیبنډػىار
س١یقىاىى.(سٺیزاڃ)بیثیيویډلٻس٤
و٪اوياهشهثاډپبني.ثایهپڄ«ىبهشیةاوٺال»بډىؼثایهیبٵشاوجبشين
اٵاىىين ي. ډی ثاوٺالةډؼيىا ډجشىی اشٮبىبهشی ث دىاى ی
اپبڃثى.بيٽببیىينس١یقث٭جبرىیڂ،ایهىیيځبثىوجبڃا٥ال٭بر.
ځییسمیڈٹاویه،ا٥یٸويډیياىډٲىاىىينث٭ىانٽهبیاا٥ال٭بر
.ىىيپڄډیایهٵایىيىاىثين،يٵشباث٭ىانويسٲییيسلڃډیىؿب
اوبن ٽ ایي ایه از ډمپه دىاب ا٥ال٭براوا٫ثای ا -ډٮیىی و بیي
آوبث-ا٥ال٭بر اهشبیسؼیيثبىي،٥ىاایډیىثبىييثایدىا
٩ډیى ٵاڈىبیيانی ا يانسپبډچی سپبډچیٽى. آډی،ىبی اای
ٽىي.ډيناومبیىيځیډیسپبډچیىبیډينيیزىبیيان
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 98
ای پیـادی خاذی
Buss, D. M. (9002). The great struggles of life: Darwin and the emergence of evolutionary
psychology. American psychologist, 46, 060-061.
Confer, J. C., Easton, J. E., Fleischman, D. S., Goetz, C., Lewis, D. M., Perilloux, C., &
Buss, D. M. (9000). Evolutionary psychology: Controversies, questions, prospects, and
limitations. American psychologist, 46, 000-094
Darwin, C. (0162). On the origin of species. London: Murray.
Dawkins, R. (0212). The selfish gene (new edition). New York: Oxford University Press.
Williams, G.C. (0244). Adaptation and natural selection. Princeton, NJ: Princeton
University Press
Klein, R. G. (9001). Out of Africa and the evolution of human behavior. Evolutionary
Anthropoogy, 01, 941-910.
Wilson, D. S. (9001). Evolution for everyone3 How Darwin’s theory can change the way
we think about our lives. New York: Delacorte Press.
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 99
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 100
فصل دوم
شاسی تکاهلی: داشی یي راى
سلالرسیهیپیاډڈ،سپبډچیىبیيان٩
1از.ثىبڃځش٥20ییٵشبى٭چڇ
ثثیڈآيىسبځاناځىبڃځاډسیمیاديٽثوبڇسپبډچیىبيانیټ
د2ثذىاوي.ػىیبیدیبڇ ځيیاوب٩انا.ايثىډؼىبیاٵاى3وڂبيډپبن
یټى يوڂب ىاى ٹا یا يیبی ای سجثای ٽمټځٵزثىيی ىسب ىیبثي
سیڈیپیىیڂاا٭٢بی،ثیيناوڂب.ٽىىيسمبثٹاډیډىانثبوبنؿٺي،وڂب
ىدیيٽآیبكب١ازييډیيثيډیآډيينډییٽاوڂبثیثبويد
يي٭پځٵشډیٽىويایهسلٺیٸډبٽزٽىي.اوبویٽثبایهډ٫١ډاٵٺزډی
اٵاډٺيایاٽىيثباشٶبىایټوڇٽبډذیسډیياىبذٽبڃځاډایه٭پ
ىیي ٽىډٮ نا ثين ثىډلبجډیدز ىاي٥چتٽى. ٭اليثایهاوبن
ثبىایيي١ٮیزٽىشڃبیيىډىایډوشوبډيسبیټدهاشډی
ٹب٭يځیؿهٽىوی و٪ی-ٽىىيسپمیڄبنی ډبوډاىی آهیهډير ا یىيیپ
ځى.نډیبٹب٭يځی
1 Boyer & Heckhausen, 2000, p.917 2 Grammer, 1996
3 bar :ڇ-ىډپبویٽىآنډيثبراڅپچیډٳډی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 101
وشبیغ ىاى ديوبن وڂبایه ى -بیډؼىیٽ یوبوځيى ا بیٹٽ
ثىوي وپى اشٶبى ثبىای ا -دیڂیی ډىان ثیش اكشمبڃ ثب وبوی سمبثٹاثب
ٹا-ځایسومټډبنیٮىیكييى-بنیٹب٭يځیؿهډبنٽىثبيسیهٽىويډی
ثیبٽمشیٹاوياشىيځایسومټیيىوبویٽىثب،.ىډٺبثڄىاشىي ثاكشمبڃ
ډی يسمبثٹا سسیت، ایه ث . هالٳځیب ثبيث ٭مډی ىببییډىان ث ٹبى
ىیڂیڈيػىی.اډبسٶشىيوبنځایسومټډبنثایسوی٩یٴییبون
:ىاى دیبڇیڅجبولا٥یٸځایسومټیىيوبنى ثیشیػىیبیدیين،
ډی ىيوشبیغ.ٽىىي٭١ ى وبن ٽ ىاى ديوبن سومټایه ی یبیڅجبځای
ثينؿجبن ي ىاډه،ومبسس ٽسبي بیی دیيويډیس ي میه، اډٺيا٥ ثیشی
بندز ثىبثایهډمىاىوىډٮىیيٹاډیا ایهوجبيٽډىاني. پهازډبػا
ث ځایسومټډبنسویٹبى ثچپ؛شىيوبن ٽ شىي وبن ډبنایه ى
ایوپشمبنایهي.ٵشىيډیثیشیثمزػىډوبڅٴبیػىیځایدیبڇسومټ
ډازٽ آن ث ىیڂ دي ي:سبییيى ى ا،ځایټسومډبنوبنى ثیش
وويوٹاىایٹب٭يځیډاكڄایهؿهوبویٽىبی زاثایسمبػىیځبڇ
1.ىاويثډی
:ٽىيىبیسپبډچیاثػشډیيانیبهبىييیځیيادػیبنویهایه
ثیهدیدیويٽٴ وبىبهش اثٮبىس -بناويډظڄیسڅیشی ډىایهى
.ثباوبنبیٵشبي-وبنځایسومټ
1 Gangestad et al., 2004
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 102
و٪یٵشبببیبیثٽبٽىسػ بییثایبځبیىاایایىپآیبډىان،
شىيوبنځایسومټډبنىببیی ایىپ وبنیب آیب ٽببییثایبيياػي
1شىي.هىبنځایياٽىثسومټ
ایهٵڄثډى٦ٸ.آيويٵاڈډیبیػيیييداوؼبڇثایایابییهډبئڄاوڂیا
ي ي بی ډیىبیياندي سمٽ ياٹ٬ٽىيسپبډچی ى ايان،؛ سپبډچی ىبی
.ىاوزډينىبیډينييانسپبډچیىبیػيیيایز٭چمیسٽیتسانیټډی
ٽىي:اىيډىج٬سٲیډیایهش
و٪ییبدیٵز ځٵش ر بهى یو٪یډظڄ؛سپبډچیىبییزی
و٪یبیشڂی ډبیٵاځی، اوشوبةی ي ياڅيیىی ؛ػىیځای ٥میهي
؛ثىنیبوجىنیټٵشب«بځبی»ثایایبثیویهییډٮیبب
بیدیٵز ډٶډیي ډيڃ؛ىبیيانیبهسؼثیى ػمچ بیدىاا
ىاو اا٥ال٭بر، ،ډى٭یكبڄ ٭ا٥ٴي٪یویٽٶیبس٥میهي
2مڃػبنیؼبوبر ، ٽ اشاٽی ثیهوٺب٣ وٺب٣ى ثایډىڇ ػبن ډوشچٴ
بیاشاسیىډبییىمڃيػبن3،ځیببنيػبوانيػىىاىثىيیىش
.4اوبنیبثیىػٶز
بیثٮيثډجىبیاز.ٵڄىاوسٽیجیویهبیډٶډیایهثىیبنایهٵڄډٮٵیيٳ
ىاىسبثبىبیویبؿايانثبایهدي٫ٽىیڈٽثىبياز.ثیبییيډٶبیڈایه
.ىآډیىسپبډچیىبییز
1 E.g., Bryant & Haselton, 2009 2 Ekman, 1973 3 Atran, 1990; Berlin, Breedlove, & Raven, 1973 4 Lippa, 2009
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 103
ؿت اؼاىای ػش خاػتگا
پیچیذ کاسای ػاصؿیػ ظشی دس هسد خاػتگا ػاص
ٽٴ ثيیي، ا ثى دبی ثب ٶش ؿىي ثای اځ دبیشبن ثز. هاي ایؼبىبيٽبدیى
دیىٽىىي سٮياىبهش-ی چڃين دثیمبی شیبی ډپډشٮبٹتػيیي -بی
یبٵش ازسپبډڄ بهشسب ا آوبسډیټببی ډٺبثڄي ى مب دبی آیتٵییڅیټ
يډلبٵ٪زٽى ثب ٶش اځؿىي ایهكبڃ، ثب يٵزاسډثیڄ. ٽىیي مباسډثیڄالشیټآډي
؟!ؿاسووايي١ویڈ
الشیټ ي مب مبدبی سلزاسډثیڄ ىي
ٵییپیپبٻایبء.ا٦ٽىىي٭مڄډیٵییټٹاویه
ٽىي.اډبدبیمب،ثسومییي،آوبا١ویڈبډیا
ٹاویهسبنډبیهالشیټهالٳ ډؼم٭ ا ،
دبیاوشوبةٹاویه-ٽىيىیڂیدیيیډی ٥جیٮی.
وشیؼ ى مب ٹاویه ىاایاوشوبةی ٥جیٮی
سپبډڄسڅیيیثایبيٽب بيٽبهالٷااوشوبةیټٵآیىيا٥یٸدیىاز. ز:
ایهبيٽبهالٷازایهٵآیىيبییدیىډلڃایؼبىٽىىي ایهىڅیڄ. اډيث
ىا اويىثشهىاشدیبینآوبییٽ-ىيويیسيیؼیاڅجش-ىځشٽىيػى
اويثىاډشیبىاایثایثٺبء ىډىيوشیپییډیىایهدیٽٵبٹيٽبویثیشاآوب.
ډبويثى وي اوي ي اوي اويٽىسڅیيډظڄ . وی ٭ىانډب ویبٽبنٵويانث ډٵٸ،ایه
.اويډبنيویبٽبنٽىیڈٽډىؼثډٵٺیزاكمڄډیایبیبیبيٽب
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 104
ٹن ثایى -ثشهدیىبيٽبهبشڂبډظال-ببځبیهبشڂبس١یقځش،
اوي:یثٿثٹبثزثبیپيیڂثهبشو٪ی
و٪ی 1ثبيیهچٺزیټ «مىي٥اكی»یب
ځیببنثسسمبډییټٹير؛٥جٸایهو٪یاز
سیهبځٵشسبٽؿټاناثځشیهياڃويػب
بیدالوپشن یټ ا سټاٹیبو، چڅیآډیت
ډٲځٵش دیـیيسب اوبن ی از.ا ٽى هچٸ
یټهچٺز ىڅیڄ ث ی٭چمیو٪ی»ثبيی ى«
ى:و٪ځٵشومی
ساناٵډٺيډومییا،ساويثآډنځاشىايڃآوپ،ایهىیيځبومی .1
ثایهىیيځب٥جٸ.ٽیيثیينډٮیىیبیسؼثیثیىیدی ؿيػىىاىٵب
ٸٽىاز.چثسآناهیڄيػىىاىٽډػىایهىڅی
ٽىي.يایزومیػيیيی٭چمییؾٽٶیبریځاناثدي،ثبيیهچٺز .2
هىا،ثبيیهچٺز .3 بيٽببیس١یق٭چمیثاییټسجییهث٭ىانىډىيی
.طبثزوپىازیٽىویيٽٴ
آناسانومیډث٣ثډتيایمبناز،يو٭چڈ.ثبيیډ١٭یهچٺزثىبثایه
یب اطجبر ٽى، يثب٥ڄ اډي، ث ٭ىانسب دییټو٪یث سجییهثیىیی یب ٽىىيٽىىي
2.ازىډىيوجى
1 Creationism 2 Kennair, 2003
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 105
یډیهآٱبكیبراٽ،ایهو٪یاز.ثاب1دبی ثییىيڇ،و٪یو٪ی
ثډیهىڀبةیټواایهو٪ی،ثبیكیبرا٥یٸوياز.ىیټو
ىی از. ووي ىيڇ ی ډػىاسی و٪ی، مىيایه یبٵاډیىیي یبا
و٪اٳ،ذاوي.اوييثبیكیبراثيیډیهٽبشيډىیڂآیٽپبو
ایهثب،اكشمبالثډیهیينؿڂوڂی اوشوبة٥جیٮیم٥یٸسپبډڄاٵآیىي
كیبرسپبډڄٽىویاپبڃيبیباوبنؼبڇثوثباثایهپڄ،يازىاى
اوي.یبٵش
ثو٪ی ی ډیدبی ځازا آډن ث سان ٭جبر. ث ډیىیڂ، ساویڈډب
كیبراسبثجیىیڈوأرځٵشهیڈ،كیبرډ٦بڅٮٽىيػى٭الئڈبااو٪ىڀبة
یډیهاىساویڈٽډیػبییٱیاډیهاډیډٮٺڃييویازیبو.مـىیه
ٵاډیىیبیوبوػشؼی اٵاىی آډين ٵيى ٽىیڈ. ساویڈډی٥،میهٽبي
ثیٽىیڈٽكیبریااپبڅ یمثبيیډیهثبي.بنساويهبشڂبومیا
ډپڄىاى:دبییث،و٪یایىب
ثبي«ثدبی»یيٹ٫ىىيٽوبنای٭چمییؾاييډياٻسبثاډي .1
.ثيزویبډياز
ساوشويٹڈثوي٭چمیػيیيیٽٶیبروساوشازیثدبیو٪ی .2
ي.ازیؾیټاډٮمببی٭چمیډػىاس١یقى
ؿڂوڂیثيػىآډين٭چمیثایسجییه،یثدبیو٪یایىپسامډڈ .3
اپبڃ س٤ث٭ٺتډییټځبڇكیبراٵب اځډیهياٹٮب ډػىاسیثى.
اوي؟ػىآډيهىؿڂوثمىيٵاډیىیثدبیيثبي،ایهډػىار
1 seeding
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 106
و٪ی ډیسىب ثبٹی ډبویڇ ٥یٸي: ا ٥یٸ٥جیٮیاوشوبةسپبډڄ ا سپبډڄ اځؿ .
اثببيثببسبییيثىیبىیاڃاډبى،یټو٪یوبډیيډیمـىبن٥جیٮیاوشوبة
ىببنث٭ىاناٽظیزاایهيس٤؛-اڃوٵشازيځی-ياز
ډیياٹٮیزیټ ځٵش و٪ ٽبول1ى.ى -ی سڅیيډظچډٵٺیز ٭چزی ث
هىاآډيی٥جیٮیٽبډلی٤ىڈىٵ٢بیآډبیڂبیيڈ-ياطشیبیسٶبير
از ىاى وبن اويا. ازٽ ي ډٮچڇ ومو، یټایبوٻیثای
بیػی اوياډشىبتځبالدبځ ثب یبٵشآنبیىاوی سپبډڄ ى2.زاػی
اويا وٻثٿبیىاوػاییٽ ىكبڅیپویبیثځشیساز، الڇاز،
٥جیٮییاوشوبةسشىي.و٪یسډىبتبیٽؿټساز،وٻٽؿټبىاويٹشی
:ىاازی٭چمیاوش٪بىاويبییاٽىاومىيانایټو٪یثیبیايیځی
ىي؛اس١یقډیبیډػىياٹٮیزایهو٪ی .1
ى؛يبیػيیيډیثیىیډىؼثدی .2
ٽىي.ډیىمن٭چمیديبیډمیاكىاومىياناثمز .3
ػياڃیؾ-٥جیٮیثبيی،ثدبی،ياوشوبةهچٺز-ایهو٪یثایهسسیت،ىډیبن
ی٭چمیسىبو٪ی«٥جیٮیاوشوبةسپبډڄا٥یٸ»ییىياٹ٬،و٪یيػىوياى.ایياٹٮ
یبو٪یىيس؛یكیبراس١یقىيٽىىيځیغساويځوبځویایازٽډیىبهشي
ا-دیـیيبيٽببیبیبهشبيهبشڂبٹبىازایازٽي٭چمیىبهش
پڄٽ-اوياډیمـنډٲٵشسبیدیىځبيٽببیایؼبىٽىىي زیىىيػمٮب
.س١یقىياشىياوبن
1 Alcock, 2009 2 Grant, 1991
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 107
تکاهل ػ هحصل
ىاى:ٵآیىي ډلڃ 1ببځبیسپبډڄ 2ػبوجیډلالر، اطارآیىيبڈ)یب ي ،)
.(كای)یب3سبىٵی
بسبصگبسی .6
«بځبی»یټ ایهډیا سان سٮیٴ ٽى٥ ډ: يویټ ياطشی ٽيیبثىيی
ثتشاص،ایيهطخص،دسدساىتکبهلصآىساتشجیحداداستکثایيدلیل٥جیٮیشوبةاو
هش،هجددسجوؼیتبیهطخصدیگش هسبئل کشدهیکوکثطثثقبءتلیذهثلثحل
4.است
ثیٽىیڈ:سټسټایهسٮیٴایىىيډٶبیڈسپیڄثیبییي
یساثتییکهطخص نياثشثبځبی: ایه،ازب نیا شىيٽب
ا بځبی ٽىٽبن ث ياڅيیه ډیا بځبیٽىىيډىشٺڄ ثىبثایه، یټډجىبی؛ ب
اثچپویشىي،ډىٶىنیټډلڃببځبیاٽظيا١قازٽي.ووشیپیىا
یټبځبیازاوبنثایډظبڃ،ؿڈ.ويكبڄډییثیبیبنسٮبډڄ
ډینس٤ٽ بهش ثیبی نبی ىایڈى. اډي ٽ ا بیډلی٤بیی
ٽى اوشوبة اويځش ؛ يػى، ایه ډلی٤ثب ى ٵى ٽ سؼثويځی٥ڃبیی
ٽىيډی بځبیيثای ١يی ډىبت يبی ٽىویی٤ډلشىي ىبی
.وٺىاوياويبییٽډبویایؼبىيبځبیبیٵٮبڃ
1 adaptations 2 By-products 3 Random effects 4 After Tooby & Cosmides, 1992, pp. 61-62
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 108
یټٵشبیټ<جوؼیت آوپ بځبی»ثای » ى ځٵش و٪ ډیبنى ى ثبیشی
و٪ا٭٢بیځو سمبډیډلی٤یډى ٥جیٮی»بیى ٭جبر« ث ثؿڈثوى.
ووىىزپڄثٵىويځیډٺ٦ٮیاكياٹڄىثبیي،ډىو٪ٵشبىیڂ،
ىځوآنیا٭٢بیاٽظیبمییټډوثشانآنا؛٥یٽ٩بى
ٽسىببيٽببیی.اشظىببیډمیثایایهډ٫١يػىىاى،و٪یو٪ځٵز
ډثىاىا.1یهبیایټػمٮیزيػىىاوي٭ىیټػىیبىیډؼم
اٽظٽٽىیڈثایهسبٽیياٵبٹډیهایڈدىاهز،اډبسبثایىؼبایهاشظىببثی
.هويثؿڈډیػمٮیزیټىسمبډیا٭٢بیببځبی
«څيډبببځبییمثایهډٮىبویزٽٶزایه<بسبصگبسیثدى«سضذیبثذ
ثیبیابځبیوسڅي٩بىڂبڇثبیيا ىكٺیٺز، ډيري. داب ب
سڅي٩بډی وي. اډباٽظباوبنیيیبثىيبځبییټ،اٵشهډظال ز،
بسبیټبڃداسڅيي٫ثاٵشهومیاوبن ډظبڃٽىىي. بیدشبنىیڂ،
ى.ومی٩بثچٯبسبډبناډازیبثىييایبځبیثبایىپازٽوبن
یټبٵیاوشوبةىوڄث٭ىان:ضذاتخبةایجبدهیبتسطفشآیذسبصگبسی
ٽىيوياويٵیچشډیسپظیځوٽوٺیىابییډوثیبیا؛ٽىي٭مڄډی
يثایهىډیسپاڄوىبٵیایهٵآیىي2ىي.ی٭جډیيثثٺیاػب
سسیت وڄ وڄ ډشٶبيرا ای از. بیډوآنٹجڄ ٽ ی ٵآیىيى
ثٮيډىشٺڄډیٵیچشبی وڄ ث ایهىڅیڄثبٹیډیوي ٭ىانث ث ٽ یټډبوىي
بیثيیڄثشا٥اكی،ډث٣ثثٺبءیبسڅیيډظڄیبیثاییټډئچاپب
ډ)ٹیت ) ى ػى زػمٮیآن ایٶب اوٺ ويٽى . سسیت، ایه ٽبٽىث 1 Buss & Hawley, 2011 2 Dawkins, 1996
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 109
یټ،بځبی ث٭جبراییبیډئچكڄ سىٹیٸاز. آنبځبیایىپ،
یټبځبیو٭بٽبٽىٽىي.یډىو٪ٽمټډیځوډظڄثٺبءيسڅیيؿ٦ث
،مڂیٵشببیډڅٶ.ىییيډیىببییيسبیآنٵشب«يی٥اكی»يیا
٥ٽىىي.مبنٽډٮیهوٺایٶبډییبییټډئچثپچیىٹیٸثایكڄ
ٽبآډيیبډڄ،یټبځبیٹجڃیټٵشبث٭ىانډٮیببیٽٽىیڈ،1ٵڄ
ډ٦چة( پچی ث ډئچ )كڄ )كڄډٺشياو، پثىن ث ثیىڄډئچ و٪ا
یټبیسپیڄسمبډیثو)ىٹیٸثىن(،بیى ثایىشیبثیث یوشیؼىىي
ي سوشىي(، ىاای ٹبثڄډٮیه ثىن ډ٦چةپى)٭مچا٭شمبى يى ثبٵز
1ایٽثای٭مڄىآن٥اكیياز.(ډیى
اى.ىاثشيا،یټډث٣ثهىاىیسپبډڄىيبځبیاش<طیدساىتکبهل
ىیپیاا٭٢بیػمٮیز-DNAثىایىیټٹ٦ٮایټه٦بیٽذی-ػ،
ٵبايی،اډبشىيډ٢ثٺبءیبسڅیيډظڄبثایػىي.اځؿاٽظمډی
ثشاويډٽ.اځػډٶیيشىيٵىثایثٺبءيسڅیيډظڄسبىٳثهیاآوب
،آوڂبډیزسڅیيډظچیٽبٵیااویٽىي،بیا٭٢بیػمٮیزىډٺبثڄٵىډٽث
.ثایهسسیت،ىوڄډىشٺڄهاييثٮيثوڄ،ثبآنػډسج٤یډو
ثاطډٮیهیټٵىسىبٽىاثشياويډیایډوآنثیشیىاایثٮياٵاى
ىااي ب،اځمـىبنایهػثډٵٺیزوڄځثب.ازیټػآنا
ػمٮیزدوهاييي٭٢اا٭٢بیهیاىاډىي،اوؼبڇىسمبڇ
آنهايي.یډىو٪ياػيځو
1 See Confer et al., 2010; Tooby & Cosmides, 1992, 2005; Williams, 1966
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 110
«ٽىىيبځبډلی٤» یب ،1EEAسٽیت ث ىاى ببیاوشوبثیٽٵآډبیاب
ىیڂ،ثثبن2.ىډیبځبییټایؼبىثىييډىؼمډییټىيكیه
بځبٽىىي» یټی«ډلی٤ ث ىاى اب ډبئڄٵببځبی یب اوشوبثی، بی
ایبی ځوپڄثب٭ضٽ ث .اوييسپبډچیىا٥یىيانیډىو٪ىاىن
بځبٽىىي»ثایډظبڃ، ىاىثٵبب«ډلی٤ هبییاوشوبثیثایؿڈاب
بیډڅٶایډلی٤ياىآډيازي٥یيبډیچینبڃ،ډىؼثایؼبىٽ
ازيثیىبیییشڈ ىیڂ. بځبٽىىي»،ډظبڃ ډلی٤ ثایكٽزيیىيدب«
ىاىایٵببیاوشوبثیازٽث س،ٽسبوجشبیډبویىيىیټٽاب
یٮىی ډلی٤،ډیچینبڃ4.4ييىك٥ی ازای آډي وپشثاوبنياى ی.
چٽ بځبٽىىي»یيیآنازٽ ډلی٤ » ډپبن یب یټډبن وياى،ث هباب
اوشوبث ٵببی ث ثیش اییثچپ ٽ ىاى ڈاب يی ایؼبىبځبیث ا
اويٽى بځبی سسیت، ایه ث بځبٽىىيډلی»یټ. ٤» هىی ث ډىل
یټیىاى.ىي آنبځبیثډيرډبویابىاىٽ٥ی،«بځبی»سپبډڄ
٭مډیسبډبویٽسجيیڄثیټ٥اكی-بهشيازث،ډىو٪
.يازیډىو٪ثایځو
جبجیهحصالت .5
«بځبی»اځؿ ډلالر ب ډلالراچی سىب ٹ٦ٮب اډب شىي، ویشىي.آنسپبډڄ
ػبوجیٽىي.ډلالرباویسڅیيډیبځبی«ػبوجیډلالر»ٵآیىيسپبډچیمـىیه
ډيیځی ٽ كڄومیایبییئچبییشىي ثایاوؼبڇا ي یك٥اوییٽبٽىىي 1 Environment of evolutionary adaptedness 2 Tooby & Cosmides, 1992
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 111
آوباويوي ٵىډیىاويیٽبٽىیػىجبییٽثبډوما. ثويویت ٵب
آنبایهىڅیڄٽ بیځثب كارمبنىز؛اويثىيڄب ٽ یټالډخیټ٥
الډخاز.یټ٥اكیا«ػبوجیډلڃ»
اوبنثاوبناىو٪ثڂییي.یؾاييډياٽیيػىوياىٽوبنىيوبٳوبٳ
ىیڂبوي.ايیبیډییبسڅیيډظڄثٺبء یبىان،ٱا،ىببییيیآځىثوبٳ،ث٭جبر
ك ډبب، اوشوبةځبزپویبٵشها یب ومیډىبت، ٽمپی یؾ و٪ػٶز ث ٽىي.
وٺاییبیډئچیؾډشٺیڈىكڄ٥ډشٺیڈيؿٱیؿثوبٳيٽومی
یټبځبیاػبوجیوبٳیټډلڃډ٫١اایهٹاازٽ،ىياٹ٬ىاشثبي.
آنٱا٥ىبةیټډلڃػبوجیایٮىی-از .يډیثػىیهډبىاوبٵیٽا٥یٸ
ىو٪ځٵزالڇازسب«ػبوجیډلڃ»ایټيیځیثایایىپثشانثایهسسیت
ایبځبیډبیز ٥يمیه،ىببیىآناز«ػبوجیډلڃ»يیځیهایٽ
ثبآنبځبیماياز.ایهيیځیثؿ٭چزډوىٽ
تصبدفیاثشات .0
سبىٵی.اطارشىي«سبىٵیاطار»یب«كای»سپبډڄٵآیىيډیهيآهیهډلڃ
سٲییػو٪ی٭اډچیساوىيس٤ډی یبارب، بیاسٶبٷوبځبویيٱیډىش٪ىډلی٤،
یټاځبویڈاىؿبلیقسبىٵیځبی٭مچپىي.ایهاطارويایؼبىكیهىيان
ٹثيیٽبډذیسسبنٽينؿذیب،یټىشڂبیوشههىينٽىي،و٪یاهشالڃډی
سبىٵیثهیاطارایهيػىثبیيډشٽيٽثبپڄهايٽى.ډآناىؿب٭مچپى
ایٶبډظجشیٽىىييوىآنوٺډیاهشالڃایؼبىبی٭مچپىىویٮىی-هىظیشىي
ویڈ.ثایٵڈډ٫١ډظبڅیډیځبویڈىډىيشىي.ثایاكشیىیڂيثهی-ٽىىيډی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 112
وبهبڅیىډاىيػىوبیاازٽبیییوبماالډخٱبڅجبىاایایییډلٶ٪
ٮب٫ٹاالډخاسلز٭مچپىبایهوبمای،.ثبایهيػىآنازسڅیيايڅیيٵآیىي
ٽبساويثهثیآنډیيؿثيينیماوبىي؛یټالډخؿثبيػىومی يػٽىي.
میهوپشاز:ىٹی«ػبوجیرالډل»ا«كای»سمبی بیبیػىجث«كای»ٺب
.ازییبىيډشٺڄاؿىیهيیځیث٦یويايی٥اكیبيیځی
ډیٵآیىيٽىیڈ؛هال ایؼبى ډلڃ ببځبی-ٽىيسپبډچی ػبوجیډلالر،
ییټځواىىيپیڄبیسثوسانثىيیډیثبایهىش.سبىٵیاطارب،يبځبی
سلچیڄٽى ٽي يیځیٽياڇسلٺیٸٽى ب و٫ «بځبی»ا ٽياڇيشىي؛ ډلڃ»ب
اث٦سپبډچیى.ىاومىياناويثيػىآډي«اطارسبىٵی»بٵبث٭چزيٽياڇ«ػبوجی
ایه وجی ډیان ثب ىش ىاويډلالرا ډوشچٶی ثو٪ار كشی. ٽ ډٮشٺيوي هی
ٵىيیځی ث و٪یبیډىل اوبن ٵب ډٲبیاسبىٵیػبوجیډلڃیټثبن
1.شىيثٿډب ىیڂ ډياٻځيی ي اي ډیث اب سػی ٽٽىىيٹبثڄ وبن
ډی ىي اوبن ى ثبن ثبیي ىیټبځبی ث2.ډلة سپی ث ویبی هجوشبو،
.ثآډنثڂایڈبیآوباث٥ډشٺیڈٽٹبىیڈایيؿاويایڈيبیىاومىيانثب
یسپبډچی،مىشډلالرایهوجیڈو٪بی٭چمیىډىاهشالٳ٭الٱڈ
یابیټوپشسپبډچیثىاومىيان ٭مي«بځبی»یساٵٸىاوي: ډلالر یب
٥یٸٵآیىي ا شىي.سپبډڄ ډىشٺيان3اوشوبة اشٶ،سپبډچیىبیيانكشی هو٪ی
ویځڅي.یػ «بځبی»ډلیيػىيامیز"، یب ا٥یٸببځبیایؼبىينا،
1 Gould, 1991 2 Pinker, 1994 3 Alcock, 2009; Dawkins, 1982; Dennett, 1995; Gould, 1997; Trivers, 1985; Williams, 1992
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 113
اوشوبة ومی٥جیٮی اوپب ٥جیٮیٽىىي...ا اوشوبة ا ٱی ىیڂی ٭چمی بيٽب یؾ ي
1."یيآثایثػشيٽبآډي٥اكییؿىیها٭يثشاويٽىبىيومی
ایهسسیت، سمبډیث اوبنز ػمچ ا ډؼم٭ػبوان ا ياٹ٬ ى یيیٮیاب،
ازبځبی ي سپیڄ بځبیب ایه ا ثهی . شىياوياڇب كی و٪ی-بی
ځؿڈ ب، ثیىی، ؿبػاوب، اوياڇییبی ایه . ا٥ال٭بسب ٽ ا ی ډبئڄډسج٤ ثب
ٽىىيٽمټډیثډب،باایهبځبیىیڂي.ثهیىٽىډیىیبٵزډلی٤اشىيبی
اپچشیو٪ی؛ثشاویڈكٽزٽىیڈسب اشوانډث٣ثایشبىنبهشب ياوڂشبن، بیدب،
سمٽببځبیایهاهبىاويسبثیټیځيسپبډچیسمبیڄىببندب.يانثٿ
ىبهشی.بیيانبځبی:ٽىىي
سهحصلفشایذتکبهل–5.6جذل
1 Gould, 1997, pp. 53-58
هحصل تؼشیفهختصش
یكیهىيٽاويسپبډڄیبٵشٽثایهىڅیڄيیبثىييهیبسیاطی
ثكڄډبئڄػمٮیزبیډػىىاىیڂ٥اكیثشبن،سپبډڄ
.ډظبڃ:ثىيوبٳاويیبیبويث٣ثثٺبءيسڅیيډظڄډ
بسبصگبسی
يثبيٳاوؼبڇاوؼبډىيومیاییبیډچئثكڄیؾهیبسیٽ
ٵىٽبٽىیویتثبهیبرمااوي؛آوبويٽبٽى٥اكی
.ډظبڃ:وبٳ.اويثىډشڄبآنبځبیثایهىڅیڄٽثٵب،اويي
هحصالتجبجی
بیاسٶبٹی،سٲییار٭اډچیو٪یػس٤،)كای(اطاراسٶبٹی
؛اوييایؼبىىيانيكیهاسٶبٹبروبځبویيٱیډىش٪ىډلی٤،یب
یوبٳیټٵى.ډظبڃ:پڄيی
حاضی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 114
تکاهلی تحلیل حػط
ډوبر ا ٭چڈابییپی ٵ١یثىيیر، ى از. ىبیيانیبهب
كڃٵ١یثىیبن ،سپبډچی آوبډبئڄب كڄ اپببی ي ٭جبر:ؿهيډیبی ث
ٽایاویيبیبځبیياويډبثبآنيثيثىایٽویبٽبنیبډبئڄكڃس،ىٹیٸ
ثای ثایایىپىیبثیڈسپبډڄیبٵشازډبنویبٽبنىآنډبئڄكڄ سپبډچیىببنيان.
ٽىیڈ.ایهشثیسلچیڄاىٽىىي،ثبیي٦فډیثىيیرباؿ٦ایهٵ١ی
از.رځٵش2.1ىػييڃٽبایه
ػوهیتکبهلیظشی .6
سپبډڄ٭یو٪ی،ايڅیه٦قاسلچیڄ «٥جیٮیاوشوبةسپبډڄا٥یٸ»،از.اډيمډی
ډیبنث٭جبرىیڂ،-ىډیثیبننثثبن هىباو٪نسٶبير سپظی ډس،ډیان
٥ٽاڅجشمبن1ځیوي.پڄډیمیهٵایىيا٥یٸبویبځبیيازسپبډڄٵآیىي
٥جیٮیاز.ثبایهيػى،اوشوبةاٵآیىيؿییثی،یسپبډڄو٪یايڃځٶشیڈىٵڄ
سىاوشوبة ٵآیىي٥جیٮی، ثىیبىیب ای٭چمی ٹبى ٽ از ؿىیه ٽبٽىی٥اكیاز
ٽىيدیـیي ایؼبى ،ای يي ایه ٭ىان،ا ث آن ثب ایىؼب ڇ٭مډیى ى ٦ق سیه
ى.سپبډچیثهىډیبیو٪ی
ایهو٪ی،اډبهاویڈډی«و٪ی»امـىبنیټسپبډڄیو٪ی،اځؿډبدچاڇىایه
اٽظدیٵشډی«ياٹٮیز»٭چڇیشیث٭ىانیټىاومىيانس٤٭مډب سلٺیٺبرى.
يان ډیىبیى ثىب ٵ ایه ث و٪یسپبډچی ٽ ى از، لیق سپبډڄ يی
1 Cronin, 2005; Dawkins, 1982, 1989; Hamilton, 1964; Williams, 1966
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 115
ىځیدي ا هى ډشٺیمب ٦ق، ایه ى ي اوؼبڇ ىشیبی ٵایهآډىن
ٽىىيومی . يػى، ایه ٭مډیو٪یثب ٭جبراث٦بڃٹبثچیزسپبډڄی ث ىاى. ،ىیڂدیی
دیياایاكیبردیـیياځىاومىياناپبڃډظالثب٥ڄٽىنآناډشي.ساناډپبنډی
دیيایٽٽىىي ثٹبىث٭مڄ٥جیٮیاوشوبةساآویثبيٽبنثیبٽسبډيرډبن
٥یآنيی ډیاز)ډظال و٪ی ایه آوڂب ٶزي(، ثب٥ڄ ىاومىيانساوي اځ ى.
،آوڂببويوٶ٬ډی-اييوهى-ٵىػىڈٽثٹیجبناٽٴٽىىيبییبځبی
بډبيوياز.ديیيیټاایهیؾكبڃ،سبثاډيثبایه1ى.ډی٪یثب٥ڄایهو
هیبیسطحیتکبهلیبظشی .5
یدبییهدچى يډیبی٦قډیبویو٪یوثزثیي(وڂبٽى2.1)ثػييڃایهڇس
و٪یو٪ی ياڅيیىیډبی»ی «ځای و٪ی.«ػىیاوشوبة»ي ٦قایه بی ویډیبوی
ىنځاآډنثډىبتثایبییومو.آوبمـىیههىبناىاويبیهبیبه
ياڅيیىیځاییډبیو٪ی،ث٭ىانډظبڃآوبشىي.ٽىن٭چمیيبیيثب٥ڄبیو٪ی
ایهو٪ی ىو٪ثڂییي. «ػىیاوشوبة»یو٪یىدویيیډلٻیټث٭ىانا
(از،1971ىايیه)ػىییاوشوبةو٪یث٤.ایهو٪ی،ٽهىٽىي٭مڄډیسای
ډڅٶ ا دییپی ثای ٽچیيی ىڂبڇ٭مچپىثیىیبی ٹبثز،ػٶزاوشوبةاٵاى ي
ازیػىىين . ثى:سایاشيالڃ اىځایه يی ث ٽ ډبیػىی ځایبو
ٽىي)ثیشی میډاىاٱچتى و ػٶز،ډبى(ػىاډب اوشوبة يیثاوشوب،ىڂبڇ س
ػىیىډٺبثڄ،.سپبډڄهايیبٵزىيییٶبسؿىیه٭مڄهايٽىيساوځیوز
1 Darwin, 1859; Mayr, 1982; Williams, 1966
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 116
ډبیٽ ځای ٽمشی يی ث ڄډیاىځبن }ىڂبڇځیٽىي يڇ{-ٶزػاوشوبةس
-سٹبثشی ٹبثز ىڂبڇ ػىڈثب بن ىشیبثیث يسامىيبییػٶزث
سپبډڄهايیبٵز.-سځاډبی
یډوشچٴبځوثیثيزآډيااييډياٻس٤ٹیبساییو٪یبیدبی
از. ځو1كمبیزي ا ثیبی ډبىى ٽ بیی ډبیىب وب ثب ډٺبی ځای
اىځبنیسىڂیه يی اكشمبڃډیث ٽىىي، ٽ ىاى يػى ػٶزثیشی اوشوبة ى
بیډٮييىیيػىىاويٽى.ثبایهيػى،ځو٭مڄٽىىيساوبیثځیياوشوبوز
ب،ځوثایډظبڃ،ىثهیٽىىي.ځایډیډبیثيیٵويانبآوبوبثیشاډبى
آډينثىویبػىیازٽاىځبناسبډبنآن،يوٽبىوډیبیهىاىډبىسوڈ
ی،ٹثبٱ2ډډنػیػیٻبییو٪یځوسانثډی،ثایډظبڃٽىي.كمڄډیىينهى
می ي 3آثیاتو٭ی، اب، آوب ى ٽ ایهٽى ډبىپڄ،ث ثب ډٺبی ى بوب
4ىىي.ثیشیاوؼبڇډیځایډبی
ا ایهځو آثیاتى سوڈ، او ىیبٵزډیب ډبى ا آوڂب ي ٽیٽىي ى ا یآوب
ډبوىي ٽبوڂي هى ډیثب كمڄ ځو،ٽىي. ایه ډبىى ب دهبڂاو پچی ث ث
یایىپثبؿٽیػٶزوبىثبىډٺبثڄ،ٽىىي،يٹبثزډیثبیپيیڂوب«ثشیه»
اوشوبثی ډیسوي ٭مڄ ا٦الف ث ایه ػىیوٺ»ٽىىي. ډٮپبی » بیو٪یا
هىویزثهىی«ډبىیىڂی»یب«ویىڂی»ىيٽایهٽىي،يوبنډیډیكمبیزسای
ثب٭ض ٽ ولسٶبير ى ػى ډیاوشوبةیىي ث؛ىځی ث ایه وجیچپ ډیان
ث-سایډیبویی٦ق٪یوىيػىډث٣از.ثایهسسیت،ياڅيیىیځایډبی
1 Alcock, 2009 2 Mormon cricket 3 pipefish seahorse 4 Jones et al., 2001, Trivers, 1985
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 117
كمبیزس٤اوجیااييډياٻ-ػٶزیاوشوبةولٵڈىاثاډڈ٭ىانیټ
1.ىډی
سپبډڄبځبی٭مډیثبو٪یسایډیبویی٦قو٪یي:وڂبٽىی2.1ثومىاىيثب
٭یهىازاډببځبثبٵآیىيبیسپبډچیبیاياځؿىیيځبوپشایىؼبزٽاز.
ی٭مډییاو٪یځایياڅيیىیث٥ډى٦ٺیډبیو٪یسانډي٭یيٽومیكبڃ
ثيز ډیسپبډچی ٭جبآیي. ث ىیڂ، ر ااوشوبةیو٪یى وىی یؾ ٥جیٮی
و٪یځایډبی ثىبثایه، از. ویبډي ډیبن ث بی٦قياڅيیىی ډیبوی ثبؿىي ثبیي
هىاث٥ثبىي،اډبمـىیهبځبسپبډڄی٭مډیو٪ی ػياځبوثبیشیبیشڂی
ویطبثزٽىثبىي.
1 Also see Klug et al., 2010
اػیػیٻواز.ساو٪ػظثٿيسس،سبػمیٹی،ب،ػیػیٻډبىثیبیاځوثهالٳ
و٪ی س٤ ډ٫١ ډبیایه دیی ٹبثڄ ياڅيیىی ازځای ؛ثیىی ویا ځو، ایه ى
ثیشیاوؼبڇډیډبی يډبىثيی،اایهي؛ىيځایياڅيیىی ػظيبی او٪ بییٽیځیب
.ځیىرډیىاوشوبةډیثىشیبثیثوببډىؼثډٵٺیزآوبىٹبثزثببیډبى
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 118
خبظتکبهلیبیفشضی .0
ثای.ډلټثویڈاهببیسپبډچیٵ١یؿىيسبادبییهثيیڈي2.1ثیبییيىومىا
اويسپبډڄیبٵشثپچیایهازٽوبنىډث٣ډیاوبنثٽبٵ١یایومو،یپ
ډبػااایهٹاډى٦ٸ1ځاوي.ىاهشیبآوبډیبناسبډىاویاسػیقثيىيٽډىبث٬
:از
ډبی وبن ٽ آوؼب ا ىڂیىیځایايال يیٵويان ډیث اوؼبڇ ٥یىىي،
یبٵشسپبډڄ )دیوز،ػٶزاوشوبةىڂبڇٽاوي ٽىىي ٭مڄ يیثیىیځیاو ا
ياڅيیىی(ځاییډبیو٪ی
اوؿؿیییایهازٽىىيوبن،زاوشوبةػٶىڂبڇوبنډٮیببی،بىيډ٪
ثىاىاز.ثىبثایه،ٵډیبنااٵایٵويانثٺبءيسڅیيډظڄسبیویاډپبن
ػٶزسػیقىىيٽڈاويسبډىاویاث٭ىانٽوبنسپبډڄدیياٽىایهاز
بنشىي.ډىبث٬ثایبنيٵويانٹبىيڈډبیڄثسوی
ډي٭ی،سپبډچیازیياویایهیټٵ١ی -هبازیويایټبيٽبيػىیا
:ٽمټثاوبناكڄٽىيبییهبسبیټډئچيازٽ٥اكی-یټځای
.اوؼبڇىيٵوياننثٽبٵیځایډبیازٹبى٩باٽډىیاوشوبة
هبياوییایهٵ١ی ثایهډى٪ى.ډلټىساويډیث٥سؼثیوی،سپبډچی
بډ٦بڅٮٽىىييسٮییهٽىىيٽآیبثيیٮیاٵىڀٴساوىيوبناى٥یىاومىيانډی
سػیقډیوبناشی ډىبث٬ثایبنيىىيٽڈٹبىيڈډبیڄثسویډىاویا
ثبایهيػىٵوياوبن ػيیثپڄاځشىي. ایهٵ١یشیڈثبیينىآډثىوجبڃ
1 Buss, 1989a; Symons, 1979
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 119
ٵ١یثجیىیڈ دیایه ثیىیؿ ډیهبیبی سڅیي ي٩یٶٽىي. ٦قسیهدبییهی
:ثډجىبیایهٵ١یثایهسسیت،میهاز.2.1ومىاډاستىچچ
ثیىیډیدی .1 ى يیوبن ابییځیث ډىان ډىبث٬ىىيا ث ىشیبثی ثب ٽ
شىي و٪یيیځی؛ډسج٤ ثبالاػشمب٭یډٹٮیزبیی كييىثبال، سب ي ی،
؛ىیسثىناو٪ثٿ
ثیىیډیدی .2 ى ډؼىوڂبى سػاٵاى مز-وبن، ث ډىاویػچتثیش
ډیانطجز٥یٸاایهډ٫١اهشیبىاوي؛يډىبثٮیىهاييٽثو٪ډی
ى.ثیډیثىیڂانوڂیشه
ډیدی .3 ثیىی ى ٽ سبډیهاووبوی ى وډىبث٬بن ډٵٸ ى-يیشىاٹشبىی
اثیشیاكشمبڃثب-اٹشبىیىشیىاويبنثډىبث٬ډٺبیثبوبویٽان
.ػياويآوب
دیډیسمب ثیىیایه ب ىين ډیایٵ١یا ٽیي ىثیين ازوبن ډي٭ی ثایٽ
بيٽبډىبث٬ثبډىاناوشوبة يیث ایسپبډچی شىي. ثاډؼ ٵ١ی یټ
-بپزثوويثیىیاځدیوي.ىٽاآنٵ١یوبیډیبییثشڂیىاثیىیدی
يى؛ىوياىشیبثیثډىبث٬وبنث٦یثبیویشییهٽىبنىاىاځوډظال
ػيايناكشمبڃيىىي؛سػثیشیوبنومیثبډىبث٬آوبثمزډىانډؼىبوڂب
ډٮىبىایثبډىبث٬يثیاډىانوبن ایهٵ١یكمبیزوياى،ثبیپيیڂډىبث٬سٶبير آوڂب
اځ.اييوو ٵ١یبثیىیدیایهاډب، آوڂب آیىي، آنىز-ىزاآةى ٽڈى
ى.ډیكمبیز-ډٺ٬٦
ىبیيازيؿىيیه٦قاڅجشایهډ٫١ثيربى ىیڂاسلچیڄویٱبڅجب
ډی كشی ډب وٺىاوي. سلچیڄډ٫١ دډٶڄساوشیڈ بيٽببی اوا٫ ا ىاسی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 120
ػٶزیډئچكڄثبٽیاائىیڈا٥ال٭بس بيٽببییٽ؛ازډىبتډسج٤اوشوبة
ډباىاوشوبةػٶزیبیډی %ا99باوبنثایومو،ثبسػثایىپاوي.ٽىویبٽبن
ٽىثیىیٽیساندډی،1اويپبؿیويځیٽى-يويآځىبناث٭ىانسپبډچیسبین
هچزوبن سػیق یبٵشثای سپبډڄ ډىان ا بیی ٽ پباوي ثای الډىيځی ؛ډٵٸ
الڇثيویىزيؿڈ،ياشٺبډزډىبتثیه،مبىڂیٹيرثيویثبالبییو٪یيیځی
ثایپببی٥الوی.
بث٥ثیىیاځدی٭بیزياز:٭چڈاشبوياىای٤سمبډیثیىیي٥ٽډیمبن
ویباآنكبڄيثىويثیىیایٽایهدیویبیىي،آوڂبٵ١یسؼثیىزاٽبى
ډی اڃ ٵ١یی اځ ايى. ىشییب آوڂب ثيوي، اڃ یو٪یبیٽچیيیی
بییٽځیى.و٪یډىسىیيٹاډیویسڅیيٽىثىاٽایهٵ١یبرایډیبوی٦ق
وي،ډیىو٪ځٵشډیبوی٦قډلیبیو٪ی،ث٭ىانويسبییيډیث٥دیش
اځ يی ػبڅتث ډٶیيي ډ١٭بر و٪یيثایدسػث ثىاډهثوىي. بییٽ
وي.پزثوويٽىبځاشډییبث٥سؼثیبیثیشیویبوؼبډىيدي
ٽىي.ماډیبثایدبنثیټیداا،سلچیڄف٦اډییؿىیهاائ
ثب٥ڄٽىيثىيیرٹبىازیاييډياٽؿایىپډظال وپشایه.بیسپبډچیا
یټبيیټٵ١یازٽ ډى ى ډٮیه ډیياویٽبی ثبيساوي، اځاشجب كشی
ایٽىیټ٦قو٪ی ىزثبي.ډظال كشیثبالسډىؼثآنٵ١یيازٽبډال
ی٦قو٪یاوي،ثبڈاځډٮچڇىٽوبنثایسػیقډىانثبډىبث٬سپبډڄدیياوپى
ساويىزثبيډیسایيیىیياڅځایډیبویډبی ٽ. ایؿىیهثډمپهازؿا
1 Tooby & De Vore, 1987
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 121
یػسػیلبس ثبي؛ وبنموياى ى ځشبیالڇ ى وبن ىیسپبډچیبیيڈ
اوي.ثىډاػډلييىیزثبػٶزاوشوبةثایځییسمیڈډى
،ایىپىایهډى-لیقثبيډچیهبسپب-یياویٵ١ییټث٥ډبث،كشیاځ
وياىٽیب–اويثبډىبث٬سپبډڄیبٵشډىانػیقوبنثایس ثبڈیؾس٢میىیيػى
ایډظبڃ،ډمپهةىهاىيآډي.ثيىزاآآیٽاآنثيزډیبییثیىییدیم
ډىبث٬ثایایبنىىياډباډىاویٽىسبډیهډیډىبث٬اسػیقثبډىانثبایىپازوبن
ډٵ یببیي؛ٽىياډمى٫ډیينٽػياٹاویىیيػىثىڅیڄٸویشىيػياووي؛ډظال
ٽىييسمیڈثڂیىٽمیهډىووايساوزنثایهوشیؼثيٽ ثشیدیيا
یټاایه٭اډڄډی سلمڄٽىي. ثبپزډاػثیىیساويایهدیاث٦ا ډٮیها
ٽىي.
یٽچیيیایهازٽپشو يیٮیاثیسپبډچبیٵډڃایبثی اييډياٻكؼڈ
ثىيیربیسپبډچی،يٹشیثىٹزډىٶى.ٵ١یثیىیدییټوڅيډبث،يثشڂیىاى
بٽاایهٵ١یبییثیىیدیؿىبوـي،ينىاويشځاثآډنیزٹبثچٽبډالوي،
1.ويډیثب٥ڄبایهٵ١یآیىيٱچ٤اٽبىآیىيثيزډی
1 See Ketelaar & Ellis, 2000, for an excellent discussion of the issue of falsifiability
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 122
تکبهلی.5.6وداس تحلیل سطح ډی< وبن ا سپبډچی سلچیڄ ڇ ا یټوو ومىا ىي.ایه
ډیو٪ی ٹا دچ ثبالسیه ى سپبډڄ سی٭مډی و٪یځیى. و٪یبمبډی ثب ثبیشی ډیبوی یی٦ق
سپبډڄبځبثبىي،اډبى٭یهكبڃ بی.ایټاو٪یويډشٸومیاآنهىثوى٭مډی
ثيزسپبډچییباڅڂبیٵشبی-بيٽببیياویىډىیهببیسپبډچیٵ١ی،ډیبوی٦ق
دیسڅیيٽى.یټبیډلټثیىیسان٥یٶیادیبیسپبډچیهبډییټاٵ١یي.ثبآیډی
ځیوي.اوجیااييډياٻډىایبثیٹاډیبس٤بيو٪یاایهٵ١ی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 123
بیتکبهلیفشضیداستشاتظیثشایتلیذسجص
يسپبډچییبٵ١ی٭چمیثایسڅیيائيیټاشاسیا٦2.1فٽىومىاڇ
آنبیثیىیدی ثب ډیډسج٤ وبن ا اشاسی ایه سڅیيثىي. اای سپبډچی ٵ١یبر
ثبیڇاثبالسانډی،ؿاٽهاوي«ډشٸاو٪ی»یب«دبییهثثبالا»ساناشاسیډی
ٽی٭مډیو٪ی ډوشچٴثیينٽسپبډڄآٱب آنٵ١یبر ىين ا ي یى اډظالي. سىب
و٪یيی ډی«ٵاځیبیشڂی»ی ٽىدیسان اوبنثیىی هیبيويٽ ث وشیپیب
ساناډی،ثمیهپڄىيٽمټهاىيٽى.وشیپیثیاهیبيويانهىوىیټ
یټٵ١یثیينٽیي.ىىيډى،سای«ځایياڅيیىیډبی»ډیبویی٦قو٪ی
ثډاىسي٭مډیسٽچیاىياډ،دبییهثمزڇبیثبالیكٽزاثوػز
ساز.هبيػئی
يىډىاڅٮبىٵٷساوىيبډیٽو٪یبییازيیپیا«ثبالثدبییها»اشاسی
ٵ١یبڈياٹ٬وي.و٪ی ٽىىيٽیٵاڈډیيڈؿبؿثٽىىي،بٽمټډیثسڅیي
ځاندي ا ډث ٵويانډبیو٪یمیډ١٭بر یب يایزځایثهیبيويان
.ٽىيډی
سپبډچیيػى-بیياویٵ١ییيىيڇڈثایسڅیټاشاسیثبایهيػىثبیيثياویيٽ
)ثػييڃ ډی2.2ىاى. سانثبیټډبيوڂبٽىیي.(ثػبیي٫ٽىنثبیټو٪ی،
سانثيډیآوڂب،ځٵزریټډبيیټديیيػىيىډىيٹشیآٱبٽى.
ثبال» ث دبییه ٭مڄ«ا یټٵ١ی ډبي آن ٽبٽىبی ډى ى ي اډ٦فٽى ٽى.
یمیټو٪ییكشیثيينیپيیڂشىي،آوبایبثیدیشىكبڃبٽاوبنآوؼبیی
ډشػ ایهډبئڄډیوی٭مډب وي وياٽظډظال. یټو٪ی ویبیث آوبااٵاى ث سب وي
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 124
یبيويٽىىي،ثيیىيدباډیثبنثبیپيیڂاسجب٣ثٹاډیبا٥یٸثڂیيٽاوبن
بییویٵ١یسپبډڄی٭مډیوي.ىو٪یوجىډیبىځیځيثهیايٹبرثببی
ایىپاوبنثایوبنىاىن یبيوياډیثيیىيدبشىي،ثبنبياػي وجىبیث،
.هىثؿڈومیدىاويیډیځي
ایهكٺیٺزٽ ثیبیډب و٪یؿیبا ایىپس٤ كشیثيين ثیىیبیسپبډچیدیا
ثیبو٪یوجبیيثب٭ضىٽیبثیڈويىډی ایهډئچدی٭ىاثياویڈ؛ا
ایڈاسججیهٽىيآوـډبيٽىڇ{-ب}ثٽمټو٪یسانؿ٦ډیٽىیيډیٽ
ٽىي؟ٽمټډیبایهديیيسپبډچیثډبىٵڈوڂبآیبایىپ
:بی٭چمیثطجزیيىو٪ثڂییيديٽس٤اىیيځبایغیټثایډظبڃ،
،ډىانثای ػٶز، اوشوبة ٩بىڂبڇ ایهٹبثڄسػیىاىامیزوبنثيوی ډ١٭ی.
ساوىيثآبویىیبثىي.ویډیی٭چمیو٪ییټيایزثيينكشیازٽثیبیااٵاى
؛ىىيػاةاسػیقډیوبن،ډىانساويثڂیيٽاٽظمبڈاكشمبالډیكشیډبىثٿ
ديؿا؟ډیٽىييسىوجبڃډیسپبډچیډ٫١ا٭میٸيیپىوپشایهازٽاډب
یټثيوی٩بىي:اؿىیهس١یقډیایهډ٫١٭چز،یسپبډچیٵ١یسیهيدیٵش
ایهٵ١ی،آوـثای٥جٸ1ٽىي.ډیاائاياىآيیي١ٮیزىډىبیٵاياویون،ن
ثبثپچیٽازیډٮیىسىبوییبییٵشب،ډوازډىانػاة نىاىآيی
٥یاسجب٣از ػٶزاوشوبةاىآيیبیایهونډجىبیډىاویٽث،سپبډچیىيان.
-اويٽى ٵبٹي وبوی ٽ ډىاوی ثب ډٺبی ونى ٭ىانبایه ث -اويػٶزثځیيا
اوي.هىثػبیځاشثیشیااىځبن
1 Sugiyama, 2005
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 125
ٽمٽىاز:وجزىببییابونیپیاایه1ىبثوبڇىيويایىڀيانیټ
ٽمٽؿپشثىنىي)یٮىیدبییهWHRایهىیيځبډي٭یازٽWHR.2ثڅڂه،یب
از:ډسج٤ثباىآيیپڄثىي(څڂهىيوجزث
وي.ثبىاډیسثبالWHRوبویثباسىڂبڇيى،سدبییهWHRبثیوبو .1
ثیمبیاكشمبڃ .2 ثبالسثیشWHRثبیىوبویىينٹچجیيډپالرٱيىيٹ٫
ىين)ثیمبییایهډپالرىيي؛از ٱيى ثباىآيی(یٹچجیيډپالر
ىاسجب٣از.س١ٮیٴ
یىڀثىبثا ډییه ځیىوشیؼ ډىان ډیٽ سػیق ثب ىىي ثب دبییهWHRوبوی ػٶزس
ډڈاويٽٹبىويایهون٥یسپبډڄیبٵشيایىپډىان،وي ثيوی ىډىي١ٮیز
ي.ىوبناسویىاىآيی
ى ا ٵىڀډشى٭یا٥یٴیىڀایهډ٫١ ثثیٽى.ب يییابسىانډاي
ویٽامىاىياډىانډیوبنډیبیډشٶبيرWHRوبویثب ثين هازسبىي
ثپىيثایبنػاة ثهیسازىای ى ٽم)یٮىیىيثى WHR0.70سیب.
ىيڅڂهثى(؛ٶز 0.90يىثهیىیڂ0.80ىثهیىیڂىڈ یایهسلٺیٸوشیؼ.
ىډىاوی-ډشليآډیپباآٵیٺبځٵشسبثیڄسبایبالر-بٵىڀیمىوبنىاىٽ
یبٵشىي.ډ٦بڅٮبرسډیاامػاةWHR0.70وبویثب،ىیهډوشچٴ
ىاىوبنډوشچٶیاوبنثډىانسبيی٥یآنٽ-«ؿڈسٮٺیت»اوؼبڇيثي
سبییيډیوی-يډی ٽ دشبنسىډیبنٽىىي ثب ما ثیشی، اثشياییينطبثز»یومهب،
«ؿڈ «ثىنىیب٭ز»ډىاناىيٽایبثیيوبنډیىىيثهىاهشبډیا
1 Devendra Singh 2 Singh, 1993
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 126
ٽیث٥ىیثىبثایهاځؿ1اٵشي.ثیبی٬يهىٽباسٶبٷډی،وبنثينپڄ
ایهديیينىاىمؿاییثایس١یقاډب،ىىيوبنامیزډیډىانث٩بيٽىاوډی
.يوځاىآډنثيسڅیييیبیسپبډچیهبالڇازٽٵ١ی
یوبییثىيوپشسانبډیٵ١یآډنسڅیييثای«دبییهثثبالا»ىډىاشاسی
:ابٽى
1. ىاومىيان ثای اډی ديیيدیٵشٽبډال ذبازٽ ي ٽىىي ډبي ثا
ثذىاويبديیييٽبٽىبیآنبشڂبهبىډىدىایٵ١ی . ىثایډظبڃ،
باثشياایهډئچٽػبنىكبڃاوجب٣ازډبيي،يذو٪یوؼڇ٭چڈ
٭بڅییټډپمڄ«دبییهثثبالا»اشاسی١یقىىي.ىياٹ٬،ٮیٽىويسبآناس
ثبالثدبییها»ډلبیو٪یثایٵ١ی بییٽىډىديیيثيی-از«
اوي.،اډبىثطجزویيىاوييػى
سٹیٸآنثشڂیىاى.ؿٵ١یىىٹزثایاويایسپبډچیسبیټٵ١یا .2
دیثيزثبي، ايیآنثیىیىاىن آبنب ساز. ثیىیایهدیډ٫١ ٱبڅجبب
ډى ډیای«ي٥اكیبیيیځی»ى ډیٽځیىر اوش٪ب بځبیيى
ثیىی،ىیدادییثدیي،ځبڇثځبڇثبي.آوبكبئډٶيىرلز
دٵ١یآن ٽ ډیبثیىییبیی آةى ا ٱچ٤ یبن ډیآیي ځاش يٽىب وي
.ثایهسسیت،ويكٶ٨ډیىىيلیلیثيزډیبیىییثدیدیشآوبییٽ
آنایهبهاوجبشیازٽي١ٮیزٽچیكبٽیایټيوي ثی٭چمیا٥یٸ
دیـیيځیيٽبٽىبیبيډٽٴمز وىیټچیسپبډ-ياویٽببیػىیز،
ى.سډیيوىیټ
1 Dixon et al., 2010
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 127
بیتکبهلیداستشاتظیثشایتلیذسجصفشضی-5.5جذل
هحسیباستشاتظیدم<استشاتظیهطبذ
«اصپبییيثثبال»
استشاتظیال<استشاتظیهطتقاصظشییب
«اصثبالثپبییي»
،ٵ١یىډىٽبٽىبیسڅیيځبڇايڃ:
ډػى.یثډجىبیډبي
بوبن،ىىانىډٺبیثډبي:ډ-ډظبڃ:اڅٴ
ثيوی ٩ب ث ػٶز ثیشیاوشوبة امیز
ىىي.ډی
اػياىی-ة ډىان ث وبن، ٩ب ٵ١ی:
ناائډیون اىآيی ٽىبییاي١ٮیز
از.
و٪ی ا ٵ١ی ٽیين ثیين ايڃ: یځبڇ
ډػى
و٪ی ډجىبی ث ډبیډظبڃ: ياڅيیىی،ی ځای
ٽډی آوؼب ا ٽ ٽى ډ٦ف ا ایهٵ١ی سان
ډبی اوؼبڇوبن ٵويان ث ثیشی ځای
وزډی ػٶز، اوشوبة ى يځیاوىىي، س
ٽىىي.ساډىان٭مڄډیاوشوبثی
دیځبڇ ىؼ ډجىبیثیىیىيڇ: ث ٽ بیی
ځٵشاز.یډٽرٵ١ی
آډبی اوؼبڇ آیبډظبڃ: ایىپ، سٮییه ثای
ډىانىډىػاثیز، ډٮیببییجبىبهشی
وىیپیىاىثبون ناسجب٣ بیاىآيی
یبو.
دیځبڇ ىؼ ډجىبیثیىیىيڇ: ث ٽ بیی
ځٵشاز.یډٽرٵ١ی
ثیىیډظبڃ:اوؼبڇآډبیثایىؼایهدی
آډی ث اٹياڇ وبن، ثٽ ثیش ا ػىی
ډی ډٮیببیوزسبهی ي سیځیاواوياوي
ثایهپڄ سب آډیىاوي، ثایډاٵٺزثب
ي سٮي ډیان ي ډٽ، ډى ي١ٮیز ثشاوىي
يٵبىایاياایبثیٽىىي.
ایىپآیباييډياٻځبڇ ایبثی : ڇ:.ٽىيیبوبكمبیزډیثیىیادی
دبییهػاثیزىاىيWHRډظبڃ:ثایډىان،
WHRمجشڂی ن اىآيی ډیان دبییهثب
ىاى. مپبان.، ي یىڀ،2010)ىیپن ؛
1993)
ایىپآیباييډياٻاځبڇ ڇ:ایبثیٽىيیبو.بكمبیزډیثیىیدی
ثیشث ػىیا اٹياڇثآډی وبن، ډظبڃ:
ډی ډٮیببیوزسبهی ي سیځیاواوياوي
)ثبي ػىیىاوي. آډی ثایډاٵٺزثب
(2009؛ٽىیيمپبان.،1993امیز،
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 128
تکاهلی سایػاصکاسای ىاؼاى: بیا ػشؿت چیؼتی
:ٽىیڈډیسپبډچیثیىبیياناويازاوبنااؿڈؿیشیىایهثو،ډب
ىاایشیشىيیځومىیڈٽوبنډیايال اػمچاوبن، بییشی،
.ڇ{اس١یقىاى-}ؿاییيؿڂوڂیدیيایيٽىسیٴآناسانٽډی
ایثىیبىیياكيبییٮىی-ىیڈډیسٮیٶیثيزسپبډچی،ابيٽببیياویىيډب
.ىىياوبناسپیڄډیز،ثيیڈٽ
،ٽىیڈثیډیسپبډچیابيٽببیياویډڈبیيیځیاوؼبڇ.
ی هجدات داسای ػشؿت ؼتذ. و
زثٿثدیټیازٽثيیؿبدباثيى،یټیبڃایهثویاز
يبی ایهثویازىاشثبي، پبٽىي. ثایٱا دياوازٽػبوانا
ډكچ دیچىایدیچیياى ثيذثىيهىثشىييسجيیڄثیټدياوى،ای،
ایهثویازىوجبڃ يػٶزثيى. ىٵب٫بیاهىسیهبدزازٽثبٱا
.دزثبالٽ،يالٻبیبمثب،يځناهىىٵب٫ٽىيثاثباٵبوينيٽىي،
كیه،ایځوبیػبواناز.يآنزډشٶبيرازیىاىایشځو
سپبډچی سبین اوشوبثا ډىلیٵببی ٵىی ث از ٽى سؼث ثبا ثىبثایه ي
از.ثىيثيډىلثٵىبیئڄډبایاډؼم٭
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 129
-بىیډىلثٵىډیډبیټځوابییٽيیځی-بویىاایزشىياوبن
سمبډی يانو٪یي ډیبی اب آن ث پچی ث وی ىبهشی ٽىىي. ډظبڃ، ډى٪ثای ا
ا.ازػىیيدهبڂاويیيبیسپبوایاډؼم٭اوبنٵيیي،زيیڂمو
ػیمډى٪ ز،يیچیبڇ ٱیبډڄاوبن كشیازیډوشچٴيب سیسیه. ي سىي
اىیپبڃیٵشبځاییو٪یو٪ی،ځابیډلی٤و٪ی ثی.اٳ.اپیى ډیوی ٽ٭ىان ٽىىي
از ز ىاای آوب-اوبن ډى٪ ا ، اوبن سٮيز بيٽببیاىبډڄ اويٽی
سمبډیاز٭بڇیبىځیی يانو٪ی. ثبةىبهشیبی ى هى ثىیبن اوبنى ز
.ىاويډٶي١بسی
ایازٽٹبىثسڅیييىبهشسىبٵآیىي«٥جیٮیاوشوبة٥یٸڄاپبډس»اآوؼبییپ
و٪یزثىیبىیاػای سمبډی از، ياناوبن ٱیډشٺیمببی یب ډشٺیمب ىبهشی
ای٭چیآنٵآیىي«٥جیٮیاوشوبةپبډڄا٥یٸس»يیىاويشبسپبډچیشىي.اځاوبن
یسپبډچهبشڂبثٮيیایهاز:ثیدوڂبآىي،ٽازٽایهزاسڅیيډی
ىويانؿاوبن ٵآیىيآیبثی؟ثماىاىاوبنزیثایډئچځییىشبيى
ازسپبډڄ ٹبى ا٥ال٭بسیىډى سالثایاوبنثيي؟ٵایىيایهبیٵآيىثډب
.شیڈثىوجبڅایهٽشبةبیٽچیيیمبنؿییازٽىثایهدثایدبن
به كبڅیپ ځشىى «سپبډچیىبییز»سی سلچیڄيٽب سمبډیسپبډچیثب
يانازییټاځبویڈىىياػایسپیڄ ىبیسپبډچیثپچ، سىب ثیډلييىس،
،چیایابيٽببیسپبډیډؼم٭اوبنثډظبثهسلچیڄ:یسمٽىاىبیياوثو
بییډیى آن ډیٽ ٵٮبڃ ا بيٽبب ٵشببیی ي ٽىىي، س٤ سڅیيایهٽ بٽبب
وي.ډی بهثىبثایه، ى سپبډچیيان»ی ىبی » بځبیایىشډب ا ثیب ا
.سپبډچی:بيٽببیياوییهاوبنشىيىىيپڄٽٽىیڈډی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 130
تکاهلی یسا یک ػاصکاس تؼشیف
-ساییکسبصکبس .1 استکیدلیلثضکلایيتکبهلیث هکشسکطشاحیضذ طس ث
تبسیختکبهلیتاستاست ایه.کذثقبءیبتلیذهثلحلساثطثبیهؼیيسادسیکهسئلطی
آنډٮىبزٽپڄ ٽچیيیيبی٥اكیيیځیيیټبيٽبث ث جی یآن،
ٽچیيٽثبیشیپڄبهشياز.ىزډظڄهبازٽډشىبتثبیټٹٶڄ
ياویویثبیشیثببییټبيٽبيیځیىيویٹٶڄثبي،پڄډى٦جٸثببهشب
ثایكڄيیځی ٭يڇیبییټډئچبیالڇ سڅیيډظڄمبىڀثبي. یب ثٺبء
ى ثبډٵٺیز بیډئچبځبی ٭يڇ،ی ډٮىبی یډٵٺث ا ځ ى بٵیز
سپبډڄاز.اوشوبثی
.طشاحیضذاستیکچکیاصاطالػبتقطؼثشایدسگیشضذىثبتکبهلیساییکسبصکبس .2
ٽىیڈيهىاثبډیيٽډبؿڈډیو٪اوبناىو٪ثڂییي.اځؿثڈؿ
اؿپییٽسىبثډلييىډبثیىیڈ،اډبياٹٮیزایهازٽؿڈؿیاډیبمجسٺی
ثیىبییٹایځشٽىينىشسىبثآن-كبازاڅپشيډٲىب٥یډشى٫اډاع
ډبىاوي ىیين. ث ٽسبایپاډاعٹبى ٽ ا ثویشیڈ؛ىیيایشىيیځشس
.ثیىیڈویومیشىيثیىبیییځشاىیییاٽثچىيسااډاعمیهپڄ
ایډلييىییډؼم٭ډب٥اكیيازسبىیيایوی،ؿڈ٥یٴينكشیى
ىاىٽبثایسویڅجایاوبنىببځبیيیؿڈ1ا٥ال٭برادىاٽىي.
ىببځبیكٽزٽ٥میهي؛ٽىيډش٢بىااایبءىیبٵزډیبیوپز
ٽىاويایبیډوي٥یيیچڃي.آوبمـىیهىىاسویډیػبثؼبییؿیب 1 Marr, 1982; Van der Linde et al., 2009
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 131
ثىبثایهؿڈیټاثاثایٽىىيځىآيیډیایبءوڀډىاىډٮیىیا٥ال٭بر .
ویزمىیين ؿیب ثچپی ٵب سب از ي ك٥اكی ډیبن ثیبا ی
ثبڅٺ،ثٿ ىيناډاعادىاٽىي:ډلييىیاا٥ال٭برثوسیاا٥ال٭بر
،ياایهٹجیڄ.ػبثؼبییؿیب،با٥ال٭برډث٣ثڅج،یثیىبییځش
بيٽب ډبث، ٥ ياویث سثایایٽ ډب ا ازسىب ثو٥اكیي
سػیلبرىا.ؿیبییهیيبیكٽز-ٽىيډیډلييىیاا٥ال٭برادىا
اډیبناويسبمڂی٥اكیيوی،يػٶزیشڂبٱا،اوشوبةیډبثاییبٵشبډڄسپ
.ىیبٵزٽىىياآوبیډلييىیایډؼم٭سىب،اوشبییاا٥ال٭برثبڅٺیثیىاډى
ٵٮبڃډیون ،ٽىيبیډلييىیٽبيٽبا ډلی٤ىشىيٽبییمبنیب
ثثیبجیٽشىيبییاډلی٤اډيیونيیباويشډػىثىځسپبډچی
.شىيبیاػياىیون
آىثاسگبیسندسهسدیکهسئلتکبهلی-یکسبصکبسسایداددسى .3 یسبصضیهؼیيکثب
ځیيثډبډی،یينهىكبڃیټډبىیينىوبیاىاىين.دذاطالػبتیهیسثشست
یټډئچ ثب شیٽ آیتڈیبیډٮیهيثي ایهډى، ى بیي، ػمبویي
كشی ينډٿ ځیي ر ى ىين. مـن ډشٶبيرىاىی ؿیبیثبی
ډٺبثچ-هاٽی ى ي ډشٮٶه ډٮ٦ییهسي ډی-ي مب یټث ثب ٽ ځیي
بیډئچ ی ث ډث٣ ى اوشوبةثٺبء هال،ډى ٥ ث شیي. ډاػ ٱا
ىين اځبویڈ ث ډیىاى ا٥ال٫ ٽ ىي بیډئچؿثب ازی يثي ایهای .
ایه٥ویزث٭جبرىیڂ،ىي.آځبیمډیډ٫١سٺیجبمیهبعا٦ق
یآب!ډهثبیټډئچ»،ثبهىثڂیىيدوزاثثپىييبدیشایىكبڃٽاوبن
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 132
وبهىآځببيٽببیى٭،ثث٥«ٱايثيشڈ!بیىډىاوشوبة
ویز.ډث٥یبیاډئچیثآځبویبیي؛ٽىيٱااٵٮبڃډیاوشوبة
ثضد.تجذیلهیدادگیشیثثشىتصوینذػقااصطشیقکبهلیتساییکسبصکبسدادىدس .4
ساویيسمیڈثڂییيٽثآنكمچٽىیي،اآنٵاٽىیي،یبىػبډب،ډیىیينډل٠
یيٽآناثجچٮیيیبساویياوشوبةٽى،ډییدیشایسىٽیينسبنثوي.داثټه
ٳ آن )و٪ا ثبیيٽىیي ىاش یڈ اځ ٹا٭ي(ډظال سمیڈ. یځیی یټ
ډؼم٭-شىيىشاڅٮمڄ آوڂب»بیځاایا اځ، ثایٹاىاىن« ىاځبویڈ
ى،ډمپهډاػډیٱ٢جىبٻویىٵ٢بی٭مډیثبٵىایهیبآنډی.يٹشی
اځكیٴ"؛ىسمیڈثڂیډ٫١اػ٬ث«آوڂب،اځ»ځییسمیڈي٭ٹاایهازثب
اځ"؛"ٵییپیهىىایٽه،آوڂباوجىاسزسيديسظػهمڂیهثٿ
سزسي١ٮیٴسػظهمڂیهٽؿټكیٴ ا اي ثب آوڂب ایه."ىځی، ى
ځییسمیڈٹا٭يایډٮیه(ا٥یٸظهمڂیهثبػٵىیىاىب)ډاػثبډظبڃ،ىين
آوڂب»)ډاكڄ اځ، ثين«( ىاث یب )كمچ ډیٵاى سجيیڄ )( ى. ث وڂب2.2ومىا
ٽىیي.(
تکبهلی-سبصکبسبیسای5.5وداس
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 133
سبصکبسدادثشى .5 سبیشهیتکبهلی-ساییک ثشای اطالػبتی فیضیلطیک، فؼبلیتی تاذ
:بیټډداىیينډظالآضکبسثبضذ.یکسفتبسثشصسبصکبسبیسای،یب
٪ٵییڅیټ(؛ىاىیبثشیي)ثينیيٵییڅیټثاوڂیوشمبډمپهازاو
ایها٥ال٭برثایبی هټبیٵشبیو٪یوشوبةاډمپهازا یبينىػب
بيٽببیياوی(؛ځیوشهاشٶبىٽىیي)ا٥ال٭بسیثایبی
ٵشبی(ىاىثثڂییي.)ثين(ډظالځیوشه)ایاوؼبڇٽىثایبثیایهساویيایبډی
كبىریټډظبڃ ثڂییي: و٪ ى یټىیڂا ٵٽىیيثب ػىی-٭ب٥ٶیػىی.
یټډمبویډی ث ثایٳهى يٹشیویيویسٻډیيیييذاسبٷا ٽىیي.
ثډی ډیځىیي، ٽډشػ كبڃیػى-٭ب٥ٶییټیي ى یځٶشڂیسبن يد
ثؿمبنثیبوىیټثیپيیڂوشىي.آنىیڂازیؼبنثبٵىی اويي٭میٺب
شىي.ایهیپيیڂٽثآاډیىكبڃڅمیيډشػډیآوڂب؛اويهیيیپيیڂ
ډمپهازيون وبڇب ػىیكبىر»اٽىیث » ىمب ایه،ىياٹ٬.یىثاوڂا
یهجایټډئچثمبيٽىىيىاىثایایهبيٽب٭مڄډیبمـنىينون
ډجىبیىاىثنيایهىذ،سبن.ػىی٭ب٥ٶییټاىزىاىنه٦ىىي:ډیبی
یایهوبىیيځٵشهىي،ى.یټځیىځییایبثیډیسمیڈایاٹا٭يډؼم٭
ث ا هى ي ىنوٶمیاٵاى ځیىٹیتسيیي،ىیڂیځیىاز. ڇاز. ،ی
ين همڂیه یټآیتي ث یټځیىػىی-٭ب٥ٶیىن از. سبن ىیڂ ویی
اث٦ثبوڂی ثينى ثىبثایه، از. ډییټبيٽبىاىسبن ٵییڅیټياوی ساوي
بيٽببیىاىیثایبیىن(،یبىينی)ډاػ،سيیي،آیت)ثاوڂیوشڂی(،ٵشب
سبن(اث٦ىي١ٮیزثبوڂیياویثبي.)
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 134
تکبهلییکسبصکبسسایدادثشى .6 ىز.استهؼیيیسبصضییکهسئلدسساستبیحل
یډئچٵىاایټ،ػىی-٭ب٥ٶیییټثبڅٺبیهیبوز٥ٽونمبن
ډیبی بيٽبٽىيثبهج كبىر، )ثينػىی وی ډئچایهكڄثایىاى(
از. وشیؼ٥اكیي ډمپهازى مب، ػىی سيیييكیٴیكبىر
سٻٽىي، ا لى ا-٭ب٥ٶییټیب ځڇػىیمب ډى٬ى، ثٺی یبځٵشهثب
اث٦ى.ثبوڂیىاث٦ډىؼثٹ٬٦ی ساويډیهياىبیټاایهبسيايڇ
ثبي.ٵىیبیثایډئچكڄمـنیټا
٥اكیيبییئچډیټكڄىاى(ثای)ثينياویایىپیټبيٽبځٶشه
ااز ویزٽ ایهډٮىب كڄث ډٵٸهاىيثى. یب ثیى ما ب ډمپهډظال
مب٭الٱڈػىی-٭ب٥ٶییټیبمبثبسيیيلىاسٻوپىي.زكیٴا
مب آٶشڂی آنٵىاىاډىي. ٽیټویزیاچیایهوپشثىبثایهثاث٦ثب
ثچپایهډٵٸډیډىؼثیټاپبماىاى()ثينياویبيٽب ازى،
بيٽب آن ىٽ ٽ ډلی٦ی ى از یبٵش سپبډڄ آن ډیبوڂیهث ا٥ ثش
.ازیبیډئچٹبىثكڄبیٹیتاشاسی
یټیسپبډچیىځشیډمیٽثبیيثهب٥ثذبیيایهازٽبيٽبیٽوپش
و،ثایوم.ثبيیبوجبيیټاپبډٵٸډمپهازثایاډيثىازډٵٸاپب
،یسپبډچی،ىځشؿةیؿیبیډسػیق ؿاٽ؛ثىازاو٦جبٹیاډیآپبا
ثيا٦ثبايٽمیبةاٽبڅیاز.ؿثییټډىج٬ اډي، ایهيػى يیثب دیشا
مجځیٽ ى ځ ٽىب یټډىج٬هیبثبنثؿڈډیي ؿثیىیڂ ٽمیبةهى،
ثیٽىثب٭ضډیؿىیهډاىیسػیقډبثاییٹیائٺاډيیهسسیت،ثاویز.
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 135
ٽىیڈ ډٳ ؿثی اويا وثا ث ایه یٽ
بیٹچت،ٿساويډىؼثثشينډیهى
يثایه٥یٸثٺبیډبايٹچجیبیيكمچ
ىڅیڄیٽچیيیایهازٽثه٦اوياى.وپش
سپبډایىپ ثچیبيٽببی ٽىوی، پڄ
ٽشىي از ىيایه سپبډڄى ای بن،
٭مچپى ٽىوی پڄ .اويىاشیډٵٺ٥یٸ
وی اډي آوب او٦جبٹیایىپ –ىاويٽبٽىی
ثٺبءآوباډيویډىؼثاٵایآیبیٮىیایىپ
ثیایسؼډئچ–ويیبوډیٵىيسڅیيډظڄ
ى.سٮییهازٽثبیيډىثډىثیي
اځبویڈازٽ٥اكیایايويبىينسپبډچیډؼم٭ياویىډؼم٫،یټبيٽب
ٹ٦ٮ سب از ثىاي ا ا٥ال٭بر ا ډٮیىی ی ا٥ال٭بر آن ي ٥یٸى ا ٹا٭يا
ثیبییټډئچىكڄىځشىاىیٽثين–ٽىيىاىځییسجيیڄثثينسمیڈ
ایهبيٽبٽمټډیاځبویڈ از. ،بیاډيیویيػىىاىياویىاځبویڈٽى
ث٥ډیبوڂیهثایكڄ آناځبویڈډٵٸيویبٽبنډٮیهثاییبیډئچیټیا
ىډىيثىاز.
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 136
کاهلیت ػاصکاسای سای ای هن یظگی
:ىیڈٽسپبډچیاثیډیبيٽببیياویډڈثوؿىييیځیىایه
يان - بيٽببی هشیبیٱیایډٮیببیسپبډچی »ثای ثیين يیه ا
؛ٽىىيٵاڈډی«ا٥جیٮیبیؿیهه٤
؛ىاای٭مچپىیسویشىيبيٽبب -
مبشىي؛بيٽببثی -
.ىډیٵشباوبنٵبكدییاوٮ٦بٳډىؼثٮيىبيٽببدیـیيځیيس -
،تکبهلیسبصکبسبیسای
آسذ.فشانهی«اشبیطجیؼیچیياصسیخطريثشیذى»یثشایاختیبسهؼیبسیغیش
ثلض ثایىببیی،سیٴ،يٱیاهشیبیيىبیسپبډچیایهازٽياناب
ډٮیىیٽآوببییٮىیډبئڄ-ٽبٽىبیآوبازسػثبيٽببیياویٵڈ
اوي.ثایكچ٥اكیي
بیثیبډشٮيىیسیٴساويثياوبناىو٪ثڂییي.بيٽببیثينډیثين
ػياځبوىیڈابيٽببیىز،ثیىیيؿٽجي،ٹچت،،آوبسډیؿاډشوبناډبى.
از.ٽجيث٭ىانبيٽبیسویىاىبډوشچٴایهاوياڇٽبٽى،ځیوي؟دبنو٪ډی
ى.ځیىث٭يىاٹچتیبىزرډیاآوـس٤ییډشٶبيرىٽٽبٽىبډی
ا٥یٸيي،اډبٽبٽىبیډشٶبيسیىاويڂٹاىاویيبيثیىیاځؿىوىیپییپؿڈ
ى.ثب(ىډٺبثڄيىیيای٥یٴاڅپشيډٲىب٥یاډاعٽىىي.)ىاىبیډشٶبيسی٭مڄډیينى
ىاىوبثوىاوثیياكيیٹاډیؿڈيثیىیاىډٺڅډشوآوبسډی،اځیټياٹ٬،
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 137
ډی ٵڈو٪ سپیڄثویي. ثينىىيبی ،ی
ٽبٽىډشچڇ يیآوىببی ٽبٽىب، بز.
ٵڈاهشیبٱی ثای ثوی سپیڄایه ىىيبی
شىي.
ٵڈيان ثای ٽ ثبيوي ایه ث سپبډچی ىببن
اڃ وی ه ځٵشبيٽببی ثپب ثبیي ډبثی
ډی ه اځؿ يى. ث ساوي مبیثیبی
ىش ى، اٽظاډبثىيی یټسلچیڄشىيىڅجوایآوب هاهشیبیٱی. ا ،ٹيسمىي
اځىيسلچیچیازٽثٽبٽى اهٽبٽىبیډشٶبيسیىاوي،ٹمزآنسپیٽىي.
ایه)اځؿډمپهازببییػياځبوىو٪ځٵزث٭ىانبيٽسانآوباآوڂبډی
شثبىي.(ٽىىاثبیپيیڂثڈسػیٹبثڄثاپبڃىيثو
.یهؼیيثبضذیکهسئللحخصظهتاذتکبهلیهیسبصکبسبیسای
ٵاویپډٮیهىبنیشیثیټهیبثبنسباوییٻىیيسٽىیيثٽیآى
،آنٵىډمپهازا«ثٱةثي»ٽچیثيیي،ډظالثڂییيٽبڅیٶویبثيى.اځثايآى
ساوىيبیٽچیومیآالپبىآيى.آىمبڃډظالىیب،سڂاییىػىةډظالػب
ا٭شمبىیٵىاثډٺيثبوىي.ث٥ٹبثڄ
ٵى ساوزػزكبالٵٽىیيٽ ایىپ ځٶشه ثيى. »لیقا ث «ٱةثيمز
دیومی٭مال ا ٽبی ٱةؿاثى اٽ اٽبڅیٶویب آىزٹیبو . ٽچی كشیبی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 138
ثایډىبتساوياىمبییومی و٪یبٵشه ډى ؿثيثیبٵشهىٽبڅیٶویب ثبي،
و٪ ډى هیبثبن . ازٽ بوينياٹٮیزآن ډپبنثای ي هیبثبن، ، ایبڅز، ث ٵى
ىایي.٭اليثآن،اځؿسیویبسيسویىٹیٸلیقىآنهیبثبن،مبثآډ
سيډٮیهيػىىاى،اډبثهیډیبثیبثیىبیثیبیثاییينثیټآىا
ثٺیٽسب ا س ثاییبٵشهشىيیډیب ػشؼ یټهیبثبن. ډظبڃډٮیهى یټٽ
ایىهثیاز یټاپبا ثایىشیبثیث هبثپ ازبی ؿییویب .ؿ
آىډبئڄ ډبوىي ث بی، سوی هیبثبن وی"-شىيبی ځیي ډب ،"س٤
اوشوبةٽهٽپوز" ا""،ػبییثایدىبنين٥میهييىاشثبآةځبیا
"ٱابیمیاػشىبةٽه او"، ث٭جبر،ياایهٹجیڄ."ثبيایبشوبةٽهٽػٶشیا
1.يػىوياى«بڇ٭یبیډئچ»ثوبڇؿیییڂ،ى
آوبویسویشىي.ىزپببیكڄابیسویشىي،ٽډبئڄاآوؼب
اپببیٽچیویٽبیادیپزډاػډیثببیٽچی٥ٽآىمبن ى،
ډئچومی ىي اوشوثى. ثڂییي: و٪ ى ا بی )یټبةی هىن ډىبتثای ٱای
ثاییسڅیيډظڄ(آوـٽډىبتثایثـىاشه.)یټډئچػٶزیثٺبء(ياوشوبةډئچ
ډٵٸاپب»یټث٭ىانایهډئچ ثٽچیډشٶبيرډلةډی« ىیڂیى از.ا
بډڄاوشوبة ډىبت و٪یٱای كبىببییٽببیی ٱایی ي،ٽبڅیيیډاى اډالف
ي٭بیاځوډاى،بیډٮیهيیشبډیه ػٶزډىبتاوشوبةاډبمیاز. ث، ٭الي
بډڄ و٪یثیبیؿیب ىببییٽببیی ایب ازٽ ثبيیپی میهي ياڅي٥
هثیثبي.
1 Symons, 1992
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 139
اپب ډیؿ ایه٭بډی ثای ډئچسان اوشوبةىي ٽىی ډٮٵی اپب، ایه ؿٺي ي
ډی ډط یټاپبياٹ٬ىساوي ٭؟ ډیبڇ ٽ ىڇ»ساوزایهثبي ٽ ايڅیهؿییا
ساوزډىؼثاٵش٢بفثبيؿاٽډیساوزیټاپبایهډی«.ىزثىاوشوبةٽه
هىن اىياعځیببنمییب اځ ى. وبا یټٵى سبینثب اوى ٵىیسپبډچی ابن،
ي.ډبومی،یپیاویبٽبنٽىثىډبئڄبیاشٶبىكڄایثایؿىیهاپببیٽچی
{ڇ-يډىٺډی}
سىډىسيسویىٹیٸثاىمبییثپچیډٮٺڃ،ٵىاوشوبةثایكڄایهډبئڄ
بییٽسبډیثایډظبڃ،.ویبىاىبیػىییټٱایییببیډاىٽیٶیزييیځی
شىي آثيا ي ثب ډٺبی ډیى ٽ دیبڇبیی شىي هاة ي ٵىسیػاةٵبي ث
ثډهيثیمباٵاىسااٵاىػانيبڅڈػاةډیبوڂیهثمیهپڄ،ث٥ىىي.ډی
ډث٣ثیىیڈثایكڄ٥ٽډیمبن.ىيو٪ډی ډبثثاوشوبةثپچیډٵٸ،ډبئڄ
.ىایڈویبسویییډٮیبب
ډاىٱاییى.اځمبىاوشوبةه٦ببثشومبیبنډیبيٽببس٤سویثىن
آنه٦بيػىىاى.يٹشیثایسلیقډىبتبيٽببیایاډؼم٭ىؿبه٦بیي،
آنااىبنثیينىٽثب٭ضډیىاىیثيیډبڅجبٱویي،ایٱایثياځبډیٹ٦ٮ
سبنثډٮياځيساویيايٯثویيځشثبيډیمبوییٱاییاىبن.ياځډبىثییي
ثایبییاسویازٽبيٽب.اشٶاٯیټاشٶاٯٽىیياویيس،ډییيثبي
ػٶزىؿباشجبي٥اكیياز.اډباځىاوشوبةثچٮیيبنآیتمییبډاى
)كياٹڄاشٶاٯووایيٽىیبسٴووایيٽى،یبايٯووایيى،سبنایي،مبػٶز
آنػٶزثبسٻ-ٽىیيبیىیڂیسلیقډیثچپه٦بیهىاثي،ىاٱچتډاى(
ٵىیىیڂ.یباوشوبة
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 140
سویثىن بيٽببسا٭بڇٹبثڄىٵب٫بيٽببیبیىډؼم٫، شىيثىن
یا:
لیقویشىي؛بیبیاپبمزاځبویڈثاپببیٽچیٹبىثيایز .1
وييه٦ببیثیبډیډىؼثٹبىثایهٽبثبىي،اپببیٽچیكشیاځ .2
.ىاويمابییبىیثبویڈیىثىبثایهثایاځ
یىیڂډشٶبيراز.ایثډئچىاډئچډلةډی«ډٵٸاپب»آوـیټ .3
٭ىب ي يويب اپببیبیث ٥هال، ثشاوىيډؼيسویث سب اوي
ډٵٸكڄٽىىي.یبیاثپچډبئڄ
تکبهلیستذ.سایسبصکبسبیثسیبسصیبدیتؼذادایبداساسبى
سىبډبئڄ.ازبیډاػ٭٪یمیاډبئڄثبمبډػىارمـناٽظویاوبن
ثٺب ٵيویډیډث٣ث ډى اػشىبةاىډبیثينډث٣ثسى٪یڈډبئڄ-ځیىايب ،
،ياایهٹجیڄ.داآنډبئڄډبوينایويالڇثډاىٱاییب،هىنیبىانياوڂڄ
ٽىنػىډوبڅٴثػٶز،ػةاوشوبةډاىیو٪ی-ازډ٦فځییډث٣ثػٶز
ػٶزػٶزكٶ٨هى، ا ػشه ىيی ي ډبئڄډىبت مـىیه ثوبډىبت. ډث٣
یىاىنو٪ی-ډ٦فازىایویثـ اػشمب٭ایځٵشه، ویببی، ث سػ یٽىن،
ثاىان،ځایثهیبيوياویو٪یډث٣ثډبیٽىٽبنيٱی.داآنډبئڄډشٲی
و وشیؼهاان، ي ب از؛ ډ٦ف میهب ي و٪ی ډبئچی سٮب١برډاػ٥ ثب
اػشمب٭ی.ډاستثبچچوڇٽىنبیډشؼبي؛يىزيدىؼځي٫ىډٺبثڄٵباػشمب٭ی،ى
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 141
سویٵايانډبئڄد،شىيسویویبډىياپببیسویاآوؼبٽډبئڄ
ٵاياوییسویویاپبب اانبيٽبډبكبيیثين٥ٽمبن؛ي٥چجيډیا
یٹچتثایدمذب-سویاز ثایاوشٺبڃهن، ثب ٽجي اایيٽىناٽین،
سویثبي.يبیباانبيٽبایهسلچیڄ،ثبیشیكبيیابویثه-مڇ
ىبثبؿىيبيٽب٭مډیساوىيسومی،ډشٶبيربی٭٪یمیاډبئڄایىپمبثىڅیڄ
بهشيثبي.چیسپبډ٭٪یمیابيٽببیياویاوبنثبیشیامبكڄوي،ه
.ثخطذهیسفتبسیپزیشیاؼطبفبسبثاسبىسبصکتخصصیثدى،پیچیذگی،تؼذد
ٹا٭يسمیڈىين-ىبهشیيانیټبيٽببیيیځی يثينىاى، ثهثی-ىاىځیی،
بځبیىيوبنډی ٽؿا یٱای»ب ثپچیٱیٹبثڄ« ییىسٲچتيهټٽ
بيٽببی٩بډیٵشب ثیبىآيیيٽىىيایؼبىويویشىي. دیىثایایؼبى.یدیىا
ى بییي ډپ ر دزث سب از الڇ . ډیاډب ډلی٤مب ٥یساویي ا سبن
ٽىیي بیٽ٥اكی ؿىیه ا ډپی ربی ایه ى وپىیي. بيٽببی،سؼث
ٵٮبڃينىيسڅیيٽى ىاىبیثيزثشڂیثىين،یټبيٽبیدیىٵٮبڃووايي.
سمبډیبيٽببی ثمیهپڄ، اډلی٤ىاى. ویثایٵٮبڃينډشچڇياویآډي
ىاىشىي.ىين
یټىڅیڄ ث ياوی ډڈبيٽببی وی ثىیڂ جبشی وبدیاوٮ٦بٳٱاییوزي
ٹا٭يسمیڈٹا٭يوي:ويا سمیڈځیی. يويبیی آوڂب»ځیی اځ، اځ"و٪ی،شىي«
ثایوبن،ػاةازاځٵىیثایشبن"یب"ٵاثڂایييیي،دبثياییټډباىی
٭يبيٽبب،ایهٹاثایاٽظ.«یيٽىسبناثبايٽڈثویييٵبچالٹثايڅجوىي٭ىاىن
ثایٵىٵاڈډیؿىيياٽىياوشوبةاډپبنٽڈىزځییسمیڈ .كشیٽىيډشٶبيرا
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 142
بى ډى ډیى ڈ مب ډب، ثب ډاػ مزایمـن ؿةث ثب يآنكمچساویي
يى،يیبدبثٵاثاډیيياثمبویيٽاآوؼب،یبسبنثويىػبهټساویيڈډییي،
دیـیي بيٽب ؿ ٽچی، ٥ ث سٮياىثڂایي. ثبي، ياٽىځیىس بی ثیشوی
هايثى.
ثڂییي.وؼبیاثایټػٮج و٪ ى ا
ثبوؼبیاثاػٮجیټدییاوٮ٦بٳ
اثاىاشه ثشاوي٭بڇيیيایټ ٽ
ٽىن، ٹ٬٦ ثیين،ىن،١ثثای
ٽىنيٽثیينبٳين،دیـبوسایين،
وواي سبډیه ځیى ٹا اشٶبى ډى
ػٮج ثچپ، ازٽیاوٮ٦بٳاثاي. اثابیسویمبدی ثبي.ٵاياوی ىاش
ثپبځٵشويډشٶبيسیبیثیبساوىيىسٽیتسویډیاآوڂبایهاثابیيیي
ویؿىیهاثایپڄىياٹ٬،كشیس.آډيثومی«ٽبم»ايیي٭بڇیټاثااٽ
ياٹ٬ يػىوياى.ثپڄ«وؼبی٭بڇیډئچ«ؿییثوبڇىااز،ؿاٽى٭بڅڈ
دیـیي،سویيٽبثىیيیٮیابيٽببیياویمببویثبىاشهډبث،اوبن
یبثىي.ىزډیٵشبیدییثاوٮ٦بٳ
بيٽب اوؼبڇثب ث اځبویڈٹبى ثها١بٵى، ډییٽبػيیيیٽ ى.سب
ٹبىثاٵشهډی ديابییٽثاياډپبنبى؛ماثبثبڃدويدببییىاىٽايا
ٲییډاثپىييشبیىاوىيسبدشیټوٻثاياډپبنډینىي.ا١بٵيډی
ى،دويٹبىثاوؼبڇا١بٵډیدويٽثیػيیيسویآوباثوى.ثببيٽب
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 143
ىاشهٽبػيیيیډی دبيثبڃثدويایهىٽسبدیاآنثآن٥یٸډمپهوجى.
ٽىي.ىيٽثشاويڈاثيىيڈديادییاډیاوٮ٦بٳ
اوبنهالٳثلضؿییایهایوشیؼ ؿاازى . اٽظٽ ىیكډب ٥ ث
یڈٽىډی اسیىاشهٽ بيٽببی ثب٭ض يٵايان يٵشبهاي هټ اوبن
ث٭پاز.ؿبيٽببیثیشیىاشوباوٮ٦بٳ دیى.ىياٹ٬،ډ٫١ٽبډال
ډبیٵشبدییساویڈاوؼبڇىیڈيثىبثایهاوٮ٦بٳسیاٵشبباډیيی٬ثبیڈ،٥یٴ
ى.شډییث
تخصصیسبصکبسبیسایػالثش
ٶلبرسمبډیاشيالڃ ى ډیبییٽ وبن ي، اائ اوبنٹجڄ ٽ ىي ثبیشیمبب
بیییټثایكڄیټډئچيیٮیابيٽببیياویسویىاشثبىيٽ
دیٵشىبییيانځییىينبه.ایهوشیؼډبډیزىاويهب يسپبډچیيیٮب
ياٹ٬ ى ثىیبن،ازي ميیپىى ث ىاى.یځوسپبډچی ٹا یټمبن1ب ٽ ٥
مٸا٭ڈٹبىازډىٶىٽچیيیایهایيٽیټډبى»ٽىي،سپبډچیابډیىبيان
یبىاناؿىڀڈ،يثـثٿٽىڈٽىي،اوشوبةػٶزڈىشبناٽىشڃٽىي،ڈثجیىي،
ياایهٹجیڄ،یياپبٽىيڈثڂیى، ىاشه ډىشٶیاسویينایىػثيين
ثىڅیڄازایىپډٲٹبىځٶشهاز. اكڄٽىي،ؿىيان«دیی٦بٳاوٮ»ایهډبئڄا
ځٶشه 2وياى.ځیىرډیيیػبىيییایىپایهٽبثٵٹیثب ایهيػى، ثهیثب
1 Alcock, 2009 2 Pinker, 2002, p.75
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 144
بمـىیهاوبن،ایهبيٽببیسویث٭الياويٽ٭ىانٽىسپبډچیىببنيان
شىي.٭بڇبيٽبىاایؿىيیه ایهبيٽببی1وی ا ٭مډی،سانثیډ٭بڇ
ډٶبیرساوبیی .ابٽىٽالیټين،ي٥یٽبیی،كبٵ٪ٹیبیڈ،سٶپثىيی
ايڃوڂبٽىیي.()ثٵڄ
ډياٵٮبن ډي٭یبيٽببی اوي٭بڇ اځؿ بیډبئڄډشيايڃبیيیځیٽ
یبیبځبی ډیسوی ایؼبة اوبنٽىيا اډب ثب، ډبئڄب ثیبی يثيثيی٬ وی
.ثبيثایآوبسپبډڄیبٵشسوییبیبځبیىىيٽډى٪ڈمومیٹيآنويٽډی
ډی آن، ث ٭الي ٽ اوبنىاویڈ ډبئڄب اپبڅیاػياىیبیډٮمال ث ا ثيی٬بن
ٱاییډاى،ایپاىشڂبیڈٹبىي؛ثایومو،ډبىٽىكڄډیڇ{-بن}ډشٶبيراویبٽبن
اٽىیڈسی ػىی-٭ب٥ٶییټایىشوز٥یٸ، ي ٽىیڈ، بهشهدیيا ػبی ث اثا، ا
بٹبىثپٵبییىډلی٦یثیبډشٶبيراوبنثياٹ٬،.ثویڈاثااثاٵيییډٲب
آنسپبډڄیبٵش ى ډلی٦یٽ اويياويا ٽچیډشٶبيراډىائمبیبیىویټ»، ث ٽ شٲیی
ٽىىيٽبيٽببیډی٥ډ٦فایه(2005ىيوبڅي)ؿیبحيډټ2«دچیشهازىيان
سپبډڄیبٵش-٭مډیو٪ی-٭بڇ اوبنثشاوياويىٹیٺب يوي»سب ىشیبثیثاياٳى
ٽىيىزاپبییویٱیػبیډبئڄثایسپبډچی، اپببییػيیيثای،3«ي.دب یب
ي.سيثیٽىٹيیمیډبئڄ
وپش ی ایهایهډلی ازيیپى اوبنسبین٥یٽ سپبډچی، ث ډؼج ثباو٦جبٷب
ىكبڃ٤ډلی ثىبییٮب یاٹچیمىییثدیٱیٹبثڄاریسٲی-اويسٲیی ىډبیی، وبوبر
بياایهبيڅڅٵبنآسيٹ٫ی٬ث٭چزسٲییارایځڇ،یوجىياني٭ثیه
1 E.g., Chiappe & MacDonald, 2005; Figueredo, Hammond, & McKiernan, 2006; Geary & Huffman, 2002; Livingstone, 1998; Mithen, 1996; Premack, 2010 2 Chiappe & MacDonald, 2005, p.6 3 2005, p. 3
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 145
ث٥ډبثسٲییارٹجیڄ ٽىىيٽثیبیااڅڂبی(ا٩بډی2002ځییيبٵمه)،.
}ډلی٦ی سبینڇ{-ا٥ال٭بر ثىاوبنسپبډچیى ډشٲی ازيیيا ٽ ثساويایهډی،
یایه٥جٸځٶش1اوؼبډیيثبي.بثبشىيٽيثسؼثسياوی٭بڇبيٽببیسپبډڄ
ثشاثایایىپاوبندىاان،و٪ی دیب ثیىیوىيثثيا٭ز، ٵبئٸهياىبيسى٫وبدیی،
٭بڇبيٽببیيػىآیىي از. ثى ١يی ػبڅجی ٥ )ث وی2003ٽبوبايا ة(
یټبځبی«٭بڇ»ٽىيٽ٭ىانډیيٽىي،یډیاشيالڃډبث سویاز٭مال
ازیىشٽثایكڄ و٪آنىشاډبئڄ-ډلييىیاډبئڄ٥اكیي ٽا
شىي.ػيیيسپبډچی
ایهاىیي2.مـىبنسىیيىاويبڇبيٽببی٭يػىسپبډچیوجزثىببننثهیيا
و٪سپبډچیػيیيځاندي ٹبىويٽببیا اٵاى ایىشوزیبو٪ییایىپ ػشؼى
اسډثیڄ ااوىيځیثب ٹبىثٽبځبیٽىيایؼبةومیاوؼبڇىىيڅيډب ا بییٽډب
یټثساویيډیشىي.ث٭جبرىیڂ،ایىپمب٭بڇٽىىيبيٽببییایهٽببډیاوؼبڇ
هبٽشی یټىثیبډیيایىيؿهه څٶیهیب ا سب ډیٺیآډىیي ثب
ویزٽبځبی،سپبنىي ډمپهثایهډٮىب بويډیبییٽایهٵشببیػيیيا
اويییسپبډچی،هبڇىبیيانىایهډٺ٬٦ا٭چڈثپڄ،شىي.٭بڇبيٽببی
يثبيٽببیسویاوبن٭الآیبىډىایىپٹ٦ٮییځی٫وشیؼازاځو
سویىیڈ.آوـيا١قازایهازٽثيزیبوویز٭بڇيٽببییبىاای
كٵٽىن ثب ډمٽٴډىؼ ابيٽببی ازی ي اوبن ایهه ي
ىشبيىب ثٮيیٵڄى ٽشببی ایه يىهاډٮٵیة ي ایىپ. اډب آیب يػى ٵ
1 See also Geary, 2009 2 e.g., Cosmides & Tooby, 2002
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 146
آندیازٽدبنهاياوؼبډیيٹیبیسؼثیٹبثڄٽٶیبرثویبڇبيٽببی٭
ىډٮچڇویز.
ثڂی ٽ ایىب وپش؛ڈا ىیڂ هی ٽ از ومیایه بيٽببیاوبن ا ٵب یساوي
،يثبي.اوشوبةبهشاويٽچیثبىیایایپيیڂػيايډىيیٽث٥يػياځبو
اډبٹبىويشىيىيٽى٭یهكبڃٽاو٪ٽبٽىیسویاسػیقډییبيٽببی
سٽیت ى ي هثیبیػبیڂزب ث ڈډشى٫ ٽىب بځبٽىىي٭مڄى ی. یپيیڂ»ب ثب
ٽىىيځٶشڂډی .» ا٥بیثيزآډياىاىثایومو، ٭بسیالثهیبيٽبب، ثایبیا
ىیيای،ثیبیی،٭برا٥ال،ىیڂډظبڅیٽىىي.بيٽببٵاڈډی يځىڂیىیبٵشیاكا
از.ياځییسمیڈٹا٭يثاییاثشياییډبىىكپڈثيیڈبیبنىاىىينٽاز
،ثىبثایهځیى.سمیڈډیٱاییډاىډ٦ج٭یزىډىځیی٭يسمیڈایه٥یٸازٽٹا
«بیا٥ال٭برٽذڃ»سپبډچیمـنٹجڃوياويٽبيٽببیياویسپبډچیىببنيان
ډٶڇو٦ٽځبیىڂبڇآ-1شىي ډٮىبیؿاٽ2.ىاشٶبىډی«ډييالیشی»ډ٦فين
ا٥ال٭برایهازٽ٭برالا٥ذڅیثىنٽ ث یویډلييىبيٽببیياویسىب
.هجويثیبيٽببیياویبیا٥ال٭براهىىشیىاويي
اكشمبال اوبوب ایه، ث ٵاىشی٭الي سى٪یڈ3بيٽببی و٪بري ٽببن ٽ بیىاوي
سٽىیي ثبیټی،ىیټػىڂڄٹيڇىنىڂبڇبيٽبباز. يثيىځثوبځب
ډی ٽىبیټثسٽیي، سمټیى آثيا ػىیيیټيییي، ویىػاةیټ
ؿىڂبڃیاٽىیي؟ډمپهازاثشياهال.ىایهډٹٮیزؿډیهىوىیپیآوبثؿڈډی
اوشوبةٽىیي،كشیثثبیاىزىاىن ػىییټټيسمیا ثبڅٺ. ىؿباځاډب
هىاثایبودیاځیوشهاؿىڂبڃی،ثبیي،ډمپهازثػبیآنٹل٦یٱایی
1 Hegan, 2005 2 Fodor, 1983 3 Subordinate mechanisms
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 147
ثىاشه ثآپباسپبډچیبيٽببیياویډئچایهازٽډٺيایسمټاډشلبنٽىیي.
یپيیدیـیياپبڃ ثب آوبای شىي. سٮبډڄ ى ڂ ٱیبیډٹٮیزى یب ٮبڃٵډوشچٴٵٮبڃ
ویثایسى٪یڈبایىپاوبنٵڈویز.اډپبنٹبثڄمیڈثایډبایهډ٫١ويٽډی
ٹ٦ٮیویزيىاوش٪بىثبىيٵاىشیىاایبيٽببیيو٪برثبيٽببیبن
بیثیشاز.دي
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 148
تکاهلی ػاصکاسای ساییادگیشی، فشگ
ىڂبڇبیدیپیا اپبڃياویبیبيٽبثیډشيايڅیٽ ډوشچٴسپبډچیث
ډی ډ٦ف از: ایه ٽى ډٮچڇ ٽؼب ډیٽٵشببییا ډبي اوبن س٤ٽىیڈا
سثیزثبييواوبنډلڃ؟وپىيٵشبیبىځییيٵىڀایؼبىيثبىييوسپبډڄ
د ایه ث دبن ثای سجییهز؟ ىٹز ثب ثبیي ډب بییب، ا ٽ بيٽببیث
ياوی ډیسپبډچی ٽىىياشىبى ٽسجییهي ا ٵىڀثبیی ډییبىځییي ډىٽىىياشىبى
ٹاىیڈ.ثی
زى»بییو٪یىيځبو،سپبډچیىبیياندیاؿیثبیيثياویيٽؿبؿة
اځث.ىاوياډىشٶیډی«یشیىډٺبثڄٵىڂی»ي،«اٽشبثیاسیىثاث»،«سیجزثاث
:ثیبويایي،ىهایيیبٵزٽسپبډچیوڂبیىيثببيٽببیياویسٮیٴ
يثآيوياىډیثاځبویڈ٥الویٽ٥یډبنډيايډیاوشوبثیٵبثببډلی٤ .1
ي.ىىبيٽبپڄډی
ٵى١يیيىيانډلی٦یكیهىاىىينيػى،بيٽب1ديیياينثای .2
از؛
بیډلی٦ی١يیاز.ىاىيػى،بيٽب2ثپباٵشبىنثای .3
ثذیڈبډٮىثىبثایهثی ازاځ كبىرٽ یب دیى یبثيډڄډیسپب»ػىیآیب » آډهش»یب
ٵشببویز.سمبډی«آډهشه»ډش٢بى«سپبډڄیبٵشه«.»ڇ{-ىډیى}اډلی٤ٽتډی
٥ی ي ډكچ وؼیى ٭چیټ ياویسٽیتډشچڇ،یی ثببيٽببی سپبډچی
ىاىبیډلی٦یشىي.ىين 1 Emergence 2 activation
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 149
ډى٪ډبنىٹیٺب"،ىډیآډهشؿیی"ځییڈثبیيىیييٹشیډیٽازثٮيیایهیوپش
يانىؿیز. یبىځیی»ىبی ډی« سٮیٴ ؿىیه اځبویڈ ى سٲیی وشیؼى: یى
آډويډیابؿیباڅجشٽاوبنثایهډٮىب،.بیډلی٦یىاىىينٹاځٵشهىډٮ
ایهدیوي.ثبایهيػى،بطیډیبسبيٵىڀ.آوباډلی٤ڇ{-ٽىىي}اډلی٤ٽتډی
سٮیٴؿىڂیثىڃومی یا ثىينڇ{،-یبىځیی}اٽشبةوي، ډلی٦ی}٭الي ڇ{-ىاى
ډشچڇ ډٲيػى ث-سپبډچیياویبيٽببی–بهشببییى ٹبى ا اٵاى ازٽ
یټځڄثڂیڈ،ؿا»ي.وبثیبىځیی 1.5ځیى،اډبؿیییبىومیٽیچځډی1.5ٽچڈ
ډٲؿا. 1«ٽیچځڇ ؿجبوينسجییهډپڄثىبثایه، ثب یبىځیی»ثؿتٵب بٵشبث«
؛یٮىیآنؿییس١یقىیڈویاثىیبىیبيٽببییبىځییډبیزډبثبیيى.ٵ٬ومی
ىاىبیډلی٦یسٲییىىي.ىينىياٽىثهىاباډپبنىيسبٵشبثاوبنٽ
:ػٽىیي.ثایهوموسځییؿیزیبىایهبيٽببیكبڃثبیيىیيٽډبیز
اځیويیبىډیاٵاى .1 ػىیسب وىیټهىىايانثبهیبيوآډی ٽىىيیوشیپی
هىىایاوبثبډلبڇ(؛یبىځیی)
بیهىىاییبىځیی.)ٱابیمیهىىایٽىىينځیويسباهىاٵاىیبىډی .2
ٱایی(
ا٭شجبػبیڂبيٽؿا٭مبڅیډىؼثاٵایځیويیبىډیثډیهىاٵاىاٵىڀ .3
اػشمب٭ی(.ا٭شجبډٮیببییبىځییى،)اػشمب٭یآوبډی
یبىځیییټاایهاپبڃىيٽاييډياٻوبنډی ثبسانډیثشاما
.س١یقىاىیبىځییسپبډچیبيٽببییپیا
1 Tooby & Cosmides, 2005, p.31
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 150
ډلبیبیډئچكڄډظال ثب وبء هىىایا ډىډشچڇ،ڇډث٣ث یبىځییى
اىاٵایاىش ػىیثٹاٽىآوبازٽوجبیيثب بيويانیهی٥جٺیٮىی–آډی
؟سانهیبيويااٱیهیبيويسویىاىډیؿ٦اډب.وشیپیوىیټ
ډشچڇسویهیبيويانازيثاییبىځییسوی،وبءثبډلبڇاػشىبةادبن:
.ث٭جبرٽىيډی٭مڄیټیونا٥یٸيػىىاىٽسپبډچییبيٽبهیبيوي
ډشٻثبويځی.ويهیبيويډلةډیىنثٿډیآوبییٽٵىثبایبىیڂ،
ػىی٭٢ ،ٽىٽیىيانډوبڅٴكیها ٹیب ٵٺثب ایبن ثیه ػىی ػاثیز ييان
1.ماازايآډیػىیثباوػبا
ٱاییډاىاهىناػشىبةیبىځیییكبڃول ډب ىو٪ثڂییي. ااػشىبةمیا
یډبىىداډٳثب٭ضډیځییڈٽیبىډیبيٽبیمیاا٥یٸډاىهىن
ػڂیبډبی،بٵاياویاٹبؽس٫ایؼبىى.ٽبویٽاوػبكبڅزىډبډٮیهٱایی
ایهډاىٱاییىاوي.داډٳوبهیایٹجچییټسؼثٱبڅجبىاوي
ثڂییيٽؿ٦ډیاوؼ و٪ ى آډیڈٽٽياڇونبڇ، ى يیػبډٮب ػبیڂب ثب ډب
اػشمب٭ی ډیبنډسج٤ا٭شجب ى ډبرآځى-پبؿیػاډ٬از. پبځیيوي، بی
ایثػشى.ىىاوڂب،اٵاىیٽډٺبالراػشمب٭یثبالډیػبیڂبهةډىؼثٽت
یىثډسجځیډیډشویهډىاشىبىٹابیثببس٤ييایهډٺبالرٽىىډیډىش
ډیب٭یاػشم ىز ثبالیی ى سٮياىىیڂیبٵىڀیبثىي. اوياٽثیبڃه، ثين، یبی
.اٵاىثماىاىیثبالیاػشمب٭یډسجثایٵىځیشبیپچز،یبډبرىواهشهډس
٥یٸیاػشمب٭یاډٮیببیډسجایااويسب ا ثی -آډويډیىیڂانسػډیان
یامثثٽاٽظاٵاىشىيیاػشمب٭یثبالٹاىاويٱبڅجبٽبویٽبویٽىډسج
1 Lieberman, Tooby, & Cosmides, 2003
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 151
سػډی 1ٽىىي.آوب اآنيیځی)ثیثب سالثایسٺچیي( څجبدیينيٱبڅجب ثب،
ډث٣ثا٭شجبډبډٮیببیشىي،ىیڂانډىسػٽبویٽسٺچیياٵشبآوب،يجټ
آډیڈ.ثډیهىډیٵىڀاىب٭یاػشم
اػشىبةاډاى-ایبىځییوموایه ډلبڇ، يډٮیباػشىبةاوبیثب ا٭شجبمی،
ىیټاایهډشٶبيسیاز.سپبډچیبيٽببیيػىډشچڇث٥يا١ق-اػشمب٭ی
٭ىانونډاى، ىينبیډٮیىیث سسیتىٽى٭مڄډیىاى ث ڈ٥ی،ي. ثب ثٿين
كبڅزىيان ډٳي، ثب يسػیډٽٱاس٫ما اٵاى، ثمیه.ثبا٭شجبث
ثیټپڄ، یبىځیی اپبڃ ایه ویىاىينا ثٽٵٺيان-ىاىډشٶبيسی ػىی
٥ٮڈ ي ٩ب ا اوػب سډاىٱاییهیبيويان، ي ػډٮیه، ث ٽبوی ٽ سػډى
ډشٶبيراكڄبیییټډئچبیبىځییایهایټىٹزٽىیيٽشىي؛ىیڂان
:2ازٽىسانثىیډڈډیاایهسلچیڄوپشي.ىٽىډی
٭ىانثؿت .1 ث ؿیی ث ىن يآډهش»ٵشب ومی« سجییه ا ایىپآن ٽىي؛
سیٴؿییثیایټٽىيىاځبویڈسٲییایؼبىډیث٥یٺیډلی٦یىاىىين
.ویز
ثچپیبىځیی؛ڈویشىيٹیتيىډٺبثڄیبیسجییه«سپبډڄیبٵش»ي«آډهشي» .2
سویاز.سپبډچیبيٽببیياویيػىډشچڇ
.ٽىىي٭مڄډیسویٱبڅجب،ډث٣ثیبىځییسپبډچیبيٽببیياوی .3
1 Chance, 1967
ویىي-ٽىیيوڂب13ٵڄثٵىڀډچیسپبىبیيانډىىډٶڄثلضثای 2
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 152
ای تکاهلی فشضی ای ػجؾ سؽ
ٵ١ی ٽ بيٽببیيٹشی ډى ى ب
رياوی دیسپبډچی ي ي بیثیىیثىيی
ډوي، آوب ډث٣ث ثزثىؼوآوڂب
یهىاسپبډچیىثوبډىببنني.ياآوبډی
1ٽىىي.ځشىيډشى٭یاشٶبىډیبی٭چمیي
ىیي هایڈ ٽ ىبیيان٭چمیثىیبنمبو٦
بيډىبث٬يډشى٭یاهبسپیوياى،ثچپډجشىیث٥یٴسىبثیټيسپبډچی،
وڂبٽىیي.(2.3ػييڃث.)از
ای هختلف ی گ هقایؼ
ىؼيثای،یټثبیپيیڂسٶبيرىاويډٮیىیبیىػىجبییٽیځوډٺبی
ډث٣ثٽبٽىبیٵ١ی ایهي،از. ځو»ى بییٱیاديڂانثثی
ثبیپيیڂډٺبیډیربٶیببیځيیيدىاويثلضډیډىػبوان ث2.«ٽىىيآوبا
ٵ١ی٭ىان ومو، ىو٪ثڂییياذډییٹبثز ٽبٽىایهٵ١یډي٭یازٽ.ا
هىثػبیاذڇوبیٹیتٽىناذڇویهػبسالثای،اذڇیاثبالیكؼڈسڅیي
.«ىيډیډبىاٵایسومټثبيٽىنیثاابوآنوثایهسسیت،ياز
ٵ ایه آډىن ثای ډٺبییټاشاسی ځو١ی و٪ی ا ازٽ ٹبثزډیانبیی
ٱبیتاذډیوبىیبم،ٹبثزبیيیياسټىځوڂډشٶبيرشىي.یياذډیثبیپ
1 Schmitt, 2008; Simpson & Campbell, 2005 2 Alcock, 1993, p. 221
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 153
ب(،وبځیجنو٪یىاان)(يدشبنبٹمیو٪یډٮیىیادويځبن)بیډظالىځواز.
ثایسڅیي ډبى ڈػٶزډیي ثب دیوياىځبن ا ويرثیين ث ثػٶشیويي اٹياڇ
ػىی ٽىىيډیآډی . اډب اى ىیڂ بډذبوځوثهی و٪ی ډبىب ثوث، ثببی ب
ػٶز وب ایهځ1وي.ډیمبیا ٹبثوى ىاىاذډیزب، ثبالییيػى ایه. ث
مډبنيډشٮيىػىیبییثبياث٤اذډیىځوٽٹبثزسانوشیؼځٵزسسیتډی
مدبییهاز.بیسټيىځو،ثبال
وثزث ٵ١یآډنكبال ډیيډیایه ځو. ډیانسان ډجىبی ث ا زٹبثی٫ب
ډیبناذډیىش ى ثایډظبڃ، ځیڄووشیثىيیٽى. ياث٤ب ٽمش م ا ػىیب
بٹاىاوي.بيبډذبوب،اوبنبثسسیتاياوڂسبنومډبنيډشٮيىىاوي،داآ
ایهٽبا.ځىايیٽىابیټاایهځواذڇكؼڈث٣ثبیډىاىذثبیي
یٵ١یثیىی.دیځیىرډیځویآنثبػظثی٢يسىبتينی٥یٸډلبج
ٹبثز ډیاذډیایهازٽ اوش٪ب ځويى ى ٹبثزوب آوب ى اذډیثبییٽ
ين-ياذډیىاوسیاٹبثزدبییهبییٽ٦فىډٺبیثبځو-هىؿڈډی
اذڇ(ىاشثبىي.یاثبالسكؼڈكبٽیایثبالسی)ثی٢
ډياٻ ي اي ي ا آډي ډیډٺبیثيز كمبیز ډئچ ایه ا ثی٢ٽىای یي.
ين0.02بیوځیڄ 0.05بیواياوڂسبنى،ىكبڅیپىيسپیڄډیثينآوبا
بییٽىآوبىډؼم٫،وبیځو2.ثينىياين0.27اوبنيىوثينين
بییٽٽمشیهوبیځوسیىاوي.ىډٺبثڄ،كؼیڈیباذډیيػىىاىثی٢ٹبثز
ایډٺبیيثایهسسیت،.اشىيثی٢اىاكؼڈاذډیاىاوي،ٽؿپشیهٹبثز
ٽىي.یكمبیزډیاذډیٹبثزاٵ١ی 1 de Waal, 2006 2 Short, 1979; Smith, 1984
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 154
ی٢ثاذډیيكؼڈٹبثزباو٪یځوډٺبیډلييىثایسىبډٺبیياڅجشٽ
بثببیځواډٮیهیبیثبیټډئچبیډاػساویڈځوى.ډبمـىیهډیومی
آنډئچ ثب ٽىیڈ.ٽ ویشىيډٺبی ثبیوسډیډظالیبیيیبي ثبان ا وى
ډٮچڇىآیببیٱیوث سب ىاایایهٵ١یٽثبیووىډٺبیٽى وى
بیٵ٢بیییبثیبیػزساوبییو٪ی-شىيسویثایٺ٣وپىنیبیبځبی
و-ثش ىزازیب ځبیىااییبىسانځوثمیهپڄډی. ثب بیٵبٹيوا
ثایډٺبثچثبیبىانبىایهځویبىډٺبیٽىياایه٥یٸایهٵ١یاآډىٽ
ډاػثبډٮیهىڂبڇبیيا)ډظال،دیبڇیبوازسپبډڄدیياٽىډٮیىیبییبځب
ډٺبیسی هال، ٥ ث ځویبى(. ډشٶبيریټيی ثایىؼٹبی ی
1ىډىٽبٽىبیبیاز.بٵ١ی
فشگی ای بیي سؽ
ثیهي بی اثاٵىڂی ىؼوی ثای امىي يانٵ١یی سپبډچیبی ىبی
2.ىډلةډی ډى،يایه ى م ځمبنبځبیثیا ٽ ىاى ٽبثى بیی
،4مپبیبیډث٣ثبځبی،3دبی٭ا٥ٴيیؼبوبرثبىي،و٪یمڃيىػبنډی
ا شاسییب بی ػىثای ٵىڀډٺبی،مـىیه.5یبثیػٶز ثای،بیډوشچٴی
بځبیىؼ ٽ ثڈبیی شىيیډشٶبيسىبهشیثڇای٤ٽىثبى ىډىيوی
1 Fraley, Brumbaugh, & Marks, 2005 2 Schmitt, 2008 3 Ekman, 1973 4 Tooby & Cosmides, 2005 5 Lippa, 2009; Schmitt, 2005
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 155
از ثایومو، ډی. ډٮیببیځمبن ٽ ٭ب٥ٶیاوشوبةيى اػىی-یټ سى٫ډشبط
اوڂڄبهشیىثڇ ډ٦بڅٮثبي.بی٫ ى ډ٫١ ایه يی ث ي اوؼبڇ ٵىڀ37ی
1ډوشچٴسبییيياز.
سانډیبیٹیتو٪یثبىډٺبثڄڈٹاىاىنيٵىڂیبیثیهيا٥یٸ،مـىیه
دىاهزآوبىؼث ث. ومو، مپباای ي )څیذب سٶبير2010ن ى( ػىیشی بی
ٵ٢بیی-بیؿهیساوبیی یټٵ١ی.ډوشچٴډىثیٹاىاىويٵىڀ53ىا
ثویاٵ٢بیی-یؿهیساوبیازٽایه ثىځیپبثایډىانبځبیٵایىي
ٽاز، ؿا ثشاوىي ثبیشی پبؿیبن ى ویكٽز،كیه دسبةډی بیيی ي
دیپبځیډچيډبر اډبوي.مبىڀكٽزىكبڃكیانيثشاوىيثبثیىیٽىىيا
ډػىثیهوبنيډىانویيابیسٶبيريىٽځمبنډی،بیاػشمب٭ییوٺو٪ی٥جٸ
.ثایهىډیسٮیٴوبنيډىانایبیډوشچٴثس٤ٵىڀازٽبییوٺسبث٬
ٵ١ی اٵایاوش٪بډییىيڇسسیت،٥جٸ ىيػىډیبنڇ{-}اػشمب٭یثاثیيىٽثب
ٽثماىازیٽچیيیڅیذبىيیبٵشٵىڂیثیهديبویٽبیبثىي.ایهسٶبير
:يیٹیتاطځاثبساوزىػياڃایهىيٵ١یډی
سٶبير .1 ػىبی ىي ساوبییثیه -ؿهى ػبنٵ٢بیی ثىاډی مڃ }ى.
ڇ{-هىبثؿڈډییٵىڀم
دیثهالٳ .2 وٺو٪یثیىی سٶبيری اػشمب٭ی، بی ػىبی ىي ىثیه
ثبالسثى.ثاثسثىويسبكييىیػىیشیاو٪ٽبییٵىڀ
ثیهبیث٥هالي ٥میهيسپبډچی٥یٶیاٵ١یبرىؼثایٵىڂی،
.ى،اثایامىيډلةډیبیٹیتٵ١یبیډػىثیهؿبڅ
1 Gangestad, Haselton, & Buss, 2006
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 156
ای فیضیلطیک تصیشبشداسی اص هغض سؽ
،یبویؼ-٭ب٥ٶیثاوڂیوشڂیو٪یىؼډ١٭بسیثایسانبیٵییڅیټډیاي
ایهيٽىػىی،ياشاشٶبىوشڂیثاوڂی یشیبیثىیبنبڈثایىببیی.
بځبی ٹا اشٶبى ثایىؼډیبیياویډى ڈ ي ثبٵ١یځیوي یډث٣
ب.ایهبځبیبیډو
(2005ٵچیه،ياىيون)ياڅيیهثبٽىٽبویٽایٵشىيٽډي٭یثىثاٯٵ١ی
ډی ويځی ياڅي-ٽىىيٱییشی ىي ثب ٽ ٽىٽبوی ثب ډٺبی ويځیى یشی
سؼثډیاش-ٽىىيډی ىیبٵشىيٽىياٹ٬ٽىٽبوثیشیا آوب ثیٽٽىىي.
ي ٽسیيڃ٦فاويٵويهاويځیځٵش ٽچیيیٽیټډن-ثبالسیا
ٽىٽبوی-ىیاشسقډىڂبڇ ىډٺبیثب ياڅيیهٽا ويځییشیثب
ٽىىي.سؼثډیٽىىيډی
ىیڂ، ایهٵ١یدىاهزٽديډظبڃ یپیا-سشينیازٽثىؼ
یىډىاویٽىاث٦-ػٶزوٺىاىبیٽچیيیٽىٹبثزثډن
وبنیىیڂديثمیهپڄ،1یبثي.ٽبډیځیويی٭ب٥ٶیٹاډیډشٮياو
اٵایډیسششين٦ق،ػاةوبنٽك٢ىاى ىډؼم2،٫.ىيډىانا
يڈثای،ببځبییډث٣ثبٵ١یبیٵییڅیټڈثایىؼي
مىيیاز.اباثابځبیثىیبنىببیی
بیډث٣ثٵ١یث٥ياٵيویىىؼ،fMRIو٪ییډٲثىایسیٵىن
ىfMRIبیځیى.يآوبډىاشٶبىٹاډیىبهشی٭تبیبيثىیبنبځبی
1 McIntyre et al., 2006 2 Roneay & Von Hippel, 2010
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 157
بځبییبٵ١یىؼ ث ىبهزسویبیډث٣ ثبن، ٵ٢بیی،هیبيويان،
كبىرػاثیز ډیػىی٭ب٥ٶیي ٹا اشٶبى ٵىن1ځیى.ډى سیثىایاځؿ
ډىآډبیىایهاٵاىای-ٽبثىاز،بٹبثڄاديیيیډلييىډٲیىډى٥یٴ
ىڂبڇدي سب از الڇ ډٮب ى ځٵشه ثیٹا ثمبوىيډلٻ ثبٹی اډب–كٽز
ىؼ ى ٵىن ایه ا پڄى٥ی،سپبډچی-ياویبیٵ١یاشٶبى ث اهی ی
ؿمڂییاٵاییبٵشاز.
ای طتیکی سؽ
ىشیي ٵويهاويځیو٪ی-ٵشبیوشیټبی یب ىيٹچب يی ث وی-دي
ٵ١یىؼىيساوډی ثهی سپبډچی ىبی ياٹ٬ ډظبڃ2.ډٶیي ییټٵ١ی،ثای
،ٹب٭يځیايڅیهیسؼثػىیيډبئڄی٭ييىثثایوبنٽٽىيسپبډچیډ٦فډی
ىیڂ،شىيډلی٤ياثشثىااییټبځبی ث٭جبر . يٹشیثيينآوب ديیيػى
ځاىا٥اٵبنك٢ىاشٽديیډبیثبډبوی،ىډٺبیيځاثٿویى
٭ثبي ځییاثبث3.ويډیٹب٭يځیايڅیهیسؼثيډبئڄػىییيىسياى
ػىیډبئڄبیٵىیىآٱبٽآیبسٶبيرٽىسٮییهسان،ډیٵشبیبیوشیټي
وبنآن ډییسپبډچیٵ١یایه٥ٽ ياثشثډلی٤ازٽىياى٭ب یب ياثشثایىپ،
ى.ٵ١یثب٥ڄډیوشیټثبياځياثشثٽاز؛وشیټ
1 Platek, Keenan, & Shackelford, 2007 2 Segal, 2011 3 E.g., Belsky, 1997; Ellis, 2011
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 158
ػيیيسډڅپڅیبیوشیټي ىبیډٮیىیٽنثایىببییباایهيشىي.
بیٵىیىآڅڄبیسٶبيریټومواایهډبئڄ،.ىوٺىاوياشٶبىډیببځبی
آڅڄ DRD4ن ػشؼیDRD4 ن7Rاز. ثب ؿیبیػيیي اسجب1٣ځاییثيني ى
آني2از .)ثایډظبڃ،ازډشٶبيرؿمڂییػٲاٵیبییډوشچٴثپڄىډىب٥ٸی٫
ځییاثى7Rآڅڄ(یټٵ١یډي٭یازٽیپبیمبڅیثبالساآیباز.ىآډ
ىویهبیٽؽمٮیزػاببى7Rایهیبٵشٽآڅڄ3.وٺىاىبیػيیيډلی٤ډىبث٬ى
4ٽىي.سپبډچیكمبیزډییٵ١یایهاسازبی٬یپؼبویهبیػمٮیزډٺبیثب
اوي:ثماىاشاوڂییبیڂٶزیبٵشىډىسپبډڄاوبن،ډڅپڅیبیوشیټي
ىؼ .1 هبشڂب١یٵثای ډى ى ٹیت اوبنبی هيعاډيی آٵیٺباي
ایهډ٫١اثیٽىیڈ.1،ٽىٵڄځٵزساناایهيثډی
بیبىثهیابځبیشیپیوثىیبنىببییىسانډیمـىیهبایهيا .2
سیڄڅجىیاډلالرویٽ٢ڈو٪ی-اويځش٩بيابڃ10یٽ٥
5.ثځٵز-ٽىيډی
ډیوشیټډ٦بڅٮبر .3 وبن سپبډڄډڅپڅی ٽ بیىي ٥ی بڃ40اوبن ا
ایه6از.ځٵششبةیڅه(ابڃځش)ىي٥10یځش،يثيی
س٤دییهبیىیيځبٳثهال،اوڂییڂٶزیبٵش ىاومىيانازٽ ثیبیا
ډشٹٴيوشیپیٽسپبډڄڇ{-بیاهیىا}ٽيډي٭یثىاائي ىيیب
ٵىڂیىاىاز.ٽبډڄثسپبډڄ٥ثاز،يػبیهىا
1 Extraversion 2 Ebstein, 2006 3 Chen et al., 1999; Penke, Denissen, & Miller, 2007 4 Eisenberg et al., 2008 5 Bersaglieri et al., 2004 6 Hawks et al., 2007
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 159
هشداى با صاى ی هقایؼ
ایهی:ويډبى.ډٺبیاويسپیڄيػىىياٱبڅجبىاوي«ػىیسڅیيډظڄ»ٽبییځو
ایډٺبیيبځبیاز.یټبدیاډنٵ١یىؼىیڂثاییټي،ىيػى
ثبآنډاػٽایبیډبئڄبیثیهىيػىىسٶبيرسلچیڄ٭جبرازا ثایاوي.
ځوومو، ى بیی ثينٽ ډیډبىایىين اوبنىيم ډڇ{-}و٪ی ثب وب یائچ،
ٽ«ثياوىي»ٽبډڄٹ٦ٮیزساوىيثباوي.آوبځومیډاػ1«يیٹ٦ٮیزد٭يڇ»بیىډى
دي اىځبنوشیپیآیب آډي ىویب ػٶزس٤ث و. یب شىي ډئچډبىاډببن ایه ثب یب
؛بیډاػویشىي يثب-ٹیتبیيوسومټ-بیهىبنٽسومټ«ىاوىيډی»آوب
.آیيډیهىبنثیينثينباىينومټؿاٽسياز،
ډٺبیٽىيىیيٽآیبىوببځبیسانوبيډبىایهسلچیڄ،ډیثاب بیبا
باث٥ډٶڄىٵڄ.ډبایهبځبیسپبډڄیبٵشازیبوكڄایهډئچثایایيی
ثیهایڈٽى،اډب5 ٽبٵیثایبوينډ٦چتایىؼبىباایهبځبیومویټٽ
،اډبىاوييیكبىریډیىىيػىثیټاوياىډؼم٫و.اځؿاز:كبىر
هیبوزا٥ال٫ابیوبیا،ثبدیبڇډبىو،ثیبثیشااويٽكبىربوبنىاىدي
و«ديیٹ٦ٮیز»ی٭يڇیټاپبثایډئچيثو٪ډیایهى،ٽډیثیياػىی
وٵٮبڃينثب2.ثبي ٵشبكبىر یبی، ثبىاشهٹیتثای٥ىٽ یب یبوزهػٶزا
از ي ډی٥اكی ىثاوڂیوش و ٽ ياٹٮیز ایه ډى. ػىیى كبیزهیبوز
-آډیػىیډث٣ثبیڄوثبډبئٽيانىيهډیهجاایىيایوبنډیيی
ٹ٦ٮیز ایهډى ډٺبی٤ازډسج-ديیى ىډؼم٫، ساويیټيیىيػىډی.
بیسپبډچیثبي.ٵ١یٹيسمىيثایىؼ 1 Paternity uncertainty 2 Buss et al., 1992; Schutzwohl, 2008
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 160
یک گ ی افشاد دسى هقایؼ
ىیڂ ثهیډٺبیبډڄ،ي اٵاىیثهیاٵاىثب ىیڂامبنځواز. وبنډظال
ډه وبن سػاني ثڂییي. و٪ ى ا دیبیسڅیيډظچیػانبڃوبن يٵاياویا
اىاوي.دیيٽمشیثبيیبیويځیبڃییىاوي؛ىكبڅیپوبنىاياهى
بځبیاشٶبىٽى.بىثبةٵ١یثىيیيىؼرثایسانایهډ٫١ډی
ثیشیاكشمبڃ-سبڃيدهىډٺبیثبوبنسػانایهازٽوبنډظالیټٵ١ی
ػىیهىكبڃآوبيػىوياشثبيځاثاییبیىا٥اٳيٹشیډىیډبیٽىاى
ٺ٤ ډى٦ٸيا وٽىىي. بنایثیبیثیبیسڅیيډظچػانبڃبنسپبډچیایهاز:
بیٵزااىزثيىييډىش٪ىاشهثـبواایهيٹبىوي،ثبٹیډبوياز
سډمپهازىیڂؿىیهبویډهوبن؛ىكبڅیپثایسڅیيډظڄثبٹیثمبوىيسډىبت
ٽیىىيځياوبنثـ،يهىثوىیٺ٤ػىیه،ٺ٤یډیانوياشثبىي.ډٺبی
ایهٵ١یاز.یټيثایىؼ
ثبساناٵاىى.ډییټځوډلييىثهومیىينیاٵاىډٺبیٽيا١قاز ٵٺیا
"سیه٦وبٻ"بیٵٺیثاشاسیطيسمىيډٺبیٽىيایهٵ١یاىؼیيٽاٵاىاٵاى
هىاكشمبالطير٨طيسمىيثایكٶاٵاىىكبڅیپ؛وىيډیایىشیجبثیثډىبث٬ىزث
ډی"ساوٽبډلبٵ٪" ٽ٭مڄهاىيٽى. ٹيډىيؿىيیهثاىثایډلبٵ٪زسانوبویا
ىٽآیبوبنبنشىيډٺبیٽىسبډٮچڇهبواىٵويهىىاويثبوبویٽسټدیاډن
ساناٵاىیثبځیويیبو.ډیءاشٶبىٹاډیايڃثیشىډٮىيڇوجزثځيځي
اثبڈډٺبیایبیځشىيشهبواىډشٮچٸثیباٵاىیػىیډشٶبير،بیػاثیز
ډٺبی ٥هال، ث یټيځویىينٽى. ثایىؼٹيسایوی بیٵ١یمىي
بځبیاز.سپبډچیدیاډن
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 161
ای هتفات هقؼیتیکؼاى دس ی افشاد هقایؼ
اٹاڇىډیبنثایومو،بیډشٶبيراز.یپبنىډٹٮیزیاٵاىډٺبی،ىیڂيیپى
یټ ثڅییٹی، ٭ىانپبؿیډىییىى ث وبډٵٵىیٽ مانٸثىٽبډال
ٺ٣ثىوي.ايثبثزيسډٵٸپبؿیبنػةډشٮيىیااىزىاىثىيآنوبن
ى ډٹٮیش ي ٭چز-ځيا٭شجب ث ثبثزپبځیڈ ڈ ي ١ٮیٶ ىاىنٽٴا
ىبیثوبڇآ.آ.څمجٿثبايثپبٵزييوؼثى.اوبنهى-ماو
پبكی ٭ىان ث ا اوبسی ىاى ٹا اي اهشیب ثى ایهبیځيیڈي ٽ ي ځٶش
څمجٿ، از. ایهډى ٽب يپبب ا اچل ثب ايویٽشه آډهزث ایه. ث
ىزیثبالساػشمب٭یډٹٮیزایهډى،ايثپبځیډٵٺیزیاٵایىوشیؼسسیت،
سلٺیبیثػبیآوپٹثبویػىیػةٽى،يډشٮيىیاث٭ىانیټوبنیبٵزي
1ىیڂانٽى.ي٫ثسلٺیآوبثبي
بيٽببیٹیثایىببیییټي،بیځوبځنیپبنىډٹٮیزیاٵاىډٺبی
ډشٶبيرثبآنىيډٹٮیزىٵىٽایبیىډىډبئڄساناز.ډییسپبډچياوی
ىډىایىپٽياڇبيٽببیياوی٥میهي،بیٽىىزثٵ١یىډاػډی
ییىییىډىډىډظال.ثسلٺیٸدىاهزهاىييبٵٮبڃىیټاایهډٹٮیز
ی ث ساوبییمهٽ ى ،اپبځیسٲیی ثبالىزیبٵشاػشمب٭یدبیڂبا ثىدبییهث
يثبالسیدیياٽىي.مـىیهثو٪ډیوٶثثبالسثب٭ضيٽايا٭شمبى٩باډٹٮیز
بیډىانببیياویٽيٽایهډ٫١ب ىاىسلزییىییا يثهالٳسبطیٹا
شىي.ځامىويكبڃثاياكشاڇډیځشٽاياهاډی
1 Homlberg, 1950
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 162
ىیڂډٹٮیزثډٹٮیزډشبٶبو،ځبیثایډلٺٺبنىاازسبډبویٽٵىایټ
ٽىىي. ج ى ػبثؼب ياٹ٬، ى ى ٱبڅجب ډٹٮیزیټډٹٮیزډیاٵاى سٲیی ىیڂ ډبوىيي
ویىىي،ثیبیاؿیببناسٲییډیىىي.٭اليثایه،كشیيٹشیاٵاىډٹٮیزومی
بډٮیهاٽجت٭چیٽىي،يثایډلٺٺبنىاازسبیټ٭بډڄسٲییډیماثبآن
اډٮیهی٭چ٭اډڄىایػيابیسٲییيازىببییيسٶپیټٽىىي.ثىڅیڄآن
وىي.ډٹٮیزډی«ٽىشڃ»ىزثىبهشیبیيانآډبیىځبی،ىاومىيانبی٭اډڄ
گشی آصهایؾ سؽ
ڇثىيځیوييځيٹاډی«شپبیى»یټیټځيااٵاىىډٮٱبڅجب،ایهيى
ځي ٽىشڃ»٭ىان ځاش« ثبٹی ىشپبی ډیثيين وموى. ثیسانډی،ثای ث
زډي٭یٵ١یایه.اهزدى«یځيىيناوؼبڇ»يرسيیيثىډىاطایٵ١ی
ثس٦جیٺیياٽى،ٽٽبٽىسپبډڄیبٵشازيیياویبیټبيٽبٽىاوبن
ثیىیثابیایهٵ١ی،دیاز.بځيیىیڂااوبنیكمچسيیيبیثیيویو٪ی
سمبیڄثا٭٢بیاثابثيایهډ٫١ځياٵاییبثي،سيیي،اوؼبڇای٤ىىډی
.وبنىاىىهډزوجزثا٭٢بیهبعاځياثاځييىاهڄ
ثایسلٺیٸى اٵاىاسٮياىیا،ای٦یآډبیڂبیى،ځانآډبیایهډ٫١،ثبة
يثآوبيسثيوٽؿټثاسبٷاآوبهاشىيٽيىیټځيٹاىاىويسبىٵی٥ث
ىيوىكبڃكب١اسبٹیٽآوباٹبډزىىیڂثایځيځٶشىيٽىڅیچایهازٽ
ىشىيىايڅیزٹاىا . سٻٽىایىپایهځيدیااډب ٽڄځثډبیآياسبٷا
ياآوب،ٽىىالدىاهز100مپبیىایهديٽىىيىآډبیثبثزاٵاىٽز
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 163
مهاىيثیهدڃا٥ٽډیهازٽ سٺیڈٽىىي.ث(يىيځیا٭٢ب)بډڄ
ىڅواایهدڃاییثاآوبویهاشيٽييځيٽىشڃویمیهدڃىاى
ىیڂځيډشٮچٸثایهاسبٷٽويثىثیهىيځيسٺیڈٽىىي.اډبثځيٽىشڃځٶش
ډپبنٽىىي آډبیٽىشڃيځيډٺبیٽىٽځيسانكبڃډی.ازيثبیياآنوٺڄ
كیٴدڃاؿ٦ هىيځي ٽىىي.اځیؾسٶبيسیثیهىيځيوجبي،سٺیڈډیثیه
ثیشیاڃسيیييداځځياډبډبٱچ٤ثىاز.ثیىیسانوشیؼځٵزٽدیډی
ډبثیىیثاثسی٬ٽىي،آوڂبدیٽىشڃایهدڃاث٥ځييثهىاهشبىي
ډی سيیي:ىسبییي اهبػی، كمبیز ا٭٢بیځيیىينا٭٢بی ثب ډٺبی ى
بیډشٶبيرځيٹاىاىن-ځیآډبیىي.ىډؼم٫،يااٵایډیځيیثين
ساويثایىؼډی-(ىځٶشډیویځبیثآنىشپبیډوشچٴ)ای٤ىډٮ
بډىاشٶبىٹاځیى.بځبیبیډ٦فيىثبةٵ١ی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 164
ای تکاهلی فشضی ػجؾ دس هسد اػتفاد هابغ
ډوشچٶیاډىبث٬ب١یثایىؼٵسپبډچیىببن،يانٽثڂیڈيبیديا
.ويډٮٵیډیث٥ډوشثهیاایهډىبث٬ٹمزایهى.ٽىىياشٶبىډی
ؿاػی ای باػتاى یافت
سببییاشوانثٺبیبی ا ٽ
یټ آډي ثيز ډيٻػبن
ډلةامىيیهشىبىییى
ويډی ٥یٸ. يا
ډیٽثهځایسبین ث، سان
یاوياسٲییاري،بٵزبىزیبياپچزػمؼمٹيډزىډىكييىییبیسومیه
ډىب٥ٸىاڅؼظٽ٭٪یڈبیثيزآډياػبوانبىوجبڃٽى.اشوانا٥یډٲا
ٱااسبډیهثبیډث٣ډبئڄنٽاػياىډبثډبثڂیىيٹبىوياوييیبٵزاػياىی
بیىیڂيیځیساويا٥ال٭بسیىډىډیویيٵیڄبیډيٵ٫ٽىوي.ؿ٦كڄډی
ر،بػاكىالیڄساويىثبةډیویاػایاشوانٽىي.سلچیڄاائډبنویبٽبنٱایییڈ
ىبیبنبیثبشیبٵش٫،ىډؼما٥ال٭بسیىاهشیبډبٹاىي.ډبنویبٽبنثیمبیيډٿ
ډب،يمـىیهیشهیولډىجٮیثباثایٵڈ ایٽډبئڄبیډبیزيسپبډڄ
.ىلةډیډويايثيثىبډبثبآواػياى
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 165
ی کی گشدآسذ-سچیکاؿ ای بذػت آهذ اص جاهغ داد
يیاوؼبڇبیدي ث ىشیػاډ٬ي
آوبییٽث٥وجیىيٽىوی ثيی ،
اسمين يػيا یټاٵشبى بیٱثیشىي،
بیٵ١یؼىىیڂثایامىيډىج٬
شىيسپبډچی ومو. اوؼبڇډ٦بڅٮبر،ثای
س٤ اوبني وبڇىي ث ٽیڈبیىب
( ٽبدالن یالى ي ډی1988یڄ وبن ىي(
پبؿیبن ا،ٵٸډٽ ٥ډشٺیڈ ث
ومیبنكمبر ځزىی یا ثوي
مپبي ا٭٢بیثیه دوی ځي
ثشیٹاډیى،اډبآوبډی سڅیيډظچی ىٹیٸځیوي.اایه٥یٸىډٹٮیز س،ث٭جبر
ويٽایهډىيډیثیشیثاډاٹجزيسػځياػبوتډٵٸپبؿیبنٵويان
ثایوبنویػىیاو٪،ډٵٸ.پبؿیبنٽىيآوباثیاىیڂانس٢میهډیالډشی
ثیشیىاوي.ډمشببيوبنشىييٱبڅجبډٮٹسػاة
سانیومییاډيځىآيوي-پبؿیبیثيزآډياػاډ٬یبٵشثبیيډشٽيٽا
ؼیٹ٦ٮیىزیبٵزثوشبی . ډوشچٴایٹجیچػاډ٬بیثیبیبىیثیهسٶبيرىياٹ٬،
ډبډىبث٬بیيٽىٽىبىٽىباييډياٽیٵاڈډیایهىاىثبایهيػىيػىىاى.
.بىبډیثىيیيآډىنٵ١یراٹبىث
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 166
هـاذات
یټاٵ١یایىؼثىیڂیډىييو٪بڇډبيار ىبثوبنبیسپبډچیاز.
ىياي1ٽى.سيثیىسیىیياىډبيارډىيو٪بڇځىآيیيیثایډبٻٵچیهوبڇ
ډیيشبیډى هبواىو٪ٹيڇ ثب ىیياډیى، ثځطجزٽىيسمبڇب ى ډبيارا
یآډبىیماوٽاوزایهٵ١یاسبییيٽىيٽډىاویايساایه٥یٸ،ډظالٽى.ډی
ثبيی آوبییٽىاوي، )ډظال ىاوي ثبي وبویٽمش ډىاویٽ ثب ډٺبی مبنى
ىڅیڄايثایایهډ٫١وىي.يیيسیډی«شیٶػبٵ٪زلډ»ىزث(ازیبډهآثشه
ایه ىڂبډیٽډبي ډىان ٽ ماویثى وجىبیثیشىاشىيثبي ثبیىزث
ډیډىان كبڅیپ،ىويىیڂ وبوبنى ٽمشمډبویٽ ثیب ایهوجىب وجىوي ثبي
ىاى.ډی
ىیيمـنآډیځډبي-ډوشچٶیثيزآیىيساوىياډىبث٬بیډبياسیډیىاى
سبىٵی.ثی،ىيشبنيهیبيويان،يكشیاٵاىډىاٵاىٵچیه،مانیبان
ىاى بی آډي ډبيارثيز سمبډیا مـن ىیڂوی كبيیډىبث٬ ي، ه٦بب
.بیثبڅٺازځیی ااډبيآوـٽاوش٪بځىډىډمپهازډبيډظال
ثځییبییبٵشډ٫١يایه،ثبيىیزىاایدیىاى آڅى مـىیهايا ٽىي.
یوياششػىیىبیٵشبو٪ی،بیډمیاٵشبځډمپهازثكډبي
ځانديهیهىاډلٶ٧وڂبىاوي.ىىيسبكیڈسػیقډییااٵاى،بيث
ویىاىډىبث٬بیځییاثایوشیؼيثىبثبهجبيځییډلييىیزایهاثبیشی
.اشٶبىٽىىي
1 Flinn, 1988a; Flinn, Ward, & Noone, 2005
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 167
ای ؿخصی گضاسؽ
بیویځاى.اىاائډیاٵٽس٤ازبییځامىيىیڂایټډىج٬
٥یٸډی ا و٪یيساوىي دډبكجبیی آیىيوبډیب ديیيثيز ثهی بی.
ىيان ىبهشیيػى سىب ٽ سویالربیویٹبثڄځايثباى ثیاز.
سؼثیبس ایىب ثڂییي. و٪ ى ا هییػىی یؾ ٽ ػبٵشىي ث هى ا یچی
س٤ومی ي ځاوي ىیڂان ومیوی ساوىي یټدي، ى وي. يانډبي ىبىي
ىيبیسٶبيرډث٣ثبییموساوشىيٵ١یبڅيبیثياڅیيىيوسپبډچیثوبڇ
ػىیسویالرىآوبىیبٵشىيٽ1ډىآډبیٹاىىي.اػىیسویالرو٫ػىى
ځیىیك٢ىاوي،سٮی٠یټثیشیرډیثیشػىیبیٱبڅجبیټ،ډىان
ډياس،وبوٱبڅجبدػىیپسویالرى.ىكبڅیثیشیىاڈبیىیيایيثو
ایه،بیویځاثيينوپشایىؼبزٽیػىیوياى.سثىيٵبػىج٭ب٥ٶی
يویوجى.دياوؼبڇ
ویځا ىؼبی ٵ١یثای ا ياو٥یٶی ډىیبی ى ډٮیببیسپبډچی
2ػٶزاوشوبة هوز سبٽشیټ3مچی٭، سبٽشیټ4سٺچتبی، ىبی، ػبثؼبیی
ډىاشٶبىٹاځٵشاز.6،ياڅڂبیمپبیيیبی5اػشمب٭یډاستچچ
سمبډی ځاډىبث٬مـن ډلييىیزا٥ال٭بسی، ثب وی وی ځییبی ي بیب
ثبځٶشىډمپهازٽاډث٣ثهىمااز.اٵاىډمپهازٵشبیباٵپبی
1 Ellis & Symons, 1990 2 Buss, 1989a 3 Kaighobadi & Shackelford, 2009 4 Tooke & Camire, 1991 5 Kyl-Heku & Buss, 1996 6 McGuire, 1994
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 168
دىبویياث٤و٪ی-رثڂیويكٳیبسلیٴٽىىيآوبىډىوبهبیىيیٹ٢بير
اىياع سویالرهبعا ثڂیىيػىییب ډمپهازىيٯ مـىیهاٵاى یبٱیډٮمڃ.
ډى ٽ ثڂیىي ا ؿیی ازآډبیآډيهٵب ،ځ یب ایؼبىاهاليدى ڃ
بیثيزىاىٽىىيسبث٥ډ٦چٸثسپبډچیسالډیىببن.ثایهىالیڄ،يانٽىيډی
ویسپیوپىىي.بیآډياځا
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 169
ػوهی صذگی اػاد ای بذػت آهذ اص تاسیخ داد
ىدببییااٵاىډػىىػبډٮوی٭مډیىاىبى
بډیبنثػويځی ډث٣ثځاوي. باىياعاىبى
ػىبیبر،مڂیبيب،ػڇډٿيب،سڅيب٥الٷي
اىبىثو بییا یټدي،٥ی٭مډیشىي.
ىبیز الي ثبثی ځىآيیسپبډچی ث اٹياڇ
بیډؼيىاىياعبيب،٥الٷاىياعىثبةاىبىی
اىبى ایه ٽى؛ ا یببیٽچٽ ئيډشٶبيرډىب٥ٸ
ث ډث٣ ثى ي ثىبٹنځىآيی ځش .ی
كٶ٨ٽىيػئیبرزىٹثایهيیياىبی٭مډیاثبډث٣اىبىبیایهٽچیببٽی
یىیڈٽآیباڅڂییٽساویڈثجٽىنډیدیسببڃ400اىياعي٥الٷاآډب.ثبوڂبثثىوي
زیبٵبډلڃاثىاوبنىسبینسپاوييىیدباٵشيیټاڅڂیډیٷباسٶاډي
بیسپبډچیاډىمبیاٵ١ی،ایهاىبىثباشٶبىا.اليساوزازاډيیىيان
ايسبییيٽىىؼٹاىي. ىسطيسمىيډىانڇ{-}ىځشویٽثایومودي
1وي.اٽىياعډیيثىبثایهثبيس(اى)سػانیثبوبوډٺبیثبډىانٵٺیس
اىبى هال، ٥ یټډىج٬ث ىؼ٭مډی، ثای مبٵ١یامىي ث سپبډچی بی
ډی٭مىيیټثويرډظالثیبیىؿبډلييىیزشىي.يى.اڅجش،ایهاىبىاػبرډی
ډئچثآوباكشیبعىاىځيٽدا٥ال٭بسیازسمبډیكبيی .ثبایهيػى،ثایسجییه
ثيیاځماثب-ويایامىيډلةډیى٭مډیځىؼیىاىبثایىاومىيانډجشپ
.اشٶبىٹاځیويىاىډىبیډىبث٬
1 Low, 1991
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 170
اؼای تلیذات
ايزییبٵشسپبډڄبیهٵآيىبىبنډیاوؿیبییٽ . بیشانثایډظبڃ،
ٽى،مډیىی،یتىي.مجځډبهجډیسپبډچیٱاییسػیلبرا،اډيیٵىٵز
،يويومټيديسئیهشىي.آوبثهثیثٵيډی،دیشاباؿثی،ٹىيثشىیي
ث ياایهسمبیالرث،ثٺزىاويایهډاىډ٦بثسپبډچیډبهب٥ٽثبسمبیالرهایىٹیٺب
.ىيډیډبسپبډچیسػیلبرهجاٱایی.ثىبثایهسڅیيارځیويډی
ثای.ازډبسپبډچیه٥اكیییكبيیا٥ال٭بسیىډىاوبویویبیسڅیيار
ىبی٬ دډظبڃ، ډیبی٭بٺبوډبنووڂبیي ثبسبثیاا }ایغسویالرسان ثیهى
-ډىڇ ى ډ١٭ڇ{ ځٵز. ثبیبرو٪ ى وٺبیایغ ٵیچڈب، ډیٺیب، اداب،ب، ب،
ډبن سچییوییبڃب، ساوبی ي ي، ډى ى مڂی ډ سپبډچیانبی ډبىبی
ىیىیڂډىجٮساوىيث٭ىانبیاوبویډیبهشثایهسسیت،1.آډويډیډبثؿیبیی
.ىثپبځٵشبیسپبډچیٵ١یىؼ
1 Carroll, 2005
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 171
داد ای یک هبغ هحذدیت
:بیډث٣ثهىشىيىاایډلييىیزیٽىثبالٽي،یډىبثٮم
٭٪یڈازیبیپبٳيكبيیدبدبیي،یٵیچبیىاى.
ومیيويآځى-پبؿیػاډ٬ثی ډٮچڇ وی اډيی اويای ؿ سب ٽ ٽىي
ډيناز.ويځیسبطیآوبسلزٽىویبیٵٮبڅیز
بیثيزىاىى ا اٵویبیځاآډي ایبىډمپهازىيٯثڂیىياوی،
.هجثبىيثیډ٫١ياٹٮیز
آوبیی؛ديڂدىبنازٵشباؿڈبیډڈویثیبیاكډبييى
سلیٴوي.ځىؿببیډبيیځییثيا٦ډمپهازٽدىبنویشىيڈ
سؼثیبر ي بهشڂی وی يآډبیڂبی سيثی سٮمیڈ ي آوبیبٵششىي ثبی
.ثاوڂیازدیويځياٹٮیبیډٹٮیز
ٽبیډث٣ثويځیىاى از٭مډیىبىاىاٵاى ٭یىیاځؿ٩باویډػى
ثبىي.ثىیبىیىیبیځییساوىيىؿبشىياډبډی
سڅیيار ثی ثبیشی وی ډجىبیثی وؼیث ا باشىشبعای سٶی ٽ ایهى
ٮشجوجبىي.ډمپهازډوؼی
ٽیبی.یبٵشبیسپبډچیازٵ١یىىؼډشٶبيراشٶبىاډىبث٬ٽمجىب،ایهكڄا
ځوبځنثؿڈثووي ډىبث٬ ثيث٥ډپى ایه٥یٸآڅى یټبیډلييىیزا
ډٮیهوجبىيي ډلةډییبٵش ډىبث٬ويبییډٮشج ا اشٶبى ثب ديډشى٫. ځان،
سثایسؼثیډشلپڈٽىيثیټثىیبنځډىٶىبییټاډىبث٬ٹبىوياډلييىیز
ىبیسپبډچیىزیبثىي.يان
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 172
ػاصؿی هؼائل ؿاػاییای سؽ
اوبن ٽ از مـنيا١ق ب،
ځو ا ىیڂ،ثیبی سبینی٥بی
اوجیبنسپبډچی ډبئڄثب بیا
ثى يثي ایهاوي، آوبثب٭ضي سؼی
بیث يدیـیيبيٽببی
ابیثٮيیٵاياویياز.د
از ایه ٽؼب ا ډبئڄثٶمیڈ: ایه
بشىي؟بیٽياڇ
ثىيثبآنيثایٽاوبنبیډبئڄٽبډچیاسمبډیڅیزديیٹبىویزیؾ
ؿىيىڅیڄىاى:ډئچ.ایهثيزىياز
ډبىسپبډچیاث٭ٺتثځىاویڈيسمبډیؿیبییاٽویبٽبنساویڈب٭زډبومی .1
اويډبيٽىیڈ.ځشثبآنيثيي
بځبی .2 بیډبئڄو٩ ي ٵىیػيیي ث ډیډىل و٪یایؼبى ٽىي،
یډؼم٭ىیڂ.ىببییبیبیيٽببثببځبیډٽىڂیس٦جیٸيمب
ثهىىاومىيانابىازٽٵب٥بٹزیبیاوبنٽباډبئڄیٽبډچ
.هايٽىډٲڃ
ٽبيػىىاى.ثایي٫ونثبایهيػىؿىيیه
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 173
هذسى ی تکاهلی ظشی اص ای بذػت آهذ ػشخ
ونیټ از.ډينیسپبډچیو٪یبهشبهى،
ایهو٪یډي٭یازٽډ ٵآیىي بنسپبډڄ،س
نشىي. ٥اكیسٶبيرب ى ایؼبىبیی اځبویڈ
سڅیيډی ث ډىؼ یب ثايالىٽىىيٽ یب ي ثیشى
.بويثډظڄیبیاځبویڈىسڅیيیوشیپیهبواى
سٮبثایهثى ایه ٥جٸ یبم،یٴ، بی ډبئڄ ی
.ٽىىيډیٽمټثآن-ثپچیٱیډشٺیڈ–اويیب١يیسڅیيډظڄثای
ثو٪یدیاؿیثایهسسیت، ا اډبئڄٽچیبیایهىشییسپبډچیډب
ٽىي:بیيایزډی
ایٽٹبىثسڅیيډظڄى.بویڈثوٺ٦اځبوينثقبءسضذ<هشثطثهسبئل .1
ٵشببیػٶزياوؼبڇ:ځیى،ػة،يكٶ٨گیشیجفتیبثیهسبئلهشثطثجفت .2
ډٵٸ.الڇثایسڅیيډظڄػىی
ٽٹبىيىثایډكچيثي،ى:ٽمټثاىځبنسبويثمبوداسیثچهشثطثهسبئل .3
ي.وثسڅیيډظڄ
هیبيويانثسڅیيډظڄٽٽببییاوؼبڇ:طتیکیکوکثخیطبذاىسبئلهشثطثه .4
.ٽىيٽمټډیبیٵىاىااشىيبییانٽٽذی
یډىبجیثایي٫ثبي.وٺ٦ثىيیؿبسبییایهىشيثو٪ډی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 174
ىاؼا ؿول جاىای یظگیاص ای بذػت آهذ ػشخ
بیىاوشډبئڄبیاثایىببییونهىيډی
آیي.ثيزډیاوبنمڃػبنبیيیځیډبىډى
ىځي،بیهباډٹٮیزٱی،باوبنیمډظال
ډی ىبهزويځی ٽىىي. ياٹٮیز بیډبئڄاایه
بځبیثبڅٺ ډیبییي ىيهج اوبنٽ ى ىب
یاځي٭٦٢ایهازٽؿئچیټډډظالسپبډڄیبٵشاز.اث٦ثبويځیځيی
،ا٭٢بیځيیويځیىىیڂایهازٽیډئچ1ویڈ.یبسجٮیيياآن٥ىثبیڈ
ایثٺبءالڇثثایىشیبثیثډىبث٬،ٽىىييثایهسسیتويځیډییپيیڂوىیپیىځو
.ٹاىاويثیشیثبیپيیڂډشٺیڈىٹبثزيسڅیيډظڄ
ځوىیڂیبهشبییټډو ډبى سمبډیی ازٽ یيهشبیىبځيایه
سمبډیډاستایهياٹٮیزٽچچ.اػشمب٭یشىيډاستاوبویىاایچچ ػاډ٬ى
ىيڇ.)ثٵڄىيهجډیبییىیڂاډبئڄاىشىايػهىثؿڈډیاوبوی
ٽىیي( ىچچسٹیډث٣ثډبئڄاػمچوڂب ډاست)یا ډاستىچچٮىثب
ٵىډىبث٬ ډث٣،ډبئڄاػشمب٭یدبیڂبكٶ٨ډث٣ثیبثي(،ډبئڄاٵایډیىىش
يشىيیپيیڂػبیڂبڃبٲایٽثىوجبڃثٹیجبو بیڂبىػك٢ډث٣ثډبئڄ،
ويځیو٪ی-اوبناػشمب٭یسٮبډڄمڃػبنبیيیځیىډؼم٫،ىببیی.ٵيىز
ځيی اػشمب٭یچچي ىببییبییون–ډاست ٵاڈبیډبئڄثای اوبن
ى.آيډی
1 Baumeister & Leary, 1995; Kurzban & Neuberg, 2005
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 175
ػتی جاهغ اص آهذ ای بذػت ػشخ
ثیهډی ا ػاډ٬و٪یىشیػاډ٬ون
اډيیځىآيوي-پبؿی ډیی .آیيثيز
ويځی ډينثبػاډ٬ایهػاډ٬ىډٺبیای٤
ثیشی ٽډبىآنسپبډڄىىاثای٦یجبز
ډظبڃیبٵش ثای ډياٻ،ایڈ. ي ٹيسمىيیاي
%اسبین99ىباوبنىيوبنډیيػىىاىٽ
پڄ آځى-پبؿیث ډیيوي -اويٽىويځی
دیا٩،ؿىيیهډیچینبڃیٮىیثډير سب
كييى ى 10ٽبيی بڃ ایه1.ٹجڄا يا
ٽایبیډبئڄبییىډىاوا٫ون،یاډيیځىآيوي-پبؿیػاډ٬ثی
.آيىډیاويٵاڈډبثبآنيثيثىویبٽبن
ٽڈثبىز-ثځیىپبىزث٭مالٱیډمپهازٽثشانثسىبییویڈ؛ډظبڅیډی
ثثىاز.ىػاډ٬بیځڇىاهشیبالفسٶىڀيبیاثابییٽدیااهشا٫
پببیثٿ-پبؿی رځىآيوي، ث می سٺیجب رډشلياوػمٮیي
ثایډی ځیى. ثبیيیټاوبویایهاسلبىآوپ ډٵٸى كڄبییډبئڄثشاوي
ؿ٦و٪یى؛ ٽب اٵاىایىپ ىثیه ،سٺیڈ ؿ٦ ا٭٢بیٵٮبڅیزي بی ثبځي
ایهازٽا٭٢بثشاوىيثشچڇبډٽىيیایى.ػبڅتازثبيیمبىڂیپيیڂى
پچیٶبٳثبیپيیڂاسجب٣ثٹاٽىىي.
1 Tooby & DeVore, 1987
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 176
ؿاػی ؿاػی دیشی اؼاى باػتاى دیشی اص ای بذػت آهذ ػشخ
نبیویبٽبومبىويانثی،ثایډظبڃآیي.بثيزډیبيىڀااشوانونؿبډیه
ا٥ال٭بسیویبیاپچشی.ثیيیځیىيا٥ال٫ډیبناییٱیڈډبیزىډىثډب
ډى ویبٽبنډٿؿڂوڂیى ډیډبن ىيثيز . ثی اشوانهىثب سانډیبی
ثىبیاوبویبییٽػمٮیزثیمبیاوا٫ابییون آنډاػ ثب اويثيزځش
.ىډیبیثایډبآپبڂیاډبئڄیىیيثایهسسیتىش،آيى
ػاصکاسای کی ای بذػت آهذ اص ػشخ
ایهياٹٮیزٽى.ډظالډلةډیىیڂوییټونامىيٽىویبيٽببیياوی
ډیبن ٵىڀى ٵثیبی٬ب اسیه ٭جبسىي ٭ىپجرب اٵډبب، ي سبیپی اسٶب٫، اىب،
ډبئڄامىيىډىثډبا٥ال٭بسی-ثٷبیبدیيوؿیبیډظڄاسډثیڄ-ٱیج
ثٺب ث یډث٣ ډیىيثيزډیاػياىډبن ډب ا٥ال٭برث ایه . ٽ ځیي ى ځایبسیډب
ي-ڈاويثشییٽویبٽبومبنثبآنډاػثىجیثه٦اسیاه٦اسازسبیبٵشپبډڄس
هجا«ػىیكبىر»یډئچمڃثىنػبنثمیهپڄ،ه٦بیاډيی.او
ایهډی وی ځش ى ډىانىيٽ وجزثػٶزوبني و٪اػياىیما ا بیبن
ثایوڂیشهثایدىؼٽىویاوي.ث٥هال،بيٽببیياویػىیيٵبىاوجى
ډیایبیډبئڄز ٵاڈ آيى ٽ ډبنویبٽبيځبی آوب وڇىزثب يدىؼ
.اويٽىډی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 177
هشاحل تحلیلآهذ اص ای بذػت ػشخ
ىببییىیڂيیټ )ډبئڄثای بی ا٦ال،ډث٥(ډبئڄهىي سلچیڄ»كب
ى؛ډ٦فډیاوبویيیځیییټثبيىیټډباثشيا،ىایهي1.وبڇىاى«ډاكڄ
ډظال ځياوبنایىپ ى بهشبب ثب ډیچچبیی ويځی ډاسجی یب باوبنایىپٽىىي.
ىٽیيډیدیایهدذ.ىىيسػیقډیثىیڂانبناوشیپیهیبيويان
؟ایثبیيرثڂیىیبٵشبییىبهشډاكڄؿ،يیځیديیياينایهثایٽ
بنٽمټوشیپیويانىىيسبثهیبياٵاىٱبڅجبسػیقډیثبایهډبيآٱبٽىیڈ:ثیبییي
ياڅيیهایىپثبیي،اكشمبڃاځمبیټىاوؼثایهاب،.هیبيويٱیاٵاىٽىىيسب
ثاپبڃ ډوشچٴو٪یمب ی، دبٻاٻهاسبٷ، ٽمټٽىىييیبكمڄ، وٺڄثمب
ثیبمبیٽمټوپىىيمبثٵويانياڅيیهایىپاكشمبڃ،٭اليثایه.ثیبثبالز
هیچیىيزىاش-ثبالز ا ٽمټثبىيكشیاځآوب یټ،ياڅيیه. سىب اوموٹ٦ٮب
ٽبویازٽیځشىځای ثایٽمټث ٽذیاٵاى نیبی كمڄا ا بیایبن
ىيثیشاهیبيويان،وىیټاٵاىځایىاويسبثهیبيويان٭اليثایه،ٽىىي.ډی
2ٽمټٽىىي.
ډبيثایمایٽىبهشیډاكڄىببیییٮىیډاكڄ،سلچیڄ )ٽمټثیثبالىاىن
آوب١يیثىاهیبيوي( ځییاا٥ال٭بسیثبثسىبز.ایهډاكڄىبهشی،اوؼبڇ
،اٵاىثډظبڃ.ثایځٵشازاوؼبڇډیډبنىىشثىازیاػياىیبىډلی٤ٽ
ٽ ٽ ٽبویا ثشاوىي سب ىاوي نیذيیاكشیبع ىببییٽىىيبیبنكمڄډیبییا
ثبیشیایهډئچاسىبثباشٶبىاا٥ال٭بسیٽ.آوب«هیبيويیسویئچډ»: ٽىىي
1 Marr, 1982 2 Stewart-Williams, 2008
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 178
.٭اليثایه،اٵاىویببی٩بیيیځیو٪ی-يكڄٽىىىآنډبنىىشثىاز
ډئچ سب یىاوي بنوشیپیهیبيويانوىیپیډیانىؼ ا یډئچ»:كڄٽىىيوی
ٽىىي،ث٥آځببوٵپومیىاث٦ثبایهؿیباٵاىٱبڅجب.«هیبيويیوىیپیډیان
.ځیىرډیٽبهىث٥ٽببثچپایه
اوبنثي١ٮیزىيسبثډباډپبنډیډاكڄث٥هال،سلچیڄ ىیبثیڈثاییين
ؿ بیډبئڄاډيی، میهيډیكڄثبیشیای ي ياز؛ ؿىي ا ؿن٥
آيیڈ.ډیىایهډبئڄيثایكڄ٥اكیبیبځبی
ای تکاهلی ا هابغ هسد اػتفاد دس ػجؾ فشضی سؽ – 3.2جذل
بیتکبهلیفشضیاستفبددسسجصهبثغهسد بیتکبهلیبیسجصفشضیسش
وشچٴبیډیځوډٺبی .1 ىبیبیثبشبن.یبٵش1
-ػاډ٬پبؿیډث٣ثبیىاى.2
یٽىویځىآيوي
ٵىڂیبیثیهي .2
بیٵییڅیټيسیثىایي .3 .ډبيار3
ډٲی
بیوشیپیي .4 بیوی.ځا4
آډياسبینويځیياىبىبیثيز.ىاى5
٭مډی
یوبنيډىانثبیپيیڂډٺبی .5
یاٵاىىينیټځوډٺبی .6 یياراوبوی.سڅ6
بییاٵاىیپبنىډٹٮیزډٺبی .7
ډوشچٴ
ځیآډبیي .8
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 179
دی ایي کتاب ای دس باب ػاصهاى کت
سپبډچی،ياپببیياویاوبنبیډبئڄایهٽشبةكڃ
.ازىیيایهډبئڄبډبنثایكڄ
ثیډیثٺبءډبډبئڄيڃاػچيى ثيين،ٽىیڈا یا
ووايثى.،سڅیيډظچیویىٽبءثٺب
اډث٣ثػٶزثډبئڄډشٺیمبىيڇىػچي ځیی،
و٪ی ډاىی ػةػمچ كٶ٨،ځیى، ػٶزي
دىایڈ.ډ٦چةډی
اوبنٵوياندىایڈ.یډٵويانسڅیيډظڄیٮىیډلالرثثیىػچيڇ
ایهثوي؛ډبوينييویشىيياڅيیهٹبىثويیبیثيين ډ٦فبییا
ٽىٽبنډبیٽىيډی ياڅيیهث ځایډیٽ ثیهیبيويانذٽىىي. ٵى
اډشٽىي.وشیپیهیبيوينثیهٵىيٽDNAیابیوؼییٮىی؛يوډی
ؿبڇ ثیىػچي اػشمب٭یبیػىجث ويځی و٪ییڈدىاډیاوبن ډبئچی .
اػشمب٭ی.ډٹٮیزىيػى،يثیهمپبی،دهبڂی،سٮب
ػچي ٽشبة)دىؼڈ(ى اوشبیی ػم٬وی ي،یڈدىاٹجڄډیػچيبیډجبكضثىيیث
سپبډچیىيثباويااثباشٶبىاؿڈىبیياناچیبیسببهیڈٽىسالډی
ٽىر و٪ی؛یڈثىيی ډ١٭بسی ث )ياني چ٦ىبیاشيالڃ ىبهشی(،
اػشمب٭یثبڅیىی(،يياث٤ىبیياوی)يانىبیىبیویز(،آیت)يان
.یڈاػشمب٭ی(وڂبیىيثبثیبوياىبیيان)
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 180
ی فصل چکیذ
ډ٫١اسلزدٹاىاى:ؿبٵڄایه
ډب.سپبډچییوبيٽببیياىثبةیبٵ١یډى٦ٸ .1
سپبډچیبیٵایىيٵآيى .2
سپبډچییويابيٽببیډبیز .3
یڈ.ؼىباډیآوبډبایهٵ١یایٽا٥یٸ٭چمیبیي .4
سیها٭مډی-ىآٱبډیسلچیڄ٦قاؿببیسپبډچیثبىؼٵ١یډى٦ٸ
سیه٦ق:٦قثسوی
٭مډی،یسپبډچیو٪ی .1
ډیبوی،٦قبیسپبډچیو٪ی .2
سوی،بیسپبډچیٵ١ی .3
.ىثیينٽیيډیباایهٵ١یایٽبیسویثیىیيدی .4
ىيييػىىاى:بیثایٵ١ی
1. ثب ازٽ مزسلچیڄاالسیه٦قبثیټيایه ث ي ٽىیڈ دبییهآٱب
ب١یٵځییثایپڄ«اثبالثدبییه»يسانایهياډیكٽزٽىیڈ.
بوبډیي.ثیىیيدی
یبډبيیىبهشثبیټديیيایهازٽىيڇي .2 آٱبٽىیڈيي ډظال،
ػٶز اوشوبة ىڂبڇ ډىان ډی،ایىپ سػی ٹبثڄ امیز وبن ٩ب ىىيث ثب.
.ایهډ٫١ډ٦فٽىبییىډىٽبٽىبیٵ١یسانډی،وپشایهسػث
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 181
ثبال»ي دبییهث ا ا٦ال« ډٮپ»كب ډىيی ډی« يوبډیي یټډپمڄى
از.«ثبالثدبییها»ىډىيثایي
ٽىي:سڅیيډیلڃډسپبډچیٵآیىي
ب،بځبی .1
،ببځبیػبوجیډلالر .2
.كایسبىٵییبياطار .3
سوهاځثوایڈىٹیٸبسمٽٽىىي.یسپبډچیسمبیڄىاويسبثبځبىببنيان
ىيسمٽپڄډیاوبنابٽډبیزهبابځبیآوبثیټیځيثڂییڈ
ی.ياوبی:بيٽبىاوي
آوبوبیاا٥ال٭برشىياثابیدىا،بيٽببیياوی ٽىوی ډبئڄ.پڄ
ازٽهببی ثبی اث٦ سڅیيډظڄى ي يثيثٺبء آن ثب سپبډچی سبین ٥ی
اويثى . ياوی بيٽببی سىب دىا اٹ٦ٮثای ا ٽؿپی ٥اكی٭برال٥ی
اويي بيٽبب،، ٥یٸایه ا ا يسمیڈٹاویها٥ال٭بر ىاى پڄ سٲیی ځیی
یببيٽببیياوی،ٵییڅیټ،ا٥ال٭بسیثایبیٵٮبڅیزو٪یىاىبییثينوبیشب
ي.ىٽىډیډبيسڅیيٹبثڄیٵشببی
ىاىثين بيٽبیټ یټثایياوی بیډئچكڄ ی ازډٮیه ي .سی
«بیؿیهايیه٤هثیين»اهشیبیثایډٮیبیٱی،سپبډچیبيٽببیياوی
آوبویثیب،يسٮياىوي٥اكیډیډٮیهییټډئچډوشثٽىىي.آوبٵاڈډی
یبىاز.
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 182
ثىيیډییرسپبډچياویىڂبډیٽیټٵ١یىډىبيٽب ثٮيیځبڇى،
آیباز؛سبډٮچڇىٽبیسپبډچیډجشىیثډٺبیٵ١یآناز.ىؼىؼ
ويىاډٮیىیثبیپيیڂسٶبيربیىيیځیىثیىیډیدیثمبنپڄٽبځي
بیٵىڀاىیایاٵبیډشٶبير،ډٺبیځویډٺبیا٥یٸثایهسسیت،.یبو
یاٵاىیاٵاى،ډٺبیبیٵییڅیټيسیثىایډٲییياٽىډشٶبير،ډٺبی
ن ډٺبیثب وبنىينبیډوشچٴ، ثب ډٺبییډىان ػىیټځو، یاٵاىیا
يډٺبیډوبڅٴ يیپبنىډٹٮیزیاٵاى، سانثىؼډیډشٶبيربیډیىب
.بدىاهزٵ١ی
اػمچ؛ځیىثډیډوشچٶیډىبث٬اسپبډچیىبیيان:
ىبهشیثبشبنبییبٵش،
یډٮب،يويآځى-پبؿیػاډ٬
بیوی،ځا
ډبي،ابیكبڄځا
یآډبیڂببیثيزآډيااٵاىىای٤ىاى،
اٵاى،ويځی٭مډیىډىاىبىثيزآډيایبىاى
بیثی.يبهش
ىاى ا ډىجٮی ٹرډلييىیز،ب ي ډىج٬ب ىاى. ا هى ث ډو ،بی
،ثبایهيػىىشیبثیویز.ډىبث٬ٹبثڄبی٥یٸٽىيٽٱبڅجباا٥ال٭بسیاٵاڈډی
ثؿڈبیىیڂٮٶیيػىىاىٽىي١بيوٺب٣ىىشاډىبث٬ځیی
ىيډىج٬اىيیبثیډشپیث،بیسپبډچیٵ١ی.ډ٦بڅٮبسیٽثایىؼهىومی
ایټډىج٬شىي.ډىشغبیاديا٭شمبىسٹبثڄشىيىاى
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 183
ثودبیبویایهٵڄ ییىو٪ډػىډبئڄبییاچیاؿبىشث٥ف
:دىاىډیسپبډچیډين
،ډث٣ثثٺبءييډبئڄ .1
ځیی،ډث٣ثػٶزډبئڄ .2
ىای،ډث٣ثثـډبئڄ .3
ثهیبيويانوشیپی.ډث٣يډبئڄ .4
اػمچ:ځٵز.ثسانډیاوبناؿىيیهونبیډبئڄىببییىيوي
مڃػبنیبهشببیاوبوىبهز،
ای،ىشیٹجیچػاډ٬
ىبی،ثبشبنىییى
لچیڄسپبڅیٴس،
ٽىویبیياویيبيٽب.
٭الٹو٪یاوبنبيٽببیٽىوی اسٶب٫، يسػیقسا یٵايانثٱابیؿة،
اويابییؿڈ ث زدىؼب،ىزځڇجی ث وڂیشه ثای بیبیی ډبئڄ
ٽىي.ځشٵاڈډی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 184
ای پیـادی خاذی
Barrett, H. C., & Kurzban, R. (9004). Modularity in cognition: Framing the debate.
Psychological Review, 001, 491-461.
Buss, D. M. (Ed.). (9006). The handbook of evolutionary psychology. New York; Wiley.
Crawford, C., & Krebs, D. (Eds.) (9001). Foundations of evolutionary psychology. New
York: Erlbaum.
Kennair, L. E. O. (9009). Evolutionary psychology; An emerging integrative perspective
within the science and practice of psychology. Human Nature Review, 9, 01-40.
Pinker, S. (0221). How the mind works. New York: Norton.
Tooby, J., & Cosmides, L. (9006). Conceptual foundations of evolutionary psychology. In
D.M. Buss (Ed.), The Handbook of evolutionary psychology (pp. 6-41). New York: Wiley.
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 185
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 186
دم خشب
بقاء هسائل
سىبایهثو يیټٵڄ ىاى ث .دىاىډیءثٺبډبئڄډث٣ثبیبځبیثی
اویيبییاشٶبىٽىسب«٥جیٮزډشوبڈویيبی»٦الفىايیهثایووشیهثباا
يځیىآيىنزثيډث٣ثډبئڄاثشيا،ٵڄایهى.شىيءثٺبډبو٬ٽسیٴٽىي
اییس٤ٱډاىآيىنثيزبیډث٣ثؿڂوڂیيٵ١ی،ىډیثیٱاییډاى
ډیډبنویبٽبن آډنځاى يٵ١ییپبځیيٵ١یٵ١یوي:ث ییځىآيی،
.هایال
بځبی آن دا ثبی ځبپوزځیىډث٣ اوشوبةډبډٮیببیي ډلڄثای
،بب،ا٦١اةب،ٵثیس٭اډچیو٪یثیوثزث.داآنويډیويځیثی
٥یٶیاه٦اربی٥اكیبځبیيبی ثایډٺبثچثب ډلی٦یاډببځٵشسبي
ثیمبی ديډیب ذایه سبډڄ. ډیثاوڂی ډیبن ث آیي ؿا ډیاوبنٽ .ډیويب
ٵڄ ایه یټسلچیڄاوؼبڇ یټيثاوڂیاوىثب ا ډٮمبی سپبډچی ث ؿايډیدبیبن :
؟يٽىىهىٽیډیبآىڇثهی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 187
فصل سوم
طبیعت هتخاصن یرهایبرد با
اؼاى بقاءهشبط ب هؼائل
٥جیٮیسپبډچیاز،ډسیازٽاوشوبةيٵایى«ىڀثىبی»،سڅیيډظڄسٶبيرىډیان
ثدی اوي.ډیا اډب سڅیيډظڄثبي، ث اځبویڈٹبى ثایثشاويثبیيٽڈىزثایآوپ
ثمبوي ثثشیهپڄډ٦فډیډيسیوي ؿبڅىايیهایهډ٫١ا . آوؼبییپ ا»ٽىي:
،ىيػىىاىثٺبیبناډپبنٽازډٺيایشاځاويثیاٵاىیٽدبثىویبډیسٮياى
یټٵىایټځوثبٵىیىیڂامبنیب-وجىیثایثٺبءىػیبنازډٹٮیز
ځو ا اٵاىی یب ځو، ای٤ ثب ٵى یب یپيیڂ، ډوشچٴثب ایه1«كیبر.٥جیٮیبی ث
ىؼ بیډبئڄسسیت، ث یډث٣ ي٫ټوٺ٦ثٺب يانی ثای ىبیډى٦ٺی
اوبناز.سپبډچی 1 1859, p.53
وي ٹي ډػىاسیٽ هىن... ىوجبڃ ث وجبیي سىب ىاوي ډبوين
ىيسبهىووي.ثبىي،ثچپمـىیهثبیيډاٹتثب
_Todd, 2000, P.951
یؾٹمشیىثينيػىوياىٽیـڂبهاةوى.
_Randolph Nesse and George Williams, 1994, p.19
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 188
ډبسبكيٽىویويځیجټاځؿىي.اوبنٹاډیډشٮيىیادیيیويځیډبئڄ
ایڈٽډاػيویيبییثباويځیډٺ٦ٮیىیډبمٽىي،اډبډلبٵ٪زډیاډبیبىی
هاوي،ياثیهډی«٥جیٮزډشوبڈویيبی»اویيبىايیهایه.اويٺبیمبناسيیيٽىث
ډی آوب ث ػیسان وبډىبتاي١ب٫ ٽمجى،ی٥جیٮډالیمبروب، میډاىٱایی، ،ډاى
ابٽى.ډشوبڈو٭بنڈ،یبىان،يبب،اوڂڄثیمبی
ډٮبیډبئڄ،ډشوبڈیټاایهویيبی یىیای -ثایاوبنایؼبىٽىازا
سپبډچیسبین٥الوی٥یىيانډبئچیٽ از. وڄسپاي ى اپببیسىب
ډیډٵٸ بٵی ا ډبئڄساوىي بی.ثڂويبی ډبئڄ ياٹ٬، ى سٮیٴٵیچشی
بیځڇيسبثشبن،ډببیوزب،یبىان،،اوڂڄبثیمبیىثاثٽىىيٽٽبویٽډی
ى»ٽىي،ٽىايیهډ٦فډی٥ځشهاآنویشىي.مبنٹبىثسچیڈويي٥الوی
...بهشىوج ثایويځی ابی-ويډػىمبن٭٪یڈ ٭یهث ى اٱچتسیهي كبڃ
،ٱايدىبىٹبثزازثبآوبىځبیٽ-ويډػىاربیثب-سیهپڄدىبوی
1.«ىاسجب٣از-ىیڂیازیپیاآوبیبىیبیيځبییب
وبځیثىاوبن یشیثبسویثاپبڅیاويبما ثبیيثبىيسٮبډڄىػبن ډب .
ډیډی ؿییا ؿ ٽ ىاوشیڈ ؿییډب ؿ هى، ډسان ډیا ؿییامڇ ؿ ٽىي،
ؿییډیډی ؿ ي ؿىڀآيى ث سان ؿىڀآيى. ث ا ډب ساوي ياٹ٬، ىاومىيان٥یى
ىاویشی»ایټمڃػبنپچیثباوبنیم٩بااويٽیاهیوبنىاىى
ایهازٽؿیبیوي«ىاویشیىی»ایهیػ3ثهىاشىي.2«ىی
بیځومبنىياٹ٬ٽوبځویىاوياپبڃځ ایځوایىپياز،ډشٶبيریشی
1 1859, p.61 2 Folk Biology 3 Atran, 1998; Berllin, 1992; Keil, 1995
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 189
اٹڈیاييیبیساوبیی٩بی،يىاىٽي،ٽبٽىبیثيوی،پڄډشمبی«اسی»
ډمپهازيٽىيډییآنهببییسڅیيثيا٦ٽىاىىيوییاس«ځو»ځیبوي.ډی
ثایآوبایؼبىایيیبیبیویيدىؼىيویىاويٽىويانیثڂى.یباسمبا
ي.ساويمباثٽشهىډیيٽىيډی
یشیىی»ایهيثو٪ډی سمبڇيىیويځی٩بىبیايڅیبڃى«ىاو
اډػىاروياهشیبثیػبنىسبآىډیبنثایډظبڃ،1ثبي.يػىىاشبٵىڀ
ډی سٺیڈ ػبوان ي ځیببن 2ٽىىي.ث دیٽىٽبنكشی ډىویىثشبوی ىيویارى
آوب٭ٺبیيیىاوي.بځو یټڀاكٳٽىیي،ىيویبیثبيىاويٽاځثوډظال
اىزډی«ار»آنڀ ساوييومی-ىةومیىييىیڂیټڀډلهىا
اياسٲییىیيیب٩ب،بیثیيویاياكٳٽىیيياٷٽىيیبځبثڂیى.اډباځثوياٷ
كٶ٨هىااسی«ڀثىن»ثپچیٽىیڂجیثیټڀوجبي،آنڀمـىبن
ثٿىثایهثبيويٽاځیټثـٽىٽبن.ٽىيډی ځبيب يٹشیثٿىهٻثب ،
ايیىټ ډبي و ي ايیىټهايٽى ىی»ا٩بډبي. یشی ٽىٽبنكشیكبيی«ىاو
ټځڄییبسیبڅثایهثبيويٽٽىٽبن،ثایډظبڃاٽبٽىویز.ىٽی
ىڅیڄيػىاويٽوييٽىٽبنثبىكبڅیپٽىىي،ٽمټډیثىڅیڄيػىىاويٽایهث
ٽىي.ډیٽمټهبىاثیڈایهازٽهبىایڈهببی
یبى،ىااثىن یشیىی»ثاكشمبڃ «ىاو ٽایهثبيیب-مڃػبنآوڈثپڄ
ىبهشییټبيٽب-ډشٻشىيثبیپيیڂبندىبنارىیياكيا٭٢بییټځو
ایډىځوآډنثييیويځی،بیايڅیىبڃایهيیځی3.ازیسپبډچ
1 Sperber & Hirshfeld, 2004 2 Atran, 1998 3 Sperber & Hirshfeld, 2004
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 190
ثبالییيػى2ثبي.مڃػبنيٽثو٪ډیي1ىياڅيیه٩بډی مـىیهاكشمبڃ
ى،ثٺبءٽىایهٵڄډ٦فډیډث٣ثثیبیاډبئڄكڄىایهيیځیىاىٽ
وٺیډلیىاش ثایسوی ډظال ٽډاىیىډٺبثڄډاىیٽډٲیشىيثبي.
شىي ؛می سوی ثای ډیډػىاسییب ٽ ي ٽى یي ا آوب ٽډػىاسیسان
ساوىيډبایيٽىىي.ډی
ىشڂبثيیڈبییوڂبثیبويایڈٽاوڂیابځبییڂٶزاثیبییيثډؼم٭كبڃ
سپیڄثٺبیاوبن ثایىبيٽببیی-اويا هٽ ویيبیوجىثيني ډشوبڈثب
ایهىشڂباز.هزسبډیهایٽثبآنډاػشیڈاوي.ايڅیهډئچ٥جیٮزسپبډڄیبٵش
1 Gelman, Coley, & Gottfried, 1994 2 Atran, 1998
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 191
غزایی هاد گضیؾ
ثيين آة مي ٱا ډى: هایڈ ډب ٱا»ی
بیځوبځبیبیٽډٺيډیاز٭بډڄ
،ىياٹ1٬«ىډبو٬آوبډیبىیباډمپهډی
ثیشاٽظ ثیيایب٭زػبوان ابنبی
ؿی ا ځىٳثی يآػشؼ، يی
ډیډٳ یبٵشهیبٵشه2.ٽىىيٱا ثایثٺبء١يیازٽ مبناويا ػٶزثایٱا
،يويثبىځیثٵيڂبیبشانډیثایسبډیهٱاباوبن،ډياىویبیډظڄ.ىسڅیي
،ؿىیهاډپبویوياشىي.ثایىويدډیبیآٵیٺبىزځڇىؿمىابیٽډباډبویبٽبن
ثیبیيػىىاز.ډاو٬ينسبیاځىڂیآوب
٥ىشیبثیثيمیه،الڇډٺياٽبڅیٽت،ٱاییډاىسیهډئچىځیى٭مډی
ډٳډیاویااػشىبةاایىیڂ،ي،يیييیڈ،ٽچیڈ،و٪یيیٱایی٭ىب
مڇ ٽ ډییٮباز ډٿ ث يٳ3وي.ډىؼ ایه ث ،ػشؼډشچڇىشیبثی
٪ىثډډاىٱایی٢٥ڈهيمیٱایی،ډاىىببیی،ځىآيی،وڂيایيډٳ
ي١ٮیزٵىابثبیشیثبایبثیایهٵٮبڅیز٭اليثایه،.ازآنٱایی٭ىبػة
ډىٶیٵىاسانآیباػمچایىپ-ٹاىاشثبيیمبىڂاىىيویبيهز
ایىپثيوىیب-اويٽبڅیډیهىثیاآوـډیثيویٮىی-ثىوغډییاو
4.ٽمجىازىؿبډٮیهٱایییډبىیټډى
1 Tooby & DeVore, 1987, p.234 2 Rozin, 1996 3 Rozin & Schull, 1988 4 Rozin & Schull, 1988
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 192
ؿیهاانم.ازابیایډئچاناهؿیثيیثایم،اىٱاییډاوشوبةیډئچ
سانثډیاایهثیه.ٽىىيڈاځیببنيڈاػبوانسٲیډیډى٪مبٽشىيبییځو
ایىپایثيا٦،ؿیهاانډمډیزماكشمبڃ.ابٽىببیلاییياوبنډ
ډاى٥یٴ ىاوځیببن-ٱاییيیٮیا ډی، ثب، يځزبیډٲی، ډی-ب ٽىىيسٲی
ډوشچٴځیببنویبیىثایډظبڃ،ثیابییهاز؛ یټازدامڇ سپبډچیځبىیي.
ٽىيسبهىٽمټډیځیببنثٽازایبځبیځیببنىكپڈثىنیمزٽډي٭ی
یبىانىٵب٫ٽىيسباهىىډٺبثڄمڇثځیببنٽمټډیاځؿایهووي.ثبایهيػى،
اډب ٽىىي، اوبنثب٭ضایهمڇ يبیآیتث ثاډییػبواوب ٽ ثځیببنى یثٺبء
ىاشىي.ثبځیببنډبىىبیٵاياویویبٽبنثياٹ٬،ډشپیشىي.
هاد غزایی ای اجتواػی فشگی جب
ثهیاز.ىډیبندامیزاػشمب٭یٱایییټٵٮبڅیزډاىسٺیڈیډئچب،ثایاوبن
بكڄ1ٽبياٽیشو٪ی،ػاډ٬ا ډىانیٱثڃمبى مبڅی، طيسمىيآډیپبی
آندىاويييوډی٭یبثب٭زاٵاىٽىآنىىيسسیتډی«بییډمبوی» ٥ی
بٵىڀثهیىیڂا2.ىایبثیډیبنثويڃثډیانثډجىبیانډىػبیڂب
اوا3٫بنٽٿو٪ی ثای ثساوب بی ا ياهبی و٪یځىڂی ىاوي، ډٮیىی بی
4«یځشڂیځى» ایه، ث ٭الي اشاسیډاىسٺیڈ. یټ ز؛ویٺډٮبٱایی
5ٽمپ.یټىيثبداآشیاث٦،ييیثایوىیپیسمبیڄثایثایوبو
1 Kwakiutl 2 Piddocke, 1965; Vayda, 1961 3 Kung San 4 Shostak, 1981 5 Buss, 2003
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 193
س،پبؿیاساویجیؼبٽىي،ٽبيااوياډیلجزبیاډبیځیډبی
ساويٱاییډیډاىپزىسبډیهایهازٽوپش.ثٿیاوبركثایثډیهىن
يٹجبیڄبییو٪یٵىڀىډیبن1ىځيى.ٵىػبیڂبٵشهډىؼثاىز ځبويا
ایهثایوبناډی،ؼیوییبكچیىوبكی3آىبسیياٹاڇ،ىآٵیٺبیډٽی2سوڂب
سبډیه ث ٹبى ٽ اوی ا ویزٽ ٱیډٮمڃ ٱایی ويویشىيډاى كشی4.ػيا
ډاىبییىډىازاىاشبنبوییډوشچٴبٵىڀاىیبنډث٣ثبيا٦
ٽىي،ډیقجيیڄډی،ډیقآةاثاةسهويیتډیآىڇيكاب:ٱاییيویيوی
ډبی دىغٹىي ٽؿټي ڈسٽیتډیػوبن ثب سىا ٱاٽىيسب آىډیبنا ایا
هٻ.ځزهىنډى٬ثيي؛ي
:ډظال5.اشٶبىيازبآوٱاییيډٳډاىډپاث٥ویباشٮبى
«ؼبڇٽبیٵاساساوبییٵىثاوثایاب«یثځشاىبنڅٺم
«ىاثایابثوظی«٢مىااز
«ثایابثیټٵزهة«ییه
«ډ٦چجیدډلشاثایابث«دډٲ
«يیياىیوباډیيٽىىيثایابث«سچن.
اػشمب٭ی،سٮبډالر،ثبن،بیىیىٱيٱىساناډیٱاییډاىىدبی،ث٥هال
ي.ىیيثبيبیډجیثؿڈ
1 Hill & Hurtado, 1996; Holmberg, 1950 2 Ganda and Thonga 3 Ashanti 4 Betzig, 1989 5 Lakoff & Johnson, 1980
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 194
غزایی تشجیحات
آىډیبنػبن،ىسب ٽىىي.ٱاییډیډاىىیڂٳثیاؿیاهىدڃ٭مال
ىياىآډيبناٳ21ډىڇ،آډیپبډشليآڅمبنيایبالرىٽبیٱثیو٪ی
ايٹبرٽىىٱاییډیډاى دا ډسجيٽ ډیٵاٱزى ٹا ٽبی1ځیى.یىيڇ ى
و٪یٵٺیس ډاىډلیوٺى.ٱاییډیډاىٳډىڇ%اىآډي50ىييؿیه،
ا سٮبډالرٱایی -ياڅيى ډیواى ٽىوی ىیبثی سمبڇسان ى ٽ از اډی ایه ي
یؿییؾبیي،یويځیايڅییهثٺبىىیثا.ؿثبي،هىبثؿڈډیٵىڀ
ؿؿییثبیياػشىبةٽىهىنایىپؿؿییثبیيهىىياساسویډڈ
2يػىوياشثبي.
یسبډیهډاىولاو٪ٽىیڈ،اډببیلاییډٺبیومیډثبډبډٮمالهىااځؿ
واىاوبنبیډبثشىي.ڈىاایثهیبځبیبیلاییبيډاوبناییٱ
ډىیٽبڅیمىیبٵزثبٱاایػشؼيډٳډئچ،لاییواىډيڈ
ثٹبىهىسبډبویٽ-یبثياډپبنډیواىثایه٥یٸ،ي.ٽىىډبىكڄډیایهىویب
.يثمبويٽىيىمڇاډٳ-ىٱاییډاىسبډیه
ایهازٽ ىدیىیڂ اوبنآیب سپبډڄیبٵشٱاییډاىاوشوبةثایډٮیببییب
ډٮیببییثایبیلاییډىبيڈاوبنىڈىدبنثبیيځٶزٽ؟از
ديیټ3.ازسپبډڄیبٵش-اٽبڅیشىيٱىیبث٬ٽډى-ییهبیهىویسػیق
ثایآوبٽوبنىاىىسبواویب4یبىاځىآيوي-پبؿیاٹاڇٱاییسػیلبرثيی
1 Rozin, 1996 2 Rozin, 1996 3 Birch, 1999; Krebs, 2009 4 Hadza
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 195
ډ٦چة ډبى٭ڄ ٱاییسیه ډبىی ي ، ای اثب ثبالسیه ډیٽبڅیټ 1.ىډلة
بيییهىاوي.ڈاوبنایثایډبیٮبرٹینویسػیقیاوبسبثىویبآډيواىان
سیڈډ سچویي یٮىیډ-ثیاويبیلاییا ډاىبییٽ ى میډٮمال
2.يػىىاوي
مـىیه ،آوب ٱایی،بیپچیث ياٽىثٽمجى٭بىار ى ا يهى ٽبڅی، آة،
}ثٽثبیاايڅیهبیلاییىيٽډبوبنډیآډبی3.ٽىىيثبسى٪یڈډیومټ
آډبی -ځانسمیڈ ىؿبڇ{ ومټ یسمبیچويٽمجى ث ٵی ډٳ وبنومټ
ډاىییهىډٳډبیٮبرسیثیبااویثيوبنډبویٽ،میهپڄىىي.ثډی
اٵایډی ثو٪ډیيآةا ایهیټىىي. چډسپببيٽبيٽ ثبيٽثایی يی
یډٳ؛بيٽبیٽاڅڂبٱا٥اكیيثبياوشوبةیبیيیبيییثبډئچ
4ٽىي.اثبویببیثينمبىڀډی
اوبن ډڈ ڈ ي ب وبڇ ث بځبی یټ ىاای لایی 5وای»بی ؛شىي«
يیيوجزثسؼث٭جبرازاوای ډبییهىویهىىای بیػيیي.
،ييٹشیڈٽهويډیثیبٽمیػيیييوبآىبسىبډٺيابیهىویٱبڅجبا،لایی
ډی ا ٽب ٥ایه ث ا ػيیي ٱای ٽىىي ډیػياځبو ٱای-ٽىىيډٳ ثب ځ ي
ډٳمیڂیسٽیتومی ثب اويٽیاډبىډٺيٽىىي. ػيا٥میهیٱاییػيیييا
بٵزىاويسبثیبډويٽؿؿییآوباوبهآناٱایمیڂی،ډٽىن
يډی ډځجبهىىایمیډاىیثیااويااډٳثایهپڄٽىي، ٽىىي.ثبڅٺ
1 Berbesque & Marlow, 2009 2 Krebs, 2009 3 Rozin & Schull, 1988 4 Krebs, 2009; Rozin, 1976 5 neophobia
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 196
اٱایٹيیڈٱایػيیييڈاڈىیټي٭يلاییډيٹشیػبڅتازٽ
دیػيیيیٱاییسىباډبىبیثٮيیى،ىي٭ييډشٮبٹتآنوبهډیهىډی
ياٹ٬ٽىيډی ى ډی. و٪ ډث ٽ ي ډاى«ځیىډیٵ»لایی آىبٱاییٽ
شىيثی ډبى،ه٦ ایه ٱاییي ډىج٬ی ازٽ اوبنثیمبیازػيیي . ب ثایوی
ثبیيس٤ٱبڅجبػيیيبیهىویډٳ ډ٫١ایه.)سٱیتويياڅيیهیببیاٵاى
1.(اوبنازٱاییاڅڂیډٳىوٺډڈ٭اډڄاػشمب٭ییىىيوبن
1 Birch, 1999
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 197
اص بیواسی ی اجتاب اضجاس: فشضی
ٽىييډیپيثی٭مڄډیكمالرٽ٭چیثبياوػبیټبځبیيىٽكځمبنډی
ثاثه٦ ى ا بډڄػاو1ٽىي.ثیمبیډلبٵ٪زډیاٵاى يسىٶكبكیازٽ
یاوػباایؼبىٽىىيیډبىاوڂیىسبٵىاثډیثپچیٹیځبیس٫از.ایهك
:آوڂبثیمبیثبي،سپبډچی٭چیىٵب٫اوػبیټك٥جٸایهٵ١ی،.اځٽىبثڂاى
اثاوڂیوشى.ثیمبیډاىا٥یٸثیام،اوػبكيىبډی٪اوش .1
ي.ىمڃثبػبنٽىىياثیياډیاوػببییٽكهىویٽيىاوش٪بډی .2
دیبدي ىي كمبیزا ثیىی
2ٽىي.ډی ى آىډیبن ا-بٵىڀ٥یٶیا
ٱثی آٵیٺبی سب ځٵش ث-چىي وجز
ډاىآن ا يا٦ىش ث ٽ یٱایی
ای٤اوڂڄ یب ثبڅٺ،ٱیثياشیسڅیيب
ثىويآڅى اوػبك وبنيیيی
ىاىوي ډی. ایؼبى ایهكا بیٽىويهىویډاىیٽ ثيث، ٽظیٴ، څٹيیمیٵبي، ،
یٱاییس٤ٵىیثبیډبىیسییٱایی،يډبيیډىىډبىكي،يػى
ثىٽظیٴىشبن ث. ٽڇبییهىویيی ثب ټٽ ب، یب ډيٵ٫ب، ثىويسمبى
ٽىوي.ایؼبىډیيیيیاوػبیياٽى
سبؿیبییاٽثیايهاشببيادىیاآډیپبیی،ٵىڂیډیبنیټدي٥ی
يٽډاىسیهبیثينبی٬ډبويديبیډيٵ٫ىاوىيڅیزٽىىي.ماوػبآيډی
1 Curtis, Aunger, & Rabie, 2004; Oaten, Stevenson, & Case, 2009 2 Curtis & Biran, 2001
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 198
ٽ ابٽىوي.ا%25ثىوي، ٽ1اٵاىثآوب ثڇ{ډيٵ٫-}ایهٹڈسٮؼجیوياىؿا
آڅىځی٭ىان كبډڄ ه٦وبٻ اوڂڄابی ػمچ مڇ، ي اوبنيی٥ثب ثای
څیاویٽىویينٽىاوؼیبناوبنىاىيىیڂیټديى.ازه٦آٵیه
ڀیوشډيٵ٫ٽیپجبىآنثىثآوبځٶشياډبسمیي١ي٭ٶویيثىٽبډال
امـىیه،اوػبكیمڅػبنىىٵب٫ااييډياٻ2.وىيډیيازثب
مڃػبناوػبثبؿیټاډكثیبنىىيوبنډیآیيٽډیثيزبییدي
يډٮىبیآنى،اويثیبنډیبثیىبثىويیسڅٽبویٽاڅل٪كشیس٤ایهكاز؛
3ى.ډیاويثىشیسٶیثىوبىایسڅيٽبویٽاڅل٪كشیس٤وی
دی یټ ث ىیڂ ٵ١یثیىی يی ډظبػاو»ی ډٺبثڄبثث ى ډلبٵ٪ز ثای يی ی
از:اآوؼبییپوبنٱبڅجباواىانيٽىٽبنثیهىيػىبیسػثسٶبير،«ثیمبی
ډٺبثڄثبیشیاٽىٽبنویىبډلبٵ٪زاهىىثاثثیمبی٭اليث،ٽىىيډاٹجزډی
ثیمبیاكبډڄایبءډث٣ثوبنسبيیػبیسٮؼجیوياىٽ؛بډاٹجزٽىىيثیمبی
ثیشایآنایبثیمبينثيا٦یبثىي،يمـىیهه٦اوػبآيساډىانډی ءا
هبیبوبنډیدي4ٽىىي.ډیىٻډىان ىځیوجزثآڅىياٵاىیٽكبیز
ىیڂانىؿبىاويياكز ا ډیكس ىیڂانويثپڄاوػب ا ډٮىبىایٽمش
ایهیبٵشوي٭ٶوزډیىؿب ثایهسسیت، كمبیزاوػبكډلبٵ٪شیٽبٽىاب.
5.ٽىىيډی
1 Rozin, 1996 2 Rozin & Nemerof, 1990 3 Oaten et al., 2009 4 Curtis et al., 2004 5 Stevenson, Case, & Oaten, 2009
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 199
ثبڅٺثباٵاىیمب.سىاوڂیاوػباثډیسىبؿییویزٽكآڅىٱاییډاىاڅجش،
٦ق ثيازٽ دبییىیىاوي، اٵاىیٽ ٭میٸهڈ٭الئمیا ي ثب آپب ثيوبن ى
ٽ اٵاىی ي از، و٪یٵٮبڅیزثهی ػىی ىاويآډیبی اوػبډٺٮيی ٱبڅجب
ډیبیاوشٺبڃثیمبیشىي.یایهډاىيػبڅتازٽم-1يواوڂیثډی
یيیثایاػشىبةااوػبثډظبث»یٵاياویاٵ١یاييډياٻىډؼم٫،
ػچځییاوػبكیازٽثایسانځٶزٽثایهسسیتډیي.ٽىكمبیزډی«ثیمبی
ثٺبءسپبډڄیبٵشاز.یٽىىيسيیيبیایاثیمبیثیىیدییٹبثڄ٥جٺاثشالثا
يػىىاىٽىآوبهبډٽىنیبٽةییبډٹٮیزیػبڅتایهازٽوپشیټ
ډیىیڂبیډبئڄكڄث،اوػبك یبی بويی ػز، ایه ا یټډیزي
ىیټ2وىیټ.هیبيويیپیایبىيزډؼيفډاٹجزایټو٪ی؛ىډلةډی
ثجیىيواىانډيٵ٫يسباډبىانهاشدي، ایهديوبنډوشچٴا وشبیغ .
ٽمشیاوػبثبك-واىانبیډيٵ٫ىډٺبیثب-اهىٵويډيٵ٫ډبىانىاىٽ
اوػبیٽمـىیه3.٭بډياوػبثؼبيثىډيٵ٫بیكشیډبویٽومو-ثٽیيوي
ىڂبڇاٽظ ٽىنثهىنٵاٵاى ډیىیڂیټاوبنځزپ ٽىىيډمپهازسؼث
ىيٽٹل٦یهبډى.اييډياٻوبنډیای٤يهیمیډظڄيیبيییثبسلز
وىیټثبیډٹٮیزىاكشمبال-وياآيىيډیهایآىڇسبینځبیثبیډبٹجڄاوبن
اوبنوبنډیبسمبډیایهیبٵش4.ډٿ آډبىځیيبیډبئڄىاشبیكڄ،ىيٽ
اىااز.اوػبياٽىٽىبځاشهيٽة٩ٵیز
1 Tyber, Lieberman, & Griskevicius, 2009 2 Case, Repacholi, & Stevenson, 2006 3 Case et al., 2006 4 Stoneking, 2003
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 200
ی هحافظت اص سیاى : فشضییباسداس دساى اخؿی
ډبكیه وبنثبىایانىيايڃ ثهی ،
ثبىایىيانوبهی»ىؿب آوبډی« وي.
وج ث هىویز يكبیزب،ثهی يیي
ثآنٽىىيدیياډیس٫كبڅز وبهی»ٽٱبڅجب
ډی«جق ىيځٶش ؿىیهى. ٽ وبوی
1%75ٽىىيى٥یٶیثیهبییاسؼثډیياٽى
2%89سب ىاى. سؼثٹا ،ياٹٮیاشٶاٯی
دبییه اكشمبڃ ىاى سی كييى ا55ي از. ځ%
هىوی ثهی ا سٮیٴبهىىای ث »وی آوڂب«ثبىایىيانوبهی ى ا١بٵ
اځؿ3ٽىىي.اځاډیهیایهوب،یايڃډب٥یثبىا%وبن100وىیټث
ٽبٽىوٺځیبوبنىایهىيډجشالثو٭یىيٽ٥وبنډیایه«یوبه»٭جبر
سلٺیٺبرويډی ث٭پاډب ىٹیٺب ډیاهی وبن ا ډ٫١ )ایه ديٵز (1992ىي.
وبهیدىياىډی ٽ ثبىای ػةځبیبیټ ي ډٳ ا ا ډبىان ٽ از
ىاى.ثبډی-واىډ٢ثبيساويثایيٽډیمډی-ب4ساسن
ځیببنم ى ويډوشچٶییبٵزډیڇ ػمچ ا ، ى ځیببویثیبیا ډٳډىٽ
ث٭ىاناآنٽویٵچٶڄیب.ٽٵډیىی،دسٺبڃي،یتیت،ډو٪ی-شىياوبن
ااز.ايڈػٽڈ٥بن،از«ٶيڃ»كبيیىاشٶبىډیىٱاسىيٽىىي
1 Brandes, 1967 2 Tierson, Olsen, & Hook, 1986 3 Profet, 1992 4 Teratogen
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 201
ایه-ىسڈډیػيیثبىایىيانكیهي-ىيبثبآنيثيیایٽاوبنیيیډئچ
آوپامڇثيين،ډىييځیببنثامىيٱاییا٭ىبسانډیازٽؿ٦
آوبآیتىیي.
ډٳډیځويٽځیببنيثو٪ډی ا 1.ثبڈسپبډڄیبٵشثبىيٽىىيبییٽآوب
ٽچڈ،ځڄجیؼبسیو٪ی،ثایډظبڃٽىىي.یمیبییثیبنډیىاثبډاىهمیثىن،ځیببن
ٽچڈ، ي ثيٽڄثيٽچی، ډيینډٽچڈ ا هى ٹی هىڃی ثٿشىي2يٱه بی.
يیبثىيىيډییبیمیبییاسچنيوبهبایهډاىاوبن3.از«زیٽبڅآ»كبيییاوی
مڇاػشىبةٽىىي.ٽىيسباډٳثآوبٽمټډیٽازیټبځبیایه
يیثبىاوبنثایٽایډاىٱایی ٭جبسىياٹثسسیتوبهبیىيازث٥
،(.ىډٺبثڄ44)(،يجیؼبر79(،اڅپڄ)124آډبی(،ځز)ډىن400نا129)
ثیایوبنٱالرىوييكشییټنویوجزثسىبنثیایاوبناځاٽ
سؼثډیبنثبىایىیڂثيیينٽايڅیهیټدي4.وياى ٽىويثوشبیغا
100ا5ډبثیىزیبٵز. ځاوٶاآوب32ن، ثیایاٹ،ؿبیيٽبٽبئا
اآوبیایاځزيسوڈډٯ.ثیبیوٶث16ي،وٶثیایاجیؼبر18ٽىوي،
ثٽیين يماییٱډاىىڂبڇ یب يويكبڅزىؿبيٽجبة ډاى-س٫ یٮىی
كبڅشیوىیټدةآځزثٽیينثهیىڂبڇ؛اثىوي٥بنډاىایٽكبيیٱایی
.اځوبنازابیڈثبٽشیاډمچایٽیٱایییٮىیډبى-اسؼثٽىويٱث
.ایىپاشٶاٯٽىىيثیبثیشاىیڂانازٱاییاډٳٽىىي،اكشمبڃایهډاىثبىا
1 Profet, 1992 2 Allyl isothiocyanate (AITC) 3 Nesse & Williams, 1994 4 Tierson, Olsen, & Hook,1985 5 Dickens & Trethowan, 1971
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 202
ينبيٽبیازٽاشٶاٯي ياى ػیبنا ث یين،ډبىهنمڇ اآوبي
1ٽىي.ػٶزثػىیهػچځییډی٥یٸ
یټبځبیثای«ثبىایىيانوبهی»یديٵزډجىیثایىپاٻاٵ١یاييډي
ٽىي:ازكمبیزډیساسنكبيیډاىػچځییاډٳ
ثبالسیهكبډڄبییشىيٽٽىىيمبنثیایایؼبىډیثبىاوبنىٽبییهىوی .1
میٱبڅجبثبٽشیبییيٹبؿییسؼی٭چزبث.ثایډظبڃ،ځزشىيڈ٦ف
يثو٪ډی ثایاػشىبةایثبىاىاایبيٽببییسويٽوبنشىي،
2ثبىي.ثبىاییايڃډبځزكیههىن
ډبویمډیوبهی .2 آیتثبىایىٹیٺب دیسیهكبڅزوجزثىيٽػىیهى
ٹا مڇ سٺیجب 2ىاى، 4سب ثبىای، دا ثیبیایٮىیٶش مبنډبویٽ
ځییاز.پڄػىیهىكبڃبیاچیاوياڇ
یؿبىڈث٥یبثيي٭مډبسبٶشیشڈٽبډیٶشثبىایكييىوبهی .3
ب.اوياڇییځپڄكبىيانىٽمډبنازثبدبیبنٽبډڄوبديیيډی
كمڄډٵٺیزډیاناثی،اييډياٻسیهډلپڈاډب .وبویاويثيزآډيىي٬١
ىډٺبیثبوبویٽؿىیهكبڅشی-ٽىىيومیسؼثا«ثبىایوبهی»یايڃٽ٥یډب
ىیټ3.ويهىثوىی٤ٺىؿبكشمبڃىاىٽيىاثاثثیشايك-ٽىىياسؼثډی
سؼثٽىىياوبویٽوبهی3.8ثبىا،سىبن3853ديثيی ثبىایا
ىهىثوىیيويٺ٤ويىؿبثى ، وبهی10.4كبڅیپ وبویٽ اثبىایىيا
4هىثوىیيوي.ٺ٤سؼثوپىثىويىؿب
1 Profet, 1992 2 Fessler, 2002 3 Profet, 1992 4 Yerushalmy & Milkovich, 1965
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 203
امڃثبىي،اييډياٻبػبنبځبیاٽظيىبډیاوش٪اآوؼبییپ ثيزآډي
امیزډیبنډ٦بڅٮبر ا ثهىايیٵىڂی ای اځؿ ى«ىایبثوبهی»از.
ایهديیيىبهشیايػىٹڇاډباىبى،بیىیڂؿىيانډىسلٺیٸٹاوڂٵشازٵىڀ
ىٹڇ.ىيهجډیاشاڅیبىئی،يثډیبن2یىثساوب،اٹاڇاٵدیڂم1ٽوڀاٹاڇىډیبن
ایهباایى٦ٹیٽىیيهىوی:اځ،یاویبثبىايازځیيٽویبډیډبىٽوڀ
یػبډٮ27ثيییٽديى3«ٽؿپیىپڈهىىایي.ىيٽمبؿیوبنډی
ٵىڀثؿڈ7ثبىایىثیزٵىڀډبيييىوبهیرځٵزىشی
مبن،ثبىایډبييوبهیػاډٮیٽىآوبووى. آىٽبییثىويٱبڅجب اوب
ثیمبكبيییٮىیډاىیٽ٭مډب-یاویكالرډلځزيبی بییياوڂڄای٭اډڄ
ډ ځیببنشىيث ا -استثیش 4.يډیاشٶبى يا١قازٽ ایهم، ثایىؼثب
)وڂبٽىیيثدبیټ،ٵىڂیبیډیبندي،یډلبٵ٪زايیبنٵ١ی ثیشیالڇاز.
كمبیزوشاوزاایهٵ١یياٹ٬ىٽىیبٽبوبنثبىاىس68ااځیی؛ٽومو2000
(ىي.ٽ
وبهیسلچیڄ سٶپ،ثبىایديٵزا ډایبی ا ډی«5ثبيځبیب»یپی ثػش ٽىي.ا
ث٭ىانديیي یټبيٽبي،ٹچمياىډییټثیمبیایٽٹجال ثبوجىثایډىبت٩با
ډشڅي-٥جیٮزازډشوبڈویيی آنٽ كشیدیا ثٺبییټٽىٻا ىویيییٽ
ٽىي.سيیيډی
1 Kung 2 Efe Pygmy 3 Shostak, 1981, p.187 4 Fessler, 2002; Flaxman & Sherman, 2000 5 Adaptationist
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 204
پض ختآتؾ پ
ىز ا یټػىج هاٻډ٫١ٽڈ ي هى
اوبن ث ډىل آس-ازاډيی ا ډب
ډی اشٶبى ي ٽىیڈ هى ډیٱای دیڈا یټ.
اوبن وبڇ اوڂبڇ»ىبث ایاٵ١ی«یـبى
دوشهیپیاډي٭یازدیٽیيازٽ
ابی٭اډڄ ثىاوبندیيایى اډيی
ډٺياكبيی،ويدوشٱاییډاىاٽظ1.زا
ٵیج يیبىی ٽشىي سالی ثب ډٺبی ى
ىآوبډیي٢ڈػیينٳ ډٺياكبيی
ٽمیٽبڅی ىسبوشهثب٭ضډی.دشىيوجشب
ډی ٵیجىا، یهىویبی ى وٶش بی
س٢ڈوي.ثیبآبن هبڇيځز،ډیه
ډیاوی٭مڄ،ایه اٵای ا ،ىيٵى
یثيا٦،يىياٽبډیبی٢ڈیى
د،ٽٴيوزیدٵ١ی.ثابډ٢ویىاایډیزازبییډیپياځبویڈوبثىی
ثٿثایثیبیډٲڄیبٵشهسپبډىډڈ،سپبډچی٭بډڄیټ،ډاىٱاییوشهآسيد
.ازثىاوبن
1 Carmody & Weangham, 2009
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 205
ٽىىيثٹایشىي:اوڂبڇدشیجبویډیديوزیداييډياٽیٽاٵ١ی
ىي.اٵایډیآوباټاویهبڅا،ډاىٱاییدوشه .1
ٽىي.سډیاآبنډاىٱایی،٢ڈآوبدوشه .2
مڃاز.ػبناډیټډاىٱاییدوشه .3
ٵاياویویبډىيثای٭مڄٽىناوبنډٲ .4 ډی،ٽبڅیازډٺيا بیدٵیجيي
ٵاڈٽىىي.اهبڇثويرٹبىويایهډٺيااویٱاییډاىبی
هبڇىیټیڈ .5 ډ٦چٺب ويځیثیبىاازهای، وبناثیبیيځان
ىىي.سڅیيډظڄااىزډیساوبیی
يػىىاى.یپیاډاىایاهشالٳو٪سباوياىاومىيانثیه،ديوزیدىډىٵ١ی
یثي.ثاويځیياىىؿډبوییآځببواآسثلضایهازٽاشٶبىىډ
ٵ١ی ډجىیث،یاوڂبڇایىپ آةیځیپڄىديوزدوٺ ډٲبیثٿىزا
يډیډیچینبڃدیث٥ځشىاشٶبى1.9سب1.6اكييىد يوزدثبیشیىآیي،
بنىثبډٲبییثیبثځشاویبٽبن-بماٽش–ډبډبویٽویبٽبنایٮىیاز.
ایهيػى،وي.ابیٵیچی٩بيیبٵش ډىثب آسىشٶبىاى ا آنیٽىشڃي
وبؿییىىزاز.اييډياٻيځب ثیبیاىاومىيانثایه٭اليثآن،
ٹبثڄياييډياٻٵشازځرډیابڃدی500سىبادوشهثبيويٽ
ډبویسب٫،ىډؼم1.ځىىثډیابڃدی200كييىثهٱابدوشىاث٦ثبا٭شىب
ى،سٮؼجیویډاٽشاآسیبٵزىډىاشٶبىیسډلپڈيډياٻياٽ
ىڂوي.ثیسىیياوڂبڇثىیيديیدوزىاومىيانوجزثٵ١یاثهیوياىٽ
1 Gorman, 2007
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 206
هیکشبی ضذ سا دػت داسذ: فشضی ای غزایی چاؿیا ادیا چشا اؼاى
ؿیبا.ثماىاىثایثٺبءاسیویثووي،اډبهىنه٦بثبیيٱاوبنا ثىاشه
آوبډلی٤ ثڇم٥يمیهبیه٦وبٻډیپياځبویڈیټاثایييى،يثچٮیين
ىسمب٭اډڄه٦وبٻساويډىؼثثیمبییبډٿى.ایهیٽایهډثيناز، ڇسٺیجب
ياٽظډیؿیبییٽ ډبهیڈكب١شىي، ثكبڃ، ىڃاطارسب ثپڄ ا ىىیبآوب
ایڈ.سؼثٽى-«ٱاییډمډیز»اشٶاٯوبیا
اډبىډلی٤ ٽىياویاسٽىیياډيی،ډبٹبىیڈایهه٦اراثكياٹڄثبویڈ.
ډبویٽ؛یډى٭یوڂياويبيډاىبویدیایوـبڃډوي.اٽىډبويځیډیویبٽبن
ٽڈ ٱا ي اڃیبةثى ٭بیز دبییهثى. ثياشیثیب ؿىیهډلی٦ی، ،یټاپبى
یثبڅٺ.یټاپبيويډیباثیهډیپياځبویڈاٽظیآنىوشیؼٽٱاازدوشه
1از.بیٱاییؿبىیيػبراىيیىیڂاشٶبىا
يػبراىيیب.يډیبثسب،ثب،يب،یځڄ-يىآیاځیببنثيزډیػبراىيی
ؿبىی و٭یب ثىن ىاا ىڅیڄ وبڇډاىث ث ډ،2«طبویسٽیجبر»یمیبیی ي بیثب
ٵىی ٽىىياهىډىشډیډىلث ځیببن. یمیبییسایه،ى ث٭ىانٽیجبر ډٮمال
(ؿیهامیبكیاوبرهاانځیبب)ياځبویڈیډبٽكمچاثبيٽببییىٵب٭یىث
میه ډیپياځبویڈي ٥( ثیمبیب ډی٭اډڄ ٭مڄ اشٶبىا( اوبنٽىىي. ی ځیببنا
ډبٽدڅيٽیٵٽڅډتىزویو٪یځىى.ػیىيځبثاانبڃٹجڄثډیایاىيی
ثځی ه٦بی ډیهډیث سب ىوي ثب ػبراىيیبیی ٽىىيٵايان دیيا . وی ىاډي
اشٶبىويثبي.ػبراىيیٱایییبٵزٽىآناثشانىا،آذیبیٽشبة
1 Billing & Sherman, 1998; Sherman & Flaxman, 2001 2 Secondary compounds
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 207
اشی اوبنث ؿا ب ثث اويا ؿػبراىيیایه ،ببىیي ي ٱایبناٵيىن ث آوب
ىىي؟امیزډی
ٵ١ی٥جٸ ١يډیپيثی، ؿبىیػبراىيیی ډیډیپياځبویڈبي ا ډبو٬ب ي ٽىي
ډی میهوييبن ي سڅیي٥، ا ى ډیبییهىویمڇ ػچځییٽ هیڈ
ٽىىي:ػچځییاثٺبءٽمټډییابییټډئچكڄىبثاوبناایه٥یٸ،.ٽىىيډی
ډاىٱاییډیزیبډمثیمبی ډوشچٴوبیاډٳ ډوشچٴااييؿىيیهډىج1٬.
ٽىىي:ډياٻاایهٵ١یكمبیزډی
بییثبٽشیٹبىويثیبیاٽډباآوبىاىىاهشیبىایڈ،مڂیایاىيی30ا .1
ػبراىيیساویيكيثویيٽٽياڇآیبډیوياثیهثجوي.سڅیيډیىٱاٽا
ٵوڂیسوي؟دیب،ی،بامٹیثبٽشیىٽشهبیٱاییيؿبىی ،يٵچٶڄ
یٽی.دو
1 Sherman & Flaxman, 2001
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 208
اٹچیڈځڇ .2 ؿ ثبي، يػبراىيیس ډیسیٹیثیش اشٶبى اٹچیڈى. بیى
ینٱیٱاییډاى،ځڇ ډیٵبيسی٬ى ثای ای٤ ي ی٬سپظیى،
یټ،ىيیؿنځډ.ثایومو،ىاٹچیڈزسابیه٦وبٻٵاڈډیپياځبویڈ
ٱاییاىيیو9٫ىاای٭مډبځزٺبةث پىاٹچیڈكبڅیىاز،يؿبىی
اشٶبىماثبځزيؿبىیاىيیٽمشاىي٤ډشث٥،ىیؿنوي
.ىډی
3. ا ٱابی،بيؿبىیػبراىيیسمبیڄثایاشٶبى ا ٱابیځشیثیش ى
بیه٦وبٻىایهثاكشمبڃیبىثایهىڅیڄازٽډیپياځبویڈ1ځیبیاز.
ډیینځز سپظی ثیش كبڅیپيووى ى ځیببن؛ كبيیډ مـىبن ى
ى،هىشىيهبٵییپیيیمیبیییبيٽببیىٵب٭ ایهيهىا يا
ٽىىي.بثشډلبٵ٪زډیثبٽشیكمالرډٺبثڄ
ډػىثایډٺبثچثبه٦اریټاثا،ٱاییىډاىػبراىيیث٥هال،اشٶبىا
.ازٱاییىډاى
يیثایسپبډچیبىااییټبيٽبی١يډیپيثیډي٭یویشىيٽاوبنٵ١یثبویبن
ا ػبراىيیاشٶبى ا اډپبن ایه اځؿ ومیډىشٶیشىي، اكشمبڃىاوىيوی ٭، ى .
ىاىٽ يؿبىیډٳثیشیيػى سؼثٽٴيا٥یٸ،باىيیب سبىٳیب
ثبي آىډیبنث؛ ىیڂ، وياډشػي٭جبر ثبٹیمبويٽ ٱابیدوشیاځ ثبي ما
ػبراىيیاشٶبىاایهآوڂبوي.ډیډی٠ٽمشبیځیببنډٮ٦ډٳىٵآيى
٥یٸ،١يډیپية پڄ-ٵىڂیاوشٺبڃيوٺڄا ث یبډظال بی-ثبویآډسٺچیي ث
بویډىشٺڄياز.ٵىڀ
1 Sherman & Hash, 2001
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 209
تکاهلی؟ ی باصهاذ: یک کذ ای الکلی هصشف هی ا ؿیذی چشا اؼاى
ډیشىي.ىياٹ٬،اٽظهىنډیچینبڃازٽىكبڃ24ثایٽڈبىزووشی
بډذبوووشی ػمچ ا اياوڂسبنب، ځیجنب، ي ډیب ؿی ثیا شىيهب -ا
ثو یيآوبز.یڈاچیډی -بډیسیه م ا ثی ٽ ىاىوی سػیق
ٽا«یوڅاسب»ىياٹ٬،اسبوڃىهىىاوي.يٹىيٵاياویآوبییشىيٽډٺيا-يوډی
بیيثشان.ثایهسسیت،ثىنآنډیثبيیيایاوبويساوډیٽىيسايډیبډی
،بییيډییډٳثيا٦بباػمچاوبنووشی،ببڃثایډیچینځٶزٽ
اوي.ٽىډیډٳاڅپڄدبییىیډٺبىی
اوبن يػى، ایه ډیثب ويځی ػبوی اډيیى بی ٽ ثیباسبوڃډٳډیانٽىىي
ایهډٺيا ډشٶبيرا ڃىډیاسبوډیاناز. ٱبڅجبب ثډجىبیي،1ىياز0.6سىب
یٮىی-ياٵایىيى0.01هنااسبوڃ٦قسىبٹبىازډیډٳ،ډلبجبر
دبییه ثیب ا ډشٹبوویكيس ثای یډٮمڃ ٽ ویبٽبن0.08، از. ثىي ډب
ویيوی و٪ی اڅپڄ ثبالی ډٺبىی ثب ؿچیټبیی ٹ٥یبی یب اة يآثؼ، پییبی
اڅپڄاوبنثویين،ډیڄ2«هایډیػبوجیډلڃ»یٵ١ی٥جٸوي.اىشیوياش
یټډلڃ،یټبځبیویز ثچپ بیډیڄػبوجیا بییيډیهىنث
ثبډىلثٵىیىاىيٱبڅجبثچپمـىیه٭٦،ایډشمبیىاىاڅپڄوسىبډ "3از.
ا،یاڅپڄ٭٦يډاشٶبىاثب،كیان....بییيماازډیثیوڀي
ډبىٽبڅیټ دییټ ا ٱایی ی "ٽىي.ډیثیىیم4 اوبنثىبثایه، ی سػیقب ثای
1 Dudley, 2002 2 frugivory by-product hypotheses 3 Dudley, 2002; singh, 1985 4 Singh, 1985, p.273
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 210
ډی یي بځبیبی شىيىاای اډببیی ا. ىویبی يا٦ډي،ى ډٳث ی
ډٺبىیویيوی ثیاٽیيساويډیبایهبځبی،اڅپڄیاٵاياوبیډى٭یثب ث
ى.
ډی اڅپچیڈ ياٹ٬، یټډلڃى ءبیػبوجیساوي ىا بيٽببیاٵا٣ ایه
هایثبډی ایهسسیت، ث ٽیثٮيىٵٮي. ،ډاػيیيبیاڅپچیویيویثلضثب
ثٽهىٵپٽىیيووشیبیيثویبٽبن
-اويسسیتىاىایډمبویهىبنجټ
وشىي ىهز ډٲڃیټ ي اوي
بییيشىي.ډیهىن
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 211
غزایی هاد تاهیي
ی ؿکاسگشی فشضی
اډيیوبنای٬ثب٩،ٱاییاىډسبډیهبیاػياىیثایي ډسج٤ثىاز.
ډظبڃ، سپبډڄوٺثای ى پبځی یټ ػىؼبڃاوبن، ثاوڂیډ٫١ یكى
ىبهشسپبډچیثىاز.یټىبیىبیيياناوبن «ؿیپبډى»ډيڃ،يىیيځب
ٽىىيسٮییهوٺی،ثٿىارډػٳثپب،ځااځىآيیىیيځبایه٥جٸ1از.
اثابیياشٶبىای٬ځشو٪ییياسٶبٹبرىیڂ،ٽىازایٶباوبنسپبډڄى
كؼڈاثا،يي ٽثایثٹای-دیـیيبیثبویډبراوبن،يسپبډڄډٲاٵای
.اويبډيبیایهځاثىمڂیادی-ىػمٮی١يیثاسجب٣ىپببیىش
ايڅی یڈآيىنيیثایډلٻ ث سٲییدځزډیاوبن آٵیٺبىبهشیثڇارساوي
ٽثبي ثبىؿىيډیچینبڃٹجڄ، ایهسٲییمىاىازىډبیػبنينما ار.
كیاوبرينثياٵػسٱابیځیبیيٽمیبةين،ؿمڂی٭چٶاباٵایثب٭ض
2.يٱاییډىبث٬ث٭ىان
ثیځي اوبوی، ووشیبی ىیڂیځزډٳډیا ٽىىي. ډیبنثایډظبڃ، ى
سپیڄډیٱاییایڈ%4بځزسىببډذبو بنا ب،ډیانىډیبناوبناډبىي.
%وی90پبثبیىىٵڄي%از40سب20ٱاییثیهځزىیڈډٳ
اوبنډی ثای ایه، ث ٭الي سمبډیي. ازسب ىا ١يیٱ٭ىبب و٪ی-ایی
1 Tooby & DeVore, 1987 2 Ulijaszek, 2002
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 212
-یبوٽثبالډیه ځیبیټیڈاا ثيډ٦چٺب 1يىويآزهایٽ– ډلی٤ؿىي ى
ځیبیسایټیڈاويه٦وبٻسكیاویډیٱىیاځزيؿثییټیڈ،اډيی
ایهاٹبڇثبي. ثڂیڈ، ٽ ایىب ډیا وبن ٭بډڄځزیټ،ثایاانوڄىيٽ
اوبنثىاز.ٱاییډلیىیڈ
٭ىان،اډيیایٹجیچػاډ٬ ث پب ا ٱاییډاىسبډیهابیثاییټيٱبڅجب
ثایډظبڃ،ٹڇٽىىاشٶبىډی آٵیٺبیډٽیایكببیثباویآٽبدیڂم،ٽىػىڂڄي.
ځىآيی،ياٳ%27پب،اٳاډاډٮب%اډبن56ٽىىي،كييىاويځیډی
یٽوڀىثساوبٹجیچ2.يٽىىٱاییډیٵآيیيٽبثيیډاىىياٳ17
آوبپبځاویډبشىيييٹزىیڂیډظبڃ ٳاز. ثپبډیٵاياویا ٽىىي.
ٽىي،اډبایهٹڈٽوڀاٵاڈډیٱاییٹڇیڈ%اٽبڅی٥40ډش٤،پبځی
3%ثي.90پبثثیاٵڄيكیه،%20بیاٽيثیساويىٵڄډی
ییټسىډیبن4.ىيډیځزسبیوی٥الویاډٳهجاٽزاایويىيډبثين
ثبیټاوبنډٺبیٽىیي. یټیٮىی،یثٿايىاببیټډیمنیسىډیبنډیمنا
څڅ ىا ی دیـبدیؾ ازي ي سپیڄ ډىبت ٥اكی یټ ٵآيی: یڈثای یټ
اهایځیب ىډمچ ٵیجبیوز. ډٺبثڄ، سلزیسىډیبن م ثیا یچ٦اوبن
یٽىي.يىډشمبیډیبډباابیووشیایازٽيیځیيایهیٽؿټازيى
.ایهډئچػةويډٲیډاىييبیٮبپشسبديسئیهىياډپبنډیټٽؿ
ٱاییډاىاډٳ٥الویسپبډچیینسبیټ،هىىدز،بىيٽاوبنوبنډی
ځزىاوي.باديسئیهو٪ی
1 Tooby & DeVore, 1987 2 Hewlett, 1991 3 Lee, 1979 4 Milton, 1999
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 213
یالی.ازایهډ٫١ثایونىيډیه،ویبٽبناوبنبیاىويانثيزآډيبیٵیڄ
ډیىبیيی وبیایټبیبيپبٳبییيځیایاوبو،اوبنبیىويانٵیڄوبٻ
.ماوياىثيسبځیبیيدٵیج٭میڈ
ډث٣ثيیشبډیه،ونډیه ایىپ.آیيبثيزډیااييډياٻ يAيیشبډیهثب
B12ایهي؛بویزيیشبډیهایهاوبنٹبىثسڅیيثيناډب،ازثایثٺبیاوبنكیبسی
ى.ىځزیبٵزډیىٹیٺبىييیشبډیه
ؿبډ اشوان،ونیه اوج ډیث ډث٣ ىبیی ٽ سبثشبن 1979ى س٤
ډث٣ثٽب}وانایهاش2سبواویبثيزآډياز.ىايڅييایػع1ډشٺڄديڂ
-يويډیكیاوبر كييى سومیىیډث٣ث ٥ ث يػىډیچینبڃدیشىي.2ڇ{
ىىي.بیویبٽبومبنډیهجاٹبثیبىایهاشوان٭میٸبیثیيځی٭الئمیا
ابیایڈیځزثو،سپبډچیسبین٥یكبٽیاآنازٽبایهونسمبډی
ثىاز.اػياىډبنٱایی
1 Richard Potts, Pat Shipman, & Henry Bunn 2 Leakey & Lewin, 1992
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 214
تبهیيآرقیفشضی
پٵ١یډياٵٮبن ډیی اشيالڃ بځی ایه ٽ ازٽىىي ٹبى اسٮياىٵ١ی ٵاياوی
س١یقىي.سپبډڄٱی٭بىیبیيیځی ایهثبيٽاایهسبیيامډڈ1اوبنا
وبیاوبنسانس١یقىاىډی٥یٸ ،ٽؿا ىډیبنځایياڅيیىیډبیډیاناو٪
ياڅيیىیيډبیثى،ډىلثٵىبوشیو .ثایهىىيثهعډیسػیٹبثڄځای
ٵ١ی ډ٫١، ډی«آيٹسبډیه»ی ځٶش ډىج٬وی یټ ځز آوؼبییپ ا ٱاییى.
ازډٺشياو ډشاٽڈ ډی،ي سٲیساوي ډٺبثڄ،ثای ى ى. ثى هبو ث ٽىٽبن ی
ٵاڄٽٽڈٱاییډاىاوشٺبڃيٺڄو وبٽبآډيی،٥الویبڅیى ثیب ثىبثاي ،یهاز.
ځایډبیؿڂووٹبىثىيٽس١یقډیدیٵشىیثپچیپبځییٵ١ی
.يازیایبنسبډیهآيٹيثٵويانىڂیه
یپبځیٵ١یاډبى،ىو٪ځٵشډیٱبڅجبسبډیهآيٹپبځیسپبډڄىڅیڄاځؿ
وی ىیڂا سجییهډییټ٭بډڄ ػبنٽیټ،ثیهوبٹیاسلبىٽىي: اوبنيیځی مڃ
بډذبو)از. واڅجش اسلبىبی ڈ ډی-ب ایؼبى و ياٽىىي، ځا ثیش اسلبىب ایه ډب
ػٮیىشمبىڀاٹياڇډشچڇ،ثٿیاوبركپب٥2چجبوازسبډشميدبیب؛(ٵز
ثٮیيازاز. ىػبوانثٿډٵٸثپبسىبییثیټٵى . س١یقثایاڅجش
ویډ٦فىیڂیٵ١ییټپبځییٱیاٵ١ی،ثیهوبٹیاسلبى٩ؿڂوڂی
از آني ىٵب٫،ي ي ډٺبثڄاكمچ ى ،بیىیڂځيځي میهي بیائشالٳ٥
ساوشډیویبٵٮبڅیزه.ایځيیازىينیبی ثيػىآډين اسلبىبیٹیثب٭ض
3.ىثیهوب
1 Tooby & DeVore, 1987 2 De Waal, 1982 3 Tooby & DeVore, 1987
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 215
ډی مـىیه پبځی آډينثب٭ضساوي يػى ىيشیو٫»ث «ډشٺبثڄ٭میٸ یډجبىڅ»ي
ډشٺبثڄياث٤ىاىنبىوبناوبن،بووشیثیهىيٽيثبي.ثو٪ډی«اػشمب٭ی
ډی٭میٸ ساوٽ ي ىبڃثای ب، یب ٵى٭م٥ڃسمبڇكشیب ث ډىل آيى ىياڇ
ثیبثیاډٺيایازٽیټآیيثيزډیثٿكیاوبراپبیٽځش1شىي.
ډیپبؿی يډىٶى از ځڂبی پب ى ډٵٺیز ایه، ث ٭الي ٽىي. ډٳ ساوي
2یثٮيډٵٸوجبي.ډٵٸازډمپهازٶشایٽایهٶشپبؿی ،ایهای٤ى
ازٽ ٱاییډاىډى٦ٺی پب ا اشاٻځاىثيزآډي ث یىا . ثویينی
ٹبىپبؿییا،دبییهازايآنویزثایٵیٹبىثډٳپبؿیځشیٽ
ی٬ٵبيينهیٽىنآنویثب٭ض؛یآنځزاثسىبییډٳٽىيمویز
اشاٻىځزډی ډایبیث ډٺبثڄ، ى ثبيځزډیایځ. ٵايان ٽ؛ساوي ؿا
س٤ځزٽىىيځبنىیبٵز څ٦ٴډی،ايپبي ایه ىیڂ ډبوی ى ايساوىي ث ا
ىيشبنىثينٽىىيیاٽپبډیشځډباى،ثایهيؿیبنپبثياٹ٬،.ثبځىاوىي
3ٽىىي.ډی«هی»بنيا٥اٵیبن
یٽىي.ػظٵاڈډی«ٽبػىیسٺیڈ»ؿاییمـىیهیټسجییهدیٵشىیثای،پبځی
آوبډٹٮیز،٥الویایبءىٵاڄىٹیٸثيویثیش،يساوبییدسبةډىان،ٹيرثځش
ثای ډیا ډىبت ثیب ډیبن4بى.پب سٺیڈځىآيوي-پبؿیى اډيی، بی
ٽىىييٱبڅجبٵويانيیډیآيوبنځى،ٽىىيٽبثیبډىاز:ډىانپبډیػىی
ٽؿ ویماټ ىياٹ٬،كشیىډیهىا ډىانيوبنىو٫ىویبیثوي. اډيوی،
3479ثيییٽدي٥یبیٵبكیثبیپيیڂىاوي.سٶبير،ډبنٵاٱزیبٵٮبڅیز
1 Tooby & DeVore, 1987 2 Hill & Hurtado, 1996 3 Pinker, 1997 4 Watson, 2001
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 216
ٽويیٵى ي ىاى وبن ځٵز ىر ډىان
ثیش وبن ثب پبثډٺبی )ڈ ڈپب ٽؿټي
وبنىډٺبیثبډىاني،دىاويډیثٿ(يډبیڂی
1.ىاويبیيكیٹبؽيسرسمبیڄثځىآيیثیش
یپيیڂډجبىڅٽىىيٱاییساوىيډاىىيػىډی ثب -ا
پبځز ا ډلالرځیبیثبډىانثيزآډي
اځىثيز .وبنيیآآډي ثاییپب،ډئچىډؼم٫، ٭چز ػىیسٺیڈس١یق
2ى.آيډیڈٵادیٵشىییټسججیهاوبنیىځوٽب
ٹيسمىيثایپبځییټسجییه،ایىپثباله ؿایی اشٶبىااثابیىڂیس١یق
ډی اائ ٭جبرٽىي. ىٹیٸث ډپبنٱبڅجبىڂیاثابیس، مبن ٽبیییبٵزيى اوي
یچینډ2ثډث٣بایهاشوان-يازویىآنیبٵزثٿكیاوبربیاشوان
ایهاثاب3.بڃدیاز اابیثبځزٽشهيػياٽىن،٩باٽبٽىاچی
.ازثىبٱ٢يٳبياشوان
ىكبڅیپ آيٹىډؼم٫، ث٭ىانثایسبډیه اچیبیسجییهوبنيٽىٽبنٱبڅجب
ثای ٭چز ډىانثس١یق ٹبىمـىیهایهٵ١یى،اډبډیپبځیٵدىاهشه
ثيػىآډين٭چزثویااػمچبیىیڂیااوبناویس١یقىي.يیځیاز
دیشڂیبىلاس ثیهډىان، ډجبىڅډشٺبثڄٹی سٺیڈي سپبډڄ،ٽبػىیثیهىيشبن، ي
اثابیىڂی.
1 Roskaft, Hagen, Hagen, & Moksnes, 2004 2 Tooby & DeVore, 1987 3 Klein, 2000
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 217
ډٹٮیزاػشمب٭یثډىان:ٹبثز1یهىومبییٵ١ی
:ازډشٶبيرٱاییډىبث٬بیاىيو٪ثب،پبډىبث٬ٱاییثيزآډيا
ډٺبىی .1 ى ډیځز ثيز اٵايان ثی كشی ځبی يآیي، ٵى ٽ ډٺيای
آنشىي.ٹبىثډٳیوىیپهبواى
ثيزآډيډشٲیاز. .2 ځز ىيډیهىناٽ،ډٵٸپبدایټډیان
٥یكیان ثٿ ٶش یټ از ډمپه از، ي ايىكبڄ ٥الوی ای
2ي.ٵاثپببیوبډٵٸ
یٵاساهبواىځزثباٵاىیاشاٻځاىنایثىٽثثب٭ضډیډئچىيایه
ىاشثبيوىیټسػی يػى ٽ، یمساويىهایډیىي«یبطير»ایهؿا
ثوبڇٽیشهىبیټاوبنایهډالك٪برثب٭ضيسب٢3بیځيیبٹجیچثبٹیثمبوي.ا٭
اينثبډىاویمبی،ٽوبنىاىٽوبنبي4یهىومبییاډ٦فٽىي.بيٽٵ١ی
يوياډبىثويرثپبډیډىاویٽیٮىی-هىومبییثبىيىىيٽاڄیقډیػس
ثایهطيروییاثویا-آيويامىيیاځزثماډیډٺيامبنىٵٮبر
ثډىاویٽٽازوبنآوڂبثوٶ٬ثيوبنثویاایهځزث.اځيآوبډی
ثډی پب ځز ثایسٺیڈ ىي-ىىيدبىاځیىىيایهاشاسیا ى يی بیث
ثآوبیٹاځٵشهىػجپبځاویهيډبسیډ٦چةو٪یساوىيثؿىیه.آوبډیٽمیبثی
اائىىي.ثبآوبػىیآډیایبن،ياٵويان،ډاٹجزډؼبىڅيوا٫ىڂبڇ
1 The Show-off Hypothesis 2 Hawkes, O’Conell, & Blurton Jones, 2001a, 2001b 3 Hawkes, 1991 4 Hawkes, 1991
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 218
ٽ ثایډىاوی ىزپب ده٦ٵشببیث
ثډی ؿىيیهپڄاایهٽبٵبیيډیٽىىي، آوبثوي.
يثایه،ٽىىيدیياډیثوبنایٵایىيىشیػىی
دياكشمبڃ٥یٸ ٵويانایىپ اويثیشی
مـىیهىىياٵایډی ثبډ٦چةثهى،. ا٥اٵیبن
ٵوياناكشمبڅیثٺبءيسڅیيډظڄډٵٺیز،آوبٵويان
اٵایډیا ا ډىان سلچیڄیه ثيزبیىاىىي.
1یآؽػبډٮ-يويآځى-یپبؿیػبډٮ5آډيا
ب دباځئ، ىى ى ٹی،ىزځڇا آٵیٺبی بی
یڅمجبسبیىػی2يوبډیجیب،الډبڅاٽوڀىثساوب
ٽپبؿیبنوبنىاى-بىاشاڅی3،يډیبڇاوييوی
ثیشػٶزبكتسډب شىيیسډ٦چةيبی ٵويانبوي مثٺبی ا بن
4.ثبالساز
ا5آیي.ثيزډیآؽاٹڇ،یهىومبییاٵ١یىكمبیزاييډياٻیټىشا
سبډیهيیثایآثىازياپبځیيځىویهٽؽیټځيآؽسبیوی،ٹڇو٪
از.اىډ ٽى اشٶبى اوبنٱایی وبڇىبىي ٽث یالى یڄي ثایبیٽیڈ بدالن
ډبيارډشٺیمی1985سب1980بیبڃثیهيٹڇآؽويځیٽىويؿىيیهبڃىډیبن
ثایا ٶبیایهٹڇ رىاىويىػىڂڄٱاسبډیه ډاى،آؽٹڇ. ثایځىآيی
1 Ache 2 Lamalera 3 Meriam 4 Smith, 2004 5 Hill & Hurtado, 1996; Hill & Kaplan, 1988
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 219
ث٥ياوایټويسٺیڈډیٽؿپیبیځيٱاییث يسٺیجب ؿبىثؿبى،
وٺڄ ډیػيیي ٱاییىٽىډپبن ډاى اځؿ ځىي. ي س٤آيی ياو ٥ ث
ثيزآډياپبثى،اډبځزبنډٳډییىػايڃيويځبنيهبواىآځى
ٽتي%اډىبث84٬(ىیبٵزٽ1991ى.بيٽ)ډیځيسی٥٬ځشىىين
ىای،ډىانس٤ ا-ىايڃسی٬ډییىػیهبواىثیينا اٵاىیٱی یٮىیثب
هى سىب ډٺبثڄ، ى ٵوياو. ي م ٱایی58ٵى، ډاى ا س٤% ٽ وبنای
ي.ايڃسی٬ډیػیىي،ىثیيناهبواىځىآيیډی
اىىٹڇباثی،یهىومبییٵ١یىكمبیزااييډياٻایىیڂاىش
اب٭ز4سٺیجبآوب،يازاىبٹڇډىانٽب،پب1آیي.بیسبواویبثيزډیػىڂڄ
ثډٮمالياپبآډثيز.ځزٽىىيډی-پببیثٿٱبڅجب-پبياٳ
بیبیبنثیاپبځانيهبواىػبڅتایىؼبزٽى.ٺیڈډیسایځشىپڄ
ىیبٵز ځز ځي یبٵشمیوا٭٢بی ایه ي پڄٽىىي، ٽ ثى یٵ١یډل٠ای
ثاىبډٵٸنپبؿیبثبایهيػىٽي.اثؿبڅډی«سبډیهآيٹپبځیاثای»
،سٹیاػشمب٭یدیشڂیساويثا٭شجبیٽډی-یبثىيىزډییثبالساػشمب٭یػبیڂب
ثیشثیبوؼبډي.ػىیډىان،يډٵٺیزبیػچتاكشاڇ
یټٹیت«سبډیهآيٹ»یٵ١یډل٠پڄساويثایډیٽڈىز،«هىومبیی»یٵ١ی
ىزثبنیهبواىآيٹٽىيٽډىانثایسبډیهبيٽاشيالڃډی.ىو٪ځٵشى
ومی ډایبیوپب ث ثایىشیبثی ا ایهٽب ثچپ سی٬ډٹٮیشیىي، ا ىشبيىوبی
ډی اوؼبڇ بییه ثب ایهياٹٮیزپب پب،ىىي. ىشیډٵٸؿیبنٽ ثیشیثآؽ
ډوبڅٴىاوي يػى ىډٺبیثببییهىاایډیزشىيویبنثٺبیٵوياناو٪
1 Hawkes et al., 2001a, 2001b
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 220
ډىان»ٽىي:ځییډی٥ٽٽیشهبيٽوشیؼٽىي.مبنیهىومبییكمبیزډیاٵ١ی
ىىيىڅیڄاوؼبڇډیایهه٦وبٻثوىييایهٽباسبكيیثٽببییډمپهازىزث
ثبایهيػى،1«ىي.ډی«هىومبیی»بیىشیبثیثډیزببویثایثآومبٹٽایه
سبډیهىڅیڄڈثثبیپيیڂډىبٵبروياوي.ډمپهازډىانډ٦چٸویث٥ىيٵ١ی
ډایبیډث٣ثػبیڂب،كمبیزيپىایىشیبثیثيڈث،بنهبواىآيٹثای
بیثيزآډياثمه.ىياٹ٬،اييډياٻثپبثوىيزاهبواىىعهب
ایهسمبډیثىوجبڃډٵٸٽىيٽپبؿیبنٽوڀىثساوبيوبډیجیباایهایيكمبیزډی
2.شىيبډیز
1 1991, p.51 2 Wiessner, 2002
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 221
ی گشدآسی فشضی
هالٳ يا٦ث ث ډىان ٽ ىیيځب وٺایه كییپبځی ىبسیسپبډچی دیيایای
٥یٸاويٽاثىوبنایهٹیجیيػىىاىٽډي٭یازاوي،ىیيځبىاشډيناوبن
،ٽٴيایهٵ١ی،اثابیىڂی٥جٸ1اوي.ابیاثب٭ضيځىآيیایهسلڃ
ځیببناوا٫يیآىډیهيځ،ثچپثایٽىيناوييومیثایپبځیبهشياشٶبى
بيىزځڇبثاػىڂڄىڅیڄوٺڄډپبن،يیآیځى.ٵ١یازياآوباشٶبىډی
ا اثا٭چٶاب ا ؛ىاويډیاشٶبى ؿا ٽ ٥یٸ، ایه سبډیهث ٥یٸٱا ځىآيیا
ثیىس٭مچی ي اهشا٫دا2.ځىیيس ثای ىڂی اثيا٫اثابی وثزث ځىآيی،
وڂيایډلٶ٪ ثای بهز،ٱابیی ٽىيني ثایپب، سپاثابیی ي سپدز،
یيځزٽىن ازػبوان ٥جٸ ٵ١ی. ثایسپبډچیډلٻیځىآيی، اثشيایی
اثیثيا٦ځیبیٱاییډاىٽت،اډيیاوبن٩ ا ابیىڂیثىاشٶبى
يىاز،انځاشييیدبثډیاداځىبپبځیسىبډيرپڄ،ثمیه.از
اډيیوٺیایٶبوپىاز.اوبن٩
ډىانپبځیډ٦چٸثوٺسػىډوبڅٶزثبیډٶیيیټاالكی،یځىايیٵ١ی
ووشیهیبيويانٱاییٽیڈىاىدىثډیٹٮیزياایهيا؛بازىسپبډڄاوبن
از.ایهٵ١یمـىیهيسپیڄډیځیبیډاىا٭ميسبډبویبٽبنډب،يثىبثایهاكشمبال
ازٽثیا 35وبنىاى اډيیاپبؿی-بیځىآيويٱاییاوبن%ایڈ
3آیي.زډیځىآيیيثيځیبیډاى
1 Tanner, 1983; Tanner & Zihlman, 1976; Zihlman, 1981 2 Tanner, 1983 3 Marlow, 2005
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 222
ډٺياٱاییازٽىيډیځىآيیٽچیيیثایډيرډبویٽیټنٳیټبه
ىډٺبی-ىىيٽبنآوباثهثیسبډیهډیآيى.وبویٽانډیهبوايثٽ
او ٽ وبوی ډٺياثب ث ډیبن سبډیه ا آوب ٳيٹز-ٽىىيٽمی ا ٽمشی
سٺب١ببیبیيٽوبنٵشبثو٪ډی1.ٽىىيډیځىآيی ثب ا س٦جیٸډشٲیهى
ىٱیایهىىيييیااٵایډیآځى،ډیاناويٻیآيٹىىي،يثایػجانډی
ٵويانډی،ر ډٺبثڄآوبډبوىيياىٽىب ډاٹجزبیډلی٦یه٦اريآیتى
ٽىىي.ډی
1 Hurtado et al., 1992
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 223
سی ؿکاسگشیآای گشد ی فشضی هقایؼ
باوبناولاٳٹبىویزٽازياوشٺبىایهٵ١یوبن،ځىآيیوٺز٭الٱڈامی
يیآوىي.اځځىپبډیىزثډىانىسبػبن1باس١یقىي.ووشیاډی
ٵبوی،آوڂبؿاوجبیيډىانثبيثډاىٱاییيثایىشیبثییبكشیٽبآډيسیهسىب،
ث ثپىي؟ پب ىزا ي ځىايیدىاهش ٵ١ی٭جبرث ساويیځىآيیومیىیڂ،
آنډىاني٥جٸ-ىبډبيډیيیٮیاٵىڀىيػىاٽى٥یٴٽبثیهسٺیڈ
س١یقىي.-دىاوييیډیآثځىٽىىييوبنپبډی
پبٵ١یاډب ازځیی سٺیڈٹبى ثیهایه ٵ١یٽب ایه ىي. س١یق ػىا ىي
وبنث٥س١یقډی ٽببییؿن-وىيډى٪ڈىزثپبومیىيٽؿا ثب آوب یا
،،ده٦سىاسیاثایآوبپبځياثشيٽبىاويٽثبىایيډاٹجزاٽىٽبن
ثیشیبى.ث٥هال،پبځیثایډىانىډٺبیثبوبنسډیٵبیييٽڈ ثبىی
سٺیڈىاى ایه، ث ٭الي ډیػىی. اډپبن ډىبث٬ٽب و٫ ىي سب ڈ-ىي كیاویي ڈ
یډٽٹاځیى.ىاهشیبػبډٮ-ځیبی
ثوبیاوبناس١یقىي.ثبالس٤ځایياڅيیىیډبیٹبىویزیځىآيیٵ١ی
مجشڂی٩،پڄمیه ا اوبنٽىيسجییهومیٹیثیهوبیاوبن ؿا ایىپ ثي ب
ٽٵبٹيويياىډیبییډلی٤اثیبی اپیمبسٺیجب ثایډظبڃ، ثډىبث٬ځیبیاز؛
یځىآيیمـىیهٹبىٽىىي.ٵ١یكیاوبرويځیډی٥ٽبډڄثبسپیثؿثیيځز
بیثایهپڄاز.ىډٺبیثبووشیبیاوبنسىډیبنویزس١یقىيٽؿابهشب
1 See Tooby & DeVore, 1987
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 224
یهيثياااٲبڃيازیٽؿټيىس٤یاوبنسىها،كؼڈثځیاډیبنځیب
1ځز٥اكیياز.ث٥يیثای٢ڈیاوبنيٽبهشبب١مو٪ډی
ځبیكشیىىيٽپڄډییبدیويبیډشٺبثچایىپؿااوبنیځىآيیىس١یقٵ١ی
ثبیيالاایىپؿاوبنآيىثبډپڄډاػاز.مـىیهثایس١یقډیبىياڇىثای
ٱاییډاى یٮىیٽبویٽ ډىانسٺیڈٽىىي، ثب ا هى ایهىیيځب ٥جٸ ٽب ا وبنابب
ٽىىيٽیډیث . مپبان، ي وڂبڇ ث ٽىیي اشيالڃډی1992)وڂب ٽ اػياىیىيډىانٽى،
ٽوبنځىايیډییٱایډاى اىىیياويډیٽىایا ایهىوي.( یډجبىڅكبڅیازٽ
ساويس١یقىيٽؿاوبنیډ،ڇ(-یپبځی)ٵ١یځىآيیيثبځزٱاییډاى
وي.يثبډىانډیځىآيیييسیٱاییډاىكب١ثسٺیڈ
بڃسبینډیچینيا١قازٽ٥یهالٽىیڈ؛ اوبنووشیب ي ډبىب اػياىیبیب،
ځیببناځىآيیٽب،ټاثابیىڂیاوي.ثيينٽىٱاییځیبیاځىآيیډیډاى
ىيثیهىي٥ٵیبىوٺیٽچیيیىسجبىالريځىآيیثاكشمبڃ،بهشازٽبآډيسډی
وبسانډىزؿىيیهياٹٮیس١یقىیځىآيیٵ١یثبایهم،ٽىاز.ػىایٶبډی
سٺیڈ ثیهاز: ٩ٽب ػى، س٤ياڅيیىیځایډبیىي سٶبيرثبال ي بیډىان،
ومب.بیاوبنبيډیمنػيیثیهاوبن
ؼبىالډاځؿ از، وي ٽبډڄٵ٬ ٥ ث ساٵٺیيهرى اوبناډب ٽ ىاى يػى
ځىآيیياػایډمیاځیبیڈځزيڈډاىيایىپ؛ؿیهاثىازم
ٱایییڈ ډیاوبن سپیڄ ىاىا ایغاز. ډیبنثىناځؿ ى يپبځی ډىان
وبنىػاډ٬ىايیىډیبنځ اډبیټونىډلةومیٹ٦ٮیډيٽیىشی، ىیڂ،
ٱاییډاىیسبډیهثوبډىيٵٮبڅیزثویانثایاوبآيىٽډیڈثایایهایيٵا
ثىاز.
1 Milton, 1999
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 225
ریای دس تاایی جؼیای گشدآسی ؿکاسگشی: تفات شایا ب ػاصگاسی
اځوبنثایځىآيیيډىانثایپبځیسویبٵش
ثبىي، ډیآوڂب ىاایاوش٪ب ډىان ي وبن ٽ بیساوبییيى
یىبهش ٽ ثبىي ثای ٵٮبڅیزډوش ایه ايیهازب .
یاچډهيمپباوو٪یی ٭ىان بیٵ٢بییساوبیی»سلز
ډ٦فٽى«پب-ځىآيیډث٣ث ٽ هىاوي، ٹبثڄىو٫
اىاوؼبڇډىانٽډي٭یازایهو٪ی1از.سػ ثایٽٽببیٵ٢بییپبڅیا
:اوبنساوبسويىډىيازپبځی
ویبثایبځبی" بیډىویبثایډشٶبيرابځبی،كیاوبرسٮٺیتيٽشهبیډى
سپبډچی،؛اایهي،ازډٶیيځیببنځىآيی سبین ا٭٪ڈ بیٵ٢بییډبرىػى٥ی
لیقوجزثایبءيهىىٵبچيػزٹاىاىنساوبیی....یبٵشاز.سپبډڄډشٶبيسی
ډپبن ب، ډپبنساوبیی ٥الویسؼڈ ٵاڄ اوؼببیيی٬ي ي ثایبیىیدىاڇ، الڇ
وبآىببیډپبنىيسبثشاويیياىمبڃثٵىاډپبنډیایها٭كٽز.ىٹیٸكیهځییػز
"2.اوؼبڇىيیيٽىنیبځیغثایٽشهیىٹیٸيډىبجػبځیی٥یهویسٮٺیتٽىي،يم
ثب٭ضډیاآوؼب ٥جیٮیاوشوبةويځیيهبوىيى،ىسبٵىاډلڄٽپبٱبڅجب
ى.ثځزاثهب٥ثذبوييځڈوويٽٹبىوياازسػیقىاىاؿیبویپب
ي،ډٺبثڄ ٽىن ډیىاويیآځىدیيا سرب، ب، ي هبٻب ى وٶش ډشچڇ،جیؼبر
ىي:باس١یقډیایهډبریچډه.بیٵ٢بییازډشٶبيسیاډبریډؼم٭
1 Silverman et al., 2000; Silverman & Eals, 1992 2 Silverman & Eals, 1992, pp. 514-515
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 226
" هىببییيساوبیی ٭جبسی٩ٵیزٵ٢بییي١ٮیزذىن٥بث ث یب ثایبء؛ یبىځییي
ذىن ياث٤ػئیبری٬هب٥ ي يٵ٢بییایبء ػشؼ ى ډٵٺیز یپيیڂ. ثب ایبء
،ځىآيی ځيمـىیه ډلی٤ى اىاٻ ،ساوبیی ي ثىن ډٹشیكبٵ٪ىاا ثی ثای ٹی
".1ازبنهب٥ذبیایبءيډپبن
دی و٪ی ایه هال، ٥ ډیث ثیىی ى وبن ٽ ٵ٢بییبٵ٪ك»ٽىي ثډی ث٣
بییډبريډىانىساوبسشىي،-ځىآيیثایىیاثایټیډظبثث-«یبثیډپبن
ىیاپبڅیاكٽزي،هاویوٺ،ډییبثیو٪ی -بیي١ٮی كیاوبرٽثایپب
.ساوبسوي-ډٶیياز
كب١ كبڃ اوشبیغ،ى ،بيدثیبی ساوبیییهثیبسٶبيرا ػىى بیىي
ډپبنثهب٥ذىنىٽببییٽډشچڇ،ٽىي.وبنىډٺبیثبډىانٵ٢بییكمبیزډی
وبنىایهثسی2وڂبٽىیي.(3.1)ثومىاایبءاز٭مچپىثشیىاوي.بیييیځی
بساوبیی ث ثكمـىیه ٽٱیډشایبءهب٥ذبیی وبآىب آوبكشیٮبٳي ثای
ډیانایبثیديیٽثډى٪3یبٵشاز.ځشبیثبویڈيػىوياىثؿت
بیٵ٢بییرځٵزویسبییيیٹیىيػىىساوبییبیثیهسٶبيرمڅیػبن
آوبريىدایٽایهځيٹډی7ٽي40ىسمبډی4ثى.و٪یامیه
ومارثٮيیؿهبیكٽزځٵشثى،ډىانىډٺبیثبوبنىٽببیډشچڇ
ى،ځيٹډی7ٽي40ایهٽا35وبنى،آيىوي.ىډٺبثڄثيزثبالسی
سیٽتٽىوي.ثبالایبءىډٺبیثبډىانومارډپبنثهب٥ذىنٽببیډشچڇ
1 Silverman & Eals, 1992, p. 489 2 Silverman & Philips, 1998 3 Eals & silverman , 1994 4 Silverman , Choi, & Peters, 2007
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 227
ا،ایبءډپبنایبءيثهب٥ذىنیىببییولثایٵڈبیىیڂىثهیدي
ثڇسی)ځایبوبی٥جیٮیي و٪ ٽىسیىبهشیډٮشجا اشٶبى ایه1اوي.( اب ث
ى،وبنىاىيويٹاځیببنایاب،يٹشیاٵاىىډٮ٥یٴيی٬يدیـیيدي
،مـىیهآيىوي.یٽمشیثیبىډیه٦بثیشيځیببناثب٭زډپبنډٺبیثبډىان
ځیببنثډاستثبالسازىډى،وجزثډىانوبنىاو ثایهسسیت،2.ػئیبر
وبن ثیشډپبنایبءىثیبىآيىنثسی ،اایهٵ١یٽىبنځیبډىىيىاو
بییبځبی-ٽىيثایځىآيیسپبډڄیبٵشازكمبیزډیایيیبیبځبیوبن
3از.ىيػىیٽبثیهىییىسٺیڈڂٽومبیبو
ىډییبثییبایبءىیؿهبوينٽویبډىيٵ٢بییآنىشاا٭مبڃىډٺبثڄډىان،ى
ډبدیؾیىیټډى٦ٺٽىىيځبنٽىىي.ىیټدي،ٽزثش٭مڄډیازوبآىبډپبوی
یي٫بیډوشچٴسٹٴٽىىييوٺ٦ډپبنٽىاآوبهاشيبيوييياىای
سیهډیثاییينثآنوٺ٦ايسبٽسباوبنىىي.ذاآوبهاشډیٶ
ثشیىاشىي.ډىانىډٺبیثبوبن٭مچپى،ىایهٽببیڂوبنىىي.ثآډب
سٽىنو٪ی،4ساوبسويىیؿهبوينایبءث٥ډىانمـىیهىٽببیډشچڇ
يایبیځوبځنایىپ ا ثؿپڄیټیء ایىپهايثى. ثایثباله وبنٱبڅجب
وبویبثیػز ا ډچمب ٭یىیبی ي ډیس اشٶبى ایشڂبو٪ی-ٽىىيسی یب ىهشبن
اشٶبى«ػىة»یب«مبڃ»و٪ی،ساٹچیيیسيبیاوشا٭یىكبڅیپډىاناػز؛ډٮیه
ٽىىي.ډی
1 New et al., 2007 2 Laiaconam Barbarotto, & Capitani, 2006 3 Silverman & Choi, 2005 4 Lippa, Collaer, & Peters, 2009
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 228
م اایهوشیؼیایهیبٵشيیڈٵش، ثایٽىىيٽډىانيوبنځییكمبیزډیب
ٽببییٽځىآيیاسیڄىیاوي،یٮډشٶبيسیسپبډڄیبٵشوجشبٵ٢بییبیډبراوؼبڇ
ثبایه (.1وبیوىډٺبثڄيبیيػىڀ)،يٽىبییٽپبځیاسیڄډیٽبیبٽىيډی
ؿىيانٱبڅجبایبډپبنذبیوبنىثهب٥ثسیسبډڄازٽډیانيػى،ایهویٹبثڄ
3ثیشیویباز.سلٺیٺبر«یځىآيیٵ١ی»اایهي،ثایىؼ؛2یبىویز
0.6وداس
.آيويومارثبالسیډی،یبثیایبءىٵ٢بډپبنیبیډث٣ثىؼكبٵ٪ىآډبی،وبن
ایځىآيیثبي.ایابځبیثشوبنثوبو،يىٽایهځمبنډی
Source: Silverman, I., Choi, J., & Peters, M. (7002). The hunter-gathere theory of sex difference in spatial
abilities; Data from 00 countries. Archives of Sexual Behavior, 63, 732-732 (Figure 2, p.730).
reprinted with permission from Springer.
1 See Ecuyer-Dab & Robert, 2004
2 Voyer et al., 2007 3 Elizabeth Cashdan, personal communication, july 28, 2010
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 229
ػشپا هطق اتخابهؼیاسای : صذگیهکای بشای یافتي
٥جیٮزٵش ٶیى ث ٽ ٽىیي پڈس جقثب ایي.
اىاىایي.يٹشیهییييویبثىٵ٬هبڅیاهاةثډی
سبثيمبډیيیي،آٵشبةثٵٷٵ٬ایهویبډیثىوجبڃ
آيى.مبدیااثهبىډیسبنيسىڂیځچی
مبسمیيهىټشیيسبویبآةؿیثىوجبڃیټػیبن
ډی ٵا كٽز يٹز ٽىي. ٵ٬ يا ايبیڄ. هى
بثیبثهیػزاويایي.ىٽياڇػزثبیيٹيڇثىایي؟ىایييثا٥اٳوڂبډیثډی
شىيډى٪ه ى؛يیجب يىػیبنازویآوب ىاىډبیڂییاډپبن ييػى ،
يډپبویاډهثایؿبىىن.اډبه٦بییڈيػىىاىٽثبیيددزځیببوی٥میه
ٵبیهیي.،يځډبیػبنىایتبیويكی،ى:كیاوبرثآوبىٹزٽ
ایهاٹبډ ٽىیيٽ ٶشكبڃس یب ثایؿىيي ثایٽڄ،زو ٥ڃويځیثچپ مب
ایهمبنؿییازٽویبٽبنثپي آنډاػثى. ثب بیىزځڇىنىد؛اويډب
یبٵشه ثای ډيايڇ ػشؼی آٵیٺب، ويځی. ثای ډپبوی از: يه اوشوبةىڅیچڈ
ډپبویوبډىبت و٪یبیٵیىثایپوز، ىاى. ما ث اياویثایاٵاى ډىبث٬ٵٺ
آیت یب ثاثیدیٱایی يویى ډٺبثڄ.٥جیٮزډشوبڈبی ډىبتیډپبویبٵشه،ى
ىاىډیز ثیبی ایىب،بی سمبڇ ىڅیڄ ث بځبی. ډب ى اوبیی ځبپوزشوبةثای
ډىبت از. ىسپبډڄیبٵش یپیىي سپبډچیيانس٤ٵ١یایه،اهییى ىببن
1از.ٹاځٵشډىثی
1 Kaplan, 1992; orians & heerwagen,1992; Ruso, Renninger, & Atzwanger, 2003
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 230
دؿت گشمی فشضی
ىدیٽیي.٥جٸایهٵ١ی،ى٥ڃډبنا«ىزځڇ»ی(ٵ١ی1980،1986ايیبو)
ٹا٭ياوڂیډٮیبب،اوبن، ي ازسبځیییثایسمیڈب یبٵش يسپبډڄ ػشؼ ث
بییٽكبڃاډلی٤يى٭یه،ثذىاىثایثٺبءالڇبییباډىبث٬ډلی٤پبنىا
ٵبٹي آثشهالڇ،ډىبث٬ اػشىبةه٦اري از ٽىيثى ازٽ٭مډب. ایه ٵث
«آٵیٺببی1ىزځڇ» ډى٦ٺمبن ٽ ثى ثبالډٮیببیای ډیا ازثآيى يٽى
.اويٽىباثشياىآوؼبويځیډیاوبن
ځڇ زثٿػبوانیهبوبىزاڅجش وی ووشی؛ػظ ثیبیا ػمچ و٪یا ب
بډذبوثبثن ي ب ب. يػى، ایه ثب ډى٦ٺ ػىڂڄایه ثب ډٺبی كبى كبيی،ایبی
ييی٬ثایجټثباويابیؿڈ،يؿاثیشثای،جیؼبرثیشپببیځشی
هیيىواوبنااځويكبایهډى٦ٺدزىهشبن2.ازویىیٽؽويځی
آيى.بییثایٵااه٦ارٵاڈډیىاىيډپبناډبنډی
سلٺیٺبر ي ډىاوؼبڇ اوشوبةى ٵ١ی،یشڂبډٮیببی ا كمبیز«ىزځڇ»ی
ایبالرډی ي آاوشیه اشاڅیب، ا اٵاىی دي، یټ ى ىؼډشليٽىي. ث آډیپب
و٫یټ.٭پثدىاهشىيٽىیبځٵشيثىاىهشابیٽبایا٭پډؼم٭
ځٵشیپبنایياشبوياى،ىويآةای٤يسبيیسلز،سمٽٽىثىىهز
ډٮیبثبیپيیڂسٶبيرؿبډبیاوشوبةيثىويىآایه.ىهشبویٽثایيثى
ایهديوبنىاىٽب.اڅڂیبهبٹ،سٶب٫،اثبناوجیبی،ثبنبیىاشىي:پڄ
ٽىىيځبنٽز ٽا بیډبثیىاشىيٹ٢بير، ؛ اڅڂبیآوبمڂیي ٹیب
1 Savanna 2 Orians & Heerwagen, 1992
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 231
ث ډث٣ ډیىزځڇىهشبن سػیق ٽ؛ىاىويا ىهشبوی ویمثبنبییٮىی اوجبیی
ٽىىيځبنٽز،مـىیه.يويسٺیڈډیىيثویډیهثوىیپبییٽىسىىاشىي،ثب
1.ىڃهیوياشىياوجسىټيیبثیبىهشبناٱبڅجب
ډياٻكؼڈ ي اي ا اوبنځيیٮی ٽ از آن ډلی٤یبی اب ٥جیٮی ثبی
اوبنډلی٤ بی سبهز ډ٦بڅٮ2.ىىيډیػیق ػم3٬،یټ ث وشبیغثىيی ديی
یټىوڂیییبیباالیيب٭پځبنٽىىيٽزث،بدىاهز.٥یایهديډشٶبير
يومٽىایبثیاسبآوبيثىياآوبهاشيثىوبنىاىایوم5ډٺیب
سبيییايوي؛بیډوشچٶیابډڄډیثیبډشى٫ثىوييډلی٤ب.ایهديثيىي
سب اشاڅیبیٱثیځٵش ایبالرسبيییا ي ثیشیٽچمجیب، ٽ، ډ، آډیپب.ډشليا
٭جبرثىوياىاوؼیبنٽزاٵاى ػاوبویي،غٽبڅٽىىي ياشاڅیب. ثىيیػم٬اٽ
1 Orians & Heerwagen, 1992 2 Kaplan & Kaplan, 1982 3 Kaplan, 1992
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 232
یي وشیؼ ایه ډ٦بڅٮبرث ډلی٤ایه بی٥جیٮیٽ ډلی٤ىائمب وجزث ډى٭یبی
ىډٺبی،٥جیٮیىاایىهشبنيځیببنویثبييىڂبډیٽډلی٤ى؛سػیقىاىډی
ډبثبیثبډلی٤ 1.ٽىيىیبٵزډیثبالسیشىيومارىهشبنيځیببنٽٵبٹي٥جیٮی
ډٹٮیز ى ىاوياٵاىیٽ لىىڂبڇبیداشٹا ث ٥جیٮزوڂیشه ا ،بیی
ٽىٽىيكمبیزډیایهوشبیغاایهٵ١ی2ٽىىي.ٽمشیسؼثډیٵییڅیټایمڂی
پوزډٮیببییػبنباوبن ٥ایهمیهي،ازسپبډڄیبٵشځبمڃثایاوشوبة
ي.ىډبىاشثبىبیيٵییڅی٭میٺیثيانساوىياطاروشچٴډیډډىب٥ٸٽ
1 Ulrich, 1983 2 Ulrich, 1986
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 233
سٮمیڈ یټ ٵ١یاشبىاوى ځڇا )ىزی یياځه ي ايیبو ،1992 ځیىٵایىي(
ثډكچسٺیڈٽىوي:ځباپوز
ثبیيسمیڈځبیبډى٦ٺ،ډاػثبیټپوزیاؿی،ىڂبڇد:گضیصیهشحل .1
ځٵزٽ آیب ا ىاىثیایهډى٦ٺ ایب آن ایهياٽىٽىسٻثبیي بی.
بیثبٽثډلی٥٤یایهډكچ،یؼبویشىي.-یبىی٭ب٥ٶیٱبڅجبسبكي،اثشيایی
ٽثیباوجيثشبیػىڂڄ٥میهي،شىييندىبنثایویډپبٽچیٵبٹي
وي.ٽىبځاشډیىآوبىاازكٽزيوڂیشه
گشدهشحل .2 اطالػبتسیآی اځ : ا ډى٦ٺ ياىىاشثی اٵاى آوڂب ثبي،
يډىبث٬ډٽاػزډلی٤.٥یایهډكچ،يوډی«ا٥ال٭برځىآيی»یډكچ
ٽاٵاىىایهډكچوبنىاىځیى.یټديثبڅٺډىثیٹاډیه٦ار
ىاشثبييهڈدیؾډیبییٽډظال1.ىاويبیدىبویٽٴډپبنییبىیث٭الٹ
ي ىیيهبع ا یبيثشان بییسذ؛ دثشانٽ ى ثیډوٶیآوب ي.
و٪يیااډی١ه٦اروی ا ٽ یټډى٦ٺ ازډمپهازډىبث٬ٱىیز.
الو ثبي. وی ی یب یټډب ی ي، ایه دىبنډپبنثبیيا ثای بیی يين هى
.ىډاٹ٬ا٦١ایٵاثایډشٮيىډیبی٥يمیه؛يػىىاشثبيهبواى
ایه:ثشداسیثشیشحله .3 ثبیيسمیڈډكچى ځٵزٽ ثبیيآیب سب ډىبث٬يډبویٽ
ٵىى،ث٭جبرىیڂو.یبډبويآنډى٦ٺىثىایىٹبثڄثایهډى٦ٺډایبی
ایٽىاایډىبث٬مبنډى٦ٺډظال.دىاىډیډ٫١جټىڂیهٽىنایهډكچث
2ي.دیثبساويوجزثیبىانآیتځیبیهةازډی ایثثچىيیویب
1 Kaplan, 1992 2 Orians & HeerWagen, 1992
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 234
ٵزٽیټدسڂب ډى٦ٺىیيهثیثای اویثٺ٣آيىه٦ډیٵاڈثبوی
دیـیياز.ىبهشیډلبجبرډشچڇوبییمیڈ،س.ثىبثایهماىاى
ډبن»یډئچ سمیڈ« ى ىهیڄځییوی ٵیبیځاډٹٮیزایبثیا1.ازب ي
ااییيیآةاڅڂبىایهاث٦،.یؿىيبڅايیياىب٥ییټىيثیىیدیځٵشسب
دىبثٵیویبهجاساويثٷيسٵبنډیثایډظبڃ،٭ييایثهىاوي.امیزيی
يى . ىبناومـىیه، ١ٮیٶی تىیي ى ىڂبڇاب ثبیشی ي ایه ا ي تیوي،
ثيوي دىبی . ي، ایه ا ين بیٽیي ي مب اٵٸ-هیيين ى يٹشیٽ
ډٹزثبي.اپبنیثایډلچاوشوبةبساويډیىډی-ىديیياډی
سٲیی٥الویډبویؿبؿةیټ ٵڄس، ،ډشبنثثبسٲییاٵڄبز. ثدبیییب
س آيىٽثبیيثىٹزایبثیوي.ػيیيیثماډیا٥ال٭بر،ٵچیٲییارډشبن.
ځیببن ا اوجی هى ثب ډیثب اډٲبن ث ویيآيىا ډیډیي یي دبییىيبی .
ا سیځیببن ډیهټي ډشبنبى وىیپی ا ډیي ٵ١یىيهج . ىزځڇی
ٽىيډیثیىیدی سػیډظجزځایباوبنٽ ٹبثڄ ثىازبیوبوث -ىاويٵڄ
جی بیپٵؿمه، بهډیپڄىهشبن، ث ب ډیب. اوش٪ب سسیت ایه يىث
٥ٽايیبوياٵاىٹاځیوي.مبندیٽمشډى،ایبیٹثىيؿمهىهشبن
ډبثای،اكشمبال»وي:ډییياځهډشٽ ٥ڃىسمبڇ،بدډبٽزیثيا٦ٽاٽظ
ايڅیهبالىٽامیزازىڅواىشیىایڈىاجیؼبربيډیبڃثسمبډی
2«اويىٻٽىیڈ.ٽىويځیډیسبینا٭٪ڈثوٵڄاثایاٵاىیٽىج
1 Orians & HeerWagen, 1992 2 1992, p.569
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 235
اځڄځ وی اوبنب س٤ ٱبڅجب هىؿ ب
ومی اډب ٵىڀوي، سمبڇ ی٭الٹډىبى
دیبڇاوبن آوب شىي. يينجآٱبآيب
ډیډییين ا كیهبیی ٽ بیډبىىي
ډيس ثای ٱبیتثىیډشبن ٥الوی ػبڅتاوي.
ىثشیثایثیمب،ڄځآيىنازثياویيٽ
ډی ياٹٮیثیمبشبن ډٮىبی یټ ىاشویساوي
يػىډ٦بڅٮبروبنډی.ثبي ځڄىىيٽٵب
اسبٷ ثیمبثج٭ز،ثیمبشبنى اٵایى ا
1ىي.ثشیٹاډیياویاىي١ٮیزايىييډی
،ثایهسسیت ډىبتىډب ډلی٤ .بییسپبډڄیبٵشازػیلبريډٮیبسثایاوشوبة
بیٽىیڈاډبمـىبنډلی٤ويځیډیبىزځڇاډينيىيىویبیىاځؿویاډي
ډی سٲیی ٥ی ا هى دیاډن ثب ٽ سپبډچیځبوزپىیڈ جبزيسبیوی-بی ډب
اډيي.اوبنىډ٦بثٺزىاشثب ويځیىآىځیاكىيٽٽایؼبىډیایډٮمبیی
ياشىيااويٽىاایؿڈاىيزىایڈډىب٥ٸي.ډبٽىبیػىڂچیدیيیډیثبنبی
یډیىیبینډپب دىؼؿىبوـثیایڈ. ىهشبنٹبثڄایډى٪یثیمبشبنا ډبيا
ثبي، ډهډیډب ثیمبشبن ا 2یڈ.يىسوٺ ډب ډییبي ٭پٽیبیی ي بییڈ
ډی ايډباويابؿڈاويایڈٽ ثىزځڇځبیپوزي وياػياىیا يایمبن
3ٽىي.ډیسيا٭ی
1 Watson & Burlingame, 1960 2 Ulrich, 1984 3 Appleton, 1975
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 236
هحیطی: خطشات هقابل با صیاداى ػایش
« ای ػاصؿی ػگیشی»ا، ا، اضطشاب ا، فبی تشع
اوبنسمبډی ب ويځی ا ډٺب٥ٮی ى ياٽىث ډٹٮیزاره٦ى ى ىؿبډػى ب،
ایهسبیىڅیڄ.ويډیا٦١اةيس ي:آوبثب٭ضثو٪يا١قډیبيػى
ٽبٽىىاوي.ثٺبءثایه٦سػٽىیڈيثایهپڄويسبثډىج٬ډی
س ثایاوبنٽبٽى ٹاځٵشاز،ب ثایډظبڃثببډىاب ٽشبةثسانډی،.
.ابٽى«يٽىىبٵ٪زډیبییثایثٺبءٽاډبىډٺبثڄهوزډلڇس:دیٲبډجز»
ٽىيسبثاسٱیتډیٽشبةهاوىيځبن1يسبیمیٻسیهٽشبةویایهٽشبةٽدٵي
ىىيبیىیس ځٵا ډڈ؛هى آوب ٽ ؿا یاػشىبةاثاسیهاثابیډب
.شىيه٦
ىي:س١یقډیؿىیهثاهشبساسپبډچی(ٽبٽى1987ایاٻډبٽ)
،ياایهييىاځبویڈاه٦اػشىبةٽىكیبسیازٽثب٭ضډیسپبډچیسیټډیاص"
سیټیؼبن ىٻیىوشیؼٽازاثٺبئآنيا١قاز. ه٦یپیوىك٢یب
ډٹٮیزىایؼبىډی آناډی٥جیٮیمډٮیهبیيى ىاىن از. ياٹ٬، ٥جیٮیىای٤ى
ٽىييثٶزيډلپڈډیډباثين،ىىاډيرويثمبوىي.سٹبىويسثيينٽمیاٵاى
ثای٭مچپىاډبیه.مـىٽىيډیآډبىی٬ىڂبڇډاػثبه٦ثایياٽىایهپڄډبا
ٽىيسبثبىمهثؼىڂیڈ،ثبىٹز.سثډبٽمټډیبىآډبىډیدسىای٤ډ٦چةسلز
ىیڂانثهىهثیىاشثبیڈ،ثبٽىیڈآډبیؿیبا،ثبؿشثذیڈاكیشب٣ثاوىيځیٽىیڈ،
" (3.)ىيویڈدبىاوىیٽىڂبڇي
1 De Becker, 1997
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 237
اكبیډٮمال»ٽى:سٮیٴسانؿىیهاډیس
٥جیٮی،وبهبیىي ،اډب ه٦ارىٽ ث ياٽى
ډیٮیياٹ ٵثیس1«.ىایؼبى ا ډشٶبير بب
ٵثیشىي. ثبیيب ٽىو٪ځٵزبییسا
ثبياٹ٬يػیؾث ي وجى ه٦ثیىبو تسىبډیان
ٽىشڃ ا و٭ب هبعوياوي، ثب٭ضاويٵى ي ډٹٮیزاػشىبة، ډبٽيوسىبٻډیا .
(1987( ثاٽب ي )2004 ٽى( ٭ىان ٽ ا٦١اةاوي سي ډب٥یٸډیث ا ساوي
(3.1ػييڃ)ىي:ډلبٵ٪زٽ
ایبثیٽىي،ثىٹزٽىيسبډٹٮیزاٽمټډیډػىياٽىثایه<5هبذىحشکتثی .1
ؿڈ ډبو٬یا ځبی ي ثمبوي، دىبن دهبڂاوكمچبىان ىمهی اځډیی ى.
ډپبنډبيډ٦مئهوجبیيٽىكبڃ یبىاسویىیي،شیيیبوشاویيیٮب
.ازیبځیوشه١ثهىناډبوينثشكٽزثی
ياٽى<0يتگشیخ .2 ،ایه ډػى ا ه٦ارا ډٮیهیټی ډیوىي ثایىاىڂب .
يثيډی یټډب يٹشیثب يیومو، سیهيسیهيایمهساويآبنډیځیوشه،
ډبثبي.میاویىيیثای
<8جگیذى .3 ٵایساويډییب١ثىنثیبىسبوينكمچ، ٭بډڄىاىنثوبثىییب
ایهایبثیویبډىي،ډلبٵ٪زایهيٽىي.ٵ٬ثیبوؼبډييثایهپڄه٦اه٦
آیب پڄډٵٺیزىیبسانډیازٽ ث ډشایٽىا یټآډییډٲچةیب و. یب
ى.سډشایډیځىآبنىډٺبیثبیټه،٭ىپجر
1 Marks, 1987, p. 5 2 Freezing 3 Fleeing 4 Fighting
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 238
توکیي .4 ایهياٽىٱبڅجب6دلجیییب بیاځوڈاػبوتسيیيٽازډٶیييٹشی:
بډذ ډیبن ى اوؼبڇبورثڂیى. وډ٦یٮبوا٭مبڃب، ا،آڅٶبثای ػچځیی ى
بویبىٷثبي.ساويثایاوبن.ایهډ٫١ډیثیبډطازیٵییپیكمچ
هشدىصدى .5 ث سا ایهياٽى5خد ى ثی،: ثب ثډىنډیكٽزٵى ا وي.ينهى
بٽببویز.ٽٵایبډجازییبیزډٹٮثای«س٪بثډىن»بیډیز
ډبو یيهیچیٹيسمىيیبهیچیی٬از.یبىانوجزثكٽبریٽیبىډظال
كٽزډبويیهىاوجزثیيیٽثایډيسیثی٭الٹ،كبشىي،يځبی
ایؿىڀهىثایڅل٪ډمپهازیبى،«ىنس٪بثډ»ثب3ىىي.ثبياىزډی
،يٵشیثایٵاٵاڈى.اايییيثىاى
8اصشسفتي .6 : ثٽبایهثب ډییبى اڅٺبء آنډػىى .ثایايه٦یوياىٽ
ډی ځمبن ٭مڄٽبٽىيى -ایه ىڂبڇٽ ثب ىیينډاػ یب مويثالفهن
ٱیػىڂؼثایهثبيٽ-يىډی ثوبنيٽىٽبنٽمټډیو٪یاٵاى ٥ٽىيسب
ساويآوبايډیوياويٵیه٦یٽىىيٽآوبثایاياڅٺبءىمهث....ٱیثبوی
هیبڃ ثڂیآثب وبىیي 5.ىى اػىڂؼیبنٱیساويبوډیایه٭مڄثایهسسیت،
ازاوبنبی٬ثىسپبډچیىثىناسٮب١بريه٦اسیٽىسبینثثایػبن
ایهٵ١یىزثبي اځ اٵایىي. ثاكشمبڃ،نٽوبنيٽىٽبيىاوش٪بډی،
6.يىمیهاوبنډیویٹیبايهناثيوي،يىیينىڂبڇثیشی
1 Submission or Appeasement 2 Fright 3 Moskowitz, 2004 4 Faint 5 Bracha, 2004, p. 683 6 Bracha, 2004
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 239
1.ويىٹیٺبيٵمىياوىدیپيیڂ٩بډیاو٪بی،بیٵشبیثه٦ایهياٽى
ثی یبىدىبنثمبويز،ٽثٵىاډپبنډیيناكٽزووشیهياٽىٱبڅجب ىيسباىیي
اځیبىثوىیټيناىاډىي،2بوثبي(،يثشیهااثایٵاثیبثي.)اځه
ػىڂیينآيى،اٹياڇثٮيیاوبډٵٸثبييیبىٵىاثؿىڀٵاز.اځياٽىثٮيیٵا
ډبوينكٽزثیباز.يٹشیبویثایػىڂیينیبٵاډٵٸيػىوياشثبي،ٵىثثبیبى
ااثیياىسبیبى٭الٹثب٭ضډی«س٪بثډىن»ځبیایه.ٽىيډیس٪بثډىن
ٵشیثایىزث ي يي، ایهياٽىٵا ىیڂیٵاڈى. یپیدا بیىٵب٭یٽ
دشبن٩بډی اٽظ يى اوبنویز، ایهكبڃ،3هى.ىاانثؿڈډیويډىلث ثب
ډىن»٩با ث س٪ب » ازي اوبن ث ډمپهازډىل ٥2ی اهی بڃ ډیچین ىي
4سپبډڄدیياٽىثبي.بياٽىثػىڀ
ثایه٭ ياٽىالي سثب وی«یسپبډچبیٵییڅیټياٽى»ایاډؼم٭بیٵشبی،
ٽمټهنایهډنثڅوشيني ىډیسڅیيوٶیهادی،ىڂبڇس،ډظال5.مااز
ٽىيډی ٵى سب آيىثشاوي سبة ا مـىیهػاكز ادی،. ىوٶیه ٽجي آاىبی ځچٽث
بى.ډیٵاڈاػىڀيځیىڂبڇبډبیـثایډىویبيثایه٥یٸاویاوؼبډيډی
س، ډبن اٵایډی١ثبنى ػیبنٹچت یبثي، میههن ځىي اٵای٥ هن
ډی ثبیټؿثبي؛ىبډىشٺڄډیډٮيثډبیـاویهنػیبنډییبثي. اځمب
ث٭ز،ىؿىیهډاٹٮی،ساويډيسیډىش٪ثمبوي.مـىیهځاډییيثيیي،٭مڄ
ایه٥یٸډیاٵيىسىٶ ث ي ٭زيسبډیهبثایډبیـالڇاٽین،ى ىٵ٬ي
یبثي.اٵایډیویاٽیيٽثهىی
1 Bracha, 2004
2 Moskowitz, 2004
3 Bracha, 2004
4 Bracha, 2004
5 Marx & Nesse , 1994
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 240
کبسکشدیدسهقبثحوالتحبدضصدفبع–0.6جذل
تؼشیف عاکصدفبػی
كٽزډبوينىػبثی ٭مڄيآډبىځیثایثوڂی،ين،ځایز،یبين،ىٹیٸ
ځیوشه ی٬اه٦ٵایبىيين
ػىڂیين كمچثډىج٬ه٦
څؼییيىسچیڈ یايایثایػچځییاكمچځوسچیڈيسپیهڈ
س٪بثډىن «س٪بثډىن»ين٭٢الوی،یبكٽزثی
اىزىاىنیبیسبثډبػڈاڅٺبءىٽايه٦یثایډبػڈ
ى.ډلةومی اٵشه
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 241
ای اؼاى تشیي تشع ؿایغ
ىي،ثيزډییاوبنبسیهسڅیشیابی3.2٬ػييڃ ػيىشن ييڃویىیڂ
1.ثبثزآنسپبډڄیبٵشثبىياائيازبایهسيىٽځمبنډیایىالیڄبی
ٽبٽى ثؿبڅىايیه، ډیثیبنؿىیهاػمبڃسا ډمپهویزٽ»ٽىي: بیسآیب
ه٦ارایاثډؼم٭اطیییبياٽىٽىٽبن،اسی ث2«؟ياػياىیثبىىيانياٹٮی
ىیڂ، ثبن وی اوبنایىپاكشمبڃاډي ډلی٤اب ى ىاشه٦اسیٽ اػياىیيػى
شىيٽىویډلی٤ډث٣ثیازٽاه٦اسثیبثیشثشىياز ثایډظبڃ، ثب.
ثیبثیبباسډثیڄيويډلةومیایػيیډببډپڄ،ىباډيایىپ
ابایىیا؛سيثٷيیڂبومیب،سٶىڀیبدیااسډثیڄٽیاډب،شىيسه٦وبٻ
اآنشىيٽځیىثشاويػيیيسيثیب-سپبډچیؿیبییثیبػيیيشىيو٪
ساایهياٹٮیزٽاٵاىیٽثىڅیڄىي.سپبډڄآوباىډبثبیډوس
ساثیشاٽبویشىيٽثىڅیڄثیبيويياوذټډیٱیجوىاٵاىیببيډ
ثبآنيثيویبٽبنډبٽىيهجډیيوياه٦اسیدټډیيانثٷوىاسډثیڄیبدی
.وياثى
ىسیيثو٪ډی آنډشىٽٵىمبنىیایؼبىډیىٹیٺب يیبيییثب ٮي
3.ازه٦ ازډظال ي ډٮچڇ اىاٽیٹبڅتٽ ایيیبی ثای ب٭ىپجرسا
ایه ٽ ىاى ايػى سویسپبډڄیټبيٽبكبٽی ثای ایه٭ىپجرازیبٵش .
سڅي5كييىابيٽب دا سیػبڅتازٽسا٭ىپجر4ى.ډی٩بډب
1 Nesse , 1990, p. 271 2 Darwin, 1877, pp. 285-294 3 Marx, 1987 4 Rakison & Dreeinger, 2007
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 242
اډٮمالبیبىاویشىيٽبیيثایهىڅیڄٽ٭ىپجراز؛وشث٭ىپجرډالٽبډ
ایه٦وبٻشىي.ث،يثایهىڅیڄث٥يیځیويیيثډیمڇثایوبسانٽىن
ػبیسٮؼجیوياىٽ ىډٺب٭ىپجرایهسسیت، ځيیب ىیڂاثىيدبیبنسثب
1ٽىىي.شیایؼبىډیثی
ٽمډبنازى٩بډیىواىانڂیډب6ویىكييىٱیجسااسٶب٫ياٵاى
ٽثثی،ىیټدي2ٽىىي.ډیىييناډبىهییىث٫ٽآوبيایثبىي
ډی اسٶب٫ سا 80دىاهز، ثای ٽ واىاوی ا %41 یب ي ډییىثیش ٵشىيهی
یو»اډى٪)3٭جٽىىي.«یىیيایو»ایينثډبىبنثایكب١ويوي
(.ازدیييییډلپمٽىياٹ٬ثبیاز٩بی٭مىیاسٶب٫یټ«ىیيای
٭ىپجره٦،هیٵشهیى ٺ٣ثهىثب اثچىيیب، يډاػثب ٱیجاٵاى، ثا
ایه٩يثو٪ډیياایهي،ىيډیاٵایډبىیكمبیشوٺٽڈينیيا٦
از.مډبنډسج٤بیډبئڄیټیبثبآٱبس
1 Gerdes, Uhl, & Alpers, 2009 2 Scarr & Salapatek, 1970 3 Bertenthal, Campos, & Caplovitz, 1983
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 243
ٱیجواىس ا ٥یٴاوبن ى ٵىڀب ا اډجیب،،بډشى٭ی ځاسمبال، ى ػمچ ا
ثمه ي ٽوڀ، دیببی هذز از.ځابی 1ي ياٹ٬، ثایى ٩با
س٤ه٦،بیٱیاوبنووشی واى یټویيییٵىایىپ ډشوبڈٱیجٽشى
اوبنث٥ٹبثڄٽىٽبنػبڅتازٽ.3باوبنى٥يمیه٥2جیٮزاز.ىډشيايڃ
ى٥ڃثبایهډئچٽایهډ٫١-سىيٱیجډیاوبنٱیجثیشسػیاډىان
4اويډ٦بثٺزىاى.ٱیجثىساوبنٱیجه٦وبٻډىان،سبین
آنبییازٽىیڂاسیټو٫،«ػياییا٦١اة» باٵىڀثیبیىيػى
از ایهسثیهځاي .9 ا13سب یټدي5.يډیهىيعډبڂیث ى
ډبىبنااٽدایواىاومبٵىڂی،آډبیڂانډیبن ځی،اسبٷثیينٵشه
%60ىيیځاسمبالیی،اٽىٽبن%62،«ا٦١اةػيایی»ايعطجزٽىوي.ىهىاىويډی
ٽىٽبن ا 82اائیچی، ا % یځاسمبالییځاآوشیٽىٽبن ي واىان100، ا بیث%
ىاىوي.ډیثيا«ػياییا٦١اة»٭الئمیيا١قاآٵیٺبیی
یٮىیډبویٽٽىٻي٫ث؛ىبڅڂی٩بډی2سٺیجبىكييى،«ساكیاوبر»
ب،ساك٢ىډپبن6«ایډپبن»ٽىي.ا٥اٵډیسىډلی٤ػشؼبیځشى
٩بى.یٮىیثٮيسٽمیساويساويىاثبي،ډیی٭مډیٽٵااآوبډیبٵ٢بیب
ډبویسسیتيٽثو٪ډی،ث٥هال7ى.هبوډیډبویٽٽىٻٹبىثسٻ
-ٺبءیثسيیيٽىىيډبئڄډىایهى-بیډبئڄب،ث٥ىٹیٸثبآٱبس٩
1 Smith, 1979 2 Hrdy, 1977; Wrangham & Peterson, 1996 3 Daly & Wilson, 1988 4 Heerwagen & Orians, 2002 5 Kagan, Kearsley, & Zelazo, 1987 6 Agoraphobia 7 Marx & Nesse, 1994
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 244
ایهډ٫١وبنډی ث٭ىانثایایىپ،ىيٽبيٽببیياویډ٦بثٺزىاشثبي.
٩ثيدیياٽىىي.«سڅياىڂبڇ»څيډیوياىٽبییسپبډچیډلةويبځبی
یسپیىبیبیبځبییاډظبڃثچٯ،یثډبوىيديیي،بیډوشچٴىىیهډوشچٴس
.شىيډىيډبن
ثهیس سٶبيرىيػىثیهب،ى ىاى. ،ډظالبیثبیيػى ایىپ اوبناكشمبڃ
٭ىپجر ي ٵثیډبب سیب ازب ډىان ا ثیش ثیب ثبىي ىاش ىي ى آډبی.
یبٵزٽسٶبير(ى2009،اٽین)اوؼبڇځٵزډب11ٽىٽبنٽثيی ثاوڂیسلیه
ى ىيػىی يیياىبییٽډیىيانثیه وبنا ىاى. ثساويواىیی ډىؼ
سؼبي،ي،ىشجىكمچٹاځٵشه،ډىډاىیو٪ی-ىاويثیشیسىيډىیين
هياٹٮیزیىٽاسػډیثيیډبویػبڅت،ایهډ1٫١هىي.يډىیينس٤
ٹثبویثیشیاكشمبڃثػىی،ډىانىډٺبیثبوبنػسؼبياىو٪ثڂییڈٽث
.ويایهيیياىبډی
ایهډػىسٶبير،بييثبوټٵـه ٥ی،ىډىان:ىىي٥س١یقډیثیهىيػىا
ثډى٪از)سپبډڄیبٵشده٦بیٵشباوؼبڇثایییباشاسی،ػىیاوشوبةٵایىي
ډىبث٬،ډٹٮیزٽت ٵز، ػي اشاسیزٶبی وبن ى كبڅیپ ى ځیی(، ٵشببی
ډلشب٥بو یبٵش یا؛ازسپبډڄ ٵويانډاٹجزثبیيوبن ثبىيبن ډى،مـىیه. ى
%38–ډ٦فٽىییډبثٵ١یسانویډیډبساډیانبیثیهىيػىىسٶبير
سيیيیآوبىؿییٽسیهډشيايڃساډباث٭ىان،%اډىان12اوبني
2.اويٽٽىٽىيایؼبىډی
1 Fetchenhauer & Buunk, 2005 2 Agras, Sylvester, & Oliveau, 1969
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 245
،بسسپبډچیبیػىج بییٽډبىييومیډلييىبییؼبویياٽىثٵب
ډا٥اٳػبن اىاٻ ا یډبن وی ډیٽىیڈ ث یټډؼم٭ځیىى ى ػبڅت. ای سػ
سبيی مـنسىبٽډ٦بڅٮبر، ٭ىپجری ډیبنب ى ډبب بیډلٻسبيیي
بيٹبؽڄٱیسىبٻو٪یځ ایهسبيیسبيذااٵاىهاشي،يٹاىاىب
ىیڂ،ایهيويډٮپي:ػشؼآډبییى1.ٽىىياىیڂسبيیسٶپیټسىبٻا
وشیؼډلٻبیٱیسىبٻىډیبنثایډلٻ آډبیوبنىاىٽیایهبیسىبٻ.
سبيی ىببیی ډب٭ىپجر٭ز ي ب سبيیب ډیبن اى ثیش ثیب ٱیسىبٻ،
ىببیی ډیبنسبيی٭ز ٱیسىبٻا ازسىبٻسبيی . ياٹ٬، ٻډلاٵاىى
دیـیيځیو٪اسىبٻاٳ ځماډیان ٭اډڄ سبيییبسٮياى سی٬ٽىىيؿیيډبن
٭ىپجر–ىاىويسویډی ي ډلی٤ځییډبب ى ثػشب بیؿیبىیيای، ا س
٥ ث ي ډیثىوي اىاٻ هىٽب اطاريوي. اىاایه هىٽبٻ ي ى،وبځبوی ڈ
يٹشیډبثمیه٥یٸازٽ2ډبيياز.بڅ5سب3ثځبالنيڈىٽىٽبن
ىىيسبا٥ال٭برثډباډپبنډیاويایڈ،بيٽببیدىاوڂبډیيی٬ؿمىاثیټ
بسویىیڈ.٭چٴډیبنىډببا
یشځییایهو٫ ى يیبيییثباوبنسػڈ ىڂبڇ یټ،ه٦بیاػياىیث ى
ثوبڇسپبډچیىبيانیټياب.اىاٻٹبثڄډبياز:ىیڂویاوڂییكیرديیي
وئ آنابٳؿییػبن ٽ اىاٻځیی»اطجزٽى ى بی ثيای ډث٣
وىیټين 3ي.وبډډی« ياي ډشػ وىیټين»يایاىاٻثیهٽ يای« ىي»ي
ىیڂ،يػىىاى.سٺبنػيییټ٭يڇؿیب«ين ډث٣ثث٭جبر يابیسٲییار
1 Ohman, Flykt, & Esteves, 2001 2 LoBue & DeLoache, 2008 3 Neuhoff, 2001
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 246
«.ىيين»ىكبڃیبياډث٣ثىسبسٲییارثیشاىاٻډیينوىیټىكبڃ
ساىاٻاڅلب٧ډپبویوىیټ،ىیټينكبڃوىيابیي٫یبسٹٴ٭اليثایه،
اىاٽیٽىي،یټبځبیئبٳاشيالڃډیمبو٦ٽو«ىیيایځیی».ایهىډی
ىډبسپبډڄیبٵشاز.یبىانو٪یؿیبیه٦وبٻوىیټينسویػزازٽ
ىیڂ، وه ډیث -ىیڈآوـ ایه٥یٸىاای-بیىڅیچیث ث ځییازسب
.ىاډبنثمبویڈدیاډناه٦ارثشاویڈ
یسبصضیهسئل عتشع
ساډبب ينس٤ویمیډبځیي
بسا٭ىپجر ينس٤٭ىپجرځیي
ساثچىيی ىیينثاطٺ٣اویبىهزيډ
ا یبىیباوبویىیڂاڅٹ٫س٤یٹیتكمچ
بیچٯيثشساډپبن بییٽىآوباډپبنځیوشهيػىوياى.ډپبن
ساػبوانی ػبوانیه٦وبٻ
آڅىځیثثیمبی بساثیمبی
اىزىاىنكمبیز٭بډڄىڅجشڂی ا٦١اةػيایی
ىیيناوبیوبآىبآیت اٱیجس
اىزىاىنډٹٮیزاػشمب٭ی،٥ىيناځي ا٦١اةاػشمب٭ی
یبثیپزهىنىػٶز یبثیا٦١اةػٶز
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 247
فشد تکاهلی تن هؼیشیابیی ظشی
يویيٹيڇډیییټوایيیبىڅجایشبىثچىيیټىهزیبهيیثسٽىیي
ډ دبییهوڂب یټیتیث ډیٽىیي. وی ډالیڈ ډٿى. ث ډىؼ ساوي دیي ثبیي ىآیب
بځبیاوبن ٺ٣یډئچیثایكڄیبب اسٶب٫ ایها یپیا از؟ سپبډڄیبٵش
یټىیڂس٤سپبډچیااسٶب٫.یټاپبس:ٹجڄډ٦فيىٶلبر،ببځبی
ایهو٪ی،.1يازډ٦ف(ENTسپبډچی)ډییبثیی٪یو یػاةثوبڇو٪ی ٥جٸ
اډشٶبيسیډبئڄبیٵ٢ببیاٵٺیىډٺبیثبكٽزى،٢ببی٭مىیٵىكٽز
ٽىيډ٦فډی وىیټينثڅج،ثچىيبهشمبنىثبالییټٹاىاشه. یبییټو
آډين ٵيى ثای سال مڂی ازٿډه٦ثب دبییهما ياٹ٬، ى ثیبي آډين
،ىENTیو٪یى.٥جٸبیثیشیډیساثبالٵشهازيډىؼثٺ٣ه٦وبٻ
ایهډ٫١سوییبیببځبیاوبن بییشڈو٪ی-سپبډڄیبٵشازثایكڄ
.كٽشیيىیيایډییبثی
بیٽىشڃي،یټیآډبی٥ی3از.2«ٵيىسڈ»یډئچٽٴاثشيایی،یټډظبڃ
ىڂبډیٽاثبالػپنيٽډبٻىیبٵشىيٽاٵاىډبٵز وڂوي،ثآنډی٭مىیا
32 % ډیثچىيس آن دبییهث ا ډبویٽ ا سومیهوىيسومیهډیوڂوي ا. زياٹٮیثیش
بیباوٽىيسبثاٵاىٽمټډی-شیيثبالیآنىڂبډیٽى-٭مىیبیډبٵز
اكشبیډسٶ٬ډپبنبی ایهسسیتاكشمبڃیب٣ثب ث ثیبیىيي اطٵيى ٺ٣اډٿث
ىي.ثچىيیاٽبډی
1 Jakson & Cormack, 2007, 2008 2 descent illusion 3 Jakson & Cormack, 2008
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 248
،«ٵيىسڈ»یډئچ ىاث٦ثبیٽچییټو٪یډى٦ٸمـىیهډظبڅیډىبتثایٵڈ س
،ایهو٪ی(.ثابEMT)1ه٦بیډيییزو٪ی:ىبهشیازاىاٽیيبیځیی
ییىىڂبډیٽ «یبییبځیی»بىاوبن،ازوبثاثډوشچٴه٦ببیاوؼبڇ
ىزمبو٦ٽډبىڂبڇ2.يىااوشوبةٽىسیىٽڈه٦ببیىاٵاسبیبٵشازسپبډڄ
ثب ٭ىپجرډبډاػ ډیان،ي ى ډیاكشیب٣ ه٦ب بځبییڈىؿب ثبی، ډث٣
ي؛یڈه٦باسٶب٫ىؿببیډث٣ثاويسبىسومیهډبوی٥اكیيىیيایاىاٻ
ه٦ار ایه ث ٱچج ثای بځبی اسٶب٫یټ ث ازډث٣ ډیمبن. ٽ ثیىیي٥
ځبیثای؛ثچپاويلیقي٭یىی٥اكیويثایاىاٻډبمایبیاىاٽبځبی
ایؼبىٽىىي.«بیسمبر»اويسبآن٥اكیي
بځبی ډؼم٫، ى ډبسپبډڄبی ى ی٬»و٪ی-یبٵش ىیيای ؿیبی«سوی
ىثآيى«ایځییىیي»ي،ډیانوىیپیه٦ىثآيى«ىیيایځیی»ه٦وبٻ،
.ىيٮب٫ٹاډیىیڈسلزثیىیڈيډیدیاډنډیاػبنٽاآوـ-اسٶب٫
1 Error Management theory 2 Buss, & Haselton, 2000; Haselton & Nettle, 2006
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 249
بشای اجتاب اص صیادکدکاى یافت دس تکاهلای ػاصگاسی
اكشمبڃ ث ٥ڃیبى یټه٦،سپبډچیسبینى یىائمیبىان اوبن ډلةثایثٺبء
ثمبنيدچىڀؿنیب،ثجب،یه٦وبٽهاانسانثځزیهډیاایهث.اوييډی
ػيیزىډىبسومیهاځؿ1بيډببیدیشنابٽى.ؿنسمبفیپڄهويځبو
بیثاشوانػاكبرياى،اډبازډجشىیثكييځمبنبىانثبیػډايىٵٮبر
و٪یوبو ثب-ومبببیاوبنثػمؼميٽٴیباػياىی، ٽىٹیٺب یآيابهشب
ٽكبٽیاآناز-ډ٦بثٺزىاىایهكیاوبر ایهبیاػياىیناوبٽشين س٤
ازویمډیكیاوبر ىاى ىډیبنډیيډٿثيی٭چڄياوؼبڇدياډيوی.
ډب%ثاطځیيځی12يدچىڀهبڅيا%ااٵاىس6٤ٽىيیډوبنآؽىدباځئٹڇ
2اوي.ػبنثبهش
اډبسپبډچیاز،ىٵب٫ڇ{-}٭مډیٽىٽبناكیاوبراكشمبالثویایشڈاځؿس
ث٥هبډث٣ثٽا٥ال٭بربيٽببیدىاآنىشابیاهیثدي
3سمٽٽىاز.ازایبىاناػشىبة
1 Brantingham, 1998 2 Hill & Hurtado, 1996 3 Barrett, 2005
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 250
ىبهشیویبىاوي:ډبر3ثٽڈٽىىيٽٽىٽبنىزثبريمپباناشيالڃډی
یټىڀثىبیىياٹ٬ٽ؛«ه٦وبٻكیاوبر»یب«انیبى»ایىیث٭ىانډٺڅىٻ .1
از؛سپبډچیىٵب٫یشڈ
.ثایهپڄٽىٻیبسمبیڄىاويسبیياثوويٽیبىاناوڂیایهډ٫١ىٻ .2
اډپبنډی ٵشبیبثيسب یبى ٽىيثیىیدیا )ډظال، ایىپىڂبډیٽ. ځىىٻ یبى
(؛هايىازٽشىااسٮٺیتهايٽىيٹي ثیىي،ايازيیياډی
ایهازبډڄىاوشه،ډٿىاز.ٵڈثبیبثهىییثبڅٺوشیؼ،ایىپډٿٵڈ .3
یي ساوبییٽ ډیاوؼبڇډى ىز ا ا ٽى ىي وبساوی ایه ي«ىائمی»ي
از.«وبدیثبځز»
ه1999ثبر) ٽىٽبنى ٽ ىاى وبن ډ٫١ىٽیډباوبڅڂی3( یي-یبىا
اډيیىاثبٯ-پبؿیػاډ٬يڈاىٮشیىیڂ،ٽىٽبنڈىػاډ٬ىاوي.ث٭جبر
ثىوي ثكاىصػیبنٹبى یبىيیبيییډث٣ اي -یي ثڇډا ث-ىبهشیى٪
ي،ٽیيويٽداآوپییياډیٵمٽىىي.٭اليثایه،آوبډیىٹیٸسیٴپچی
اییډٿډكچ،یبثييىيایىپډكچساويؿییثوىیيىیڂويویز،ىیڂومی
4سب3ىه،ډاػثبیبىٽشينىاطىٹیٸاایهٵڈيثو٪ډیىائمیاز.
بڅڂیثيزآیي.
ایه ىٻىډىبیبٵشىډؼم٫، ديماٽىٽبناډٿ، ثبیثب اوؼبڇي
بیىیيایب،يځییډببي٭ىپجروجزثوشوبثیاىیيایب،سػيیس
ين، وىیټ يای ث ازوجز آن ا كبٽی اوبنمڂی ٽ ثب اډؼم٭ب ای
ثیبیاسبثبٽىيٽثآوبٽمټډیبیی؛بځبیاويبثایثٺبءسپبډڄیبٵشبځبی
دىؼوڇٽىىي.يىازىزٽاػياىبناسيیيډییٽويځیډبئچ
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 251
تنفشد
ٵيىآډيناثچىيیٺ٣ٽىاوبن ثیشىڂبڇ سپبډچی، ثبالٵشهاب،٥یسبین اويسبىڂبڇ
ډ ث )آن. ٽډبٻ ي ػپن ډ٫١، ایه دی2007جىبی ٽى( اوبنثیىی ٽ ااوي اسٶب٫ ب
ایه ثوىي. سومیه شىي آن دبییه ى ٽ ډبوی ا ثچىيس ىاوي ٹا آن ٵا ث ٽ ىڂبډی
وىي،٥جٺسومیهډی5ایشبىنثٵایټبهشمبنديڂانىیبٵشىياسٶب٭یٽآىډیبنىڂبڇ
٥جٺاز.9ډٮبىڃثباسٶب٫ياٹٮییټبهشمبن
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 252
ا پضؿکی داسیی: هقابل با بیواسی
اثشالثثیمبیويځیثببى٥ڃاوبن ىایهاشب،.ځیىبیډوشچٴٹاډیىه٦
ایهسمبډیثبایهيػى،؛بسپبډڄیبٵشازبییثایډٺبثچثبثیمبیىاوبنبځبی
ثپڄیبځب ىیٹبثڄب ویشىي. ىايیىیثډبي ىیيځب،دپی٭چڈيیپى
ٽ-اهنآه٦قیبدبییهآډينٽىن،ستډظڄبیډشيايڅیديیيىډىډڇ
1.ثؿبڅٽیياز-ىىي٭ٶویمډیبیثیمبیىڂبڇاثشالثىي
کشدىتت
ډیيٹشیست ډمپهازدټډیوىٽىیيي يیي، مب دټث ىيٽىيسی سبٽ
ثای،بآډیپبییډیچینبڅسمبثڂییي.اييثٮيثبآذیهډٳٽىیييجق
ىيٽىايبیاهیوبنډیٽىىي.سلٺیٺبرىايباشٶبىډیاآذیهيبیستٽب
ډىىيٽب ست ثب٭ضیی ىي٥الویساوىي ين یس وي. ځیبثیمبی ياٹ٬، ى
.ازثیمبیثاث٥جیٮیيىډىيىیټىٵب٫ٽىنست
یټىڀثیمبیډیىىؿببیهنيٹشیډبډڅټ ٽىىييثىاٯدیياډیوي،ډٮمال
ایهٽيډیيیآنىا اٵایىډبیثينكٽز. ا ثایه٥یٸثبآوبيىيډیآوب
ډی ډٺبثچ ډبډڅټثیمبی ٽىىي. ٽ بیی ٽیين ىا وپىىىاٱیډپبنثای دیيا اكشمبڃي
یډبثیثیهىډبیثينيثیمبیډبياث٦،ویبىهځثیشیىاىٽثمیوي.
سياز.يٹشیٽ ثیمببی،هځىډیاشٶبىىايابهځتثایسٹٴ
2.ډیويډیثیشیاكشمبڃث
1 Williams & Nesse, 1991 2 Kluger, 1990
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 253
بییٽىډپبنډبيٽىٽ1ٿػب-یشڈ،دپیثوبڇهڅیياځىٹنثىايایڄ
بی٬ 2.هىثؿڈډیويرٶچیثازډبالیب اٵاىیٽث99ىآنډبن، %ا
ډیٶچی ىؿب ډیيوي ياځىػبن ثیمبان-ثبهشىي. ٭بډياو ثىؿبػبٿ ا ٶچی
%ا30یایه٭مڄ،.ىوشیؼيستډیایؼبىٽثب٭ضاییٮىیثیمبی-ډبالیبډجشالٽىوي،
ٹبثڄسػثى.یټيایه-بويويډويٶچییثیمبان وبیاډبالیبثست،٩باٹڈ
ٽى.ٶچیٽمټډیډځجبىډبناط
اشبډیىٵهبنا٥یٸستشىييډٱبنآثچىؿبیٽٽىٽبوىیڂوبنىاىیټدي
ډی ډبثىٽبىاى ىیساٽىٽبن یټي اشبډیىٵها٥یٸبنٽستسٺیجب
يآډبیاثيیډىىیڂی٭بډياواٵاىډلٺٸ3یبثىي.ىثجىډیٽبىاىومی
)یٮىیثيثویمیىیڂىايومبىايیست،ډٽډبهىځیډجشالٽىيثویمیااٵاى
ثیىیثایىاى.یٵٮبڅیوياى(ٹیٽیؾډبى بییٽآووشیؼایهثىٽسىٶاا
ست ىايی ثىثىويډٳٽىث ىاس ، سؼثیوبځاسثبىیآوشیياٽىآوب ا
4وجشبثیشی٥ڃٽیي.بنډيرډبهىځی٥میه،يٽىوي
آيفقش
ثبٽشیثيیآنهىاسپظی٭اليثایه،.ىیټٱاډلةډیثبٽشیثای،آه
ډی ىاشهاوبنیػبڅتایىؼبزٽوپشٽىي. ثایځىوڂب دیياڄبٽشیسپبډایهثب
ىؿبٽى ٵى ٽ يٹشی ډبىىډیثیمبیاوي. یټ ثين )ی، یمیبیی اىىينډیبوؼی
سڅیيډی دبییهډیآهٽىيٽ٦قڅپیز( ٵىهنا ىمیهډبن، آيى. ویثیمب
1 Julius Wagner-Jauregg
2 Nesse & Williams, 1994 3 Doran et al., 1989 4 Graham et al., 1990
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 254
ىيډیاىزډٯامجځيسوڈډظڄ،ٱابیٱىیاآهډٳهىثوىسمبیچث
ي ایه٭الي اوبنثين،ث ٽبډیډٳهآػةوی ا بیایهياٽى1ىي.ي
ثایه٥یٸثبثیمبیثينياٹ٬ىييوڂبىاشهثبٽشیىځاببثب٭ض،ثين٥جیٮی
.ٽىيډٺبثچډی
ى ایها٥ال٭برا 1970یاځؿ ىايىبثىىشى دپبني ٩با اډب بناز،
ډبثایٽثباثابیسپبډچی-بیآهډپمڄآوبمـىبنثسؼی2وي.ډٮييىیاآوبثبهج
%10ډببی،ٽمشاىىي.ىډیبناٹاڇاىاډډی-بسياهڄىاىثیمبیډشوبڈبثچثبویيیډٺ
ا ا ډیثیمبیاٵاى وغ یټآډیت ا وبی یټىثبی ث يٹشی وي. ٹڇیځي ایه ا
ډبڅیؿبىویىبنٱایییڈ3ثیمبیایؼبىي.ایه%اآوب88بیآهىاىي،ىډپمڄ
ایهډ٫١اٮیٽىوييڂان.يٹشیدازدبییىیاآه٦قكبيی٥جیٮیث٥وی
٥یٸ ٵ٬بیآهډپمڄا ٩ٳٽىىي، ډیانسىب ثیمبیډجشالیټډب ث اٵای30یبن %
هآٵٺ»بیآهثایٱچجثډهيوبنث٥ډٮمڃاډپمڄاٵاىىآډیپب،4یبٵز.
اثشالیآوبثثیمبیااٵایىي.ډشىبٹ٢یډیانساويثپڄٽىىي،ٽډیاشٶبىډی«هن
سپبډڄ-هنآهٽب٦قستیبو٪ی-٥جیٮیببيٽببیىٵب٭یىډؼم٫،ىاوبن
ثیمبیىډجبٽیبٵشاز ثب ثاوبنٽمټډی ب ىشپبیىایهيثو٪ډیٽىىي.
ثیشډىؼثآیتىسب-هنآهستیباٵایډى٭یٽبا٥یٸ-ببځبی
دیٵزىډبن. دپی ى كبڃب ى ٽىنډىايیىی ویه٦ف ثیىی سٲی، بیٺ٤ث
ثياز،٥بني٥ڃهىثوىی ویيایهدیٵز5٭ماز.، ب ويځیيٽیٶیزثجى
ىي.٭ماډی٥ڃاٵایاډپبن
1 Nesse & Williams, 1994 2 Kluger, 1991 3 Weinberg, 1984 4 Weinberg, 1984 5 Nesse & Sterns, 2008
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 255
هیشذ؟ ا هی چشا آدم
ٵاياویثایبیډظڄامیزىاى،يډبویابځبیایهاوياثایسڅیيكبڃٽثٺبءث
ثٺبء ډیثهىایڈ، دډ٦ف ایه ٽ ى ثمییڈ؟ ثبیي ؿا اوشوبةآیباال ٵایىي
ایىپىیڂد؟يډبويثایمیويثىٽىيبيٽببییسسیتساوزومی
یو٪یيثبؿیٮىی٭مچیٽثو٪ډی-وىيؿاثهیاٵاىىزثهىٽیډی
ٽىىيبیځیغایهددبیبویثثیایهثو.ٽىيىسىبٹ٠ازسپبډڄډ٦فډی
دىاى.ډی
ػالخسدگیی ظشی
ایهدثویاا بڅوىځی1ى.ځىډیبڅوىځییو٪یس٤ب،آډیی
ازٽثبدبثهثينبيٽببیسمبډیياڃىكٺیٺزهبویز،ثچپیټثیمبی
ډیځاشه م و٪یاځبویڈ ىي. ډیبڅوىځیی آٱب ډبي یټ ٹير:ٽىيثب
ایهډ٫١٭چزیبثي.ثایٵڈؿمڂییٽبډیهثپڄ٥جیٮیثباٵایاوشوبة
ثیبسػاننىډىاوشوبةسیبڅاىو٪ثڂییي.50بڅيیټن20یټن
از ايسیس ثای ؿ ٽ ؿا اٽظ، ثیٶشي سڅیيبڃاسٶبٷ ايآیىيډظچیبی ای
٢ٮیٴاسنایمىیىشڂباىو٪ثڂییيٽ.ثایډظبڃ،ویهايىاىٹاٮب٫سلز
نډی ایه اځ هٽىي. 20ى بڅڂی ثين ٵٮبڃى ثب ى يوٵٮبڃ ٩ٵیزٽڄث
ٵٮبڃى،سٺیجبڅڂیب50هىاآیتاځمیهناډب.ىازيډسڅیيډظچین
1 Williams, 1957
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 256
ىیڂ،ووايىازنسڅیيډظچییؾډپچیث٩ٵیز ث٭جبر اوشوبةسىبثپڄ.
آنډبنثايسبسڅیيډظچی٩ٵیزٽىي،ؿاٽاٽظیبسمبډی٭مڄډیڅوىب١ٮیٶیثن
1از.ثبڅٶٮڄي
یټثډجىبیآنىو٪ځٵزي٫یيیټوٺ٦(ایهډبياراث٭ىان1957يیچیبډ)
ثډػتایازٽديیيؿىيٽبځیډ٦فٽى.بڅوىځیىډى2ؿىيٽبځییو٪ی
ویيػىىاىٽایډظبڃ،ډشٶبيرىاشثبي.ثساويىيیبثیاىياطآنیټنډی
٦ق اٵایډیډن ډىان ى ا ثب٭ضډیسشين ي ىي آوب ٽ ى بیىى
میهس٭مڄٽىىي.اډبډٵٸډٹٮیزاػشمب٭یډىانثىٹبثزثببی،یويځیايڅی
اثشالثه٦اٵای-ىاىډٽډىٶیثٵىیبیثٮياطىبڃ،سششينثبالس٦ق
٥بن ديشبر. ياٹ٬، نى س٤ایه ؿىيٽب ىاى سػیق یٮىی-ىډیاوشوبة
بیٽذی آن ػمٮیز ى ډیز-یبثيډیاٵای یا آن آيىن)اثشيایی ډٹٮیزثيز
ؿىيٽب،ىآیىيایهٵؿثي.ا٥یٸډی٥ڃ٭م(ٽب)آنیثٮيیثیى(اػشمب٭ی
نمبیډب ا ٽ از یبٵش سپبډڄ ب بڃيػىبن اثشياییى بی ډبایثويځی
ٽىياوشوبةسییٮىیډبویٽ-اطارډوثیثډبىاويبیثٮيیىاډبىىډىياز،
3.ازٱبیتازیبي
1 Nesse & Williams, 1994 2 Pleiotropy
اٵاىسڅیيډظچیسانسٹٴیبٽببڅوىځی،ىيانىاوشوبةسیٵشهثیهایبينٽىيىڅیڄ 3
ازبڅوى ثٮيوڄثسڅیيډظڄ٥ٷابنيٽىيډی٭مڄبنيیثاوشوبةىیڂ،٭جبرث.
ډٮىبزآنثایهیبثيډیٽبٵىسڅیيډظچیسانيٹشیثىبثایه.ډبوىيډیثبٹیػمٮیزىيويډیډىشٺڄ
راوشوبثیآوبيیثٽىومیسڅیياىځبویىیڂٽؿااٵشيډیٽبااوشوبةٵایىيډسٽ
ڇ-ثى.ىیڂومییبازيٽىياوشوبةسیٽىډیځٶشا٦الكبای٦یؿىیهى.ثڂیى
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 257
ؿىيٽبځیو٪ی بڅوىځیی ازو ٹبى سىب
س ٽ١یق اوياڇىي ؿا ى ډب يبی ويځی اياه
مډبنسٺیجب ٥ ډیث ٽب مـىیه،اٵشىيا ثچپ
ډی ٽمټ ٽ ىیبثیڈ سب ٽىي وبنؿا ا يىس ډىان
ډش٤-ډیويډی ٥ ث يىس.7سٺیجب ٵایىي1بڃ
ٹی،اوشوبة ډىان ډیث ٭مڄ وبن ا یا،ٽىيس
سڅیيډظڄډىاني١ٮیز اوبناز.سډشى٫ىډیان
ثیبيىساويیٽیټنډیاوثثبنىیڂ،سٮياىٵوي
ىٹبثزٵاياویٵويثیبيويیبساوىيمبډىانډیاډبسب.12كييىا-يیياډٮیهاز
ٽچیثیسڅیيډظچی ث ثمبويبن ٽال . ډىثىبثایه، آوؼبییپ ا ډشى٫ان ىسیي١ٮیز
ىایهاشب،ٽىي.ډیساوبن٭مڄٹیثيیآوباوشوبةٵایىيسڅیيډظڄىاوي،یډیى
،اوشوبةٵایىي ث ن٥ سػیقهايىاىٽډىيی ٹبىانبییا سبډیا ىبى
سبٽثشاويىي؛ثپچیٽىڄٽ٭مډٵٸثػٶزٹبثزىڂبڇويځیاثشياییبیى
مبوي.وٽالثیبنثا٦الفييويآیبىیثثبٵويانكيډمپه،
سػیقډین،اوشوبةٵایىي بییا ث ٽ ٹبثزډٵٺیزىي ى ،ثیبوؼبډىيػٶشیډىان
نمیهكشیاځ ى سانثٮيیبیىب اطويځیث ثبىيثٺبیٵى .ډوثیىاش
ډظڄيساوبنسڅیای٥الویىٽثایىيډیؿىیهویډىانٹبىوييځبیٽؿىي
و٪یث اډب ډیپىىي، س١یق دیی سڅیيډظچیی يیياىبی ایه ؿا ٽ ىي ٭م ىاياه
ايثیباويٽی}ثاطډىويځیبیايڃىيیياىبیډٺبیثب سڅیيډظچی ڇ{-ډٵٺیز
ىاوي. ىیڂ، ٭جبر اوشوبةث ،ٵایىي وبن، ثب ډٺبی ى ډىان ىيىىڂبڇډٵٺیزى
1 Kruger & Nesse, 2006; Williams & Nesse, 1991
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 258
ثیشسػیقډیػٶشیٹبثز نكشی،ىيا ثٺبیډىىثایبییٽثثبیٵياٽىن
ثایىشیبثیثډٵٺیزبوبن،ىډٺبیثث٭جبرىیڂ،ىډىان.ىډىيويبیثٮيى
يیځیٽىایسڅیيډیبیؿىيٽبثبالسیانىي،بیاثشياییىسڅیيډظچیى
ډىانىیڂبنٽبشها از٭م ٽیټډلٺٸ٭ىانډی. مبو٦ ایهٽىي، ث اكشمبال
اډٵٺیزػاویىيانىٽازثیشاوبنډىانىډیيډٿىڅیڄ سڅیيډظچیآوب
ثثبڅٺ ثبالسی ثىډىي ي اوشوبةاوي، ث ډىؼ ایه ٶبسی از ډٵٺیزٽي ثب
٭مػاویىيانىسڅیيډظچی ٥ڃ يٽب ثى ډىانث1٥.«ازما هال،
ډىن يىس ٥اكی»ثای و٪یي« ي اوي، ډیٽبڅوىځیی ؿاییمټ سب ایهٽىي
یبثیڈ.ډ٫١اى
ىډؼم٫، یايیياىیٽىي؛٭مڄډیويځیٹیامىايایڄثیاوشوبةٵایىي
ايایڄ ى سلزبیسڅیيډظچیبڃساويٽڄويځیمىيډیٽ ا ىي.ٵى ٹا ٮب٫
اٵاى ٽ بڅوىثمبو٦ ٹیډسيیغ اوشوبةٵایىييروي، آوب يی ٽبث
یبىیؾاطیث٩ٵیزؿییٽٽمیٹجڄاډٿثایمباسٶبٷثیٶشيثاكشمبڃ؛یبثيډی
ىيډیبییاسػیقاوشوبةبځبیٵآیىيثایهسسیت،مبووايىاز.سڅیيډظچی
ىاایٽ ا ويځیٵى ايایڄ كشٽىىيډیزى ، دیبډيبیایهبځبییاځ ىڂیىیب
ويځیٵىثایى ثبىاشماثبیثٮيی ٭مث،ىڂیهدیبډيبیایهي. ثبځ
ىډبنوي،ييیڈاوجبزډیسيیغ بیثوسمبډیډىؼثياڃ،ډبثیسٺیجب
ي«٥اكی»ٽاځبویڈثایډىنٵزوشیؼځ،بیيثشانډٮىبوي.ثایهډیٵىثين
از.
1 Triverse, 1985, p. 314
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 259
هؼوای خدکـی
آنبڅوىځیي ىوجبڃ ډٿاػشىبةث اډب از، ثایيانوبدی سپبډچی ډٮمبیىبی
ډچڈازٽایه؟ىياهبسمډیثويځی٭بډياوٵىویيػىىاى:ؿایسثٿ
.دهىٽیؿسػییىاى؟يرىاىيوډىن١ثایسڅیيډظڄډبوينازٽوي
ىډىیسپبډچیو٪ییټ(1991،1995ٽبسبواي)یىویىثوبڇسپبډچیىبيانیټ
اشيالڃډ٦فٽىازهىٽی ډبویامثیډلیايایهازٽهىٽی.
ساوبیی ٽ اٵشبى هاي ایٶاسٶبٷ ثای ٵایىيوٺیبٵى «ٵاځیبیشڂی»ى پڄث
مڂیىایه٩ٵیز٭جبسىياىيومبیؿٽببیوبوٽبیبٵشثبي.ؿمڂیی
٭مچپى١ٮیٴپز،ایییبډډه،ثیمبیاثشالثىآیىي،ىډىسىيشی١ٮیٴ
ډوبڅٴځییىػٶز وشیپی.ٮیثایهیبيويانډبوهیث٭ىانياىاٻ،ثبػى
سلزایهای٤ىز سٽڈ سپظیٹبثڄ بوثيينك٢،بیٵىنازٽ اي
ىاز هاي هیبيوياو-ثیشی ٥یٸ ا ډظبڃڇ{.-}یٮىی ثای،ثای ٵى اځ
ثىبثایههیبيويان،يسڅیيډظڄساويډیایهډ٫١آوڂباډبوٮیډلةى،هبواى
.بىډپڄىؿباٵىهىبیشڂی
ایهو٪ی ىیٽبسبوايثثایىؼ ، ډث٣ث»ثی يادىاهز«هىٽیاٵپب
هىٽیاٵشبىكبڃثٵپثسبايآیببییدبنىىي:بهازسبثؿىیهدآډىوی
ثٵپ اهیىزثهىٽیىاز؟آیب٥ییټبڃهىٽیاٵشبىاز؟آیباهیا
ډٮیب از. ایهىزى ا ٵشببیی یب هىٽی ىزث یـڂب آیب ىؼاز؟
دبنثآیىيٽبسبواي، داٵابی ایه ث ى اڅجش ثى. ب ثٽ څيډب هىٽی ث اٹياڇ
ٵپډٮىبیهىٽی ث اٵاى ثیبیا ياٹٮبهىٽیاٵشبىياٹٮیویز. اويثيينآوپ
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 260
ى ایه٭مڄ آوىزث ا ایهيػى، ثب اثبىي. یټيیياى ډٮمال هىٽی ؼبییپ
دی ٵپي اٵپباز، اٵا٥ی پچی ث ٽ ډیهىٽیٽبوی سؼث سٺیجبٽىىيا
وبیزما ى وىيډیياٹٮیهىٽیىزث ایهي، ا هىٽیډث٣ثبٵپا.
.ثبيياٹٮیبیهىٽیډٮٺڃثایثییټبهسانډی
ىیىیڂیادىثو ثٽبسبوايااٵاىوبډ، دبنىیڂدؿىيهازسب
هىاىیبؿٺيىاوىي،ډیبیبډپڄثبهبواىثایؿٺيهىاىىي.و٪یایىپ
ډیهبواى یڈ ػبډٮ ي میه ي دثیىىي؛ ٥ ډى ى ػىی،ٵٮبڅیزډیانبیی
ػىډٹٮیز ياث٤ثب ى ڈبن وجىنػىډوبڅٴ، یب سٮياىځاثىن ثهى، ىيشبن،
ي١ٮیز آوب، ثب يالډزىیڂان اٵاىاٹشبىی، ایه،ٽىىيٽزػمبوی. یټا ث
بیاډپبنځبنٽىىيىاىوي.ٽز+دبنډی3سب-3ایاوم7ډٺیببىیټد
اٵاىیٽياوی،انثیمبډه،ډىڇ،اٵاىثځیا٭مڇځي-ډوشچٶیاوشوبةيثىوي
ىڅیڄ ١يػائڈث سلزاػشمب٭ی هب ډپبوی ثىويى يی اډاٹجز ومو ىي ي
ځایبن.ػىڈ
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 261
ثٽبسبوايٽى.هىٽیكمبیزډییسپبډچیٽبسبوايىثبةاو٪یایهديشبیغو
مجشڂی ډیان ٵپا»ثیه1ىؼ يثوشبیغدىاهزوبډدډاىیبي«هىٽیب
:ىزیبٵزی
ډث٣ثډىان آډبی ىىځي ، ثبجشڂیمډیان،بڃ30سب18یىځي ب
یثىهىٽیاٵپب ثبثٹا ثىن): ىاشهپىډب0.56هبواى ،)+
( ػى-0.67ځش ثب ياث٤ ډٵٺیزى سؼث-0.67ډوبڅٴ)(، یپى(،
اهیپىبڃ(،ىاشه-0.45ډوبڅٴ)ياث٤ثبػى(دبیيای-0.45ويځی)
(.0.36ويان)ٵ(،سٮياى-0.40)
ډث٣ث آډبی ؛ؿىيٽډیانډبثیثيزآډيوشبیغویػانوبنىځي
مجشڂی ث ډىانوشبیغيىیب ث ثبډث٣ )وجى: ثىن +(،0.44هبواى
.(-0.36(يډبٽزىهبواى)-0.37یپىويځی)سؼث
ډث٣ث آډبی ثبالییثهىاامیزالډشیابڅمىي،ډپالراٵاىىځي
ډىڇ،ثایډظبڃ،ىاز.«هىٽیاٵپب»ثبایٹیثىيمجشڂی ٭مڇ اځي
ثيزآډي:«اٵپبډث٣ثهىٽی»بثب،ایهمجشڂی50ثبالساهىډىان
+(،0.38)+(،ثبهبواىثىن0.46)يدیاٹشبىی(،ډپالر-0.48الډشی)
(.-0.36ىيشبن)ى+(سٮيا0.38ځاثىن)مؼى
هبواى+(،ثب0.62ډبثیثيزآډي:سىبیی)ویوشبیغ50ثبالساهاوبن
(.-0.42+(،يالډشی)0.45)يدیاٹشبىی+(،ډپالر0.47ثىن)
ىاوياسجب٣یپيیڂثبډشٲیىيآنٽډٮىبزایهثډشٲیىيثیهمجشڂیيػى 1 ىمجشڂی.
یبثياٵایډشٲیىياپییځبٽازایهډٮىبیډظجزمجشڂی.ىډیسٮیٴ+1سب-1یثب
یبثياٵایډشٲیىيایپیځبٽازایهډٮىبیویډىٶیمجشڂی.یبثيډیاٵایویىیڂی
ویىي-یبثيډیٽبىیڂی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 262
ډلٺٺبن كبڃكب١، یبٵشى ث یټديثاويډبثیىزیبٵشیبډشٺڄوی ى .
اياٽبسبوىییهىٽیو٪یىاوؼیآډیپبیی،ډبیپڄثاينيمپباو175يی
یىیىاوي)ډظالآوبییٽدبیسڅیيډظچیآوبىیبٵشىيٽاٵاىیٽدشبویڄ1ثآډنځاشىي.
ثبالییاثبثىنثایكیبي،ډوبڅٴػاةویشىي(٢بیػىثایا٭ډشػوي
ىاهیبيويان بن ثیش ثبىي اٵپبش ىځی پڄويډیهىٽی میه ث ،ي
.ٽىىيسؼثډیوییثیشډیيیااٵىځیيوب
ډیبیثیهسٶبيرثایٵڈ،ٽبسبوايیٵ١یػبڅتازٽ ػىى اڅڂیىي ي ان
ى.ٽبثىازٹبثڄبیياٹٮیویهىٽی ىیهىاځؿډىانىسمبڇ،سٹیٸث٭جبر
ثايعډٺ٬٦ىيػىىىيثیه،اډبسٶبيرٽىىيثهىٽیډیاٹياڇډٺبیثبوبنثیش
سب15جبه)سٺیثػٶزسیهٹبثزډث٣ثيیيبیبڃ٥ییپی-يهىډی
6ډىان،ويځی20یى٥یثایډظبڃ،.ثثبال(70ياده٭م)بیبڃىیپی(ي35
7ډىانوی70داههپڄ،ٽىىي.ثمیشمبڃىاىٽهىٽیكثاثثیشاوبنا
ىا اكشمبڃ وبن ا ثیش ثاث هىٽی ٽ ٵ١ی2.ٽىىيى ډظب»ی ث یټثهىٽی ی
«بځبی ایه ؿىیه ا ډیډئچ ایىپ:ىيس١یق م ا ،ايڃ ډىاوسٮياى ٽ ىی
ٹبثزبیايعب٥یبڃ،يایهپزثیشاوبنازهويیبثیپزډیػٶز
ډىانىډٺبیثبوبنويځی،بیآهثيیىبڃ،ایىپىيڇىي.مډیػٶزث
ثوي،ډیٽجيوغ٭يٹی،يثیمبیبیٹچجیٶوی،ثیمبیبی٭اثیمبیاكشمبڃثیشیث
ثب٭ضډی ایه ٽ ثب ډٺبی ى ډىان ثیشی،وبنى اكشمبڃ ثبث ا هبواىهى
سلٺیٺبراكب ډؼم٫، ى ډشٺڄديڂانٽىىي. ډظبث»ا ث یټهىٽی ی
ٽىي.یزډیكمب«بځبی 1 Brown et al., 1999 2 Kruger & Nesse, 2006
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 263
ٽهىٽییټياٽىٽىىيبى،اشيالڃډیځبىسپبډچیو٪یىببنيانثهیىیڂا
ثءبی سڅیيډظڄ( ډسج٤ثب سپبډچی)پزىډٺالر ثىي1.ازپز بى
ٽىي:ديابډی
وبنډىان .1 ثب ډٺبی اثیشیثاكشمبڃ،ى ٲچیډٹٮیزىنىزىاثىوجبڃ
.وىيډیثهىٽیىز
ثاكشمبڃوبنىډٺبیثبډىان، .2 ػىی٭ب٥ٶیياث٤پزىثیشیثىوجبڃ
ي.وىهىٽیډیىزث
هىٽیثډظبث»ییټاشيالڃىكمبیزاٵ١ی ػبوجی «بیءییټډلڃ
ثبڈاو٪بیډٮٺڃ}،يهیڈثبيٵىیىوٹيڈٽای٤ٽازٽؿایه
ثٽچیاشیبٹ٤ٽىي.ؿاٽ ٵزڇ{-ویزٽٵىهىا بییثایآیىيٱبڅجب
ساوىيىيثببډیٲڄوييبډٮمالػبیڂیهډیػٶز؛آيىثماډیػجانډبٵبر
اثبیثایمیيٽٵىهىاډیبیءٵشبیاایهيثو٪.ثيزآیىي
سڅیيډظچیٽىبثپي.
:ساوىيىزثبىيایډیسباوياىيٵ١ی،ىډؼم٫
ډظبث»یٵ١ی سجییهٽىيٽيساوسډیامٹی،«ییټبځبیهىٽیث
.ويزثهىٽیډیىهىثبازىڂبډیٽٵىثایهیبيويانؿا
ډٺبثڄ، ډظبثٵ١ی»ى ث هىٽی یټډلڃی ساويډی«ٱیبیػبوجیی
اثشسجییههىٽیبډیى٭اډڄىثیهىيػىبیډث٣ثسٶبيرډاى
ا،ځوډٵٺیزىډاىیٽٵىثبهبسمىاىنثويځیيوبنىيٽ-ٽىي
یټٵشبءبیمىاىاز.ثىااویاثیهډییسڅیيډظچیيىآیى
1 Saad, 2007a
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 264
قتل
اوبن یپيیڂب ډیثيز ٽش ٽىوی ٭ىان ثهی ياٹ٬، ى وي. ٽ هىاوي آىډی
واىٽی،ٽشه:ډوشچٶیاٹشڄيػىىاىاوا1٫.از٥جیٮزډشوبڈویيیسیهډچټ
اځؿػىڀػٶٹیت،ٽشه ه٤څٱبباډيبيٹشڄز،يػىڀ. سپیڄجب هجبا
ډی ایهيػىىي، ٹشڄىډیانىيوبنډیډىبجیډػىازٽاييډياٻثب
اډلٺٺبنثایهثبيويٽساځشاز.ثهیسػیدبییهٽىویث٥ٹبثڄىيان
ىآيىسبثشاناييډياٽیٵاڈډی،اډيییځىآيوي-یپبؿیػاډ٬ډ٦بڅٮ
.بییثيزىاىاوبنسومیهسپبډچیسبینٹشڄ٥یډیانډى
ډیبنثایډظبڃ، ٽچمجیب،يويآىځ-پبؿیاٹاڇى يويئالي ا35٭چزیییى %
ثډیيډٿ ازٹشڄځبالن ػىڀ بی2.یب و٪ییاٹجیچػاډ٬ى ػىثی آډیپبی
ثبایهيػىثبیيهى.ثؿڈډیډبثیډیانوی4ویآځیىبیدبديځجی3یبوډبډ
ؿمڂییډشٶبيراز.ډببیډوشچٴثپڄٵىڀىثیهډشٽيٽآډبياٹبڇ
واىٽی٥میه-ثیهایڈٽىبیثٮيیثیشىٵڄٹشڄاثبػئیبرډجلض
.)دهبڂیيػىڀ(10باىٵڄسهيػىڀثبیسهٹشڄىای(،ي)ثـ7اىٵڄ
ډی اٽشٶب وپش ایه ٽ ث سىب ایىؼب ٽى ازدٽىیڈ ایه ابی اوبنآی: ى بب
هببځبی ٥مبنسپبډڄیبٵشازیبهی.ىیڂبیاوبنیثایٽشهبیياوی
ى٥ڃىيایيػىىاىٽوبنډیٽىىيٹبو٬اييډياٻٽىاىاډهایڈىیي
ثىاز.ثػشډشوبڈویيییټ،اوبنثيزاوبنينٽشسبین،
1 Alexander, 1987 2 Hill, Hurtado, & Walker, 2007 3 Chagnon, 1983 4 Keeley, 1996
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 265
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 266
ی فصل چکیذ
٭اډچیمـن ډباػبوت بب،ثیمبیمڇ،یبىان،اوڂڄٱایی،ډاىٽمجىویبٽبن
اایهي،ثډى٪ډٺبثچثبایهسيیيار،ى.اويثىسيیيیىائمبىاٹچیموبډالیمبري
.سپبډڄیبٵشازیبیببيٽببیاوبن
ډمشیه ډئچسبډیه،ثٺبءډث٣ثډبئڄیپیا ث ٭الي از. ٱا،ٱا یٽمجى
ډىبتثایډٳ)ډظالآوبییٽاو٪ٱاییډاىځیىثبډبئچیو٪یػىارډ
ٽثبیياآوباػشىبةٽىبییهىویىببیی(،ٽبڅیي٭ىبٱاییډىبتشىي
يثيشىي.ٱاډبئڄ٭مچیډث٣ثسبډیه)ډظالآوبییٽآڅىثمڇشىي(ي
٭ىاناوبن ث یبٵشډػىاسیمب سپبډڄ ٥یٴؿیها ي ياوي ځیببن ا ډشى٭ی
ډٳډی ډیبنكیاوبرا ى بځبیٽىىي. اوبن، سػیقبی ثای وی ډٮیببیی
يمیهسپبډڄیبٵشازٽبڅیټٱىیاو٪ډاىٱایی ثای؛ ٥بيٽببییيی
يبيٽببییثایبییاكمیو٪یٱاییډاىاػشىبةاډٳ اوػب؛
و٪ی سٴمڇ ٽىن،ٹیٽىن، ٽىنٵیهاشٶاٯ، ي ابڃ، ٵ، ىيانوبهی»،
.«ثبىای
ٽىىياشٶبىډییبیثبٽشیثایاثیهثىنبػبريؿبىیاىيیمـىیهاباوبن
يځشىیٵىڂاوشٺبڃاكشمبالا٥یٸى.ایهاپبڅیيډیسٱاییىډاىٽ
.بػبريؿبىیسبییيیازثٽبٽى١يثبٽشیبییاىيیازي
ثایاڅپڄائٺ هىن،یډب ى ی ىاىډیاكشمبال ډی،بییي ٽ بیؿا
.دبییىیااسبوڃشىي٦فیيكبيی
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 267
ىاشثىیبىیوٺیاوبنسپبډڄډمپهازىيويویٱااشٶبىاآسثایدوشه
٥یٸثبي ا ڈ ٽ آبن،بیه٦وبٻډیپيةٽشه، ڈ ٽىني ٥یٴ٢ڈس
بیبیبوياز.يیٮیاډاىٱاییثاوبن
ٱاییاوبنډاىایهازٽاػياى،اوبنډ١٭برىسپبډڄسیهییپیاػىؼبڅ
ىيٵ١یآيىثيزډیؿ٦ډىویبهىا یاچیدیٽیيياز:اوي.
ىىشكبٽیاایهازیځىآيی.اييډياٻیپبځیيٵ١یٵ١ی
ډوٽ اػياىیی ځىآيیپبځیډباڅڂی يډىان، ځڂبوبن،
ٵزهایال سٶبير٥چجبوبی از. ساوبییثى ى ػى ىي ثیه بیبی
:ثایپبځییبځىآيیازػىومبیبوڂبځبی،ٵ٢بیی
ایبءىٵ٢بازاډپبنىٽببییٽبډڄثیبىذىنث٥ډیبوڂیه،وبن
٭مچپى ىاويډىان یټ-ثشی ځىآيیاكشمبال ٽ ب،ىاوٽبآډيبځبی
ٽىي.سیڄډیبیوٶشىیډیهاهىوی،يبډی
ډىان ډیبوڂیه، ٥ ؿهبوينث و٪ی ٽببیی ىیى يډییبثی،ایبء،
هاویوٺ وبن ا ثشی بییډبر –ىاوي٭مچپى اكشمبال ٽ پبځیى
.ىډىيشىي
اوبنسپبډڄازډپبویثایويځییبٵشه،ثٺبءىاث٦ثبیبیىیڂیټډئچ.
ثيينثشاويى٭یهكبڃي،يٱىیثبيٽاو٪ډىبث٬یبٵشازسبډىب٥ٺیاسػیقى
یاػياىیبځببییجیثپوزډپبن-یو٪ىاشثبيا٥اٳاآوپىیيى
.ىزڇځى
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 268
يػى، ایه پوزثب ڈځب ثب اوشوبةى ٽ ىشی ا ای ډشوبڈویيبی
بىاوبن،ثایػچځییاایهه٦ار،اایهيٽىىي.ٽثٺبءاسيیييػىىاوي
ب،اوبناډبب،٭ىپجرسثسانډظالډیسپبډڄیبٵشاز.بایاسډؼم٭
يبیډسٶ٬ډپبن ، ایهسٱیجاٵاى ابٽى. ډشى٭یاٵىڀى٥یٴب ثب
بي؛ایهيیځیٽى٩ډیډٮیىیىهآوبیټاي٭اليثایههىؿڈډی
.بىاىسهجاٽبٽىبی
ٹاځٵشهىٽڈبىزاوبن يسبیاشډٹٮیزىڂبڇ ياٽى،آيا
،هىاثډىځیسچیڈيىڅؼییين،ځیوشه،ډجب،ىىي:هټوبنډیٵشبی
ىب،اوبن.٭اليثسياٵشهىن بنویىاایځییسػب٩با
:.اػمچشىي
سوی ي٭ىپجرسبيیسٶبيرى٭ز ،بډث٣ثډبب ثبى ډٺبی
ه٦.وبډث٣يثیسبيی
ىیيایځیی: يسٶبير ين وىیټ كبڃ ى يابی ىٻ ډیان ى
.یټبځبیثایوؼبراؿىڀیبىان-ينيابیىكبڃىي
ىډٺبیشیڈثچىيیىڂبډیٽىثبالییټ:ٵيىسڈیىیياییبځی
اكشمبال–ویڈسومیهډیثیشثچىيیامبنثچىيیشیڈډبویٽىدبییهثب
یټبځبیٽثایػچځییاٺ٣اثچىيی٥اكیياز.
یثهىٽىىيٽوشیؼث٥ىٹیٺیىٻډیبڅڂی3ٽىٽبنىهيثو٪ډی
ثبیبىډٿاز.
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 269
اوڂڄثیمبی ي ب ثایب سيیيی ډیما ډلة ثای_وياوبن يی ث
٥ڃاځبویڈ ثب ډی٭مبیی و٪ ث اوبنثبال. ٽ بيٽببیي ا ٥یٶی ثب ب
ثیمبی ثب ډٺبثچ ثای اوڂڄبی ي هالٳب ث ثبىي. یبٵش سپبډڄ دپیهىب
ثایډٺبثچثبویاز.بی٭ٶثیمبیىثاثثين٥جیٮیىٵب٫یټٽىنستډشٮبٳ،
،ست ىايبیډبث آذیهیب ا ،ىيډیی٭پوشیؼاشٶبى ثیمبیایىيي
.ٽىيسډی٥الوی
ډیوي)یبسىبثبډیسپبډچی،ایهياٹٮیزٽاوبنبؿةػثامیزثٺبءىؿثبس
ډی ٭م اويا ډیمیه و٪ ث ػبڅت ډٮمبی یټ و٪یٽىىي( س١یقي. دیی ی
یايیياىی؛ويځیٹیازىيٽؿاابباوشوبةامثیشىايایڄډی
ٮب٫ٹاٵىاسلزبیسڅیيډظچیبڃىيانساويٽڄٽىايایڄويځیمىيډی
ى؛سډیبة١ٮیٴاوشويى،ٹيراٵاىثبالسډی٥ٽهمبن،ثبایهيػىىي.
ثيٽىزٹجڄاډٿثایٵىاسٶبٷؿاٽىكبڅشیٵ١یياٵا٥ی،یټيیياى
اوشوبةووايىازايسڅیيډظچیثیٶشيیؾاطیث٩ٵیز ایهثآنډٮىبزٽ .،
سػیقډی ىاایاطډظجزبځببییا كشیاځىايایڄىىيٽ ويځیثبىي،
بیىڂیىیایؼبىٽىىي.بیثٮيیثایٵىیىبڃ
یٮىیډبویٽٵىهىهاشث-یهىٽیثبيديیي،سډٮمبځومبیياایه
ډیويځی ٵپادبیبن ىي. م ا بی٬هىٽی ٽبوی ډیبن ى ثیش ٽاز
هوي،ډوبڅٴپزډیییثبػىځ١ٮیٶیىاوي،یبىػٶزسڅیيډظچیاوياؿڈ
یبهىاثب،وبډىبجیٹاىاويىي١ٮیزيدیډبڅیالډشی،ي١ٮیزیباو٪
اكبډیهیبيويان اوبنبن اكشمبال ازٽ آن كبٽیا اي ىاایٽىىي. ب
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 270
ایبثیاٵىىآیىيډظچیسڅیيشىيٽدشبویڄډلی٤ياثشثياویبيٽببی
ىىي.اهبسمډیوشیپیبیايثایهیبيويانٵى،ثیىٽىىييثبكٳډی
ډڈډٿثىاز.اييډياٻ -ځىآيويثيزآډياػاډ٬ٹشڄیټ٭چز
ىشیوبنډی سهثسهيػىڀپبؿی وجى ساويسبډی،ىيٽډٿيډیث٭چز
ډٿ35 ٭چڄ ا دي% ى. بډڄ ا اوبنډی ى آیب ٽ از ایه ٽچیيی
ڈبځبی ثایٽشه هبی ازبیياوی یبٵش سپبډڄ ى-و٭بن ډ١٭یٽ
ى.بیثٮيثسٶیڄثیډیٵڄ
اوبنبیسپبډچیٽمټډیسمبډیایهبيٽب ډشاوثٽىيسب ثمببنيسب ي.وثبڅينوي
اوبن وی ثچٯ دا اځؿ ویيبی ثب ثٺبیډشوبمیمـىبن ډیٽ سيیي ٽىىيا
–ٽىياوبناىځیډیبیبییػيیيیاؿبڅىش،داثچٯډاػاز،اډب
ډ٫١؛ځیییبثیيػٶزبیډث٣ثػٶزؿبڅ ةویمیهثٮيیٽشبػچيٽاسٶبٹب
از.
ايڃػچيدبیبن
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 271
ای پیـادی خاذی
Hill, K., Hurtado, K., & Walker, R.S (9001). High adult mortality among Hiwi hunter-
gatheres: Implications for human evolution. Journal of Human Evolution, 69, 661-666
Jackson, R. E., & Cormack, J. K. (9001). Evolved navigation theory and the descent illusion.
Perception and Psychophysics, 42, 161-149.
Kruger, D. J., & Nesse, R. M. (9004). An evolutionary life-history framework for
understanding sex differences in human mortality rates. Human Nature, 01, 16-21.
Marlow, F. W. (9006). Hunter-gatheres and human evolution. Evolutionary Anthroplogy, 06,
66-41.
Osten, M., Stevenson, R. J., & Case, T. I. (9002). Disgust as a deisease-avoiding mechanism.
Psychological Bulletin, 016, 101-190.
Ohman, A., & Mineka, S. (9001). The malicious serpent: Snakes as a prototypical stimulus for
evolved module of fear. Current Direction in Psychological Science, 09, 6-2
ىبیسپبډچی:ىاویویهىٽىپبهيان 272
<تطشضذاستههتشجناصویي
2006،ٽبڅیهٽمجڄ،سډبٽمجڄ؛اطايڃ()ػچيكیاویديسئیه
2011،سویآڅهايڃ(؛اطياٹٮی)ػچيآة
:ثیبثیيىآىیساویياډیبيبیآطبډشػڈایهٽشبة
hosseinian.blogspot.com-Arash