เอกสารเผยแพรทางวชาการ

กลมงา

กลมงานศกษาและพฒนาการปลกพช

ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดาร

อาเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม

ฉบบท 2 ( 2552 )

การพฒนาอาชพการเพาะเลยงเหด จากศนยฯ สเกษตรกร

ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดาร

ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดาร อาเภอดอยสะเกด จงหวด

เชยงใหม เปนศนยกลางในการศกษาหารปแบบการพฒนาตางๆ ทเหมาะสมในพนทตนนา โดยม

การศกษาการพฒนาปาไม ซงเปนพนทตนนาลาธารใหไดผลอยางสมบรณเปนหลก ตนทางเปนปาไม

และปลายทาง เปนการศกษาการประมงตามอางเกบนาตางๆ ผสมกบการศกษาดานสหกรณ เกษตรกรรม

ปศสตวและโคนม เกษตรอตสาหกรรม รวมทงการตลาด เพอใหเปนศนยศกษาในลกษณะของ

พพธภณฑทมชวตอยางสมบรณแบบ และกอใหเกดประโยชนตอราษฎรทเขามาศกษากจกรรมตางๆ ได

อยางแทจรง

การศกษาและพฒนาอาชพการเพาะเลยงเหด เปนโครงการหนงในการศกษาและพฒนาอาชพ

ดานเกษตรกรรม ศกษาวจยการเพาะเลยงเหดเพอชวยพฒนาอาชพและความเปนอยของเกษตรกรใหดขน

ทาใหเกษตรกรไดรบอาหารทมคณคาและไดใชเ วลาวางใหเปนประโยชน และเกดรายได กจกรรมแบง

ออกเปน 3 สวน คอ การผลตเชอบรสทธ การผลตหวเชอในเมลดธญพชและการผลตกอนเชอ ผลทได

จากการศกษาวจย คอ เทคนคทเหมาะสมในการเพาะเลยงเหดหลายชนด ซงศนยฯไดขยายผลงาน

เพาะเลยงเหดนสเกษตรกรในลกษณะของการสาธต ฝกอบรม และสงเสรมเผยแพร ตลอดจนสนบสนน

การถายทอดเทคโนโลยใหเกษตรกรเห นคณคาและประโยชนของการเพาะเลยงเหด เพอเปนอาหารและ

รายไดเสรม ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดาร จงไดจดทาคมอนเพอเผยแพร

ใหเปนประโยชนแกเกษตรกรและผสนใจทวไป

ผอานวยการศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร

อนเนองมาจากพระราชดาร

สารบญ

หนา

เทคนคและวธการเพาะเลยงเหด 1

การเพาะเหดในถงพลาสตก 3

1. การผลตหวเชอบรสทธ (แมเชอ) 4

1.1 การเตรยมอาหารวน (อาหาร PDA) 4

1.2 การ ยายเนอเยอจากดอกเหดลงบนอาหารวน 4

2. การผลตหวเชอ บนเมลดธญพช (หวเชอหรอเชอขยาย) 6

2.1 การเตรยมอาหารขาวฟาง 6

2.2 การยายแมเชอลงบนอาหารขาวฟาง 7

3. การผลตกอนเชอเหดและการเปดดอกเหด (กอนเชอเหด) 8

3.1 การ เตรยมถงอาหารเพาะ 8

3.2 การถายหวเชอลงบนถงอาหารเพาะ 10

3.3 การบมเสนใยเหด 11

3.4 การเปดดอกเหดและการดแลรกษา 12

สรปผลการศกษาทดสอบเหดชนดตาง ๆ วสดทใชเพาะและสตรอาหารทเหมาะสม 17

ปญหาในการเพาะเหด ศตรเหดและการปองกน 20

เอกสารเผยแพรทางวชาการ : ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดาร

อาเภอดอยสะเกด จงหวดเชยงใหม

วตถประสงค : เพอเผยแพรการดาเนนงานของศนยฯ สประชาชน

เจาของ : ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดาร

ผอานวยการจดทา : นายประดบ กลดเขมเพชร

ทปรกษา : นายเฉลมเกรยต แสนวเศษ

: นายสวฒน เทพอารกษ

: นายดนชา สนธวานนท

: นายปวตร นวะมะรตน

: นางฉนทนา สวรรณธาดา

บรรณาธการ : นายสทด ปนตาเสน

: นางสาวศรพร หสสรงส

กองบรรณาธการ : นายชยชาญ สงขแกว

: นางอรทย ธรรมเสน

: นางสาวศศธร มหาเสน

: นายณฐนน ฟแสง

: นางนาร จนทรเขยว

: นายอดลย มสข

: นายนพดล ศรเรอง

1

คานา เทคนคและวธการเพาะเลยงเหด

เหดเปนเชอราขนาดใหญชนดหนง ซงในโลกนมเหดมากกวา 350 ชนด มเพยง 20 กวา

ชนดทสามารถนามาเพาะเลยงได เหดมคณคาทางอาหารสง โดยเหดสดมโปรตน 3-5 เปอรเซนต

เมอแหงมโปรตนสงถง 30-40 เปอรเซนต ปจจบนไดมการศกษาทดลองการเพาะเหดชนดตางๆ

เหดบางชนดซงมสายพนธ หลากหลายในประเทศ สามารถ นามา เพาะเลยงได ตลอดป เชน เหด

นางฟา เหดนางรม เหดเปาฮอ เหดหหน เหดหอม และเหดขอนขา วสวนเหดบางสายพนธทนามา

จากตางประเทศ แตสามารถปรบตวใหเขาก บสภาพแวดลอมของประเทศไทยไดด กจะนามา

เพาะเลยงไดตลอดป เชนกน เชน เหดนางฟาภฐาน เปนตน นอกจากนเหดสายพนธตางประเทศ

บางชนด เชน เหดหลนจอ และเหดหวลง ม สรรพคณทางดานโภชนเภสชภณฑหรอคณสมบตทาง

ยา ชวยใหผบรโภคมสขภาพแขงแรง และรางกายสามารถตานทานโรคบางชนดไดดยงขน

กลมงานศกษาและพฒนาการปลกพช

ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดาร

2

กลมงานศกษาและพฒนาการปลกพช ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร

อนเนองมาจากพระราชดาร ไดศกษาเทคโนโลยเกยวกบการเพาะเหด จานวน 12 ชนด ไดแก

ภาพ 1

ภาพ 1.1 เหดนางฟา ภาพ 1.2 เหดนางรม ภาพ 1.3 เหดนางนวล

ภาพ 1.4 เหดขอนขาว ภาพ 1.5 เหดลมปา ภาพ 1.6 เหดหหน

ภาพ 1.7 เหดหอม ภาพ 1.8 เหดหลนจอ ภาพ 1.9 เหดหวลง

ภาพ 1.10 เหดเปาฮอ ภาพ 1.11 เหดยานาง ภาพ 1.12 เหดนางรมหลวง

3

การเพาะเหดในถงพลาสตก

การเพาะเหดในถงพลาสตก เปนการเพาะเหดทเลยนแบบธรรมชาตและมการพฒนาวธการมาใช

กบเหดอกหลายชนด เชน เหดนางฟา เหดนางรม เหดเปาฮอ เหดขอนขาว เหดลมปา เหดหลนจอ เหด

หวลง เปนตน วสดหลกทใชในการเพาะเหดในถงพลาสตก คอ ขเลอยไมยางพารา แตปจจบนขเลอยไม

ยางพารามราคาสงขน และแหลงวตถดบแหลงใหญมอยในภาคใตและภาคตะวนออกของประเทศไทย

เทานน ดงนน เพอเปนการศกษาวสดเพาะทมศกยภาพในการนามาทดแทนขเลอยไมยางพาราซงใชเปน

วสดเพาะหลกในปจจบน ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดาร จงไดทดลอง

นาวสดในทองถน ไดแก ฟางขาว หญาแฝก ขเลอยไมมะมวง ไมฉาฉา ไมกระถน ไมยราบยกษ ชานออย

เปลอกถวเหลอง หรอหญาทปนละเอยด มาใชเปนวสดในการเพาะ โดยท ศนยศกษา ฯ ไดแบงขนตอน

การผลตเหดออกเปน 3 ขนตอน คอ

1. การผลตเชอบรสทธ (แมเชอ)

1.1 การเตรยมอาหารวน (อาหาร PDA)

1. 2 การยายเนอเยอดอกเหดลงบนอาหารวน

2. การผลตหวเชอบนเมลดธญพช (หวเชอหรอเชอขยาย) 2.1 การเตรยมอาหารขาวฟาง

2.2 การยายแมเชอลงบนอาหารขาวฟาง

3. การผลตกอนเชอเหดและการเปดดอกเหด (กอนเชอเหด)

3.1 การบรรจถงอาหารเพาะ

3.2 การถายหวเชอลงบนถงอาหารเพาะ

3.3 การบมเสนใยเหด

3.4 การเปดดอกเหดและการดแลรกษา

4

ภาพ 2.1 วสดอปกรณทใชเตรยม PDA

1. การผลตเชอบรสทธ (แมเชอ)

โดยปกตขนตอนในการผลตเชอบรสทธ ตองปฏบตในหองทสะอาดเพอปองกนการปนเปอนจาก

เชออน อาหารสาหรบเลยงเชอเหด คอ อาหาร Potato Dextrose Agar (PDA) มสวนประกอบดงน

1. มนฝรง 200 กรม 3. วนผง 20 กรม

2. นาตาล กลโคส 20 กรม 4. นาสะอาด 1 ลตร

1.1 การเตรยมอาหารวน (PDA) (ภาพ 2)

วธการ เตรยมวสดอปกรณตาง ๆ ทใชทาอาหารวน (ภาพ 2.1) ลางมนฝรงใหสะอาด ปอกเปลอก

แลวหนเปนชนบาง ๆ (ภาพ 2.2) นาไปตมกบนา 1.2 ลตร โดยใชไฟออน ๆ นานประมาณ 15 นาท พอมน

ฝรงสกนม (ภาพ 2.3) นามากรองเอาแตนา ใหได 1 ลตร (ภาพ 2.4) จากนนนาไปตมอกครงแลวใสวนผง

และนาตาลกลโคสลงไป (ภาพ 2.5) ใหวนละลายเมอไดทแลวนาไปเทใสขวดแบนหรอหลอดแกว (ภาพ 2.6)

ถาใชหลอดแกวใหบรรจวนใหมความสงประมาณ 1 นว จากกนหลอด ถาใชขวดแบนให บรรจอาหารวน

สงประมาณ 2-3 เซนตเมตรจากกนขวด ปดหลอดแกวหรอขวดดวยจกสาล แลวปดทบดวยกระดาษ

นาไปนงฆาเชอดวยหมอนงความดนโดยใชความดน 15 ปอนดตอตารางนว นาน 30 นาท (ภาพ 2.7)

จากนนนาขวดหรอหลอดแกวทนงฆาเชอแลววางเอยงประมาณ 15 องศา เพอ เพมพนทผวหนาวน

สาหรบเลยงเชอตอไป (ภาพ 2.8)

ภาพ 2 ขนตอนการเตรยมอาหารวน (PDA)

ภาพ 2.2 หนมนฝรงเปนชนบาง ๆ

ภาพ 2.3 ตมมนฝรงโดยใชไฟออน

ภาพ 2.4 กรองเอาแตนาใหได 1 ลตร

ภาพ 2.5 นาไปตม เตมวนและกลโคส

ภาพ 2.6 บรรจอาหารวนลงขวด

ภาพ 2.7 นงขวดบรรจอาหารวนทความดน

15 ปอนด/ตารางนว 30 นาท

ภาพ 2.8 นามาเอยงเพอเพมพนทผว

5

3. ตเขยเชอ

1.2 การยายเนอเยอดอกเหดลงบนอาหารวน (ภาพ 3)

วธการ เตรยมวสดอปกรณการยายเนอเยอดอกเหด (ภาพ 3.1) ไดแก ดอกเหด อาหารวน เขมเขย

ตะเกยงแอลกอฮอล ตเขยเชอ คดเลอกดอกเหดทสมบรณ มลกษณะทตองการ ไมแกหรอออนจนเกนไป

ไมมโรคหรอแมลงเขาทาลาย (ภาพ 3.2) นามาฉกดอก ตามยาว โดยทา ภายในตปลอดเชอ (ภาพ 3.3) ใช

เขมเขยเชอ เขยเนอเยอดานในของดอกเหด (ภาพ 3.4) วางลงบนอาหารวน (PDA) ทเตรยมไว (ภาพ 3.5)

หลงจากเขยเนอเยอดอกเหดลงอาหารวนแลว บม ไวในหองทสะอาด ประมาณ 10-15 วน เสนใยของเชอ

เหดจะเจรญเตบโตจนเตมผวอาหารวน (ภาพ 3.6) ทงน ขนอยกบชนดของเหดและสงแวดลอม ในระยะ

นตองตรวจดการเจรญเตบโตของเชอเหดเพอคดเลอกเชอเหดทสมบรณ เชอเหดทด เสนใย จะตองเจรญ

แผรศมเปนวงกลมไมมสวนใดสวนหนงยบหรอเวาแหวง หรอมการปนเปอนของจลนทรยอน ๆ เจรญ

เตมผวอาหารวนอยางสมาเสมอ เชอเหดทมลกษณะดงกลาวน สามารถใชเปนแมพนธตอไปได

ภาพ 3 ขนตอนการยายเนอเยอดอกเหดลงบนอาหารวน

ภาพ 3.2 ลกษณะดอกเหดทคดเลอก

2. อปกรณ

ภาพ 3.4 เขยเนอเยอจากดอกเหด

ภาพ 3.5 วางบนอาหารวน ภาพ 3.6 เสนใยเจรญเตม (แมเชอ)

ภาพ 3.1 วสดอปกรณในการเขยเนอเยอดอกเหด ภาพ 3.3 ปฏบตงานในตปลอดเชอ

6

2. การผลตหวเชอบนเมลดธญพช (หวเชอหรอเชอขยาย)

การผลตหวเชอในเมลดธญพช ขนตอนนเปนการเตรยมอาหารสาหรบเลยงเสนใยเหด เพอเพม

ปรมาณเสนใยกอนถายหวเชอลงถงอาหารเพาะ เมลดธญพชทนยมใชเพอ การผลตหวเชอ คอ เมลดขาว

ฟาง เพราะหางายและราคาถก อาจใชเมลดขาวเปลอกแทนได วธการเตรยมเพอขยายเสนใยมดงน

2.1 วธการเตรยมอาหารขาวฟาง (ภาพ 4)

2.1.1 นาเมลดขาวฟางแชนา คดเอาสงเจอปนออกแลวแชนาทงไว 1 คน (ภาพ 4.1)

2.1.2 ตมเมลดขาวฟางใหสกเพยงภายนอก ภายในเมลดขาวฟางเปนสขาว (ภาพ 4.2)

2.1.3 ผงเมลดขาวฟางทนงแลว เพอลดความชน (ภาพ 4.3)

2.1.4 บรรจเมลดขาวฟางลงในขวดแบนประมาณครงขวด หรอ 2 ใน 3 สวนปดจกดวย

สาล หมดวยกระดาษทบอกทหนง (ภาพ 4.4)

2.1. 5 นาขวดเมลดขาวฟางไปนงฆาเชอดวยหมอนงความดนโดยใชความดนท 15

ปอนดตอตารางนว นาน 30 นาท (ภาพ 4.5)

2.1.6 เมอขวดอาหารขาวฟางเยนตวลง เขยาขวดใหความชนของเมลดในขวดกระจาย

ทวถง เพอชวยใหเสนใยเหดเดนเรวขน (ภาพ 4.6)

ภาพ 4 วธการเตรยมอาหารขาวฟาง

ภาพ 4.1 แชเมลดขาวฟางไว 1 คน ภาพ 4.2 ตมเมลดขาวฟางใหสกพอปร ภาพ 4.3 ผงเมลดขาวฟางลดความชน

ภาพ 4.4 กรอกเมลดขาวฟาง

ใสขวดแบน 2 ใน 3 ขวด

ภาพ 4.5 นามานงทความดน 15

ปอนด/ตารางนวนาน 30 นาท

ภาพ 4.6 ขวดทนงแลวรอใหเยน

เพอเขยเชอ

7

2.2 การยายแมเชอลงบนอาหารขาวฟาง (ภาพ 5)

วธการทาขนตอนน เรมจากเลอกขวดแมเชอเหดทเสนใยเจรญเตมผวหนาวนใหม ๆ

(ภาพ 5.1) นาไปยายเชอภายในตปลอดเชอ (ภาพ 5.2) โดย ใชเขมเขยเชอลนไฟใหรอนจนแดงจด รอให

เขมเขยเยนลง ตดอาหารวน ขนาดประมาณ 1 ตารางเซนตเมตร ให มเสนใยเหดตดมาดวย (ภาพ 5.3)

วางลงบนเมลดขาวฟางบรเวณตรงกลางขวด (ภาพ 5.4) จากนนเสนใยเหดจะเจรญ แผรศมเปนวงกลม

(ภาพ 5.5) เสนใยเหดใชเวลาประมาณ 10-20 วนจงเจรญเตมอาหารขาวฟาง (ภาพ 5.6)

ภาพ 5 วธการยายแมเชอลงบนอาหารขาวฟาง

ภาพ 5.1 แมเชอเหด

ภาพ 5.2 ตเขยเชอ

ภาพ 5.4 วางชนวนบนอาหารขาวฟาง

ภาพ 5.5 การเจรญเตบโตของเสนใยเหด

ภาพ 5.3 ตดแมเชอ

ภาพ 5.6 เสนใยเจรญเตมขวดหวเชอ

8 3. การผลตกอนเชอเหดและการเปดดอกเหด (กอนเชอเหด)

3.1 การเตรยมถงอาหารเพาะ

วสดอปกรณ

- วสดเพาะไดแก ฟางขาว ชานออย เปลอกถวตาง ๆ ขเลอยไมยางพารา ไมฉาฉา

ไมมะมวง ไมกระถน ไมเบญจพรรณ ไมยราบยกษ เปนตน

- หวเชอทเจรญบนเมลดธญพช (ขาวฟาง)

- ถงพลาสตกทนรอนขนาด 6½ นว x 12½ นว หรอ 7 x 13 นว

- คอขวดพลาสตก หรอไมไผรวก ขนาด เสนผาศนยกลาง 1-1.5 นว

- สาลหยาบ ยางรด กระดาษ ฝาจก

- แอลกอฮอลสาหรบฆาเชอ และแอลกอฮอลสาหรบจดไฟ

- ถงนงไมอดความดน (หมอนงลกทง)

- โรงเรอนหรอสถานทบมเสนใย

- โรงเรอนสาหรบเปดดอกเหด

สตรถงอาหารเพาะ

สตร 1 ฟางขาวแหงสบเปนทอนยาว 4-6 นว 100 กโลกรม

ยเรย 1 กโลกรม

ปนขาว 1 กโลกรม

ปยดบเบลซปเปอรฟอสเฟต (0-46-0) 2 กโลกรม

ราละเอยด 5 กโลกรม

สตรนใชไดดกบ เหดนางฟา นางรม และเหดเปาฮอ เปนสตรดดแปลงเพอลดตนทนการผลต เปน

สตรทดแทนการใชขเลอย วธการเตรยม คอ แชฟางใหอมนา หมกกบยเรยตงเปนแทงโดยใชแบบพมพ

ขนาด กวาง 1 เมตร ยาว 1 เมตร และสงครงเมตร เชน เดยวกบการตงกองปยหมก หลงจากนนเอาแบบ

พมพออก คลมกองฟางดวยพลาสตก หมกทงไว 3-4 วน จากนนกลบกองฟางหมก พรอมกบใสปนขาว

ลงไปหมกตออก 3-4 วน แลวกลบกองฟางอกครง ครงนใสป ยสตร 0-46-0 ลงไปดวย หมกตออก 3-4 วน

กลบกองฟางหมกอกครง จากนนนาไปบรรจลงถงไดเลย หรอใชอาหารเสรมราละเอยด 5% ผสมดวยกได

9

สตร 2 ขเลอยไมยางพารา 100 กโลกรม

ราละเอยด 5 กโลกรม

ปนขาว 1 กโลกรม

ดเกลอ 0.2 กโลกรม

นาปรบความชน 50-60 เปอรเซนต

สตร 3 ขเลอยไมยางพารา 100 กโลกรม

ราละเอยด 8 กโลกรม

นาตาลทรายแดง 1 กโลกรม

แปงขาวเหนยว 1 กโลกรม

ปนขาว 1 กโลกรม

ดเกลอ 0.2 กโลกรม

นาปรบความชน 50-60 เปอรเซนต

วธการเตรยมถงอาหารเพาะ (ภาพ 6)

เตรยมสวนผสมแตละอยางตามสตรทตองการ (ภาพ 6.1) นาสวนผสมทกอยางมาผสมคลกเคลาให

เขากน (ภาพ 6.2) เตมนาลงไปใหมความชน 50-60 เปอรเซนต ตรวจสอบไดงาย ๆ ดวยการกาสวนผสมไว

ในองมอแลวบบใหแนน เมอคลายมอออกแลว หาก สวนผสมยงคงจบเปนกอนและไมมนาซมออกมาทาง

งามนวมอเปนอนวาใชได นาสวนผสมไปบรรจถง พลาสตกททนรอน ขนาด 6.5 x 12.5 นว หนา 0.8-

1.10 ม.ม. ประมาณ 800-1,000 กรม (ภาพ 6.3) อดใหแนนพอสมควร จากนนใสคอขวดแลวปดปาก ขวด

ดวยฝาจกประหยดสาล นาไปนงฆาเชอ ดวยหมอนงลกทง โดยการนาไปจดเรยงเปนชนๆ ลงในถง 200

ลตร (ภาพ 6.4) ใส นาใหสงจากกนถงประมาณ 6-8 นว วางตะแกรงลงใหอยเหนอระดบนาเลกนอย จด

วางกอน เชอเรยงกนอยาใหแนน ถงหนงจะบรรจกอนเชอไดประมาณ 70-80 ถง ปดฝาถงและรดเขมขด

อกชนหนง (ภาพ 6.5) จากนนตมนาจนเดอด สงเกตจากรทเจาะไวทฝา เมอไอนา เดอดพงตรงใหเรมจบ

เวลาประมาณ 3 ชวโมง ตองรกษาระดบไอนาใหพงออกมาอยางสมาเสมอ หลงจากนน จงดบไฟ เปดถง

นง แลวทงกอนเชอไวใหเยน (ภาพ 6.6)

10

ภาพ 6 การเตรยมถงอาหารเพาะ

3.2 การถายหวเชอลงบนถงอาหารเพาะ

วธการ การถายหวเชอควรทาในหองทสะอาด ลมไม โกรก นาอปกรณตางๆ และกอน

เชอเขาไปในหองเขยเชอ เขยาหวเชอหรอใชเขมเขยทลนไฟฆาเชอแลวเขยเมลดขาวฟางใหกระจาย เชด

ปากขวดหวเชอดวยแอลกอฮอล 70% เปดจกสาลทปากขวดพรอมทงลนปากขวดดวยตะเกยงแอลกอฮอล

แลวเทหวเชอลงในถงอาหารเพาะประมาณ 15-20 เมลดตอถง อยางรวดเรว ปดจกสาลทปากถงเพอ

ปองกนไมใหปนเปอนเชออนๆ แลวเขยาถงกอนเชอเบาๆ ใหเมลดขาวฟางกระจายออกเตมหนากอนเชอ

ตอเชอถงอนตอไปจนหมด แลวหมปากถงดวยกระดาษ รดดวยยางรด แลวนากอนเชอเขาหองบมเชอ

ตอไป หวเชอ 1 ขวด สามารถหยอดไดประมาณ 40-50 ถง

ภาพ 7 การถายหวเชอลงบนถงอาหารเพาะ

ภาพ 7.1 หวเชอเหด

ภาพ 7.2 ถายหวเชอลงในถง

อาหารเพาะ 15 - 20 เมลด/ถง

ภาพ 7.3 ปดปากถงดวยกระดาษ

1. สวนผสม ภาพ 6.2 ใสสวนผสมตามสตร ภาพ 6.3 บรรจถงอาหารเพาะ

ถงละ 800-1,000 กรม

ภาพ 6.5 ปดฝาถงและรดเขมขด ภาพ 6.6 ทงถงอาหารเพาะไว

ใหเยน

ภาพ 6.1 เตรยมสวนผสม

ภาพ 6.4 จดเรยงถงอาหารเพาะ

เปนชนๆ

11

3.3 การบมเสนใยเหด

โรงเ รอนทใชสาหรบบมกอนเชอเหดนน ควรเปนโรงเรอนทสะอาด ถายเทอากาศได

สะดวก อณหภมคอนขางสมาเสมอ ควรเปนหองทคอนขางมดหรอมแสงสวางนอย ทาเปน ชนวางกอน

เชอประมาณ 4-6 ชน หรอเปนชนรปตว A (ภาพ 8) โรงเรอนบมเชอ ควรมอณหภมประมาณ 25-30 องศา

เซลเซยส จากนนเชอเหดจะเรมเจรญเปนเสนใยสขาว จากสวนบนของคอขวดพลาสตกลงมา เชอเหดจะ

เจรญเตมกอนเชอในเวลาประมาณ 30-45 วน ขนอยกบชนดของเหดและ สภาพแวดลอมในชวงของการ

เจรญของเสนใย รวมถงขนาดของกอนเชอดวย

ระยะเวลาในการบมเสนใยของกอนเชอเหด

เหดนางฟา นางรม ภฐาน นางรมฮงการ ใชเวลาบมเสนใย 1 - 1.5 เดอน

เหดหหน , เปาฮอ ใชเวลาบมเสนใย 1.5 – 2 เดอน

เหดขอนขาว ใชเวลาบมเสนใย 28 - 30 วน

เหดลมปา ใชเวลาบมเสนใย 4 - 5 เดอน

เหดหอม ใชเวลาบมเสนใย 4 - 5 เดอน

เหดหลนจอและหวลง ใชเวลาบมเสนใย 1.5 - 2 เดอน

หมายเหต ระยะเวลาการบมเสนใยของกอนเชอเหดขนอยกบชนดของเหด และสภาพแวดลอมตาง ๆ

เชน อณหภม ความชน วสดเพาะ อาหารเสรม และแสงสวาง

ภาพ 8 การบมเสนใยเหดลกษณะแบบชน รปตว A

12

3.4 การเปดดอกเหดและการดแลรกษา

โรงเรอนสาหรบเปดดอก ควรสรางจากวสดทหางายในทองถนเพอเปนการประหยด

ตนทน วสดสาหรบมงหลงคาและฝาผนง ควรใชหญาคาหรอวสดอนๆ ทสามารถทดแทนได เชน

พลาสตก หรอตาขายสดา

ภายในโรงเรอนตองมการถายเทอากาศไดด เขาไปภายในโรงเรอนจะตองหายใจสะดวก

แสงและอณหภม ควรพอเหมาะสาหรบเหดแตละชนด (ตาราง 1)

วธการเปดดอกเหดขนอยกบชนดของเหด เชน เหดนางฟา เหดนางรม เหดเปาฮอ และ

เหดนางนวล การเปดดอกทาไดโดยดงจกทอดปากหรอปดถงออก นาถงกอนเชอไปเรยงซอนกนไวบนชน

รปตวเอ (ภาพ 9) รดนาใหความชนภายในโรงเรอน เชา กลางวน และเยน แตระวงอยาใหนาเขาถงกอน

เชอ เพราะจะทาใหกอนเชอเนาและเสยหายเรว โดยรกษาความชนสมพทธในอากาศ 70-90 เปอรเซนต

หลงจากเปดถงได 7-14 วน จะปรากฏดอกเหดขนาดเลกออกมาจากปากถง

การเกบเกยวดอกเหด เมอดอกเหดมอายปานกลางไมออนหรอแกจนเกนไป (ภาพ 10)

ใชมอจบดอกเหดแลวดงเบาๆ โยกไปทางซายและขวา ดอกเหดจะหลดออกมา การเกบผลผลตควรเกบไป

เรอยๆ จนกวากอนเชอจะหมดอาย ประมาณ 3-4 เดอน

ภาพ 9 ลกษณะการจดวางกอนเชอในโรงเรอนเปดดอกบนชนรปตวเอ

ภาพ 10 ลกษณะดอกเหดทมอายเหมาะสาหรบเกบเกยว

เหดนางฟา

เหดนางรม

เหดนางนวล

เหดเปาฮอ

13

วธการเปดดอกเหดหหน (ภาพ 11) ใหดงจกสาลและถอดคอขวดออก และพบปากถง

เปนจก ใชเชอกมด จากนน ใชมดคมกรดขาง ๆ ถง เปนแนวเฉยง 4 แถว (ภาพ 11.1) เสรจแลวนาถงกอน

เชอไปแขวนในโรงเรอนเปดดอก (ภาพ 11.2) รดนาพนโรงเรอนเพอรกษาความชนสมพทธ ภายใน

โรงเรอน 80-90 เปอรเซนต จากนน 10-15 วน จะพบวาเกดดอกเหดขนาดเลกขน และสามารถเกบเกยว

ไดหลงจากนนอก 5-10 วน

ภาพ 11 วธการเปดดอกเหดหหน

สาหรบการเปดดอกเหดขอนขาวและเหดลมปา (ภาพ 12) หลงจากทบมเสนใยเตมแลว

คดเอากอนเชอเหดทแขงแรงนาไปวางบนแผงวางกอนเชอแบบตวเอ (ภาพ 12.1) จากนน จงดงกระดาษ

สาล แลวคอย ๆ ถอดคอขวดพลาสตกออก ดงปา กถงเลกนอยเพอใหไดเรมสมผสอากาศประมาณ 3-5 วน

หรอดวาหนากอนเปลยนเปนสนาตาลดาหรอเรมเกดตมดอก (ภาพ 12.2 และ 12.3) จากนนใหใชมดกรด

ถงพลาสตกออกโดยกรดเลยไหลถงประมาณ 1 เซนตเมตร แลวรดนาใหความชนวน ละ 3-4 ครง ขนอย

กบสภาพแวดลอมธรรมชาตของแตละวน ใหมความชนสมพทธ 80-90 เปอรเซนต อณหภม ทเหมาะสม

ในชวงเปดดอกอยท 33-40 องศาเซลเซยส

ภาพ 12 วธการเปดดอกเหดขอนขาวและเหดลมปา

ภาพ 11.1 กรดขางถงเหดหหนเพอใหเกดดอก

ภาพ 12.1 การเปดหนากอนเหดขอนขาว

ภาพ 12.2 ลกษณะโรงเรอนเปดดอกเหดขอนขาวและเหดลมปา

ภาพ 11.2 ลกษณะการแขวนกอนเชอเหดหหนในโรงเรอน

ภาพ 12.2 หนากอนเหดลมปาเปลยนเปนสนาตาลดา

14

การเปดดอกเหดหอม หลงจากการบมเสนใยเหดหอม ในโรงเรอนทมอณหภมประมาณ 24-25

องศาเซลเซยส สมาเสมอ อากาศถายเทไดด จนเสนใยรวมตวกน ซงใชเวลาประมาณ 3.5-4 เดอน การเปด

ดอกทาไดหลายวธดวยกน แตวธทนยมคอ

หลงจากการบมเสนใยเหดครบ 4 เดอนแลว ใหถอดคอขวดพลาสตกออก แลวพบปากถงทาเปน

ปากฉลาม ทงไว 15 วน แลวสงเกตหนากอนเหด ถา เรมเปนสนาตาลใหกรดรอบปากถง (ภาพ 13.1)

รกษาความชน ภายในโรงเรอนประมาณ 80-90 เปอรเซนต เมอดอกเหดเจรญเรมเห นหมวกเหด รกษา

ความชนสมพนธภายในโรงเรอนประมาณ 60-70 เปอรเซนต อณหภมทแปรปรวน ระหวางใหผลผลตจะ

ชวยกระตนการเกดดอกเหด แตไมควรใหมชวงอณหภมสงเกนกวา 28 องศาเซลเซยส เปนเวลานาน

ตดตอกน หลงจากเกบดอกเหดในแตละรน กอนเชอเหดจะพกตวประมาณ 15-20 วน เมอตองการ

กระตนใหเกดดอกอกกรดนาใหความชน ทกอนเชอ จนหนากอนนม จากนนกกระตนดวยวธการตบหนา

กอนเหด ประมาณ 3-5 วน เหดกจะเรมออกดอก รกษาอณหภมความชนสมพนธภายในโรงเรอนให

เหมาะสม การเกบดอกเหดหอมควรเกบดอกทยงตม (ภาพ 13.2 และ 13.3) เยอขางในยงไมขาดจากกน

เกบผลผลตไปเรอย ๆ จนกวากอนเชอจะยบตวลง

ภาพ 13 วธการเปดดอกเหดหอม

ภาพ 13.3 ลกษณะดอกเหดหอม ทพรอมเกบเกยว

ภาพ 13.2 ลกษณะการออกดอก

เหดหอม ภาพ 13.1 กรดรอบปากถงเมอหนา

กอนเหดหอมเปลยนเปนสนาตาล

15

ตาราง 1 อณหภม ความชนสมพทธและแสงทเหมาะสมตอการเจรญระยะเสนใยและระยะเปดดอก

ของเหดชนดตาง ๆ

ชอเหด

อณหภม (องศาเซลเซยส) ระยะทเจรญเปนดอกเหด

ระยะเสนใย ระยะดอก ความชนสมพทธ (%) แสง

เหดนางรม 24 – 32 20 – 28 70 – 90 เลกนอย

เหดนางฟา 22 – 25 15 – 25 70 – 90 เลกนอย

เหดภฐาน 24 – 28 25 –32 70 – 90 เลกนอย

เหดเปาฮอ 24 – 28 28 – 32 70 – 90 เลกนอย

เหดหหน 25 – 32 25 – 35 70 – 90 เลกนอย

เหดขอนขาว 28 – 32 28 – 35 70 – 90 ปานกลาง

เหดลมปา 28 – 32 33 – 36 60 - 90 เลกนอย

เหดหอม 24 – 25 10 – 28 60 – 90 เลกนอย

เหดหลนจอ 28 – 32 26 – 28 85- 90 เลกนอย

เหดหวลง 21 – 25 15 - 22 60 – 70 เลกนอย

ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตของเหด

1. อณหภม ชวงอณหภมทเหมาะตอการเจรญเตบโตของเสนใย คอ 25-30 องศาเซลเซยส

2. ความชน ในถงอาหารเพาะควรจะมความชนทเหมาะสมคอประมาณ 55-60 เปอรเซนต สวน

ในชวงเปดดอกนนควรมความชนสมพทธในอากาศประมาณ 70- 90 เปอรเซนต

3. อากาศ ภายในโรงเรอนควรมอากาศถายเทไดด กรณทโรงเรอนเปดดอกมการระบายถายเท

อากาศไมด จะมปญหา เหดขาดออกซเจน ทาใหเสนใยเหดไมสามารถสรางตมดอกได สภาพ

ดอกเหดจะผดปกต และผลผลตตา

4. แสงสวาง แมวาเสนใยเหดจะไมตองการแสงในชวงการบมเสนใย แตชวงเปดดอกเหดตองการ

แสงในระดบหนงทพอเหมาะ จงจะมพฒนาการของดอกเหดทสมบรณ

5. สารอาหาร ควรใหมสารอาหารพอเพยงตามทเหดแตละชนดตองการ

6. ความเปนกรดเปนดาง การเจรญเตบโตของเสนใยเหดควรอยในสภาพอาหารทเปนกรด จนถง

ระดบกลาง คอมคา pH ประมาณ 5.5 – 7

16

จากขนตอนตาง ๆ ในการผลตเหดแตละชนด เมอพจารณาแลว จะเหนวา ทกขนตอนม

ความสาคญเหมอนกนหมด แตหวใจหลกในการเพาะเหด คอ ความสะอาด ซงตองเนนเปนพเศษ เพราะ

ถาเกดปญหา โรคและแมลงทรนแรงแลวไมสามารถทจะเยยวยาได เพราะฉะนนวธทดทสดคอ

การปองกน ซงสามารถนาไปปฏบตได คอ

1. การดแล เกยวกบการสขาภบาล ภายในฟารมใหดทสด คอ ทกขนตอนของการปฏบตตอง

คานงถงเรองความสะอาด “เปนหวใจสาคญ”

2. การพกโรงเรอน และทาความสะอาดหลงจากเกบผลผลตเหดหมดแตละรน หรอตาม

ระยะเวลาทเหมาะสม

3. เพาะเหดหลายชนดสลบสบเปลยนกนไป เพอเปนการตดวงจรชวตของโรคแมลง

4. การดแลเอาใจใส เหดทกระยะอยางละเอยดและสมาเสมอ ตองเปนคนชางสงเกต และหมน

แสวงหาความรเพมเตม เพอมาประยกตใชในฟารม จะชวยใหการผลตเหดเปนไปอยางมประสทธภาพ

17

การศกษาทดสอบ

ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดาร ไดศกษาสตรอาหารและวสด

เพาะทเหมาะสมในการเพาะเหดชนดตาง ในสภาพแวดลอมของศนยฯ จากการทดสอบพบวาเมอปรบ

สวนผสมบางสวนสามารถทาใหเหดหลายชนดมผลผลตคอนขางด ดงน

ขเลอยไมยางพารา 100 กโลกรม

ราละเอยด 8 กโลกรม

นาตาลทรายแดง 1 กโลกรม

แปงขาวเหนยว 1 กโลกรม

ปนขาว 1 กโลกรม

ดเกลอ 0.2 กโลกรม

นาปรบความชน 50-60 เปอรเซนต

หมายเหต การเพาะเหดหอม เพม แคลเซยม 1 กโลกรม

ยปซม 1 กโลกรม

สตรนเมอใชทดสอบกบ เหดหหน เหดกระดาง เหดขอนขาว เหดหอ และเหดเปาฮอ ขนาด

บรรจถงละ 800 กรม ไดผลดงตาราง 2

ตาราง 2 ระยะเวลาการเจรญทางเสนใย ระยะเวลาการใหผลผลต และผลผลตของเหดหหน เหดกระดาง

เหดขอนขาว เหดหอม และเหดเปาฮอ เมอเพาะโดยใชอาหารสตรปรบปรง

ชนดเหด ระยะเวลาการเจรญทางเสนใย

(วน)

ระยะเวลาการใหผลผลต

(วน)

ผลผลตเฉลย

(กรม/ถง)

เหดหหน 85 59 380

เหดกระดาง 98 59 120

เหดขอนขาว 53 108 110

เหดหอม 174 172 120

เหดเปาฮอ 46 124 200

18

นอกจากน ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดารยงไดศกษาการใช การ

ใชขเลอยไมฉาฉารวมกบขเลอยไมยางพาราในการเพาะเหดหอมเพอลดตนทนในการผลต โดยการ

เปรยบเทยบอตราสวนของขเลอยไมฉาฉาตอขเลอยไมยางพาราทใชเปนวสดเพาะในระดบตางๆ กน ดงน

1. ขเลอยไมฉาฉา 100 % ขเลอยไมยางพารา 0 %

2. ขเลอยไมฉาฉา 75 % ขเลอยไมยางพารา 25 %

3. ขเลอยไมฉาฉา 50 % ขเลอยไมยางพารา 50 %

4. ขเลอยไมฉาฉา 25 % ขเลอยไมยางพารา 75 %

5. ขเลอยไมฉาฉา 0 % ขเลอยไมยางพารา 100 %

นาวสดเพาะในแตละอตราสวนมาผสมกบราละเอยด : แปงขาวเหนยว : ปลายขาว : นาตาล

ทรายแดง : ดเกลอ : ยปซม : ปนขาว : แคลเซยม ในอตราสวน 5 : 1 : 2 : 2 : 0.2 : 1 : 1: 1 คลกเคลา

สวนผสมใหเปนเนอเดยวกน ใชนาปรบความชนท 50-60 เปอรเซนต บรรจใสถงๆ ละ 800 กรม พบวา

การผสมขเลอยไมฉาฉาในวสดเพาะทเปนขเลอยไมยางพารา ใหผลผลตทดทกอตราสวน ดงแสดงใน

ตาราง 4

ตาราง 4 ระยะเวลาการเจรญทางเสนใย ระยะเวลาการใหผลผลต และผลผลตของ เหดหอม เมอเพาะโดย

ใชวสดเพาะทเปนสวนผสมของขเลอยไมฉาฉา/ขเลอยไมยางพารา ในระดบตาง ๆ

อตราสวนขเลอยไมฉาฉา/

ขเลอยไมยางพารา

ระยะเวลาการเจรญ

ทางเสนใย (วน)

ระยะเวลาการใหผล

ผลต (วน)

ผลผลตเฉลย (กรม/ถง)

100/0 61 70 120

75/25 61 70 110

50/50 61 70 110

25/75 61 70 100

0/100 66 70 80

การเผยแพรผลงาน

เนองจากศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดาร มกจกรรมตางๆ

หลากหลาย อกทงยงมการศกษาทดสอบเพอหาวธการทเหมาะสมมาพฒนาใหเหมาะกบพนท ดงนน จง

มผเขามาเยยมชม ศกษาดงานกจกรรมภายในศนยฯ ตลอดทงป ผเขาเยยมชมกจกรรมของศนย มทง

บคคลสาคญจากในและตางประเทศ เกษตรกร นกเรยน นกศกษา บคลากรจากหนวยงานตาง ๆทงภาครฐ

และเอกชน รวมทง ผทสนใจทวไป นอกจากเขาเยยมชมแลว ยงสามารถขอเขารบการฝกอบรมดานอาชพ

การเพาะเหดเศรษฐกจ ซงดาเนนการตงแตป 2546-2551 ดงแสดงในตาราง 5

19

ตาราง 5 ผเขารบการฝกอบรมดานอาชพการเพาะเหดเศรษฐกจ

บคคลเปาหมาย 2546 2547 2548 2549 2550 2551 รวม

รน คน รน คน รน คน รน คน รน คน รน คน รน คน

พนทปกต 6 120 2 40 3 60 2 40 2 40 2 20 17 320

พนทยทธศาสตร 1 22 0 0 5 100 9 205 6 137 8 190 29 657

ผสนใจทวไป 13 203 12 253 15 409 15 321 20 381 16 288 91 2,055

รวม 20 345 14 293 23 569 23 566 28 558 26 498 137 3,032

20

ปญหาในการเพาะเหด

ในการเพาะเหดอาจมปญหาทเกดขนไดทกขนตอน ดงแสดงในตาราง 6

ตาราง 6 ปญหาในการผลตเหด สาเหต และแนวทางแกไข

ขนตอนการผลต ปญหา สาเหต แนวทางแกไข

การผลตกอนเชอ ปยหมกยงมกลนเหมน

เปรยว

การกลบกองปยหมกไม

ทว ไมสมาเสมอ

การกลบกองปยหมกไม

ทว ไมสมาเสมอ

ปยเละหรอชนมาก

เกนไป

เกลยผงใหความชน

ระเหยออกไปบาง และ

เพมยปซมเขาไปผสม

ใหทว เพอปองกนการ

อดแนนของปยและทา

การหมกตอไปจนปย

หมกมกลนหอม

เชอเหดไมเจรญเขาไป

ในวสดเพาะ

เชอเหดตายหรอเสย

ไมถายเชอในชวงทกอน

เหดยงรอน และเลอก

เชอทมสภาพด เขยเชอขณะทกอนวสด

เพาะยงรอนระออย

กอนวสดมกาซพษ เชน

แอมโมเนย หลงเหลอ

อย

พกกอนใหกาซพษ

ระเหยออก

อณหภมในหองบมเชอ

สงหรอตา เกนกวาท

เสนใยจะเจรญเตบโต

ได

ปรบสภาพอณหภมใน

หองใหเหมาะกบการ

เจรญของเสนใย

เชอเหดเจรญไมถงกน

ถงแลวหยดการ

เจรญเตบโต

กอนเชอเปยกมาก

เกนไป

ไมควรผสมกอนเชอให

เปยกมากเกนไป

กอนเชอคอนขางเปยก

และมเชอแบคทเรย

เนองจากการนงไมไดท

เชอเหดเดนผดปกตมาก

ควรนงฆาเชอใหไดครบ

ตามกาหนดเวลา และ

ความรอนทเหมาะสม

21

ขนตอนการผลต ปญหา สาเหต แนวทางแกไข

ภายในกอนเชอมกาซ

พษอย

ทงชวงใหกาซพษระเหย

ออกไป

ในกรณทใชขเลอยไม

เบญจพรรณ อาหารไม

สมบรณหรออยในรปท

เหดเอาไปใชไดลาบาก

เพมสารอาหารทเหด

ตองการใหเหมาะสม

ความรอนภายในโรง

บมสงมากเกนไป

ปรบสภาพอณหภมให

เหมาะสม

การเปดดอกเหด ดอกเหดออกชา หรอ

ออกนอย ผลผลตตา

ใชเชอเหดทออนไม

แขงแรง

เลอกเชอเหดจากผผลต

ทเชอถอได

มอาหารเหดไมเพยงพอ เพมอาหารใหเพยงพอ

กบชนดของเหด

นาทใชอาจจะมธาต

บางอยางสงเกนไป

จนกระทงเปนอนตราย

ตอเหด

เลอกใชน าจากแหลงนา

สะอาด

ดอกเหดมกานยาว

หมวกดอกเหด สซด

โรงเรอนเปดดอกมการ

สะสมกาซ

คารบอนไดออกไซด

มากเกนไป เมอเขาไป

ปฏบตการจะรสกอบ

อาวหายใจอดอด

ทาการแกไขเกยวกบ

การระบายอากาศ โดย

ใหมอากาศถายเทได

สะดวกเมอเขาไปใน

โรงเรอนจะรสกหายใจ

ปลอดโปรง

ดอกเหดรนหลงดอก

แหงเหยวตาย

เกดจากการรกษาระดบ

ความชนไมดพอ

ผวหนาของกอนเชอเหด

แหง

ใหความชนในโรงเรอน

ใหเหมาะสมตามทเหด

ตองการ

อากาศหนาวเยนและ

ความชนตาทาใหเหด

ชะงกการเจรญเตบโต

และแหงตายในทสด

พยายามควบคม

อณหภมและความชน

ภายในโรงเรอนให

เหมาะสมกบชนดของ

เหด

22

ขนตอนการผลต ปญหา สาเหต แนวทางแกไข

ใหผลผลตตาทง ๆ ท

กอนเชอยงแขงแนนอย

เนองจากเชอเหดออน

มาก เชอเหดสวนใหญ

จะเปนหมน จงไม

สามารถจะใหผลผลต

สงได หรอใชสายพนธ

ไมเหมาะสมกบวสด

เพาะและฤดกาล

เลอกเชอเหดจากผผลต

ทเชอถอได

กอนเชอหมดอายเรว

และ ผลผลตตา

วสดเพาะถกหมกนาน

เกนไปกอนทจะนาเอา

มาใชเพาะเหด

ไมควรใชวสดทเพาะท

หมกไวนานเกนไปมา

ทากอนเชอ

ใชขเลอยไมเนอออน

เกนไป เชน ขเลอยไมงว

กอนเชอจะเนาเสยเรว

ควรเลอกใชไมท

เหมาะสม

มการสะสมเชอโรค

ภายในโรงเรอน ทาให

เกดการเนาเนองจากเชอ

จลนทรยสะสมอยใน

โรงเรอนเขาทาลายกอน

เชอใหเนาเรว

ควรพกโรงเรอน

ประมาณ 1-1.5 เดอน

กอนนากอนเชอเหดรน

ใหมเขาโรงเรอน และ

ฉดพนสารเคมเพอทา

การฆาเชอโรคหรอ

แมลงทสะสมใน

โรงเรอนกอนยายกอน

เชอเขาโรงเรอน หรอใช

สารเคมในชวงเดนเสน

ใยเทานน

23

ศตรเหดและการปองกนกาจด

ในฟารมเหดทเพาะเหดปรมาณมากหรอเพาะมานาน และไมมการบรหารจดการทด ทามการ

สะสมของโรคและแมลง จงมกจะพบการเขารบกวนของศตรเหดตางๆ ดงน

1. เชอรา ไดแก

- ราเขยว พบไดในถงกอนเชอทกาลงเจรญของเหดทกชนด ลกษณะเปนกลมเชอราสเขยวชดเจน

ระบาดหนกในระยะทมอากาศรอนจด

- ราสสม พบไดในระยะเปนเสนใย โดยเฉพาะเมอใชอาหารเสรมประเภทขาวโพดปนหรอซง

ขาวโพด

การปองกนกาจด

หากพบวามกอนเหดทปนเปอนเชอราใหคดแยกออกมาจากโรงเรอน และนาไปทงให

หางจากโรงเรอนอยางนอย 100 เมตร หรอนาไปเผาทาลายทง หรออาจใชสารเคมในการปองกน

กาจดเชอราไดแก เบนโนมล ( benomyl) คารเบนดาซม ( carbendazim) โพรคลอราซ ( prochloraz)

อตรา 20 ซซ/นา 20 ลตร ทงนใหงดใชในระยะออกดอก

2. ไร

ไรมหลายชนด โดยตวของไรเองสามารถทาลายเสนใยเหด หรอทาใหดอกเหดมรปรางทผดปกตไป

อกทงอาจจะเปนตวนาเชอราเขาไปในถงกอนเชอ พบไดทวไปในถงเหดและดอกเหดในระยะเปดดอก

การปองกนกาจดไร ใชสารเคม ไดคารโซล 25 WP หรอ อมทราซ 20 EC อตรา 20-30 ซซ (2-3 ชอนแกง)

ตอนา 20 ลตร หรออะบาเมคตน (เวอรทเมค 1.8 %EC) อตรา 20 ซซ/นา 20 ลตร หรอไพรดาเบน (แซน

ไมท 20%WP) อตรา 15 กรม/นา 20 ลตร ฉดพนในโรงเรอนหรอ การใชสารฟอสฟน 1 เมด (3 กรม) ตอ

การรมพนท 0.5 ลกบาศกเมตร ทงนใหใชสารเคมในระยะเดนเสนใย หรอระยะพกโรงเรอนเทานน

3. หน

นบเปนตวทาลายถงเหดมากมายอยางไมนาเชอ นอกจากจะกดถงกอนเชอเพอเอาเมลด

ขาวฟางเปนอาหารแลว ยงกดถงเหดเพอสรางรง และเอาจกสาลไปทาทนอน หนชอบทาลายเหดเปาฮอ

มากทสด ควรปองกนกาจดโดยใชวธกล หรอการใชกบดกในการยบย งการทาลายของหน

4. แบคทเรย และ อน ๆ

แบคทเรยทเจรญเตบโตในถงกอนเชอ มผลทาใหเสนใยเหดเจรญเตบโตไดเพยง

เลกนอย แลวหยดชะงกไปเฉย ๆ ดอกเหดทเนาเปนแหลงขยายเชอไดเปนอยางด การปองกนกาจด

แบคทเรย ทาไดโดยฉดพนคลอรน คลอรอกซ หรอไฮเตอร อตรา 20 ซซ (2-3 ชอนแกง)/นา 20 ลตร

24

5. แมลง

แมลงททาลายดอกเหดและกอนเชอเหดมหลายชนดดวยกน ทพบเหนไดบอย คอ

= แมลงวน ตวหนอนจะกดกนเสนใยเหด และเจาะทโคนดอกเหดทาใหเหดแคระแกรน

และเนาตายไป

= แมลงหว เกดกบดอกเหดทมอายมาก แมลงหวจะเขามาตอมและวางไขเปนหนอน

แลวแพรพนธ ควรนากอนเชอเหดออกจากโรงเรอนเพาะเหดทนท

การปองกนกาจด ใชคารบารล (เซฟวน 85 WP) หรอไดอาซนอน (บาซดรน 40 WP) อตรา 40-

60 กรม (4-6 ชอนแกง) /นา 20 ลตร ฉดพนทกอนเหดและในโรงเรอนในชวงการเดนเสนใย และงดเวน

การใชในชวงเปดดอก