108. a history of the modern world (1500-2000) adhunik jagacha ithihas

11
Published By K’Sagar Publications ‘Suvarna Shilpa’, 444/1 Shaniwar Peth, Adjacent to Rajmachikar Flour Mill, Near Dakshinabhimukhi Maruti Temple, Pune - 411 030. : 24450125, 24455435 Fax : 91-020-24499839 Email : [email protected] Website : www.ksagar.com A History of the Modern World (1500-2000) © Secured Marathi Version : AmYw {ZH$ OJmMm B{Vhmg (1500-2000) third Edition : 2011 Rights of the Marathi Version : K’Sagar Publications Printed at Kiran Process 187, Shaniwar Peth, Pune - 411 030 Typesetting K'Sagar Publications, Pune Cover Design K'Sagar Publications, Pune Price : 395/- All rights are reserved. No part of this version may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted, in any form or by any means, mechanical, photocopying, record- ing or otherwise, without prior written permission of the publishers.

Upload: harshal-gurav

Post on 30-Sep-2014

53 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: 108. a History of the Modern World (1500-2000) Adhunik Jagacha Ithihas

123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890

Published ByK’Sagar Publications‘Suvarna Shilpa’, 444/1 Shaniwar Peth,Adjacent to Rajmachikar Flour Mill,Near Dakshinabhimukhi Maruti Temple,Pune - 411 030.( : 24450125, 24455435 Fax : 91-020-24499839Email : [email protected] : www.ksagar.coml l l

A History of the Modern World (1500-2000)l l l

© Secured

l l l

Marathi Version :AmYwZH$ OJmMm BVhmg (1500-2000)l l l

third Edition : 2011

l l l

Rights of the Marathi Version :K’Sagar Publications

l l l

Printed atKiran Process187, Shaniwar Peth, Pune - 411 030l l l

TypesettingK'Sagar Publications, Pune

l l l

Cover DesignK'Sagar Publications, Pune

l l l

Price : 395/-

All rights are reserved. No part of this version may be reproduced, stored in a retrievalsystem or transmitted, in any form or by any means, mechanical, photocopying, record-ing or otherwise, without prior written permission of the publishers.

Page 2: 108. a History of the Modern World (1500-2000) Adhunik Jagacha Ithihas

S>m°. hþH$_M§X O¡Z, d^mJmÜ`j, BVhmg d^mJ,amOH$s` _hmdÚmc`, H$moQ>m AmU S>m°. H¥$îUM§Ð _mWwa,d[aîR> àdŠVm, BVhmg d^mJ, amOH$s` _hmdÚmc`,^rcdmS>m. _mÂ`m _Zmcm ^mdcoë`m, _cm ~m¡ÕH$ÑîQ>çmnQ>coë`m AZ² d¡Mm[aH$ÑîQ>çm éMcoë`m AmYwZH$ OJmÀ`mBVhmgmdarc J«§WmMo ho coIH$Û` hmoV.

BVhmg åhUOo JVH$mimV KSy>Z Jocoë`m amOH$s`KQ>Zm§Mr Jmoim~oarO, wÕmVrc O`-namO` d Ë`m§Mr_r_m§gm AmU H$V¥©ËddmZ amÁ`H$Ë`mªMr M[aÌ_mcH$m AerEH$ ê$T> YmaUm Amho. AmXaUr` O¡Z d _mWwa `m coIH$-Û`mMm "A hñQ>ar Am°\$ Xr _m°S>Z© dëS>©' hm B§J«Or J«§WàñVwVÀ`m ê$T> YmaUog N>oX XoUmam R>amdm. JVH$mcrZ AmUË`mVhr deofËdmZo amOH$s` KQ>Zm§Mo H$mcmZwén g§H$cZH$ê$Z BVhmgcoIH$ ~Zy nmhUmè`m§Mr \$m¡O AmO C^ramhV AgVmZm AmU Amnë`m~amo~aM Amnë`m _mJyZoUmè`m§Zmhr _wimVM MwH$sÀ`m Agcoë`m g§H$ënZoÀ`m Imoc

JVV T>H$crV AgVmZm, BVhmg åhUOo Zo_Ho$ H$m` AmUBVhmg-coIZ Zo_Ho$ H$go Agmdo, `mMm AmXe© dñVwnmR>MO¡Z-_mWwa m coIH$Û`mZo KmcyZ Xcm Amho. coIZm_mJo•deofËdmZo BVhmg coIZm_mJo• EH$ deîQ> ÑîQ>r AgUo

qH$~hþZm, AZoH$ MwH$sÀ`m ÑpîQ>H$moZm§Mr ^mD$JXu AgVmZmEH$ ZXmf ÑpîQ>H$moZ OnUo AJË`mMo AgVo. coIH$Û`mZoAmnë`m coIZmV hm ZXmf ÑpîQ>H$moZ gmVË`mZo OncmAmho.

JVH$mcrZ KQ>Zm§Mm amOH$s` BVHo$M Zìho Va,gm_mOH$ AmU gm§ñH¥$VH$ nam_e© KoVmZmhr Iao Va,BVhmg Á`mZo KS>dcocm AgVmo, BVhmg Á`mÀ`mgmR>rchmd`mMm AgVmo AmU Á`mcm Vmo Aä`mgmd`mMmAgVmo Vmo gm_mÝ` _mUygM BVhmgmVyZ Zo_H$m hadcocmAgVmo. coIH$Û`mMo coIZ `m gm_mÝ` _mUgmg H|$Ðq~Xÿ_mZVo. gmhOH$M, Ë`m§Zr chcocm BVhmg hm gm_mÝ`_mUgmg Z dgaVm chcm OmVmo AmU Ë`m_wioM VmoIamIwam BVhmg R>aVmo!

coIH$Û`mMm BVhmg coIZmMm ÑpîQ>H$moZ VH©$-~wÕrcm nQ>Umam AmU EoVhmgH$ KQ>Zm§À`m H$gmoQ>rdaCVaUmam Amho; AmU Ë`m_wioM Vmo ZXmf AmU `WmW©hrAmho.

coIH$Û`mÀ`m coIZmVyZ Ë`m§À`m JmT>çm ì`mg§JmMo,Ë`m§À`m dÛÎmoMo AmU Ë`m§À`m dÛÎmoÀ`m gImocVoMo Xe©ZOgo AmnUmg KS>Vo VgoM Ë`m§À`m g§ _V AmU Zînj-nmVr coIUrMm AmU coIUrÀ`m cmcË`mMm _ZmokAmdîH$mahr KS>Vmo• AmnUmg ^mdVmo. coIH$Û`mÀ`mcoIZmVyZ AmnUmg Ogo EH$m Aä`mgy BVhmg-g§emoYH$mMoXe©Z KS>Vo VgoM Ë`m§À`mVrc ccV coIH$hr AmnUmgR>m`rR>m`r oQ>Vmo.

Page 3: 108. a History of the Modern World (1500-2000) Adhunik Jagacha Ithihas

AmYwZH$ OJmÀ`m BVhmgmcm Ý`m` XoUmè`m, `mBVhmgmVrc ì`pŠV_Îdm§Mo dmñVddmXr MÌU AZ²ZînjnmVr _yë`_mnZ H$aUmè`m `m B§J«Or g§X © J«§WmMo_amR>r ^mfm§Va H$aÊ`mMo AmU `m J«§Wmcm `Wm`mo½` Ý`m`XoÊ`mMo H$m © m J«§WmÀ`m XOm© d JwUdÎmo_wio Iao Va, AdKS>~Zcoco! ho H$m_ _mPo _Ì àgÕ AZwdmXH$ lr. AZcH$mio `m§Zr n[al_nyd©H$ Ho$co Amho. BVhmg df`mVrcEH$ Á oîR> d Aä`mgy àmÜ`mnH$ S>m°. E_. ìhr. H$mio `m§Zr_yi hñVcIV VnmgyZ Ë`mV H$mhrhr MyH$ amhUma Zmhr,`mMr H$miOr KoVcr Amho. `m gd© nmíd© y_rda g§nmXZ-g§ñH$aUmMo Oo Aën-ñdën H$m_ _mÂ`m dmQ>çmg Amco Vo_r Wm_Vr, WmeŠVr AZ² WmJVr nma nmS>Ê`mMm à`ËZHo$cm Amho.

AmYwZH$ OJmÀ`m BVhmgmÀ`m Aä`mgmÀ`màmJVH$ AmU MH$ËgH$ ÑpîQ>H$moZmMo EH$ Zdo XmcZ_hmamîQ´ >r` dÚmÏ`mªZm AmU BVhmg df`mÀ`mAÜ`mnH$-àmÜ`mnH$m§Zm _wŠV H$ê$Z XoÊ`mMr Or g§Yr AmO_cm cm^cr Amho; Ë`m~Ôc coIH$Û`mMo G$U ì`ŠV H$aUod Ë`m§À`m kmZmg AmU BVhmg-g§emoYZ H$m`m©gA^dmXZ H$aUo, ho _r _mPo H$V©ì` g_OVmo.

AmncmM,

Ïhr. Eg. jragmJa(K'Sagar)

Page 4: 108. a History of the Modern World (1500-2000) Adhunik Jagacha Ithihas

BVhmgmH$S>o EH$ gmjonr —pÓQ>jon 21V "BVhmgm'Mm ~XcVm AW©

d^mJ nhcm

‡~moYZ AmU AmYwZH$ dMma1. ‡~moYZmMr nmÌd© y_r 29

V ‡~moYZH$mimMm CX` V ‡~moYZmMm AW©V ‡~moYZmMr H$maUo V BQ>crç ‡~moYZmMr O›_ y_rV ‡~moYZmMr d°eÓQ>Áo V ‡~moYZmdf`rMo H$mhr dmXV ‡~moYZmMm ‡^md V ‡~moYZ H$mimMo _hŒd

2. ‡~moYZ wJmMo eÎnH$ma 49V ‡~moYZ wJmMr nmÌd© y_r V ‡~moYZmMo wJV \$m›gIoarO BVa Xoemß_Yrc dMmadßVV ‡~moYZmMm ‡^md

3. wamon~mhoa ‡~moYZmMm ‡gma 694. g_mOdmXr dMmaYmaoMm CX` (_mäg©n ™V) 73

V EoVhmgH$ nmÌd© y_rV ‡maß rMo g_mOdmXr AmU À`mß¿`m gßKQ>ZmV _mäg©dmXr g_mOdmXV \$ÒQ>© BßQ>aZ∞eZc d g_mOdmXmMm dH$mgV \|$M g_mOdmX V O_©Zr_Yrc g_mOdmXV BßΩcßS>_Yrc g_mOdmX V ae`mVrc g_mOdmXV goHß$S>> BßQ>aZ∞eZc

d^mJ Xgam

AmYwZH$ amOH$maUmMm _yimaß1. wamon`Z am¡`-Ï`dÒWm 93

V wamon`Z am¡`-n’VrV pÏhEfim H$m±Jog (B. g. 1814-15)V H$m±Jog¿`m ZdmS>Ám_mJrc g’m›VV H$m∞›gQ>© Am∞\$ wamon

2. A_o[aH$Z am¡`H$mßVr d A_o[aH$Z am¡`KQ>Zm 108V ÒdmVßÕ` w’mMr nmÌd© y_rV A_o[aH$Z am¡`H$mßVrMr H$maUoV dgmhVtdÈ’ H$S>H$ YmoaUV am¡`H$mßVrMr VmÀH$mcH$ H$maUoV ÒdmVßÕ`mMr KmofUmV ~Q>emß¿`m An`emMr H$maUoV am¡`H$mßVrMo ÒdÍ$nV ÒdmVßÕ`cT>m H$s am¡`H$mßVr?V A_o[aH$Z am¡`H$mßVrMo _hŒdV A_o[aHo$Mr am¡`KQ>Zm V nwZamdcmoH$Z

3. \|$M am¡`H$mßVr d À`mZßVaMr n[apÒWVr 140V EH$ OdßV Amª`m`H$m V amOH$s` n[apÒWVrV gm_mOH$ n[apÒWVr V AmW©H$ n[apÒWVrV ‡~moYZm_wio Pmcocr OmJ•VrV \|$M am¡`H$mßVrMr VmÀH$mcH$ H$maUoV \$m›g_‹ o am¡`H$mßVr H$m Pmcr?V am¡`H$mßVrMr gwÈdmV V amÓQ¥>r` g oMo H$m ©V amOn[admamMo A`eÒdr ncm`Z V Zdo dY_ßS>i

Page 5: 108. a History of the Modern World (1500-2000) Adhunik Jagacha Ithihas

V ZÏ`m dY_ßS>imMr aMZm V dY_ßS>imMr H$m V 10 Am∞JÒQ>, 1792 Mm cmoH$jmo V w’mMr ‡JVrV gflQ>|~a_Yrc gßhma V Z∞eZc H$›Ïho›eZV Z∞eZc H$›Ïho›eZg_moarc AS>MUrV aäVaßOV gßKf©V Z∞eZc H$›Ïho›eZ d H$ yZ V H$m ©H$mar _ßS>iV Zonmoc`ZMm CX` V BOflVMr _mohr_V Zonmoc`ZMo gŒmmJhUV \|$M am¡`H$mßVrMm AmT>mdmV am¡`H$mßVrMr ‡oaUm XoUmao VŒdkV \|$M am¡`H$mßVrMo _hŒdV \|$M am¡`H$mßVrMo n[aUm_V Zonmoc`ZMo wJ (B. g. 1791-1815)V Zonmoc`Z¿`m CX`mMr H$maUo V Zonmoc`ZMm CÀH$f©V H$m∞›gwcoQ>Mr amOdQ> (B. g. 1799-1804)V Zonmoc`ZMo am¡`mamohU V wamonda dM©ÒdmgmR>r ‡`ÀZV AmW©H$ ~hÓH$mamMr n’VV "H$m∞p›Q>Z|Q>c gpÒQ>_'Mo An`e V _m∞ÒH$moMr _mohr_V ‡e`mer w’ V _ÃgßKmer w’V Zonmoc`ZMm AIoaMm H$miV Zonmoc`Z¿`m nVZmMr H$maUo V "H´$mßVnwÃ' Zonmoc`ZV Zonmoc`ZMo _yÎ`_mnZ V Zonmoc`Z wJmMo _hŒd

4. ~Q>e cmoH$emhrMo amOH$maU dnmc©_|Q>¿`m gwYmaUm 215

V nmc©_|Q> n’VrMr gwÈdmV V nmc©_|Q>Mo gwYmaH$V gwYmaUmdmXmg MmcZm V _wäV Ï`mnmamMo g_W©H$V MmQ>©ÒQ> Midi

d^mJ Vgam

Am°⁄moJH$sH$aU1. BßΩcßS>_Yrc Am°⁄moJH$ H$mßVr,

VMr H$maUo d n[aUm_ 231V Am°⁄moJH$ H$mßVrç AW© d Ï`mflVrV BßΩcßS>_Yrc Am°⁄moJH$ H$mßVrMr gwÈdmVV Am°⁄moJH$ H$mßVrMr d°kmZH$ nmÌd© y_rV eoVrjoÃmVrc _hŒdmMo ~XcV Am°⁄moJH$ H$mßVrV H$mnS> C⁄moJm_Yrc ‡JVrV dm\o$Mo BßOZç EH$ ZdrZ eäVrV nmocmX C⁄moJmV ZdrZ VßÃkmZV Zd VßÃkmZmVyZ aÒVo d H$mcdoZ_©VrV dmhVyH$joÃmVrc ZdrZ emoYV XagßMma joÃmVrc Zdo ‡`moJ d emoYV Am°⁄moJH$ H$mßVrMo n[aUm_V gm_mOH$ n[aUm_V amOH$s` n[aUm_V VŒd‡Umcrda n[aUm_

2. A_o[aH$m, O_©Zr, ae`m d OnmZ_YrcAm°⁄moJH$sH$aU 250

V A_o[aH$m V O_©Zr V ae`m V OnmZ3. gmopÏhEV ae`m d MrZ_Yrc

g_mOdmXr Am°⁄moJH$sH$aU 258V gmopÏhEV ae`mVrc Am°⁄moJH$sH$aUV MrZ_Yrc Am°⁄moJH$sH$aUV MrZ_Yrc eoVrdH$mg V MrZ_Yrc Am°⁄moJH$ dH$mg

Page 6: 108. a History of the Modern World (1500-2000) Adhunik Jagacha Ithihas

d^mJ Mm°Wm

amÓQó>-am¡` Ï`dÒWm1. EH$moUgmÏ`m eVH$mVrc amÓQ¥>dmXmMm CX` 269

V amÓQ¥>dmXm¿`m CX`mMr nmÌd© y_rV amÓQ¥>dmXmMm CX` V CXma_VdmXV CXma_VdmX, amÓQ¥>dmX AmU cmoH$emhrV qhgH$ amÓQ¥>dmXmMm CX` V emßVVoMm H$miV gßgXr` gßÒWmßMr Z_©Vr

2. BQ>cr d O_©Zr_Yrc amÓQ¥>dmX 275V nmÌd© y_r V BQ>crMo EH$sH$aUV BQ>cr¿`m EH$sH$aUm_Yrc AS>MUrV EH$sH$aUmcm nmofH$ AgcoÎ`m ~m~rV EH$sH$aUmgmR>r dmÒVddmXr —pÓQ>H$moZV VgË`m Zonmoc`ZMo ghH$m ©V _‹` BQ>crMo EH$sH$aUV ZonÎg d ggcrMo dcrZrH$aUV BQ>cr¿`m EH$sH$aUmMm eodQ>Mm Q>flnmV O_©Z gm_m¡`mMr ÒWmnZmV EH$sH$aUmVrc ‡VHy$c KQ>H$V nhcm dÎ`_¿`m cÓH$ar gwYmaUmV O_©Zr¿`m EH$sH$aUmMm gyÃYmaV M∞›gooca ~Ò_mH©$Mr C‘ÓQ>o d `moOZmV Vgam Q>flnmç \$m›g-‡e`mMo w’V EH$sH$aUmMo _yÎ`_mnZ

3. amÓQ¥>mß¿`m CX`m_wio gm_m¡`mßMo dKQ>Z 308V JrgMo ÒdmVßÕ` w’ (B. g. 1814-29)V Jrgcm nyU© ÒdmVßÕ` V ~opÎO`_Mo ÒdmVßÕ` w’

d^mJ nmMdm

gm_m¡`dmX AmU dgmhVdmX1. dgmhV Ï`dÒWm 323

V ZÏ`m OJmMo emofUV Am\$Ho$Vrc wamon`Z gm_m¡`dmXV n∞g\$H$ ‡XoemVrc wamon`Z gm_m¡`dÒVmaV _‹` d nÌM_ Ame`mVrc gm_m¡`dÒVmaV wamon`Z gŒmmßMm AVnydH$S>rc gm_m¡`dÒVmaV AQ>cmßQ>H$ _hmgmJa nma Jwcm_mßMm Ï`mnmaV A_o[aHo$Vrc Jwcm_JarMr ‡WmV Ame`mVrc namOV XoemßH$Sy>Z IßS> `mV ^maV V B©ÒQ> BßS> m Hß$nZrda gaH$mar Z ßÃUV MrZ V ~Q>e d MrZ `mßMo gß~ßYV nhco A\y$ w’V ~Q>Z d MrZ `mßMo w’V BVa Xoemßer Ho$coco H$amaV Xgao A\y$ w’V MrZ d A_o[aH$m `mßMo gß~ßYV MrZ d \$m›g `mßMo gß~ßYV MrZ-ae`m gß~ßY d OnmZ-ae`m w’V MrZ d OnmZ `mßMo gß~ßYV OnmZ V emoJwZ Ï`dÒWmV g_mQ>m¿`m gŒmoMr nwZÒWm©nZmV MrZ-OnmZ w’ V BßΩcßS>-OnmZ H$amaV ae`m-OnmZ w’V nhco _hm w’ d OnmZV A_o[aH$m-OnmZç dmT>Vo _V oX

Page 7: 108. a History of the Modern World (1500-2000) Adhunik Jagacha Ithihas

V \∞$gÒQ> wdH$ gßKQ>ZmV \∞$gÒQ> AW©Ï`dÒWoMr VŒdoV amÓQ¥>Ï`mnr gßKQ>ZmdmXV ZJ_ ÒdÍ$nmMo amÓQ¥>>V AW©Ï`dÒWm gwYma `mMo ‡`ÀZV \∞$gP__Yrc gmßÒH•$VH$ VŒdoV O_©Zr_‹ o ZmPrdmXmMr ÒWmnZmV dm`_a ‡OmgŒmmH$mMr KQ>ZmV hQ>ca AmU ZmPr njmMm CX`V ZmPr njm¿`m `emMr H$maUoV dm`_a ‡OmgŒmmH$mMm AÒV (B. g. 1930-33)V dm`_a ‡OmgŒmmH$m¿`m ËhmgmMr H$maUoV hQ>ca¿`m AßVJ©V YmoaUmMr d°eÓQ>ÁoV ZmPr O_©Zr¿`m naamÓQ¥> YmoaUmMr _ycVŒdo

4. MrZMr am¡`H$mßVrç B. g. 1949 475V H$mßVrMr nmÌd© y_rV gmÂ`dm⁄mßMm "cm±J _mM©'V ‡OmgŒmmH$mMr ÒWmnZmV Wmoa ZoVm _mAmo-Àgo-VwßJ

d^mJ gmVdm

OmJVH$ _hm w’o1. Xmo›hr _hm w’mßMm gm_mOH$ A›d`mW© 491

V gm_mOH$ A›d`mW©2. nhÎ`m _hm w’mMr H$maUo d n[aUm_ 495

V nhÎ`m _hm w’mnyduMr amOH$s` n[apÒWVrV nhÎ`m _hm w’mMr H$maUoV Am∞pÒQ¥>`mMr w’Imoar

2. gm_m¡`mßMo ‡H$maç dgmhVtgh AmU dgmhVtdZm 386V gm_m¡` Z_©VrMr ‡d•ŒmrV gm_m¡`mß_Yrc Ï`dÒWm AmU AÏ`dÒWmV ~Q>e gm_m¡`mMr C^maUr V c∞Q>Z A_o[aH$mV XjU Am\$H$m V BßS>moZoe`m V Am∞ÒQ¥>oc`m

3. gm_m¡`dmX, _wäV Ï`mnma AmU Zd-gm_m¡`dmX 400V emgZmMo Ï`mnmamdarc Z ßÃUV _wäV Ï`mnmamMo YmoaU V Zd-gm_´m¡`dmX

d^mJ ghmdm

am¡`H$mßVr d ‡Vam¡`H$mßVr1. EH$moUgmÏ`m eVH$mVrc wamon_Yrc am¡`H$mßÀ`m 409

V Owc°, 1830 Mr \|$M H$mßVr d VMo n[aUm_V B. g. 1848 Mr \|$M H$mßVrV B. g. 1848 _Yrc wamon_Yrc H$mßÀ`mV H$mßVrdarc wamonmVrc ‡VH$`mV B. g. 1848 ¿`m H$mßVrMo n[aUm_

2. ae`Z am¡`H$mßVrç B. g. 1917 Vo 1921 426V am¡`H$mßVrnyduMr ae`mVrc amOH$s` n[apÒWVrV ae`mVrc am¡`H$mßVrV _mM©, 1917 Mr H$mßVr d PmaemhrMm AÒVV 1917 _Yrc ~moÎeopÏhH$ H$mßVrV ae`mMr AmW©H$ nwZa©MZm

3. \∞$gÒQ> ‡VH$mßVrç BQ>cr d O_©Zr 446V BQ>crV \∞$gÒQ> hHw$_emhrMr ÒWmnZmV \∞$gÒQ> H$moU hmoVo? V \∞$gÒQ> ZoVm _wgmocZrMm CX`V _wgmocZr¿`m hHw$_emhrMr ÒWmnZm V \∞$gÒQ> VŒdo

Page 8: 108. a History of the Modern World (1500-2000) Adhunik Jagacha Ithihas

4. gß wäV amÓQ¥>gßK d _V oXmßMo ZamH$aU 562V gwÈdmVr¿`m H$mimVrc ‡`ÀZ V gß wäV amÓQ¥>gßKV gß wäV amÓQ¥>gßKmMo gXÒ`Àd d BVa ‡_wI _w‘oV gß wäV amÓQ¥>gßKmMo ‡_wI ^mJ V gd©gmYmaU g^mV gd©gmYmaU g oMo AYH$ma d H$V©Ï o V gwajm g_VrV AmW©H$ d gm_mOH$ g_Vr V dÌdÒV g_VrV AmßVaamÓQ¥>r` ›`m`mc` V gMdmc`V gß wäV amÓQ¥>gßKm¿`m ‡_wI deof gßÒWmV _V oXmßMo ZamH$aUV gß wäV amÓQ¥>gßKmg_moa Amcoco VßQ>oV gß wäV amÓQ¥>gßKm¿`m H$m`m©Mo _yÎ`_mnZ

d^mJ Zddm

dgmhVtMr _wäVVm1. c∞Q>Z A_o[aH$m 593

V c∞Q>Z A_o[aHo$Vrc CR>mdV c∞Q>Z A_o[aHo$g_moa¿`m VrZ _yc yV g_Ò`mV c∞Q>Z A_o[aHo$Vrc gmßÒH•$VH$ ‡JVr

2. Aa~ OJVç BOflV 601V Aa~ gßÒH•$Vr V Aa~mßMo Hw$VyhcV Aa~ amÓQ¥>dmXmMm _ycmYmaV BOflVMo ÒdmVßÕ` d BOflV_Yrc gwYmaUmV _hß_X AcrMr H$maH$sX©ç ZdaMZoMm H$miV cßS>Z n[afXç B. g. 1840V g°X nmemç gwEP H$mcÏ`mMr Z_©VrV BÒ_mB©c nmemç BOflVdarc naH$s` dM©ÒdV Vm°\$H$ nmemç gß wäV gŒmoMr ÒWmnZm

V OmJVH$ w’mcm gwÈdmVV w’mMo AmW©H$ n[aUm_V w’mMo gm_mOH$ n[aUm_

3. XgË`m _hm w’mMo amOH$s` n[aUm_ 510V XgË`m _hm w’mnyduMr AmW©H$ d amOH$s` n[apÒWVrV XgË`m _hm w’mMr nmÌd© y_rV XgË`m _hm w’mMr H$maUoV w’m_Yrc KQ>ZmH$_V XgË`m _hm w’mMo amOH$s` n[aUm_

d^mJ AmR>dm

erV w’1. XmoZ JQ>mßMm CX` 531

V erV w’ç AW©, ÒdÈn d H$maUoV erV`w’mMo Q>flno V erV w’mMm AßV

2. npÌM_ wamonMo EH$sH$aU AmUgmÂ`dmXr nyd© wamon 542

V npÌM_ wamonMo EH$ÃrH$aUV AmW©H$ EH$sH$aUmer ZJS>V gßKQ>ZmV _∞pÒQ¥>e H$ama d wamon`Z EH$sV gmÂ`dmXr nyd© wamonMo EH$sH$aUV ünyd© wamonMo cÓH$ar d amOH$s` EH$sH$aU

3. VgË`m OJmMm CX` d AcflVVmdmX 552V Vgao OJ V AcflVVmdmXV AcflVVmdmXmMo ‡`moOZV AcflV amÓQ¥>JQ>m¿`m eIa n[afXmV AcflV amÓQ¥> MidirMm ^dÓ`H$mi

Page 9: 108. a History of the Modern World (1500-2000) Adhunik Jagacha Ithihas

V Aa~r ~o Mm CR>mdV nhco _hm w’ d BOflVV PJcwc nmemV BOflV_‹ o AgßVmofmMr AmUIr EH$ cmQV cßS>Z H$amaç BOflVcm nyU© ÒdmVßÕ`V Xgao _hm w’ d BOflVV geÒÃ CR>md : ZmgaMo AmJ_ZV gwEP H$mcÏ`mMo amÓQ¥>r`rH$aUV Aa~ amÓQ¥>dmXmMm CX`V Aa~ crJMr ÒWmnZmV Aa~ EH$OwQ>rMo BVa ‡`ÀZ

3. XjU Am\$H$mç dßedmX Vo cmoH$emhr 618V wamon`Z gm_m¡`dmXmMm Am\$Ho$V dÒVmaV Am\$Ho$Vrc dgmhVtMm yVH$miV Am\$Ho$V amÓQ¥>dmXmMm CX`V Am\$Ho$Vrc gm_m¡`dmXmMm dÒVma AmU dU©¤ofmMm ‡ÌZV XjU Am\$H$mV Am\$Ho$Vrc ÒdVßà Xoemßg_moarc g_Ò`mV Am\$H$Z EH$Vm gßKQ>Zm

4. Amæo Ame`mç pÏhEVZm_ 629V Amæo Ame`m_Yrc ^maVr` d MZr ‡^mdV nmÌMmŒ`mß¿`m AmJ_ZmnyduMm Amæo Ame`mV Amæo Ame`m_‹ o nmÌMmŒ`mßMo AmJ_ZV BßS>moZoe`mVrc naH$s` gŒmmV BßS>moMm`Zm d pÏhEVZm_V BßS>moMm`Zm_‹ o \|$MmßMr gŒmmV pÏhEVZm_ gaH$maMr ÒWmnZm

d^mJ Xhmdm

~Q>e, \|$M d S>M gm_m¡`mßMm dc`

1. ~Q>e, \|$M d S>M `mß¿`m dgmhVrgm_m¡`mßMo dKQ>Z 641

V AmßVaamÓQ¥>r` ÒVamdarc n[adV©ZV ~Q>e dgmhVr V \oß$M dgmhVrV S>M dgmhVr V dgmhVt_Yrc ÒdmVßÕ` w’oV ÒdmVßÕ` Midit_Yrc Q>flno

2. c∞Q>Z A_o[aH$m, Am\$H$m `mß¿`m dH$mgm¿`m‡H$ oVrc ‡VHy$c KQ>H$ 649

V c∞Q>Z A_o[aHo$Vrc _ßX dH$mgmMr H$maUoV A_o[aH$m d c∞Q>Z A_o[aH$mV c∞Q>Z A_o[aHo$Vrc dm_nßWr H$cV Am\$Ho$¿`m dH$mgmVrc ‡VHy$c KQ>H$

d^mJ AH$amdm

wamonMo EH$sH$aU

1. w’moŒma H$mimVrc gßKQ>Zmç ZmQ>mo AmUwamon`Z g_wXm` 661

V CŒma AQ>cmßQ>H$ H$ama gßKQ>Zm (ZmQ>mo)V wamon`Z g_wXm`

2. wamon`Z g_wXm`mMo wamon`Z gßKQ>ZoVn[adV©Z d dÒVma 672

V wamon`Z wZ`Z d ^maV

Page 10: 108. a History of the Modern World (1500-2000) Adhunik Jagacha Ithihas

d^mJ ~mamdm

gmopÏhEV wZ`ZMo dKQ>Z dEH$Ywdr` OJ

1. gmopÏhEV wZ`Z dVoWrc gmÂ`dmXmMm Ëhmg (B. g. 1985-91) 681

V gmopÏhEV gmÂ`dmXmMr EoVhmgH$ nmÌd© y_rV ae`Z gmÂ`dmX (B. g. 1985-1991)V ae`m¿`m dKQ>ZmMr H$maUoV gmopÏhEV ae`m¿`m dKQ>ZmMo n[aUm_

2. nyd© wamonmVrc amOH$s` n[adV©Z(B. g. 1989-92) 691

V nyd© O_©ZrV nmocßS>V È_mZ`mV PoH$moÒcmoÏhmH$`mV hßJoarV AÎ~mZ`mV ~ÎJo[a`m

3. erV w’mMm AßV d A_o[aHo$Mo ZaßHw$e dM©Òd 698V erV w’mMr g_mflVrV A_o[aHo$Mo ZaßHw$e dM©Òd

4. OmJVH$sH$aUmH$S>o dmQ>Mmc... 709V OmJVH$sH$aU AmU ^maVV _ImB©c Jmo~m©MoÏh AmU gmopÏhEV ae`mMo dKQ>Z

n[aeÓQ>o 720V \|$M am¡`H$mßVr d V¿`m n[aUm_mßMm WmoS>ä`mV AmT>mdmV CÀnmXZmMr H$maImZm n’VV erV`w’V erV w’mVrc KQ>ZmH$_V erV w’mMr g_mflVrV ghÚH$mcm Zdo diU XoUmË`m Xhm Ï`äVrV dgmÏ`m eVH$mVrc _hŒdm¿`m gßKQ>ZmV _hŒdmMo H$ama, Vh d wVrV AmYwZH$ OJmH$S>o EH$ —pÓQ>jonV AmYwZH$ OJm¿`m BVhmgmMr OS>UKS>UV dgmÏ`m eVH$mVrc OJV g_H$mcrZ BVhmgmMr d°eÓQ>ÁoV Zdr OmJVH$ Ï`dÒWm

WmoS>mgm AmT>mdm, H$mhrgo qghmdcmoH$Z... 797V B_∞› wEc H$mßQ> (B. g. 1724-1804)V O_©ZrMo EH$sH$aUç EH$ EoVhmgH$ KQ>ZmV gm_´m¡`dmX, _wäV Ï`mnma AmU Zdm gm_´m¡`dmXV erV`w’ d ÒQ>∞cZV MrZMr H´$mßVr d eoVH$arV MrZ_Yrc H´$mßVrMo EoVhmgH$ _hŒdV pÏhEVZm_ `w’mVrc A_o[aHo$Mr hmaV B. g. 1848 ¿`m H$mßÀ`mß_mJrc ‡À`j d VmpŒdH$ AmYmaV ~mocpÏh`mVrc am¡`H´$mßVrV B. g. 1952-53 Mr BOflV_Yrc H´$mßVrV X˛gË`m _hm w’mcm gmopÏhEV ae`m O~m~Xma Amho H$m?

Page 11: 108. a History of the Modern World (1500-2000) Adhunik Jagacha Ithihas

V dgmhVtMm AßV d X˛gao _hm w’V ~´Q>Z d `wamon`Z g_wXm`V _∞Qó>e H$ama d `wamonMo EH$sH$aUV nÌM_ `wamon`Z EH$sH$aUmMo nyd© `wamonmVrc

gmÂ`dmXr Xoemßda Pmcoco n[aUm_ V OmJVH$sH$aUV AcflVVmdmXm~‘c ZohÍß$Mo ^mÓ`V AcflVVmdmXm¿`m YmoaUmMr H$mcmZwJVH$VmV _mQ©Z Î`wWa qH$J `mßMo H•$ÓUdUu`mßdf`rMo ÒdflZV OmJVH$ dßedmXdamoYr n[afXV `wamo McZ V `wamoMo n[aUm_V XheVdmX V XheVdmXmMr H$maUoV XheVdmXmMo n[aUm_V XheVdmXmMm dÒVmaV XheVdmXmdÈ’ A_o[aHo$Mo njnmVr `w’V ^maV d XheVdmXV XheVdmXmMm AßV H$gm H$aVm oB©c?V nyd© V_moa OJmVrc 192 dm XoeV gß`wäV amÓQó>gßKmZo gmoS>dcoco VßQ>oV gß wäV amÓQ¥>gßKmMo gaMQ>UrgV Am\´$H$s EH$Vm gßKQ>ZoMo Am\´$H$s gßKQ>Zo_‹`o n[adV©ZV A_o[aH$m d gß`wäV amÓQó>gßKV pÒdÀPc™S>cm gß`wäV amÓQó>gßKmMo gXÒ`ÀdV ^maV AmU `wamon`Z `wZ`ZMm dÒVmaç EH$ g_rjm

H$mcmZwH$_mZwgma _hŒdm¿`m KQ>Zm 829