5000083222-5000115718-1-sm

Akademik ncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries)Cilt/Volume: 9, Say/Issue: 2, Yl/Year: 2014

69

Weberyan Anlamda Trklerde Otorite Ve Meruiyet likisi (15.yzyl Osmanl Dnemine Kadar)

The Relationship Between Authority And Legitimacy In Turks From A Weberian Perspective

Grbz zdemir

zet

Farkl corafyalarda yaayan toplumlar, ekonomik, toplumsal, vb. deerlere bal olarak birbirlerinden farkl zgn yaplanmalar sergileyebilmektedir-ler. zellikle siyasal yaplar, bu deerlerden ayr dnmek mmkn ol-mad gibi; otorite, meruiyet gibi kavramlara ilikin alglar, o toplumun siyasal kltrnden bamsz olarak ele almak da mmkn deildir. Trkle-rin, Orta Asyadan balayarak gnmze kadar uzanan siyasal kltr iinde nemli bir yeri olan Kut, Tre gibi kavramlarn, slam ncesi ve sonras dnemde otorite ve meruiyet kavramlar zerinde ve aralarndaki ilikilerde belirleyici rol oynamtr. Bu kavramlara, Weberin otorite tiplemesi ve me-ruiyet ilikisi balamnda bakldnda bu zgnl grmek mmkndr.

Ksacas, Trklerdeki otorite ve meruluk ilikisi, Weberin otorite teorisi balamnda deerlendirildiinde, geleneksel, karizmatik ve hu-kuksal otoriteyi sentezleyen zgn bir nitelie sahip olduu anlalmakta-dr.

Anahtar Kelimeler: Max Weber, Trkler, Kut/Tre, Otorite, Meruluk.

Yrd. Do. Dr., ankr Karatekin niversitesi, BF, Kamu Ynetimi Blm, [email protected]

Bu makale iThenticate sistemi tarafndan taranmtr.

Grbz zdemir 70

AD / JAICilt/Volume: 9 Say/Issue: 2

Ekim/October: 2014

Abstract

Communities living in different geographies may have different structures; and it is impossible to evaluate their political structures in particular without taking into account these values. In this regard, attempts to understand such concepts as power and legitimacy, all of which are influential in shaping political life, as well as the relations that exist between them, may be futile in isolation from the prevailing political culture. Retaining an important place particularly for the Turks, concepts like Kut and Tore have played a determining role in the relations between power and legitimacy in both the pre- and post-Islamic eras. If these concepts are considered based on the type of authority and legitimacy put forward by Weber, it is possible to see their originality.

In brief, based on Webers theory of authority, it is possible to say that with the Turks, the relationship between authority and legitimacy brought a unique character, which resulted from a combination of traditional, charismatic and juridical authority.

Keywords: Max Weber, The Turks, Kut/Tore, Authority, Legitimacy

Weberyan Anlamda Trklerde Otorite Ve Meruiyet likisi 71


Ekim/October: 2014

Giri

Gemiten gnmze tm insan topluluklarnda, insanlar zerinde tek egemen bir g olarak bir iktidar olgusu ve bunu kullanan kii/kiiler daima olmutur. ktidar olgusu, bu srete farkl biimler alm olsa da z itibariyle hep ayn kalmtr. ktidar olgusunun hem z hem de en nemli nitelii ise, zor kullanma tekeline sahip olmasdr. Bu tekel-ci zellik, gnmzde de iktidarn olmazsa olmaz temel koul olarak kabul edilmektedir. Bu tekelin ortadan kalkp, zor kullanma ilevi ksmen de olsa bakalar tarafndan kullanlmaya balandnda ise, o iktidar sarslmaya ve yklmaya balar. Dolaysyla zor kullanma te-keli iktidar olgusunun en nemli esidir. Ancak, bu niteliin varl, iktidarn sadece gce dayand ve biricik zelliinin iddet ve zor kullanmak olduu anlamna da gelmemektedir. Zira tarihteki birok rnek gstermitir ki, kamu vicdannda kabul grmeyen salt gce da-yanan iktidarlar uzun sre ayakta kalamazlar (Weber, 2006:110). Ma-dem iktidarlar, sadece gce dayanarak ayakta kalamazsa yani g bit-tiinde halkn itaati de bitiyorsa; Sair zamanlarda iktidarn emretmesi ve toplumu bu emirlere zorlayabilmesi nasl salanr? ya da daha genel bir ifadeyle; ktidara itaatin temel dayana nedir?, biimin-deki sorular kanlmaz olarak karmza kmaktadr. Bunlara verile-cek yantlarda bize yardmc olacak en esasl kavram ise meruiyet kavramdr. Zira Weber, insanlarn, iktidara itaat etmelerinin temelinde onu meru grmelerinin yattn sylemektedir. Bu nedenledir ki; iktidarlarn sreklilii, ancak kendisine bal insan topluluu tarafn-dan benimsenmesine bal olduunu sylemek mmkndr. Dolay-syla meruiyet kavram, iktidarn zor kullanma yetkisine karlk, halka bu emre itaat etme sorumluluu ykleyen nemli bir kavramdr (Duverger, 1995: 132).

Meruiyet balamnda nemli olan ve ou kez iktidar kavra-myla birlikte kullanlan bir dier kavram ise otoritedir. Otorite kavram, iktidarn zel bir biimi olup, en genel anlamyla meru ikti-dar olarak tanmlanmaktadr. Dolaysyla, iktidar ve otorite kav-ramlar ele alnrken, meruiyet kavram merkezi bir rol stlenmekte ve birbirleriyle olan ilikilerini belirlemektedir (Friedmen, 1993: 28). Siyaset bilimi almalarnda iktidar, otorite ve meruiyet kavramlar ve bunlarn birbirleriyle olan ilikileri ele alndnda ise, genellikle

Grbz zdemir 72


Ekim/October: 2014

Weberin otorite ve meruiyet kuramnn ne kt grlmektedir. Weber, bu konuda elbette ki tek otorite deildir. Ancak bu kavramlara ilikin yapt almalarla, siyaset bilimine nemli katklar salam olan ilk ve nemli bir bilim insandr. Bu ynyle siyaset bilimi yaz-nnda halen de nemli bir referans noktasdr. Biz de, bu neminden dolay, Trklerde slam ncesi ve sonras otorite ve meruiyet ilikini anlama asndan Weberi kendimize bir ablon olarak belirledik.

Weber, kuramnda geleneksel, karizmatik ve hukuksal/us-sal olmak zere tip otoriteden ve meruiyet ilikilerinden bahseder-ken, esasen en saf ve ideal otorite tiplerini ortaya koymaktadr. Ancak bir toplumun siyasal yaamnn biimlenmesinde etkili olan toplumsal, ekonomik, kltrel, vb. koullar genellikle o topluma zg olduklarn-dan, bu ideal tiplerin saf biimiyle ortaya kmalar ok zordur. Do-laysyla uygulamada, ounlukla bunlarn sentezi olabilecek yaplar ortaya kmaktadr. Weberin otorite ve meruiyet kavramlarna ykle-dii anlam dikkate alndnda, kavramlarn Trk siyasal kltrndeki yeri ve karlk geldii balam, Trklere zg bir siyasal yapya iaret etmektedir. Bu zgnlk ise, Weberyan anlamda otoritenin ve me-ruiyet ilikisinin sentezi olan bir yapya karlk gelmektedir.

almada; ncelikle Weberin otorite tipolojisi ve meruiyet ilikisi ortaya konulacaktr. Sonrasnda, kut, tre vb. kavramlardan hareketle slam ncesi ve slam sonras dnemde (15.yzyl Osmanl dnemine kadar) Trklerde otorite ve meruiyet ilikisinden bahsedile-rek, Weberyan anlamda deerlendirilmesi yaplacaktr.

Weberde Otorite ve Meruiyet

Otorite ve Meruiyet Kavramlar

Siyasal yaama yn veren iktidar, otorite, meruluk, vb. kavramlar, ta-rih boyunca hem dnrlerin hem de iktidarlarn zerinde durduklar konularn banda gelmektedir. zellikle iktidar kavram, siyasal, top-lumsal, ekonomik, vb. ynleri olan ok geni bir anlam yelpazesine sahip olup, bir kimsenin veya bir grubun dierlerini kontrol edebilme kapasitesini anlatmaktadr. Bu nedenle iktidar kavramnn siyasal bo-yutunu anlatan siyasal iktidar, dier iktidar trlerinden ayrlmaktadr. Siyasal iktidar, en stn iktidar olmann yan sra, ayrca zor kullanma tekeline de sahip iktidardr. Ancak tarihte hibir siyasal iktidar s-



Ekim/October: 2014

rekli olarak g kullanma ile varln srdrememitir. Dolaysyla kendilerini halka benimsetmek iin bir dayanak bulmaya ve merui-yetlerini temellendirmeye almlardr. Baarl olduklar lde de, meru iktidar yani otorite olarak kabul edilmilerdir. Otoritenin salt iktidardan fark ise, verdii emirleri insanlarn rzasna dayandra-rak gerekletirmesidir. Bu nedenle meruiyet, halkn iktidara itaatini salayan temel bir etken olarak karmza kmaktadr (Sheldon, 2001: 24-25).

Tarihsel srete, meruiyet kavramn temellendirmek iin birok gr ortaya konmutur.1 Bu grler erevesinde eitli otori-te tipleri ve meruluk kaynaklar ifade edilmitir. Bu balamda yaplan en genel snflandrma ise, teokratik kuram ve demokratik kuram ayrmdr. Meruiyetin kaynann gkyznde ve kutsallarda arand teokratik meruiyet anlay, tarihin en eski ilkel toplumlarndan gn-mze kadar eitli biimlere brnerek varln korumutur. Msr fira-vunlarna atfedilen tanr-kral inancndan, ortaa kilise dncesine kadar birok rnei bulunmaktadr (Kapani, 1999: 68-69). Bu anlay, yaanan aydnlanma sreciyle birlikte etkisini kaybetmi ve iktidarn kayna yeryznde aranmaya balanmtr. Demokratik meruiyet yaklamn sonu veren yeni anlaya, bata Rousseau olmak zere birok dnr katk sunmakla birlikte, Fransz Devrimi ve sonrasnda yaanan sreler de nemli katk salamtr (Kapani, 1999: 70).

Otorite ve meruiyet kavramlarna ilikin farkl grler ve tartmalar olmakla birlikte, ou siyaset bilimci meruiyete ilikin tartmalarda Weberi bir ncl olarak grmektedir. Weberin yapt zmlemeler, bugn de siyaset biliminin temel konular arasnda yer almaktadr. Zira yapt kapsayc almalarla, bu konuda tm tarihsel srecin anlalmasna yardmc olacak ablonlar sunmaktadr. Dolay-syla bu konuda herhangi bir alma sz konusu olduunda, zellikle Weberin grlerine bavurulmas bilinen bir gerektir. Weberin sa-hip olduu bu nem; iktidarlarn sadece zorlamayla ayakta kalamaya-caklarn ve meru bir g olduklarna ilikin bir inan oluturma gay-reti ierisine girdiklerini ilk defa ortaya koymu olmasndan dolaydr. Ayrca farkl deerlere sahip insanlarn iktidarlar niin meru grp

1 Deiik grler iin bkz.: Tunay, 1969.

Grbz zdemir 74


Ekim/October: 2014

itaat ettiklerini en derli toplu biimde snflandrm olmas da nemini ortaya karmaktadr (Dursun, 2012: 114). Weber, otorite ve meru-iyet ilikisi balamnda elbette tek otorite deildir. Ancak 19. yzyl Almanyasndan hareketle iinde bulunduu dnyay anlamlandrma-ya alan ve hem ortaya koyduu meruiyet tipolojisiyle hem de genel anlamda siyaset bilimindeki katksyla ne kan nemli bir siyaset bi-limci olarak karmza kmaktadr (Bozkurt, 2011: 214).

Bir siyaset bilimci olarak Weber, iktidar, insanlar itaat etme-ye ve onlar arzu etmedikleri eyleri dahi yapmaya zorlayabilme ira-desi olarak tanmlamaktadr. ktidar, meru ve meru olmayan ik-tidar olarak ikiye ayrarak, rzaya dayal olan ksmna meru iktidar anlamnda otorite adn vermektedir. Ona gre, otorite ile iktidar arasndaki en temel fark, insanlarn otoritenin ynetme hakkn (me-ruiyetini) onaylamalar ve verdii emirlere isteyerek itaat etmeleridir. Bu ynyle otorite kavram, sadece hukuksal bir meruiyeti deil, ayn zamanda toplumsal meruiyeti de iermektedir (Weber, 2006: 110). Weberin ortaya koyduu tipoloji dikkatli incelendiinde de, meru-iyetin sadece hukuksallkla snrl tutulmad anlalmaktadr. Zira hukuken meru olan bir iktidar, toplum vicdannda benimsenemezse tartlmaya balanr. Byle bir iktidarn ise, eninde sonunda yklmas ya da istikrarszla dmesi kanlmazdr (Davutolu, 1995: 23; Fri-edrich, 1974: 113). Bazen de tersi olmakta ve bir iktidar, hukuka uy-gun davranmasa dahi toplum tarafndan rahatlkla benimsenmektedir. Sonuta, toplumda oluan/oluturulan algnn da byk nemi vardr. Bu nedenle hukuka uygunlukla meruiyet arasnda tek ynl bir ili-ki yoktur (Arato, 1994: 166). Ksacas, Rousseaunun, hibir iktidar, egemenliinin hak, halkn itaatini de grev biimine sokmadka sreklilik salayamaz, ifadesinde de belirtildii gibi; tarih boyunca tm iktidarlar, nitelikleri ne olursa olsun (demokratik, otoriter, totali-ter, vs.), egemenliklerini srdrebilmek iin kendilerinin meru olduk-larn halka anlatma zorunluluu duymulardr (Rousseau, 1992: 6).

Weberin Otorite ve Meruiyet Tipolojisi

Weber, otorite kavramn, geleneksel, karizmatik ve hukuksal/ussal olarak ideal tipe ayrmtr. Bu snflandrma, meruiyet kavramnn tanmnda yer alan ve onun temelini oluturan inancn toplumda nasl olutuunu olduka aklaycdr. Weber, bu konuda en



Ekim/October: 2014

elverili kavramlar sunarak, yaananlar anlamaya ynelik nemli kat-klarda bulunmutur. Bu nedenledir ki, bu alanda yaplan almalarn hemen hepsi Weberin otorite/meruiyet modeline gnderme yapma ihtiyac duymaktadr (Oktay, 2003: 53).

Geleneksel Otorite ve Meruiyet likisi

Webere gre, otorite kavram, ilk olarak geleneksel otorite olarak kendisini gstermitir. Bu otorite tipi, toplumsal dzenin yava dei-tii ve gelenein ve inancn sayg grd toplumlarda sz konusudur. Bu ynyle de, ou kez gnlk yaamn basit, olaan ve tek dze ihtiyalarn karlamakla alakal bir otorite tipini ifade etmektedir (Weber, 2006: 325). Geleneksel otoritenin kaynan ve bireylerin ona itaatini salayan kurallarn temelini yani meruiyetini ise, toplumun gelenekleri, inanlar ve kutsallar oluturmaktadr. Bunlar, genelde yazl olmayan ancak isel olarak bireyleri balayc kurallardr. Ku-rallara itaat konusunda ise toplumda tam bir anlay birlii vardr ve meruiyet de bu birlikten kaynaklanmaktadr (Weber, 2005: 375-377). Geleneksel otorite anlaynda, iktidara itaat etmemek, ayn zamanda kutsala kar kmak anlamna da geldiinden her zaman mutlak bir itaat sz konusudur. Bu sonu, ilevsel yerine kiisel ilikiler ereve-sinde hkmeden iktidarlarn snrszln ve keyfiliini de beraberinde getirebilmektedir. Ksacas geleneksel otorite, rasyonel olmaktan ok tarihseldir ve irrasyoneldir (Weber, 2006: 376).

Karizmatik Otorite ve Meruiyet likisi

Weberde ikinci otorite tipi, karizmatik otoritedir. Weber, karizma kavramn, bir kiiyi sradan insanlardan ayran ve onu olaanst, kut-sal ya da baz zel glere sahip konuma getiren nitelikler anlamnda kullanmaktadr. Karizma kiisel olabilecei gibi ailesel de olabilir. Ayrca bu noktada iktidarn bu zelliklere sahip olup olmamas nem-li olmayp, toplum tarafndan yle alglanmas yeterlidir. Dolaysyla bu otorite meruluunu, iktidardaki kiinin sahip olduu ya da byle inanlan stn zelliklerinden almaktadr. Hatta bu otoritede, iktida-rn iki duda arasndan kan her szn mutlak itaatle sonulanmas bir kuraldr (Weber, 2006: 135, 376). Buna ramen, bu otorite tipinin varl da, toplum tarafndan benimsendii srece sz konusudur. Aksi durumda, her zaman iktidarn kaybetme riskiyle kar karya kalabilir (Weber, 2006: 59, 80-81).

Grbz zdemir 76


Ekim/October: 2014

Hukuksal/Ussal Otorite ve Meruiyet likisi

Hukuksal/ussal otoritenin temel kayna, toplumun ortak bilinle olu-turduu kurallar btn yani hukuk ve yasalardr. Emretme yetkisine sahip olan kiiler, bu kurallar btnne gre iktidar olurlar, onlarn s-nrlar iinde yetkilerini kullanr ve yine bu kurallara gre iktidardan uzaklarlar (Weber, 2006: 59, 80-81). Dolaysyla iktidarn, hukuka uygun olarak olutuu ve onun snrlarn amad inanc, bu otori-te tipinin meruluunun kaynadr (Weber, 2005: 379). Bu otoritede, yneten-ynetilen ilikisi de hukuk dzeni ierisinde belirlenmi olup, iktidarlarn temel ilevi yasalar gereince halka hizmet sunmaktr. Kar-lnda ise, yurttalarn hukuk kurallarna dayal meru iktidara itaat etmesi bir ykmllktr (Weber, 2005: 42-43).

zetle; Webere gre, geleneksel otoritenin meruluu, iktida-rn her eyiyle bir toplumdaki yerleik geleneklere ya da inanlara uy-gun olmasna balyken, karizmatik otorite ise bir kii ya da ailenin kutsallndan ya da olaanst zelliklerinden kaynaklanan karizma-ya sahip olunduuna ilikin inancn varlna baldr. Hukuksal/ussal otoritenin meruiyeti ise tamamen hukuk kurallaryla ilikilendirilmi-tir. Ayrca Weberin ortaya koyduu tipolojide, saf ideal tipler yer almaktadr. Bu tipleri, siyasal yaamda ounlukla tek balarna saf halleriyle bulmak zordur. Dolaysyla btn otorite biimleri, bu saf ideal tiplerin yaln biimleri olarak deil, onlarn koullara uyarlanm karmlar olarak karmza kmaktadr (Freund, 2006: 261; zev, 2005: 3). O zaman Weberin bu saf tipolojinin temel amac nedir? biiminde bir soru akla gelebilir. Bu soruya karlk olarak, farkl top-lumlardaki otorite biimlerinin ve meruiyet ilikilerinin anlalmas iin analitik bir malzeme sunabilmektir, yant verilebilir (Lukes, 2006: 933).

Trklerde ktidar, Otorite ve Meruiyet likisi

Her bir toplum ekonomik, kltrel, dinsel, vb. deerlere bal olarak birbirlerinden ok farkl zgn siyasal yaplar sergileyebilmektedirler. zellikle birer siyasal kavram olan iktidar, otorite, meruiyet gibi kav-ramlara ilikin alglarn olumasnda, o toplumun deerlerinin byk etkisi bulunmaktadr. Orta Asyadan itibaren Trk siyasal yaamndaki tm gelimelere de bu balamda baklabilir. Zira Trkler, kendine zg



Ekim/October: 2014

deerlerle Batdaki izgiden farkl bir siyasal yaplanma ortaya kar-mtr. rnein kut, tre gibi kavramlar, otorite ve meruiyet kavram-lar zerinde belirleyici rol oynayarak, Trklerde zgn bir siyasal yap oluturmulardr. Ksacas iktidar, otorite gibi kavramlarn Batdaki karlklarn, Trk siyasal yaamnda birebir beklemek ok da anlaml deildir (Kafesolu, 1997: 246).

Trklerde otorite ve meruiyet ilikisini, slam ncesi ve slam sonras dnem (15.yzyl Osmanl dnemine kadar) biiminde iki ba-lk altnda ele almak mmkndr.

slam ncesi Dnem

Trk siyaset geleneinin biimlenmesinde, birok farkl kavram etkili olmutur. Bunlardan, rnein kut kavram, egemenlik anlaynn olu-masnda etkilidir. Kut inancna gre, egemenlik, kutsal hanedana Gk Tanr tarafndan bir ba olarak verilmitir (Arsal, 1947:120-125; K-seolu, 1997: 45). Bu anlayn, zellikle Orhun Yaztlarnda ayrntl olarak anlatld grlmektedir (gel, 1932: 53). Yine bu dnemin egemenlik anlay, kaanlarn gkten inen bir ktan gebe kalan bir anann ocuklar olduu biiminde ifade edilen Orta Asya mitolojile-rinde de ilenmitir. Her iki kaynaktaki anlatmlar, zellikle hanedan olduka gl klan bir inan ortaya koymaktadr. Bu inan, hane-dan dorudan meru bir g haline getirdiinden, konumuz asndan olduka nemlidir. Zira Weberin tipolojisinde yer alan geleneksel otoriteyi anmsatmaktadr. Ancak buradaki kutsallk, kaana deil mensubu olduu hanedana aittir. Kaan, kiisel olarak hibir zaman kutsal bir varlk olarak kabul grmemitir. Hatta yetkileri kadar sorum-luluklar olan bir grevliden ibaret kalmtr (nalck, 1959: 75; Ergin, 1970: 4, 17, 31). Bu erevede, kaann sorumluluklar ve halkna he-sap vermesi gerektii konular Yaztlarda zellikle ilenmitir (Kafe-solu, 1997: 246). Bu saptama, Weberyan anlamda ailesel karizmatik otoriteye de iaret etmektedir.

Orhun Yaztlarnda, il (devlet) ve tre szckleri birbiri-ni tamamlayan iki kavram olarak kullanlmaktadr. Trk toplulukla-r incelendiinde, treye dayal, tre ile kurulan ve her zaman onun kontrol altnda olan bir devlet dzeninin geerli olduu grlmek-tedir. Yani devleti biimlendiren en temel e, iktidar olan kaan de-

Grbz zdemir 78


Ekim/October: 2014

il, bizzat trenin kendisidir (zdemir, 2009: 129). Bu anlay, en geni anlamyla toplumun ortak bilincinin rn olan Trklere zg bir hukuk kodu ortaya karmtr. Bu balamda Canatar (2012: 25), Arsaldan nakille, tre/tr/tre terimlerinin eski Trkede yasa an-lamnda kullanldn ifade etmektedir. Bu konuda nder (1976: 225) de, bilinen en eski Trke metinlerde tr olarak geen ve sonralar tre/tre biimlenen kavramn, dorudan bugnk hukuk demek olduunu belirtmektedir. Bu nedenle, treyi kapsayan normlar bt-nn, tre hukuku olarak ifade etmek mmkndr (Ark, 1995: 1). Bu balamda, tre hukuku, kaanlara hukuksal snrlar oluturmu ve onlara bu snrlara uyma zorunluluu getirmitir (Kafesolu, 1997: 233). Trenin bu ilevi, hem kaann keyfi hareket etmesini hem de Trklerde mutlak bir iktidar olumasn engellemitir. Bu durum ise, Trklerde, kutsallk ile sorumluluun hatta snrlln adeta i ie ge-tii zgn bir siyasal yap ortaya karmtr (Taagl, 1992: 104-105). Ancak kaann, bu snrlara uymayabilecei dncesiyle, trede kaann meruiyetini ve tahtn kaybedecei esas da benimsenmitir. Burada, meruiyetini kaybeden makam hanedan deil, birey olarak ka-andr. Bu kural, slam sonrasnda da zn kaybetmeden korunmu-tur. Bu sonu ise, ayn zamanda Trklerde Weberyan anlamda, bireysel deil aile karizmas anlaynn egemen olduunu gstermektedir. (Gen, 1981: 73-74).

te yandan kaan, trenin uygulanmasnda etkili olan ku-rultay tarafndan da snrlandrlmtr. Kurultay, bata kaann tah-ta kna onay vermek olmak zere birok konuda nemli bir ile-ve sahiptir. Gerektiinde kaann tahttan indirilmesinde de etkili ol-duklarnn birok rnei vardr (Rasonyi, 1996: 59-60; Tunaya 1970: 16). Arsal da, iktidar snrlanmas konusunda trenin ve kurultayn nemine iaret etmektedir (Arsal, 1947: 266, 269). Hatta Barthold (1975:184 vd.), kurultayn, o gn itibariyle iktidarn snrlandrlmas ve katlmclk anlamnda nemli bir deere sahip olduunu belirterek, Trkleri demokrat olarak nitelemektedir. Ancak bu yaklama kar olarak, kurultayn, bir merulatrma arac olmaktan teye gemediini syleyenler de vardr (nalck, 1959: 81). Ksacas; tre hukuku kap-samndaki kurallar btnnn oluturduu ortam, Weberyan anlamda hukuksal/ussal otoritenin ve meruiyet ilikisinin varlna da iaret etmektedir.



Ekim/October: 2014

zetle; Orta Asya geleneini Weberyan anlamda anlamland-rrken; hanedann kutsal kabul edilmesi ncelikle geleneksel otoriteyi akla getirmektedir. Hanedann kutsallndan dolay stn nitelie sa-hip olduuna inanlmas ise karizmatik (ailesel) otoriteyi iin iine sok-maktadr. Ayrca kaann tre hukuku ve kurultay gibi yaplarla snr-landrlm olmasnda Weberyan anlamda hukuksal/ussal otoritenin zelliklerini de grmek mmkndr.

slam Sonras Dnem (15.yzyl Osmanl Dnemine Kadar)

Trkler, Mslman olmakla birlikte, insan ilikilerinden siyasal ala-na kadar yaamn her alann kapsayan bir uygarla adm atmlardr. Bylece, Trkler iin kendilerini her adan etkileyecek yeni bir dnem balamtr (ok/Mumcu, 1987: 194). Zira slam, siyaset ve ynetim anlay da dahil olmak zere, her alanda kendine zg bir deerler sis-tematii ortaya koymutur. Bu sistematik ierisindeki otorite ve me-ruiyet gibi birok kavram, Orta Asya geleneine kyasla zgndr. Bu zgnlk, aralarnda baz temel farklarn olumasna da yol amtr. Buna ramen, nemli dzeyde kesien yanlar da bulunmaktadr. r-nein egemenliin sahibinin Gk Tanr olduu inancna benzer biim-de, slamn egemenlik anlay da tek Tanr inancna dayanmaktayd2. Farkl olduklar noktalara ise, Gk Tanr tarafndan kut verilmi kutsal3 hanedan inancnn slamda olmamasn rnek gstermek mmkndr (irvani, 1965: 21). Ksacas, Orta Asya gelenei ile slamn siyaset anlay arasnda, baz ayrlklar olmakla birlikte birletikleri nemli noktalar da bulunmaktadr.

slamn ana kaynaklar4, yneticilere kutsallk atfetmedikleri gibi, hukuk sisteminin zerinde herhangi bir merci de ngrmemek-tedir. Dolaysyla slam hukuku, yneticiler de dahil herkesin zerinde bir konuma sahiptir. Yani yneticiler, snrsz bir gce sahip olmayp, hukuk snrlar ierisinde yaptklarndan sorumludurlar. Hukuka uy-duklar srece de merudurlar. Ayrca, slam hukukunda hak ve z-

2 Bu konuyla ilgili baz Kuran ayetler iin bkz.: Mlk Suresi 1. Ayet, Enm Suresi 57. Ayet, Ysuf Suresi 67.Ayet, Rad Suresi 41. Ayet, Kehf Suresi 26. Ayet, vb.

3 Bu konuda ii inanc ayrlmakta ve ehl-i beyt imamlarna kutsallk ve masumluk vermektedir.

4 Bkz. Kuran, Nisa suresi 59. Ayet

Grbz zdemir 80


Ekim/October: 2014

grlkleri belirleyen iktidarlar olmad gibi, onlarn hukuka uymama gibi bir ayrcalklar da bulunmamaktadr (bn-i Haldun, 2004: 473-475; Hamidullah, 1979: 218-224). Bu esaslarn yan sra, uygulamada hukukun somut olarak ortaya konulduu beyat szlemesi de sz konusudur. Beyat szlemesi, toplum ile yneticiler arasnda koul-lara uymaya karlk itaati ngren bir nitelie sahiptir. Dolaysyla yneticiler szlemenin dna ktklarnda, meruluklarn da kay-betmi olurlar. Buna kar insanlarn da onu ynetimden uzaklatr-ma haklar domaktadr (Fazlurrahman, 1995: 12). Ksacas, szleme balamnda da, yneticilerin mutlakl deil snrll sz konusudur. Ayrca Mardin (1997: 108-122), Trklerde hkmdarn ne yapp yapa-mayacan belirleyip adeta onun snrlarn izen bir zmni szleme geleneinden bahseder. Zmni de olsa bir szleme kltrnn olmas, sonu itibariyle iktidar snrlandran bir ilev yerine getirmitir (Mum-cu, 1985: 37, 38).

slamn ilk drt halife dneminde yneticinin belirlenmesinde, farkl biimlerde de olsa bir seim yntemi uygulanmtr. Bu uy-gulama, ura, meveret ve ehl-i hall ve akd gibi esaslarla ger-ekletirilmitir. Ancak Emevilerle birlikte, bu yntemden saplm ve saltanat anlayna geilmitir (bn-i Haldun, 2004: 288-292). Eme-vilerle glenen saltanat yntemi, Abbasiler dneminde kklemitir. Bylece, bir grevli kabul edilen halife anlay, monariye ve kut-sal hanedan anlayna kayan bir iktidar biimine sokulmutur. Ancak yine de, toplum tarafndan benimsenmeye muhta olan hkmdarlar, meruiyetin kayna slam olduundan isteyerek ya da istemeyerek de olsa slam hukukuna uymak ya da uydurmak durumunda kalmlar-dr (Fazlurrahman, 1995: 12-13). Mslman olan Trkler, yaamlarn slamn motifleriyle dzenlerken olabildiince drt halife dnemini esas almlardr. Ancak youn olarak Abbasiler zamannda Mslman olduklarndan, ynetim asndan saltanat modelinin slamla ba-datrlm biimiyle muhatap olmulardr. Bu durum, slamn esas-na uymamakla birlikte, Orta Asya geleneiyle rttnden dolay Trklerin iine gelmi de olabilir. Bylelikle kutsal hanedan inanc, Mslman Trklerde de meruiyet kazanmtr. zellikle eski ile ye-ninin etkileim iinde olduu Karahanl ve Seluklu dnemlerini ii-ne alan gei dneminde, Orta Asya gelenei gl biimde varln srdrmtr. rnein, hkmdarlarn tre hukuku balamnda yap-



Ekim/October: 2014

tklar uygulamalar, slamn rf hukuku kapsamnda merulatrlarak devam etmitir. Sonuta Mslman Trk devletleri, zgn bir siyasal yap ortaya karmlardr (Kprl, 1943: 23, 59 vd.; Gen, 1981: 7). Bu balamda, eski ile yeninin badatrlmaya alldn Karahanl-lar dneminin nemli kaynaklarndan olan Kutadgu-Biligde grmek mmkndr. rnein, egemenliin tanrsal kaynakl olduu ve Kutun Tanr tarafndan hanedana verildii anlatlarak, Orta Asya gelenei-nin devam olan bir yaklam sergilemektedir (Hacib, 1947: b. 109, b.1960, b.5469, 5470, 5947). Ayrca hkmdarn kiiliinin kutsal ol-mad, adaletle hkmetme, ulusun birliini koruma ve refahn sala-ma gibi grevlerinin olduu da vurgulanmaktadr (Hacib, 1947: b. 88, 90, 109, 5195, 6192 vd). Eserde, hkmdarn meruiyeti, eylemlerini tre ve slam hukukuna uygun biimde gerekletirmesine balanarak, iktidarn snrlar da izilmektedir. Snrlar aldnda ise, yine eski ile yeniyi birletir biimde, hkmdarn meruiyetini kaybedebilecei uyars yaplmaktadr (Hacib, 1947: b. 93, 2982, 2983, 5165, 5355, 5356, 5357, 5360).

Eski ile yeninin badatrlma sreci, Seluklularda kaynama noktasna ulamtr. Seluklu devlet adam Nzaml-Mlkn ese-ri Siyasetname, bu dneme k tutan nemli bir eserdir. Bu eserde de, eski ile yeniyi badatrma abas aka grlmektedir. rnein kutsal hanedan dncesine burada da yer verilmitir. slama da atf yaplarak, hkmdarlarn Tanr adna adaletle hkmetmesi ya da hal-knn mutluluunu salamas gerektii gibi konular srarla ilenmitir. Hkmdarn ahsnn kutsal olmad, dolaysyla hkmdarn merui-yetini salamasnn tek yolunun tre ve slam hukukuna uymak olduu belirtilmektedir. Yoksa tahtn kaybedebilecei ikaz, Siyasetnamede de aka ele alnmaktadr (Nizaml-Mlk, 1999:6-8). Bunlar tamam-layc biimde, gei dneminde siyasetin belirlenmesi ve iktidarn snrlanmas asndan, tre ve slam hukukunun da badatrlmaya alld grlmektedir. Ksacas, slam ncesi ve sonrasnda, ikti-darlarn her iki hukukun ilkeleriyle snrlandrld anlalmaktadr (Mumcu, 1985: 37-38).

Osmanl devlet geleneinin oluumunda da, slam inanc ile Orta Asya geleneinin badatrlmasnn etkisi vardr. Bu etkiyi, soy-

Grbz zdemir 82


Ekim/October: 2014

larn Ouzlara balama abasnda5, otoritesini Abbasi halifesinden alan Seluklular araclyla dinsel meruiyet salama gayretinde ve bunlar badatrarak ulatklar sentezde grmek mmkndr. Bu a-bayla birlikte, Osmanl ailesi kutsal hanedan olarak merulatrlmtr (Kodaman, 2007: 28, 29). Yine ailenin erkeklerinin Kuttan pay sahibi olduklar inancndan hareketle, lkenin hanedann ortak mal olduu esas benimsenmitir (Mumcu, 1985: 37). Kutsal hanedan inancna ramen, Osmanlda da padiahlarn kiilikleri kutsal olmayp, halkna hizmet etmek zere Tanr tarafndan atanm bir grevli olduu dn-cesi egemendir. Padiahlarn grevi ise, adaletle hkmetmek, halkn refah salamak gibi hizmetleri yerine getirmek olarak belirlenmitir. Osmanlda da padiahlarn iktidar, yine tre ve slam hukukuyla snr-landrlmtr. Onlarn da, halk bu snrlar ierisinde keyfilie kama-dan ynetmeye altklar aktarlmaktadr (pirli, 1999: 139). Ayrca padiahn yetkilerini snrlayan dier bir nokta, rf hukuku ile slam hukukunun birbirine eklemlenmi olmasdr. Bu eklemlenme, padiah-larn rf hukuku balamnda olabilecek slam hukukuna uymayan uy-gulamalarn engellemitir. Bylelikle hukuk, padiahlarn nnde en nemli bir fren ilevi grmtr (Karagz, 2008; Dursun, 1992a: 150-151). nalck (1994: 18), zellikle klasik dnemde, padiahlarn tre ve slam hukukuna uygun hareket etmeye zen gsterdiklerinden key-filie neden olacak gelimelerin yaanmadn belirtmektedir. Hatta slam hukukunun uygulaycs konumunda olan ulemann da, iktidarn merulatrcs olduu kadar, snrlandrc ilevi de grdn belirt-mektedir. Heper (2010: 57) de, padiahlarn genel olarak hukuka uyma abas ierisinde olduklarn sylemektedir.

Konuya halk asndan bakldnda da ayn sonuca ulamak mmkndr. Zira padiahlarn adalet ilkesiyle ynetme abasnn so-nucu olarak halk, yneticiler karsnda diren gsterebilen arasal bir gce sahip olmutur. zellikle hakszlklar kaldrma abasyla ilan edilen adaletnameler, bunu aka gstermektedir. Bu balamda b-rokrasi de nemli ilevler yerine getirmitir. Hatta asker ve ulema bir-

5 Osmanllarn Alaeddin Keykubata balanan bir soyaac kararak Seluklularn mi- Osmanllarn Alaeddin Keykubata balanan bir soyaac kararak Seluklularn mi-rass olma ve btn Ouzlara hkmetme hakkna sahip olduklarn ispatlama abas iin bkz 0smanllarn ortaya kn anlatan efsanelerin bir tartmas iin bkz.: Imber, 1987: 7-27.



Ekim/October: 2014

likte hareket ederek, din ve devletin selameti adna padiahlar tahttan indirdiklerinin birok rnei bulunmaktadr. Bu durum ise, brokrasi ile padiah arasnda var olan yazya dklmemi bir denge rejimine iaret etmektedir (Dursun, 1992a: 150-154; Dursun, 1992b: 161-168).

zetle; Trklerin slam ncesi ve sonras siyaset anlaylar ge-nellikle rtmektedir. slam ncesinin gelenei, Mslman Trklerce de srdrlm ve slamn siyaset anlayyla badatrlmtr. Bata kutsal hanedan inanc olmak zere slamn ana kaynaklarna zt olan birok konu, Emevi ve Abbasi uygulamalarndan da g alarak Msl-man Trkler tarafndan sahiplenilmitir. Egemen hanedanlar da, soyla-rnn kut sahibi hanedanlara dayandn srekli olarak ilemilerdir.6 Dolaysyla Mslman Trklerde de, Weberyan anlamda geleneksel otorite ve meruiyet ilikisini grmek mmkndr. Ayrca kutsal ve stn niteliklere sahip hanedan inancnn, Mslman Trklerde de srdrlmesinden dolay, karizmatik otorite (aile karizmas) ve me-ruiyet ilikisinin izleri grlmektedir. in ierisinde tre hukuku ve slam hukuku ile bunlarn ortaya koyduu yasal snrlamalarn gir-mesinden dolay da, Trklerde hukuksal/ussal otorite ve meruiyet ilikisinin iaretleri de bulunmaktadr. Ksacas, Mslman Trklerde de, otorite tipinin nitelikleri grldnden dolay, kanaatimizce hepsinin sentezi olabilecek bir otorite anlay sz konusudur.

Weber, ulatmz bu sonuca katlmadn vurgularcasna, Os-manlda otorite ve meruiyet ilikisini sultanizm olarak tanmlam ve Osmanly geleneksel otoriteye dahil etmitir. Ona gre, Osman-lda otorite padiahn kiisel takdirine bamldr yani gelenekseldir. Sivil-askeri memurlar ise, sadece padiahn kiisel hizmetinde bulu-nan grevli kap halkdr. Byle bir otorite ve brokrasi anlay ise, Webere gre, sultanizmi yani geleneksel otoriteyi sonu vermitir. Weberin grlerini byle aktaran nalck (1994: 21 vd.), Weberin ar indirgemecilik ierisinde olduunu ve ona katlmadn syle-mektedir. Zira Weber Osmanlya eksik baktndan, Osmanly Bat-daki mutlak ynetimlerden ayran temel zelliklerin farknda deildir

6 rnein, Osmanl Devletinin kuruluu esnasnda, Osman Gazinin ryas ve eyh Edibalinin bunu yorumlamas olay ile, Osmanl hanedannn iktidar meru klnma-ya allmtr. Bkz.: nalck, 1959: 80.

Grbz zdemir 84


Ekim/October: 2014

(nalck, 1994: 25). Hatta Weberin, sultanizm tanmna ulamak iin, slam hukuku ve ulemann konumu gibi Osmanlnn zgnln tartmaktan kanm olduunu da belirtmektedir (nalck, 1994: 12). Dahas herkesin, padiaha kar haklarn koruyabilmek iin sk sk ulemaya snm olmalar da, ulemann ilevini gstermesi bakmn-dan nemlidir (nalck, 1994: 18). te yandan nalck (1994: 23, 24) toprak sisteminden dolay Osmanlda asla Batdaki gibi aristokratik bir yap olumamas, tahta kta bir veraset ilkesinin olmamas gibi zel-liklerini Osmanlnn Batdan farkl olan zgnl olarak anlatmakta-dr. Bu erevede Osmanlnn sultanizme kaymasn engelleyen slam ve tre hukukun yan sra temel etkenin olduu da bilinmektedir: Ulema, brokrasi ve esnaflar (ahlik sistemi). Bu kurumlar sayesinde Osmanlda devletin dnda zerk bir alan olumu ve Osmanlnn sul-tanizme kaymasn engellemilerdir (Karagz, 2008: 618). Ayn biim-de Dursun (1992a: 150) da, padiahn yetkisinin slam hukuku, onun uygulaycs olan ulema, rf ile padiahlarca ilan edilen adaletnameler gibi etkenlerle snrlandrldn ortaya koymaktadr.

Ayrca Weberin, Osmanlda otoritenin baskcla doru ge-litiini, Avrupada ise gelimenin rasyonel otoriteye doru olduunu savunan grn aktaran nalck (1994: 12), bu saptamann da yanl olduunu, 16. yzylda zirveye ulam olan Osmanl otoritesinin ve brokratik aygtnn sergiledii bir dizi niteliin, bu gr boa kar-dn belirtmektedir. nalcka gre (1994: 21), yaplan aratrmalar, Osmanl brokrasisinin saf bir patrimonyal yapdan balayarak, kural ve yntemlerle greceli olarak rasyonelleen ve giderek uzmanlaan zerk bir yapya doru evrildiini ortaya koymaktadr. Bu dncesini aklamak iin, len bir padiahn btn yasal dzenlemelerini geersiz klan patrimonyal kurala ramen, gl ve uzmanlaan bir brokrasinin her padiah dneminde devam etmesini rnek gstermektedir. Ayrca kapkulu kkenli brokratlarn bile, mesleksel kurallar benimsemek ve uzmanlamak zorunda olduklarn ifade etmektedir (nalck, 1994: 22-3). Ona gre, Osmanl brokrasisinin temel amac, geleneksel b-rokraside olduu gibi padiahn kiisel karlarn salamak olmayp, aksine kurumsal olarak din ve devletin karlarn yceltmek, yoksul ve zayf halk adaletsizliklere kar korumaktr. Zira ayn brokratlar, din ve devletin karlarnn tehlikede olduunu dndklerinde padi-



Ekim/October: 2014

ah nlemler almas iin ikna etmeye almlar ve slahat yaplma-sna nayak olmulardr. Reformcu yneticilerin neredeyse tamamnn brokrasiden kmas da rastlant deildir. Osmanl brokrasisinin uz-manlklaryla devlet ynetiminden toplumsal yapnn ynetimine kadar ok geni bir alanda etkili olduklar grlmektedir (nalck, 1994: 23). Ksacas, nalck (1994: 23), Weber ya da onun gibi Osmanl hakknda ar indirgemecilie kaanlarn, Osmanl sisteminin zgn nitelikleri-nin gzden kamasna ya da popler bir Asyal despotik imparatorluk teorisi anlaynn glgesinde kalmasna yol atn ifade etmektedir.

Sonu

Siyaset bilimi yaznnn nemli kavramlarndan olan iktidar ile meru-iyet kavramlar arasnda ayrlmaz bir iliki vardr. Bu iliki, iktidarla-rn benimsenmesine ve itaat edilen bir otoriteye dnmesine olanak salamaktadr. ktidar, meruiyet ve de otorite kavramlar ile bunlarn arasndaki ilikinin nitelii ise, toplumlarn sahip olduklar zelliklere gre farkl biimler alabilmektedir. Bu balamda Trklerde kut, tre gibi kavramlara gre biimlenen iktidar, otorite ve meruiyet kavram-larnn nitelii, baz deiiklikler geirmi olsa da, slam ncesi ve son-ras dnemde z itibariyle ayn kalm ve zgnln korumutur.

Orta Asya Trk geleneinde egemen olan Gk Tanr inancnn yerini, Mslman Trklerde tek Tanr inanc almtr. Kutla ifade edi-len egemenliin, Gk Tanr tarafndan kutsal hanedana verildii inanc, slama uymamasna ramen, Mslman Trklerde de devam ettirilmi ve her iki dnemde hanedan kutsal ve karizmatik olarak tanmlanm-tr. Ancak bu kutsallk ve karizma, her iki dnemde de, hanedann bu-yurma gc olan hkmdarn kiiliine yansmamtr. Ayrca, slam ncesi dnemde hkmdar snrlayp ynlendirme gcne sahip olan tre hukukunun ilevini, sonrasnda tre hukuku ile birlikte slam hu-kuku almtr. Her iki dnemde de kendilerine hukuksal snrlar getiril-mi olan iktidarlar, bu snrlar ierisinde kaldklar srece meru kabul edilmi ve kendilerine itaat edilecei esas benimsenmitir. Ksacas, her iki dnemde de, kutsal hanedana mensup olsa da kendisi kutsal olmayan, hukukla (tre ve slam hukuku) snrlandrlm ve bunlara uyduu lde meru kabul edilen zgn bir iktidar anlay egemen olmutur.

Grbz zdemir 86


Ekim/October: 2014

Trklerin siyaset gelenei erevesinde oluan bu zgn otorite tipi ve meruiyet ilikisi, slam ncesinde olduu gibi, slam sonras dnemde de slamn ilkeleriyle byk oranda badatrlarak srd-rlmtr. Bu zgnlk, Weberin tipolojisinde yer alan geleneksel, karizmatik ve hukuksal/ussal otorite tiplerinin sentezi olabilecek bir yaklam ile aklanabilir. Trklerdeki otorite anlay ve meruiyet ilikisinin zgn bir sentez olarak belirmesi, Weberin otorite tiple-rinin saf ideal tipler olmalar ve siyasal yaamda yaln halde deil bir karm biiminde ortaya kmalarndan dolay gayet doaldr. Bu er-evede Trklerde otorite, her iki dnemde de hanedann kutsallna dayandrld ve bu anlay gelenek halinde srdrld iin gele-neksel, kutsallndan dolay hanedana stn ve karizmatik zellikler atfedilmesi nedeniyle karizmatik (ailesel) ve iktidarn hukukla (tre ve slam hukuku) snrlandrlmas, yaptklar ilerden dolay hesap ve-recekleri anlaynn getirilmesi ve hatta meruluunu kaybeden iktida-ra kar itaat etmeme hakknn ngrlmesinden dolay da hukuksal/ussal otoriteden oluan karma bir nitelie sahiptir. Bylelikle Batdan farkl olarak Trkler, kutsallk ile snrlln i ie geerek iktidar-halk ilikisini dengeleyen ve iktidara mutlak bir g olma frsat vermeyen bir zgn yapya sahiptir. Ksacas; Weberin ortaya koyduu her otorite tipi, Trklerin slam ncesi ve slam sonras siyasal yaamnda birlikte yer alm ve sonuta Trklere zg bir otorite ve meruiyet ilikisi ortaya kmtr.



Ekim/October: 2014

Kaynaka

Arato, A. (1994). Constitution and continuity in the East European transitions. I. G. Gross (Der.), Constitutionalism and politics (s. 92-112). Bratislava: Slovak Committee of the European Cultu-ral Foundation.

Ark, F. K. (1995). Eski Trk Ceza Hukukuna dair notlar I. sular ve cezalar. ADTCF Tarih Aratrmalar Dergisi, 17 (28), 43-93

Arsal, S. M. (1947). Trk tarihi ve hukuk. stanbul: HF.

Barthold, V. V. (1975). Orta Asya Trk tarihi hakknda dersler. K. Kopraman. ve . Aka (Yay. Haz.). Ankara: Kltr Bakanl Ya-ynlar.

Bozkurt, V. (2011). Deien dnyada sosyoloji (Temel kavramlar / ku-rumlar). Bursa: Ekin Basm Yayn.

Canatar, M. (2012). Yasa, yasak, yasakname tabirleri. H. nalck, B. Ar ve S. Aslanta (Ed.), Adalet kitab (s. 21-38). Ankara: Kadim Yaynlar.

Davutolu, A. (1995). Seim sistemleri ve siyasi meruiyet. Aksiyon, 51, (Kasm-Aralk), 8-9.

Doan, M. (1994). The pendulum between theory and substance-testing the concepts of legitimacy and trust. Doan, M. & Kazancgil, A. (Der.), Comparing nations, concepts, strategies, substance (s. 297-313). Oxford: Blackvvell.

Dursun, D. (1992a). Osmanl Devletinde siyaset ve din. stanbul:aret Yaynlar.

Dursun, D. (1992b). Din brokrasisi. stanbul: aret Yaynlar.

Dursun, D. (2012). Siyaset bilimi. stanbul Beta Yaynlar.

Duverger, M. (1995). Siyaset sosyolojisi. (ev.: . Tekeli). stanbul: Varlk Yaynlar,

Easton, D. (1975). A re-assessment of the concept of political support. British Journal of Political Science, 5(4), 435-457.

Ergin, M. (1970). Orhun abideleri. stanbul: MEB Yaynlar.

Rahman, F. (1995). slamda siyaset dncesi. (ev.: K. Gleyz). stanbul: Pnar Yaynlar.

Grbz zdemir 88


Ekim/October: 2014

Freund, J. (2006) Max Weber zamannda Alman sosyolojisi. T. Botto-more ve R. Nisbet (Ed.), (ev. K. Tuncer). Sosyolojik zmle-menin ksa tarihi-I (s. 225-273). stanbul: Krmz Yaynlar.

Friedman, R. B. (1993). Authority. D. Miller, J: Coleman W. Connolly ve A. Ryan (Der.) The blachvell encyclopedia of political tho-ught (s.24-25). Oxford: Blackvvell.

Friedrich, C. J. (1974). Legitimacy and constitutionalism. Limited go-verment: A comparison (s.129-135). New Jersey: Prentice-Hall, Inc., Englevvood Cliffs.

Gen, R. (1981). Karahanl devlet tekilat. stanbul: KB Yaynlar.

Hacib, Y. H. (1947). Kutadgu-Bilig C.I. R. R. Arat (Der.) stanbul: TTK Yaynlar.

Hamidullah, M. (1979). slamda devlet idaresi. Ankara: Nur Yayn-lar.

bn-i Haldun. (2004). Mukaddeme. (ev.: H. Kendir). stanbul: Yeni afak Kltr Armaan.

Imber, C. (1987). The Ottoman dynastic myth. Turcica, XIX, Paris, pp.7-27.

Heper, M. (2010). Trkiyede devlet gelenei. Ankara Dou Bat Ya-ynlar.

nalck, H. (1959). Osmanllarda saltanat veraseti usul ve Trk haki-miyet telakkisiyle ilgisi. ASBF Dergisi, XIV (1), 69-77.

nalck, H. (1994). Sultanizm zerine yorumlar: Weberin Osmanl si-yasal sistemi tiplemesi. Dn ve Bugnyle Toplum ve Ekonomi Dergisi, (ev.: K. A. Akagndz). 7, 5-26.

pirli, M. (1999). Osmanl devlet tekilat. E. hsanlu (Ed.), Osmanl Devleti tarihi, 1. Cilt (s.221-245). stanbul: Zaman.

Kafesolu, . (1997). Trk ulusal kltr. stanbul: tken Yaynlar.

Kapani, M. (1999) Politika bilimine giri. stanbul: Bilgi Yaynevi.

Karagz, B. (15-17 Ekim 2008). Osmanl Monokrasisinin Sultanizmden korunmasnda ahilik kurumunun rol. Uluslara-ras ahilikk ve Krehir sempozyumu, C:3.



Ekim/October: 2014

Kodaman, B. (2007). Osmanl Devletinin ykseli ve k sebeple-rine genel bak. SD Fen Edebiyat Fakltesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, Aralk, 1-24.

Kprl, M. F. (1943) Ortazaman Trk kukuki messeseleri; slam amme hukukunda ayr bir Trk amme hukuku yok mudur? II. TTK Sempozyumu, stanbul.

Kseolu, N. (1997). Devlet (Eski Trklerde, slamda ve Osmanlda). stanbul: tken Yaynlar.

Kuran diyanet.gov.tr/kutuphane//kuran_meal/KURAN_output/web/index.html Mlk Suresi 1. Ayet, Enm Suresi 57. Ayet, Ysuf Suresi 67.Ayet, Rad Suresi 41. Ayet, Kehf Suresi 26. Ayet, Nisa suresi 59. Ayet

Lukes, S. (2006). ktidar ve otorite. T. Bottomore ve R. Nisbet (Ed.), (ev. K. Tuncer). Sosyolojik zmlemenin ksa tarihi-II (s. 885-944). stanbul: Krmz Yaynlar.

Mardin, . (1997). Osmanl Bak asndan hrriyet. Trk modernle-mesi, Makaleler 4, stanbul: letiim Yaynlar.

Nizaml-Mlk. (1999). Siyasetname. I.Fasl. M. A. Kymen (Yay. Haz.) Ankara: TTK Yaynlar.

Mumcu, A. (1985). Osmanl Devletinde siyaseten katl. Ankara: AHF Yayn.

Oktay, C. (2003). Siyaset bilimi incelemeleri. stanbul: Alfa Yaynlar.

gel, B. (1932). Trklerde Devlet anlay (13.yya kadar). Ankara: MEB. Yaynlar.

nder, A. R. (1976). Geleneksel halk hukuku. I. Uluslararas Trk folklor kongresi bildirileri, Cilt: IV. Ankara: KB Mill Folklor Aratrmas Dairesi Yaynlar:21.

zdemir, G. (2009). Batda ve Trklerde egemenlik kavram. DP SBE Dergisi, Nisan, 23, 123-137.

zev, M. H. (2005). Meruiyet kavramnn dnm. Bilim ve Sanat Vakf Blteni, 57, 87-97.

Rasonyi, L. (1996). Tarihte Trklk. Ankara: TKAE Yaynlar.

Rousseau, J. J. (1992 ). Toplum szlemesi. stanbul: MEB Yaynlar.

Grbz zdemir 90


Ekim/October: 2014

irvani, H. H. (1965). slamda siyasi dnce ve idare. (ev.: K. Ku-u). stanbul: rfan Yaynlar.

Taagl, A. (1992). Gktrklerde insani deerler ve insan haklar. Trk-lerde nsani Deerler ve nsan Haklar (s. 93-116). stanbul: Trk Kltrne Hizmet Vakf.

Tunaya, T. Z. (1970) Trkiyenin siyasi gelimeleri: Eski Trkler, s-lam Devleti, Osmanl Devletinin kuruluu. stanbul: Baha Mat-baas.

Tunay, M. (Der.) (1969). Batda siyasal dnceler tarihi-1-2-3 (Se-ilmi yazlar). Ankara: ASBF Yaynlar.

ok, C. ve Mumcu, A. (1987). Trk Hukuk tarihi. Ankara: Sava Yaynlar.

Weber, M. (2005). Brokrasi ve otorite. (ev. B. Akn). Ankara: Adres Yaynlar.

Weber, M. (2006). Sosyoloji yazlar. (ev.: T. Parla). stanbul: letiim Yaynlar.

5000083222-5000115718-1-sm

Documents

weberin otorite tiplemesi

bu kavramlara

juridical authority

type of authority

webers theory of authority

max weber

political structures

bu tekelin ortadan kalkp