7. n. 5. 5. T.0183 Lli 10 <3li^l)U^l.l3,

OECONOMIJE et Hl-STORIJE NATUMLIS

NECESSARIUM, EXHIBENS,Quam,

Confentiente Amplijf. hacult. Philoj. in Regiaad Au**ram Academia,PRiESIDE

Dn petro kalm,Oeconom. PROF. Reg. 6: Ord. Reg. Acad. Bciönt. Svec.

ac Societ, Litf, Upfal. MEMBRO. Faculc. h. t. DEC.Fubltcte Hons?"//??? cenfür£ (übjicit.

8-sirL^D!^l.l^B Regius

DAVID HENRICI DEUTSCH,Tavastensis*

In AUD. MAJ. Die XX. Julii Anni MDCCLVII.H. 4. fvl. C.

ABO/£> implt?llic QireN. & Typogr. Reg, Mag, Duc. Finland,JACOB MERCKELL,

Admoclum Reverendo atque Pr_eclarijjn.no Domin91

D« johann iDEUTSCH,

Ecclefiae t^itc)!6nllB ?ABl'oRl vigilantifTimo & adjacentisDiftridus PR^EPOSITO adcuradflTimo nec non Conli-

ilorii Wiburgenfis ADSESSORI «^uiliimo,PATRUO propenfitfimo.

Amplispmo atque Conjnltijjtmo Domino,

D». EMANUELIDEUTSCH,

Ad Reg. Revifionem REGISTRATORI adcuratilfimoPATRUO quavis Pietare venerando*

Plurimum Reverendo atque Pr_eclarij]im% Domino

Ma, GUST. WELIN,PASTORI in Kikala pervigili, AFFINI Charitfimo.

PRopinquitas Sangvinis , maxima benignitas atquetroni & Fautores optimi , ardentiffimas reverentue

intra pedoris limit amplius non contineri. fed t?^//^«Vobis jam.qua par 5/? ?'i'Ds/^/?//H & ob/ervantia de*nern depingtmt, fed penuria jubjimioris magis oma

Deo T- o. M_ Vobis quivts /Ätt/?H & fehciaNOMINUM

Ihurmllimus & ob-DAVID H.

Admodum Reverendo atque Pr^elarijjmo Domino

Mm*. 3ACOB 0MALMSTEN.

S. TK. ADjDNCTO nee non Ecclefiae in KlMlco, ttijtiz65 Dragsfierd PABTORI meritiftimo ; uc antea ftudio-

rum meorum Moderator! v^cimu, ita FAUTORImulcis nominibus colendo.

FIRO Préeclariffimo. Domim

M*. ABRAHAMOFROSTERO,

NOTARIO Confiftorii Eeelellaftiel Aboenfis peritiflimo ,FAUTORI certiffimo.

Plurimum Reverendo atque (.7^^/^MO Domino

PETRO URSINO,Räisäläensium Carelias PASTORI pervigili,AFFlNl optimo.

hummera mihi pr£flit a favoris documenta> Fobis, Pa*& gratitudinis in mcnte mea acctndimt. flammas* gutspere cogtmtur. l\<£ UneoLe, opus hocce Academicumdicantes* debili quidem colore grati/Jimi ammi imagi*-tas profcrre> rndis minerva frohibtt. Interim aadprecor , ad Vrnam usque perman/urus*VESTRORUMfervantiffinuis cttltdrDEUTSCH.

Dem Khrwurdigen und N)o')!Ze!archen Herrn,

Herr ERIC SEVONIUS,Nohlmeiitllcen Sacellano in KHko,

Mcinem Hochgeehrten Muhmes Manne.

Dem Kölen und Mannhafftigen F?löwäbeln,

HM carl bergenfelt,Meinem Gutigsten Muhmes Manne.

Dem <&b**mveften unb Runsterfal)rnen £$pfér,

Herr CARL DEUTSCH.Memeln liebsten Vetter.

MVlemand Fan leugnen, dasi eine anf der Natnral Hi-MW jtorle öcgr.möete Hanshaltungs-Kunst, die bejre ist;M<5V M^ und lvenn aber diese un2jene ihren Wang amersten Friegen föll, nemlich von der lugend an, durch einem infor-mator,^ habe ich mich gewaget, in gegenwärtiger AcademischerPcobe in eswerfrn. ©iefeibc. Fante ich 3bnen, Meine liebste Vet-tern, ju dedicil-en nicht nnterlatzen, in der zuversicht, dab Sle esmit gewohnllcher Gunst anschanen »ollen. Verharre

Meine Llebste Vettern/Ihr

temt.tbit.et- fctmerD. Ht DEUTSCiri

Z. I.

■Economia eique j, ,^^i/>!!j Hi~ftoria Naturaiis , gl«^^s^l pollent _digni*tåte IS fplendcre inter ceteras fcientiatfeculares , nemo non videt, ni/i qui a**

pertis oculis <-<«s_<,/ e/fe v^/,i-. Si enimconfideraverimus fines creationis glo»?.<5», nempe DEi <55 felicitatem generkbumani, patebit /^/» in peTfeåio-i atque manifetöari, qusrum veiligia

tota fuppeditat natura, quaque ad Hiftorico Naturali o-ptime confpiciuntur. Hat autem, habita ratione anim«'5etiam coipus refpicir, atque lioc Oeconomicus radio Hifto-liX Naturaiis colluftratus pro objefto habet. Si neceffita-lem, utilitatem V' juiunditatem refpiciamus, in his non mi-nus ac in reliquis fcientiis 635 reperimus : Unde enim,quarfo , cibus, potus , veftimenta-, domus, quibus carerenon poflumus ? Nonne Oeconomia, praducente l^ii^orig

A Na.

2Nafurali, liZe? fuppsditat? Unde varia Ila utilia, quZe advifarn commode tra zigenclam faciunt, & oble#amenta gau»dium infundentia? Nonne ex Oeconomia & Hiftoria Na-turali ? benedicence I^umine. Pf. LXV: 10. &c. Egregiede hoc J. WORLIDGE in prajfat. praemiffa luo Myftery olHusbandry: Tbe Pleafares and Oö/rH^/<o»/ are /«/'^'sö»»^»/and infinite, lv^,</? ipe daily e«/o^ and receive from /öe ver*dant />>/<F/ <,«<-/ MsadoWs , from tbe Flpee/»^/? and Fs>««^ oftbe Ffalvers -, tbe (pringin* IFoods , tbe delicate Frut11 , and tbiVariety of dame/ilck and pleafant Anim&U , educated even tatbe very Hand, and from tbe variout and barmonious Notes< /öe Nymobsof /be Woeds, Sic etiam CICERO de Sene^utsCap. XV. "H/e quidem non fruttus modo , fed etiam //-/3«,terra vis ae natura de/eftat» «l tfec confaiones modo dete*-itänt, fed etiam inftlomes, quibus nihtl inve»tt ag*icultu*a fo*-/e>^/<«s. Si quoad antiqu*tutem V' dignitntem fcientia qusdamJaudanda , quidni Oeconomia & Hiftoria Naturaiis, gu»ab incunabulis mundi originem repetunt & continuata necincerrupta ferie, per varia fata , ad nos pervenerunc. I^l»ftoria Naturaiis Adamo fuit indra vt patet Gen. 11. 19.Deu§ ipfe primum plantaverat Kortum, eumque Ad^mocolendum K cuftodiendum tradidit ib. v. 8» Cam agris dearchiteftura H: Abel ovium cuftodia deleé^alus. Tubalcai»artes manuariaz metallurgiam fupponenfes exercebat. Poiidiluvium aucem increfcente hominum mukitudine crevlssequoque Öeconomiam & Hiftoriam Naturalem , non eliquod duditemuz. Teftantur id variae Oeconomia: par-tes , quarum in facris paginis sst mentio, praeter Au6ta«res profanos. ()uanca in dignitate res ruftica apudantiquos erat , videri poteft apud fcriptores tarn an«tiquioris qu^m recentioris «vi. !npl'lmiß merencur tegi,quX Auélores i!li claflici Änglorum J. Woriidge lib»oic. & Joh. EVELYN in Prsfatione guam pl«milis

Sil-

3Silva fuae, tradunt, Plic enim enumeratis variis Regibus,Principibus, Philofophis & Senatoribus, aliisque , dicit:uthey disdained not to tttitivatetbefe Rufticities even tvitb tbeireWn Hand, and to efieem it no [mall Acceffwn to dtgnify theirTittes and adorn their Purp/e lp///^ //x?/e rural Carätters os tbei?affefiions /o plantings cet, lmmo , quod rraxime nos convin-cat dignitatis Oeconomiae etiam] apud Gentiles, eft /S/'sDeorum Dearumque , cvi adhxrebant pagani. Bic Jupiter &Terra quidquid benediftionis esset, procurarenf. Ceres,Flora & Venus hortis & agris, Diana venationibus, Mer-curius, Neptunus H A__o\us Mercaturae, Vulcanus labris, <&alii aliis praefuerunt partibus. De quo conferantur VARROde re ruftica Lib. I. cap. I. & J. Worlidge Lib. cit. Sedde hoc fatis. Utilitatem enim atque neceftitatem Oecon. &Hift. Nat. ufpote unicuique notiffimam, demonftrare, idemesset ac foii lumen inferre velie. Ulterius tarnen inquiren-tes ds utilitate Oeconomize Hiftoriae Naturali fuperftrufljedemittimus ad audores, qui dehac fcripferunt; quos re-cenfere prolixum &a re alienum föret. Videantur interea,quae famigeratiff. & de patria immortaliter meritus EquesAuratus & Archiater Dotf. C. EINN^EIS in Adis Acad.scient. pro Anno 1740. Menf. OK. Nov. Dec. tradidit*

§. ii.M^ViHis fic neceflitate, utilitate & jucunditate Oecono-

»^ miX & Hiftoriae Naturaiis , prXluc^ntibus tot exem»M—F pli» antiquitatem H dignitatem ejus demonftrantibus,oper«e pretium imo officium erit unicuique, iisdem operamnavare. Sed in hoc utique Scientiarum genere maximamvim obtinec regula : A teneris /»^s/ee^e muirum, ,'«p «ccc/«

farium e/?. Ita enim eft cum homine ac cum vegetabili;prout in tenerrima «tate fteclitur, ita crefcere incij3it. Si

A 2 cur-

4curvl fit direKio e/us, plures emittit rarnos guam par eft,tiores iefe multiplicent nihil efficaces, nee nifi damnumaccedit K planta & fru<frificationi , quod deincepsaegre invalefcente robore , corrigi queat. Sie homo variosm tenera Xtate, prout phaenomena lele lcnlibus obvia li«ftunt , slbi format conceptus. Cum autcm facujtas judi-candi tit exigua , ita vt gus rei revera infunt, quaequei;llucnon pertinent, difcernere nequeat : non mirandum, l<fibi reliftus falla pro veris apprehendac, judiciisque perpraecipitantiam Jatis mifere fallatur, peliiciaturque aut cor-rice retento nucleum perdere, aut hunc cum illa ab^iceie.<)uX prajudicia, poftquam adyta animaz pe^etrarunt, apudMelancholicos & Cholericos praefertim, asgre divelii poJTunt*Ki itaque firtis informationis obtineatur, eodem t<mpore a»nimis inftillari veritates necesse eft ac error radices emit-tit: jam vero error in praejudiciis pueriria?, ur ang »> -n herbalätet; a teneris itaque fuffocari debet. Annorari m r^ncus ver-ba O^mer, Sam. SCHULTZE in örat. pro Reg Scient; A< ad.habita: Om ungdomens upoftvanöe i Landtbruk pag.6.7. Sålänge en meimijFa icke wet at hon g>or orätt, zä länge tanej hermes tanefa 'falla pa andring och förbann " Mn«trätta foga hos dem , hivltcfa mcd modero.nwlcken h<ifvainfupit wilifarelfe:" Kundffapen måste alt dcrfore inplanta*pä (amma fatt, fom oknnnogheten och willfarcljen,!nfmygt sig,nempe a teneris. Ita quoque Prof. And» MAYER in Örat.lua ibm. Om Konst och Hanömercfé Schoors inrättande,p. 4, 5-. "Jag må ej nämna om de jkadeliga förut fatta-de meningar, fom i fonnerhet wi>a sig i konsts och Handt-wärkares ringa fattande och for taut»c, och hwilka i de man-liga anilalterne wid ©cholarne t.«ga fin första uprinnelse ochfedan Sfrocrffööigt näras. Finna wi icfe i alla zt^.ld de be-dröfwellgaste ftucfter af detta upfostrings fatt? hon wi ickedageligen fallas de oredigaste och fälsamjnasts omdölnen , Nar

de

5det talas om Manufakturer, om handel, om konster och Handftwrcf, om lanthushållningens förbättring och goda ordnin-gare införande? Och huru litet intryck funna jemwäl de för-nuftigaste föreställningar och råd giora hos fföana med förut-fattade meningar Ypfylte husivuDen. Et haec de praejudiciisfuffbcandis. Accedit quoque alia ratio , quae a teneris Oe-conoraiam ordiri fvadet, ()uo f*epius rem miiii praefentemfifto, co ciarior ejus milii evadit idea. Per crebram repeti-tionem a^ionis confvetudo nafcitur. (^ui itaque a tenerisin iis verfatur, quX ad Oeconomica pertinent, & tempus seoperarn lucratur : tempus quidem : illud in aiiis recreandigeneribus profundendum ad utiliora adhibens, neque tamentempora aliis ftudiis vacantia perdit. Operam autem: cumlabile fit conclufiones facere praemiflis claris datis, quZe cre-bra repetitione in fuccum H: fangvinem quafi coaluerunt,Accedit quod puerilis aetas memoria se imaginatione vivi-diilima, prima Oeconomiae se Hiftoria; Nat. principia fum-ma cum voluptate capiat j variorumque generum colleéUo-nes, animalium, herbarum se minsralium pro pretiofiffimisfuis tl,?lauris reputet se recondat (vi cupiditatis domi-nii, guam apud aetatem hane oblervare licet) recreationem-que tibi optimam atque jucunditfimam exiftimet, fylvas a-gros & prat* percutrere & oceulta naturs admirari, dum-modo inciramentum pro qualitate temperamenti adplicatunvadllt. ef. C. A. Heumanni Polltische Philofophus Cap. 111.$.Is. 6zc. ffac autern omnia «o» vi extorquenäa a puerts . /a/--tem c&vendum ,ne eotttronem ejfe intetligant ; /ed convincendifunt pro taptu (uq_ honrftaris- utllitatit (5 jutunätta^is eomm»Libertatem enim Creator T. O. M. homini conceftit, guamin puerili Zetate fuffbeare, a ssne Creatoris alienrm föret.Affvefaciendi itaque difcentes erint libere sele defermlnan-di ad bonum libi obvium: ne coafti, creata contemplarieaque ad ufum applicare pro moUftia H: malö reputent^

A 3 acque?

6atque (ic & do&rinam & docentem faftidire incipiant* A-lia media non minoris efficaciae , utpote rationes , pr«»mia, remotio occafionis aliud agendi , aliaque e)'usmodiadhiberi poffunt. Notatu de bis dignhTima funt verbaOelfiss. atque llluftr. Herois se Senat. Regni, Lib. Bar.C. G. LÖWENHIELM in örat.proReg. Acad. Scient. habicai7sl. Om Landstotfel, p. 49. Jag är ock) blir altid af dentanckan, at mår tids ungdom borde få smak i denna nöjsam-maste och tillika nyttigaste wetenstapen, och det redan widScholor och Gymnafier uti de yngre aren , samt at den bordeinplantas i ungdomen utan twång ock) liksom med lek, at di-fciplame där flPulle föras nt på åkrar, ängar och skogar atlära känna wåra Swensta orter, wåra inlänsta diur, foglar,sistar och inleder til deras natur och hushållning hwart i sittstäckte ; i stället för det at ungdomen ofta mihbrukar fådan tiDat lära odygder ock) fpringa i ras. De iis autem qui a te-neris non allvefacli funt Oeconomiae, non poteft non valersproverbium Anglorum : Men feldom plant Irees -, till ,^e) hem-gin to be tvi/e , that is till tbe groW Öld9 and find by Experi*e»re /öe Prudence and /^ec^/)» of it. ef. quX Evelin lib. c.exempla adducit; & a Petro Bellonio de negle6ia ftirpiumcultura hane recitat admonicionem : Agite o adolefcentes , «eantequant canicies vobis obrepatm ftirpes jam alucritis , qua vo*bis cum inf^ni utilitate deleftationem etiam affercnt% Namquemadmodum canicies temporis fucceffu voö«, infciis /e»/3>» o^e-pit : Sic natura vobis inferviens educabit quod telluri veflr_t con-credetis- ms/l/o prima initia ,A dederitis* Idem de Palyftis le«,e^e» de devenir riebe _. quzedam notacu digna recitat, gu»proferre non vacat, ef. etiam J. E» Kammeckeri in fuo Trä-gårdsmän, prsfatio.

§. nu

7§. 111.

OUandoquidem nemo experientia tefte nafcitur fapiens,U W per fe patet, li quis fapientiam adquirendo & con-

fervando tines creationis velit implere, accedat ne«cesse eft bona educatio. Neque ullus feipfum educare po«teft , ideas enim se habitum agendi, quX non poftidet, libidare nequit. (^uod comprpbanc variorum exempla , quidessciente aut bona aut omni informatione & educatione,aut in quXvis impia inciderunt, aut ferarum namram indue-runt, currentes in sylvis a brutis abrepfi. Ut puer Hi»bernicus inter ove« vivens , eorum naturarn induir. Puerquidam in Saxonia captus, qui viribus, ferocitate se na»tura urfum aequiparabat , aliique ejusmodi , de quibus fu»nefta accepimus rtlata. Ad edwationem /^^«t» aecedat /7/,'s«rum /^/?,>5?,n», o/»e^F , quas mentem tenebras expellendoTbeoria, corpusque aftiones moderando Praxi conftituat:adeoque informatio. A teneris error irrumpit, a tenerisquoque veritates inplantentur §„ 11. Veritatum inftillatio fuppo-nit earundem cognitionem: informator itaque veritates Aijapuiiscommunitandas p-;rfpettas /7ö/ö/^^. Oeconomia eft fcientia ne-ceffaria , utililiima & jucundifiima se fupponit Hiftoriam natu-raicm §. I. Oeconomiam se Hift, Nat. a teneris propo-nere multum, imo, necessarium eft §. 11. Informator dis-cipulos tenetur necc.ssariis veritatibus, adeoque Oecono-micis inftruere: patet itaque /y/o^^/s^m /^,>«//> O^co^s-tnica O' Mft, Mat. debere ef/e ,'»/?^ii^^,. Oblervari meren-tur vrrba L.J. M. CÖLUMELLy£, in prisat, ad P. Si.vin»*' Res ruftica , qua fwe dubitatione proxima (f quafi eonfangui-»ea fapientitt eft , tam difcenribus F/e^i» H/^i'/l'^,>, /'i'/. Quid(it res ruftica exponit Cicero 1. c. «^^e ?/f^<, fgettbutfotum tf pratis & vinets & arbttftis res ruflita lata funt y/ed bor tis etiam atque /'FW^/'//, tum /^z,^» pafiu__ apum

exami*

8tttimmlbas , /s?«« omnium varietate. cet_ Ita etiam J# Eve-lyn fcribit : In <<»5,>«»/<t«^^/ T,»,?, "/i/e-b {Men ip^e ös-ttoared ane efteemed) tvbofe Studies confijled of tbc D/courCesdacuments and obfervations of tbeir Fore * fatbers ancient andvenerabk Perfons > Wbo Were obliged io faftruft tbeir Cblidern ofws»^s^/«^ Tbingt God bad done for /ibe^> Anceftars; Nonne au-tern magnalia Dci adhuc nobis in qualibet Hiftoriae Na-turaiis se Oeconomiae parte fefe confpicua praebent? Nontarnen In/ormatori jola Ibeoria Oeconomica ]u/ficit acceäat etiamquodammodo praxis^ Fidefis enim Informator fciens exem-pla magis commovere & docere qtiam praecepta , ipfe lv»eis inftar exemplo fuo teneris praeit , lic Siracides Cap.XXXIII:iB, & non folum hoc , fed efiam alios ita facientesinduftriofosque in hifce difcipulos commonitrat, ut smu-lationem excitet. Maximum se non fatis ad cineres ve-nerandum exemplum legere licet in Örat. l. c. habita aSam. Schukze, öm ungdomens upofwande^l^andtbrnk p.21. Denna Kongl. Academiens höga bejfyddare, wår Nå-digste strf - Prints (nu mera mår Allernådigste Konung) harsedan på Ekholmsfnnds Konungsgård, mist deg ömhet forRikets upkomst äfwen igenom landets bättre haft). Upsiklenöfwer denna Kongsgård, hat Hans Kongl. Höghet lämnattil en af Academiens warda Ledamöter, hwars diupa insikti hwarjchanda metenfaper ar nogfamt bekant. "Ja, Her-ren håller det icke for nedrigt, at sietf fe efter, huru hans'nå-diga wälbehag i fatta mål warfstalles. Hwad upmuntrandetta ar for allmogen Deromfring, kan ej tilfoflej! bestrif-was m. m. Neque dubitamus, quin fi modo Informatorexemplo etiam in bis velie effe difcipulo, bic majori &efficaciori deftitutus exemplo, veftigia e)'us premat. Se-cus facientes se informationi minus profunc & reipubli*cae. Sacpe etiam bi ftudii Oeconomici se Hift, Nat. rudes,difcipulos curiofos , natur» quoddam thefaurum quod

9tdmiranrur proferent"s, pro laude debila conviciis K frigi-do adfpedu a naturs se Oeconomiae fcrutinio terrent: autft vitiis fint dediti, malis «os corrumpunt exemplis, pras-judicia alunt , omnemqae benedi&ionem divinam, quanlumin illis eft fuganf»

§. IV.

DEmonftratis rei affeclionibus, prono quaff alveo fluit8 D obligacio, quX cuique lege naturae injungitur ad cam

ampleftendam vel minus. Itaque per demonftrataInformator obligatur ad operarn >reconomiae se Hift. Nat.dandam. Obligacio guamvis femper fit efficax, tamen nonimpedit, quin ad plures artendendo circumftantias, obligatio-nem efficiamus intenfiorem. Conftderanda »«»e e/? otcaftOyquim Informator t>/>/,'«7^»!, /?^ö^/ Oeconomia i_s Hifl. Nat. invi-giianai. Fatemur Informatores »^ö/ addtttos, cam non fem-per , pra°f rtim in re ruftica ac variis partibus Hiftoriaef\2t. liqbuisse occafionem ac illi qui ruri vivunt. In Aca-dtmicis enim verfanres, aliis fciéntiis incumbere ita fueruntfolliciti, ut fupralaudatas ad potiorem partem li non in to-tim, obliti funr. ef. Prof. A. Mayer. L. c. p. z, 4, Gon-fticutis autem a S. Reg. Majcftate Profeflfbribus fiarumfeientiarum, o^t?.t'.ilimam utique babere occafionem ipfiflimaIZsum artium prinejpia hauriendi, affirm^mus. Atque fic,> i<>öi> Mercaruras , Artibus Manuariis, Areliitelturae Civi-li, praefertim Horriculturae, /e^^' autem, Agricukura?, prati»cu!t«s«, ftlvarum eulrurae, Venationibus, pifcaturis, metal-lurgis», aliisque contigua^ obf rvationes facere pofTunt.Neq^e miruis Civium numerum, fanitatem, mores, vidum seami wm, commoHifatem in iis, quae ad neceffitatem vit»pertinent (Näringsfång,) conditiones pauperum, vt & coer-citionem negli^en^ium, aliaque patria: friru neceffaria, obfer-vare poffunt, Adds quoque Informatorem 3 cum ad recre-

-2 2tia»

10ationem dilcipulis comitantibus fpatiatur, pro vanis confa-bulationibus , herbarum , mineraiium , animalculorumquecoHeeYione se examinatione, A ingenia difcipulorum alacria,se fuum naturalium fafciculum pleniorem efficere poffe. E-gregie iterum J. Worlidge L. c. "Hi-/^^ de Serenity g/' ,^eAir , tvbicb «7«<-ö quickens /^e Genius, ,> is «7o>? certain* tbattbe Spirits are atfo thereby recreated and tbe IntetiettualParti alfo Wonderfully acuated*

§. v.

O Bligatio Itmformatoris ad OeconomU o Htfl. Nat, cultu-ram, ulterius intenditur pietate in Patri.im, qtta debet

V_^^ gaudere, Multitudo «>,'«>» rudis ingenii, neque ab ex-teris magni Xftimatur, neque Reipublics mulcum prodeft ,led potius ceu onus ingrafum , ejus bonis fine refributo fruduutitur;cum e contrario bene ata Informatain Oeconomicis,etiam ab arrogantibus Sinenfibus, pro binis ocuiis gauden-te reputanda eft, Civitatique robur firmifiimum addit. ef.2Äa Acad Scient. pro A:o 1740. p. 333. En Informatorisfolertia, quanta efficere poteft! Amor Patria se xmulatio ex-teros cam aequiparandi, fi in quibusdam deterior ijhs vi-deatur, a teneris jam excitatur. A tenera enim Xtate t-uncdifcens feipfum se quaeque vicina cognofcere incipit, tot-que ob)e6ia contemplatu se admiratione digna inter ipfospatriae fines reperit , vt faltern admiratio exterorum, quasprimus eft gradus amoris eorum, fi non in totum, faltem adpartem impediatur. Qui autem lynx eft foris <^ talpa do-mi , certo refpe&u non incufandus, fi ca, qu* videt, amat.Inssxo autem amore patria?, antequam extera animum occu-pant; amoris quoque eft amici falutem promovere. ef. 3.Schultze L. c. p. 9. Praeterea aliarum quoque fcientiarumOeconomi* in Republica eultae. poenite.bit neminem: fine*.eg

e»/m per/i/lere «0« po/funt, Adducam demonftrationis locoverba

11verba Prof. Mayer 1., c p-13. %ig, magar påstå, Nt &*nom detta underwlsningsfttt, jämwäl de, jbrn i synnerhet äai-nat sig til ftuclierne, först ratteligen beredeö til fäderneslandetsfanjkyidiga nytta och tienst, ty huru {kola de i offenteliga ämbe-ten, i Gommerce - Manufaktur - Bergs- 0(h andra Collegier,så mdl som i Rädhnfen, domstolarne od) andra beställningar,tilsyilest giöra sin styldighet, hwarest större delen af deras gio-romäl rörer handelen, konster och handta>arfcn> etiam aliasÖeconomiee partes. Neque minus elucefctt Utilitas t)eco»o«?,'<15 ////?. Nat. Ctvitatikus, ex 11nerrima illa cura I«/t«» 7^,^Ha»rum pramovendtirum gej/etunt. Mittamus exteros se de pa-tria noftra folummodo obfervemus, quod pulfis in hifce te-nebris craffis, laudatisfima a 8. R. Majeftate se Ordinibus Re-gni Inftitura edita funt, colendas Oeconomiae ergo. Nam prae-ter llluftr^m Sci.ntiarum Academiam, quae ut Mäter omnesOeconomiae dc.'c!iloß silioz reputat se fovet, aliae quoquehuic MufiL inferviend^e facratae funt focietates. ef. S. SchultzeL. c. p. ig, Apparef itaque quanta incrementa Respublicacapit manurlu^ione tenerorum ab ejusmodi informatoribus,qui se doctrina se exemplis Oeconomiam se Hift. Nat. pro-movent; «A neque folum difcipuli, fed etiam adjacentes vi-cini, qui illis, quos intelligenriores fe putant , facile cre-dunt se obediunt, occafionem habent addifcenda? Oeconomiae,atque fic felicitacem publicam cum fua promovere poffunt.

?. VI.

AD ultirrmrn neque prartcmmdam exiftimaverim oii^ggrionem , cu)U5ai operarn Oeconomia;dansarn, capax eft Informator, defumtam aproprip ipfius commodo. Orta jam aurora Oeconomixe & Hift. Nat.

non cii aicicj dubitcmiis mu"rnz magni nominis sr npu'enti« Viros harumfcicntiartim amore ciprc>s e<?e & fler'. Teftantur id v^rii in Occonomici'Bediti lihri, qui pierumque ejusmodi Patria: fufera agnofcunt auftores. HiLi 2lij »n ?acii2 nuitra .cogniti vel minus, aui wil vitlent dignitatem Oeco*

B 2 n.omi*

12nomia; & Hift. Naturaiis, quiqne etiam filios suox litteris , qua? non lblumornant, led qua; pr«tcipuc*'utiliratcm summam per totarn vitam adtetunt,imbutos e(Te cupiunt, non pollunt non defiderare, magni icftimare & ip'.en-didiori hooorarc ftipendio ejusmodi lnsotmztorel, qui libcros eorum in his-cc kientiis docere volunt & valent. Ut taceam quod informator fcicntia-rum Oeconomicarum pcritus , Patronis fliis & confi.io & opc in piurimisad Occonomiam pcitinentibus succurrete, eoramque favorem mulciplici m.)>

do emereri queat, Nequc l arcncez aut liberi hoc modo cducari, unqnamdeinde occafionem habebunt conquercndi, mu'ta doccri & difci , tempus-quc juventutis ad Acactemias noihas in vatiis scienti<3 conteri, q.?a.' in vi-ta communi & civiii nullias prorfus snnc urlitatis atque uflis. I^oratu luncdigna qux Nationis Svecicx d?cu« Coaliii-r. Commerc. & Oire^. Vlccb»C. POLHEM in A«3is Ac. se. pro z-o 1739. p. l;?. dicit: Dct fflllleiuttt ißa sticka sig, om fimav och en Student läte lära sig :?ac^ot i dessa(tycken, htDitrmet) han kunde icke allenast gagna sig sielf framdeles , uranock andra, den tid han wid Condittoner har at jysia, "(och) des förr fäC oridition. d^lon raro quoque acciäic ejuxmodi infbimatoriuus, quod cumdilcipu'« peregrinationes in cxoticix fatere, eoru.mquc Oecouomiam petlcru-tari queant, atque lic in patriam reduces ad- munia sibinde i!!uftria majo»risque momenti , poflint & debeant admitti, cvi tum maximum afum adfe-runt. l.t 6 neque boc aecideret, opera: Oeconomica: Informatören, &quemvis Studi°fiun ramen nullibi & nuliatenus pcenitebir. Nam (anitatisua: consulit motu , quem adhibst ad l^laturce tbefauros inquirendos > vitamceceroquin (edentatiam habens; eamquc confervate poteft virex vegetabiiiurncc>^noicel>z. Prxterquam quod in dia.ta sua tutiflimam viam eligere & se»qui valeat. ef. de Dueta Scudiosorum Dilfert. C:i F. I^^l^^^l^li^l^ (jamEpifcopi noftri reverendiflimi) A;o 1735. habica §. 1. In quemcumque etiam per-venerit ftatum» optimas illi boc cornucopia» dapes lupp?^itat. Ptajcipue au-rem 6 ad Clcricatum sele adplicet, & ilbi utiiitati & auditoribuz txemploelic poteft in pcrvidendis & adpiicandis opcimis (timma: Providentia: operi-bus, qua: homini ad luftcntationcm & usum sunt commifta. Quotidic quo-quc fic ansa illi (uppeditatur , em^baticix llmi-itudinibuz concionem luamornare: premens in bis veftigia Salvatoris noftri in fecula benedicli Matth.

VI J 26» 28» Ibid. Xlll 5. &c. a iorumquc sacrorum lcriptorum.Ita omnes cjus a&iones vcrzunr

IN GLORIAM TRIADI.