7/31/2019 184- U A Y B (A. S

1/60

UAYB (a.s)

Kur n- Kerimde uayb (a.s.) ve Medyen Kavmi

l-Tart ve Hile

Ticr Mumelelerdeki Haramlar ve Haram Kazan Yollar

Hadis-i eriflerde Ticaretin v lmesi, Hilenin Yerilmesi

Bozuk Dzenin Terazisi ve uayb (a.s.)

Medyen Kavmi ve Almamz Gereken Dersler, Mesajlar

Medyen Kavmi ve Gnmz

Medyen (oullarna) da kardeleri uayb (peygamber olarak

gnderdik). Dedi ki: Ey kavmim! Allaha ibdet/kulluk edin. Sizin

Ondan baka ilhnz/tanrnz yoktur. Size Rabbinizden ak bir delil

gelmitir: Artk ly tarty tam yapn. nsanlarn eyalarn eksik

vermeyin. Islah edildikten sonra yeryznde ifsd/bozgunculuk

yapmayn. Eer inananlardan iseniz bunlar sizin iin daha hayrldr. (85)

man edenleri tehdit ederek Allah yolundan alkoymak iin ve o yolda

arpklk arayarak yle her yolun (ban) kesip oturmayn. D nn ki

siz az idiniz de O sizi oaltt. Bakn ki, fesatlarn/bozguncularn sonu

nasl olmutur! (86)

Eer iinizden bir grup benimle gnderilene iman eder, bir grup da

inanmazsa, Allah aramzda hkmedinceye kadar sabredin. O hkimlerin

en hayrls/iyisidir. (87)

Kavminden mstekbir mele (ileri gelen kibirliler/byklk taslayanlar)

dediler ki: Ey uayb! Kesinlikle seni ve seninle beraber iman edenleri

memleketimizden karacaz, yahut dinimize dneceksiniz. (uayb)

dedi ki: stemesek de mi (bizi yurdumuzdan karacak veya dinimizdendndreceksiniz)?! (88)

(Andolsun ki,) Allah bizi ondan (kfirlikten) kurtardktan sonra tekrar

sizin dininize dnersek, Allaha kar iftir emi oluruz. Rabbimiz

Allahn dilemesi hali mstesn, geri dnmemiz bizim iin olacak ey

deildir. Rabbimizin ilmi her eyi kuatmtr. Biz sadece Allaha

tevekkl eder/dayanrz. Ey Rabbimiz! Bizimle kavmimiz arasnda

adletle hkmet (kimin hakl, kimin haksz olduunu adletle aakar). nk Sen hkmedenlerin en hayrlssn. (89)

Kavminden mele (ileri gelen) kfirler dediler ki: Eer

uaybe uyarsanz o takdirde siz mutlaka ziyana

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

2/60

urarsnz. (90) Derken o iddetli deprem onlar

yakalayverdi de yurtlarnda diz st donakaldlar (diz

st kerek helk oldular). (91)

uaybi yalanlayanlar sanki yurtlarnda hi oturmam gibi oldular. Asl

ziyana urayanlar uaybi yalanlayanlarn kendileridir. (92)

(uayb) Onlardan yz evirdi ve dedi ki: Ey kavmim! Ben size Rabbimin

gnderdii gerekleri duyurdum ve size t verdim. Artk kfir bir

kavme nasl acrm! (7/Arf, 85-93)

uayb (a.s.); Hayt, Tevhid ve Ahlk Mcdelesiuayb (a.s.), Kuranda ad geen peygamberlerden biridir. Medyen ve Eyke halkna

peygamber olarak gnderildi. Bu iki lkede ayr ayr mcdelede bulundu. Bu

iki toplumla yapt mcdelesi, eitli yetlerde gemektedir. Medyen ve Eyke,dalk ve ormanlk olan iki lke idi. Medyen topraklar, Hicaz n kuzey batsnda,oradan Kzldenizin dou sahiline, gney Filistine, Akabe Krfezine ve SinaYarmadasnn bir blmne kadar uzanan blgelerde yer alr.

Kurann Medyen halk hakknda anlattklarnn nemini kavramak iin, buinsanlarn, Hz. brahimin nc hanm Katurahtan olma olu Midyann soyundangeldikleri iddialarna dikkat edilmelidir. Dorudan doruya onun neslinden gelmemiolduklar halde, tm onun soyundan olduklarn iddia etmilerdir. nk eski bir

gelenee gre, byk bir zta bal olan herkes, daha sonra yava yava onuntorunlar arasnda saylmaya balanrd. Nitekim Hz. smailin (a.s.) soyundangelmemesine ramen btn Araplara "smailoullar" denmitir. Hz. Yakub (a.s.)nsoyu (srailoullar) iin de durum ayndr. Ayn ekilde, Hz. brahim (a.s.) nocuklarndan biri olan Midyann etkisi altna giren tm blge halkna Ben Medyen(Medyenoullar) ve onlarn oturduu yerlere de, Medyen blgesi dendi (ezZirikl,Kamsul-AIm, VI, 4244; Yakut el-Hamev, Mucem l-Bldan, Beyrut 1956, V, 77).

uayb (a.s.), soyu anne tarafndan Ltun (a.s.) kzna ulat ve Eyyb la (a.s.) teyzeoullar olduklar rivyet edilmitir. Msnn (a.s.) kaynpederidir. Kavmine gzel szsylemesi, tatl ve tesirli hitb etmesi sebebiyle kendisine Hatb-ul-Enbiy

(peygamberlerin hatibi) denilir. nsanlara brhime (a.s.) bildirilen dinin emir veyasaklarn tebli etti. Arabistan Yarmadasnn kuzeybatsnda Hiczla Filistinarasnda Kzldeniz shilinde yer alan Akabe krfezinden Humus vdisine kadaruzanan Medyen blgesinde doup byyen uayb (a.s.), o kavmin asil bir ilesinemensuptu. Genlii, dedelerinden Medyen adl bir ahsn etrfnda toplandklar iinbu adla anlan Medyen halk arasnda geen uayb (a.s.), azgn ve sapk kavmininkt lklerinden uzak yaar, babasndan kalan koyunlaryla megul olur ve namazklard. Medyenliler atalarnn doru yolundan ayrlmlar ve kt yollarasapmlard. Allah Telya iman ve ibdet etmeyi brakmlar, kendi elleriyleyaptklar putlara ve heykellere tapyorlard. Medyen, ticret kervanlarnn gelipgetii yollar zerinde olduundan ticretle urayorlard. Yaptklar al-verite hep

hile yapyorlard. Yiyecek maddelerini alp stok yapyorlar, pahalannca fhi fiyatlasatyorlard. l ve tart iin iki deiik lek kullanyorlar, alrken byk leklealyorlar, satarken kk lekle veriyorlard. nsanlarn yollarn kesiyorlar, onlarnmallarna zorla el koyuyorlard. Yol stnde durup, bilhassa yabanc ve gariplerinmallarn eitli hilelere bavurarak ellerinden alyorlard. Ayrca sahip olduklarpekok nimetin krn yapmayp nankrlk ediyorlard. Allah Tel onlara, doru

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

3/60

yola dvet etmek iin uayb (a.s.) peygamber olarak gnderdi. uayb (a.s.)onlara nasihatlerde bulunup Allah Telya irk komamalarn ve yanlzca Onaibdet etmelerini, al-verite, l ve tartda hakszlk ve hile yapmamalarn,yeryznde bozgunculuk etmemelerini syledi. Ktlklere devam ettikleri takdirdeazba urayacaklarn, vazgetikleri takdirde mkfta kavuacaklarn anlatt.Fakat azgn Medyen kavmi, uaybn (a.s.) szlerini dinlemeyip ona kar ktlar.Ona inananlar tehdit ettiler. uayb (a.s.), btn sknt, eziyet ve horlamalararamen, Medyenlileri doru yola dvete devm etti. bret olarak isyanlar sebebiyle

helk edilen Nh kavminin, Hd ve Lt kavminin bana gelen azaplar ve helkolmalarn anlatt. nkrdan vazgeip imn etmelerini, mafiret dilemelerini, aksihalde kendilerinin de isyan edip helk olan kavimler gibi azba d eceklerini vehelk olacaklarn ak bir lisanla anlatt. Onun peygamberlii ama kadarduyulmutu. Pekok kimse gelerek uayb (a.s.)a iman etmekle ereflendiler. FakatMedyenliler yolda durup uayb (a.s.)a gelenlere mni olmaya altlar. uayb(a.s.) ve ona iman edenleri kendi sapk dinlerine dnmedikleri takdirdeyurtlarndan karacaklarn syleyip tehdit ettiler. uayb (a.s.) azgn Medyenhalknn, btn nasihatlerine ramen imana gelmelerinden mit kesince, onlar AllahTelya havle etti. uayb (a.s.) Allah Telya; Y Rabbi! Bizimle kavmimizarasnda hak ile hkm ver. Sen hkmedicilerin en hayrlssn (7/Arf, 89) diye du

etti.

Azgnlklarna ve mminlere kar d manlklarna devam eden Medyen halkzerine, Allah Tel azap gnderdi. Bir sayha ve bir zelzeleyle onlarn hepsini helketti. Hepsi yok oldular. Sanki onlar o beldede yaamamlard. uayb (a.s.) ve onainananlar kurtulup Medyene yakn bir yerde, yeillik, aalk ve bolluk iinde birehir olan Eykeye giderek oradaki insanlara doru yolu gstermekle vazifelendirildi.Medyen halknn btn hussiyetlerini tayan Eyke halk, paray tart ile alrlar,kenarlarndan krptktan sonra, tane ile verirlerdi. Al-verilerinde kar taraftakinemuhakkak zarar verirler ve onu aldatrlard. Alrken ucuz ve fazla fazla alrlar,satarken pahal ve eksik verirlerdi. Yolcular soyarlar, putlara taparlard. uayb(a.s.)a inanmak iin gelenleri vazgeirmek iin alyorlar, uayb (a.s.)a yalancdiyorlard. stekleri olmazsa, tehditte bulunup, eziyet ediyorlard. uayb (a.s.) Eykehalkn Allah Telya iman ve ibdet etmeye dvet etti. uayb (a.s.) son def ikazedip puta tapmaktan vazgemelerini, Allaha iman etmelerini l ve tartda adletliolmalarn ve her trl zulmden vazgeip kurtulmalarn sylediyse de inkr edipinanmadlar. Alay ettiler, onun yalanc, sihirbaz biri olduunu ileri srdler. manetmeyeceklerini akca syleyip; Eer sen doru szlysen, bize gkten azapindir. dediler.

uayb (a.s.) bu azgn kavmi Allah Telya havle etti. Allah Tela onlara isyanlarsebebiyle iddetli bir azap gndererek hepsini helk etti. nce ortal kasp kavuraniddetli bir scakla tutuldular. Sular fokur fokur kaynad. Susuzluktan kvranyorlarscak sular itike ileri yanyordu. resizlikten glge ve iecek su aryorlar, birtarafdan bir tarafa kouyorlard. Bu hl yedi gn devm etti. Sekizinci gn ufuktakoyu glgeli siyah bir bulut kp ykseldi. Bunu gren Eykeliler serinlemek iinkoup hepsi bulutun altnda toplandlar. Onlar bulutun altna toplanr toplanmazbuluttan zerlerine iddetli bir ate yamaya balad ve hepsi ate altnda helk olupgittiler. Eykelilerin helk edildii bugn, Kurn- Kerimde (glge gn) olarakbildirilmekte ve melen yle buyurulmaktadr: O glge (zlle) gnnn azb onlaryakalyverdi. Gerekten o azap byk bir gnah azb idi. (26/uar, 189). uayb(a.s.), Eyke ahlisinin helk olmasndan sonra, inananlarla birlikte Medyene gidip

yerleti. nananlardan birinin kzyla evlendi. ki kz oldu. Kzlar byd. Kendisi iyiceyaland. Allah korkusundan ok gz ya dkt. Gzleri zayflad, vcudu kuvvettend t.

Bu srada Msrdan kp Medyene gelen Ms (a.s.), kuyu banda koyunlarnsulamak iin bekleyen uayb (a.s.) n kzlarna yardm ederek koyunlarn sulad.

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

4/60

uayb (a.s.) cret vermek iin onu evine dvet etti. Onu emin/gvenilir bir kimseolarak grp koyunlarna oban tuttu. Sekiz sene koyunlarn gtmesi artylakzlarndan birini ona nikhlad. Ms (a.s.) orada on sene kald. ocuklar oldu. Dahasonra Msra g etti. Shhati dzelip gzleri alan uayb (a.s.), her sene MedyendenMsra giderek kz va damdn ziyret etti. Bir mddet sonra (rivyete gre orada)veft etti.

uayb (a.s.) ok namaz klard. Tevrtta ismi Mikil olarak bildirilmitir. Kurn-

Kerimde Arf, uar, Hd ve Ankebt srelerinde uayb (a.s.) ve Medyen kavmihakknda yet-i kerimeler mevcuttur.

uayb (a.s.), Hz. brahimin torunlarndan Mikilin oludur. Annesi ise Hz. Ltunkzdr (et-Taber, Tarih, Msr 1326, I, 167; es-Saleb el-Aris, Msr 1951, s. 164; M.Asm Kksal, Peygamberler Tarihi, Ankara 1990, I, 327).

Yce Allahtan uayb (a.s.)a kitab veya sahife gnderilmedi. O, dem, it, dris, Nuhve brahime indirilen sahifeleri okudu ve onlarla teblide bulundu (bn Askir, Tarih,Beyrut 1979, VI, 322).

uayb (a.s.) byk bir hatipti. nsanlar gzel sz ve nasihatlerle aydnlatmaya alt.

Dolaysyla ona peygamberler hatibi denilmitir (ez-Zemaher, el-Kesf, Kahire1977, II, 118). uayb (a.s.) ayn zamanda Ms (a.s.)n kaynpederi idi. Kz SafurayMs (a.s.) ile evlendirmiti (bnl-Esir, el-Kmil, Beyrut 1965, 177).

uayb (a.s.)n peygamber olarak Medyene gnderilmesi ve Medyenlilerlemcdelesi, Kuranda yle bildirilir: "Medyene de kardeleri uayb (gnderdik).Dedi ki: Ey kavmim, Allaha kulluk edin, sizin ondan baka ilhnz yoktur. SizeRabbinizden ak bir delil geldi. ly ve tarty tam yapn, insanlarn eyalarn eksikvermeyin, dzeltildikten sonra yeryznde bozgunculukyapmayn. Eer inanan(insan)lar iseniz bylesi sizin iin daha iyidir!... Ve her yolun bana oturup da tehdit

ederek insanlar Allah yolundan evirmeye ve O (Allah yolu)nu eriltmeyealmayn. D nn siz az idiniz, O sizi oaltt ve bakn bozguncularn sonu nasloldu!... Eer iinizden bir ksm benimle gnderilene inanm, bir ksm da inanmamise, Allah aramzda hkmedinceye kadar sabredin. O, hkmedenlerin en iyisidir."(7/Arf, 85-87)

Grlyor ki uayb (a.s.) onlar Allaha kulluk etmeye, insan haklarna saygl olmaya,her trl bozgunculuktan uzak durmaya ve bu yolda sabrla hareket etmeye dvetediyordu. Fakat Medyen halk uayb (a.s.)in nasihatlerini dinlemediler ve kthareketlerinde daha ileri gittiler. Onlarn bu isyan ve sapknlklar, Kuranda ylehaber verilir: "Dediler ki: Ey uayb, senin sylediklerinden ounu anlamyoruz, biz

seni iimizde zayf gryoruz. Kabilen olmasayd, seni mutlaka talarla(ldrr)dk!Senin bize kar hi bir stnl n yoktur! (11/Hd, 91)

uayb (a.s.) onlarn bu taknlklarna kar nasihat ediyor ve onlar byk bir azapile kokutuyordu: (uayb onlara de ki): Ey kavmim, size gre kabilem Allahtandaha m stn ki, Onu arkanza atp unuttunuz? phesiz Rabbim, yaptklarnzkuatcdr (Ondan bir ey gizli kalmaz). Ey kavmim, olduunuz yerde (yaptnz)yapn, ben de yapyorum. Yaknda kime azbn gelip kendisini rezil edeceini ve kiminyalanc olduunu bileceksiniz. Gzetin, ben de sizinle beraber gzetmekteyim.(11/Hd, 92-93)

Her trl mcdelede, tebli ve nasihate ramen, Allahn emirlerini dinlemeyen,zulm, taknlk ve kt lkte srar eden Medyen halk, azb hak etmiti: Derken o(mthi) sarsnt onlar yakalayverdi, yurtlarnda diz st ke kaldlar. uaybyalanlayanlar, sanki yurtlarnda hi oturmam gibi oldular. uayb yalanlayanlar...te ziyana urayanlar, onlar oldular. (7/Arf, 91-92)

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

5/60

Medyen halk, kfirlerin kanlmaz sonu olan azba maruz kaldktan sonra uayb(a.s.) onlara acmt. Bu durum, Kuranda yle bildirilir: (uayb), onlardan yzevirdi ve dedi ki: Ey kavmim, ben size Rabbimin gnderdii gerekleri duyurdum vesize t verdim. Artk kfir bir kavme nasl acrm!.. (7/Arf, 93)

Buna gre, Allahn emirlerini dinlememede srar eden ve bunun neticesinde Allah nazb ile cezlandrlanlara acmamak gerekir. nk bu cezy hak etmi oluyorlar.

uayb (a.s.) Medyenlilerle beraber, Eyke halkna da peygamber olarak gnderilmiti.Onlarla da nemli mcdelelerde bulundu. Onlarla olan mcdelesi ve onlarnisyankrl, Kuranda yle zetlenmektedir: Gerekten Eyke halk da zlimkimselerdi (59/Har, 78).

Eyke halk da gnderilen elileri yalanlad. uayb, onlara demiti ki: (Allah nazbndan) korunmaz msnz? Ben size gnderilen gvenilir bir eliyim. ArtkAllahtan korkun ve bana itaat edin. Ben sizden buna kar bir cret istemiyorum.Benim cretim yalnz lemlerin Rabbine aittir. ly tam yapn, eksiltenlerdenolmayn. Doru terazi ile tartn. nsanlarn haklarn ksmayn. Yeryzndebozgunculuk yaparak karklk karmayn, Sizi ve nceki nesilleri yaratan(Allah)dan korkun. (26/uar, 176-184)

Eykeliler, uayb (a.s.)n telkinlerine kar ters hareket ettiler. Sz dinlemeyip isyandabulundular. Hatta, uayb (a.s.)a hakaret ettiler. Onlarn bu isyan, Kuranda yledile getirilir: "Dediler ki: Sen iyice by lenmilerdensin. Sen de bizim gibi birinsansn, biz seni mutlaka yalanclardan sanyoruz." (26/uar, 185, 186)

Eykeliler bununla da yetinmediler. Azap isteyecek kadar ileri gittiler: "Eerdorulardansan, o halde zerimize gkten paralar d r!" (26/uar, 187) diyerekuayb (a.s.)a meydan okudular. uayb (a.s.) onlara yle cevap verdi: "Rabbim,yaptnz daha iyi bilir (26/uar, 188). Yce Allah da, onlara verilen azb, ylehaber veriyor: "Onu yalanladlar. Nihyet o glge gnnn azb, kendilerini

yakalad. Gerekten o, byk bir gnn azb idi. Muhakkak ki, bunda bir ibret vardr.Ama yine oklar inanmazlar" (26/uar, 189, 190).

yette sz konusu olan "glge gnnn azb" hakknda, mfessirler yle biraklamada bulunuyorlar: Eykeliler azap isteyince, gne yedi gn mthi bir scaklkyayd. O srada gkyznde bir bulut belirdi ve serin bir rzgr esti. Eykelilerbulutun glgesinde toplandlar. Birden o buluttan bir ate indi ve Eyke halkyeryznden silindi (el-Beydav, Envrut-Tenzl, Msr 1955, II, 84).

Medyen ve Eyke halk Hz. uayb dinlemediler ve bunun neticesinde, yukardasunulan yetlerde ifde edildii gibi helk oldular. Allah dinlememenin, peygambere

uymamann ve yanl yollara sapmann cezsn buldular. uayb (a.s.), kendisineuyanlarla birlikte Mekkeye gidip yerleti.

Orta boylu, buday benizli biri olan uayb (a.s.), hayatnn sonuna doru gzlerinikaybetmiti, m olarak yayordu. Mekkede veft etti. Trbesinin, Kbeninbatsnda, Darnnedve ile Ben Semh kapsnn arasnda olduu rivyet edilir (et-Taber, Tarih, Msr 1326, I, 167; bn Kuteybe, Kitabl-Marif, Beyrut 1970, s. 19; bnAskir, Tarih, Beyrut, 1979, VI, 322). (1)

Yukarda iktibas edilen metinde ifde edildii ekilde, bazlar Eykenin ayr bir kavimolduunu belirtirler. Ama, biz Eyke ile Medyenin ayn kavim olduu kanaatini

tayoruz. Kuranda ashbul-Eyke (15/Hcr, 78) diye bahsi geen aal vdilerinskinlerinden kast, peygamberleri Hz. uaybn uyarlarna aldrmayan ve buyzden de, bir yer sarsnts ve/veya volkanik pskrt sonucu yok olup gidenMedyen halkdr. Kurn- Kerimde Eyke kelimesinin getii drt yette de (15/Hcr,78; 26/uar, 176; 38/Sd, 13; 50/Kaf, 14) ashbul-Eyke diye bahsedilip kavmkelimesiyle bahsedilmemesi, burann Medyendeki en nemli yerleim yeri/ ehir

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

6/60

olduunu d ndrmektedir. Eyke: sk ormanlk, aal vdi demektir. uayb (a.s.)ve kavminin oturduu lke, ormanlk olduu iin olraka, ashbul-Eyke (Eyke halk)denilmitir.

Aalar sk ve birbirine r lm koruluk ve orman demek olan Eyke, uaybPeygamberin kavmi Medyenlilerin yurdudur. Tebukun kuzeyinde, rdn nehrinindou yakasnda bir yer olup Leyke diye de isimlendirilmitir. Bir gr e gre, Eykeyerleim merkezinin ad, Leyke ise genel olarak bu blgenin addr.

uayb (a.s.)n Kavmi MedyenMedyen, Kurn- Kerimde Hz. uayb (a.s.)in kavmini tevhide dvet ettii yer olarakad geen lkedir. Kurn- Kerimde Medyen kelimesi on kere geer. Yce AllahMedyen halkna kardeleri uayb gnderdii (7/Arf, 85; 11/Hd, 84; 29/Ankebt,36), Hz. uayb onlara Allaha kulluk etmeleri, hirete inanmalar ve bozgunculukyapmamalar (29/Ankebt, 36), lye-tartya dikkat etmeleri, inananlar yoldankarmamalar, hell kra kanaat etmelerini bildirdi. Kavminin ileri gelenleri ona,daha nce yumuak huylu ve akll bir insan iken kendilerini niin babalarnn tapteylerden vazgeirmeye alp mallarn diledikleri gibi tasarruftan alkoymakistediini sordular. Hz. uayb, kendisinin Rabbi tarafndan grevlendirildiini,onlara yasaklad eyleri, kendisinin de yapmadn, bylelikle onlarn hallerinidzeltmeye altn ifade etti. Medyen halk, bu sylediklerini anlayamadklarnileri srp kmser szler sarfederek onu tehdit ettiler, onun kendilerinden birstnl bulunmadn ileri srd ler. Hz. uayb onlara; "Allahtan daha mstnsnz ki onu unuttunuz" deyip onlar Rabbine havle etti ve balarna gelecek

felketi beklemelerini de ilve etti. Bunun zerine onu ve inananlar ya ehriterketmeleri veya dinlerine dnmeleri yolunda uyardlar. nananlar bunlara kulakasmadlar. "Rabbimiz gerei aa karr" diye beklediler. nanmayanlar, onlaraeer uaybe uyarlarsa ziyana urayacaklarn sylediklerinde o korkun ses vesarsnt geldi. Medyenliler sanki yurtlarnda hi oturmam gibi oldular, diz stkekaldlar. Hz. uayb ve inananlar Yce Allah n rahmetiyle kurtuldular (7/Arf,85, 93; 11/Hd, 84-95). Hz. uayb, "Ey kavmim, dedi; ben size Rabbimin gnderdiigerekleri duyurdum ve size t verdim." (7/Arf, 93)

Hz. uayb, onlar Nuh, Slih ve Lt kavimlerinin bana gelenlerle uyardysa daMedyen halk dinlemedi (11/Hd, 89). Peygamberleri ak deliller getirdii halde d ve

Semd kavimleri, Nuh, brahim ve Lt kavimlerinin bana gelenler Medyen halknda yakalam, ehirleri balar stnde ters dnm t (9/Tevbe, 70; 22/Hacc, 42).Yce Allahn d ve Semdu nasl helk ettii, vaktiyle oturduklar yerlerden bellidir.Karun, Firavun ve Hmn da helk edilmitir; Medyen halk da (29/Ankebt, 36, 40).

Medyen halkn ve dierlerini helk eden korkun ses, onlar anszn yakalamt.ekiip duruyorlard. Sur da gfilleri yle yakalayacak ve o zaman peygamberlerindoru syledii son bir kere ortaya kacak. O da sadece korkun bir sesten ibretolacaktr (36/Ysin, 48-54).

Hz. Ms (a.s.), Medyende yllarca kalmt. O, Firavun ve evresinin zulmnden

Yce Allaha iltic edip Medyene yneldi. Medyen suyu banda hayvan sulamasrasna girememi iki kzn hayvanlarn sulayverdi. Babalar o zaman ihtiyarlamolan bu iki kzdan biriyle evlenip burada sekiz yldan az olmayan uzun bir sre kald(28/Kasas, 22-30). Bu kzlarn babasnn Hz. uayb olduu kanaati vardr.

Dokuz hadis kitabnda Medyen ismi gemez. Hz. uayb, "Hatbul Enbiy" diye bilinir.Medyenliler ticaretle meguldler. Hz. uaybin ikaz bu ynden de dikkate

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

7/60

alnmaldr. Bu halk yahdi ve hristiyanlarn kutsal kitaplarnda "Mudyniler"(midianites) diye geer. Bu ad, kuzey bat Arabistanda Akabe krfezinin doukylarna uzanan alan ierisinde yer alan bu l ehri skinlerine Hz. brahiminKeturahdan (Tekvin 25: 1) olma olu Midiandan geldii sylenir. Hz. YusufuGileaddan Msra giderken alp gtren Midyni tccarlardr (Tekvin, 37: 25 -28,36). Hz. uayb iin yahdi ve hristiyan kutsal kitaplarnda Hz. Msnn kaynpederiolarak Yetro (Jethro, Revel) diye bahsedilir (k 2: 15, 3: 1). (2)

Kurn- Kerimde uayb (a.s.) ve Medyen KavmiAllah (c.c.) uayb (a.s.)in ismini, Kuranda toplam on bir yerde zirketmitir: 7/Arf,85, 88, 90, 92, 92; 11/Hd, 84, 87, 90, 95; 26/uar, 177; 29/Ankebt, 36. uayb(a.s.) ile kavmi arasndaki tevhid mcdelesi, Kurn- Kerimin 7/Arf, 11/Hd,26/uar ve 29/Ankebt srelerinde gndeme gelir. uayb (a.s.)n kavmi Medyenismi de Kurn- Kerimde toplam 10 yerde zikredilir. Kavmin dier ad olan Eyke isetoplam 4 yerde kullanlr.

Medyen (oullarna) da kardeleri uayb (peygamber olarak gnderdik). Dedi ki:Ey kavmim! Allaha ibdet/kulluk edin. Sizin Ondan baka ilhnz/tanrnz yoktur.

Size Rabbinizden ak bir delil gelmitir: Artk ly tarty tam yapn. nsanlarneyalarn eksik vermeyin. Islah edildikten sonra yeryznde ifsd/bozgunculukyapmayn. Eer inananlardan iseniz bunlar sizin iin daha hayrldr. (7/85)

man edenleri tehdit ederek Allah yolundan alkoymak iin ve o yolda arpklkarayarak yle her yolun (ban) kesip oturmayn. D nn ki siz az idiniz de O sizioaltt. Bakn ki, fesatlarn/bozguncularn sonu nasl olmutur! (7/86)

Eer iinizden bir grup benimle gnderilene iman eder, bir grup da inanmazsa, Allaharamzda hkmedinceye kadar sabredin. O hkimlerin en hayrls/iyisidir. (7/87)

Kavminden mstekbir mele (ileri gelen kibirliler/byklk taslayanlar) dediler ki: Eyuayb! Kesinlikle seni ve seninle beraber iman edenleri memleketimizdenkaracaz, yahut dinimize dneceksiniz. (uayb) dedi ki: stemesek de mi (biziyurdumuzdan karacak veya dinimizden dndreceksiniz)?! (7/88)

(Andolsun ki,) Allah bizi ondan (kfirlikten) kurtardktan sonra tekrar sizin dininizednersek, Allaha kar iftir emi oluruz. Rabbimiz Allahn dilemesi hali mstesn,geri dnmemiz bizim iin olacak ey deildir. Rabbimizin ilmi her eyi kuatmtr. Bizsadece Allaha tevekkl eder/dayanrz. Ey Rabbimiz! Bizimle kavmimiz arasndaadletle hkmet (kimin hakl, kimin haksz olduunu adletle aa kar). nk Sen

hkmedenlerin en hayrlssn. (7/89)

Kavminden mele (ileri gelen) kfirler dediler ki: Eer uaybe uyarsanz o takdirdesiz mutlaka ziyana urarsnz. (7/90) Derken o iddetli deprem onlar yakalayverdide yurtlarnda diz st donakaldlar (diz st kerek helk oldular). (7/91)

uaybi yalanlayanlar sanki yurtlarnda hi oturmam gibi oldular. Asl ziyanaurayanlar uaybi yalanlayanlarn kendileridir. (7/92)

(uayb) Onlardan yz evirdi ve dedi ki: Ey kavmim! Ben size Rabbimin gnderdiigerekleri duyurdum ve size t verdim. Artk kfir bir kavme nasl acrm! (7/Arf,

85-93)Onlara, kendilerinden ncekilerin; Nuh, Ad, Semud kavminin, brahim kavminin,Medyen ahalisinin ve yerle bir olan ehirlerin haberi gelmedi mi? Onlara resulleriapak deliller getirmilerdi. Demek ki Allah, onlara zulmediyor deildi, ama onlarkendi nefislerine zulmediyorlard. (9/Tevbe, 70)

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

8/60

Medyen (halkna da) kardeleri uayb (gnderdik). Dedi ki: Ey kavmim, Allahaibdet edin, Ondan baka ilahnz yoktur. ly ve tarty eksik tutmayn; gerektensizi bir bolluk ve refah (hayr) iinde gryorum. Dorusu sizi epeevre kuatacakolan bir gnn azbndan korkuyorum. (11/84)

Ve ey kavmim! ly ve tarty adaletle yapn; insanlara eyalarn eksik vermeyin;yeryznde bozguncular olarak dolamayn. (11/85) Eer mmin iseniz Allahn(hellinden) brakt (kr) sizin iin daha hayrldr. Ben zerinize bir beki deilim.

(11/86)Dediler ki: Ey uayb! Babalarmzn taptklarn (putlar), yahut mallarmz hususundadilediimizi yapmay terketmemizi sana namazn m emrediyor? Oysa sen yumuakhuylu ve ok akllsn! (11/87)

Dedi ki: Ey kavmim! Eer benim, Rabbim tarafndan (verilmi) apak bir delilimvarsa ve O bana tarafndan gzel bir rzk vermise buna ne dersiniz? Size yasakettiim eylerin aksini yaparak size aykr davranmak istemiyorum. Ben sadecegcmn yettii kadar slah etmek istiyorum. Fakat baarmam ancak Allahnyardm iledir. Yalnz Ona dayandm ve yalnz Ona dneceim. (11/88)

Ey kavmim! Sakn bana kar d manlnz, Nuh kavminin veya Hd kavminin, yahutSlih kavminin balarna gelenler gibi size de bir musibet getirmesin! Lt kavmi desizden uzak deildir. (11/89)

Rabbinizden balanma dileyin; sonra Ona tevbe edin. Muhakkak ki Rabbim okmerhametlidir, (mminleri) ok sever. (11/90)

Dediler ki: Ey uayb! Sylediklerinin ounu anlamyoruz ve iimizde seni ciddenzayf (ciz) gryoruz! Eer kabilen olmasa, seni mutlaka talayarak ldrrz. Senbizden stn deilsin. (11/91)

(uayb:) Ey kavmim dedi, size gre benim kabilem Allahtan daha m gl vedeerli ki, onu (Allahn emirlerini) arkanza atp unuttunuz. phesiz ki Rabbimyapmakta olduklarnz epeevre kuatcdr. (11/92)

Ey kavmim! Elinizden geleni yapn! Ben de yapacam! Kendisini rezil edecek azbngelecei ahsn ve yalancnn kim olduunu yaknda reneceksiniz! Bekleyin! Bende sizinle beraber beklemekteyim. (11/93)

Emrimiz gelince, uayb ve onunla beraber iman edenleri tarafmzdan bir rahmetlekurtardk; zulmedenleri ise korkun bir gr lt yakalad da yurtlarnda diz stkekaldlar. (11/94)

Sanki orada hi refah iinde yaamamlar gibi. Haberiniz olsun; Semud (halkna)nasl bir uzaklk verildiyse Medyen (halkna da Allahn rahmetinden yle) bir uzaklk(verildi). (11/Hd, 84-95)

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

9/60

Eyke halk da gerekten zlim idiler. (15/78)

Biz onlardan da intikam aldk. kisi de (Eyke ve Hicr) ak bir yol zerindedir.(15/Hcr, 78-79)

Hani kz kardein gezinip; Onu(n bakmn) stlenecek birini size haber vereyimmi? demekteydi. Bylece, seni annene geri evirmi olduk ki, gz aydn olsun vehzne kaplmasn. Sen bir insan ldrm tn de, biz seni tasadan kurtarm ve seni

esasl bir denemeden geirip snamtk. Medyen halk arasnda da yllarca kalmtn,sonra bir kader zerine (buraya) geldin ey Ms. (20/Th, 40)

Medyen halk da (peygamberlerini yalanlamt). Ms da yalanlanmt. BylelikleBen, o inkr edenlere bir sre tandm, sonra onlar yakalayverdim. Naslm Benim(hereyi alt st edip kkten deitiren) inklbm.? (22/Hacc, 44)

d, Semdu, Ress halkn ve bunlar arasnda daha birok nesilleri de(inkrclklarndan tr helk ettik). (25/Furkan, 38)

Eyke halk da peygamberleri yalanclkla sulad. (26/176)

uayb onlara yle demiti: (Allaha kar gelmekten) saknmaz msnz? (26/177)Bilin ki, ben size gnderilmi gvenilir bir eliyim. (26/178)

Artk Allaha kar gelmekten saknn ve bana itaat edin. (26/179)

Buna kar sizden hibir cret istemiyorum. Benim cretimi verecek olan, ancaklemlerin Rabbidir. (26/180)

ly tastamam yapn, (insanlarn hakkn) eksik verenlerden olmayn. (26/181)

Doru terazi ile tartn. (26/182)

nsanlarn hakk olan eyleri ksmayn. Yeryznde bozgunculuk yaparak karklkkarmayn. (26/183)

Sizi ve nceki nesilleri yaratan (Allah) dan korkun. (26/184)

Onlar yle dediler: Sen, olsa olsa iyice bylenmi birisin! (26/185)

Sen de, ancak bizim gibi bir beersin. Bilki, biz seni ancak yalanclardan birisayyoruz. (26/186)

yet doru szl lerden isen, stmze gkten azap yadr! (26/187) uayb:

Rabbim yaptklarnz en iyi bilendir dedi. (26/188)Velhsl onu yalanc saydlar da, kendilerini o glge gnnn azb yakalayverdi.Gerekten o, muazzam bir gnn azb idi! (26/189)

Dorusu bunda byk bir ders vardr; ama oklar iman etmezler. (26/190)

phesiz Rabbin, ite O, mutlak galip ve engin merhamet sahibidir. (26/uar, 176-191)

Medyene doru yneldiinde de: Umarm Rabbim, beni doru bir yola yneltipiletir dedi. (28/22)

Medyen suyuna vard zaman, su almakta olan bir insan topluluu buldu. Onlarngerisinde (hayvanlar su bana gtrmekten ekinen) iki kadn buldu. Dedi ki: Budurumunuz ne? obanlar srlerini sulamadka, biz srlerimizi sulayamayz;babamz, ya ilerlemi bir ihtiyardr dediler. (28/Kasas, 22-23)

Ancak Biz birok nesiller ina ettik de onlarn zerinde (nice) mr(ler) uzayp geti.

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

10/60

Ve sen Medyen halk iinde yaayp da yetlerimizi onlardan okuyarak renmideilsin. Ancak (bu bilgileri sana) gnderen Biziz. (28/Kasas, 45)

Medyene de kardeleri uayb (gnderdik). Bylece dedi ki: Ey kavmim, Allahakulluk edin ve ahiret gnn umud edin ve yeryznde bozguncular olarak karklkkarmayn. (29/36)

Fakat onu yalanclkla itham ettiler. Derken, kendilerini bir sarsnt yakalayverdi veyurtlarnda diz st ke kaldlar. (29/37)

d ve Semdu da (helk ettik). Sizin iin, (onlarn bana nelerin geldii) oturduklaryerlerden apak anlalmaktadr. eytan onlara yaptklar ileri gzel gsterip onlardoru yoldan kard. Oysa bakp grebilecek durumdaydlar. (29/38)

Karunu, Firavunu ve Hmn da (helk ettik). Andolsun ki, Ms onlara apakdeliller getirmiti de onlar yeryznde byklk taslamlard. Halbuki (azbmzap) geebilecek deillerdi. (29/39)

Nitekim, onlardan her birini gnah sebebiyle cezlandrdk. Kiminin zerine talarsavuran rzgrlar gnderdik, kimini korkun bir ses yakalad, kimini yerin dibine

geirdik, kimini de suda boduk. Allah onlara zulmetmiyor, asl onlar kendilerinezulmediyorlard. (29/Ankebt, 36-40)

Onlardan nce Nuh kavmi, Res halk ve Semd da yalanlamt. (50/12)

d ve Firavun ile Ltun kardeleri de (yalanladlar). (50/13)

Eyke halk ve Tbba kavmi de. Btn bunlar peygamberleri yalanladlar da tehdidimgerekleti! (50/Kaf, 12-14)

nsanlardan alrken lp tarttklarnda tam, onlara vermek (satmak) iin lptarttklarnda ise noksan yapan hilekrlara yazklar olsun! (83/Mutaffifn, 1 -3)

l-Tart ve HileSvlar ve taneli bitkiler gibi bir hacim ll veya belirli bir kapla llerek alnpsatlan eylere l ile satlan (meklt)lar denir. Zeytin ya, gaz, arpa, msr gibi.Gnmzde sv maddeler "litre" ile; kat fakat iine konulduu kabn eklini alabilenmaddeler de "hacmi belirli bir lekle" alnp satlmaktadr.

Arlk lleri ile alnp satlan eylere de "tart ile satlanlar (mevzn)" denir. Arlkl birimleri dirhem, dinar ve miskal gibi slm hukukunda l alnan birimlerdir.Gnmzde bunlarn yerine gram, kilogram ve ton gibi arlk (vezn) ls birimleri

kullanlmaktadr. Demir, kmr, imento, eker gibi eyler tart ile alnpsatlmaktadr.

Baz mallarn l veya tartyla satlmas onlar standart hale getirmektedir. Bu;zellikle fiz yasanda etkisini gsterir...

Bir toplumda sosyal adletin salanabilmesi, karlkl haklarn korunabilmesi iin hereyden nce l ve tartnn doru ve dzgn olmas gerekir. Bunu temin etmek iiniki art vardr. Biri bizzat lei tam yapmak; eksik, fazla veya yanl let/arakullanmamaktr. kincisi de, tam ve doru alp tartmaktr. lme ve tartmann doruolmas, bir hak, adlet anlay, din ve vicdan meselesidir. ly, lei ve tarty

dorultacak olanlar bunlardr. Vicdanlardan hak ve adlet fikrini kaldrdnz zaman,ilerinde Allah korkusu olmayan insanlar, doru letle lerken bile yanllkyapmaktan ekinmezler. nsanlar bakalarnn haklarn kendi haklaryla bir tutarakl ve tartda doru ve drst olma duygusundan yoksun olduklar srece; alrkenfazla, verirken eksik yapmaktan kurtulmalar mmkn deildir. Bunun iin ncevicdanlar dzeltmek, sonra da l ve tart letlerini slah etmek gerekir. Bu da

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

11/60

vicdanlara Allah korkusu ve hiret inancn yerletirmekle olur. l ve tartda hileyapmak, doru drst hareket etmemek byk gnahtr.

Kur n- Kerimde ticaret erbb, l ve tartda eksiklik yapmamalar iin yleuyarlr: "l ve tartda hile yapanlarn vay haline! Onlar, insanlardan lp alrkeneksiksiz alrlar. Kendileri onlara lerek veya tartarak sattklar zaman eksik verirler."(83/Mutaffifin, 1 -3). (3)

l ve tartnn doru olmas, al-verie hilenin kartrlmamas gerekir. slm dini,

insanlar ahlka, fazlete ve mumelelerinde drstl e arr. Mslmann endikkate deer zellii, drst oluudur. Al-verilerde hleden maksat; bir kimseyisz, fiil ve davranlaryla etkileyerek satm akdinin onun yararna olduunu telknetmek ve onu piyasa fiyatnn dnda bir sat bedeline rz etmektir. yet-iKerme'de yle buyrulur: "Veyl (Azap, yazklar) olsun lde tartda noksanlkedenlere ki, onlar insanlardan lp (haklarn) aldklar zaman tam olarak alrlar.Fakat insanlara (verilmek zere) ltkleri veya onlara tarttklar zaman eksiltirler."(83/Mutaffifn, 1-3). (Ayrca bk. 6/En'm, 152; 17/sr, 35; 28/uar, 181-183).

Hz. Muhammed (s.a.s.) Peygamber olduu zaman Hicaz'da Araplar ticretleurayordu. Peygamber (s.a.s.) vahiy gerei olarak dzenleyici baz hkmlergetirerek drst bir piyasann teekkln salad. Eb Hreyreden rivyetedildiine gre, Hz. Peygamber bir gn pazar yerinden geerken, elini bir zhireynnn iine sokmu, altnn slak olduunu grnce satcya sebebini sormutur.Satc yaan yamurun slattn bildirince, Allahn Elisi yle buyurmutur: Buslakl herkesin grmesi iin zhirenin zerine karman gerekmez miydi? Bizialdatan bizden deildir. (Mslim, man 164; Eb Dvud, By 50). Bu hadis, al-verite hile yapmann haram olduuna dellet eder. Hile sbit olunca satlan eyinveya sat bedelinin geri verilmesi, yalnz gabn- fhi (ar yararlanma) hali varsagerekli olur. Bu da Hanef mezhebine gre ancak taraflar aldatmas (tarr) hlindeszkonusu olur. Yani hile ve aldatma yannda, fhi gabn hli de varsa satm akdinin

bozulmas mmkn ve ciz olur. Satc veya delllin, alcy yanltmas ve fhi birkrla satm akdini yapmaya rz etmesi gibi. Hz. Eb Bekir, halife iken valileriniirdnda fhi gabn nisbetini te bir olarak belirlemitir. Bu duruma gre gabn; birmaln kymetinden ak, yani gze batan bir ekilde fazla veya eksik bir fiyatlasatlmasdr. Fazlalk veya noksanlk ak olduu zaman fhi gabn meydana gelir.

Hz. Peygamber, drst ticret yapanlar u hadisi ile vm tr: Sz ve mumelesidoru tccr, kymet gnnde arn glgesi altndadr. (bn Mce, Ticret 1). Ayrcam teri ald bir mal herhangi bir sebeple geri vermek isteyebilir. Haneffakhlerine gre hem m teri ve hem satc aldklar mal geri verme veya geri almahakkna sahiptirler. Ancak byle bir geri dn te ilk alnan bedel aynen geri verilir.

Yoksa yeni bir fiyat ile verilemez. O zaman yeni bir al-veri olur. Bu durumda ikitaraf da zarara sokulmamaldr. Alc mal geri vermek istediinde satc bu malkarl alm olduu paray tketmi ise, bu durum satn bozulmasna engeldeildir. Fakat satlan mal ksmen veya tamamen helk olmusa byle bir durumdasattan geri dnlmez. Zira Hz. Peygamber (s.a.s.): Sat bozmak isteyen mminekolaylk gsteren kimseyi, Allah (c.c.) srp d mekten korur (Eb Dvud, By54) buyurmaktadr. (4)

Tefecilik, fiz, kumar, r vet, gasb, alma, hiynet gibi hileli kazan yollarnn hepsibtldr. Bu eit yollarla para kazanmak haramdr. Yalnz, kiinin almas, karlklrzya dayanan hell mallarn ticreti, hibe ve miras yoluyla elde ettii mal helldir.

Ticretin merluu, karlkl rzya baldr. Aldatma bulunan ve aldatmann farknavarld zaman, taraflardan birinin rz olmayaca ticret mer deildir. Hz.Peygamber (s.a.s.), "...Aldatan kimse bizden deildir!" (Mslim, man 164; Tirmiz,By ' 74; bn Mce, Ticrt 36) buyurmutur.

Ticr Mumelelerdeki Haramlar ve Haram

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

12/60

Kazan Yollara-Haram Olan eyleri Satmak: Allah ve Rasl arap, boazlanmam hayvan(meyte), domuz ve put satn haram klmtr. (Buhr, Mez 51, By 105;Mslim, By 93) Allah bir eyi haram klnca onun bedelini de haram klar. (EbDvud, By 38, 63, 64) ki, zina ve kumar gibi haram yollardan kazan daharamdr: ki iilmesini yasaklayan Allah, ikinin alm ve satmn da haramklmtr. (Mslim, hadis no: 930) irkin eylem ve szlerin mminlerin arasnda

yaylmasn arzu edenler (yok mu?) Onlara dnyada da hirette de pek ackl bir azabvardr. (24/Nr, 19) Kazancn en erlisi zin bedelidir. (Mslim; S. Mslim ve Ter.M. Sofuolu, 5/87)

b-Bir Yan Mehul Sat: Fkh ve hadis kitaplarnn cehlet ve arar diye ifadeettikleri ey, akdin unsurlarndan biri mehul kalan, yahut gereklemesi phelibulunan sattr. Eer bu bilinmezlik, arada anlamazlk kt takdirde zm veicry imknsz klacak lde ise satm akdi fsiddir. Srden bir koyunu,baaklar olgunlamadan buday veya arpay, denizdeki bal... satmak bunarnektir. Peygamberimiz (s.a.s.) anlamazlk kmasn, bir taraf zarara uramasndiye bu nevi satlar yasaklamtr (Mslim, By 43; Eb Dvud, By 24).

c-Narh Koymak: slm prensip olarak piyasaya mdhale etmez; arz ve talep gibi tabive iktisd kurallar iinde pazar serbest brakr. Nitekim Peygamberimizin zamanndafiyatlar ykselmi, narh koyarak fiyatlar snrlamas iin kendisine bavurmulard;yle buyurdu: Fiyat ayarlayan, bolluk, darlk ve rzk veren Allahtr. phesizben, -hibir kimsenin, benden talep edecei mal ve can hususundaki bir hakszlmolmadan- Allaha kavumak emelindeyim. (Tirmiz, By 73; Eb Dvud, By 49).Ancak, fertler bu hrriyeti toplumun zararna olacak ekilde ktye kullanrlar, ihtikr(karaborsa), stokuluk, lks tketimi krklemek gibi yollara saparlarsa mdhale vesnrlama zarr olarak ciz grlm tr.

d-Fiyatlarla Oynamak: slmda mukavele ve piyasa hrriyeti esas olmakla beraber,hrriyetin mutlak olmadna, toplumun menfaati ile snrl bulunduuna iaretetmitik. Fiyatlarn yapay olarak artmasna sebep olanlar hakknda Peygamberimizyle buyurmutur: Pahall arttrmak iin mslmanlarn fiyatlarna mdhaleeden kimseyi, kymet gnnde byk bir atee oturtmay Allah zerine almtr.(Ahmed bin Hanbel, 5/27, 50). retimin az, tketimin fazla olmas gibi tabi etkenlerdnda fiyatlarn artmas baz mdhalelerle olmaktadr; bunlardan birkan rnekolarak zikredelim:

htikr/Karaborsaclk: htikr, bir mal (fiyat artnca satmak zere) piyasadanekmek, stok etmek veya piyasaya srmemektir. Pazara mal getiren merzuk (rzk

verilmi), ihtikr yapan melundur (lnetlenmitir). (bn Mce, Ticret 6) Fiyatnarttrmak gyesiyle krk gn ihtikr eden kimse, Allahtan uzaklar; Allah da ondanuzaklar. (Miktul Mesbih, hadis no: 2896)

Kabz- mallk ve Komisyonculukla Yapay Olarak Piyasaya Mdhale: Rasl-i Ekrem(s.a.s.), ehirdeki satcnn, kyl maln, pazara gelmeden teslim alarak azar azarpahal satmasn yasaklamtr (Buhr, By 58, 64, 68, 71; Mslim, By 11, 12,18, 19, 20-22). Bu mndaki birok hadisin m terek hedefi udur:

retici mal dorudan doruya pazara arzedecek, araya bakalar girerek fiyatnsuni (yapay) bir ekilde artmasna sebep olmayacaktr. Maksat bu olduuna gre

fiyat artna sebep olmayan hizmetler, yardmlar, araclklar, pazarlama ve datmileri yasak deildir. reticinin maln tketiciye arzeden, satcya m teri bulan vebunun iin de belirli bir cret veya yzde alan hizmetler merdur.

Menkul kymetlerin fiyatlarn suni/yapay olarak artrmak veya d rmek iinbavurulan hileler, speklatif faliyetler de fiyatlarda oynamaktr ve ciz deildir.

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

13/60

e-Hileli Arttrma: Peygamberimizin men ettii nec (Buhr, By 60; Mslim,By 13) yle aklanmtr: Mal almak niyeti olmad halde nc ahslaraldatmak iin deerinden fazla fiyat vermek. Ak ve kapal arttrma veyaeksiltmelerde yaplan hile ve muvzaalar (dankl pazarlklar) da bu hadisinhkmne dhildir.

f-Hile ve Aldatma: Peygamberimiz bir gn pazar dolarken tahl satan birisininyanna gelmi, elini daldrm, altnn slak olduunu grerek sormutu: Bu (slaklk)

nedir? Yamur slatmt! Halkn grebilmesi iin slak olan ste getirseydin ya?Bizi aldatan bizden deildir. (Mslim, man 164; Eb Dvud, By 50). Hadisin soncmlesi hile konusunda bir dstur mhiyetindedir. Reklm, mal tantma snrngeer, ie yalan ve abartma karrsa hile ve aldatma gereklemi olur. (imdikireklamlarn hemen hepsi hell olan tantm snrn amakta ve kazanc haramedecek aldatma ve yalan alanna girmektedir.)

g-Yemin: Peygamberimiz tccar, genel olarak ok yeminden ve zel olarak da yalanyere yeminden men etmitir: Yemin, mal harcama (elden karma), bereketimahvetme sebebidir. (Buhr, By 26; Mslim, man 117, Mskat 131)

h-Eksik lmek ve Tartmak: lme ve tartma konusunda elden geldii kadar drstdavranmak, hile yapmamak, eksik l ve tart ile sat yapmamak Kurn- Keriminbirok yetine konu tekil etmitir (6/Enm, 152; 17/sr, 35; 26/uar, 181-183;83/1-6). statistik, anket ve saym hileleri de eksik lme ve tartma kavramna girer.lekte ve tartda hile yapanlarn vay haline... (83/Mutaffifn, 1-6) Kim bize hileyapar (kartrlm mallarla bizi) aldatrsa, bizim yaaymz zerinde yaayanlardandeildir. (Riyzus Slihn Terc. 3/160)

i- alnan ve Gasbedilen eyi Satn Almak: alnan veya hakszlkla sahibinden alnanbir eyi bilerek satn almak bu haksz fiile yardmdr. Peygamberimiz (s.a.s.) ylebuyurmutur: Kim, bildii halde hrszlk eyay satn alrsa onun gnahna veerefsizliine katlm olur. (Beyhak, Snenu l-Kbra, V/336)

i- Fiz: "Fiz yiyen kimseler (kabirlerinden), tpk eytan arpm kimseler gibiarplm olarak kalkarlar. Onlarn bu hali, 'al veri (ticret) de fiz gibidir'demelerindendir. Oysa ki Allah, ticreti hell, fizi haram klmtr..." (2/Bakara,275). slm, btn eitleri ve miktarlaryla fizi yasaklam, haram klmtr. kiningnah, nasl yalnzca ienin zerinde kalmyorsa, fizin vebali de sadece onu yiyeneit deildir. Fizi deyen, mukaveleyi yazan ve hidlik edenler de gnahagirmektedir. Hadiste Allah Telnn fiz yiyeni, yedireni, hidlerini ve yazanlnetledii (Buhr, By 24, 113; Eb Dvud, By 4; Tirmiz, By 2) ifadeedilmitir.

Fiz yasann sebep ve hikmetleri, u maddelerle zetlenebilir:

1- Fizli kredi kullananlar fizi de maliyete ekledikleri iin bu fazlalk sonundatketiciden (sermayesi olmayan, emeki, zanaatkr vb. dar gelirli ve fukarnncebinden) kmaktadr. Bylece zengin daha zengin, fakir ise daha fakir halegelmektedir.

2 - Fizli kapitalist sistemlerde zengin-fakir arasndaki refah fark gittike byyeceiiin bunun sonucu sosyal bunalmlar, anari ve fest toplumu kasp kavuracaktr.

3-Fizsiz kredi insanlar birbirine yaklatrrken, fiz uzaklatrmakta, d manlk

dourmaktadr.4-Fizcilik, paradan para kazanan, rantiyeci, hortumcu, toplum iinde fiz yiyip yatan,isiz gsz mr tketen, topluma hizmetten uzak yaayan bir snfn domasnasebep olmaktadr.

5- Fizli kredi ile alan kimse gece gndz alp didinirken riziko iindedir; fizci

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

14/60

ise, hem emeksiz hem de endiesizdir. Bu durum, kiilerin adlet duygusunuzedelemekte, ahlka ve toplum dayanmasna ters d mektedir.

k-Sigorta irketi: nsanolunun mutluluu zerinde gvenlik duygusunun byk payvardr. Mal, can, deerleri zerinde kaygs ve korkusu olan kimse huzurlu ve mutluolamaz. Hibir tedbir almadan Allaha tevekk l, baz havssn hali ve kr olabilir;ancak Rasln mmetine tavsiyesi tedbirdir. Sigorta da dnyev tedbirlerden biridir.Ancak sigorta, insanlarn istikbal endiesini, kaza ve felkete urama korkusunu

istismar ederse slmn bunu mer grmesi d nlemez. Bilinen sigorta eidivardr: Devlet sigortas, yelik sigortas ve cretli (zel) sigorta.

Bunlardan birincisi, slmda en kmil mnda gereklemitir. Btn vatandalarnkaz, felket, angarya yklenme ve yoksulluk karsnda slm devletine (beytl-mle) bavurma hakk vardr. yelik sigortas: Mesel bir i koluna mensup yelerinilerinden birisi kaz veya felkete urad, yardma muhta olduu zaman yardmedilmek zere periyodik bir mebl vermeleriyle gerekleir. Bu da merdur,tevike deer bir sigorta eididir. cretli (zel) sigortaya gelince; bir sigortacnnkaz, yangn, lm ve benzeri durumlarda zarar demek, bunlar meydanagelmezse hibir ey dememek, para sigortacya kalmak zere bir ahsla cretli

sigorta akdi yapmasyla vcut bulur. Bu ekil, zellikle sigortacnn kazanc asndanslm hkmlere aykrdr. Ancak, zarret halinde ciz olabilir. (Geni bilgi iin bk.Hayreddin Karaman, slma Gre Banka ve Sigorta)

0-Tahvil: Tahvil, alnp satlabilen fizli bor senedi mhiyetindedir. Tahvili ister devletkarsn, ister zel ahs ve irketler karsn, esas fiz karlnda bor almaktr.slm fiz alp vermeyi haram kldna gre tahvil alp satmak, bu yoldan kazanelde etmek de hell deildir.

Dvize endeksli tahvil ve dviz karl bor alma: Tahvil alann parasnn deerinide koruyarak gelir salamasn mmkn klmak ve tahvil alm-satmn tevik etmekiin bavurulan yeni bir yol da tahvile yatrlan paray, daha dorusu tahvilin nominaldeerini, tahvil ihrac srasnda geerli kura gre dolar ve Euro gibi bir dvizebalamak ve ana para, Trk liras olarak ide edilirken, ide srasndaki kura gretahvil bedelini demektir. Dvize endeksli tahvillerde fiz de dendii iin bu ilemslm hukuku bakmndan ciz olmamaktadr.

Borlanmalarn karz- hasen (gzel bor, Allah rzs dnda karlk beklemedenbor/dn para vermek) eklinde olmasn Kuran tavsiye etmektedir (2/Bakara,245; 5/Mide, 12; 57/Hadd, 11, 18; 64/Tebn, 17; 73/Mzzemmil, 20). Dvizeveya altna bal dn alp verme ilemleri de parann deer kaybn nlemeye,dolaysyla bor verenin zarara girmesine engel olmaya ynelik tedbirlerdir.

0-R vet: (Kii ve toplum haklarn kendi zimmetine geirmek iin) R vet alana,verene ve arac olana Allah lnet etsin! (Cmius Sar, 2/124)

l-Emei smrmek: iye hakkn, teri kurumadan veriniz. (bn Mce, hadis no:2443) Ben kymet gnnde kiinin hasmym. Bana verdii szden cayann, hrbir kimseyi satp hakkn yiyenin, bir iiyi altrp hakkn tam olarak vermeyenin.(bn Mce, hadis no: 2442)

o- Hrszlk, gasp: "Ey iman edenler! Aranzda karlkl rzya dayanan ticret olmashali mstesna, mallarnz, btl (haksz ve haram yollar) ile aranzda (alp vererek)yemeyin. Ve kendinizi ldrmeyin. phesiz Allah size merhametlidir. Kim d manlk

ve hakszlk ile bunu yaparsa (bilsin ki) onu atee sokacaz; bu ise Allah'a okkolaydr." (4/Nis, 29 -30)

Haram Kazan Yollar: Aslnda hell olan, fakat iki, kumar, fuhu ve fiz paras gibiharam yollarla kazanlm olan paralarla alnan gd maddelerini yemek deharamdr. Byle haram parayla elde edilen yiyecekler, farknda olmasak bile beden

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

15/60

ve ruh salmz asndan sakncal, hiret gdlarna ulama asndan engelleyicizelliktedir. Kuran, hell ve temiz gdlardan yememizi emretmi, madd bakmdantemiz olsa da, haram olan gdlar, manev ynden temiz deildir.

Mmin, kendisinin ve bakmakla ykml olduu kimselerin ihtiyalarn karlamakve gc yetiyorsa toplumdaki ihtiyalar gidermek iin Allahn mer kld, hellyollardan geimini temin etmeye alacaktr. Geim zorluunu bahane ederekharam yollardan para kazanmaya almak, dnyada zulme ve smrye sebep

olmak, hirette ilh azaba uramak demektir. Peygamberimiz bu gerei yleaklar: Haramla beslenen vcut (cennete girmez;) ona ancak ate yarar.(Miktul Mesbih, hadis no: 2787; Kefu l Haf, hadis no: 2632)

Haramla beslenen kimse, Allah'tan uzaklaaca iin, dus da Allah tarafndan kabuledilmeyecektir. "...Bir kimse ellerini semya kaldrarak: 'Ya Rabbi, ya Rabbi, diye dueder. Halbuki, yedii haram, itii haram, giydii haram, kendisi haramla beslenmiolursa, dus nasl kabul edilir?" (Mslim, Zekt, 65; Tirmiz, Tefsru'lKur'an, 3173;Drim, Rikak 2720) Mslmann yiyeceine, ieceine, giyeceine ve dierihtiyalarna dikkat edip, bu konuda haramlardan tm gcyle uzak durmasgerekmektedir. Hell lokmann getirecei nimet de byk olacaktr: "Kim hell

lokma yer, Snnet (eriat) gereince amel eder ve insanlar da, onun ktlklerinden emin olurlarsa, o kii muhakkak cennete girer." (Tirmiz, Sfatu'l Kymet,2640)

Allah'a hakkyla kulluk yapan, temiz ve hell rzklardan bakasn istemeyipnimetlere kreden slih kullara, Allah dnyada da gzellikler ve zenginlikler verir.Nankrlk edenlerin kendilerine gelmesi iin, onlar cezalandrr: "Allah, gven(ve) huzur iinde olan bir ehri misal verir ki, o ehrin (halknn) rzk her taraftanbol bol gelirdi. Fakat, Allah'n nimetlerine nankrlk ettiler de yapmakta olduklareylerden dolay Allah, onlara alk ve korku elbisesini tattrd. Andolsun ki, onlarakendilerinden peygamber geldi de onu yalanladlar. Onlar (kendilerine)

zulmederlerken azap onlar hemen yakalayverdi." (16/Nahl, 112-113)slm limlerine gre kazan yollarnn fazilet sras yledir: 1. Cihad, 2. Ticret, 3.Ziraat, 4. Zanat. Bu yollarla kazan salamann hkm:

a-Kendine, ilesine ve borlarn demeye yetecek kadar kazanmak farzdr.

b-Fakirlere bakmak, akrabaya ikrm etmek iin bundan fazlasn kazanmakmstehaptr.

c-Gzel ve mreffeh bir hayat srmek iin kazanmak mubahtr.

d-Hell kazan ile de olsa vnmek, yarmak, azgnlk ve taknlk yapmak iinkazanmak mekrh veya haramdr. (El-htiyr, IV/171-172) (5) Hadis-i eriflerdeTicaretin vlmesi, Hilenin Yerilmesi

Gvenilir ve doru tcirin, kymet gnnde ehidlerle beraber bulunacan (bnMce, Ticrt 1) syleyen Hz. Peygamber (s.a.s.), yalann insan cehennemesrkleyeceini (bn Mce, Mukaddime 7), Allah'n nasip ettii rzk gzel, hellyoldan aramay (bn Mce, Ticrt 2), bakasnn satna engel olmamay (Mslim,By ' b. 4), hayvanlarn stlerini memelerinde bekletip satmamay (Mslim, By 'b. 4), gereksiz yere ticrete arac ve komisyoncularn girmemesini emretmi (Mslim,Nikh 51; bn Mce, Ticrt 15), vurgunculuu kesin ekilde yasaklamtr (bn Mce,

Ticrt 6, 16)."Doru, drst ve gvenilir tcir, Peygamberlerle, sddklarla ve ehidlerleberaberdir." (Tirmiz, By ' 4, h. no: 1209; bn Mce, Ticrt 1, h. no: 2139)

Sz ve mumelesi doru tccr, kymet gnnde arn glgesi altndadr. (bnMce, Ticrt 1)

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

16/60

"En gzel ve ho kazan o tccarndr ki; konutuunda yalan sylemez, kendisineinanldnda emniyeti ktye kullanmaz, vaad ettiinde vaadinden dnmez, satnaldnda mal ktlemez, sattnda da vmez, borlandnda vdesini geirmez vealacakl olduunda borluya glk karmaz." (Beyhak, uabu'l-man IV/221; Terbve Terhb, II/366)

"Kim hacim ls ve tartyla bir yiyecek satn alrsa, lmeden ve tartmadan onubakasna satmasn." (Mslim, By ' 31-39)

"Siz yne al-verii yaptnz, srlarn kuyruuna yaptnz, tarma rz olduunu(sanyilemediiniz) ve cihad terk ettiiniz zaman Allah size zilleti musallat klar.Ondan, cihad yapp dininize dnnceye kadar da kurtulamazsnz." (Eb Dvud, By' 56)

"Alc ve satc ayrlmadka muhayyerdirler. Drst davranr, gerei aklarlarsasatlar bereketlenir. Ama gerei saklar ve yalan sylerlerse satlarndan bereketkaldrlr." (Buhr, By 19; Eb Dvud, By ' 51; Tirmiz, By ' 26)

"Bizi aldatan bizden deildir." (Mslim, man 164; Tirmiz, By ' 74)

"Kim kusurunu sylemeden aypl mal satarsa Allah'n gazab ve meleklerin lnetionun tepesine yamaya devam eder durur." (bn Mce, Ticrt 45)

"Ey tcirler topluluu! Muhakkak ki Allah'tan korkan, iyi ve doru olanlarn hricindekitcirler gnahkr ve erliler olarak har olunacaklardr!" (Tirmiz, By ' 4)

"Yemin, maln tkenmesine, bereketin eksilmesine sebeptir." (Buhr, By 26;Mslim, Mskt 131; Eb Dvud, By ' 6)

"Allah'n buzettii kii: Baa kakan cimri, kibirlenen marur ve ok yemin edentcirdir." (Ahmed bin Hanbel, V/151)

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

17/60

" kiiye Allah kymet gnnde rahmet nazaryla bakmaz. Onlar temizekarmaz. Onlar iin elem verici bir azap vardr." Sahbe dediler ki: "Kimonlar y Raslallah? Gerekten onlar byk zarara uradlar, elleri bo kaldve ifls ettiler." Raslullah (s.a.s.) cevaben buyurdu ki: "yiliini baa kakan,kibirlenmek iin uzun elbise giyen ve malnn deerini yalan yeminlerlearttrarak satn kolaylatrmak isteyen. Siz al-verite ok yemin etmektensaknn! nk o sat tevik eder, sonra da bereketi yok eder." (Mslim,man 171; Tirmiz, By 5)

"Mnfn almeti tr: Konutuunda yalan syler. Vaad ettii zamanzaman sznde durmaz. Kendisine gvenildiinde hinlik eder." (Buhr,man 24; Mslim, man 59)

"mkn olann borcunu vdesinde dememesi zulmdr." (Buhr, Havalt 1;Mslim, Mskt 33; bn Mce, Sadkat 8)

"Mslmanlar verdikleri sze, koyduklar artlara uyarlar. Szlerininerleridirler." (Buhr, cre 14; Eb Dvud, Akdye 12; Tirmiz, Ahkm 17)

"Kimse rzkn tamamlamadan lmez. Sabrszlk etmeyin. Allah'tan korkun. Eyinsanlar! Rzk mer yollardan gzellikle arayn. Hell olan aln, haram olanbrakn." (Mstedrek, II/5, IV/361; Beyhak, es-Snenu'l-Kbr, V/265)

"Zenginlik, mal okluundan deildir. Gerek zenginlik gnl zenginliidir."(bn Mce, Zhd 9)

"Mslman olup yeterli rzk verilen ve Allah'n kendisine verdiine kanaatsahibi kld kimse felh bulmutur." (bn Mce, Zhd 9)

"iye cretini teri kurumadan veriniz." (bn Mce, Ruhn 4)

"Dardan pazarmza mal getiren rzklandrlr. htikr yapan/karaborsac isemel'undur." (bn Mce, Ticrt; Drim, By ' 12)

"Kim ihtikr/karaborsaclk yaparsa o s bir gnahkrdr." (Ahmed binHanbel, II/351; Mslim, Mskt 26)

"Kim yiyeceklerde mslmanlara ihtikr/karaborsaclk yaparsa Allah onuifls ettirir, czzam gibi pis hastalklara uratr." (bn Mce, Ticrt 6)

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

18/60

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

19/60

h. no: 1208; Nes, Eymn 7, h. no: 7, 15)

"(Ticarette yalan) yemin, (tccarn zannnca) mala rabeti artrr. (Halbukigerekte) kazanc giderir." (Buhr, By ' 26; Mslim, Mskt 13, h. no:1607; Eb Dvud, By ' 6, h. no: 3335; Nes, By ' 5, h. no: 7, 246)

"Ticrette ok yemin etmekten saknn. nk yemin srm artrr, fakatbereketi yok eder." (Mslim, Mskt, 27).

"yle bir devir gelecek ki, insanolu, ald eyin hellden mi, haramdan molduuna hi aldrmayacak." (Buhr, By ' 7, 23; Nes, By ' 2). Reznrivyetinde u ziyde vardr: "...Byle kimselerin hibir dus kabul edilmez."

Yedi helk ediciden kann! Sahbler: Ey Allahn Ras l! Bunlarnelerdir? diye sordular. Hz. Peygamber: Allaha irk/ortak komak, sihir(by) yapmak, Allahn haram kld bir can haksz yere ldrmek, fizyemek, yetim mal yemek, sava meydanndan kamak, evli, nmuslu vehibir eyden haberi olmayan kadnlara zin isnad etmektir. (Buhr, Vesy23, Tb 38, Hudd 44; Mslim, man 145; Eb Dvud, Vesy 10; Nes,Vesy 12)

"Allah bir eyi haram klnca, onun bedelini de haram klar." (Eb Dvud, By' 38, 63, 64)

"Kim bildii halde hrszlkla elde edilmi alnt bir mal satn alrsa onungnahna ve alaklna ortak olmutur" (Beyhak, Snen, V/336)

"Pazara mal getiren rzklandrlm; ihtikr (stok ve karaborsa) yapanlnetlenmitir." (bn-i Mce, Ticret, 6)

Bilmi ol ki, haramdan gdsn alp byyen bir ete ancak ate evldr.(Tirmiz, Salt 429, hadis no: 609; Drim, Rikak 60, hadis no: 2779)

Kimin zerinde din kardeinin rz, namusu veya malyla ilgili bir zulmvarsa altn ve gm n bulunmayaca kymet gn gelmeden nce okimseyle helllesin. Yoksa kendisinin slih amelleri vars, yapt zulmmiktarnca sevaplarndan alnr, (hak sahibine verilir.) ayet iyilikleri yoksa,kendisine zulm yapt kardeinin gnahlarndan alnarak onun zerineykletilir. (Buhr, Mezlim 10, Rikak 48)

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

20/60

Muhakkak hell belli, haram da bellidir. Lkin aralarnda helle de haramada benzer pheli eyler vardr ki, onlar insanlarn ou bilmez. phelieylerden kanan bir kimse; dinini, rzn/insan kymetini korumu olur.pheli eylere dalan bir kimse, harama d me tehlikesindedir. O, tpksnr kenarnda hayvan otlatan ve nerede ise yasak yerde otlatacak bir obangibidir. Bilin ki, her hkmdarn huddu vardr; Allah n snrlar iseharamlardr. Haberiniz olsun, bedende bir kk et paras vardr ki, o iyiolursa btn vcut iyi olur, bozuk olursa btn beden bozulur. te o (et

paras), kalptir. (Buhr, man 45, By 5; Mslim, Mskat 107 -108; bnMce, Fiten 14, hadis no: 3984; Nesi, By 2, hadis no: 4431; Tirmiz, By1, hadis no: 1219; Eb Dvud, By 1, hadis no: 3329 -3330; bn Mce, Fiten3984)

Ey insanlar, phesiz ki Allah, Tayyibdir. Tayyibden (temiz, ho ve hellolandan) baka bir ey kabul etmez. Allah, mminlere de, Rasullereemrettii eyi emreder: Ey Rasuller, hell olan eylerden yiyin ve slihamellerde bulunun. nk Ben, sizin yaptklarnz bilirim. (23/Mminn, 51)ve Ey iman edenler, size verdiimiz rzklarn tayyiblerinden (hell veho/temiz olanlarndan) yiyin. (2/Bakara, 172) buyurmutur. dedi. Sonra

devam etti: Bir kimse (Hak yolunda) uzun sefere kar, salar dalm,toza-topraa bulanm bir halde ellerini semya kaldrarak: Y Rabbi, YRabbi diye du eder. Halbuki yedii haram, itii haram, giydii haram,kendisi haramla beslenmi olursa, byle birinin dus nasl kabul edilir?(Mslim, Zekt 65; Tirmiz, Tefsrull-Kuran 3, hadis no: 3173; Drim, Rikak9, hadis no: 2720)

" snf insan vardr ki kymet gn Allah, onlarla konumaz, yzlerinebakmaz, onlar temize karmaz. Hem de onlar iin can yakc bir azapvardr." (Rvi Eb Zer dedi ki; Ras lullah bu cmleyi kere tekrarlad. EbZer: 'Bu kimseler tam bir mahrmiyete ve hsrna uramlar. Bunlar

kimlerdir, ey Allah'n Rasl?' diye sordu. Raslullah (s.a.s.) de u cevabverdi: "Elbisesini kibirle yerlerde sryen, yapt iyilii baa kakan ve yalanyere yemin ederek ticret maln iyi bir fiyatla satmaya alandr." (Mslim,man 171; Eb Dvud, Libs 25; Tirmiz, By ' 5; Nes, Zekt 69, By ' 5,Ziynet 103; bn Mce, Ticret 30)

Her kim hell lokma yer, Snnet (eriat) gereince amel eder ve insanlar

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

21/60

da onun ktlklerinden emin olurlarsa, mutlaka cennete girer. Bununzerine bir adam: Y Raslallah, bugn halk arasnda bu (vasfta kiiler) pekoktur dedi. Raslullah (s.a.s.) buyurdu: Benden sonraki asrlarda dabulunacaktr. (Tirmiz, Sfatul-Kyme 22, hadis no: 2640)

Allah, haramdan verilen hibir sadakay ve abdestsiz (su veya topraklatemizlenmeden) de hibir namaz kabul etmez. (Eb Dvud, Tahre 31,hadis no: 59; Nes, Zekt 104, hadis no: 139; bn Mce, Tahre 2, hadis no:

271-274; Drim, Tahre 21, hadis no: 692)"Hibir kimse el emeinden daha hayrl yiyecek yememitir ve Allah'npeygamberi Dvud da el emeini yerdi." (Buhr, By ' 15)

Eb Zerr (r.a.) anlatyor: "Raslullah (s.a.s.): " ii vardr, kyamet gnndeAllah onlara ne konuur ne nazar eder ne de gnahlardan arndrr, onlar iinelim bir azab vardr!" buyurdu ve bunu kere de tekrar etti. Ben: "EyAllah'n Rasl! yleyse onlar byk zarar ve hsrana uramlardr. Kimdirbunlar?" dedim. yle saydlar: "(Elbisesini kibirle, yerlere kadar salp)srndren, yapt iyilii baa kakan, maln yalan yeminlerle reklm edenkimseler!" (Mslim, man 171, (106); Eb Dvud, Libas 28, -087, 4088-Tirmiz, Byu 5, h. no: 1211; Nes, Byu 5, h. no: 7, 245)

"Bir kavimde gull (denen devlet malndan hrszlk) zuhr ederse, Allah okavmin kalplerine korku atar. Bir kavim iinde zin yaylrsa orada lmlerartar. Bir kavim, l ve tartlarda (hile yaparak) miktar azaltrsa Allahondan rzk keser. Bir kavmin (mahkemelerinde) haksz yere hkmlerverilirse, o kavimde mutlaka kan yaygnlar. Bir kavm ahdinden dnpgadre yer verirse, Allah onlara mutlaka d manlarn musallat eder."(Muvatt, Cihd 26, h. no: 2, 460)

Mal, yeil (taze) ve tatldr. El aklyla (cmertlik ve ikramla) onu ele

geirenin malna bereket verilir. nsanlara zulmetmek iin kazanann mal isebereketlenmez. Onun durumu, yiyip doymayan kimse gibidir. stteki el,alttaki elden hayrldr. (Buhri; Askalani, S. Buhri erhi, c. 3, s. 335)

Haramla beslenen vcut (cennete girmez;) ona ancak ate yarar.(Miktu l Mesbih, hadis no: 2787; Keful Haf, hadis no: 2632)

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

22/60

Kim dnyaya ok nem verirse, Allah onun iini datr (zorlatrr). kigznn arasna fakirlii (a gzll ) koyar. (Halbuki) dnyadan onaulaacak olan kendisi iin yazlandan bakas olamaz. Kimin de niyeti hiret(ikazanma) ise Allah onun iini toparlar (kolaylatrr). Onun kalbine zenginliikoyar. Ona dnyadan da ihtiya duyduu ey ular. (bn Mce, Zhd 1,hadis no: 4104; Tirmiz, Kymet 31, hadis no: 2467)

"Zenginlik mal okluuyla deildir. (Hakiki) zenginlik gz tokluudur, gnl

zenginliidir." (Buhr, Rikak 15; Mslim, Zekt 120, hadis no: 1051; Tirmiz,Zhd 40, h. no: 2374)

Sizin elde ettiiniz dnya met, hayr deil; bir fitnedir. Evet, hayr, ancakhayr getirir. Lkin bu dnya ziynetleri hayr deildir. nk bunlar fitneyesebep olur. Onlarla siz hiret hususuna ynelmekten megul olursunuz.Baharn yetitirdii nebatlarn bazs, ok yiyen hayvanlar ya patlatp ldrr,yahut lme yaklatrr. Ancak ihtiyacna kadar yiyenlere zarar vermez.Dnya mal da yledir, insanlar ona ho grerek meylederler. Bazs malagark oldu denilecek ekilde ok mal edinir, bazs fazlasna tamah etmeyerekaz ile yetinir. Mala gark olanlar, ekseriyetle onun sebebiyle ya helk olur,

yahut helke yaklarlar. (Mslim, S. Mslim Terc. ve erhi, c. 5, s. 474)nsanlarn zerine yle bir zaman gelecek ki, o zamanda ancak ldrmekleve zorla m lke eriilir, ancak gasb ve cimrilikle zengin olunur, ancak dindenkmak ve hevya uymakla sevgi kazanlr; kim bu zamana ular da zenginolmaya gc yettii halde fakirlie sabreder, sevgi kazanmaya gc yettiihalde buz olunmaya sabreder, izzete gc yettii halde alaltlmayasabrederse Allah kendisine beni dorulayan elli dorulayc sevab verir.(Naklen: Ali nal, Kuranda Temel Kavramlar, s. 444-445)

htiyarn kalbi iki eyi sevme hususunda gentir: Yaama sevgisi ile malsevgisinde. Dier rivyetler de yledir: demolu ihtiyarlar, fakat onun ikieyi gen kalr: Yaama sevgisi ve mal sevgisi. demolu byr, onunlaberaber iki ey de byr: Mal sevgisi, uzun mr sevgisi. (Mslim, hadis no:1046; S. Mslim Terc. ve erhi, 5/463)

demolunun iki vdi dolusu mal olsa, nc bir vdi daha isterdi.demolunun karnn topraktan baka bir ey dolduramaz. Ama Allah tevbeeden kimsenin tevbesini kabul eder. (Mslim, hadis no: 1048; S. Mslim,

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

23/60

Terc. ve erhi, 5/465)

Sehl bn Sad es-Said (r.a.) anlatyor. Bir gn Raslullah (s.a.s.)a bir adamgelerek: Ey Allahn Rasl! Bana yle bir amel gsterin ki, ben onuyaptm takdirde Allah beni sevsin, halk da beni sevsin dedi. Raslullahyle buyurdu: Dnyaya rabet etme, Allah seni sevsin. nsanlarn elindebulunanlara gz dikme ki onlar da seni sevsin! (Ktb-i Sitte, 17/563)

"Allah'm, l-i Muhammed'in rzkn belini dorultacak kadar ver. -Bir dier

rivyette- "yetecek kadar ver." (Buhr, Rikk 17; Mslim, Zekt 126, hadisno: 1055; Tirmiz, Zhd 38, hadis no: 2362)

Abdullah bnu Muaffel (r.a.) anlatyor: "Bir adam gelerek "Ey Allah'n Resl!Ben seni seviyorum" dedi. Ras lullah: "Ne sylediine dikkat et!" diye cevapverdi. Adam: "Vallhi ben seni seviyorum!" deyip, bunu kere tekrar etti.Raslullah (s.a.s.) bunun zerine adama: "Eer beni seviyorsan, fakirlik iinbir zrh hazrla. nk beni sevene fakirlik, hedefine koan selden dahasr'atli gelir." (Tirmiz, Zhd 36, hadis no: 2351)

"Kii mahzurlu olan eyden korkarak mahzursuz olan terketmedike gerek

takvya ulaamaz." (Tirmiz, Kymet 20, hadis no: 2453)

"Sizden biri, mal ve yaratla kendisinden stn olana baknca, nazarn birde kendisinden aada olana evirsin. Byle yapmak, Allah'n zerinizdekinimetini kk grmemeniz iin gereklidir." (Buhr, Rikak 30; Mslim, Zhd8, hadis no: 2963; Tirmiz, Kymet 59, h. no: 2515)

Dnya sevgisi her eit hatal davrann badr. Bir eye kar olan sevgin,seni kr ve sar yapar. (Eb Dvud, Edeb 125)

ki haslet vardr, bunlar kimde bulunursa Allah onu kredenler ve

sabredenler arasna yazar: Din hususunda kendinden stn olana bakpona uymak; Dnyalkta kendinden aa olana bakp Allah n kendine vermiolduu stnl e hamdetmek. te byle olan kimseyi Allah kredici vesabredici olarak yazar. Kim de din konusunda kendinden aa olana bakar,dnyalkta da kendinden stn olana bakar ve elde edemeyeceine zlrseAllah onu kreden ve sabreden olarak yazmaz. (Tirmiz, Kymet 59, hadisno: 2514)

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

24/60

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

25/60

bu adam satnca kolaylk gsterir, satn alnca kolaylk gsterir, alacanisteyince (kabalk ve sertlik deil, anlay ve) kolaylk gsterirdi." (Tirmiz,By ' 75, h. no: 1320)

"Allah, sattaki msmahay, satn altaki msmahay, demedekimsmahay sever." (Tirmiz, By ' 75, h. no: 1319)

"Sattn zaman tart, satn alnca tarttr." (Buhr, By 51)

bn Mes'ud (r.a.) anlatyor: "Reslullah (s.a.s.) riby (fizi) yiyene de,yedirene de lnet etti." Eb Dvud ve Tirmiz'nin rivayetlerinde u ziyadevardr: "(Fiz mumelesine) hitlik edenlere de bu mumeleyi yazana da..."(Mslim, Mskt 25, h. no: 1579; Eb Dvud, By ' 4, h. no. 3333; Tirmiz,By ' 2, h. no: 1206; bn Mce, Ticrt 58, h. no. 2277)

"nsanlar yle bir devre ulaacak ki, o zamanda rib yemeyen kalmayacak.yle ki, (dorudan) yemeyene buhar ulaacak." Bir rivayette "...tozuulaacak" denir (Eb Dvud, By ' 3, h. no: 3331; Nes, By ' 2, h. no: 7,243; bn Mce, Ticrt 58, h. no: 2278)

"Pahalanmas iin, kim bir yiyecek maddesini krk gn saklarsa, o, Allah'tanyz evirmitir, Allah da ondan yz evirmitir." (Ahmed bn Hanbel, II/33)

"Sizden biri, mal ve yaratla kendisinden stn olana baknca, nazarn birde kendisinden aada olana evirsin. Byle yapmak, Allah'n zerinizdekinimetini kk grmemeniz iin gereklidir." (Buhr, Rikak 30; Mslim, Zhd8, h. no: 2963; Tirmiz, Kyamet 59, h. no: 2515)

"Iyne usulyle alverite bulunur, srlarn peine d er, ziraate raz olur vecihad da terkederseniz, Allah size yle bir zillet verir ki, dininize tekrar rcuetmedike o zilleti kaldrmaz." (Eb Dvud, By ' 56, h. no: 3462)

yne usulyle sat arihler yle tarif etmitir: Tccar, maln veresiye olarakbelli bir vade ile m teriye satar. Sonra bu mal m teriden daha ucuz birfiyatla satn alr. Bu tarz alveri caiz mi, deil mi mnakaa edilmitir.mam Malik Eb Hanife, Ahmed bn Hanbel gibi bir ksm fukaha "caiz deil"derken, mam afii ve ashab "caizdir" demitir.

Hadis, esas itibariyle, insanlarn ticaret ve ziraate kendilerini vererek cihad

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

26/60

ihmal etmelerini yasaklamaktadr. lk nazarda, hadisten ticaret ve ziraatinktlendii anlalabilir. Aksine hadis, cihadn terkinden gelecek zilletedikkat ekmektedir. Daha nce de zikredildii zere Aleyhissaltu vesselmasl meslekler olarak "ticaret, ziraat ve san'at" saymtr. Ama ne ticaret, neziraat ne de san'at cihad gibi mhim bir meguliyeti ihmalesevketmemelidir. evkn'nin dedii gibi "slam'n izzet ve dier dinlerestnl n izhar vesilesi olan "Allah yolunda cihad"n terki halinde Allah,mslmanlara, d ncelerinin aksiyle mumele ederek zillet verir: Atlarn

srtnda olduktan sonra srlarn pelerine takar, halbuki at srt, srnpeinden makamca daha stn, daha izzetlidir." (brahim Canan, Kutub-iSitte Tercme ve erhi, Aka Yaynlar: 16/423)

"Zannediyorum bu hadisin bize anlatt, iaret ettii hususlar ancak, sanayinklb ve sanay hareketlerinden sonra anlayabildik.. Onu da doruanlayabildi isek.. Cihad, zaten unutmutuk; sanay derken ziraat vehayvancl da ihmal ettik ve kendimizi bir baka dengesizliin berzahndabulduk. Oysaki, yaplacak eyi, hem de 14 asr evvel Allah Rasl haberveriyordu. Ve O, her meselede olduu gibi, bu meselede de fevkaldedengeliydi. Elbette ki, ziraat ve hayvanclk olacaktr. Nitekim bu tr

almalar tevik eden hadis-i erifler de vardr. Ancak, btn himmetibunlara hasretmek, ite doru olmayan budur.ehir hayatna karmadan,bir daa ekilip, kendi fyuzt hisleriyle ba baa kalmay arzulayaninsandan tutun da, teebbs gcnden mahrum ziraat ve hayvancya kadarmul olan bu ifade, bize mhim bir iktisat ve ekonomi dersi vermektedir.Ayrca, devletler muvazenesinde yerinizi almak iin, gerekli caydrc gcelde tutmadnz, cihad terkettiiniz veya cihad terkedip de, devletlermuvazenesindeki yerinizi kaybettiiniz zaman Allah, size altndankalkamayacanz bir mezellet musallat edeceini.. tegallpler, esaretler,tahakkmler altnda kalp ezileceinizi de hatrlatmaktadr ki, bu durum,yeniden dine dnp, slm' hayata hayat klacanz na kadar da devamedecektir. Verdiimiz misl, -anlatma darl da mahfuz- deryadan birkatredir ve Allah Rasl 'nn bu hususta daha nice szleri var. Ne var ki biz,bu biricik mislle iktifa edeceiz. Allah Ras l, nasl ki, istidat ve kabiliyetleritahdid edip snr altna almam, yle de beden g ve kuvvetleri dahi hakirgrmemitir. Grmemi ve aksine yle buyurmutur: "Kuvvetli bir m 'min,(beden shhatine sahip olan bir m 'min) Allah indinde zayf m 'minden daha

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

27/60

hayrl ve sevimlidir." Allah indinde sevimli olmak isteyenler, kalb shhatiyleberaber beden shhatine, cisim shhatiyle beraber ruh shhatine de sahipolmaldrlar. Gr lyor ki, Allah Rasul (sav): "Zayflayacaksnz, perhizegirecek, beden g ve kuvvetinizi kracaksnz ki Allah indinde makbulolasnz" demiyor. Belki ruhbanla, keilie ve papazla kar realiteyi, ftrve tabi olmay ne karyor ve meselelere, tabiat iinde bir mecraaratryor; ve bizi o istikamete kanalize ediyor.

Bozuk Dzenin Terazisi ve uayb (a.s.)nsanlar hayatlarn idme ettirebilmeleri iin kendilerinde bu lunmayanihtiya maddelerini, ya kendilerine yakn olan blge insan larndan ya da buihtiyalarn bu - lunduu yerlerle yaplan alveri lerle salarlar. Ticaretdenilen bu olgu, insanlarn ihtiyalarn temin etme vstas olduu gibi, onlariin geim salama vstas da olmutur.

Toplum bireylerinin kayna mas ile ayn zamanda yakn ve uzak toplumlarniletiim vstas konumunda olan ticaret; insanlar arasndaki karlkl haklarkorunduu srece toplumlarn ilerlemesinde byk etken olurken, bu hak

larn ihllinde ise toplumu uuruma sevkedecek bir mil durumuna gelir.Allah, ticaretin; toplumun ya amnda nemli bir yeri bulundu unu, doruyaplmasndan toplumun olumlu, karlkl haklarn ihllinde toplumun bykzararlar ektiini, hatta; uuruma (helke) ittiini gstermek amacyla(zellikle tccar bir toplum olan Mekke'lilere) uayb (a.s.)'n kssasnvahyeder. Bylece Allah, M riklerden kavimlerini uuruma gtren,ticarette karlkl rzy gzetmeyip hile yapan uayb kavminin kssasnnnda, kssadan t ve ibret almalarn ister.

Mekk srelerde anlatlan uayb kavminin, ticaretle ilgilenen tccar birtoplum olduu gznne alndnda ticaret kervanlarnn getii ilek bir yol

zerinde oldu u anlalmaktadr. uayb kavminin yaad blge,muhtemelen Hz. Ms'nn da Msr'da iledii crmden dolay kat yerolmas hasebiyle Msr'a yakn olan; Msr, Filistin, Sina geni ierisindeMekke ticaret kervanlarnn da getii bir yerde bulunmaktayd. "Ms'Medyen'e yneldiinde: Rabbimin bana doru yolu gstereceini umarmdedi. (28/Kasas, 22). "Sen bir cana kymtn, seni zntden kurtarmtkve bir ok musbetlerle denemitik. Bunun iin 'Medyen' halk arasnda

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

28/60

yllarca kalmtn." (20/Th, 40)

Rislet vazifesini yklenmeden nce, iledii bir fiilden dolay Msr'dankaan Ms (a.s.) Medyen'e snr. Medyen'de uayb (a.s.)'n yannayerleir, onun kzyla da evlenir. Daha sonra eiyle birlikte Medyen'denayrlarak Tur dann bulunduu yreye doru yola koyulur.

"Ms sreyi doldurunca ailesiyle birlikte yola kt. Tur tarafndan bir ategrd..." (28/Kasas, 29). Ve bundan sonra Ms, Allah tarafndan Firavun

kavmine Rasul olarak tyin edilir. Kur'n- Kerim'deki Ms (a.s.)'nnanlatld bu yet-i kerimelerden Medyen'in bulunduu yer tyin olunduugibi, Medyen kavminin bulunduu yrede yaayanlar itibaryla ayn zamandaArap asll olduklar da anlalmaktadr. Msr'a yakn bir yerde olduuanlalan Medyenliler; ayn zamanda kendilerinin ticarette ileri bir seviyedeolmalarn salayan zengin kervanlarn getii bir yol zerin deydiler.Hindistan'dan gelen ticaret kervanlar Yemen, Tif, Mekke, Medineistikametiyle Medyen kavminin de bulunduu blgeden geip am'aularlard. Mekkeliler'in de katld bu ticarete Kur'an'da Kurey sresindeyle deinilir: "Kurey kabilesinin yaz ve k seferlerinde..." (106/Kurey, 1)

Kur'n- Kerim bize, Mekkelilerin tccar bir toplum olduunu belirttii kadar,onlarn Medyen ahlisinin helk olduu yerlerden gemeleri hasebiyleMedyenliler'in bandan geenleri; Kur'n do rultuda olmasa da bildiklerinibeyan etmektedir. uayb kavminin helkten sonraki kalntlarnn bulunduuyerlerden geen Mekkelilerden ibret almalarn isteyen Allah, Lt ve uaybkavimlerinin, Mekke ticaret kervanlarnn yollar zerinde olduunu Hicrsresindeki u yetle ifde eder: "Eykeliler de, phesiz zlim kimselerdi.Bunun iin onlardan aldk. Hl her iki memleket de ilek bir yolzerindedirler."

Kur'an'da uayb (a.s.)'n kavminden bahsedilirken Medyen ve Eyke olarak ikiisim verildiini grmekteyiz. Medyen halkndan bahsedilirken Ehhum(kardeleri) denmesinden yola kan baz mfessirler, Eyke'lilerdenbahsedilirken "Onlara" denmesinin uayb (a.s.)'n Eyke'lilere sonradangelmi olmas gerektiini savunurlar. Baz mfessirler de uayb'n dvet venasihatinin ayn, her iki ahlinin de cezsnn benzer ekilde olmasndanhareketle, Medyen ve Eyke'nin ayn kavim olduu kanaatine varmlardr.

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

29/60

Btn bunlara ilveten; Kur'n- Kerim'de kssalar anlat lan tm rasullerin,kendi kavimleri iinde yetimi "ilerinden bir rasul" ve "gvenilir bir eli"olarak grevlendirdikleri dikkate alnd nda, Medyen ve Eyke'nin ayn kavimolduu, ancak anlatmn de iik varyantlarla yapld kanaati hslolmaktadr.

Allah'n istei, bu kavmin iledii kt fiillerin onlar helke gtrd nazar-dikkate alnarak bu sularn ilenmemesidir. Kur'an'n hedefledii bu noktay

kenara brakp, pek fazla fayda getirmeyecek, aksine birbirimizlecedelletirecek tl konularla uramak, kssay t ve ibret olmaktanengellemek demektir.

uayb kavminin Allah ve raslne kar tutumunu birka gruptainceleyeceiz: Bunlardan birincisi, uayb kavminin Allah'a kar tutumudur."Ey kavmim.' Allah'a kulluk edin, O'ndan baka ilahnz yoktur." (7/Arf, 85)

"Allah'a kar gelmekten saknmaz msnz?" (26/uar, 27)

"Sizi ve daha nceki nesilleri yaratandan korkun." (26/uar, 184) diyearda bulunan uayb (a.s.)'a kar yle cevap verirler:

"Ey uayb! Babalarmzn taptn brakmamz emreden veya mallarmzistediimiz gibi kullanmamz men'eden senin salt'n/namazn mdr?"(11/Hd, 87)

yetlerden anlald gibi uayb'in kavmi, putlara tapan bir kavimdir.Kendilerinin arzu ettikleri ekillere gre yonttuklar ilhlarn, emirlerini de yinekendi ilerindeki; Kur'an'n "ileri gelenler" olarak niteledii zengin ve yneticikimseler tarafndan belirlendii bir dine (yaam tarzna) inanyorlard. Pektabii ki uayb (a.s.)'n tek ve gerek lha inanmalar istei holarnagitmemiti.

Kendi yaamlarn kendileri belirleyen bu insanlar, Allah'a inanmakistemediler, daha dorusu; kendi kafalarna gre izdikleri bir Allah'a imanettiklerinden dolay ilerine gelmeyen tek ve gerek Allah' inkr ettiler.Allah' inkr eden bu insanlar onun elisini de reddederek kar tutum aldlar:"Sen ancak by lenmi birisin, bizim gibi bir insandan baka bir eydeilsin. Dorusu seni yalanclardan sanyoruz. Eer doru szl lerden isen

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

30/60

gn bir paras n zerimize d r, dediler." (26/uar, 185-187)

Allah'a inanmak ayn zamanda ras lne inanmak demektir. Ras lneinanmak Allah'a inanmay gerektireceinden, uayb (a.s.)'n tek Allah'ninkr eden kavmi, o Allah'n rasln de inkr eder. uayb (a.s.)' beerlikle,byc lkle, yalanclkla sularlar. Mcize talebinde bulunarak; Allah'ntekelinde bulunan bir konuda, sanki rasln elinde olan bir eymi gibirasl ciz gstermeye alr lar. "Doru sze" (vahye) inanmayanlar,

mcize gelse bile u veya bu bahnelerle yine inkr edecek lerdi.Allah' ve rasln reddeden bu m rikler Rasln getirdii vahye de kartutum alrlar. Neden reddetmesinlerdi!? Kendi inanlar dorultusundauydurduklar ilhlar siper yaparak dilsiz, d ncesiz ve ciz putlar adnaoluturduklar dinde zulmn en hasn gerekletiriyorlard. Bylece mustazafhalk soyuyorlar, haklarn gasp ediyorlard. Oysa uayb'n getirdii vahiy,onlardan bu yaptklar zulm brakmalarn istiyordu.

Dier kart tutumlar ise Allah 'm emirlerine kar gelmekti:

"ly tam yapn, eksiltenlerden olmayn, doru terazi ile tartn, insanlarn

hakkn azaltmayn. Yeryznde bozgunculuk yaparak karklk karmayn."(26/ uar, 183)

"ly, tarty eksik tutmayn. Dorusu ben sizi bolluk iinde gryorum."(11/Hd, 84)

"Ey kavmim! ly ve tarty tamam tamamna yapn; insanlara haklarneksik vermeyin; yeryznde bozgunculuk yaparak karklk karmayn.nanyorsanz Allah'n geri brakt hell kr sizin iin daha hayrldr."(11/Hd, 85-86)

Ticaret yapan bu toplumdaki hakszlklar gndeme getiren ve buhakszlklardan vazgeilmesini isteyen Allah, doru yaplmayan ticaretininsanlarn haklarn gasbetmek olduunu, bunun ise zulm olduunu beyaneder. in ilgin yan; yette "Dorusu sizi bolluk iinde gryorum" diyebelirtilen durumdur. uayb (a.s.)'n kavmi bolluk iinde olmasna ramen yinede alverite hile yaplyordu. Bu bolluk ierisindeki insanlarn ticarette hileyapmalarndaki sebep; sattan kalan krn daha ok olmas isteidir.

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

31/60

Oysa Allah hile yaplarak kazanlan krn haram olduunu; gerek ve hellolan krn karlkl rzayla yaplan alveriten kalan kr olduunu beyaneder: "nanyorsanz, Allah'n geri brakt hell kr sizin iin daha hayrldr."Ama bu yozlam toplumda rasln hatrlatmalar fayda vermez. nkrclarmslmanlar aleyhine ellerinden ne gelirse geri koymazlar. "Allah'ainananlar yolundan alkoyup ve yolun eriliini dileyerek tehdit edip heryolda pusu kurup oturmayn." (7/Arf, 86)

Bu yetler m riklerin geldii son noktann, mslmanlar tehdit ve ikenceolduunu belirtir. Her toplumda olduu gibi "mele " (ileri gelenler) tarafndanynetilen uayb'n kavmi de inkrclarn safndayd. Mevcut ynetiminicraatna, yani ilhlar adna uydurulan bu yaama kar gelmek gibi biristekleri yoktu. Zten mevcut ynetime kar gelip uayb'a inanmayakalksalar ileri gelen lerin tehditleri onlar da hedef alyordu. "(uayb'm)kavminden ileri gelen kfirler dediler ki: Eer uayb'a uyarsanz o takdirdesiz mutlaka ziyana urarsnz." (7/Arf, 90)

Allah'n Hd Sresi 84. yetinde uayb (a.s.)'n azndan belirttii "dorusuben sizi bolluk iinde gryorum" deerlendirmesi nda bu kavmin neden

Allah'a isyanda direndiini tespit etmek lzmdr.Tarihte bolluk ve refahn zirvesinde olan birok kavmin Allah' inkr ettiklerigrlmektedir. nk; o bolluk ve refaha insanlarn haklarna tecvzedilmesi (zulm) ile ulalmtr. Tek amalar servet biriktirmek ve dilediklerigibi yaamak olan inkrclar, ulatklar bu seviyeyi korumak isterler. Naslolacaktr bu koruma? Ayn yntemle; yani zulmle. Bylesi bir toplumun,mevcut smrc konumlarn srdrebilmeleri iin Allah'n elilerine kargelmeleri gereklidir. Aksi halde, ras ln getirdii mesaj kabullenmeleri,dzenlerinin sonu anlamna gelir. Bunun farknda olan, kavmin ynetiministlenen "ileri gelenler" soyguncu dzenlerinin devam iin; ilhlar/putlar

adna dzenlerini tasdik ettirici eyler uydurup insanlar bu yaam tarznaitaat etmeye armlardr.

Hal byle olunca tabiidir ki, Allah'n rasln yalanlayacaklar, ondanolaanst isteklerde bulunacaklar, bu istekleri gereklemeyince,peygamberliinin de geersiz olduunu iddia ederek onu ya lanlamak iinkendilerince mkul bir sebep bulmu olacaklardr. Bunun yan sra, getirdii

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

32/60

vahiyde pazarlk yaparak, unu kabul edersek... veya bunu istemezsen...gibi uzlamac tavrlarla ras ln getirdii vahyi kendi hevlarma greeriltmeye, kartrmaya alacaklardr.

M rikler kendi btl sistemlerini korumak iin ne gibi nlemler gerekirsealacaklar ve iman edenleri susturmaki in ne lzmsa yapacaklardr. Btn bukar gelme abalar sonu vermezse devreye bask ve eziyet girecek, bu daie yaramazsa iman edenler yurtlarndan srlmeye balanacaktr. Bu

hususta u ayet bize, uayb kavminin de ayn tavrda olduunu belirtiyor:"Ey uayb! Ya mutlaka seni ve seninle beraber iman edenleri kentimizdenkarrz. Ya da dinimize dnersiniz." (7/Arf, 88)

Peki, btn bu zulmlerle ya ayan, Allah'a isyanda dn yapmayaca belliolan kavim iin Allah ne yapacaktr? Her eyden nce Allah, bir kavmi yokyere cezalandrmaz. Bu hususta Allah yle diyor: "Biz rasul gndermedikehi bir kavmi yok etmeyiz." (17/sr, 15). nsanlar kendine kulluk etsinlerdiye yaratan Yce Allah, arzu ettii vakit, "Bize rasul gndermedin"dememeleri iin zaman zaman rasuller gndermi, onlar bu yolla eitliimtihanlara sokarak denemitir. "Biz hangi kasabaya bir rasul gnderdikse,

ora halkn, yalvarp yakarsnlar diye, darlk ve skntya uratmzdr. Sonrakt l n yerine iyilii koyduk, yle ki oalp babalarmz da darlauramt, (bazen de) bollua kavumulard dediler." (7/Arf, 94-95)

Allah'n rasul gndererek do ru yola gelmeleri iin uyard, bol luk ve refahierisindeki uayb'n kavmi, Allah' inkrda direndikleri ve Onun emirlerinekar geldikleri iin helki hak etmilerdir. "Kavminin inkr eden ileri gelenleri, uayb'a uyarsanz, andolsun ki siz kaybedersiniz! dediler. Bu yzden onlarbir sarsnt tuttu ve olduklar yerde diz st kverdiler." (7/Arf, 90-91)

Oysa, balarna gelecekler hakknda uyarlmlard. Eer Allah'a isyandadirenmeselerdi Allah onlara bu azb yollamazd. Bu hususta uayb (a.s.)'ndus gerekleri ortaya koyar: "Rabbimiz! Bizimle kavmimiz arasnda hak ileSen hkm ver, Sen hkmedenlerin en hayrlssn." (7/Arf, 89). "Eykavmim! Andolsun ki Rabbimin szlerini size bildirdim, t verdim; kafirmillet iin niin z leyim!" (7/Arf, 93)

Allah da bu gerei yle vurgular: "Eer inanm ve Bize kar gelmektensaknm olsalard, on lara gn ve yerin bolluklarndan verirdik. Ama

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

33/60

yalanladlar; bu yzden onlar yaptklarna kar lk yakalayverdik." (7/Arf,96). Kymete kadar bki olan Kur'n- Kerim, hitbettii tm insanlaraAllah'a gre yaplmas ve yaplmamas gerekli olanlar belirtmi ve insanlarnt almalarn istemitir. "Dinde zorlama yoktur." Akllara hitbeden Allah'a,kendi rzlar ile uyanlara esenlik, ebed cennet; u veya bu ekilde yinekendi istekleriyle gerekleri inkr edip, emirlere isyan edenlere de ebedazap verilecei aklanmtr.

Sonuta, uayb (a.s.)'n kssas ile tccar bir toplum olan Mekkeli m riklereve Kymete kadar ya ayacak tm Kur'an muhtaplarna alverilerdekarlkl rzya dayanan bir ticaret yaplmas tlenmi olur. Bakalarnnmallarn hakszlk ve hile ile yememeleri iin insanlar uyarlr. Bu husustakarlkl rzayla yaplan ticaretten kalan krn, Allah'n nezdinde hak ve hellolan kazan olduu hatrlatlr. Ticaretin yaplmad hi bir toplum dnlemeyeceine gre; adlar ne olursa olsun; sanayi toplumu, tarmtoplumu gibi tanmlamalarla kendilerini tanmlayarak, Allah'n buemirlerinden kamak demek zulmde devam edil mesi anlamna gelir ki buhususta Allah u hatrlatmay yapar: "Kasabalarn/ehirlerin halk, geceleyinuyurlarken azbmzn kendilerine gelmesinden emin midirler?" (7/Arf, 97)

(6)

Medyen Kavmi ve Almamz Gereken Dersler,MesajlarYce Allah Lt kavmini toptan helk ettikten sonra uayb (a.s.) nhareketinden bahsediyor. Bu kavim de l ve tartda hileli davranmak veyeryznde bozgunculuk yapmakla tannmaktadr. Bugn acaba onlar gibislmn hudutlarn ineyip l ve tartda hileli davrananlar yok mudur?Elbette ls var. Gnmz toplumu Lt kavminin, Slih kavminin, Hud ve

Nuh kavminin yaptklarm yapmyor mu acaba? Ama Yce Allah bir hikmetemebni olarak bun lar dnya tarihinden silmiyor. Topyekn silmiyor, ancakeitli ekillerde bunlar da dnyada Allahn azbndan gemektedirler.Gnmzde hemen herkesin hastalkl olmas, her gn binlerce kiinin trafikkazalarnda hayatlarn kaybetmesi, depremler, savalar ve anarikolaylardan her yl saysz insanlarn kayb ve bunlarn da tesinde lks,konfor ve dnyaperest hastalnn getirdii madd ve mnev krizleri

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

34/60

sayabiliriz. Ama btn bunlardan daha byk olan cehennem azb vardr kiondan hi bir zlim ve si kurtulamayacaktr.

Dier Resullerin yapt gibi, uayb (a.s.) da balangta tevhid akidesinignllere yerletirmekle ie balad. Arkasndan, emanet ve adlet konusunada arlk verdi. nk Medyen halk, byk bir ticarete sahipti. YemendenSuriyeye, Iraktan Msra kadar uzanan iki ana ticaret yolunun kavanda

iskn ettiklerinden dnya zerinde byk bir neme sahiptiler.Ticaretlerinde eksik tartma ve eksik verme, hileli davranma, zulm vesoygun olaylarna karma gibi konularda da kt bir ne sahiptiler. uayb(a.s.)n onlara yapt bunca nasihatten maalesef pek yararlanan olmad.Onlar, insanlarn eyalarn eksik verdiklerinden, insanlara zulmedipbozgunculuk yaptk larndan ruhlar krelmi ve hayata adlet gzl ylebakamyorlard. Onlar sadece nefislerinin tuza olmu, bylece Allah'nelisine kar karak yle diyorlard: "Ey uayb, senin namazn m bizimbabalarmzn yaptklarn ve mallarmz dilediimiz gibi kullanmamz menediyor? Sen dorusu akl banda yumuak huylu birisin.' uayb: 'Ey kavmim,

ben Rabbimden apak bir delil zere isem ve bana kendisinden gzel birnzk ihsan etmise ne dersiniz? Size yasakladm eylere aykr hareketetmek istemem. Gcmn yettii kadar slah etmekten ba ka bir isteimyoktur. Baarm ancak Allah'tandr. O'na gvendim, O'na yneliyorum'dedi. 'Ey kavmim, bana kar gelmeniz, Nuh kavminin, Salih kavmininbana gelen felketin benzerini sakn sizin banza getirmesin. Lt kavmide sizden pek uzak deildir. Rabbinizden ma firet dileyin. Sonra da O'natevbe edin. Dorusu benim Rabbim Rahimdir, Veduddur." (11/Hd, 87-90)

uayb'm kavmi, inat ve bilgisizlikleri yznden kr krne onun hakkndaalay ve istihzaya baladlar. ehid mfessir Seyyid Kutub, gnmz

toplumunund nce ve inkrlar bakmndan hi de uayb peygamberin kavminden gerikalmad konusunda unlar sylyor: 'inde yaadmz u gnnchiliyesi ve irki hi de uayb peygamberin devrindeki cahiliyeden veirkten ayr deil... Aralarnda yahdi, hristiyan ve mslman ad verilenlerde dhil olmak zere gnmzde insanln iine d t putperest hayat,

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

35/60

inanla hareketin arasn ap ayryor. eriat ile sosyal mnsebetleribirbirinden ayr mlhaza ediyor. nan ve ibdetin Allah'a ait olduunu,nizam ve mnsebetlerin ise Allah'tan bakalarna ait olduunu savunuyor.Din konularda Allah'n emirlerine, sosyal konularda Allah'tan

bakalarnn buyruuna boyun eiyor. Asl ve hakikati itibaryla en byk irkde budur zten.

Ne ac ki, bugn aramzda kendilerine mslman adn verdikleri halde din ile

ahlkn, din ile dnyann ayrlmas gerektiim savunanlar da bulunmaktadr.Gerek kendi yerli ve gerekse yabanc niversitelerden mezun olmu aydnlararasnda yleleriyle karlayoruz ki dudaklarn bkerek sze balyorlar vehemen arkasndan ekliyorlar: Niin karsn slm bizim zel hayatmza?...Neden slmda plaja ve ak sak kyafetlerle denize girmek yasakolacakm? Kadnn klk ve kyafetine niin karsn slmiyet? Sekselkonularda dinin dogmalar hl geerli olabilir mi? Kafamz dindirmek iinbir iki yudum iki imemize slmiyet neden kanacakm? Medenmemleketlerin yaptklar eylere slm'n ne hakk varm mdhaleetmeye? Ne fark var u sorularla Medyen putperestlerinin: Ey uayb, senin

namazn m bizi babalarmzn yaptklarn ve mallarmz dilediimiz gibikullanmamz men ediyor? demeleri arasnda?!

Bu kadarla da kalmyorlar. iddetle kzarak, dehete kaplarak dinin,ekonomik konulara mdhale etmesine kar kyorlar. Sosyal ilikiler ileinanlarn nasl bir ilgisi olabilir? Brakalm din inanlar da, ahlka bile ilgisimevz bahis edilimez. Fiz neden yasak olacakm? Faizsiz bir toplumhayat olabilir mi? Birisi devlet tarafndan konulan kanunlarn penesine dmeden hile yap yorsa, aldatabiliyorsa neden karacakm din buraya?diyorlar. Hatta daha da marklk ederek, ahlk kaideler iktisad hayatamdhale edecek olursa ekonomik hayat bozar diyorlar. nk ekonomik

hayat her trl ahlk kayttan zde olmalym. Bunlara gre eski akalnts bir d n m ahlk denilen eyler...

O ilk chiliye devrinin Medyen halknn tutumu gzmzde pek bymesin.Bugn biz

daha korkun bir cehlet ortamnda yayoruz. Ne var ki, gnmznchiliyesi eskisi gibi bilgisizli e dayanmyor, aksine bilgi, grg ve

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

36/60

medeniyet esaslarna istinat ediyor. Ve dinle gnlk hayat arasnda ilgikurmak isteyenleri, sosyal mumelelere din inanlar mdhale ettirenleribalyorlar itham yamuruna. Gerici diyorlar, mutaasp diyorlar, tutucudiyorlar...

uras muhakkaktr ki, bir gn lde hem Allah'n birli ine inanmak, hem desosyal mnsebetler hususunda Allah'tan baklanmn buyruklarnabalanmak, yeryz kanunlarna tbi olmak asla birleemez. Nasl olur,

irkle tevhid bir kalpte birleir mi hi? irkin de eitleri vardr phesiz.Bugn bizim de iinde yaadmz siyasal ve sosyal dzenlemeler bir irknevidir. Hatta diyebiliriz ki her zaman ve her devirde gelen m riklerin mterek taraflar gnmzdeki irki unsurlardr...

Medyen halk da tpk gnmzde saf tevhid akidesine dvet eden ve buuurda alan gerek mminler ile alay eden kimseler gibi Hz. uayb'alayla karlyorlar: 'Sen dorusu akl banda, yumuak huylu birisin'Aslnda bu sylediklerinin tam tersini belirtmek istiyorlar. Onlara greyumuak huyluluun ve akl banda olmann biricik ifadesi hi dnmeksizin onlar gibi, atalarnn tapndklar eylere tapnmaktr. bdet ile

ardaki mumelelerini birbirinden ayr mtlea etmektir. yle deil mignmzdeki aydn ve meden kimselerin(!) yannda da? Bu yzdenayplamyorlar m mutaasplar ve geri kafallar(!)... (Seyyid Kutub, F ZllilKuran, c. 8, s. 250-252)

Medyen kavmi uayb (a.s.)'in btn ikazlarna ra men, t ve ihtarlarnaramen bir trl marklklarndan vazgemiyor ve onunla alayakalkyorlard. Bu davramlarn daha ileriye gtrerek onu lmle tehditetmeye baladlar: "Dediler ki: 'Ey uayb, sylediklerininin ounuanlamyor ve seni aramzda zayf gryoruz. Taraftarlarn olmasayd senitalardk, esasen sen bizim yanmzda erefli kimse de deilsin.' uayb: 'Ey

kavmim, elinizden ge leni yapn. Dorusu ben de yapacam. Rezil edecekbir azbn kime geleceini ve kimin yalanc olduunu bileceksiniz.Gzetleyin, dorusu ben de sizinle beraber gzetleyeceim.' Emrimizgelince uayb' ve beraberindeki inananlar katmzdan bir rahmet olarakkurtardk; zulmedenleri de korkun bir ses yakalad. Ve olduklar yerdedizst kverdiler. Sanki oralarda hi yaamamlard. Bilin ki Semudkavmi gibi Medyen halk da Allah'n rahmetinden uzaklat." (11/Hd, 91-95)

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

37/60

Evet, uayb (a.s.)'n halk olan Medyenlilerin de sonu gelmiti artk. TpkSlih peygamberin kavmi gibi tarih sahnesinden silindiler. yle ki, hiyaamamlard deta. Onlardan geriye kalan sadece bir ka satr... Onlarnkymeti sadece bir lk, bir ses olmutu. Acaba be milyar insann yaadu gnmz dnyasnn kymeti nasl olacaktr? (7)

Kendilerine uayb (a.s.) n peygamber olarak gnderildii Medyen halkhakknda bildiimiz, brahim (a.s.)n soyundan olduklardr (Mevdd, Tefhim,

c. 2, s. 61). Kurn- Kerimin ifdelerinden uayb (a.s.)n kavminin tekAllaha inanp Ona kulluk yapmayan, Ona ortak koan m rik bir kavimolduklarn anlyoruz, zellikle hkimiyet konusunda Allaha irk kouyor,mumeltta, -zel likle de alveri hususunda- Allahn ortaya koyduuprensiplere uymuyor ve kendi yanlarndan, hev ve heveslerindenkaynaklanan uydurma kanunlarla amel konular yrtyorlard.

Bu kssa, Kurn- Kerimde yle anlatlr: "Medyen halkna da kardeleriuayb gnderdik. Onlara yle dedi; Ey kavmim, Allaha kulluk edin. SizinOndan baka ilhnz yoktur. Ondan size apak bir burhan/delil gelmitir,l ve tarty tam yapn, insanlara eyasn eksik vermeyin. Dzeltilmiken

yeryznde fesat karmayn. nanyorsanz bilin ki, bunlar sizin iin dahahayrldr." (7/Arf, 85). Kurn- Kerimin bu ifdelerinden anlalyor ki,uayb kavmi, alveri konusunda drst davranmayan, zlim; hidyeteermi ve Allaha iman eden insanlar arasnda fitne-fesat karan ve doruyoldan alkoyan insanlard. Allah yolundaki doruluktan holanmyorlar, lhdsturun adletine katlanamyorlar, bu dsturu bozmak istiyorlard (S. Kutub,F Zllil Kuran, c. 6, s. 139)

Kavminin sapkln mumelta taalluk eden bir noktada olduunu bildiihalde uayb (a.s.), onlar yalnz Allaha ibdet/kulluk etmeye, Onun tek ilholduuna inanmaya, yalnz Onun dinini kabul etmeye aryor. uayb

(a.s.)n ie Tevhid akdesine dvet ile balamas, onun, hayatn her trlmetod ve kanunlarnn ancak bu kaideye bal olarak gelitii zaman biranlam kazanabileceini bilmesinden dolaydr. Yine yalnz Allaha kullukederek Ona balanmalarn art komasnn nedeni; onun, salam bir akdeolmadan insanlarn yeryznde bozgunculuktan vazgemelerinin mmknolmadnn idrkinde olmasnda dolaydr. te bu sebepten dolaydr ki,uayb (a.s.) kavmini ilk olarak sadece Allaha kullua, yani Tevhid akdesine

7/31/2019 184- U A Y B (A. S

38/60

dvetle ie balyor. (8)

Tevhid le Birlikte Fesdn nlenmesine