BOÄ MOÂN MAÉT

ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC TP.HCM

BOÛNG MAÉT DO HOÙA CHAÁT

MUÏC TIEÂU BAØI GIAÛNG :

1. Neâu ñöôïc taùc nhaân gaây boûng maét

2. Trình baøy ñöôïc caùch phaân loaïi möùc ñoä boûng maét

3. Xöû trí ban ñaàu boûng maét

4. Höôùng daãn ñeà phoøng boûng maét

NOÄI DUNG BAØI GIAÛNG

1. ÑAËC ÑIEÅM DÒCH TEÃ HOÏC:

Boûng maét laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây muø loøa vaø gaây bieán daïng veà thaåm

myõ göông maët

- Caùc nöôùc phaùt trieån, boûng maét ngaøy caøng giaûm laø nhôø coù nhieàu phöông tieän ñeå

baûo veä vaøo baûo hoä con ngöôøi trong sinh hoaït cuõng nhö trong lao ñoäng.

- Caùc nöôùc ñang phaùt trieån, tæ leä boûng maét coøn raát cao do thieáu phöông tieän baûo

veä vaø baûo hoä trong sinh hoaït vaø trong lao ñoäng

- Nhöõng yeáu toá nguy cô:

Ngöôøi lao ñoäng khoâng ñöôïc trang bò baûo hoä lao ñoäng toát

Ngöôøi daân chöa yù thöùc trong sinh hoaït haøng ngaøy cuõng nhö trong lao ñoäng

saûn xuaát

Trình ñoä vaên hoùa keùm trong xöû lyù quan heä

2. NGUYEÂN NHAÂN VAØ ÑAËC ÑIEÅM BEÄNH LYÙ TOÅN THÖÔNG:

Boûng maét laø moät caáp cöùu ñaëc bieät trong nhaõn khoa, trong nhieàu tröôøng hôïp duø ñaõ

ñieàu trò tích cöïc vaø khaån tröông nhöng vaãn khoâng ngaên chaën ñöôïc muø loøa.

2.1.Nguyeân nhaân:

Do chaát Acide:

- A-xít hydrocloric (HCl) söû duïng trong ngheà thôï baïc ñeå phaân kim.

- A-xít sul-phua-ric (H2SO4) trong bình ac-cuy.

Do chaát baze

- Boûng voâi (calcium hydroxide) thaâm nhaäp moâ GM chaäm nhaát vì savon calcium

taïo ra khoâng hoaø tan ñöôïc caûn trôû söï thaâm nhaäp moâ.

BOÄ MOÂN MAÉT

ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC TP.HCM 2

- Boûng cement: cement khoâ keát hôïp vôùi nöôùc taïo moät DD goàm voâi vöõa, ñaù vôùi

pH ban ñaàu töø 10 -12.

- Potassium hydroxide (boà taït) .

- Sodium hydroxide (lye: boät giaët hoaëc chaát taåy röûa )

- Ammonium hydroxide (ammoniac) ñi qua GM nhanh nhaát.

2.2.Ñaëc ñieåm beänh lyù toån thöông:

Boûng hoùa chaát gaây toån thöông nhieàu ít laø tuøy thuoäc vaøo :

+ Noàng ñoä hoùa chaát

+ Thôøi gian tieáp xuùc vôùi hoùa chaát

+ Ñoä pH.

Boûng do Acide :

Chaát Acide taùc ñoäng laøm keát tuûa protein cuûa moâ tieáp xuùc, trung hoøa goác H+ taïo neân

moät haøng raøo che chôû chuû moâ vaø caáu truùc noäi nhaõn vaø vì vaäy haïn cheá söï lan roäng caùc toån

thöông .

Ñaëc tính cuûa boûng Acide :

- Boûng phaù huûy nhanh nhöng haïn cheá veà chieàu saâu.

- Khoâng coù xu höôùng lan roäng.

- Toån thöông do boûng Acide coù theå tieân löôïng sôùm.

Boûng do chaát kieàm (Baze) :

Chaát kieàm taïo neân phaûn öùng xaø phoøng hoùa teá baøo, laøm hö bieán chaát taïo keo nhöng

khoâng trung hoøa goác OH-

neân chaát kieàm thaám saâu hôn.

Ñaëc tính cuûa boûng do chaát kieàm :

- Boûng phaù huûy chaäm nhöng tieán trieån naëng.

- Coù xu höôùng lan roäng caû chieàu roäng laãn chieàu saâu.

- Khoâng tieân ñoaùn ñöôïc toån thöông.

3. TRIEÄU CHÖÙNG LAÂM SAØNG CUÛA BOÛNG:

Söï kích thích tröïc tieáp nhöõng ñaàu thaàn kinh

- Ñau döõ doäi

- chaûy nöôùc maét soáng

- co quaép mi

Nhaõn aùp taêng maïnh vaø töùc thôøi do

- söï co nhuùm cuûa khung chaát keo trong giaùc maïc vaøø cuûng maïc

- söï phoùng thích prostaglandin trong maét

BOÄ MOÂN MAÉT

ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC TP.HCM 3

Phaûn öùng vieâm do toån haïi

- haøng raøo maùu-thuûy dòch nhöõng thaønh phaàn teá baøo bò phaù vôõ ñoå vaøo thuûy dòch

- maïch maùu thoaùt ra ngoaøi nhöõng saûn phaåm maùu

Haäu quaû phaûn öùng vieâm naøy daãn tôùi

- ñoùng goùc (nhaát laø goùc döôùi) vôùi gloâcoâm thöù phaùt

- dính keát maïc mí caàu

Toån thöông do hoaù chaát ôû

- moáng giaõn ñoàng töû

- theå mi haï nhaõn aùp hay taêng aùp

- thuûy tinh theå ñuïc thuûy tinh theå.

4. ÑAÙNH GIAÙ BOÛNG MAÉT VAØ TIEÂN LÖÔÏNG:

CAÁP ÑOÄ TOÅN THÖÔNG TIEÂN LÖÔÏNG

Nheï

- GM: Khuyeát bieåu moâ, môø nheï

chuû moâ tröôùc.

- KM: Khoâng coù daáu hieäu khieám

döôûng

Khoâng coù hay coù seïo giaùc maïc

moûng,.

Thò löïc giaûm 1-2 haøng

Trung bình

- GM: Ñuïc trung bình

- KM: Coù ít hay khoâng coù khieám

döôûng

Seïo GM trung bình, taân maïch ôû

vuøng rìa.

Thò löïc giaûm 2-7 haøng

Trung bình naëng

- GM: Ñuïc môø, khoâng nhìn roõ

moáng maét

- KM: Khieám döôûng < 1/3 chu vi

rìa

Thôøi gian lieàn seïo GM keùo daøi, GM

bò seïo vaø taân maïch

Thò löïc <1/10

BOÄ MOÂN MAÉT

ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC TP.HCM 4

Naëng

- GM: Traéng, khoâng nhìn roõ ñoàng

töû

- KM: Khieám döôûng töø 1/3 ñeán

2/3 chu vi rìa

Thôøi gian lieàn seïo GM raát laâu

Taàn xuaát cao cuûa loeùt vaø thuûng

GM.

Seïo vaø taân maïch GM traàm troïng

Thò löïc ÑNT

Raát naëng

- GM: Hoaøn toaøn traéng, khoâng

nhìn thaáy ñoàng töû

- KM: Khieám döôõng > 2/3 chu vi

rìa

Raát laâu laønh.

Loeùt vaø thuûng GM thöôøng xaûy ra

Seïo vaø taân maïch GM raát traàm

troïng. Teo nhaõn

5. CHAÊM SOÙC MAÉT BAN ÑAÀU DO BOÛNG HOÙA CHAÁT

Sô caáp cöùu

Taïi hieän tröôøng vaø treân ñöôøng ñeán cô sôû y teá : Röûa thaät nhieàu nöôùc, baèng baát kyø

nöôùc saïch naøo coù saün taïi hieän tröôøng.Khoâng caàn thieát duøng dung dòch ñaëc bieät .

Tröôùc ñoù caàn loaïi tröø hoùa chaát ñaëc khoûi keát maïc .

Taïi phoøng caáp cöùu neân duøng dung dòch muoái ñaúng tröông hoaëc Lactat Ringer ñeå

röûa nhaõn caàu vaø keát maïc, ñaëc bieät laø cuøng ñoà keát maïc. Neân caém moät chai dòch

truyeàn vaø duøng daây truyeàn dòch ñeå röûa. Coù ñieàu kieän thì duøng “giaáy quì” ñeå kieåm

tra ñoä pH ñeán khi naøo pH khoaûng 7,3 – 7,7 laø ngöng röûa. Naêm phuùt sau thöû laïi xem

pH thöïc söï bình oån chöa.

Tra môû khaùng sinh vaø baêng che maét laïi.

Ñieàu trò noäi khoa

Thuoác giaõn ñoàng töû vaø lieät theå mi : Atropine 1% 2 laàn ngaøy .

Khaùng sinh: genta & chloram 4 laàn/ngaøy ñeán khi laønh bieåu moâ

Kieåm soaùt glaucome thöù phaùt: thuoác öùc cheá men carbonic anhydrase, B-adrenergic

blockers (timoptic,timolol)

Thuoác giaûm ñau vaø an thaàn

6. CAÙC BIEÄN PHAÙP PHOØNG CHOÁNG BOÛNG MAÉT :

ÔÛ nöôùc ta, tyû leä muø loøa do boûng maét coøn chieám tyû leä cao . Chuû yeáu laø do tai naïn

lao ñoäng, tai naïn trong sinh hoaït.

BOÄ MOÂN MAÉT

ÑAÏI HOÏC Y DÖÔÏC TP.HCM 5

Ñeå ñeà phoøng boûng maét xaûy ra :

Ngöôøi lao ñoäng : phaûi mang kính baûo hoä khi laøm vieäc, söû duïng caùc phöông tieän baûo

veä an toaøn trong lao ñoäng.

Tuyeân truyeàn giaùo duïc söùc khoûe trong nhaân daân, trong hoïc ñöôøng, giuùp moïi ngöôøi

bieát baûo veä vaø chaêm soùc ñoâi maét. Khi xaûy ra boûng maét, ngöôøi beänh phaûi bieát sô

cöùu ban ñaàu, sau ñoù neân ñeán ngay cô sôû y teá gaàn nhaát ñeå ñöôïc xöû lyù kòp thôøi.

Huaán luyeän taát caû nhaân vieân y teá bieát sô caáp cöùu veà maét vaø môû roäng maïng löôùi

chaêm soùc maét ban ñaàu. Ñaøo taïo caùn boä y teá chuyeân khoa maét phuïc vuï ñeán tuyeán y

teá cô sôû.

VI. TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

- Giaùo trình nhaõn khoa 1997 – Ñaïi hoïc Y Döôïc TP.HCM.

- Thöïc haønh nhaõn khoa taäp 1, 2 1999 – Ñaïi hoïc Y Haø Noäi.