09 sûre-i rahmân ve rahmâniyyet

7/31/2019 09 Sre-i Rahmn ve Rahmniyyet

1/128


2/128

G E L D M...Ben ben dedim bu gne kadar,Hayal benliin neye yarar,Haydi yeter karar ver karar,Benliini atmaya geldim.

Gaflet oyalyor gn be gn,Ne yaparsan senindir bu gn,Dn geti yine ok hzl dn,Perdeni amaya geldim.

Ademi bil nce adndan,Neler ular bak katndan,Dini haberleri batndan,Srr Ademi amaya geldim.

brahimi anla sznden,Nasl da yalvard znden,Tevhid bak onun gznden,

Kabeni yeniden kurmaya geldim.

Trda Musaya ulatnsa,Muhabbet nuruna bulatnsa,Kzl denizi bu gn atnsa,

Vadii eymende bulumaya geldim.

Rabbine dndr de yzn,Grmek iin kendi zn,Karmadan vuslat gnn,rciiye davete geldim.

A da gnln Haktan yana,Ne ltuflar olur bak sana,Kalmayasn sakn ha sona,

Ve nefahtden vermeye geldim

Nefs-i Meryemden Ruhu say,Meydana getir bu harikay,Tabir eyle u ruyay,Fenafillah- yaatmaya geldim.

Muhammed olmak istersen,Ne olur biraz gayret gstersen,

A gnln hemen dilersen,Nur-u Muhammediden oup

tamaya geldim.

Bu aleme bakp deriden,Oynat kendini yerinden,Dnemezsin bakef erinden,Semme vechullah amaya geldim.

Mkerrem kld seni de Hak,Tan kendini, ayaa kalk,Nasl mbareksin bak da bak,Tac- Kerremnay takmaya geldim.

Topland huzurda aklar,Ne srlar atlar ne srlar,Nepsi dostlarm buldular,Uaki dilden ifaya geldim.

Necdeti dinle biraz hafiften,Ne srlar gelir sana garibden,Hakkn armagn bu gaipden,Terzi Babadan seyrane geldim.

Necdet ArdTerzi Baba211311999


3/128

3

NSZRahman Sresi: Adn birinci ayetini oluturan Allah Tealann isimlerinden

olan Er-Rahman kelimesinden ve ifade ettii manadan almtr.

Cabir (r.a)tan; Efendimiz (S.A.V) buyurdular ki:

[Rasl Ekrem, Rahman Sresini bandan sonuna kadar cinlere okumutur.Onlar da kemal-i edep ve huu ile dinlemilerdir. Ben onlara Rahman Suresiniokurken, mealen;

Ey insanlar ve cinler! yleyken Rabbimsin nimetlerinden hangisin!yalanlarsnz? ayetine geldiimde onlar;

Ey Rabbimiz. senin nimetlerinden hibir eyi inkar edip nankrlketmeyiz., ancak sana hamd ederiz. cmlesini sizlerden daha gzel bir biimdesylyorlard.] (Ed-Drrl-Muhtar. 7/690)

Ayrca Er-Rahman Sresinde, Beyheknin Hz. Ali kerremallah vecheh ve

radiyallah anha dayand

rd

bir hadiste buna Arusl Kuran (Kuranin gelini)nam dahi verilmitir. (Hak Dini Kuran Dili. Elmall Hamd Yazr. Cilt.7, S.4658)

[Sayn okuyucum; Cenab- Hak Esmal Hsnadan (gzel isimlerinden)biri olan Er-Rahman ismine bal bana bir sure dzenleyip ifade ettii manayen geni ekilde bizlere aklamtr. Biz de bu derin manalar az daha aklamayaalarak sizlere yeni ufuklar amaya altk.

neallah okuma gayretini gstererek sonuna kadar okuyabildiginizde, hayatabaknzn ve deeryarglarnzn mspet ynde deitiini grebileceksiniz.

Bilindii gibi dinimizin bir zahir (d), bir de batn (i) yn vardr. Genelde

tatbik ettiimiz dini faliyetler zahir manalar itibariyle kullanlmaktadr. Bu yzden desnrl bir sahaya sdrlmaktadrlar.

Oysa slam, Mertebe-i Muahammediyye ile kemale ermi ve btnmkemmellii ile hayat sahnesinde yerini almtr. Ne yazkki sadece maddemertebesinde tatbik edilmeye allan slam dini dar bir ereve ierisinde skpkalmaktadr.

slama ve Hz. Raslllah (S.A.V) Efendimize yapacamz en byk gzellik veyardm, o muazzam sistemi, kendine yarar en geniekilde anlamaya alarak, fiilyaptrmlarn tesinde, fikr ve idraki genileme ve gelimeyi salayarak tatbik etmeyealmamz olacaktr.

Sevgili okuyucum, bu kitabn oluumunun her aamasnda emei ve hizmetigeen kiileri sayg ile yadet, gemilerine hayr dua et. Allah (c.c) gnlnde feyzkaplar asn.

lahi, bu kitaptan meydana gelecek manevi haslay evvela Hz. Muhammed(S.A.V) Efendimizin ve bu gnlere kadar gelen silsile-i linin ruhlarlarna hediyeeyledim kabul eyle ya Rabbi. Amin.

Necdet ARDITerzi BabaTEKRDA

B R N C B L M


4/128

4

E R R A H M A N S R E S NN

M E A L V E Y O R U M U

er-rahman suresiKuran- Kermin 55inci sresi olup, 78 ayettir. Mekke devrinde nazil

olmutur.

Rahman kelimesini ok kullanyoruz. Gerek haliyle rahmet olmakla birlikte,geni manada zel haliyle neler ifade ediyor, neler demek istiyor, onlar anlamayaalacaz ineallah.

euzbillahimineeytanirraciym

bismillahirrahmanirrahiymi

Kuran Keriym Rahman Suresi 55. sure 1-6 ayetleri

er rahman (1) allemel kurane (2) halekal insane (3)allemehl beyane (4) eems vel kamer bihusbanin (5)vennecm veecer yescdani (6)

Rahman (1) kuran allem/muallim, retti. (2) insan halketti,(3)beyan/konumay ona/kendisine allem/retti. (4)ems/gne ve kamer/ay (hareketleri) hesab ile/a gredir. (5)

necm/kaynaklanan, yldz, bitkiler ve ecer/aalar sucud/secde ederler (6)

Rahman olan Allah Kuran retti.nsan- halketti, ona konumay retti.Gne ve ayn hareketleri bir hesaba gredir. Bitkiler ve aalar Onun buyruunaboyun eerler.

Bu ayetlere tekrar dnmek zere, birka Rahman isminin getii yerlere deksaca bakalm.

Daha sonra da Kuran- Kerimde geen Rahman ayetlerini kendibnyeleri iersinde incelemeye alacaz.

Hepimizin bildii gibi, her zaman okunanBesmele-i erifede de, Fatihayerifede de Rahman ismi vardr.Kuran Keriym Taha Suresi 20. sure 5. ayet


5/128

5

er rahman alel aristevaRahman ar zerine istiva ettiRahman ar istiva etti (yani yceltti, ykseltti).

Kuran Keriym Mlk Suresi 67. sure 3. ayet

ma tera fiy halkrrahmani min tefavtinrahmann halkettiinde tefavt/bozukluk/noksanlktan era/gremezsinRahmann halkettiginde bir bozukluk, noksanlk gremezsin.

Kuran Keriym Meryem Suresi 19. sure 18. ayet

kale inniy euz birrahmani minke in knte tekyyeninniy/kesin ben eer takva/saknan isen, senden Rahman ile (na)

istiaze/snrm dedi,.(Meryem) eer Allahtan saknan bir kimse isen, senden Rahmana snrm

dedi,.

Kuran Keriym Al-i imranSuresi3. sure 49. ayet

feenfhu fiyhibu halde fiyhi/iine (hu/kendisi hakknda) nefh/flerim...(sa amurdan Bir ku sureti yapp) iine fliyeceim...(Meryeme flenen ve kua flenen aslnda Nefes-i Rahmanidir.)Ben sizin iin amurdan kuekli gibi birey icat ederim, sonra ona frrm,

Kuran Keriym Har Suresi 59. sure 22. ayet

hvallahlleziy la ilahe illa hvealiml aybi veehadeti hverrahmanrrahymhve/O Allah zat ki, la ilahe illa hve/kendisinden baka ilah olmayangaybi/grlmeyeni ve ehadeti/grlnenide alim/bilen,hve/O Rahman Rahimdir.O grleni de grlmeyeni de bilen, kendisinden baka ilah olmayan

Allahtr. ORahman ve Rahimdir.

Kuran Keriym Furkan Suresi 25. sure 59. ayet


6/128

6

errahman fesel bih habiyrenRahman ki, bu halde bih/onun ile haberdar (ona haberi olana) sual/soru

etRahman haberi olan birisinden sor

Bu Ayeti Kerimede fesel (sual et, sor veya aratr) ifadesi ok dikkatekicidir.

Biz de bu kelimenin manasn imkan dahilinde aratrmaya ve anlamayaalacaz.

Rahman (lgat manas): Dnyada her canlya (mmin, kafir ayrtetmeksizin), herkese merhamet eden, rzkn veren Allah diye geer.

Rahman: Esmal Hsna (Allahn gzel isimleri) sralamasnda,balardadr.

Rahman: Mertebeler itibariyle,Amaiyyet,Ahadiyyet,Uluhiyyet veVahidiyyetten sonra gelen mertebenin addr.

Rahmaniyet: simlerin ve Sfatlarn gerek yzleri ile meydana geliindenibarettir, diye izah olunmutur.

Hadis-i Kudsde;

Knt kenzen mahfiyyen fe ahbibt en urafe fe halaktl halka liurafe bihi.mahfiyyen/gizli kenzen/hazine idim,bu halde en uraf/irfan olunmam ahbebtu/hub, muhabbet ettimbu haldebihi/o ile (bu) uraf/irfan olunma iin halk ettim.

Ben gizli bir hazine idim, bilinmekliimi arzu ettim ve bu halk halkettim.(Kendi varlm hud zevki ile mahede etmek istemesi)

Eshab- Kiramdan, Ebu Rezin El Ukayli (R.A) Raslllah (S.A.V.)Efendimizden:

Eyne kane Rabbina kable en yehlkal halka?

(Rabbmz, bu alemleri halketmezden evvel neredeydi?)diye sordu.Onlar da cevaben(Kane fil amai ma fevkahe hevau ve ma tahteha hevae).(Altnda ve stnde hava olmayan bir amada idi)

Hadis-i erifte:nn li-ecide yetini rh-errahman min kablil yemeni.Rahmann kokusu (Nefes-i Rahman) bana yemen ynnden gelmektedir.

Yukarda bahsedilen oluumlar idrak ve mahede eden varlklar olmasa, yani

bunlar anlayanlar olmasa hepsi yok hkmnde olacaklar idi. te bu yzden, idrak vemahede sahibi olan Halife (nsan) zuhura geldi.


7/128

7

Kuran Keriym Zariyat Suresi 51. sure 56. ayet-i kerimede:

ve ma halaknel cinne vel inse illa liyabdunive illa/ancak, istisna bana ibadet/kulluk etsinler iin/diye cinleri ve

insanlar halkettim.Cinleri ve insanlar ancak bana ibadet etsinler diye halkettim.

buyurulmutur.

rfan ehli ayet-i kerimede geenliyabduni kelimesini;liyarufn Beni bilsinler (batn manas itibariyle) ekliyle de ifade

etmilerdir.

Ksaca belirtmeye altmz yukandaki ifadelerden, zahir ve batn btnalemlerin ve idrakli, anlayl, uurlu varlklarn zuhura getirilmeleri, Cenab- Hakknkendisinin bilinmesi, tannmas ve idrak edilmesi iin olduunu anlamaktayz.

nsanolu, bu seyrine Adem (a.s) ile balayp Muhammed (a.s) iletamamlamtr.

Ancak gnmzde bu hakikate mazhar pek az irfan ehli kalmtr. Dierleri tamtersine, insanolu bugn iinde bulunduu delalete tarihinin hi bir devrindedmemitir.

Allahn (c.c) Zat isimlerinden ve bu sureye de isim olmu olan Rahmankelimesinin ve mertebesinin iinde bulunan ince manalar anlamaya alarak, uhudzevki ile mahede ederek, Allah yakynen tanma ve bilme yolunda epey mesafe kat

cdeceimizi ummaktay

m. Gayret bizden, ltuf Ondand

r.Az yukarda belirtilen hadis-i erifte;Leecede nefesirrahmani min kablel yemeniRahman nefesini Yemen kable/cihetinden elbette eced/vcud ediyorum.Ben nefes-i Rahman Yemen cihetinden duyuyorum.

Bu hadis-i erifte ifade edilen mana; zahir itibariyle bakldnda,Yemen illerinde Veysel Karani iinBen onun kokusunu Yemenden alyorumekliyle ifade edilmitir.

Batn manas itibariyle de yle ifade edilebilir:Vcd, Akl- Klln sa taraf;imkan ise Akl- Klln sol tarafdr.

Adem, Akl- klln sureti veHavva Nefs-i Klln suretidir, ki Akl- klln glgesinden meydana geldi.Bu muhtelif alemlerin douu,

Akl- Kl ile Nefs-i Klln izdivalarndan meydana gelmitir.Kuran Keriym Meryem Suresi 19. sure 52. ayet-i kerimede:Ayet-i kerimede:

ve nadeynah min canibitturil eymeni ve karrebnah neciyyenve Turun eymen/sacanib/yanndan Ona/kendisine nida/seslenmi


8/128

8

ve neciyy/gizlice sylei, mnacaat, konuma olarak onu/kendisinikarreb/yaklatrmtk.

Ona Trun sayanndan seslenmi ve konumak iin onu yaklatrmstk.

Ksaca ifade etmek istersek;

burada belirtilen Trun (Tur Dann) sa tarafndan sesleni,Akl- Klln Akl- cze zat mertebesi itibariyle seslenitir.

Seyr-i slk: Hak yolcusunun Museviyet mertebesi itibariyle, kendi nefsdanda ulamas lazm gelen Eymen (sa) tarafndaki Vadidir.

Varlbir ember olarak dnelim.Bunu ortasndan bldmz zaman

-yarsAkl- Kl,-yansNefs-i Kldr *(1)

*(1) Bu hususta Mbarek Geceler ve Bayramlar isimli kitabmzn Mirac

blmnn ikinci ksmnda daha geni izahat vardr.

Dier bir ifade ile;-yars vacibve-yars da mmkinattr.

Vacib, kadm olan ezeli varlk;mmkn ise sonradan meydana gelen,

imkan dahilinde olan (mmkinat) varlk alemidir.te burada Yemenden maksat;

bu mevcudatn Akl- Kl (sa) tarafdr,Nefs-i Kl (sol) tarafdr.

Efendimizin Yemenden Rahmann kokusunu alyorum,demesi;Akl- klden (sa taraftan), Zat- Ulhiyetten Nefes-i Rahman

duyuyorum, demesidir.

Sa tarafn mensuplarHakikat-i Munhammed uygulayclar;sol taraf mensuplar ise,vehim ve hayal uygulayclardr.

Bu hakikat iersinde sa mensuplar, sa el ile yemeklerini yerler.Vehim ve hayal mensubu batllar ise, bulunduklar halleri icab (gya

medeniyyet ifadesi diye) sol el ile yemek yemektedirler.

Gerekte sa el, giri;sol el ise, kiin kullanlr.

Yaplm olunan hareketler mensuplarnn mertebelerim ak olarak meydanakoymaktadr.

Musa (a.s) mucizatndan olan yed-i beyza (beyaz el) mucizesini yerigelmiken ksaca anlamaya alalm.

Kuran- Keriym Araf suresi 7. sure 108. ayetinde, bu hadiseyi yle beyanetmektedir.

ve nezea yedeh feiza hiye beyda lin nazriyne


9/128

9

veyedeh/kendisinin yed/elini nezea/ekip kardbu halde en nazr/bakanlar iin hiye/o o vakit ki beyda/bem beyazd

(oldugunu grdler.)Elini kard bakanlar bem beyaz, oldugunu grdler.Ve elini -cebinden- kard, o hemen bakanlar iin bembeyaz -bir nur- kesildi

Burada hangi elin karld belirtilmemekle beraber; sol el olduunda pheyoktur.

nk Nefsi Kl nurunu, Akl- Klden almaktadr. Baka bir ifade ileHakikat-i Muhammediden almaktadr.

Gerek byle olduundan, Musa (a.s) vcudunun sol tarafnda olan sol elinisa taraf olan Akl- Klnn iine sokmas; Akl- Klden nurunu almasdemektir.

te oradan ald nur ile nurlanmasyla darya kardnda elinin parlakolmas, Hakikat-i Muhammedi nuruyla aydnlanmas demektir.

nsann elinin aydnlanmasndan sonra; aklnn da aydnlanmasgerekmektedir, ki bu da Hakikat-i Muhammedye, Akl- kle ulamaklammkn olabilmektedir.

Kuran, Cem esma ve sfata cami olan zattr. u taayynat ki, Zat-Ulhiyetin varlnda hayalat ve ryadan ibarettir.*(2)

*(2) A. Avni Konuk Fussul Hikem erhi

Kuran dediimiz zaman;Kelam- Kadm Cenab- Hakkn kelamn, kraat edilen (okunan) kitabn

anl

yoruz. Bu ifade geneldir.z ifadesi ise yukarda belirtilen cemi esma ve sfata cami olan zattrifadesiyle belirtilen hakikati ok iyi dnmemiz gerekmektedir.

u taayynat ki (yani bu varlklar ki), Zat- Uluhiyetin varlnda hayal veryadan ibarettir.

Gerekten grdmz btn bu varlklar, lahi Zatn varlnda hayal veryadr; ve bizim yaadmz u hayat da, hakikaten rya hayatdr.

Hz. Raslllah bir baka hadis-i eriflerinde:

ennasu neyamu feiza mate entebihe buyurmulardr.Yani insanlar uykudadr, ldkleri zaman uyanacaklardr diye ifadeedilmitir.

Yalnz buradaki lm, zannettiimiz gibi fiziksel lm deildir.Fiziksel lmle lmek yani zaruri lmle lmek, bir baka hayal alemine yani

hayali kabire gemektir.

Burada bahsedilen lm, lm- ihtiyaridir. Kii ne zaman ki kendinefsinden isteyerek lecek ve kendi varlnn hakikatini idrak edecek ki, ancak ozaman ryadan uyanm olabilecektir.

te bu dnyada ryadan uyanp gerek aleme geebilen ok az kimse vardr.Her birerlerimiz rya aleminde, bir baka ifade ile, hayal alemindeyaamaktayz.


10/128

10

neallah Cenab- Hak gzmzn kaln perdesini vaktiyle aar da, kabregirmeden evvel gerek aleme girebiliriz.

Zaman zaman sizlere Abdlkerim Ciylinin nsan- Kamilindenve Muhyiddin Arabinin Fssl Hikeminden Rahmanla ilgili baz

blmleri de aktarmaya alacam.

(55/1) Er-rahman

Cenab- Hakkn bu sre-i erifeye Rahman ismiyle balamas ok bykifadeler tamaktadr.

Rahmann ne oldugunu bilemedikten sonra bu srenin zn vehakikatlerin! anlamamz mmkn olamyacaktr.

Her surenin eriat,tarikat,

hakikat,marifet mertebelerinden izah ve yaantlar vardr.

Bu sre-i erifin de yeri geldike bu mertebelerden izahna alacaz.

Kuran Keriym Furkan Suresi 25. sure 59. ayet

errahman fesel bih habiyrenRahman ki, bu halde bih/onun ile haberdar (ona haberi olana) sual/soru

et Rahman haberi olan birisinden sor

Rahman harfleri itibariyle incelediimizde,

( ) r/ra Rahmaniyet

( ) ha hayat

( ) mim Hakikat-i Muhammedi

( ) nun kudret nuru, olduunu

anlamamz zor olmayacaktr.

Rahman; Nefes-i Rahman hayata evirip,Hakikat-i Muhammediyyeyi kudret nuru ile ortaya karp

faaliyete geirmesidir.

Rahman Ebced hesab ile incelediimizde ortaya kan say19

olmaktadr. yleki;( ) r/ra 200

( ) ha 8( ) mim 40


11/128

11

( ) nun 50 = 298 (2+9+8=19)

Grld gibi ortaya Kuran- Kerimin ifresi olan 19 says kmaktadr.

Bunun ifadesi ise, 18 bin alemi bnyesinde toplayan nsan- Kamildir.Kendisine Kuran nazil olan, yani Zat tecelliye mazhar olan Hazret-i nsandr.

Cenab- HakkAmada iken, yani kendi varlnda, kendi kendinde iken , buvarlklar daha henz meydana gelmemi iken;

bilinmekliini istediinden, bir tecelli ederek Ahadiyyet mertebesinetenezzl ettiinde iki vasf ortaya kyor.

Bunun bir yn benliini yani enesini,bir yn de Hviyetini yani kimliini oluturmutur.

Buradan da Vahidiyyete tenezzl ederek;sfat- subutiyyeyi yani 7 sfatn1. Hayat,2. lim,3. rade,4. Kudret,5. Kelam,6. Semi,7. Basar

ve 8incisi mkevvenat, yani bu alemleri meydana getirmi olmaktadr.

te Vahidiyyette sfat- subutiyenin ve dier zati sfatlarnn ortayakmasyla Rahmaniyyet mertebesi meydana gelmi olmaktadr.

Rahmaniyette, btn varlklar (daha henz varlk sahnesine kmamolarak) kendi bilimsel ve birimsel varlklarn bulmaktadrlar.

Bu mertebe, isimlerin ve sfatlarn gerek yzleri ile meydana gelisindenibarettir*(3) diyen zat ne kadar gzel ifade etmitir.

*(3)Abdl Kerim Ciyli

Yani Cenab- Hakkn 99 esmas ve sfatlaryla birlikte, bunlarn gerek yzleriile meydana gelisinden ibarettir.

Kuran Keriym Kamer Suresi 54. sure 50. ayette

ve ma emrna illa vahdetn kelemhn bil basarve bizim emrimiz illa/ancak vahid/tek bir tpk lemh/(gz) krpmas el

basar/gz ile gibi/kadardr (anidir),

Bizim emrimiz bir gz krpmas kadar anidir,

zahen: Bizim emrimiz olmaz. lla bir emrimiz olur, yani Vahidiyyet


12/128

12

mertebesinden (birlik mertebesinden) bir emrimiz olur ve o gz ap kapayncayakadardr.

Bir baka ifade ile bu oluuma Tecelli-i Vahid denilmektedir.Her ne kadar Vahidiyyet mertebesinden olan bu emir gz ap kapayncaya

kadar diye ifade ediliyorsa da, bu izah sadece zahir ifadesiyle anlalaca gibi

deildir. Faaliyet sahasnda bu emirler zamana yaylr.

Kk bir misal verelim, bir tiyatro veya oyun sahnesinde perdenin almasylagsteri balar. Her oyunun kendine gre olan sresi bitince perde iner. Bu oluum birgz ap kapatncaya kadardr.

Adem (a. s) ile balayp alan, kyamete kadar srecek olan insanlk oyunununperdesi son gnnde kapandnda, bu oluum da bir gz ap kapanncaya kadargeen sre olacaktr.

Efal mertebesinde zuhura gelen fiiller bizlere gre olduka uzun olansrelerdir.

Hadis-ierifte:etteenni minerrahmani

yani teenni (acele ftmeden, ihtiyatl, akll)Rahmandandr.el aceleti mineeytaniacelecilik eytandandr.

Yce Allahn ilk rahmeti o dur, kiOnunla btn aleme Rahmet tecellisiyle, onlar kendi znden halk etti.

Yani bu alemde ne kadar varlk varsa, Cenab- Hak bunlarn hepsini kendiznden halk etti. Dolaysyla hepsine Rahmaniyetinden bir varlk verdi.

Netice itibariyle bu varlkta Haktan gayr bir varlk yoktur ve olmas dammkn deildir.

Zat- Ulhiyyet kemalatn uhud zevki ile bilmeye muhabbet ettiinde,muhiyt olduu sonsuz fezaya zuhur arzusunun ateiyle Nefes-i Rahmanisinignderdi.

Bu nefes neticesinde sonsuz fezada yani kendi latif vcdunda bek bek aakan Nefes-i Rahmani sonsuz alemlerin hlasasdr.

Nefis ise, onlarnbirimselliidir.Ve nefesin iddetinden hareket hasl oldu.

lim ehli bu nefese sehab- muzi yani parlak bulut tabir ederler.Bu bulut, zatn kendi zatnda, yine kendi zatna kendi zatyla vaki olan birtecellidir ve nefes-i Rahmani zatn ayndr.

Ebul Hasan Gari Hz. buyuruyor ki:[ Tenzih ederim u yce zat- alay ki, nefesini latif klp ona Hakismini verdi

ve nefesini kesif klp ona da halk ismini verdi. Hak kendi nefesini Nefes-iRahmani ile vasf etti. ]

Malum olsun ki, fezada nefh edilmi olan Nefes-i Rahmani Ulhiyyetinzahiri olan tabiat zerine vaki olur. Hem o Nefes-i Rahmaniyede zahir oldu.

Esma-i lahiyye Nefes-i Rahmaniyye ile zuhura kmazdan evvelbatndayd, yani habs idiler.


13/128

13

Bu alemler var olmazdan evvel gizli hazinede habs idiler. Yani kendi varlndagizli habs hkmndeydiler

te nefes-i Rahmani yayld zaman btn varlklar varolu gayelerinimeydana karmak iin faaliyetlerine baladlar ve kendilerine lazm olan

istihkaklarn talep ettiler.

Varlklarn zuhura kp eserlerini sergilemeleri ve istihkaklarn almalar iinnefesini nefh etti.

Bylece her varlk kendi aleminde varlklarn ispat ettiler.

Nefes-i lahinin marifetini murad eden kimse alemi bilsin. Zira nefsini bilenkimse, alemde zahir olan Rabbn bilir.

Kuran Keriym Mminn Suresi 23. sure 14. ayette

fetebarekellahu ahsenl halikynebu halde ahseni/en gzeli halk eden Allah teberak/ne yce, ne mbarektir.En gzeli halk eden Allah ne mbarektir.Bu alemleri bu mlk bylece en gzel ekilde zuhura getiren Allah (c.c) ne

gzeldir.

Ey salik, Hak yolunda Makam- Cem-l Ceme gelip, cmle Esma-ilahiyenin eser ve ahkam senden zahir olduu vakit;

sen, hakikatinle Hakol.suret ve zahirinle de halkol.

Hakkn btn mertebelerinin ahkam sende toplanm olmakla, sen suretilahiye zere bulunman ile btn halka Rahman olursun. Zira nsan- Kamilzahiri ve batn ile halka rahmettir.

S.A.V Efendimiz hakknda, Kuran Keriym Enbiya Suresi 21. sure 107. ayette

vema erselnake illa rahmeten lil alemiyneve illa/ancak alemler iin (e) rahmet olarak biz seni ersel/ gnderdikBiz seni ancak alemlere rahmet olasn diye gnderdikbuyuruldu.

ve nsan- Kamil Hakk ile halk camidir.Ve halkyyetiyle cem ayan ve ekvana, yani btn alemlere Rahmandr.

nsan- Kamil Hakkla halk birlemitir. Yani suret ile manay, halk ileHakk birlemitir.

Aslnda bunlar ayr eyler de deildir. Ancak genelde hayal aleminde

yaadmzdan; hayal ise var, yok; yoku, var gsterdiinden gerein tersinigrmekteyiz.


14/128

14

te biz tek alem olan bu varla, hayali gzle baktmzdan Hakk ve halkdiye ikiye ayryoruz.

nsan- Kamil bu hayal mertebesinden geipte hakikat mertebesineulatndan, Hakk ile halkn ayreyler olmadn mahede ettiinden, tek gre

ulap gerek tevhid ehli olmutur.

Rahmaniyyet mertebesine verilen zahiri isim Rahmandr.Bu mertebede Rahman ismi ile bir zellik almasnn sebebi, Hakka ve

halka balanan btn mertebeleri rahmet kapsamna almasdr.

Hakka balanan mertebelerdeki zuhuru ile halka nispet edilen mertebelerdezuhur etmi olur. Bylece Rahman btn mevcudata amil olan bir rahmet olur.

Rahmaniyetin bu ksa izahndan sonra sre-i erifedeki yolumuza devamedelim.

Kuran Keriym Rahman Suresi 55. sure 1-4 ayetleri

er rahman (1) allemel kurane (2)halekal insane (3) allemehl beyane (4)

Rahman (1) kuran allem/muallim, retti. (2)insan halketti, (3) beyan/konumay ona/kendisine allem/retti. (4)Rahman olan Allah Kuran retti.nsan- halketti, ona konumay retti.

Sre-i erifedeki ifadelerin daha iyi anlalabilmesi iin muteber tefsirlerin birounun mevzu ile ilgili blmlerini buraya dahil etmeyi dnmtk, ancakkitabmzn hacmi buna msait olmadndan Elmall Hamdi Yazrn on ciltlik

Kuran Dili tefsirinden mevzu ile ilgili yerleri yeri geldike konu edeceiz. Bylecemevzuumuzu daha iyi anlamak mmkn olacaktr. Allahtan (c.c) en ok ihtiyacmzolan akl ve gnl akl vermesin! niyaz ederiz.

(55/1)

errahman

Bu ayet hakknda Elmal Hamdi Yazr yle izahat veriyor:

[Rahmet ve sonsuz ihsan kaynap duran ve ondan dolay bir ismi de Rahmanolan Allah-u Tealadr. Arab dil bilgisi kurallarna dayanarak irab ynndenmpteda (kendinden sonra gelende haberi grnen) dr.]

Bu ayetin mstakil bir ayet olduuna bakarak, takdir edilen mptedann haberiolarakyle bir mana ortaya kar:

Allah Rahmandr veya Hverrahmanu(O Muktedir, Melik, Rahmandr.)

(55/2)

allemel kurane


15/128

15

kuran allem/muallim, retti.Rahman olan Allah Kuran retti. ifadesiyle genel manada ve herkesin

anlyabilecei ekilde bir izah tarz ile anlatlmak istenmitir. Bu ayeti kerimenin zahiriifadesidir.

Batnifadesi ise ok daha baka, ok daha engindir. Ksaca anlamaya alalm.

Rahman olan Allah Kuran retti.ifadesine karlk,gerekte ise, Kuran Rahmana retti,ekliyledir.

nk Kuran, zattr; daha evvelcede belirtildii gibi,Kuran, cemi esma ve sfat cami olan zattr.

smail Hakk Bursevnin tefsirinde de getii gibi, O (yaratlm) var edilmideildir.

Dolaysyla Rahman Kurana bir ey retemez, ancak Kuran retti.Yani esasen Rahman, Kuran talim etti.Kuran, Rahmana Rahmaniyetini

talim ettirdi, retti.nk Rahnmaniyet mertebesi zuhura gelmezden evvel Kuran, yani sadece

Zat-lahi mevcuttu.Kuran, zattr;Furkan, sfattr (farkllk alemidir).

KuranZat-lahi olduundan dolay- Rahman kendi varlndan meydana getirdi-ve Rahmana kendi hakikatlerini retti;-btn alemi Rahman sureti zere halk etti.

Rahman Zat- lahi olan Kuran talim etti, rendi ve Rahman almolduu bu zellikle insan halk etti..

Bu ayet hakknda, Elmall Hamdi Yazr yle izahat veriyor:[Allah rahmandr. Rahmetiyle, O Rahman Kuran rettiElmall burada Arapa gramer kaidelerine gre baz izahatlar verdikten sonra

Kurann retimi manasna gelince ayette alleme fiilinin yer almas, Kuranaizafe etmektedir.

Bu, Kurann yalnz lafzlarnn deil manasnn da ok stn bir tarz ifadeettiini gstermektedir.]

bn-i Cerir ve Hatimin, bn-i Mesuddan yaptklar rivayete gre;[Kuranda her eye dair ilim indirilmi ve her ey beyan edilmi ise de, bizim

ilmimiz onun tamamn kavrayacak durumda deildir. ]

Ama bni Abbas (r.a) da demitir ki:[Devenin ipi kaybolsa her halde onu Allahn kitabnda bulurdum, ]

Mrs de yle der:[Kuran evvelkilerin ve sonrakilerin ilimlerini iine almaktadr. ]

Bu ayet hakknda. smail Hakk Bursevi de Rhul Beyan tefsirinde yleaklama yapyor:


16/128

16

[ Kuranda btn semavi kitaplarn gerekleri ve hkmleri vardr. Kuranretmesi Allahn geni rahmetinin alametlerinden olduu iin, nce bu nimetizikretti ve yle buyurdu: Rahman olan Allah, Cebrail vastasyla Muhammed(S.A.V)e, Muhammed (S.A.V) vastasyla da mmetinin geri kalanlarna Kuran-retti. ]

Fethur Rahmanadl eserde yle dendi:[Kuran- Kerimin mahluk olmadna dair delillerden birisi de udur ki;

Cenab- Hakk onu yce kitabn elli drt yerinde zikretmitir. Fakat bu yerlerin hibirinde yaratma veya yaratmaya iaret eden hibirey sylenmemitir. nsan ise onsekiz yerde zikretmitir ve bunlarn hepsi onun yaratldna iaret etmektedir. Busrede de insan ve Kuran yan yana getirilmitir. ] (Ebu Suud)

Yukarda temas edilen mevzu zerinde ok durulmas lazm gelmektedir. Ancakbizler tefekkr yeteneimizin azlndan bu tr konular ilgi d brakmaktayz.

Dinimizin sadece fiillerle ilgili k

s

mlar

n

ve onlar

da artlanm

birer i eklinde,robotlam olarak tatbik etmee almaktayz. Bu izah ve ifadelerin biraz dahaalmas lazm gelmektedir.

Kuran, Zattr. Zat ise, mana ve srete camidir.Hal byle olunca Kurann cildi, kad, mrekkebi, zahiri mahluk;

batn ise Haliktr,

nsann da d (eti, kemii, sa, elbisesi) mahluktur.Yaratlm (var edilmi) hkm bu ynndendir.Batn (hakikati) ynnden ise mahluk deildir.

Hadisierifte;insan ve Kuran bir batnda doan ikiz kardetirbuyuruldu.

Kendimizi ok iyi tanmamz gerekmektedir. Yaratma kelimesinin hakikatini deok iyi anlamamz gerekmektedir. Bundan sonraki ayette ineallah bunlara daha genimanada temas ederiz.

(55/3)halekal insaneinsan halketti,nsan yaratt (halk etti)

Bu ayetin gerek manasm idrak edebilmek iin evvela Halak kelimesininhakikatini anlamamz gerekmektedir.

Kuranda halak, ceal, fatr, icad gibi kelimeler vardr. Tefsirlerdegenel olarak bunlara (yaratma, yaratk, yaratlmlk, yaratlanlar) gibi mana

verilmektedir.

eriat ve tarikat mertebelerinde doru ve geerli olmakla birlikte, hakikat ve


17/128

17

marifet mertebelerinde geerli deildir.O mertebelerdeki ifadeleri zuhur ve tecellidir.

Arifler Kamus-u Aktan (byk ak lgati) yaratma kelimesinikarmlardr. nk yaratma, ikilii zorunlu klmaktadr, ki bu, gerek tevhide

aykrdr.

eriat ve tarikat mertebelerinde Tenzih anlay geerli olduundan; buanlayta Allah (c.c) zaman ve mekan tesinde kabul edildiinden, ikilikolumaktadr; ikilikte ise, kolay bir anlay iinde, yaratan ve yaratlan vardr.

Hakikat ve marifet mertebelerinde gerek tevhid anlay olduundan,tevhid de ise ikilie yer olmadndan,yaratma olamaz, ancakzuhur olabilir.

Cenab- Hak, Hak( )esmasna

Hay ( ) ismi ile tecelli ettiinde

ona bir ( )lam ilave edince Halk( ) oldu.

Bylece alemler gizli hazineden zuhur etti.Hak ismi ile batn,halk ismi ile zahir oldu.

Bu oluum eriat ve tarikat mertebelerindeyaratma,hakikat ve marifet mertebelerinde zuhur ve tecelli kelimeleriyle ifade

edildi.Aslda ne ile ifade edilirse edilsin ancakilla Allahtr.

Bu alemlerin bir ismi de nsan- Kamildir.Grlen varln hepsi de ayettir.

Birimsel insan ise byk ayettir.

Hele hele o bireysel insan kendini tanyp bilmise, Zat tecellisinin zuhurmahalli olmutur.

Cenab- Hak, alemlerde esma ve sfatlaryla zuhur etmekte;insanda ise Zatyla zuhur etmektedir,

nsanda Zat tecellisi olduundan ne var alemde o var Ademdedenmitir.

Hadis-i kudside ifade edildii gibi;halakal Ademe ala sretihi

Ademi sretihi/kendi sureti zerine halk etti.Allah Ademi kendi sureti zere halk etti.


18/128

18

Yani kendinde bulunan btn zellikleri ve gzellikleri en geni biimde zuhurakard ve her mertebede ona mekan verdi, te bu vasflarda olduundan Halifeolabildi.

Kuran Keriym Tin Suresi 95. sure 4. ayette

lekad halaknel insane fiy ahseni takviyminlekad elbette gerekten/and olsun ki ahseni takviym/en gzel biimde

insan biz halk ettik,And olsun ki biz insan en gzel biimde halk ettik,buyuruldu.

nsann en gzel ekilde halk edilmesi demek; kendinde ilahi zuhurun engeni manada meydana kmas demektir.

Bu hakikati en gzel bir ekilde yaayan ve idrak eden ariflerden biri gnlnceyle terennm etmitir:

Seni bu hsn- vech ile grenler,Korktular Allah demeye dndler insan dediler

Dier bir arif ise :

Sen ona korkma de Kuran- natk.(konuan Kur an)Gnl Kabesine gir ol mutabk.Devreyle ol Kabenin etrafm.Devrederler bir gn gelir ems-i zatm.

Bu konuyu bu kadarla brakp yolumuza devam edelim.te Kuran cem esma ve sfata cami olan Zat olduundan,- evvela Rahmaniyetini retti.- Rahman da evvela mkevvenat,

sonra da zat tecellisinin zuhur mahalli olaninsan, grevi gerei meydana getirdi..

Elmall Hamdi Yazr bu ayet hakknda yle diyor:[Bazlar da Kurann iareti ile insan kelimesi ile Muhammed (S.A.V)

Efendimiz kasd olduunu sylemilerse de, hepsini iine almak zere insan cinsiolmas daha doru olabilir. Kurann retimine konu olan kamil insann kastedilmi olmas da dnlebilir. Yani Kuran retmek zere insan halk etti. ]

(55/4)

allemehl beyanebeyan/konumayallemeh/ona/kendisine allem/rettiOna konulmay retti.


19/128

19

Cenab- Hak insan halk ettikten sonra, allemehul beyan (beyan retti.)-Yani btn rettiklerinin hakikat-i ilahi olduunu- ve bu kendisinde bulunan zelliklerini de bir bakasna aktarabilmeyi

beyan retti (retmesini retti).

Mesela, hakikat asndan deerlendirildiinde;1 - Cenab- Hak Amaiyet halinde kendindeki zellikleri, kendi varlnda,

gizli olarak duruyorken,2 -bilinmekliini sevip alemleri halk etmeyi murad etti.

Bu bilinmekliin ilkmertebesi,3 - Ahadiyyetine tenezzl etmesiydi.Ahadiyyet yce Zatn tecellisinden ibarettir. Burada daha henz ne sfat, ne

isim, ne herhangi bir ey yoktur.Ancak inniyyeti ki (bu kendine dnk faaliyetleri ve kendine has

zelliklerini kapsar)

ve Hvviyyeti ki (bu da aleme dnk faaliyet sahasnn menseldir).

4 - Bu Ahadiyyeti ile tenezzl edip Vahidiyyetini sfat-subtiyesini meydana getirir.

5 - Bu Vahidiyyet mertebesinden de Rahmaniyetine tenenezzl eder.

Nasl ki, (tebihte hata olmaz) karanlkta sessiz hareketsiz duran bir insanndans iin tek delili solunumu ise, ylece Rahmaniyeti ile nefesini Nefes-iRahmani kendi varlnda yayp, bilinmekliini balatt.

nsan kendi iindeki bilgisini, ilmini, amacn, sanatn nasl ki nefes ilesunuyorsa,

Cenab- Hakda kendi Nefes-i Rahmansi ile bu bilinmekliini salyor.Ama Onun nefesi sadece manalar elbisesi olan kelimeleri deil, btn alemlerimeydana getiriyor.

Kendi varlnda gizli olan esma ve sfatlarn, iinde var olan btn zn,kendi iinden yine kendisi olan dna Huu diye nefes verip bu aleme yayyor.

Normalde nefes verildiinde hibir ey grlmez, ama soukta verilen nefesbuhar olarak grlr, ki uzay yani alem souktur, hatta ok souktur (-200 derececivarndadr).

Bu buhar bir aynaya kar verildiinde, ekilsiz olan buhar ekil alr, suretolarak grnr.

te bylece de Cenab- Hakkn z olan Nefes-i Rahman, alemaynasnda suretler olarak grnr.

Ayna ne kadar przsz, temiz ve parlak ise, o kadar gerek olarak varlyanstr, aynn gsterir, te en mkemmel ayna da insandr.

Simavna kads olu eyh Bedreddin Varidatnda:[Allah adem (yokluk) denilen, yoklua bakm ve Kn olsz ile emir

vermitir. O zaman yokluun iinden Allahn varln belirleyen ekiller, zuhurlar

belirmi ve birer ayna olmulard

r. te bu aynalardaki yans

may

gren gznsandr. ]*(4)*(4) Seyyid Muhammed Nur Varidaterhi. S.141


20/128

20

Biz sohbetimize devam edelim.Nasl ki insan ana rahminde meydana geliyorsa, ite bu feza dediimiz yerde de

btn varlklar Rahmandan doup zuhura gelmektedirler.Besmele (BSMLLAHRRAHMANRRAHYM) btn varlklarn

oluumunu anlatmaktadr.Nefes-i Rahman yle bir nefes ki, Vahidiyet mertebesinden kan,sonsuz ebedi, var olan bir nefestir.

Bir nefes ki, her kokusu Onu anlatr.

Kuran olan, cmle esma ve sfatlara cami olan Zat,-bu nefesle Rahmana Rahmaniyyetini retti.-Rahman da bu mkevvenat ierisinde insan meydana getirdi (halk etti)- ve ona beyan retti.Bu yle bir zellik ki; kendi zn, kendi rendii eyleri bir bakasna

retmeyi de retti, talim etti. Allemehul beyan ona beyan edildii gibi, beyan

etti. Beyann asl olan konuma, insann dier varlklara nazaran en belirginstnlklerindendir.

Mevlana HazretleriMesnevi-ierifesnde;manalar harf libasna brnerek ortaya kar diye izah etmilerdir.

te insan olu ne yazk ki bu ok deerli zelliini ok ok boa harcamaktadr.Kymetini bilenler ise, o kadar ok fayda salamaktadrlar.

Kuran- Kerm de ancakbeyan ile anlatlabilmektedir.

Mushaf-erife Susan Kuran; (Kuran- samid)nsana ise Konuan Kuran (Kuran- natk) denmitir.

Kuran- Kermin ve mana aleminin beyan ile izah edilip okunmas, insan iinen stn vasflardan balcasdr.

Elmall Hamdi Yazr bu ayet hakknda yle diyor:[Allah, Kuran retmek zere insan yaratt (halk etti) ve ona beyan

retti.Yani kendini, vicdan ve gnlnde meydana gelen duygu ve anlaylarm

bakalar

na a

k bir ekilde ifade etmek, maksad

anlatmak ve anlamak demek olankonuma ve dil nimetini belletti, ki ilmin elde edilmesi ve Kuran retiminimeti de bununla meydana gelir. ]

Hz Adem yaratldktan (var edildikten) sonra kendisine eyann isimlerininretilmesi sayesinde meleklerin bilemediklerini bildi. Onlarn ulaamadklarnaulat.

Peygamberlerinin nbvvvete nail olmalar, Allah tarafndan tebliyapabilmeleri, kitap getirmeleri, mmetlerin onlardan istifade edebilmeleri, hep beyanilmi sayesinde olduu gibi Kuran a ve Kurann tefsiri ve tercme nimetine

ulamamz ve ondan faydalanma derecemiz dahi o nimetten aldmz hisseoranndadr.


21/128

21

Ebus Suud der ki:[Ayette ifade edilen beyan retmekten murad; insan srf kendi beyanma

gc yeter klmaktan ibaret deil, onunla bakasnn beyann anlamak manasn daifade eder. nk Kuran retmek ancak onun zerinde dnp dolar.]

(55/5)

eems vel kamer bihusbaninems/gne ve kamer/ay (hareketleri) hesab ile/a gredir.Gne ve uyn hareketleri bir hesaba gredir.

Vahdet yaantsndaGne Hakikat-i lahiyeyi,Ay Hakikat-i Muhammediyyeyi,yldzlar ise, Hakikat-i Beeriyyeti ifade etmektedir.

Bunlarn her birerlerimizde faaliyete gemeleri, gnl fezamzn irfaniyetynnden faaliyete gemesi demektir.

te Nefes-i Rahmani btn fezay doldurup da alemler meydana geldiktensonra, ayet-i kerimelerdeki ifadeler, mana aleminden madde alemine inmi ve maddealemindeki oluumlardan bahsetmeye balam olmaktadr.

Gne ve ay hesapldr.Onlarn dnleri, hareketleri, var olular ka milyar sene srmtr?Hepsinin bulunduu ekliyle, bulunduu yrngeye yerletirilmesi hep hesap

iledir. O ilk sehab- muz (parlak bulut) yava yava kesafetlemi, paralarablnm, ve nihayet dnmler fezada ulv rakslar eklinde ebedi olarakbalamtr.

Bylece dnya- evvela hava,- sonra ate,- sonra su ve- sonra da toprak devresinde zuhura gelmitir.

Gerek gibi grnen yoklar; hayali var gibi grnmeye balamtr.Musavvir esmasnn zuhuru ile ayr ayr varlklar meydana gelmitir.

Elmall Hamdi Yazr bu ayet hakknda yle diyor:[nsanlarn kendileri iin pay almalar gerektiini yle ifade ediyor:

Binaenaleyh insanlar hesab iyi bellemeli ve bir hesap gnnn geleceim bilip onagre hesaba hazr olmaldr.]

(55/6)

vennecm veecer yescdaninecm/kaynaklanan, yldz, bitkiler ve ecer/aalar sucud/secde ederler


22/128

22

Bitkiler ve aalar Ona secde ederler.Bu dnya meydana geldikten sonra zerinde trl varlklarn hayat da balad.

Hayata balayanlarn bazlarndan olan yeilliklerin ve aalarn (ayet-i kerimelerinifadesiyle) secde halinde olduklarn reniyoruz.

Bizler ise onlara baktmz zaman, yeillikler ve aalarn ne yaptklarndanhaberimiz olmamaktadr. Ama bunlarn hepsi Rahmann varl ile meydanageldiinden, hepsinin mteekkil olmalar gerektii bir yer vardr.

Varlk sebebleri Rahman ve ilahlar Allah (c.c) olduu iin, onlar secdedirler,yescdan secde etmektedirler. Demek ki bizim anlayamadmz ekilde bunebatlar ve aalar secde halindedirler.

Kuran Keriym sra Suresi 17. sure 44. ayette

ve in min eyin illa ysebbihu bihamdihvelakin la tefkahune tesbiyhahmve hibir ey yoktur ki, illa/ancak, istisna hamd ile

ysebbihu/onu/kendisini tesbih ederlerve lakin onlarn tesbihlerini fekahet edemez/anlayamazsnz

Onu hamd ile tesbih etmeyen hibirey yoktur. Fakat siz onlarn tebihlerimanlayamazsnz.

Demek ki, bu yaamda alarak anlamamz gereken okeylerimiz var. Ayetteanlayamazsnz ifadesi ierisinde bazlarnz da anlar hkm vardr.

Her ne kadar biz onlar ayakta grsek de aslnda onlar secde halindedirler. Busecde ibadet manasnadr.

Varlklarnn hakikatini kendi mertebeleri itibariyle anladklarndan veyaRahman onlar bu alemde zuhura getirdiinden srekli secde halindedirler ve buhususta insandan daha ileri durumdadrlar.

Muhyiddin-i Arab Hz. bir ifadesinde yle belirtmektedir;[ -En ok ibadeteden madenlerdir.

- Onlardan biraz geride nebatlar;- onlardan biraz geride hayvanlar;- nihayet gelime ilerledike ibadet azalmakta, bylece insanlar en az ibadet

eden varlklar olmaktadrlar. ]

Bu oluum tabii oluumdur. Ancak insanolu gerek bir ekilde eitilirse,alemde ne kadar varlk varsa ibadet ynnden hepsinin stne kar.


23/128

23

Oluum mertebeleri iinde madenler tecelliyatn kaynana en yakn olmalar

nedeniyle, srekli secdedirler.Madenler nebata dntnde bir mertebe daha uzaklam oluyorlar.

Ahsen-i takvimden esfel-i safilne doru uzaklayorlar.

Nebatat hayvanata dnt zaman bir mertebe daha uzaklam oluyorlar.Uzaklatka da ibadetleri azalyor.Nihayet insana ulaldnda, insan da tam bir hayal ve vehim iinde

yaadndan Cenab- Hakk unutuyor. Gaflette kald srece btn varlklar iindeen az ibadet eden insanolu oluyor.

te kim ki kendisini bu hayalden kurtarrsa, hakikati ve gerei anlarsa,dierlerinin hepsinden fazla ibadete ynelir, ki Esfel-i safilnden yine ahsen-itakvme doru ykseliini balatm olur.

Elmall Hamdi Yazr bu ayet hakknda yle diyor:[Ve necim; yani Arzdan zuhur edip de sak (kaln kk) olmayan nebat,

emenVe ecer; sak (kaln kk) olan aa secde ederler.

Allah Tealann iradelerine zuhurlar itibariyle boyun eerler. Kanunlarkarsnda elastikiyetle istedii vaziyeti alrlar. O halde insanlar da isteyerek, Allahnemirlerine boyun bkerek, nimetlerine kr iin secdeyi bilmelidirler.]

(55/7)

vessemae refeaha ve vedaal miyzaneve refeaha/O refia/irtifa, ykseltmitir, sema/g ve vedaa/yerletirdi,

koydu, ihdas etti, miyzan/tarty, vezni. O, g ykseltmitir, tarty koymutur.

Biri zahir biri debatn olmak zere iki sema/gkykseltilmitir.

Kuran Keriym Mlk Suresi 67. sure 3. ayette

elleziy haleka seba semavatn tbakansemavat yedi kat olarak halk eden elleziy/o zattrGkleri yedi kat zere halk eden Odr diye ayette belirtilen zahir

gkyzdr.

Yere ge smam mmin kulumun gnlne sarm ifadesiyle hadis-ikudsdebelirtilen ise, insan gnl olanbatn gkyzdr.

Zahir gkyz yedi kat (tabaka) olduu gibi,gnl gkyz de yedi tabakadr.

Bunlar yedi nefis mertebeleridir.Birinci tabaka Nefs-i Emmaredir.


24/128

24

Dierleri; levvame, mlhime, mutmeinne,radiye, merdiye, safiye diye isim alrlar.

Gerek bir eitim ile bu mertebeler alr. nsan hakiki benliin! ve kimliimbylece tanmaa balar.

Gnl gn ve beden arzn (topran) adaletle korumak iin tartykoymutur.

Her mertebede, o mertebenin gerei olan ilmi almak, daha fazlasnyklememek iin tarty koymutur

Mevddi bu ayet hakknda yle diyor:[Tm mfessirler mizan kelimesindenadalet anlamn karmlardr.Bu koca kainat iindeki bunca varlk ve fezada dolaan saysz yldz, gezegen

v.s. adalet ve denge zerine kurulmu bir nizama tabi klnmasayd, bu kainat birsaniye bile ayakta duramazd. Nitekim milyonlarca yldan bu yana kainatn ayaktadurmas bu geree ahitlik etmektedir.

nk hava, su, toprak ve dier unsurlar arasnda uyum salanmam olsayd,hayatn devam etmesi bir yana yaamak bile mmkn olmazd.]

(55/8)

ella tatgav fiyl miyzanihaydi/artk miyzan/tart hakknda tagay/haddi tecavz etmeyin,Artk tartda tecavz etmeyin,

O halde siz de mizanda (terazide) eksiklik, yani yanllk yapmayn. Teraziyi,ly tam hakkyla tartn.

Cenab- Hak insann halk ediliini yle mkemmel bir ekilde tamamlamtr ki,ruhi ve nefsi tm dengelerini adalet zere Esma-i lahiyenin zuhurlar olarakgerekletirmitir.

Elmall Hamdi Yazr bu ayet hakknda yle diyor:[eriat ve kanuna tecavz edip de haddinizi amayasnz. Tartsz yahut maddimanevi tartda taknlk etmeyesiniz de Allah-u Tealann emirlerine, hkmlerineitaat ve hukukla riayet edesiniz. ]

(55/9)

ve ekymul vezne bil kst ve la tuhsirul miyzaneve vezni/ly kst/kstas, adalet ile ikame/yerine getirin doru yapn,

ve miyzan

/tart

y

ahser/hasret, hsran, eksik tutmay

n.Tartmay doru yapn, tarty eksik tutmayn.


25/128

25

Mizann- adalet,- tart veya- hak olarak defa zikredilmesi,

nsan- Kamilin gayesi olan seyrini anlatmaktadr,

1 Ahsen-i Takvim zere gerek deeri, z, hakk olan Zat-lahidevar ediliidir.

2 Esfel-i Safiline iniidir.Buras insan olarak hakk olan alemleri en latifinden en kesifine kadar

hakkal yakyn mahede etmesi, renmesi ve Zat- lahinin ona insanolmann hakkn vermesidir.

Kulluk mertebesine inerekbilinmekliini en ince noktasna kadarretmesi, Hak olarak iyiyi ve kty de gstermesidir, insan bunlar kendinde

btnletirmeli, birleyebilmelidir. Cenab- Hak kendini sevmenin hakkn buradavermektedir.

3 - Yeniden Ahsen-i Takvime ykselii.Btn bu bilgileri edindikten, talim ettikten sonra Zat-lahinin hakkn

vermek; Esfel-i Safilinde kalmamak gerekir.Tm zdlar birlemi olarak bu alemde Zatn hkmn yerine getirmektir.Dier bir ynden, gaflette yaayan insana bir uyardr,ilk var ediliinin (Hak zere) venefaht nn hakkn vermek iin nce

slamiyete davettir.Gafletten eriata gei iin bir ardr.

Allah-u Teala mizan koydu:

Cennetve cehennem de bir mizandr.Bu ayet-i kerime eriat mertebesinde yaayanlara bir davettir.

Hakszlk ve taknlk edip btn slam abidliktedir, bedenin ibadetindedirdeyip, ikinci bir gaflete dmemek iin bir uyardr.

Rahmani gaflete dmemek iin bir uyardr.

Seyr-i slka baladktan sonra dnya ve ahiretten geen salik fenafillahaulatktan sonra tekrar (belki de en byk gaflet olan) bu fenafillahta kalmaarzusunu yenmek iin bir uyardr.

Muhammedliin hakkn vermek iin bir ardr,

nsan- Kamil olarak marifet ilmini hakk olanlara hakkyla vermek iin birardr.

1 - lk mizan kelimesi semalardan sonra zikredilmektedir.

Burada semaayn zamanda akln da semasdr.nsann akl bandadr. Ba ise yksektedir.

Yani Allah (c.c) onu ykseltti ufkunu, idrakini ykseltti, at.Yani ey gaflette yaayan kii! Uyan! Bak, sana bu kadar akl verdim. Kendi

hakkn yeme! Bir seyrin var, yola soyun ve bala!Denmek istenmitir.


26/128

26

2 - Ve mizan koydu; bu ikinci mizan, artk iki mizan arasndakimertebelere hakszlk etmeyin, taknlk yapp orada oyalanmayn.

Akl tayan ba semaya ykseltilmi, ama onu tayan beden ise, yerebasmaktadr. Her ikisinin de hakkn vererek seyrinize devam edin diye ayette uyar

vardr.

3 - nc mizan, artk seyri tamamlamak iin bir uyardr. Tarty adaletletutun, dorultun ve eksik yapmayn, deniliyor.

Burada artk seyrini tamamlayan salikebatn ve zahir;dnyave ahiret,eriat ve marifet arasnda dengeyi, hukuku salayn. Hi birinin hakkn eksik

vermeyin.Zlcenaheyn iki kanadn da hakkn veren ancak ykselebilir.

Dnz, sapasalam, dosdoru bu alemde;iiniz Hakile daim dolu olsun.

Bu mizanlardan sonra, bu hakk da yerine getirdikten sonra bizi yine batnndanzahirine gndermektedir. Bu husus hemen bir sonraki ayette gayet ak

belirtilmektedir.

Elmall Hamdi Yazr bu ayet hakknda yle diyor:[Ayarsz tart kullanmayn, hem de tartarken insaf ve adaletle, dosdoru ttn.

ster sz ister fiil olsun, her hususta tartma iini adaletle yapn. Kendiniz iin tartarkende dier taraf ar tutmaynz. Hepsinde terazinin dilini doru ttnz ve tartyaksatmayn, eksiltmeyin. Teraziyi kt niyetli kullanmak suretiyle ahirette mizannza

yazk etmiyesiniz diye, O Rahman mizan koydu ve ge ykseklik verdi.]

(55/10)

vel arda vedaaha lil enamive enam/canl varlklar iin arz/yeri vedaaha/onu yerletirdi, koydu,

ihdas ettiAllah yeri canl varlklar iin meydanc getirmitir.

Btn varlklar meydana gelince onlarn beslenebilecei bir mahal lazmgelmektedir, te yukarda da belirtildii gibi, yeillikler ve aalar secde etmektedirler.Onlar meydana getirdi ve hayvanlar da nebatlardan hayatlarm srdrr hale getirdi,insanlar da dier varlklardan hayatlarm srdrr hale getirdi.

Elmall Hamdi Yazrbu ayet hakknda yle diyor:[Arz alak gnll kld, aa serdi,Enam lgatta halk yahut cin ve insan yahut yeryzndeki

mahluklar demektir.]


27/128

27

(55/11)

fiyha fakihetn vennahl zatl ekmamifiyha/orada/hakknda fakihe/meyveler ve zatl ekmami/salkml,

tomurcuklu nahl/hurma aalar vardr.Orada meyveler, salkml hurma aalar vardr.

Orada meyveler vardr. Yani yeryznde meyveler vardr. Salkm salkmhurmalar vardr.

Her ne kadar burada dnya meyvelerinden bahsediliyorsa da ilimmeyveleri kasd edilmitir.

Yani bu dnyada yle ilim meyveleri vardr ki, mana aleminden yaniRahmann nefesinden salkm salkm sarkmaktadr. Yeter ki toplayalm,deerlendirelim.

Elmall Hamdi Yazr bu ayet hakknda yle diyor:[Onda birok meyve vardr. Hurma aac vardr. Meyvelerin iei, tomurcuu

vardr. Dallar kabuklar vardr.]

(55/12)

vel habb zl asfi verreyhanvezl asf/hububat sap habb/taneler, tohumlar

ve reyhan/rayiha, gzel kokulu.Taneler, gzel kokulu otlar vardr.

Taneler yiyene fayda verir, reyhan gzel kokuu ile evresini de faydalandrr,mest eder.

Tane kiinin kendi kurtuluu, hidayeti, seyri iin faydal olan ilimlerdir.Reyhan ise, kiinin evresindekilere seyirlerini kolaylatrc, bakalarna

faydal olabilecei ilimlerdir.

yle taneler vardr ki, ieklenmi, tomurcuklanm ve onlar kokulariersindedirler.

Yani o konuulan szler ierisinde, o sohbetler ierisinde yle ekirdekler,taneler, zler vardr, ki Rahmann neesinden, hakikatinden Rahman iekleriamaktadr.

Bu vahdet ieklerinde ne gzel kokular vardr. nsan mest eder.Bu ayet, Nefes-i Rahmann kokusu Yemenden geliyor diye geen hadisin

ifade edildii yerdir.

Elmall Hamdi Yazr bu ayet hakknda yle diyor:[Ve o imli daneler; buday, arpa gibi hububat ki, taze im yapraklar iinde

yetiir. Ve o yapraklar kuruduu zaman saman olur. Ve bu suretle hem kendilerindenistifade edilir hem de yapraklarndan.

Reyhan ki burnu temizler, asab ve ruha nee verir. Reyhan; gzel kokulu

demek olup, gzel kokulu otlarn hepsine byle denir. ]Bununla beraber bn-i Abbastan burada rzk manasna olduu da


28/128

28

nakledilmitir

(55/13)

febieyyi ala-i rabbiyk ma tkezzibani?

bu halde/yleyken Rabbinizin nimetlerinin hangisi ile kezzib/yalanlarsnzEy inanlar ve cinler! yleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini!

yalanlarsnz. ?

Kuran- Kerimde hibir srede, bu kadar ok ikaz ifade eden ayetler topluluuyoktur.

Rahmaniyyet, Rububiyyet mertebesine verdii zellikleri Rab da mlkyani efal mertebesine sunduunda, buradaki varlklar onlardan yararlandlar veyararlanyorlar.

Bu varl

klar iinde iki cins, bireysel uurlu varl

k vard

r, ki zaten hitap daonlaradr.Bunlardan birincisi olan insan ayn zamanda halife olarak da var

edilmitir.Cinler ise kendi alemlerinde, insann toprak olan beden varlndan daha latif

olan ateten halk edilmilerdir.

Aslnda her iki cins de Rablerine ibadet etmek iin var edilmilerdi.

Kuran Keriym Zariat Suresi 51. sure 56. ayette

ve ma halaknel cinne vel inse illa liyabdunive cinleri ve insanlarilla/ancak bana ibadet etsinler diye halkettimVe cinleri ve insanlar yaratmadm, ancak bana ibadet etsinler diye -

yarattm.-

Ne yazk ki kendilerine zahir batn her trl nimeti veren Rablerine kargenelde gaflet iinde olduklarndan, bu hitaba maruz kaldlar.

Rahmaniyyet mertebesinden izah edilen bu hadisede, efal mertebesininuurlu varlklarnn kendilerini terbiye eden Rububiyyet mertebesine pek de scak

bakmadklar anlalmaktadr.

Zahir ve batn her trl nimet iinde olan insan ve cin topluluuna yaplantekliflerin nefs-i emmarelerine zor gelenlerini inkar etmeyi kalkmalar, bu ihtaralmalarna sebep olmaldr.

Bu sre iinde 31 defa tekrar edilen ayet-i kerime herhalde tesadfi deildir.Bunlarn 10 ar adedi Rahmaniyyet, Rububiyyet, Melikiyyet (yani

efal) mertebelerininilmel yakyn,aynel yakyn veHakkal yakyn;

1 adedinin de kiinin kendinde var olan hakikat-i ilahiyyeyi yaamas


29/128

29

gerektiini ikaz etmekte olduudur.31 saysmn rakamlarnn yerlerini deitirirsek 13 olur. Bu say da

aleyhisselatu vesselam efendimizin ifre rakamdr

Yapmamz gereken ey Kuran- Kerimin hakikatlerim en iyi ekilde anlamaya

almaktr.Dikkat edildiinde bu ikazn ilk defa 13. nc ayette ifade edilmeye balandnda grmekteyiz.

Elmall Hamd Yazr bu ayet hakknda yle diyor:[Nimeti yalanlamak, inkar ile nankrlk etmektir. Nimetin nimet olmasn

inkar veya nimeti verene nispetini inkar veya her ikisini inkar manasn ifade eder.Mesela hem Kuran retiminin bir nimet olduunu hem de bunun Allah (c.c) in birnimeti olduunu inkar ederler. Var oluun, lisann, yerin ve gn, adalet ve mizannnimet olduunu inkar edenler de bulunmaktadr. Meyvelerin, yiyeceklerin vekoklanacaklarn nimet olduunu inkar etmeseler de Allah (c.c)a nispetini, aka veya

iaretle inkar edenler de oktur. Hitap ins ve cine olduu iindir ki, var edilmilerinhepsi buna dahildir.]

Rab isminin aklanmas da azarlama, iddet ifade etmektedir.Yani Ey o var edilmilerin gizli ve aikar iki ksmm tekil eden insanlar ve

cinler. imdi siz bunlar iittikten sonra Rabbinizin (Rahman Tealann) u dinleyipgrdnz trl nimetlerinden hangi birine yalan deyip de nankrlk edersiniz? Hi

byle bir nimete ve sahibine nankrlk edilir mi?Bunun iin Rahman Suresi okunurken dinleyenlerin her sefer bu ayetin

okunduunda, cinnilerin de dedii gibi; Hayr! Nimetlerinden hibir eyi

yalanlamay

z. Ey Rabbimiz sana hamd olsun!denmelidir.

smail Hakk Bursev bu ayeti aklarken yle bir hadis nakleder;[Cabir (r.a)dan yle rivayet edildi:Allah Rasl bize Rahman Suresini sonuna kadar okudu. Sonra da:

Bakyorum susuyorsunuz, cevap verme ynnden cinler sizden daha iyi.Rabbinizin nimetlerinden hangisini yalanlyorsunuz? ayeti kendilerine her

okunduunda, mutlaka yle cevap verirler:Ey Rabbimiz! Nimetlerinden hibirini yalanlamayz. Sana hamd olsun!]

(55/14)

halekal insane min salsalin kel fahharifahhar/balktan, pimi amurdan yaplan anak, mlek gibisalsal/n n ses veren kuru balktaninsan halketmitir.

insan pimi amur gibi balktan var etmitir.

Halakal insane yukarda nc ayette de gemiti.

(55/03) halekal insane

Burada (55/14) tekrarlanmasnn sebebi, insan dier ynyle yani bedenselynyle halk ediliini anlatmaktadr.


30/128

30

Bu trden izahlar birok ayette belirtilmitir. Yeri olmad iin biz sadece buayetle iktifa edeceiz.

Bu ayette (55/14) Ademin salsal/balk, amurdan halk ediliianlatlmaktadr.

amurdan halk edilen, insann heykeli yani bedensel yapsdr.

Yukarda (55/03) halkyyetinden bahsedilen ise, gerek insan- Kamil,gerek muhabbet ehli, ilahi tecelligah mahallidir.

Rahmaniyetin kendi bnyesinde meydana getirilen insan Nefes-ilahinin marifetini murad etsin, alemi bilsin.

Zira nefsini bilen kimse, alemde zahir olan Rabbini de bilir. Nefsini bilenRabbini bilirsz burada yanklanmaktadr.

Kim ki bu Rahmann varln, hakikatini idrak ederse; geni manada nefsinibilmi olur.

nk bir baka ifade ile nefes diye bahsedilen ey aslnda nefistir.Bu nefis de Hakkn kendi varl, kendi hakikatidir.

Burada nefes olarak ilahi varl dndmzde;nefis olarak da birimsel varlklar dnyoruz.

Nefis o eyin hakikatidir.Alemde her ne kadar varlk varsa (hayvandan, melekten, cinden, eytandan,

insandan) bunlarn her birerlerinin zellikleri nefs hkmndedir.Ancak bu nefs ifadesi daha ziyade insan iin kullanlmaktadr. nk bu

manann insanda en geniekilde zuhuru ve tecellisi mevcuttur.

te Nefes-i lahi, btn bu alemde Hakkn varl olduundan, lahiNefis olarak ortaya kmaktadr.

Nefes derken;

( ) stn ile okunursa, nefes olmaktadr.

( )cezm ile okunduunda nefs olmaktadr.

Kelimeler ayn, fakat harekelerin deimesiyle ifadeler de deimektedir. Ancakbu ifadelerin deimesiyle gerek deimi olmuyor, hakikat deiik ynleriyleaklanm oluyor.

lahi Nefs, Cenab- Hak, Vacibl Vcd Hazretleri btn bu varlklarmeydana getirmeden evvel, nce nefesini yani Nefes-i Rahmaniyi vererek bualemleri meydana getirdi.

nsann kendi iindeki gizli bilgi, sanat, ilim v.s. ancak nefes ile daryakt ve szlere brnd zaman bilinmektedir; nefesinden meydana kmaktadr,

yani insann gerek kimliinden, gerek varlndan meydana gelmektedir.

Hak yolunda yolculuk yapan kimsenin ulaaca yer de, ite bu kendivarlndaki gerek kimliidir.


31/128

31

Bu yolculuk esnasnda baz merhalelerden geer ve bilgiler toplar, cem eder.

1 - Birinci cem efal alemindeki ayrlklar bir araya toplamaktr.Grdmz tm fiillerin asl kaynann Cenab- Hak olduunu anlamaktr.

Murad- ilahi byle istedii iin, her ey bu ekilde cereyan etmektedir. lerinhepsini O dzenliyor.

Bu ekilde dnmeye, gerei anlamaya baladmz zaman, btn alemde tekg, tek varlk, tek enerji olduunu mahede edebiliyoruz. Efal alemini bnyemizde,idrakimizde toplam (cem etmi) oluyoruz. Bu da, Efal Cemdir.

2 - Bundan sonra isimler alemine Esmal Hsna bir bakma da manaalemine gemi oluyoruz. Btn isimlerin ayn varln deiik ifadeleri olduunumahede ettiimizde, isimleri toplam oluyoruz. Bu da Esma Cem dir.

3 - Sonra sfat alemine geilip btn varlklarn sfatlannn, O varln tek sfatolduunu mahede edebiliyoruz. Bu suretle de Sfat Cem gereklemi oluyor.Bunun iin bir rnek verelim:

nsan bir sofraya oturduunda nnde birok eit yiyecek ve iecekler bulunur.Tatls, tuzlusu, etlisi, meyvesi, v.s. nsan bunlar yedikten sonra btn bu farkl

yiyecekleri kendi bnyesinde toplam ve cem etmi olmaktadr.Her yemek de zaten eitli malzemelerin terkibiydi, bir nevi cem idi. insan

bunlar yemekle ceml cem etmi ve artk o farkl varlklar onlar yiyen insannbedeninin bir paras olmular ve hayatinin devamm salamlardr.

Yiyip iilen eyler i bnyede deiime uradktan ve terbiye edildikten sonrainsan terkibini meydana getirmektedir.

Elma yediimizde, o elmann baz moleklleri gzmz, baz molekllericierimizi, bazlar kanmz, v.s. oluturmaktadr, bir ksm da darya atlmaktadr.

te kim ki Ceml Ceme ulatysa, onun iin artk farkl varlklarkalmamaktadr. u kafirdir, u mslmandr diye ayrm kalmaz.

Her varlbir esmann zuhuru olarak grr. Bu grvahdet grdr.Ancak bu mertebeye ulaan kimselere has bir yaantdr.

eriat mertebesinde kafir, kafirdir; mslman da, mslmandr.Vahdet hukuku farkl bir hukuktur. Ariflerin kulland, gnl ehlinin, mana

ehlinin hukukudur.

Cenab- Hak bu alemi hayal zere var ettiinden, gerek vahdet hukuku bu

hayal aleminde geerli deildir. Bu var zannedilen alemde baklar ve bililer dehayaldir.

Yunus Emre Hazretleri yle diyordu:Yetmi iki millete bir gz ile bakmayan, erin evliyas da olsa hakikatte asi

durur.Yani o kii vahdet asndan bakmadndan, ayr ayr varlklar var kabul

ettiinden, irk ilemi olur. Hakikat aleminde bu gr hatal kabul edilir.

Raslllah (S.A.V) Efendimiz yle buyurmu:Ben mmetimin taa topraa ibadet etmesinden yani ak irkinden

korkmam, gizli irkinden korkarm.

te, kim ki Hak yolunda makam- ceml ceme gelip, cmle efal,


32/128

32

esma ve sfatlar toplamsa, artk bu gerei de idrak etmi olur.Btn isim ve sfatlar kendinde bulur. Kendi benliinde Hakkn varl, benlii

olduunu anladktan sonra, geriye kimse kalmaz. Btn mkevvenat kendinde bulur.Bunu yakyn bir ilimle bilmesi lazmdr.

te ceml ceme varan kimse btn bu alemdeki varlklarn hepsini kendibnyesinde toplam olur.Hakiki insan bu cemlerin topluluudur. Ancak bu dnya zerinde

yaadmz iin, bu dnyann malzemesinden olan toprak bedenden bir elbisegiydirilmiizdir.

Bu ayet-i kerimedeki (55/14)halkedili toprak beden elbisesinde,yukarda (55/03) bahsedilen halkyyet ise, hakikat-i insaniye ynnden

bahsetmektedir.

Ate, topraktan daha latiftir. Cinler ateten halk edilmilerdir.

Bir sonraki ayette greceimiz gibi, insann cine kar stnl, daha uzun birtekaml yolunun olmasdr. Esfel-i Safiline iniidir. Biraz daha kesafetleerekuygun alc bulduklar zaman insanlara kendilerini gsterebilirler. Ama bu grnhayali bir grntr.

Anlatmak istediimiz udur ki; insann surete (grntye) gelebilmesi iintekaml yolunun uzun olmasdr.

Dolaysyla insann seyri, yani Hakkn Zatndan ayrlp yer yzne gelme sresive mesafesi daha uzundur. Daha kemalli bir gidiat sz konusudur.

Bir bakmdan cinlerden ve meleklerden insann stn olmas bu yndendir.

Onlar insan kadar Rahmann zuhurunu mahede edip, seyr edemezler.Rahman teferruatyla bilemezler.

nsan seyrinin daha uzun olmas, onun Cenab- Hakk btn halleriyle idrak veihata etmesini mmkn klar.

Tekrar ayet-i kerimeye dnelim.nsann yukarda belirtilen (55/03) halk edilii, Rahmaniyet ynnden;

bu ayetteki (55/14) halk edilii ise, kiisel ve bedensel ynden izahedilmektedir.

Eer insann halk ediliinin sadece Rahmaniyet ynnden izah yeterliolmu olsayd, bu ayete gerek kalmazd;

ve tersine insann bedensel olarak halk ediliinin izah yeterli olmu olsayd,daha nceki halk ediliekli ve oluumu izah edilmezdi.

Demek ki insanda ok deiik zellikler bulunmaktadr.Rahmaniyeti itibariyle Ahsen-i Takvim (en gzel kvam)dadr.Bedensel ynyle de Esfel-i Safiline (aalarn aasna)

yani en u noktaya uzanabilmektedir.

te bu (amurdan halk ediliimiz) zelliimiz bizi kayna ve anas olan topraayani dnyaya muhabbete, aaya doru ekmektedir.

Dier latif ynmz Rahmaniyete, yukarya doru ekmektedir.


33/128

33

Hazreti Mevlana Mesnevi erifin basnda bu hadiseyi yle terennmetmektedir.

[Neyder ki:Beni kamlktan kopardklarndan beri iniltim kadn ve erkek herkesi alatt.

Ayrlk barm para para eylesin, ta ki ak derdini anlatabileyim.

Her kim aslndan uzak ve ayr kalrsa, o kavuma ann bekler durur.]

Yukarda kamlk diye bahsedilen mertebe Rahmaniyet tecellisi olanAlem-i Ervahtr.

Aslna olan itiyak, Hz. Mevlana bu beyitlerinde hakikat mertebesi itibariyleifade etmitir. Bizlerin de vatan hasreti ile yanan bir tarafmz vardr.

Hadis-i erifte belirtilen sla-i rahim (vatan ve akraba ziyareti) de batnynnden bunu ifade etmektedir.

te kim ki bu iki yn kendi bnyesinde dengelemeyi bilirse, ikisinin de faaliyetsahasn idrak edebilirse, salihlerlerden kurtulmulardan olur.

Hem dnyann hakkn (bedenin hakkn) vererek,hem de asliyetinin yani ruhaniyetinin hakkn vererek irfaniyet ile yaamn

srdrr.

Birincinin hakkn verirken er-Rahman hakikatini idrak etmi olur,ikincinin hakkn verirken de min salsalinin hakikatini idrak etmi olur.

Elmall Hamdi Yazr bu ayet hakknda zetle yle diyor:[ Salsal tngr tngr ses veren kuru amur demektir.

Fehhar iyi pikin saks yani fafur (porselen) gibi n n sesverecek kadar kurumu, hayattan o derece uzak kuru topraktr,

ki insann ilk k yeri olan arz, gnein scakl karsnda bu derecedehayattan uzak iken, Allah-u Teala ondan tavrdan tavra bir slale (soy) seerek insan

yaratt.]

(55/15)

ve halekal canne min maricin min narinve maric/dumansz/yaln nar/ateten cinleri halketmitir.

Cinleri de yaln bir ateten yaratmtr.

Cenab- Hak insann oluumunu yukandaki ayetlerde iki asl zerebelirttikten sonra, bu ayette de cinlerin oluumunu anlatmaktadr.

Ve grlen odur ki; cinlerin Rahmaniyet mertebesinde yerleri yoktur.Sadece zuhur mahallerinde yaantlar vardr.

Bu u demektir ki, insan mertebesine ulaamazlar ve Hakka yaknlklar okgerilerdedir. Belki bu yzden insanlar Rahmaniyet mertebesinden drmeyealrlar.


34/128

34

Yaln bir alev olan bu varlklarn ana malzemesinin zellii yakcldr.Kendilerinde baka unsurlarn olmay onlarda tek ynl bir hayat ortaya getirmekte

ve aralarnda ok eitli yaantlar bulunmamaktadr.

nsan ise,

- zat mertebesi (batn yn) itibariyle Allah ve Cami isminin zuhuru;- sfat mertebesi itibariyle Rahman isminin zuhuru;- esma mertebesi itibariyle Selam isminin zuhuru;- efal mertebesi itibariyle Melik isminin zuhurudur. ve- cismi itibariyle de, arlkl toprak olmakla beraber, kendinde (su, ateve

hava) bulunmaktadr.Yani kendisinde bir miktar cinn zellik de bulunmaktadr. Fakat cinlerde

insani zellik bulunmamaktadr.

Bu yzden insanlar hakikatleri itibariyle cinlerden ok stndrler. Eerinsanda ate dier unsurlardan daha ar basarsa, onda arlkl olarak cinn ahlak

yaants ortaya gelebilmektedir.

Onlarn hayat kaynaAziz, Cebbar, Mtekebbir esmalardr,insanda ise btn esma ve sfatlar mevcuttur.

nsanda mevcut olan vehim ve hayal cinlerin saldr blgesidir. Onlarntesiri altna girmemek iin vehim ve hayali gerek ilim ile ynlendirmekgerekmektedir.

Elmall Hamdi Yazr bu ayet hakknda zetle yle diyor:

[Cann ( ) nunun eddelenmesiyle cin demektir. Malih ilemilh gibi ikisi de vasftr.Burada insandan murad Adem (a.s) olduuna gre cann da cinin

babas demektir. Bazlar bunu Mcahidden naklettii gibi burada cann cinlerinbabasdr.]

Balang itibariyle btn insan cinsi salsalden yaratlm olduundaninsandan kast Adem (a.s) deil, insan cinsi olduu gibi,

canndan kast da cin cinsidir.

Kuran Keriym Hicr Suresi 15. sure 27. ayette

vel canne haleknah min kabl min narissemmi


35/128

35

ve cann/cinleri kabl/nceden semum/vcuda nfuz eden (sam yeli gibiyakan) zehirli scak nar/ateten haleknah/onu/kendisini halkettik,

Cinleri de daha nce zehirli ateten yaratmtkbuyurulduuna gre,demek ki Allahu Teala insan yaratmadan nce cann yahut cin denilen

mahluklar yaratmtr.

Burada maric iki mana ile tefsir olunmutur.Bazlar halis ate, dumansz safi alev demiler;

bazlar da dumanl bir ate demilerdir.

Velhasl biz insanlarn gzlerine adet olduu vehile grnmeyen, gizli bir takmhayat kuvvetleri, hayati unsurlar yaradlmtr ki, bunlara cann ismi verilmitir.

(55/16)

febieyyi ala-i rabbiyk ma tkezzibani?bu halde/yleyken Rabbinizin nimetlerinin hangisi ile kezzib/yalanlarsnzEy inanlar ve cinler! yleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini!

yalanlarsnz. ?

Kuran Keriym Zariyat Suresi 51. sure 56. ayet-i kerimede:

ve ma halaknel cinne vel inse illa liyabdunive cinleri ve insanlar illa/ancak, istisna bana ibadet/kulluk etsinler

iin/diye halkettim.Cinleri ve insanlar ancak bana ibadet etsinler diye halkettim.

buyurulmutur.

Bazlar bu ayette geen liyabudn kelimesini liyarufn olarak daifade etmilerdir.

badet ehli yapt ibadetlerin neticesinde, o ibadetinin irfaniyetine de ulamasgerekmektedir. Kemalat ancak byle oluur.

Cenab- Hakkm cin ve insanlara verdii en byk nimet ibadet veirfaniyettir.

ounlukla bu grevlerinde ihmallik gsteren cin ve insanlara bu grevlerihatrlatlmakta ve dier nimetlerle birlikte yalanlanmamas lazm geldii iddetle ihtaredilmektedir.

Elmall Hamdi Yazr yukarda ayn ayet getii iin olmal ki, buradaki 16.inciayet hakknda yorum yapmamtr.

(55/17)

rabbl merikayni ve rabbl maribeyni

iki merik/dounun Rabbidir ve iki marib/bat

n

n Rabbidir.O iki dounun da Rabbidir, iki batnn da Rabbidir.


36/128

36

Genel olarak bu ayet hakknda tefsirlerde zetle yle ifadeler vardr:En uzun ve en ksa gnlerde gnein doduu ve batt yerler deiiklik arz

etmektedir.te douda bu iki snr marikayni (iki dou),

batda ise maribeyni (iki bat) olarak ifade edilmektedir.

Bu ksa izahtan sonra biz bu ayetinbatini manasn anlamaya alalm.

ki dou ve iki batBu oluumlarn zahirde zuhur yerleri olduu gibi batnda da zuhur yerleri

vardr,ki dou veya doutan ikincisi gerek;tasarruf yaantsnda, Nur-u Muhammedinin bir bedenden, bir de ruhtan

(gnlden) douudur.Yani Nur-u Muhammediyi bedensel olarak alglamaya ve bedensel

mertebede faaliyete geirmeye almamz;

bir de ruhsal olarak (gnl mertebesinde) idrak etmeye ve faaliyete geirmeyealmamzdr.te bunlardan birisi salsaln mark,

birisi de yukarda bahsedilen ruhaniyetin markdr.

1 - Bedensel doan Hakikat-i Muhammedi;man etmek, namaz klmak, oru tutmak, haccetmek, zekat vermek, evre ile iyi

muamelede bulunmak, anne babaya kar hrmetli olmak, ocuklara sevgi vemuhabbet beslemek vs.

Bunlar yaparak yaayan insann beden gnei, arktan domutur. Bununakam da gzel olur. Gzel yaanan bir mrn sonu da gzel olur ki; buna da hsn

hatime (gzel son) denir.

2 - Ruhaniyetimizin, gerek ruhumuzun Hakkn ruhundan olduunu idrakettiimizde de ruhani mark yani (ruhani dou) gereklemi olur.

Bunun neticesinde hayatn bu istikamet zere sona erdiren kimse de ruhanibatya ulam olur.

ki dounun ve iki batnn Rabbi:Bedensel ve ruhsal dou;

bedensel ve ruhsalvar. Hakkn huzuruna eren, Hakka ulaan sondur.Bu hal ayrca dousuz ve batsz bir alemin de balangcdr.

Elmall Hamdi Yazr bu ayet hakknda zetle yle diyor:[O yaratc Rahman, yani yalnz insan ve cinin balangcndan yaratc olmakla

kalmayp, btn varlk ynlerinin hatta varlk ve yokluk nimetlerinin hepsinin sahibive btn tekaml (gelime) mertebelerinin Rabbidir.

Ayetteki iki dounun ve iki batnn manalaryle de aklanabilir:1 Gne ve ay bir hesap iledir. ayetinden anlalaca gibi gne ve ayn

doular ve batlar demektir.2 - Yukarda da denildii gibi yaz ve k mevsimlerinde gnlerin uzayp

ksalmasna gre olan doular ve batlar, en son noktalarn zikretmekle

aralar

ndakileri de iine ald

anla

lmaktad

r.Nitekim, btn dou ve bat Onundur. denildii vakit, bunlar arasndakalan btn ynler kastedilmi olmaktadr.


37/128

37

3 Nevi kastedilerek gerek gne ve gerek dierlerinin douu demek olabilirki bununla btn cisimlerin dou ve batsna iaret edilmi olur.

4 - Arzn yukarda da deinildii gibi krev olmas nedeniyle her yarsnanazaran bir dou ve batya iaret edilmi olur, ki bunda dou kabul edilen nokta daayn zamanda bat; bat kabul edilen nokta da dou olmu olur.

5 - Gne ve ay gibi grnen klarla, akl ve uur gibi grnmeyen klarndou ve bat noktalarna iaret olabilir, ki bunu bir ynyle nc ksma dahiletmek mmkndr.

Bunlardan hangisi olursa olsun asl kastedilen mana; Allahn var olan veolmayan btn nimetlerin sahibi ve yneticisi olduunu beyan etmektedir.

Grlyor ki bu ayetler hem nimeti hem kudreti hatrlatmaktadr.Nimeti tenbih kr gerektirir; kudreti tenbih de nankrle kar

knamay takviye eder.]

(55/18)febieyyi ala-i rabbiyk ma tkezzibani?bu halde/yleyken Rabbinizin nimetlerinin hangisi ile kezzib/yalanlarsnzEy inanlar ve cinler! yleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini!

yalanlarsnz. ?

nc defa tekrar edilen ayettebu defa da belirtilen ayetin hakikatini inkar edebilir misiniz?denmektedir.

Nasl ki zahir gneinin doular ve batlar varsa,

btn gneinin de doular ve batlar olduunu,her yeni gnn yeni oluum olduunu,btnda da her ulalan yeni bir mertebenin yeni bir dou ve kemal olduunu,

bu kemalatla Hakkn varln kendinde bulmaya baladn,bylece kendinde ilahi nurun sabah akam ldadn inkar edebilir misiniz?

diye ihtar edilmektedir.

(55/19)

merecel bhreyni yeltekyanimerecel bhreyn/alkalanan iki bahr/deniz - ulu kiitekane/birbirlerine tamamlarlar, mahir olurlar, mkemmel olurlar(Suyu ac ve tatl) iki denizi birbirine kavumak zere salvermitir.

(55/20)


38/128

38

beynehma berzahun la yebyanibeynehma/onlarn (ikisinin) aralarndaberzah/aralk/fasla, mani/engel, geit begaye/tasallut etmezler, saldrmazlarAralarnda bir berzah mani vardr birbirlerinin snrm amazlar.

ki deniz vardr ki birlikte akmakta olup aralarnda berzah olduundanbirbirlerine karmazlar, zelliklerim korurlar.

Bu denizlerin de zahiri vebtn vardr,zahiri yeryzndeki denizlerde birlikte olan ak,dieri (btn) ise, mana alemi ile ilgili olan aktr.

Bu aklar , be, elli sene deil, alemler durduka devam edecektir.

Bilindii gibi Fransz alimi Jacques Cousteau, Cebel-i Tark Boaznda dalyaparken bir aknt fark etmi.

Biri scak su, biri souk su; biri ac su, biri tatl su.

Birbirleriyle srtnerek geiyorlar ama birbirlerine karmyorlar, olduunufark etmi.

Bu oluum ayetin zahir manasdr. Eer aratrlsa dnyann daha bir okyerinde bu olguya rastlamak mmkn olacaktr.

Jacques Cousteau bir profesr arkadana bu yeni buluunu iftiharla anlatrkenarkada bunun yeni bir bulu olmadn, Mslmanlarn bu olgunun varln daha1400 ksur sene evvel bildirdiklerim beyan etmitir.

imdi gelelim bu deryalarn btndaki hakikatlerine; esasen bize nceliklelazm olan da budur.

Bu iki derya nedir? Niin birbirlerine gemez karmazlar?

te bu deryalarnbir tanesi Abdiyyet Ubudiyyet ,dieri ise Rabb Rububiyyet deryalardr.

Cenab- Hak kendi zatndan bu iki zellii derya- aleme yayyor, ki bualemin faaliyet sahas meydana gelsin.

Bunlarn biri olmazsa alemin de kymeti olmaz.

Alemlerin Rabb, kendi varlnda gizliydi, bilinmiyordu. Bu nedenle deyok hkmndeydi.

Ne zaman ki insan meydana geldi, yani o varl idrak eden birisi meydana geldi; ite o zaman bu alemlerin esas deeri bilinmi oldu.

Bu alemler evvela var edildi, fakat daha henz insan yok idi.O zamanlar Rabb deryas mevcuttu, fakat Abd deryas olmad iin

ak tek ynlyd.

Bu alemin, bu deryann varln anlayacak bir varlk lazmd. Dnya stneayak basan idrakli, uurlu bir varlk olmas gerek ki; dnyann varl, deeri ve onu

var edenin ycelii anlalsn. Aksi halde var olsa da yok hkmndedir.


39/128

39

rnein insann evinde bir hazine gizli olsa ve bu hazine bilinmese, o hazine evsahibi iin yok hkmndedir. O insan yaamn fakirlik iinde geirir. O hazine bilinse,onu bulan ve ancak deerini bilen bir insan olursa o hazinenin kymeti bilinir vedeerlendirilir.

Yukarda bahsedildii gibi(55/1-2-3) - -er rahman (1) allemel kurane (2) halekal insane (3)Rahman (1) kuran allem/muallim, retti.(2)insan halketti,(3)

Rahman Kuran talim etti, insan halk etti.

te insann var edilii; abdiyyetin douu, abdiyyet deryasnn aknnbalangcdr.

Rubbiyyet deryas ile Abdiyyet deryas o kadar i ie olmasnaramen hibiri dierinin hukukuna tecavz etmemektedir, kisinin de hukuku kendimertebesinde geerlidir.

Bunlarn birbirleriyle o kadar yakn ve mterek bir hayat aklar vardr ki,birbirlerinden ayrmak mmkn olmad gibi birbirlerine kartrmak da mmkndeildir. nk araya bir berzah konmutur ve o iki varlkta zellikleri itibarylasnrlarn bilmektedirler.

Kul (abd) gerek abd olduu mddete kendi hakikatini biliyor, idrak ediyor,

s

n

r

n

tan

ml

yordur.Rab da Rabln biliyor, snrn tanyordur.

Bylece bunlar birbirlerine zulmetmeden birlikte hayatlarnsrdrmektedirler.

Ayrca, kul gaflet halinde olup bu hakikatleri idrak etmemi olsa dahi yine de omertebenin gerei olan yaam ierisinde bu deryalar birbirlerine karmazlar.

Jacques Cousteaunun tespit ettii tatl ve tuzlu su akm ve bunlarn birbirinekarmadan yan yana aklar, Cebel-i Tarktaki olay bunun zahiri misalidir. Bu ilim

adam

bu ayetin sretini insanl

k iin tespit etmi. Ama esas murad onu insan

n kendivarlnda, vcud varlnda yaamasdr.Bu olay sadece Cebel-i Tark boaznda deil de, insann kendi boaznda

(iinde), znde, varlnda fark etmesi gerekir.

Rabbin deryas, sz ve kulun kulluk deryas da bu boazdan gemektedir.

Kul basit bir varlk deildir. O deryalar bnyesinde birletiren bir varlktr.Kelime-i ehadette Rasulllah (S.A.V) Efendimiz bize, bu iki derya olarak tantlmtr.

Ehed en la ilahe illallahve ehed enne Muhammeden abdhu ve Raslhu *(5)

*(5) Kelime-i Tevhid isimli kitabmzda geni malumat vardrEvvela Onun abdiyyeti (kulluu), sonra da Onun Rasll


40/128

40

vurgulanmaktadr.

Abdin ba evvela yerdedir, sonra gerek abd hkmne dndndeban alay illiyyine (yceliklerin ycelerine) evirir, yer yz beeriyettabiatndan kurtulup Ahadiyyete ular.

Bu byk bir itir ve bu sebeple bir bakma abdlk risaletten dahastndr. nk gerekabd olmadan, risalete ulalma mmkn deildir.

te bu abd yle bir deryadr,ki illa Allah olan Zat- Mutlak,Zat mertebesinden, abd ve risalet mertebeleri olarak,batndan zahire doru ebedi olarak akmaktadr.

Ve her mertebede, birlikte olduklar halde, yine de birbirlerinin snrlarn yanitecellilerini korurlar, karmazlar.

Kim ki bu hakikate eriti, ite o gerek kelime-i ahadeti mahede ilesyleyebilir ve ancak bunlar Abdullahlardr.

Dierleri ehl-i zahir ve ehl-i taklittirler.

te bu abd yle bir deryadr ki;meracel bahreyni yeltekiyan

yani yeryzne salnan, faaliyet sahasnda hayatn srdren iki denizibirletiren, yaatan bir varlktr.

Abdiyyet ve Rasllk yani terbiyecilik vasf Rablk yeryznde

hayatlarn srdren, kaynaklarnUlhiyyetten alan, asla birbirlerine karmayaniki deryadr.

Elmall Hamdi Yazr, bu ayet hakknda zetle yle diyor:[Berzah esasen iki ey arasnda bulunan engel ve ayrc snr demektir.

Corafya stlahnda, bilindii gibi iki deniz arasnda bulunan karaya denir. Berzahburada ya bu anlam ifade etmektedir, ya da kudretten herhangi bir snrmanasndadr. Aralarnda bir berzah bulunduundan dolay o iki deniz birbirinegemezler. O berzah ap da dierinin yerini igal edecek, zelliini ortadan kaldracak

bir zulm, bir tecavz yapmazlar, yapmaya meydan bulamazlar.]

(55/21)

febieyyi ala-i rabbiyk ma tkezzibani?bu halde/yleyken Rabbinizin nimetlerinin hangisi ile kezzib/yalanlarsnzyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini! yalanlarsnz. ?

Drdnc defa tekrar edilen ayettebu defa da belirtilen ayetin hakikatini inkar edebilir misiniz? denmektedir.

Yukarda az da olsa anlatlmaya allan zahir, batn oluumlarn hakikatini inkar

etmeden anlamaya aln ve faydalann, diye ikaz ve tavsiyeler vardr.


41/128

41

(55/22)

yahrc minhmel ll vel mercanlll/inci (parlak, ziyal, kymetli) ve mercan/kk inci

minhm/onlardan (ikisinden) harec/ihrac olur, karBu ikisinden de inci ve mercan kar.

Bilindii gibi denizden kan bir ok deerin yannda, inci ve mercan dakmaktadr.

nci istiridyelerin iinde oluur.Mercann ise deiik trleri vardr. Bunlar kayalklar halinde olduu gibi, bitki

trleri de mevcuttur ve genellikle ss eyas yapmnda kullanlr. Krmzs dahamakbuldr.

Acaba bu ayetle Cenab- Hakk sadece onlar zahiri anlamda m anlatmakistemi yoksabatn manalarn da anlayalm diye mi nazil etmitir?

Biz daha ziyade ayetlerin batn manalar zerinde durmaya altmz iinburada da batn ynn anlamaya ve anlatmaya alacaz.

Yukarda bahsedilen iki derya, bunlardan kan inci ve mercan, hangisihangisinden kmaktadr?

Abd denizinden kan inci,Rab denizinden kan da mercandr.

nci muhabbet ehlinin gz yalar

d

r.Muhabbet ehli gnl deryasnda, gnl aleminden Mahbub-u lahiyyeyeulamak iin inci gibi gz yalar dker, te o muhabbet ehli, an dkt gz yaincilerinin bir tek tanesi btn alemdeki incileri satn alr da geriye fazlas da kalr.Hakkn indinde arif ve ak kiilerin dkm olduu gz ya incileri bu kadardeerlidir.

Mana alemine (gnl alemine) dald zaman, abd,o deryadan (abdiyyetderyasndan) inciler karr.Rabb deryasndan da mercanlar karr. O mercanlar dall budakldr, te

bunlar da, dal ve budak salan vahdet ilmidir.

Cenab-

Hakk diyor ki:Ey kulum sen gz ya dkyorsun, ben de varlm sana feda ediyorum, sanasrrm ayorum, gnlm ayorum, sana vahdet ilminden veriyorum.

O, dall budakl (mercana) ekle zat iryan (zat tesir), yani; tesir al,cereyan veyahut ak denir.

Mercann krmz rengi ise kandr, candr.Rabb kuluna can vermektedir. Sen benim iin gz ya aktyorsun ama Ben

de sana o damarlarndan kan veriyorum.Bu kan bizim anladmz manada olan sulu kan deil, btn varlna sirayet

eden ilahi candr. Rahmaniyet candr.

yehrucu..... ikisinden de incive mercan kar, ancak o deryalardan inci ve


42/128

42

mercanlar karan kimseler gnl alemine dalan mana dalglardr.Tespih elinde, Allahn ismi dilinde, gecenin veya gndzn bir vakti o irfan

yolcusu, abd deryasnn gz pnarlarndan Mahbub-u Hakikinin gzelliimdnerek kard incileri karlnda, Rabb da ona Rabb deryasnn kaplarmaarak oradan irfan mercanlarn karmasn salar.

Bunlar kendisi iin nadide bir ss ve hem de irfaniyet yolunda paha biilmezmana hazineleridir.Zaman ierisinde yeri geldike ve talep edildike o inci ve mercanlardan kolye

yaplp, hak edenlere hediye edilir.

Elmall Hamdi Yazr bu ayet hakknda zetle yle diyor:Lisanmzda da mercann krmzs mehurdur. Bilindii gibi inci ve mercan

hem ss eyas olarak kullanlr, hem de ticaret nimetlerindendir.

(55/23)febieyyi ala-i rabbiyk ma tkezzibani?bu halde/yleyken Rabbinizin nimetlerinin hangisi ile kezzib/yalanlarsnzyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini! yalanlarsnz. ?

Beinci defa tekrar edilen ayette,bu defa da yine ok iddetli bir uyan sz konusudur. Hadi bakalm bu iki

deryadan kan inci ve mercanlar inkar edin, bu oluumlar inkar edin.

Eer gafletteyseniz Ey gaflet ehli ayaa kalkn ve uyann! Niye bu kadar sert

szlerle kar

lan

yorsunuz, arat

r

n bakal

m inkar edebilecek misiniz? Kesinlikle birey bulamayacaksnz. O halde teslim olun ve inkardan, gafletten vazgein.Vaktiyle o deryalardan inci ve mercanlarnz karmaya aln. lm

deinde son demlerinizde soracaklar; hani incileriniz? Hani mercanlarnz? O zamanelimizde, dilimizde, gnlmzde bir ey yoksa ne cevap vereceiz? Ya Rabbi umegul etti, bu megul etti diye vereceimiz cevaplar, mazeretler asla kabuledilmeyecek ve tekrar tekrar sylenen bu ikazlar hatrlatlacaktr. Allah keriymidrak hariym.

(55/24)

ve lehl cevaril mneat fiyl bahri kel lamive tpk lam/yce dalar gibifiyl bahri/bahr iinde/hakkndael cevaril mneat/cevari/akan, cari olan mnee/gemiler(kaleme alnmeyler) leh/ona (onun iin)Denizde yzen koca dalar gibi gemiler Onundur.

Yukandaki ayetlerde iki denizden sz edilmiti.Bu denizlerde dalar gibi giden gemiler, vcud tekneleri (gnller) de O

nundur.u gemi falann, u gemi filann diye gemileri sahipleniyoruz. Oysa bunlar geici

varlklardr.Varln tek sahibi lahi varlktr. Bunun dnda kimse hibir eye sahip


43/128

43

deildir. Fakat, Melik esmasnn bizdeki zuhuruyla geici olarak, her birerlerimizebaz mallar verilmi, biz ise, bunlarn kendi z malmz olduklarm zannetmiiz. Ancakbu mallar bize dnya nizam iin geici olarak verilmitir. Aslnda hi kimseninherhangi bir varl yoktur. Nasl olsun ki? Hakikatte insann kendi varl dahi yoktur.Bir tek varlmz var, o da Allahtr. Onun dnda baka bir eye ihtiya da yoktur. Bu

dnyann, alemin sahibi olmak istersen, sadece Allah de.

Denizde yzen koca dalar gibi gemilerbir baka manada;Benlik deryasnda enaniyetle yzen, koca dalar gibi iminefs-i emmare

sahibi kimlikler, gemilerdir. Onlarn dahi sahibi Allahtr.Ancak onlar bu hakikatten perdelidirler ve gemilerinin yani (vcut) gemilerinin

kendilerine ait olduunu sanp bylece byk bir zan ve hayale derler.

Yunus balnn karnnda yzdkleri halde, gzleri grmediklerindenkendilerini uurla deryada yzdklerini zannederler.

Vcud gemisi bir gn sahile vurduu zaman, yani tahta tabuta konduklar

zaman nasl bir batan karaya vurduklarn anlayacaklar, fakat ok ge olmuolacaktr, heyhat! Allah korusun.

Biz yine ayetin batn ynne dnmeye alalm. Allahn varln btnalemde bilen ve kemaliyle mahede eden sadece insandr.

Abdlkerim Ciyli Hz.nsan- Kamilisimli eserinde yle diyor:Bir okeyi zdm, bu dnyadaki bir ok srr idrak ettim (Yani bir ok inci,

mercan kardm). Ancak bir hususta tereddtte kaldm:nsan m Allahin aynas,

yoksa Allah m insann aynasdr?

Kim kimde kendini seyrediyor?Allah-u Teala m insanda cemalini seyretmekte,

yoksa insan m Allah-u Tealada cemalim seyretmekte?Bu hususta tereddtl kaldm demektedir.Gerek bir Hak yolcusu, Hakikat-i Muhammedinin abdiyyet ve

Rububiyet deryalarnda Hz. Muhammed teknesiyle dolamaktadr.

- Evvela Nuhun teknesine binen salik orada nefsinden necat bulmu olur.

- Daha sonra efal, esma, sfat, zat deryalarndan ina etmeye baladilim ve irfaniyet gemileriyle Nefes-i Rahmani rzgarlarnn iirmeye balad

yelkenleri ile Ulhiyet deryalarnda seyrine devam eder.

- Daha sonra sfat limanlarna, oradan esma, oradan efal limanlarnaurayarak gemisinin ambarlarn inci, mercan ve ahiret mallaryla doldurarak,gerektiinde ihtiya sahiplerine de hediye ederek uurlu bir yolculuk yapm ve oderyalar ve gemilerden istifade ederek tekrar asli vatanna dner.

Elmall Hamdi Yazr bu ayet hakknda zetle yle diyor:[Mneat iki mana ile tefsir edilmitir:1 - Bilindii zere ina edilmiler demektir ki, gemilerin inasnn ehemmiyetini

ve bunun Allahn bir nimeti olduunu gsterir. nsanlar tarafndan ina edilmi

olmas,

Kuran Keriym Saffat Suresi 37. sure 36. ayette


44/128

44

vallah halekakm ve ma tameluneve (oysa/andolsun) sizi ve amel ettiklerinizi Allah halk ettiOysa sizi de, yaptnz (bu eyleri) de Allah yaratmtr.

ayetine gre onlarn Allaha ait olmasna mani deildir. ]

2-smail Hakk Bursevi ikinci kkyle aklyor:[Yelkenler demek olan r kelimesi irann ouludur. Mneat

n su zerinde ykselip kendi halinde yryen gemiler manasna gelmesi uzak ihtimalolmad gibi, Mneatn mahlkat (yaratlmlar) manasna gelmesi de uzakihtimal deildir.]

(55/25)

febieyyi ala-i rabbiyk ma tkezzibani?bu halde/yleyken Rabbinizin nimetlerinin hangisi ile kezzib/yalanlarsnzyleyken Rabbinizin nimetlerinden hangisini! yalanlarsnz. ?

Altnc defa tekrar edilen ayette bu defa deiik bir uyaryaplmaktadr.Su stnde giden tahta veya demir gemilerin yannda, lahiyat deryasnda

yzen beden gemileri de olduunu ve hakikatte bu gemilerin nefis limanlarnda mdolat, yoksa Nur-u Muhammedi ykn m toplayarak, ilahi ak pazarlarndaal veri yaptklarn anlayp, vakit geirmeden, eer nefis limanlarnda dolayorsahemen o limanlar terk edip, ilahi limanlara snarak gven haline ulamasgerekmektedir. Yaplan bu ihtarlar o yndeki karar ve hareketinizi oluturmaya

yardmc olacaktr.

(55/26)

kll men aleyha faninaleyha/onun/kendisini zerine klle men/klls/her kimlikfani/yok olmakta Onn zerinde bulunan her kimlik fanidir.

Esma aleminin hakikatini belirten bu ayet-i kerimeyi daha derinden vehakkyla anlayabilmemiz iin, tecelli ve zuhur zincirini evvela tevhid-i efalmertebesi itibariyle idrak etmemiz gerekmektedir.

Bu mertebeyi idraklerimize sunan ayetlerden bir tanesini aada sunuyoruz.

Kuran Keriym Kasas Suresi 28. sure 88. ayette

kll eyin hlikn illa vecheh lehl hukm ve ileyhi turceuneilla vecheh/Onun/kendisinin vechi mstesna kll/her ey helak

olacaktrhkm leh/Onu/kendisinin ve ileyhi/Ona/kendisine irca/rcu dnd-

rleceksiniz.


45/128

45

Onun vechinden baka her ey helak olacaktr, hkm Onudur, Onadndrleceksiniz.

Bu ayet tevhid zincirinin tevhid-i efal ilk basamam ok muhteem ve akbir ekilde idrak ve basiretimize sunmaktadr.

yle ki: Ey ilahi hakikatleri aratran Hak yolcusu, ulatn u mertebedeeyiyyet yani eya dediin (bireysel uur d) her varlk yok olucudur.

Ancak bu yok olu varlklarnn ortadan kalkmas itibariyle deil, fakatvcutlarnn aslnda Hakka ait olduunu, onlarn kendilerine ait bir varlklarolmad cihetiyledir.

Yani onlarda var olan asllar itibariyle bir esmann zuhuru olduununsendeki idrak ve yaantsdr.

Bu hkm (ayrca btn hkmler de) El Hakm esmasnn zuhuru ile Onundur. Yani alemlerde oluan her oluum, bir hikmete bal olarak zuhurakmaktadr.

Ona dndrleceksiniz. Bu da gerek bir hkmdr. Yani daha evvelcekendinizi ayr ayr ve kendine has yaantlar olan varlklar zannederken, bu mertebedeo zanlarnzn elinizden alnarak size ait hibir eyiniz kalmayacak ve aslnza yani(isteseniz de istemeseniz de) Ona dndrleceksiniz,.

te gerek bir tevhid eitimi gren salik, bu safhaya ulanca tevhid-i efalbtn eyiyyetin Hakka ait olduunu idrak ve fehm eder, zerindeki emanetinisahibine iade eder.

Fakat bu hali idrak edemeyen kiilerin elinden her trl varlklar isteseler deistemeseler de zorla alnp, aslna dndrlrler. Ancak bu ok byk bir hsran veskt-u hayal olur. Allah muhafaza etsin.

Bylece eyiyyetin kendine ait bir varlklar olmadklar anlalnca, ortadakalan Hakkn vechinden baka bir gzellik deildir. te bu hkm de Onundur.

Hep kitab Hakktr, eya sandn,Ol okur kim, seyr- evtan eylemi

diyen kimse ne gzel sylemitir.

Eya sandn Hakkn kitabndan yani vechinden baka bir ey deildir.Ancak bu kitab okuyup vechini de seyr edebilmek iin (vatanlar seyr) yani ilahimertebeleri tahsil ederek yaamak gerekmektedir.

Bu ksa izahtan sonra daha iyi anlalabilmesi iin tekrar sradaki ayetimizegelelim.

(55/26)

kll men aleyha faninaleyhaonun/kendisinin zerine klle men/klls/her kimlikfani/yok olmakta Onun zerinde bulunan her kim lik fanidir.

Bilindii gibi burada geen men, (kim) demektir.


46/128

46

Yukarda incelediimiz ayette;[ey yani (eya) helak olacaktr,] deniyordu.

Yani maddi varlklar yok olacaktr.

Burada ise,[ kimlikler yok olacaktr, ] denmektedir.

Eyay idrakimizden kaldrdktan sonra, henz daha kimler, kimlikler halavarlklarn srdrmektedirler.

Bir st mertebeye gemek iin bu eyannkimliklerini, isimlerini, esmalarnve daha sonra uurlu varlklar da ortadan kaldrmamz gerekecektir.

Burada bir ifadeye daha ok dikkat etmemiz ve iyi incelememiz gerekmektedir. Vahdet hakikatlerinden ve srlarndan haber veren bu ayette, kll men

aleyha zerinde her kimlikten bahsedilmektedir. Acaba neyin zerinde?...

Tefsirlerde genel olarak (zahiren) dnya zerinde diye belirtiliyor ise deaslnda,Onun/Hunun zerinde yaniAllahn zerinde demektir.

Btn alemlerde ne varsa, hepsi Allah esmasndan zuhura geldiinden, buzat esmas btn varl ekiyor demektir.

Hal byle olunca, zerinde bulunan her eyiyyet ve meniyyet (kimlik)zaten asllar Hak olmas itibariyle btn varlklar Hakkn zuhurundan baka birey deildirler.

Bizim hayalimizden ve artlanmalarmzdan, sonradan var ettiimizeyiyyet ve meniyyet (kimlik)ortadan kalkp da fen yani fani olmakta veasllar o

09 sûre-i rahmân ve rahmâniyyet

Documents