"75 BEDJ5 YEMiRABlLIS0,ERUM PARS1.— DIDASCALICAGENUINA. 176

cunlur, parvum subjicere lihellumnon incongruumA operam impendas, illaiura maxime litterarura indu\i; tuamquedileclionemscdulusexorout leclioni quibusnos vitamhaberecredimussempiternam.

BE MEiIATB Ef TEOPIS SAM SCRIPTDM LIMR,

PARS PHIMA.—DE SCHEMATB.

Solet aliqnolies in Scripturis ordo verborum,causadecoiis,aliterquam vulgarisviadicendihabet,

figuratusinveniri• Quodgrammatici1Grseeeschema

vocanl, nos habitum,vel formam,vel figuramreete

nominamus,quia per hoc quodammodovestitur et

ornaiur oralio. Solet iterum tropicalocutio reperiri, 1

'quse fittvanslaladiclionea propria significalione,tdnon propriamsimililudinem,necessiialisaut ornatus

giatia. Et quidemgloriantur Grsecilaliumse figura-rum vel troporurafuissereperlores.

Sed ut cognoscas (dilectissimefili), cognoscantitem omnes, qui hsec legere voluerint, quod sancla

Scriptura ceteris omnibus scripturis non solum

auetoritate, -quia divina est, vel ulilitate, quia ad

'vitam ducit seternam, sed et antiquitate, et ipsa

(prseeminetposilionedicendi,Ideo placuit raihi, col-

leetis de ipsa exemplis,ostenderequia nihil hujus-modi schematum, sive troporumvalentprsetenderes ullis sseculis eloquenlisemagistri, quod non 3 illa

prsecesserilk.

Sunt aiitem mullsespecies schematuraet tropo-lrum : lamen prsecipuaaliquot sthemata et tropossclectiores Scriplura habet, lanquamexcerptosex

""islisqui sunlgramraalicisfarailiares,quorumprimus

tropusTlnetapbora, estomniumgeneralissimus;nam

cseteri omnes,hujus speciei videntur esse : Meta-

phora, catachresis,metalepsis,metonymia,antono-

masia, characterismos,exoche, epilhelon, synecdo-che, onomatopoeia,periphrasis,hypeibalon, hysle-

rologia,hysteron-proteron,anaslrophe,parenlhesis,

synchesis, tmesis, diacope, hyperbole, allegoria,ironia, auliplrrasis,senigma,charientismos,parcemia,

sarcasmos,asteismos, myclerismos,homoeosis,ho-

moeologia, soiesmos, icon, icasmos, calatyposis,

hypotyposis,melasiasis, enargia non energia,para- .

bola, antapodosis,paradigma.

Hucusque habes nomenclaturamtroporumgram-

maticofum, nunc vero schemalum : Prolepsis,

zeugma,protozeugma, mesozeugma, hypozeugma,

hysterozeugraa, synezeugmenon, enexserumenoii,

hypozeuxis, syllepsis, asyntheton vel asyndeton,dialylon, polysyntheton, anadiplosis, anaphora,epanalepsis, epizeuxis, epimone , paronomasia,

'prosonomasia, schesis "onomatdn, paroniccon-,

homceoteleuton,horooeoptoton,polyptoton, raeta»bole, hyrmos,diasyrmos,climax.

Grammalici tameu alia habent figurarumgenefatali ordine : primo,-orationis vitia, barbarismura,scilicet, et solcecismum.Secundo, obscurum, et

" inordinaluin. Tertio, deinde, melaplasmum. Pos-

tremo, schcmaiaet tropos.Obscur.»orationisspeciessurtt: Acyrologia,pleo-

nasraos,perissologia,amphibologia,lautologia, bat*

tologla, raacrologia, eclipsis,aposiopesis, senigma.Inordinalse oraiionis species .sunt J Tapinosis,

ajschrologia,cacozelia, cacosyntheton,cacophaton.

Metaplasmivero species hsesunt: Metaplasmus,"prosthesis,epentbesis, anadiplosis,epectasis,para-goge,aphseresis,syncope, apocope,eclasis, systole,dioeresis,synsercsis,eclipsis,synaloepba,anlithesis,jnetathesis, parallage.

His*autemenumeratis, accipe eminenlioradecemet septem schemata divinaj Scripturse. Prolepsis,

G prwoccupatio; zeugma,conjunclio;hypozeuxis,sub-

junclio; syllepsis, conceplio;anadiplosis, replica-tio ; anaphora, relaho ; epanaphora, subrelalio;

epanalepsis, repetido; epizeuxis, congeminaiio;paronomasia, denonunatio; schesisonomaton,affe-ctio; paromoeon,simililudo;bomceoleleulon,similis

terminaiio; homoeoptoton, ex similibus casibus^;

polyplolon, ex pluribuscasibus;hyrnios, convenien-

tia; polysyndelon,abundansconjunclionibus;dialy-lon, aut asyntheton, seu asyndelon, dhsolulio.

Prolepsh,praoccupatlo,siveprsesumptio,dicitur.

Figuraest quandoeaqusesequidebentanteponunlur,quemadmodumhabeiur in psalmoLXXXVI: Funda-mentae^usin monlibussanclis, diiigitDominusportas

n Ston.Anteposuitejtts,elposteactijus,iAest,Domini.Itempsalmoxxi: Divisciuntsibivesttmeniamea,et su-

per veslemmeammhetunl soitem, pro divident,et

mittetu.IlernEzechieli, nihil anteponens, itaincipil:Faclumestin iricerinwatvto, elc. Sermonemconjun-clionisposuit, nihilaliudante cuihoc subjungeretur,

piseponens.

Zeugmaconjunctiodicitur, figura quando mulla

pendenlia, aut unoverbo, aut unasententia, conclu-

dunlur. Unoverbo,ul Aposlolusait ad Epliesios,w:

YARIANTESLECTIONES.

1 Paris., Grwci. 2 Pfo ullis smculisParis. habetsoica/mis. s Paris., i« i7/a.* iiicabrupte termihafur Ms. Pans. ,-nec de Scheinatis et figuris ulium alibi codiceminvenirc po-

tui. GILLS.

177 DE SCHEMATISLT TROPIS. n"

Omidsjtmariludoctira et indignatioel clamor el bla- J

sphemiatoUulura vobh.Senlentiaautem,quemadmo-dum Psalmista in psalmo xiv prseponens: Qui

ingreditur sme macuia, et operatur justiliatn; qui

toquiittrvetitutemin cotdesue; quinonegit dolumin

itnguasua, necfecit, elc. Aduliimumila concludit:

Quifacilhmc,noncommovebilurin mlernum.

Hypozeuxisest figurasuperiori contraria, ubi sin-

gula verba, vel sententise, singulis quibusqueclau-

suUs subjunguiilur.Tale est el illud; in verbo, ut

PsalmoCXLIV:Vtrtulemleiribiliumtuorumdicent,et

magnhudinemtuamnatrabunt; memoriamabundantimsuavilalistum entciabunt, et in juslilia tua exsulla-

buntr Itera (I Cor. xin)1: Sive prophelim(inquit)evacuabuittur,siuelingumcessabunl,sivescienlia de-

slruetur. Senfentise,quemadmodumhabetur psalmoxxvi: Si consislanladversumme castru, noli timcbilcormeum;si exurgatadveisummeprmlium, in hoc

egospetabo.

Syllepsh est cum casus discrepanles in unam

significationemcongregamus,veluli habetur in psal-mo LXXVII: Aitendite, populusmeus, legemmeam.

ItempsalmoCXLTX:Ad faciendamvindictamin nalio-nibus, increpationesin populh.-Quoderainait, ad

fapiendam,nuraeri singularisest, quod addidit, In-

crepaliones,pluralis est.Fit etiamsjHepsisin sensu, id est, ubipro multis

unus, vel pro unomulti ponuntur.Pro mullis unus,ut psalmo sepluagesimoseptimo: Itnmhit iu eismuscamcaninant,el comedileos rana, J>1exterminaviteos : cummonsolumunara ad exterminandosMgy-

'

pliosmuscamv.elranam, sed innumerasimmitteret.Item pro uno roulti,quemadmodumhabelur psal-

mo n: Asliteruntregeslerrw,el ptincipesconveneruntin unum;regesenimpro Herode,principesproPilato

posilos,apostoliintellexerunt, quemadmodumconti-netur in AclibusAposlolorumquartocapite.

Anadjplosisest congeminaliodictionis,qusein ul-tima parte prsecedentisversus, et prima,sequpntisiteralur, yelulihabeturin psalmocxxi: Sianleserantvedesnoslriin altiis luis, Jerusalem, Jerusalem qumwdificaturut civitas. Iiem apud Jeremiam, capitesecundo:Medereliqueiuntfonlemaqumvivm,etjode-runlsibicistetnas,cisletnasdissipatas,quwcontinerenon valeutaquas.

Anaphoraest relalio, cum eademdicliobis saj-

piu-queper principiaversuumrepetiiur,quemadmo-dumhabeturpsalmoxxvi: Domhmsilluminaiiomea,et salusmea, guem limebo? Deminusdefensorvilw

mew,a quotrepidabo?Et infra: Si consistantadversummecasira,non limebitcormeuin. Si exsurgatadver-stimmeprwlium,in hocegosperabo.

J~iteliamanaphoraut eodemversu, per principiasensuum,quemadmodumpsalmoxvm. VexDominiinuitule, vox Pominiin, magnificcnlia,vox Bominiconjringenliscedres. X"ttsefigura"n Psaluis usitats-simaest.

Hanc quidaraepanaphoraravocant.

Epanalepsisest sermonisin principioversus posiliin ejusdemfinerepetitio, queraadniodumApotiolus

^ad Philippenses, qua to eapite: Gaudelein Domino

semper, itetum dico, gaudele. Item psalmoLXXXII:• Deus, quissimiliserittibi^ netaceas, nequecompe-

scutis, Deus.

Epizeuxisest ejusdemverbi in eodemversu sine

aliquadilalionecongeminalio,quemadmodumIiabe-

tur apudIsaiam, cap.XL:Gonselamini,consolamini,

populusmetis,,dicit-Dominusvester.Et iterum apud, ,

eumdera,LI: Elevare, elevare,consurge,Jerusatem.'^

Et adhucapudeumdem,cap. xxxvm: Vivens,vivens,

ipse confilebiturlibi. Item psalmistaslrailequiddam%habel psalmoxvm: Diesdieieiuctat verbum,el nox

nocliindicatscienliam.

Alibirepetitio-ejusdemsermonispallilogiseoblmetnomen. j

" Paronomasia denominatiodicilur, quoliesdictio

pene similisponitur in signihcationediversa,mutala_videlicetliltera, vel syllaba,ul in psalmoxxi, juxtaHebraicamveritatem: In te confisisunt,el non sunt-

confusi.Et, Philipp.ui: Videtemalosoperarios,viclele

concisionem;nosaulemsumuscircumchio,quispirituDeosetvimus.QuamIsaiasprophetacap. v, figuram

elegantissimein sua lingua confecit,ubi ait: Exspe-ctavivt facetetjudiciumet ecceiniquilas;eljusliliam,et ecce clantor. Hebraice enira judicium D3ly'aS

dicitur,fflVO iniquitas,np"lX juslilia,hp\?Vclathoi\

appellatur.Pu'chre itaque una vel additavel rautata

liltera, sicverborumsimilitudinemtemperavit,,utprodictiontfn3U?abdiceretrBltfDj.etpro_rrp-ffibponeret.

„ npvi." Scliesisonomaton,id est,.raultitudonommum.con-

junctorum diyerso sonounam rejn significanliura,ut Isaifi cap. i: Vw genli peccatiici, populogravi

iniquitate,semininequam,filiisscderulh /Ttempsal-mo cv: Peccavimuscumpatribusnostiis, injusleegi-

mus, iniquitalcmfecimus.Paronmn est cumab eisdemlitterisdiversa verba

suratintur.Qusenimirum(igura,quodad posilionem"litterarum pertinet, meliusin ea Jingua qua scriptaesl ediiaqiierequiretur. Habemustamen et innoslra

translalione, unde deraus exemplum; diclum est

enini in psalmo cxvn; Benedtximusvobh de domo

Domini,DettsDominuset illuxitnobis.Et in psalmoxvn: Iiaitlius secundumshniltiudiiiemserpenlis,sicvA

asvidissuidw, et oblurantisaures'suas.D

Hommoteleutonsimilis terminalio dicitur, figura- quoties media el postrema versus sive sentehtise

similisyllabafiniuntur,ut, Eccli.vi'.Meliusesividere

quodcupias,quamdesiderarequodnescias.Et iterunt

cap. vu: Meliusesta sapienleconipi, quamslulioium

adulationedecipi.Hac figuiapoetseet oratores ssepeuiunlur. Poelsehoc modo:

Perviadivisjpatueruntca?rttlaponti.

Oratores vero ita: Ecalus Job, Deo-solisibique

cognilusiti tranquillilate,udmajoremnolitiamferdu-

cendus,taclusest verbere, itl odqremsuu)um viimm

lattlolalius spargerel, quaninmmoreaiomalum.me-

l uscx incensiondfragraret. Quoschemate, ipse qui

hoc dixit, Leatiropapa Gregorius, ssepissuneUSUJ

m BED.£ YENERABILISOPERGMPARS I. — DIDASCALICAGENUINA. {v0

fuisse reperitur.. Et hujusmodiorationes essereor,quas Hieronymusconcinnasrhetorumdeclamationes

appellat.

Homwoptolon,curain similes sonos exeuntdicta

plurima,qucmadmodumhabeturpsalmoxcvn: Can-

tale,exsultale,et psaltiie.Et Ezechielisdecimooctavo:

Huodsi genueritfiliumlutronem,effundeniemsangui-rtem,et paulopost: In monlibuscomedentem,et uxo-rem proximisttipolluenlem,egenumet pauperemcon-

tiislantem,rapienlemrapinas,pignusnon reddenlem,et ad idola levantemoculossuos, abominalionemfa-cientem,ad usuramdanlem,el umpliusaccipientetli,

nunquid\vilavivet?

Polyptolonest cumdiversis casibusvariatur ora-

tio, ut, Rom. xi: Quoniamex ipso, et per ipsum, et

in.ipsosunlomnia,ipsihonoret gloria,in smctilasm-

culorum.lt'>mpsalmoLXVH:NivedealbabuntuiinSel-mon, monsDei. Monscoagulalus,monspinguh; ut

quid suspicamhiimonles coagulalos? Mvnsin quo

beneplaciiumesl Deohabitarein eo.

A Hirmosconvenientia dicltur, quandoseries ora-tionistenoremsuum nsque ad ultimumservat, nulla

' videlicetaliavel causa,vel persona mutata, ut psal-raoLin:Deus,in nominetuosalvummefac, el csetera,usquedum ait: Non proposueruntDeumanle con-

speclumsuum.Oratenimprophela, ul auxilioDominisalvalorisab hostiuminsecutioneliberetur.

Polysyndetonest oratio mullis nexa conjuiiGlio-nibus, ut psalmo XL: Domhtusconserveteum, et

vivificeteum,el beatum faciat eum, et emundet interra animamejus, el non tradal enm in manus ini-

micorumejus.

Dialyton vel Asyndelonest figura superiori con-

traria, carensconjunctionibus,utpsalmoLXV:Jubilale

T>Deo, omnisterra , psalmumdicilenominiejus. Dale

gloriamlaudiejus. DicileDeo: Quamterribiliasunt

operalua, Domine.

Sic autem habenturseptemdecimschematadivinse

Scripluroe.

FARS SECUNDA.- DE TRGPIS.

Tropusest dictio translaia a propria significationead nonpropriamsimilitudinem,ornatus necessitalis

ve causa. Suntautem 17567101,qui Laiine modi vel

mores interprelaripossunl, numero tredecim,vtde- *

licet: 1. melaphora."2.katachresis; 5. melalepsis,k. metonymia;5. antonomasia;6. epitheton;7. syn-

ecdoche; 8. onomatopoeia;9. periphrasis; 10 hy-

perbaton (species sunt quinque: Hyslerologia,ana-

strophe, parenlhess, imesis, synchysis);11. hyper-

bole; 12. allegoria(species sunt septem: Eiioneia,

anliphrash,mnigma, cliarienlhmos,parmmia, sar-

kasmos, astehmos); 13. homoeosis (species sunl

tres : Eikatf,parabole,paradeiqma).i. Demetaphora.

Metaphoraest rerum verborumquetranslalio.Hsec

fil modisquatuor: 1° ab animaliad animal: 2° abinaniniali ad inanimal: 5° ab animaliad inanimal:

4° ab inanimaliad animal. Ergo:

1* Ab animali ad animal ita fil, ut psalmo 11:

Quare fremuerunlgentes?EJ: Dominusquieripuilme

de oreleenh, et demanuursi. Ilem psalmocxxxvm:Si sumpseropennasmeasantelucem.Namethomineset bestiseel volucresanimamhabent.

2° Ab inanimaliad inanimal, ut Zachariseunde-cimo:Aperi, Libane,portas tuas. Item psalmovm:"iii pei-ambuldlsemitasmaris. Translatioest enimativitate ad montem, et a lerra ad mare, quorumjullum animamhabet.

3° Abanimaliad inanimal,ut, Amos1:ExsiccalusKt vcrlexCarmeli.Hominesenim,non montes, ver-iicemhabent.

'* Ab inanimaliadanimal,ut, Ezech.xi: Auferam

a vobiscor lapideum. Nonenim lapis, sed populusanimamhabet.

Hic autem tropus etadDeum fit multifarie.Avo-

(] lucribus, ul: Sub umbraalarumtuarumprotegeme.

A feris, ut: Dominusde Sion tugiet. Amembrishu-

manis,utpsalmoxu ': Quismensusestpugilloaquas,etcmlospaimopondetavit?Ab homineinleriore_.ut,

Isai. XL: InveniDavidfiliumJesse;vhumsecunditmcor

meum.Amotibusnientishumanse.ul psalmo11:Tunc

loqueturad eosin ira sua. Et, Genes-vi: Pwnitelme

hominemfecisse.Et. Zachar.vm : ZetatussumSion

xelomagno. El innumerahujusmodi.Arebus insen-

sibilibus, ul, Ainosn: Ecceegosliidebosupervos,sicttt stridet pluuslrum enusiumJfeno. Qui videlicet

tropus et in communi loculione •usiiatissimusest,cum dicimus flucluaresegeies,gemmareviles, flori-damjttventulem,el lacteamcaniliem.

2. De lcatarhresi.

D Katachresisest abusionominisaut verbi, ad signi-ficandamrem qusepropria appellationedeficil.Hsec

aulema raetaphora diflert, quod illavocabulumha-

benli largitur, hsec,quia 11011habelpropiium, alieno

utilur, ut parricidamdicimnsquioccidetil fratrem,et piscinam qusepisces r.on hahet. Hseeeniu nisi

extrinsecussumerentsuumvocabulum,nonhaberent.

Huicsimileest illud : Ponevectesin qualuorangulismensmper singulospedes, et sexlumsaguminfronteteciiduplicis,et ibi confringitcornuaatcuum. Et, II

Paial. iv: Labiumillias erat quasilabiumcalicis, el

repnndi lilii. Pedes quippeet frons et tornu el

labium, hominumlantumsunt, et animaniium,non

etiamreruminsensibilium.Quoenomina,si Scriptura

pr,efatis rebus non imposuissel,quodpropriumhis

1 Hic et infi-aa Beda vel librariis crralum est: verba eniraQuis mensitsest, elc, sunl Isaise,eap. xi..

sequentiavero, InveniDavid,elc, legunlur in Act. apost., cap. MII.

m DE SCHEMATISET TROPIS.

dicerei, non haberet. Adhunc-tropumpertinct quod

scripluraest, Joan. \:Est autemHierosolymisproba-lica ptscina; a piscibusenlm nomen acceplt aqua,qusenequaquampropter pisces, sed ad Iavandas(utferunt) hostias , collectaest, unde Probalice co-

gnomensortila est.

3. De melalepsi.

Metalepsisesi dicliogradatim pergens ad id quod-oslentlit,et ab eo quod procedit id quod sequiturinsinuans,quemadmodumhabelurapudPsalmistam:

Laboresfructuumtuorummandncabis.Labores enim

posuit pro his quas laborando acquiruntur bonis.

Ncenon et illudpsa'mi cin : Dracoistequemformasliad illudendumei: per draconerodiabolus, per dia-holumbonusangelus intelligendus st, qualisa Deo

formatusest.Tt. De melonymia.

MtTuvyutVesl quajdamveluli transnominatio, abaliasignificalionead aham proximitatem translata.

Hujussunt multaj species. Per id quod continet id

quod continetur ostendit, per id quod continetur id

quodcontinct,per inventoremid quodinventumest,

per inventum invehtorem, per efficientemjd quodefficilur,per idquodefficiturefficientem.Per id quodcontinel id quodcoittinelur, ut, Genes. xxiv: Effun-denshydriamin eanalibus; aut contra, Accipetilteias

tuas; nequeeiiimhydria effundebatur, sed quod inea conlinebatur; neciilterse in manus, sed charla

quselitleras continet assumitur. Et iterum : Dimilie

eam,et vadat,el aspicietis.Nonenimarca, sedplaus-trum quo continebaluraqua, vel bovesquiducebantp'austrum, ire poterant. Hoeeetper eflicientemid

qtiodlit, et, e contra, per hoc quod fit efficientera

designat.8. De anionomasia

AvTovoftwo-tKest significatiovlee nominisposita :ex accidenttbus,\idelicet, propiiam significatperso-nam; quse tribus fit modis : ab animo, a corpore,extrinsecus.Abanimo,"ut, Isai. xr: Nunquidnon tu

jjercussisli superbum? A corpore, ut,"I Reg. xvn:Vir spurius aiiiiudinissex cubiloiumel palmo. Ab

elatioiieenimanimidiabqlushlcinlelligilursuperbus.A quanlitate corporis, Gclialh gigas significalur.Extriasecus quss sumuntur in plures species divi-duntur. Descendunt enim a genere, ul: Nunquidiomnibusvobisdabil fitius Isai agrum? A loco, ut:Aucloremsediiionh sectm Nazarwoium. Ab actu,Matth.xxvi: Quiaulemtrddidtteum,dedtteissignumdicens.Abevenlu,ul, Joan. xtx: DtscipulusillequemdiligebatJesus. Per huitc tropum aliquolieset Db-mlnusipse demonstratur: a genere,uf, Matlh. xxi:OsannafiltoDavid; a loco,ut: Quisedessuperche-mbin apparet; ab aclu, quemadmodumhabetur Job

~\n : Peuaii, quid faciamttbi, o custoshomtnuml

6. De epilltelo.

'EOTGS-OVest proepesita dictio pronomini. Namantonomasiavlcenrnominissustinet, e>hheton nun-

,qucinest s nenomine, ul, Ecch. \LV; DilectusDeoethsr.tihibusMoscs.Et: MiseticorsetniiseralorDomintts.

A Et: JustumLothopprcsstmi.JTileliamcpitiieionniodistribus : ab anirao, a corpore, extrinsecus. Siisduo—bus tropisaut \ituperamusaliquem, vel ostendimus,vel ornamus.

7. De synecdoche.

Zuvex§o;viiest signlficatiopleni intellectus capax,cura plus minusvepronunllai; aut enim a parle to-tum ostendil, ut Joan. i : Veibum caro faclumest.

'Et, Act. xxvn : Eramusveroircnave,unversm animsBducentwseptuagintasex.Aut contra, ut, Joan, xix :

Ergo propterParascevenJudmorum,quiajuxta etat

monumenlumubiposuerunlJesum.

- S. De mxomatopwia.

'Ovoy.aTOTzodaest nomen de sono factum, ut ,„

R I Cor.XIII: Cymbalumthiniens.Et, lsai.'L\in : Quasiluba exalta vocemtuam.Et, Jerem. IV: Canileluba.

El : Nunquid circumdabiscotlumequihhinitum~?Et;Isai. LVI; Rugitusleonis.Et, JobiviVoa; lemnm.Et,Isai.LVI: Canesmulinon valenteslatrare.

Ad hunc tropum pertinere quidam existimantsi-

bilosserpentium,'porcorumslridores,caiterorumquevocemconfusanfanimantium,quseet ipsa in Scri-

pturis sanctis«sepiusinditareperitur.

9. De periphrasi.

Xtspifpao-tsest circumloeutio, qusefit aut ut bre-vitatem splendidedescribat et producat, aut foediu-lem circuituevitet. Splendideproducta verilas, ut,II Cor.v : Scimusquoniamsi teireslris domusnostra

hujushabitationhdtssolvatur,quodmdificationemIta,-G beamusex Deo, domumnon manufaclam,mletnamin

cmlis.Fceditatemcircuiluevitans, ut, Rom.i: Nam

feminweorumimmutaveruntnatuialemusum, in eum

usum, qui esl conlra naluram; simUiterauteni et

masculL,relictonaturali usu, et cselera. .10. De hyperbalo.

'ynipSvzovest transcensio qusedam, verborum

ordinemturbans. Hujus speciessunt quinque, vide-

licel: Hyslerologia,anastrophe, parenlhesis,tmesis,

synchysis.De hysterologia. Hystorologia, va-T-polayiayel

vo-ttpovirpoTEfov,est sentenlia cumordoverbis mu<

tatur, ut, psalmoxxm : Ihc accipiet benedictio-nema Domino,et miseiicqrdiama Deo salutari suo;

prius enim Dominusmiserandojuslificare solet im-

0 pium, et sic poslea benedicendocoronat justura.De anastrophe.Anaslropheest verborum lantura

prseposlerus ordo, quemadmodumhabelur Job v :

Quamob tem egodeptecaborDominum,pio obquamrem.

De parenlhesi r.irenthesis auiera esl interposilaraiiocinatio divtssesententiaj. Quemadmodumest et

illud Aposloh, Galal. n : Quienim operatas estPe-

tto {in apostolutucircumchionh)operatusest el utihi

inler genles.Et cumcognovissentgraliam (quwmt/iidala est) Jacobuset Cephaset Joannes, dextras dede-

luntmild el Batnabmsocielatis.

De tmesi. Tmesisest simplkis verbi seclio, aut

uniuscompositi,una dictionevelpluribus interjeetis,Iloeespecieslicetin sacra ScripturafacilefF. non fa»

183 BED& VENERABILISOPERUMPARS I. — DIDASCALICAGENUINU

cilel inveniatur, tamenhabeturin Christianopoeta, *

uf est:HieroquemgenuilSnlymisDa\idtcaproles-

Hoc est Jerusalem.De synchysi. Synchysisest hyperbaton ex omni

parle confusum.Psahno LXVII: Si dormiatis intermediosclerospennmcolumbmdeargentalm,el posle-riora dorsi ejus in specie auri. Prius enim-hic, ut

Augustinusait, quserendusest ordo veiborum, quo-modo finiatur sententia, quseutique pendet, et di-citur Si dormialis; deinde incerium est ulrum Itm

pennm,an, o vos pennm, ut ad ipsas pennas loquivideatur; utrum ergoverbisqtioeprsecesseruntfinia-

tur isia senleoOa, ul sit ardo ; Dondnus.diibUver-bumevangelizaniibusvirtule multa,si dortniuiisinisr

medioscleios, o vospennmcolumbwdeargcnlatm,an 1

his qtiscsequuntiir,~utordo sit: Si dormialhinler iiie-

dioscleios, pennm.cotumbmdeargenlatmnivedealba-buntur ht Selmon, id esl, ipsmpennwdealbabuntur,si dormiatisinler medioscleros, ut illis hoc dicerc

intelligalur qui speciei domus tanquam spoliadivi-

dun'ur, id esl : Si dotmialisittier medioscleros, avosquidividhninispecieidomusper manifeslalionemsphilus ad udlitatem(ut alii qiddemdelur per sphi-tttm sertno sapienlim, ulii seitnoscieniimsecundum

eumdemspitilum,alii fides, ald generalinguarum,in

eodetnspirilu, elc); si ergovosdormiath inler me-chos cleios,tunc pennmcolumbmdeargeniatm,nive

dealbabunlurin Setman. Polest et sic inlelligi : Si

vospennmcolumbmdeargenlalmdormiatisinter me-

dtos cleios, nhe deatbabuniurin Selmon, ut subin-

lelliganlur homines, qtfi per graliam remissionem

acGipiuntpeccatorum. Undeetiam de ipsa Ecclesia

dicitur, Cant. vni : Qumest ista qumascenditdeal-baia? Promissio quippe Dei tenetur per prophetamIsaiam, cap. i, dicentem: Si fuetint peccatavestta

tanquamvhwniceum,sicutnivemdealbabo.Potest etsic intelligi, utin eo quod diciumesi, Peniimcolum-bmdeargentalw,subaudiaturerilis,utisle sit sensus:Vosqui tanqudmspoha speciei domus dividtmini,sidormiatisiniermedioscleros,pennmcolumbmdeatgen-talmetilis, id esl, in altiora elevubhnini,compagini,lamen Ecclesicecohcerenles.Nullam quippe aliammeliushic intelltgiputo columbamdeargentamquamillam de qua dictumesl, Cant. vi : Vttaest columba

juea."Deargenlataest aulem, quiadiviniseloquiiseslerudita : EloquianamqueDomini, alio loco, eloquiacasta dicunlur. psalmoxi : Aigenlumigneexamina-

tiim, leira purgalumseptuplum.Magnumitaque estbonum dormire inter medios'cleros, quos nonnuliitluo Testamentaessa voluerunl, ut dormiresit lnterduos^mediuscleros, in eorum Teslamenlorumaucto-ritate requiescere, id est, utriusqucTestamentiles-timoniisacquiescere, ut quando aliquisex his pro-ferlur et proh^tur, omnis inlentio pacilica quietefir.ialur.

11. Be hypeibole.

Hyperboleest diciio fidemexceden^, augendimi-nuendivecausa. Augendi,ut, II Reg. l : Aqniliscmliveioioies, kenibus foitioies. Minuendi,ul; Tenebii

A te sonitussolii volantis.El, Thren. iv : Dcttigraiaett

supercarbonemfacieseorum.

12. De allegoria.

Allegoriaesl tropus quo.aliud^signittcatur quamdicitur,ut, Joan. iv : Levnteoculosveslros, et videle

regiones,quia albmsunt jam ad messem.Hoc esl,intelUgile,qtda poputisunljamparati ad credendum.

IIujusspeciesmullsesunt, exquibus eminentseplem:Eironeia, antiphrasis, ajnigma, chaiienlismos, pa-roemia, sarLasmos, asteismos.

De eironeia. Eironeia est tropus per contrarium

quod conatur ostendens, ut: Clamatevocemajore,Deuscsi enim Bital,el forsilan loquilur,aul in diicr-sciio esl,~aut in itinere, aut dormit, ut excitetur*

B Hanc enim nisi gravitas-pronuntiationis adjuverit,confiterividebilur quod negare contendit.

De antiphrusi.Anliphrasisest unius verbi ironia ,ut, Matllu xxvi: Amice,ad q-ddvenhli? Inter iro-niam et anliphrasinhoc distat, quod ironia pronun-lialione sola indical quod in elljgi vu't. Aniiphrasisvero, non voce pronuntiantis sigmficalconlrarium,sed-suistanium verbis,quorum es>torigo contraria.

Demtdgmate.JEnigma esl obscura sentenlia peroccultam simililudittemrertim, ut, psalmo LXVII:Pennmcolumbmdeatgenlatm,el poslerioradorsi ejusin specieauri : cumsignificeteloquiaScriptursespi-nlualis divinolumineplena, sensumvero ejus inte-riorem majori ccelestissapieniiajgraliareiulgentem;vel certe vitam sanctseEcclesise prsesenteravir-

C tuluinpennis gaudentem, fuluram autem, quse incojlisest, aelernacumDominoclaritale fruituram.

Decltarienlhmo.Gharienlistnosesl tropus quo_du-ra dictu graliusproferunlur,ut, Genes.xxix:A"oH«e

pro Racltelserviviiibi ? quare autem hnposuisli mi-hi? uno enim levissimoimpositionisverbo injuriamquam patiebatur gravissimamlemperantius loquenssignifieavit.

Deparwinia.Paroemiaest accomraodatumrebus

! temporibusquepioverbium, ut, II Pet. n : Ca«isre-veisusad vomitumsuum,et, lReg. x : Numet Saulinler pi-ophelas?Quorumunum, cum quemlibetpost

i actam pcenilenliamad vilia relabi dicimus,alleroi tunc utmiur, cum indoctum quemque offiuumdori cendiassuraere, vel aliud quid artis, quam non di-

LD dicil, sibimetusurpare \iderimus. Ilic tropus adeos late palet, ut liber Salomonis,quemnos, secundum

Htbrseos, Parabolasdicimus, apud Graecosex eot noiuen Paroe.nioruro,hoc est, Proverbiorum, ac-i ceperit.

De saicasmo.Sarcasmusest'plenaodiohostilisqueiirisio, ut, Matlh. xxvn : Aliossalvosfecit, seipsumnon peiesl^salvdinfacete.Si tex Israel est, discendat

nuncde ciuce,et ct^datnusei.J De usieismo.Asteismusest tropus multiplex, nu-

roerossequevirlulis : nam eo-Tuo-pbsputatur quid-

quid dictumsimplicitaterusiica caret, et satis facetaurbanilate expolitumest",ut: Uliuamubscinduntur

i qui vosjcontitrbanl.Nolandum sane quod allegoria' ahquaudo-fdctis,aliquando'verbis laniummodofit

_S5 DE SCUEMATISET IROPIS.-

Factis quidem, ul scriptum est: QuoniamAbiaham .

duosfiiioskabuil, unumde ancilla, et unumde li-

bera, qumsunt duo Teslamenta, ut Apo&tolusex-'

ponrt. Yerbisautem soluramodo,ut, Isai. xi: Egre-dietur virga de radiceJesse, el fios de radice ejus

ascendet,quo significatur de stjrpe Davidper vir-

glneih MariamDominumSalvalorumfuisse nascitti-

rurn. Aliquandofactis sirauf et verbis una eademqueres allegorice signilicatur : faclis quioein, utGe-

nes. xxxvn: Vendiderunt'JosephJsmaeltlis triginta

argenteis;verbis vero, ut, Zachar. xi: Appenderuntmercedemmeam triginla argenteis.Item faclis, ut,I Reg. xvi: Erat aulemDavidlufus, et pulclteras-

peclu,ei unxiteumSamnelinmedtofialrum suorum;

verbis, ut, Cant/iv : Dileclusmeuscandidus-elntbi-

cundus,eleclusex millibus, quod utrumquemjsticesignificat,mediatorem Dei et hominum, deporum

quidem sapientiaet virtute, sedsui fuissesanguiniseftusione roseum, eumdemqueunclum a Deo Patreoleo Isetifise,prse consorfibus suis. Item allegoriaverbi, sive operis, aliquandohisloricam rem,ali-quando typicam, aliquandotropologicam, id estr,moralem rationem, aliquandoanagogen, hoc est,sensumad snperioraducentem, figurate denuntiat.Per historiamnamquehistoriafiyuratur,cumfactura

primorumsex sive septem dierum, totidem sseculi

hujus comparatur setatibus. Per verbum hisloria,dumhoc quoddicit Jacob patriarcha, Genes.XLIX:

CuiulusleonhJuda, ad prmdum,filimi, ascendistt,etcseiera, de regno ac victoriisDavid inlelligttur,Per verbum, spiritualisde Chriito, sive Ecclesia,

seiisus, cum idem seraio patriarchse de dominica

passioneac resurrectione fideliler accipitur. Item

allegoriaTacla, tropologieam, hoc est, moralem

perfectionemdesignat, ut, Genes. xxxvn, tunica ta-

laris et polymita quam Jacob patriarcha filio suo

Joseph fecit, yariarum virtutum gratiam, qua nosDeusPater usque arLlermlnumvitsenostraasemperindui prsecepitet donat, insinuat. Allegoria verbieamdem morum perlectionem siguificat, ut: Sinllumbivesttiprwcincli,ellucernmurdentes,etcselera.

Allegoria facti, anagogicum,hoe est, ad superioraducentem sensum exprimit, ut: SeptimusAtbAdamEnochtranslaiusesldernundo.Sahbatumfutursebea-

fuudinis,quseposloperaliona sseculihujus, qusesexsetatibuspera^itur, -electisin iiije servatur, figurateprajsignat.-AUegoriaverbi, eademvilsecoele^tisgau-dia demoitstrat, ut, Matth. xxiv : Ubicunquefueritcorpus,illic cangtegabunlurel aquilm,quia ubi me-dialor Deiet hominumest-corpore, ibi nimirum etnunesublevalsead coelosanimse,ei, celebrala gloriaresurrectionis. colligentureliam corpora-juslorum.Nojinunquamin una eaderaqtiere, vel \erbo, hi.to-

A ria simul et mysticusde Clnisto velEcclesiasensus,et tropologia,etanagoge, liguraliter intimatur, ut :

' - templumDomini,juxta historiam, domusquameedi-

UcavilSalomon;juxtaallegoriam,corpusdominicura,

dequo ait, Joan.ji: SotvitelemplumItec,et in iribus

diebusexcilaboillud, si\e Ecclesia ejus, cui dicitur:

TemplumenimDeisanclumesl,qmd eslh vos; per tro-

pologiam,quisquefideliuin,quibusdicitur.lCor. I.I:

An nescithquia corporavestra templumest Spiritussancti, qui in vobisest? per anagogen, superni gau-dii mansiones,cui aspiiabat qui ait : Reaii quihabi-

-lant in domolua, Domine,in smculumsmcuhlauda-

bunt le. Similimodo quod dicltur psalmo CXLVII.

Lauda,Jeiusalem,Dominttm,laudaDeumtuum,Sioh:, quoniamconforlavitserasporlarum tuarum,benedixit

B fiUhmis in te;"de civibusterrense.lerusalem,de Ec-

clesia Chrisli, de^anima quoque electa, de patriacoelesti, juxla historiam, juxla' allegoriam, _uxla

tropologiam, juxta anagogen, recte potest accipi.Juxta allegoriamde Eeclesia, -diximus, sequentes

exemplumdoclissimitraclatorisGregorii,quiin libris

Moralibus,ea qusede Christosive Ecclesiaper figu-ram dicta^ sive facta inlerpretabantur, allegoriain

proprie nuncupare solebat.-•' _ 13. De Itomwosi.

Homoeosisest>minusnotserei per similitudinem

ejus quaemagis nota est demonstratio; hujus spe-cies sunt tres, eicon, pai-abole,paradeigma.

De eicon.Eicon est personarura inter se, vel eo-

_ rum quse"personisaccidunt, coinparatio,ut, Joan. j:

Vidimusgloiiamejus,gloriamquasiUnigenitia palie;el, Luc. xx : Neque nubent, neque ducsnt uxores,

nequeenimullra moripoterunl, wqualesenimangeliserunl.

De parabole. Parabole est rerum genere dissimi-

lium comparalio, ul, Maltb.xm-.Simde est regtmmcmlorumgrano sinapis; et, Joan. Jii: Sicut Moysesexallavit serpenlemin desetlo, ita exaitarioporletFi-

iiumItominis.Dejiaradeigmate.Paiadeigmaest prsepositio,sive

enarratio exempli exhortantis aut deterrentis. Ex-

hortantis, ut, Jac. v : Elias homo etat ^imilis no-

bis, passibilis, el orulionem01avit ut nen plue-ret super tertaiitjelnon pluit annis iiibus,et mensibus

n sex; et, Mallh. vi: Respicitevolaliliacceli,quoniamnonseruni, nequemetunl,nequecongregantin horiea,

etputer vesler cmlesthpascit illa Deterrentis, ut,Mattb. xxiv : Ii'a horuqui fuerit intecto, et vasa

ejus in domo, non descendattollereilla; el qui in

agro, similiieinon redeat relro. Memoresestoteuxo-

tis Loih.Et sic habentur tredecim-generales tropi sacna

Scrij,tu:aj.