7/31/2019 93-V E L _ D O S T

1/30

V E L / D O S T

Bakara, 107; Kavram: 93

V E L / D O S T

Vel; Anlam ve Mhiyeti

Allahn Vel Oluu

Dostun Nitelikleri

Dost Olmak; Allah'a, Raslne ve Mminlere

Kuran- Kerimde Vel ve Velyet Kavram

Hadis-i eriflerde Velyet/Dostluk

Dmanlk ve Dostluk; Tevhidin Gereidir, mann Da Yansmasdr

Velyetin Siyas Grntleri

Siys Anlamda Velyet-Kadn likisi

Mslman Olmayan Akrabalar la Dostluk ve liki

Evliyullah / Allahn Velleri Kimlerdir?

Tasavvuf Etkisiyle Vel ve Evliy Kavramlarnda Anlam Kaymas

Vel Klt

Vel Kavramyla lgili Baz Tasavvuf Terimler

"Bilmez misin, gklerin ve yerin mlkiyet ve hkmranl yalnzca Allah'ndr. Sizin iin Allah'tan baka bir vel/dost ve bir yardmc yoktur." (2/Bakara, 107)

Vel; Anlam ve Mhiyeti

Vel ke limesinin kk ve l; bunun masdar da velye ttir. Vel ve ve lyet, szlk te, arada bir ey bulunmadan bitiiklik, yan yana olma ve yak lama mnsna

gelir. Bu anlamdan hareketle velyet kavramna; arkadalk, yardmda, inanta tam bir yaknlk anlamlar verilmek tedir.

Bylece velyete nusret (yardm) ve ii zerine alma mnlar da eklenmitir. Ayn kkten gelen vilyet, yardm; velyet ise, bir ii yklenme, emirlik, riyset

(ynetim ve yetki) manasndadr. Velyet ayn zamanda yardm iini zerine almak, destek olmak, yardm etmek, sevgi/dostluk ve muhabbet gstermek, yak nlk

duymak, hkm altna almak, tasarrufta bulunmak ve ynetmek anlamlarna da gelir.

Vel kelimesi, szlk anlamlarna uygun olarak, bir kimsenin veya bir topluluun menfaatleri ve elde etmek istedikleri amalar dorultusunda her trl ilerini

zerine alan ve bu konularda tam bir tasarruf hakkna sahip olan idareci, hkim otorite, koruyucu, gzetici, mlik, yardmc, srda ve dost anlamlarnda kullanlan

bir kavramdr.

Velyet kavram, szlk anlamna uygun olarak; bir kimsenin veya bir topluluun bir bakasna kendisini ilgilendiren her konuda tasarruf hakkn dev retmesi ve

bu hakk devralan ahsn, aralarnda meydana gelen hukuk baa dayanarak kimseden izin alma ihtiyac duymakszn bu hakk kullanmas ve onu kendisine tevd

edenler zerinde, koruma, gzetme, yardm etme, ilerine mdhale ve zerine ald ii onun adna idare etme bakmndan tam bir yetkiye sahip olmas anlamna

terim olmutur.

Fkh stlahnda velyet; istese de istemese de bakas zerindeki tasarruf hakkn yerine getirmek ek linde tanmlanmaktadr. slm hukukunda velyet,

bakas zerine ister istemez szn geirmeyi, itaat edenle ii zerine alan arasndaki ilikiyi konu alr. erisinde sevgi ve yardm mnlarn da barndran

velyet; genel olarak, aile ierisinde akrabalk, mmet ierisinde ise immet (nderlik-halifelik) sebebiyle gndeme gelmektedir. Aile ierisinde ncelikli olarak

baba velyet hakkna sahiptir. Baba yoksa dier yakn akrabalar bu hakk elde ederler. mmet ierisinde (mslmanlar arasnda) ise velyet hakk, mslman

olup dier mslmanlar tarafndan biat ile seilen yetkili kimsenindir.

Bu nedenle babaya, ocuun velsi denir. Ayn ehirde oturanlarn mer haklarn koruyan veliye, vli denmektedir ki, Trkede bu anlamda kullanlmaktadr.

ehrin vlisi, o kentte oturanlarn tmnn velsidir (bu vasfta ve liyaka tte olmak zorundadr). Hukuk anlamda vel, daha ok, bir ocuun her trl hareket ve

halinden sorumlu olan kimse demek tir. Bugn Trkede de bu anlamda ocuun velsi olarak baba veya babann yerini tutan, ocuun sorumluluunu stlenenkii iin kullanlr. Bu velyet haklaryla ana babalarn, kazanm olduklar tecrbe ile evltlarnn gelecei hakknda karar vermesine yardmc olmaktadrlar.

Evltlarna fikir baznda yardm etmeleri, evldn msbet ve menf karar vermesi, velyet konusu iinde deerlendirilir. Bunlara ilve olarak, bir de nikhta vellik

vardr ki, bu durum, ana babann evld hakkndaki tasarrufudur.

Toplumda, halk arasnda vel ve bu kelimenin oulu olan evliy kelimesi, ne lgat mns, ne de Kuranda kullanld anlam ile deil; daha ok bu kelimenin

mnsnn tarih sre ierisinde kaydrlmasyla oluan ekliyle kullanlmaktadr. Geleneksel anlamda vel ve evliy; benliini Allahta yok etmek sretiyle birtakm

Cts, May 26th arama... ARAMA

ANA SAYFA SIYER HAKKINDA KAVRA M TEFSIRI ONLINE KITAP SAT I VIDEO

7/31/2019 93-V E L _ D O S T

2/30

7/31/2019 93-V E L _ D O S T

3/30

Mminlerin velsi ve mevls Allahtr. Allahn mminlere vel oluunun sonular eitli ekillerde grnr. O, kullarn gzetir, nimet verir. Dolaysyla O hamd

edilmeye lyk bir veldir (dosttur) (42/r, 28). Allahtan baka vel aramak botur, nk gerek vel ancak Odur (42/r, 8-9). O, balayan ve merhamet

eden bir yardmcdr (veldir) (7/Arf, 155). O, mminleri karanlktan nra (aydnla) karr (2/Bakara, 257). Mlknde, kudretinde ve yceliinde orta yoktur

(17/sr, 111). O yce Vel, Kitab indirendir ve O, slih kimseleri korur ve gzetir (7/Arf, 196).

Allahn vellii dier sfatlar gibi mutlaktr ve sreklidir. O, insan idrkinin tesinde bir ve lliin, dostluun ve yardmc olmann kaynadr. nsanlara ait, aldatma,

vefszlk, hynet, aldrmazlk, acmazlk gibi kltc sfatlardan uzak, iman edip de kendisine vel olan mminlere her trl nimeti ve rahmeti veren, onlara

izzet, mlk, muhabbet ve Hakkn hitleri olma erefini balayan, srekli a ffeden, kendisine kar yaplan hata ve kusurlar aratrmayan en yce dosttur, veldir.

Hz. Ms (a.s.), kavmi arasndan setii yetmi kiiyi bir sarsnt tutunca Rabbine, beyinsizler yznden kendilerini helk etmemesini diledi, iinde bulunduklar

durumun bir imtihan olduunu ve Allahn, dilediini dora yola iletebileceini itiraf ettikten sonra; ...Bizim mevlmz ancak Sensin. Bizi bala, bize merhamet et.Sen balayanlarn en iyisisin. (7/Arf, 155) eklinde duda bulundu. Melekler de A llaha ibdet ederlerken; Seni tenzih ederiz (noksanlklardan uzak tutarz),

Sen bizim Ve lmizsin (34/Sebe, 41) derler. Kuran, Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s.)in diliyle yle diyor: Benim Velm Kitab indiren A llahtr. O, slihleri

dost edinir, onlara yardm eder. (7/Arf, 196). Kendisine verdii nimetlere kreden Hz. Yusuf (a.s.) yle niyaz e tmiti: Dnyada ve hirette benim Velm

Sensin. (12/Yusuf, 101)

Vel olmak, vel olunan zerinde hak ve yetki sahibi olmay gerek tirir. Velyetin doasnda bu vardr. Yalnz bu vel edinilen zerinde bir bask ve hkmetme deil;

aksine her adan onun iyilii iin alma, onun iin gerekli yardm yapma yetkisidir. Allah, mminlerin velsi olarak onlara hidyet ve rir, onlar karanlklardan

nra (aydnla) karr, onlara eliler gnderir, Kitaplar indirir, yardm eder, destekler, korur, gzetir, affeder ve rahmetiyle her ynden onlar kuatr.

Allah Kimlerin Velsidir? Allah, mminlerin velsidir, yardmc ve dostudur (2/Bakara, 257; 3/l-i mrn, 68). Mminler rablerine hakkyla iman ettikten sonra

Onun rz olaca slih amel ilerler. Bundan dolay da Allah onlara vel olur (6 Enm, 127). Allah slih kimselerin velsi/dostudur. Benim velm, Kitab indiren

Allahtr. O slih insanlar vel/dost edinir (onlar gzetip korur). (7/Arf, 196). Allah mttaklerin de dostudur. Dnya hayatnda kendilerini Allaha muhta

saymayan ve Onun rabliine sayg duymayan zlimler birbirlerinin velsidirler. Bazlar farkl zannetseler de aslnda kullarn hi biri, Allahtan mstan kalamaz

(Ona muhta olmakszn yaayamaz). Zlimler zellikle zulm ve gnah ilerinde karlkl dostturlar. Buna karn Allah, kendisine kar kulluk ve sorumluluk

bilinci duyan, Ondan hakkyla korkup saknan takv sahibi kullarnn dostudur, velsidir (45/Csiye, 19). nsanlar iin Allah esiz, benzersiz ve sonsuz veldir.nsanlar Allahtan baka mutlak vel/dost ve yardmc bulamazlar (9/Tevbe, 116; 6/Enm, 70; 18/Kehf, 26; 29/Ankebt, 22). Allah, mminlerin dmanlarn ok

iyi bilir. Allah onlara vel/dost olarak da yeter, yardmc olarak da. (4/Nis, 45).

Allah Baz Kimselere Dost Deildir: Allah (c.c.) mutlak anlamda veldir, dost ve yardmcdr. Ancak bu velyet, insanlar asndan snrl bir velliktir. Kurann haber

verdiine gre, kullardan bazlar Allahn velliini kaybederler. Onlar kendi yanl seimleri ve yaptklar kt ameller yznden bu ilh dostluu elde edemezler.

Allah, dallette olanlarn velsi deildir. Bazlar A llahn gnderdii elilere ve onlarn hak dvetlerine ramen sapklkta direnirler. Allah bu kimseleri kendi

sapklklar ile ba baa brakr, onlarn baka bir velsi de olmaz (42/r, 44; 17/sr, 97). Allah, kendisine kar kulluk etme noktasnda byklk taslayan

mstekbirlerin velsi deildir (4/Nis, 173; 45/Csiye, 7-10). Allah, ktlk yapanlarn, fenalkta bulunanlarn dostu ve yardmcs deildir (4/Nis, 123). Allahtan

gelen hakk ve dini inkr eden kfirler, Allahn dostluunu kaybederler ve lnete urarlar (48/Fetih, 22; 33/Ahzb, 64-65). Kendilerine hakk btldan ayran bir

ilim, hak bir dvet geldikten sonra hev ve heveslerine (tutku ve arzularna) uyanlar Allahtan baka dost ve vel bulamazlar (2/Bakara, 120; 13/Rad, 37). Allah,

iman nimetinden sonra inkra sapan ve dinde iki yzl davranan mnfklarn dostu (velsi) deildir. Onlar yeryznde kendileri iin bir yardmc da bulamazlar

(9/Tevbe, 74; 33/Ahzb, 17). Allah, inkr ederek ya da irk koarak hak dinden yz eviren, Allahn indirdikleriyle hkmetmeyen ve yeryznde hakszlk yapan

zlimlerin velsi deildir. Zlimler ancak birbirlerinin velsi/dostudurlar (42/r, 8; 11/Hd, 20). Allah, zlimlere meyledenlere, onlar onaylayan, ya da destek

olanlara da dostluk gstermez: Sakn zulmedenlere en ufak bir meyil duymayn, aksi halde size ate dokunur. Sizin Allahtan baka velleriniz yoktur. Sonra,(Allah tarafndan da) size yardm edilmez. (11/Hd, 113) (3)

Dostun Nitelikleri

Velyette/Dostlukta Aranan zellikler: Kurann haber verdii velde/dostta bulunan nitelikleri, Kurandan yola karak be lirleyebiliriz. Zira dostu tanmadan

istenilen hedefe ulamak mmkn deildir.

a- Dost, dostunun skntlarn gideren ve gelecek bellar nleyebilendir. Byle bir dost, sadece Yce Yaratcdr. Zira, btn mitlerin kesildii bir anda yardm

etme imknna sahip olan sadece Odur. (Bkz. 58/Mcdele, 22; 2/Bakara, 107, 120, 257; 3/l-i mrn, 150; 4/Nis, 45; 6/Enm, 51; 7/Arf, 196).

b- Dost, Yce Yaratcy tantan, dnya ve hiretle ilgili doru bilgiler veren, lehimize ve aleyhimize olanlar tantarak doru karar vermede yardmc olan,insanlarn skntya dmesine zlen, yaratlanlara acyan ve hatalarn affedendir (5/Mide, 55; 9/Tevbe,16). Byle bir dost, rahmet peygamberi ve dier nebler

olabilir (9/Tevbe, 61, 128; 21/Enbiy, 107; 28/Kasas, 46; 44/Duhn, 6).

c- Allah'a ve Peygamberine gnlden bal olup Allahn rzsnn dna kmayan (3/li- mrn, 110; 41/Fusslet, 34; 2/Bakara, 112; 6/Enm, 4; 3/l-i mrn,

150; 22/Hacc, 78) ve her konuda rnek olarak insanlarn hayrn dnen, iyilii emredip ktlkten sakndrmaya alan, sevgisini ve buzunu Allah iin yapan,

ktl iyilikle nleyendir. Byle insanlar Allahn dostluunu kazananlardr. Zira onlarn hedefi, Allahn rzs ve sevgisini kazanmaktr. Bunlar, Kuran diliyle vel

olanlar, Allahn vel kullardr.

d- manda birlik iinde bulunarak Allah'a, Peygambere ve mminlere kar gelebilecek tehlikeleri nlemede can ve mallaryla yardm iinde olabilenlerdir

(60/Mmtehne, 1, 8, 9; 8/Enfl, 60; 9/Tevbe, 71; 3/l-i mrn, 118). Kuran, bu durumda olanlar mmin olarak deerlendirir.

e- Dostun dostluu dnya menfaati ile snrl olmamaldr (Bkz. Eb Dvud, By, 78; kr. 10/Ynus, 62). Dostlarn, birbirlerini Allah iin sevme leri gerekir. Byle

insanlarn birbirleriyle olan sevgileri geici bir menfaate dayanmaz. (4)

Allahn velsi/dostu olmann da birtakm zellikleri belirtilir. Allah dostu (vel ve evliy) olmann birtakm zellikleri ve a rtlar da vardr. Onlar yle sayabiliriz:

a- Mslman olmak,

b- Allah'a ve Peygamberine slmn istedii ekilde inanmak,

c- Namaz klmak,

7/31/2019 93-V E L _ D O S T

4/30

7/31/2019 93-V E L _ D O S T

5/30

almsa, orada madd kar lar, kin ve dmanlk da ilk sray almtr. Kur'an'n nemle zerinde durduu slm kardeliinin ve dnya barnn olumas, slm'n

istedii dostluk ve kardeliin ilk sray almasyla mmkn grlr. Konuyla ilgili Hz. Peygamber'in insanlara birtakm uyarlar bulunmaktadr. Bunlardan ilki

Kur'an'n; doru ve yanl, dost ve dman tanmada mihenk ta olmasdr. (6)

Kurn- Kerimde Vel ve Ve lyet (Dost ve Dostluk) Kavram

Vel ke limesi, trevleriy le birlik te Kuranda toplam 232 yerde gemek tedir. Vel kelimesi, Kuranda 24 ye tte geer. Velnin oulu olan evliy kelimesi ise

62 yerde kullanlr. Velyet kelimesi de iki yette zikredilir. Vel kavram, Kurn- Kerimde u mnlara gelir: Dost (2/Bakara, 257; 3/l-i mrn, 68; 4/Nis,

45, 76, 119, 5/Mide, 55 vd.), yardmc ve taraftar (2/Bakara, 107; 3/l-i mrn, 122; 4/Nis, 139; 5/Mide, 51; 9/Tevbe, 71 vd.), hkim/vli/ynetici/srda

anlamnda (2/Bakara, 282; 3/l-i mrn, 28; 9/Tevbe, 23; 18/Kehf, 26; 60/Mmtehne, 1 vd.). Kuran, bu son anlamda kullanlan vel ve evliy kavramlarn

kullanrken; baz yetlerde y ine hkim/vli/ynetici/srda anlamna gelen bitne ve meveddet gibi deiik kavramlar da kullanr (58/Mcdele, 22; 3/l-i

mrn, 118).

Kur'n- Kerim'de vel ke limesinin anlamlarn iki maddede toplayabiliriz. a) Yanda, taraftar, dost, b) Bakas adna onun ilerini yneten yetkili. Velyet ve

onun trevleri olan vel ve mevl kavramlarnn Kuranda kullanld btn yerlerde, dostluk, srda, yardmc, taraftar, hkim, vli, ynetici, koruyucu, sahip

ve gzeten, yol gsterici, aydnlatc, mrid, efaat eden, koruyucu ve ycelten gibi sfatlarla birlikte kullanlarak velyetin mutlaka ilikili olaca kavramlara

dikkat ekilmi olduunu grrz.

"Bilmez misin, gklerin ve yerin mlkiyet ve hkmranl yalnzca Allah'ndr. Sizin iin Allah'tan baka bir vel/dost ve bir yardmc yoktur." (2/Bakara, 107)

Sen onlar n milletine/dinine uyuncaya kadar yahdiler de hr istiyanlar da senden asla rz olmazlar. De ki: Doru yol , ancak A llahn yoludur. Sana gelen ilimden

sonra eer onlarn hevlar na/arzularna uyacak olursan, andolsun ki, Allahtan sana ne bir vel/dost, ne de bir yardmc vardr. (2/Bakara, 120)

Allah iman edenlerin vel si (dostu ve yardmc s)dr. Onlar kfrn karanlkla rndan (kurtarp iman) nr(un)a karr. Kfredenlerin dostlar ise tuttur. O da onlar

(insan ftratlar olan slmn) nrundan (ayrp) karanlklara karr. te onlar ate ashbdr (cehennemliktir). Onlar orada (bir daha kmamak zere) ebed

kalcdrlar. (2/Bakara, 257)

Mminler mminle ri brakp da kfir leri vel/dost edinmesinler. K im bunu yaparsa Allahtan ili ii kesi lmi olur (artk Ondan hibir ey bek lemesin). Ancak

onlardan (gelebilecek bir zarardan) korunmanz (takyye) bakadr. A llah sizi kendisinin emirlerine kar gelmekten sakndryor (Sakn hkmlerine ayk r davranp

dmanlarn vel edinerek Onun gazabna uramayn). Dn, yalnzca Onadr. De ki: inizdekileri gizleseniz de, aa vursanz da Allah onu bilir. Gklerde ve

yerde olanlar da bilir. Allah her eye gc yetendir. (3/l-i mrn, 28-29)

... Allah, mminler in velsi/dostudur. (3/l-i mrn, 68)

Hep birlikte Allahn ipine (slma, Kurana) smsk yap n; para lanmayn. Allahn size olan nimetlerini hatrlayn: Hani siz birbirinize dman k iiler idiniz de O,

gnllerinizi birletirmi ve Onun nimeti syesinde karde olmutunuz. Yine siz, bir ate ukurunun tam kenarnda iken oradan da sizi O kurtarmt. te Allah size

yetlerini byle aklar ki doru yolu bulasnz. (3/l-i mrn, 103)

Ey iman edenler! S izden olmayan dost, srda edinmeyin. Onla r sizi artmaktan, size fenlk etmekten geri kalmazlar. Skntya dmenizi isterler. fkeleri

azlarndan tamaktadr; snelerinin gizledii (ilerinde sakladklar dmanlklar) ise daha byktr. Size yetlerimizi akladk, eer dnrseniz. (3/l-i

mrn, 118)

Mevlnz (Dost ve sahibiniz) Allahtr . O, yardmclarn en hayr lsdr. (3/l-i Imrn, 150)

Allah, dmanlarnz s izden daha iyi bilir . Gerek bir vel/dost olarak Allah yeter, yardmc olarak da Allah kfidir. (4/Nis, 45)

man edenler A llah yolunda savarlar . Kfir o lanlar da tut yolunda sava rlar. (Ey mminler!) siz eytann evliys (velleri, dost ve yanda lar, ordusu olan

kfirler) ile savan. phesiz eytann hilesi zay ftr. (4/Nis, 76)

Kim Allah brak r da eytan ve l/dost edinirse, elbette apak b ir ziyana dm olur. (4/Nis, 119)

Mnfklara , kendiler i iin ac b ir azap olduunu mjde le! Mminleri b rakp da kfirler i vel/dost, taraftar edinenler, onlarn yannda izzet (g, onur ve eref) mi

aryorlar? Bilsinler ki btn izzet, yalnzca Allah'a aittir. (4/Nis, 138-139)

Ey iman edenler! Mminleri brakp k firleri veller edinmeyin. Kendi aleyhinize Allahtan apak olan kesin bir delil ve rmek mi istersiniz? (4/Nis, 144)

...yilik ve takv (Allahn yasaklarndan saknma) ze rinde yardmlan; gnah ve dmanlk zerine yardmlamayn. Allahtan korkun; nk Allahn cezas

etindir. (5/Mide, 2)

Ey iman edenler! Yahdileri ve hristiyanlar vel/taraftar , dost edinmeyin, onlar b irbirlerinin ve lleridir/taraftard r. Sizden kim onlar vel i edinirse o da

onlardandr. (5/Maide, 51)

Ey iman edenler! S izden kim dininden dnerse (bilsin ki) Allah, sevdii ve kendisini seven, mminlere kar alak gnll (efka tli), kfirlere kar onurlu ve zorlu

bir toplum getirecektir. (Bunlar) Allah yolunda cihad ederler ve hibir knayann knamasndan korkmazlar (hi kimsenin knamasna aldrmazlar). Bu, Allahn

dilediine verdii ltfudur. Allahn ltfu ve ilmi genitir. (5/Mide, 54)

Sizin vel iniz, ancak Allah, (Onun) Rasl, ruk ediciler olarak namaz k lan ve zekt veren mminlerdir. (5 Mide, 55)

"Kim Allah', Rasln ve iman edenleri vel/dost edinirse (bilsin ki) stn gelecek olanlar phesiz Allah'n tarafn tutanlardr." (5/Mide, 56)

Ey iman edenler! S izden nce kendilerine k itap ver ilenlerden dininizi a lay ve oyun (konusu) edinenler i ve kfirleri vel olarak tutmayn. Ve eer inanyorsanz,

7/31/2019 93-V E L _ D O S T

6/30

Allahtan ittika edin (korkup saknn). (5/Mide, 57)

Onlardan (Ehl-i Kitaptan) ounun, inkr eden kfirlerle dostluk ettiklerini grrsn. Nefisle rinin onlar iin (hiret hayatlar iin) nceden hazrlad ey ne

ktdr. Durum u ki, Allah onlara gazab etmitir ve onlar azap iinde devaml ka lcdrlar. Eer onlar Allah'a, Peygambere ve Ona indirilene iman etmi olsalard,

onlar (mrik, kfir, hristiyan, yahdi ve mnfklar) dost edinmezlerdi; fakat onlarn ou fsktr/yoldan kmlardr. (5/Mide, 80-81)

De ki: Gkler i ve yeri yoktan var eden, yedird ii halde yedir ilmeyen Allahtan bakasn m vel/dost edineyim? De ki: Bana mslman olanlarn ilk i olmam

emrolundu.' Ve sakn Allah'a irk/ortak koanlardan olma! (denildi.) (6/Enm, 14)

... Gerek ten eytanlar, velle rine/dostlar na sizinle mcdele etmele ri iin telk inde bulunurlar. Eer onlara uyarsanz phesiz s iz de Al lah'a irk koan mrik

olursunuz. (6/Enm, 121)

phesiz B iz eytanlar, iman etmeyenlerin velleri /dostlar k ldk. (7/Arf, 27)

Sensin bizim Velmiz ! Bizi ba la ve bize ac ; Sen balayanlarn en iyisisin. (7/Arf, 155)

phesiz k i benim velm/koruyucum, Kitab indiren A llahtr. Ve O, btn slihlere /iyilere de ve llik/koruyucu ve kollay clk eder. (7/Ar f, 196)

Kfirle r, inkr edenler birbir lerinin dostlardr. Eer siz aranzda dost olmazsanz yeryznde byk fesat/kargaa, byk bozgun ve fitne kar . (8/Enfl, 73)

Ey iman edenler! Eer iman yerine kfr beenip tercih etmilerse babala rnz ve kardelerinizi bile ve l/dost kabul etmeyin. S izden kim onlar dost edinirse, ite

onlar zlimlerin kendileridir. (9/Tevbe, 23)

De ki: Eer babalarnz, oullarnz , kardeleriniz, eleriniz, hs m akrabanz, kazandnz mallar , kesada uramasndan korktuunuz ticare t, holandnz

meskenler (evler, konaklar, kkler) size Allahtan, Raslnden ve Allah yolunda cihad etmekten daha sevgili ise, artk Allah emrini getirinceye kadar bek leyin.

Allah fsklar topluluunu hidyete erdirmez. (9/Tevbe, 24)

Mmin erkekler ve mmin kadnlar, birbirle rinin velsidirler . yilii (ma rfu) emrederler, ktlkten (mnkerden) alkor lar, namaz kla rlar, zekt verirler , Allaha

ve Raslne itaat ederler. te Allah onlara rahmet edecektir. Allah daima Azizdir (stndr), Hakimdir (hkm ve hikmet sahibidir). (9/Tevbe, 71)

yi bilin k i, Allahn veller ine/dostlarna (evliyullah), korku yoktur, onlar mahzun da olacak deillerdir . Onlar, iman edenler ve takv sahibi olanlar (Allahtan

korkup saknanlar)dr. Mjde, dnya hayatnda ve hirette onlarndr. Allahn szleri iin deiiklik yoktur. Ite byk kurtulu budur. (10/Ynus, 62-64)

Sakn zulmedenlere en ufak bir meyil duymayn, aksi halde size ate dokunur. S izin Allahtan baka velleriniz yok tur. Sonra (A llah tarafndan da) s ize yardm

edilmez. (11/Hd, 113)

Dnyada ve hirette benim Velm (yardmcm ve iimi deruhde eden) Sensin. Beni mslman olarak ldr ve slihle r arasna kat. (12/Yusuf, 101)

... Onlar iin Ondan baka bir V l (yardmc, dost veya hkm geni olan) yoktur. (13/Rad, 11)

... Eer sana gelen bu ilimden sonra, onlarn hevlarna/arzularna uyarsan, ite o zaman Allah tarafndan senin ne bir veln/dostun, ne de bir koruyucun vardr!

(13/Rad, 37)

Onlar seni, sana vahyettiimizden evirip baka eyi uydurmay ve B ize atfetmeyi istediler ki, o zaman seni z dost edineceklerdi. Biz seni salamlatrmam

olsaydk, sen belki onlara biraz meyledecektin. (17/sr, 73-74)

... Onlarn (Gk lerde ve yerde olanlarn), Ondan baka bir velsi/yne ticisi yoktur. O, kendi hkmranlna k imsey i ortak etmez. (18/Kehf, 26)

... Siz Beni brakp da ey tan ve soyunu evliy/dostlar m ediniyorsunuz? Oysa onla r sizin dmanlarnzd r. (18/Kehf, 50)

Kfirle r Beni b rakp da kulla rm ev liy/dostlar edineceklerini mi sandlar? B iz cehennemi kf irlere bir konak olarak haz rladk . (18/Kehf, 102)

...Allaha sarln, bilin ki Allah sizin mevlnzdr (sahib inizdir). O ne gzel mevl (sahip) ve ne gzel ya rdmcdr ! (22/Hacc, 78; 66/Tahrim, 2)

te o gn, gerek hkmranlk , ok merhametli o lan Allahndr. Kf irler iin ise, o pek etin bir gndr. O gn, zlim kimse ellerini srp y le der: Keke o

peygamberle birlikte bir yol tutsaydm! Yazklar olsun bana! Keke falancay dost edinmeseydim! nk zikir (Kuran) bana gelmiken o, hakikaten beni ondan

saptrd. eytan, insan (uuruma srkleyip sonra) yapayalnz ve yardmcsz brakmakta. (25/Furkan, 26-29)

Seni tenzih ederiz (noksanlklardan uzak tutarz), Sen bizim Ve lmizsin (34/Sebe , 41)

Biz, dnya hayatnda da , hirette de sizin dostlar nzz. (41/Fusslet, 31)

yilikle ktlk bir olmaz. Sen (ktl) en gze l bir tavrla nle. O zaman (grrsn k i) seninle arasnda dmanlk bulunan kimse , sanki yakn bir dost oluver ir.

Bu (haslete) ancak sabredenler kavuturulur. Buna ancak (hayrdan) byk pay sahibi olan kimse kavuturulur. (41/Fusslet, 34-35)

... Zlimler in hibir dostu ve yardmcs yoktur. Yoksa onlar Allahtan baka veller/dostlar m edindiler? Halbuki, Vel /dost ancak Allahtr. (42/r , 8-9)

Allaha sayg duyup ktlkten sak nanlar (mttakler) mstesn olmak zere, (dnyada iken ktlkte) dost olanlar, o gn birbirler ine dman kesilir ler.

(43/Zuhruf, 67)

...Zlimler iin hi bir vel/dost ve yardmc yok tur. (42/r, 8)

7/31/2019 93-V E L _ D O S T

7/30

7/31/2019 93-V E L _ D O S T

8/30

gelen hakk/gerei inkr etmiken, onlara sevgi gsteriyorsunuz. Halbuki onlar Rabbiniz olan Allah'a inandnzdan dolay, Peygamberi ve sizi yurdunuzdan

karyorlar. Eer siz Benim yolumda savamak ve rzm kazanmak iin kmsanz, onlara nasl sevgi gsterirsiniz? Oysa Ben sizin gizlediinizi de aa

vurduunuzu da bilirim. Sizden kim bunu yaparsa , doru yoldan sapm olur. ayet onlar sizi ele geirirlerse, size dman kesilecekler, size ellerini ve dillerini

ktlkle uzatacaklardr. Zaten inkr edip kfir olmanz istemektedirler. (60/Mmtehine, 1-2)

Zlimlerle Dostluk: Kuran, hi bir ekilde zlimlerle dostlua izin ve rmez. ...Zlimler iin hi bir ve l/dost ve yardmc yoktur. (42/r, 8) ...Onlar, Allah'a kar

sana hibir fayda veremezler. Dorusu zlimler birbirlerinin dostlardr. Allah da takv sahiplerinin dostudur. (45/Csiye, 19) ...Zlimler hri (hi kimseye)

dmanlk ve saldr yoktur. (2/Bakara, 193)

Onursuz Kfirleri Dost Edinenler, zzet ve erefi Onlarn Yannda m Aryor? Mnfklara, kendileri iin ac bir azap olduunu mjdele! Mminleri brakp da

kfirleri dost edinenler, onlarn yannda izzet (g, onur ve eref) mi aryorlar? Bilsinler ki btn izzet, yalnzca Allah'a a ittir. (4/Nis, 138-139) Kim izzet ve eref

istiyorsa bilsin ki izzet ve erefin hepsi Allahndr... (35/Ftr, 10) ...zzet, stnlk ancak Allahn, Peygamberinin ve mminlerindir. Fakat mnfklar bunubilmezler. ( 63/Mnfkn, 8) ve yine bkz. 10/Ynus, 65.

Mminlerin Kfirleri Ve l/Dost Edinmesi: slm dini, insana, insan olma hak ve hrriyetini en doru ve dil ekilde veren ve herkese insanca mumele edilmesini

emreden ilh bir dindir. Bununla beraber bu dinin, mslmanlar gayr- mslimlerin btl inan ve sultas altna brakmayaca da aktr. Nitekim Kuran,

mslmanlarn, slm nizama halel getirecekleri ve mslmanlar doru yoldan saptracaklar endiesiyle srlarna vkf olacak ekilde gayr- slm unsurlarla

samimiyet kurup dost ve ahbap olmalarn uygun grmemitir.

Allah'a ve hire t gnne iman eden bir toplumun -babalar , oullar, karde leri, yahut akraba lar da olsa- Allaha ve Raslne dman olanlarla dostluk ettiini

gremezsin. te onlarn kalbine Allah, iman yazm ve katndan bir ruh ile onlar desteklemitir... (58/Mcdele, 22) Ey iman edenler! Eer iman yerine kfr

beenip tercih etmilerse babalarnz ve kardelerinizi bile vel/dost kabul etmeyin. Sizden kim onlar dost edinirse, ite onlar zlimlerin kendileridir. (9/Tevbe,

23) Mminler mminleri brakp da kfirleri vel/dost edinmesinler. Kim bunu yaparsa Allahtan iliii kesilmi olur (artk Ondan hibir ey beklemesin)... (3/l-i

mrn, 28)

Bu ve benzeri yetler, ok net bir slpla, mmin saylmak iin her eit mrik ve kfiri vel edinmekten kanmann art olduunu ifade etmektedir. Allah

sevgisiyle Allah dmanlarnn sevgisini kalbinde birletirmesi mmkn olmadndan kfirleri vel edinmek mmine yakmaz. Allah seven, Onun dmanlarna

buzetmek zorundadr. manla kfr arasnda hibir yaknlk ve iliki yoktur. yetler, kfir ve mriklere kar muhabbet ve samim dostluk gsterilmesine

msade etmedii gibi, sorumluluunu onlara brakp onlar ynetici kabul etmelerine de izin vermez. Allah Tel, mminleri, Allahn yetlerini inkr eden veya

onlarla alay eden kfirlerle birlikte oturmay yasaklamakta (4/Nis, 140) ve onlarn dnyadaki konforlarna ve servetlerine bakp imrenmekten de nehyetmektedir:

Sakn kendiler ini denemek iin onla rdan bir kesimi faydalandrd mz dnya hayatnn ssne gzlerini dikme! Rabbinin (hire tteki) rzk hem daha hayrl, hem de

daha sreklidir. (20/Th, 131)

Kfirleri dost kabul etmemek, onlarla devaml kavgal ve sava artlar iinde yaamak deildir. Mminler, kfirlere kar gzel davran, adlet ve ihsan ile

hareket etmekten men edilemezler. nk kfirleri vel edinmemek baka; onlara kar hsn mumele, adlet ve ihsan ile hareket etmek daha baka bir eydir.

Haklara riyet, verilen szde durmak, ciddiyet, merhamet ve imann gerei olan her eit gzel huylar mslmann iardr. Fakat mminin her eyden nce din ve

imannda samimi olmas gerekir. Allahtan bakasna nefsini teslim etmeyecek olan mminin, kendisini herhangi bir sebepten dolay kfirlerin dostluuna

kaptrmas, imanna ve ciddiyetine aykrdr. Dnyev hususlarda kfirlerle zhiren gzel davran ve insan ilikilerde bulunmak haram deildir. Ama onlara

meyletme, gnahta yardm etme ve onlara arka kma mnsnda kfirleri vel/dost edinmek, mesel akrabalk sebebiyle bu tr yaknlk, kfr icap ettirmese bile,

haram kabul edilmitir. nk bu anlamda kfir kimseyi sevmek, bazen mmini onun yolunu gzel grmeye ve dinine rz olmaya cezbedebilir. Bu da onu

slmdan karr.

Mminler mminle ri brakp da kfir leri vel/dost edinmesinler... (3/l-i mrn, 28) hitbndan maksat, onlarla her trl dnyev ilikileri kesip devaml dmanca

davranmak deil; onlarn hkmranlklarn ve ynetim ekillerini desteklemek, mslmanlarn srlarn onlara if ve mslmanlarn aleyhine onlarla ittifak edecek

ekilde gnl dostu olmak ve onlarn inanlarn benimsemekle olur.

Mminlerle kfirler arasndaki velyet ilikisini durum ve artlara gre mubah, haram ve kfr olmak zere kategoride ele almak mmkndr:

1- Mubah saylan iliki: Kalben sevgi ve muhabbet beslemeksizin insan olmalar hasebiyle dnyev hususlarda zhiren gzel ilikilerde bulunmak ve insan haklarna

saygl davranarak adletle mumele etmek.

2- Haram saylan velyet: Dinlerinin btl olduunu kabul etmekle birlikte akrabalk veya kiisel muhabbet sebebiyle kfirlerle karlkl olarak yardmlamak,

ibirlii yapmak ve onlara mey letmek eklinde ortaya kan velyet, yani dostluktur. te bu durum, kfr gerektirmese de eran yasaklanmtr. Zira bu

erevede birbirleriyle ilikiyi srdrmek, bazen mminlerin onlarn yolunu benimsemesine ve dinlerine rz gstermesine sebep olabilir. Bu da neticede

kendilerini dinlerinden karabilir.

3- Kfr gerektiren velyet: Kfirlerin dinlerini ve yaantlarn benimseyip kalben onlara sevgi ve muhabbet gstermek, mminlerin aleyhine onlara arka kmak,

mminlerin gizli ve mahrem srlarn onlara if edecek ekilde onlar vel/dost edinmektir. Bu, onlarn kfrn tasvip etmek ve ona rz olmak anlamna gelir.

Kfr tasvip ve kfre rz, kfr olduundan, onlarla bu eit velyet/dostluk ilikisi kurmak kfr gerektirir. Ey iman edenler! Benim de dmanm, sizin de

dmannz olanlar dost edinmeyin... Ben sizin gizlediinizi de aa vurduunuzu da bilirim. Sizden kim bunu yaparsa, doru yoldan sapm olur. (60/Mmtehine,

1) Sen, zikrimize iltifat etmeyen ve dnya hayatndan baka bir ey istemeyenlerden yz evir. (53/Necm, 29)

man edenler, btn dnya grlerini ve hayatlarn tanzim edecekleri esaslar Kurandan almalar gerektii gibi; sevgi, muhabbet, buz ve nefret llerini de

Kurandan almak zorundadrlar. Allahn dini, tevhid dini olduuna gre mminin muhabbet ve dostluu, yalnz bu dairenin ierisinde ce reyan etmelidir. Hem

Allah, hem de Onun dmanlarn sevmek, mantk bir elikidir. (7)

Dmanlkta Ar Gidilmemesi, Dman Bir Toplumun Bir Gn Dost Olabilecei: Olur ki A llah sizinle dmanlarnz arasnda yaknda bir dostluk meydana getirir.

Allah, gc (her eye) yetendir, ok balayan, ok merhamet edendir. (60/Mmtehine, 7) Bu yette Allah, dmanlkta ar gidilmemesini, dman birtoplumun, bir gn dost olabileceini bildirmitir. Nitekim Peygamberin ve mslmanlarn can dman olan Mekke ve ev resi mriklerinin ou sonradan slma

girmiler, onlarn ocuklar, Allah yolunda cihad eden mminler olmulardr. Bylece yette belirtilen ilh vaad gereklemitir. Bizim iin de ayn uyar geerlidir

ve ayn netice mmkndr. O yzden mslmanlar, dmanlarna kar ll olmaya, ar dmanlktan saknmaya, adlet ve insafa yneltilir.

Peygamberimiz (s.a.s.) de bu konuda yle buyurur: Sevdiini ll sev; bir gn dmann olabilir. Sevmediine de ll buz et; bir gn dostun olabilir.

(Tirmiz, Birr 60)

7/31/2019 93-V E L _ D O S T

9/30

Kiinin gnah ve hakszlk yapmasna sebep olan her ey, dman saylr. Kii iin en tehlikeli dman ise dost gzken dmandr. Allaha yaklatran her ey

mminin dostu, Haktan uzaklatran her ey de onun dmandr. Mslman, ei ve ocuklaryla ayrca iman kardelii oluturmal ki, onlarla gnlden samimi

ba, candan sevgi olusun.

Dman Yakn Bir Dost Haline Getirmek in Gzel Tavr: yilikle ktlk bir olmaz. Sen (ktl) en gzel bir tavrla nle. O zaman (grrsn ki) seninle

arasnda dmanlk bulunan kimse, sanki yakn bir dost olur. (41/Fusslet, 34) Bu yete gre ktlk, en gzel haslet ne ise onunla nlenmelidir. Bu davran, her

kiinin deil; er kiinin yapabilecei zelliktir: Bu (haslete) ancak sabredenler kavuturulur. Buna ancak (hayrdan) byk pay sahibi olan kimse kavuturulur.

(41/Fusslet, 35) Bu yetlere gre mslmanlarn hareketleri hasene (iyilik), kfirlerinki ise seyyie (ktlk) eklinde nitelendirilir. Fahreddin Rz, ye tte geen

(hayrdan) byk pay sahibi o lan kimseleri, yksek ahlk erdemlere sahip ki iler ola rak anlar ve bu yetlerin, insanlara hakk kabul ettirmeye, onlar

dmanlktan vazgeirmeye ynelik dvet ve irad faliyetlerinde sabr, sevgi ve hogr ile davranmann nemini ortaya koyduunu belirtir (Meftihul-Gayb,

41/Fusslet, 35 yetinin tefsiri).

Hep birlikte Allahn ipine (slma, Kurana) smsk yap n; para lanmayn. Allahn size olan nimetlerini hatrlayn: Hani siz birbirinize dman k iiler idiniz de O,

gnllerinizi birletirmi ve Onun nimeti syesinde karde olmutunuz. Yine siz, bir ate ukurunun tam kenarnda iken oradan da sizi O kurtarmt. te Allah size

yetlerini byle aklar ki doru yolu bulasnz. (3/l-i mrn, 103)

...yilik ve takv (Allahn yasaklarndan saknma) ze rinde yardmlan; gnah ve dmanlk zerine yardmlamayn. Allahtan korkun; nk Allahn cezas

etindir. (5/Mide, 2)

Ey iman edenler Benim de dmanm, siz in de dmannz olanlar dost edinmeyin. Onlar size ge len hakk /gerei inkr etmiken, onla ra sevgi gster iyorsunuz.

Halbuki onlar Rabbiniz olan Allah'a inandnzdan dolay, Peygamberi ve sizi yurdunuzdan karyorlar. Eer siz Benim yolumda savamak ve r zm kazanmak

iin kmsanz, onlara nasl sevgi gsterirsiniz? Oysa Ben sizin gizlediinizi de aa vurduunuzu da bilirim. Sizden kim bunu yaparsa, doru yoldan sapm olur.

ayet onlar sizi ele geirirlerse, size dman kesilecekler, size ellerini ve dillerini ktlkle uzatacaklardr. Zaten inkr edip kfir olmanz istemektedirler.

(60/Mmtehine, 1-2)

Bu yetlerde mminlere hitben hem Allahn, hem de kendilerinin dman olan, Allahtan gelen hakk inkr edenleri dost edinmemeleri, onlara sevgi

beslememeleri; ayet onlar mminlere glip gelseler, yaman dman kesilip elleriyle, dilleriyle mminlere zulmedecekleri ve onlarn inkr etmeleriniisteyecekleri; hirette akrabann veya oluk ocuun bir faydas olmayaca belirtilmektedir.

Hadis-i eriflerde Velyet/Dostluk

Amellerin en faziletlisi Allah iin sevmek, Al lah iin buzetmektir. (Eb Dvud, 3, hadis no: 4599)

Dostunu/sevdiini ll sev; b ir gn dmann olabilir . Sevmediine de ll buz et; bir gn dostun olabilir. (Tirmiz, Birr 60)

man ipinin (kulpunun) en gls, Allah iin dostluk ve Allah iin dmanlk tr. Yine Allah iin sevmek ve Allah iin nefret duyup buzetmektir. (Miktul-

Mesbih, hadis no: 5014; Syt, el-Cmius-Sar, 1/69, Tabern, El-Kebr)

Kii, dostunun dini zeredir. nsan kiminle dostluk kurduuna dikkat etsin! (Tirmiz, Zhd 45 hadis no: 2379; Ahmed bin Hanbel, 16/178)

nsan, dostunun dinindedir. Bundan do lay dost edinecei kiiye dikka t etsin. (Riyzs-Slihn, 1/398)

Ruhlar bir araya getirilmi gruplar gibidir; tanp uyuanla r birleir, uyumayanlar ayrl r. (Buhr, Enbiy, 3; Mslim, Birr 159)

konuda ms lmann kalbi kin tutmaz, hynet etmez: Amellerde ihls, devlet adamlar na nasihat, cemaatten ay rlmama (bn Mce, Mukaddime, 18; Eb

Dvud, lim 10; Tirmiz, lm 7; Ahmed bin Hanbel, 3/225)

nsan, sevdii ile beraberdir. (Mslim, Bir r 161)

Kim, insanlarn kzmas pahas na Allah dost edinmekle Onu rz ederse A llah o kimseyi insanlarn nazarnda yceltir. K im de A llahn gazabna ramen insanlar

rz ederse, ar tk onu Allahn azabndan hibir ekilde kurtarmak mmkn olmaz. (Tirmiz, Zhd 64)

Onlar (Allah'n velleri) yle kimselerdir ki, grldk leri zaman Allah hatrlanr, zikredil ir. (Drrl Mensur, 4/370; naklen Elmall, 4/495).

"Allah bir kulunu sevdimi onun gren gz, iiten kula, tutan eli, yryen aya olur. Bu kul Allah'tan bir ey dilese dilei kabul edilir. Allah'a sndnda da Allah

onu korur. Allah, velsine dman olan kimselere harb iln eder." (Buhr, Rekaik 38; bn Mce, Fiten 16)

Ben, mrik ler arasnda ikamet eden her mslmandan beryim/uzam. Ashb; Niin y Raslallah? diye sorunca, yle buyurdu: nk o ikis inin atei

birbirini grmez. (Eb Dvud, III/45, hadis no: 2645)

Kim bir mrikle ittifak yapar ve onunla birlik te ikamet ederse, o da onun gib idir. (Eb Dvud, III/93, hadis no: 2787)

Sakn zanna yer vermeyin; zira zan, szlerin en ya landr. Tecesss etmeyin (gizli kusurlar a ratrmayn), rekabet etmey in, hasetlemeyin, birb irinize

buzetmeyin, birbirinize srt evirmey in. Ey Allahn kullar, Allahn emrettii ekilde karde olun. Mslman mslmann kardeidir. Ona zulmetmez, onu mahrum

brakmaz, onu tahrik etmez. Kiiye ktlk olarak, mslman kardeini hakir grmesi yeterlidir. Her mslmann can, mal, kan ve rz dier mslmanlara

haramdr. Allah sizin sret ve kalplarnza bakmaz, fakat kalplerinize ve amellerinize bakar. Sakn ha, birbirinizin sat zerine sat yapmayn. Ey Allahn kullar

karde olun. Bir mslmann kardeine gnden fazla ksmesi hell olmaz. (Buhr, Nikh 45, Edeb 57, 58, Feriz 2; Mslim, Birr 28-34; Eb Dvud, Edeb 40;

Tirmiz, Birr 18)

Mslmann mslman zerindek i hakk betir. Se lmn a lmak, hasta ziyaretine gitmek, cenzesine katlmak, dvetine icbe t etmek, aksrnca yerhamukelllah

7/31/2019 93-V E L _ D O S T

10/30

7/31/2019 93-V E L _ D O S T

11/30

olmal.) Bat dnyasnn ve zellikle ABDnin dostluu dmanl yok, karlar, lke menfaatleri vardr. Ama, bununla beraber, onlar bizden ve hatta onlardan iyi

tanyan Rabbimizin hkm: Onlarn milletine/dinine uymadka yahdiler de hristiyanlar da senden asla rz olmayacaklardr. (2/Bakara, 120). Baty rnek

almaya alt halde ne batl olabilen ne doulu kalabilen lkelerdeki dostluk-dmanlk anlay da kaypak m kaypaktr. Tarih kitaplarna bile bu renksiz ve

kimliksiz bak yansr. Dmanlar, lkeyi igal etti, dmanlar unlar yapt... Ama, dmanlarn kim olduu net deildir. Kurtarclar, lkeyi dmanlardan

kurtardlarsa, dmanlarn igal ettiinde uygulayacaklar kanun, ahlk, eitim vb. icraat niye onlardan daha kat ve baskc ekilde uygulanr ve slm birinci

tehlike ve byk dman iln edilir? Bu k imliksiz yaklam, hangi lkelerle dost, hangileriyle dman olunduu belli olmayacak zikzaklar izen tavrlar getirir...

Irk milliyetilere gre dostluun lsn kan belirleyecektir. Dman da baka rklardr: Trke Trkten baka dost yoktur!, her ey Trk iin, Trke gre,

Trk tarafndan!, Tanr Trk korusun!

Mmin iin l nettir: Allah iin sevgi, Allah iin buz; Allah iin dostluk ve Allah iin dmanlk. Dost, gerek Velye, lmsz Dosta bizi yaklatran; dman da,

bizi Ondan uzaklatrandr. Allah gerek anlamda tek dost kabul eden, hi Onun dmanlarn, Ona dost olamayanlar sevebilir mi?! Ey iman edenler! S izden

kim dininden dnerse (bilsin ki) Allah, sevdii ve kendisini seven, mminlere kar alak gnll (efkatli), kfirlere kar onurlu ve zorlu bir toplum getirecektir.

(Bunlar) Allah yolunda cihad ederler ve hibir knayann knamasndan korkmazlar (hi kimsenin knamasna aldrmazlar). Bu, Allahn dilediine verdii ltfudur.

Allahn ltfu ve ilmi genitir. (5/Mide, 54) Muhammed Allahn rasl/elisidir. Beraber inde bulunanlar da kfirlere kar etin (iddetli), kendi aralarnda ise

merhametlidirler... (48/Fetih, 29)

Gnmz mslmanlarnn nemli bir kesimi, dostluk ve dmanlktaki ly unutup farkl grteki mslmanlara dman gibi dav ranp onlar itiyor; kendilerine

imdilik dokunmayan lml kabul ettikleri kfirlere sempati besleyerek dost gibi yaklaabiliyor. ctihad yorumlar ve greceli dorular, grup taassubundan dolay

mutlak doru kabul edilip farkl mslmanlara dmanca tavrlar, iddetli eletiriler, hatta haksz tekfirler ve onlarla dostlua tenezzl etmemeye varan

banazlklar sergilenebiliyor. Btn mslmanlarla samimi olmayabiliriz; ama samimi olduklarmz, mutlaka samimi mslmanlardan olmal. Btn kfirlerle

ilikimizi koparmayabiliriz, ama onlarla gnl dostu olmamz onlardan olmak, onlarn dinine girmek kabul edilmeli. Dost, imandatr, gnldatr, fikirdatr nk.

Kii, dostunun dini zeredir. (Tirmiz, Zhd 45; Ahmed bin Hanbel, 16/178).

Ve dostluk, sevgi kuru bir iddia deildir. Allah'a dost olmak, Allah sevmek, davranla isbatlanmadka, kuru bir iddiadan, insan kurtarmayan bir avuntudan

ibarettir. Allahla ve mslmanlarla dost olduumuzu, dillendirmekten te davranmzla gstermeliyiz. Raslm! De ki: Eer Allah seviyorsanz bana uyun k i,

Allah da sizi sevsin ve gnahlarnz balasn. (3/l-i mrn, 31) Dmanlk da dostluk da; bedeli olan, ispatlanmas gereken bir ballk ya da red; iliki veya

balar koparmaktr. Allah size iman sevdirmi ve onu gnllerinize sslemi, sindirmitir. Kfr, fsk ve isyan da size irkin gstermitir. te doru yoldaolanlar bunlardr. (49/Hucurt, 7) Hep birlikte Allahn ipine (Kurana, slma) smsk yapn; paralanmayn. Allahn size olan nimetini hatrlayn: Hani siz

birbirinize dman kiiler idiniz de O, gnllerinizi birletirmiti ve Onun nimeti syesinde karde olmutunuz. Yine siz bir ate ukurunun tam kenarnda iken

oradan da sizi O kurtarmt. (3/li- mrn, 103)

Sevgi ve dostluun gerekleri vardr. Bunlar yle sayabiliriz: Allah iin yardm, ikram, sayg, gerek kalple ve gerek d grn ve tavrlarla kiinin sevdiiyle

beraber olmas. Hayatn zorluklarna ve kfirlerin basklarna kar ona destek olup moral ve rmek, onu kfre ve k firlere kar gl ve hkim klmak, zntsne

ve sevincine ortak olmak. Allah sevmek ve Allahla dost olmak demek; Allahn dostlarn sevmek, onlara yardmc olmak, onlarn yannda yer almak, Allahn

dinine yardm etmek demektir.

Kii, dostunun dini zeredir. nsan kiminle dostluk kurduuna dikkat etsin! (Tirmiz, Zhd hadis no: 2379; Ahmed bin Hanbel, 16/178)

Kuran, dostluklar ve dostlar ikiye ayrr: Allahn dostlar ve eytann dostlar. Her insan, bu iki snftan birine mensuptur. Allahn velsi/dostu, yani evliyullah

ol(a)mayan, mutlaka eytann velsi/dostu, yani evliyu-eytan dr; nc bir grup yoktur. Allah iman edenlerin velsi (dostu ve yardmcs)dr. Onlar kfrn

karanlklarndan (kurtarp iman) nr(un)a karr. Kfredenlerin dostlar ise tuttur. O da onlar (insan ftratlar olan slmn) nrundan (ayrp) karanlklara

karr. te onlar ate ashbdr (cehennemliktir). Onlar orada (bir daha kmamak zere) ebed kalcdrlar. (2/Bakara, 257) man edenler Allah yolundasavarlar. Kfir olanlar da tut yolunda savarlar. (Ey mminler!) siz eytann evliys (velleri, dost ve yandalar, ordusu olan kfirlerle) savan. phesiz

eytann hilesi zayftr. (4/Nis, 76)

Eer onlar Allaha, Peygamber e ve ona indiri lene iman etmi olsalard, onlar (mrik , kfir, hr istiyan, yahdi ve mnfklar ) dost edinmezlerdi. Fakat onlarn

ou fsktr, yoldan kmlardr. (5/Mide, 81) ...inizden onlar dost tutanlar, onlardandr! (5/Mide, 51) Kfirleri dost kabul etmek, iman ile elimektedir.

Hem iman, hem de onlar dost edinme olay, ikisi beraber bir kalpte toplanamazlar. man, onlar dost edinmemeyi gerektirmektedir. Dmanlk ve dostluun

imanla ilgisi deerlendirilmediinden, bugn mslmanlarn ounluu asndan dost-dman karm, dmanlarnn oyununa gelen mslman ynlar, bunca

zararlarna ramen hl Allahn dmanlarnn ve kendisinin dman olmas gerekenlerin yardmcs, destekleyicisi, emrindeki memuru, hizmetisi, kulu-klesi,

askeri... olabilmektedir. Mslmanm! diyen nice insan, kfirlerin koyduu kfr kanunlarna, onlarn ortaya att felsef dnce ve dnya grlerine,

ideolojilerine sevgi besleyebilmekte, onlara gnl rzsyla uyup teslim olabilmekteler. Hanmlarn, kfirlerin hanmlarna benzetebilmekte, onlar gibi giyinmelerini

(soyunmalarn) ilericilik ve adalk kabul edebilmekteler. Allah ve Raslyle sava demek olan fiz (2/Bakara, 279) olmakszn ticar hayat

dnememekteler...

Baz kfirlere, dost olmann tesinde, hatta hayranlk duyanlar, destekleyip alklayanlar, onlar vel kabul ederek seip ibana ge tiren, yetki verenler, onlarn

izini takip eden, itaat eden, onlar rnek alanlara ne demeli!? Keler deliine girseler bile onlara imrenip taklit etmeye alan, onlar model kabul edip modalarna

uyanlara nasl bir sfat bulmal!?

(nanta ve amelde) Bizden bakasna benzeyen Bizden dei ldir. (Tirmiz , hadis no: 2696; Miktul-Mesbih, hadis no: 5347) diyen Rasln onla r reddettiini,

daha dorusu onlarn bu dav ranlaryla Rasln yolunu reddetmi olduklarn grmek zorundayz. Bu tesbit, chil mslmanlar dlayp tekfir etmek, onlar kendi

hallerine terketmek iin deil; muhtaplarmz tanmak, hastal tehis edip tedavi iin bize ok eyler dtn, grevimizin ve sorumluluumuzun ok byk

olduunu kabullenmek iin olmal. Bu deerlendirme, konum tesbiti asndan nemli; evremizde bize ve yaknlarmza da sirye t etme ihtimali olan bulac irk

mikroplarnn tannmas ve tedbir alnmas iin...

Gerek mmin, slm ahsiyetini ve mslman kimliini yce ve aziz tanmak, btn kfirleri ve mnfklar zell/aalk bilmek; bu sebeple onlara kar onurlu

ve zorlu olmak mecbriyetindedir. zzet (ycelik, kuvvet ve hkimiyet) yalnz Allahn, Onun Peygamberinin ve gerek mminlerindir. Ne var ki, mnfklar bu

gerei bilmez, anlayamazlar. (63/Mnfkn, 8) Mmin, slm ahsiyetinin yceliine inanmak zorunda olduu gibi, btn kfirlerin aalk olduklarna,

hayvanlardan daha sapk ve pislik olduklarna inanmakla da ykmldr. (Ey Peygamber !) Sen onlarn ounluunu (Hakk) dinler, akllarn kullanr m sanrsn?

Onlar ancak hayvanlar gibidirler; hatta yolca daha da sapktrlar. (25/Furkan, 44) Ey iman edenler! Mrikler ancak bir pisliktir... (9/Tevbe, 28)

Allah'a ve hire t gnne iman eden bir toplumun -babalar , oullar, karde leri, yahut akraba lar da olsa- Allaha ve Raslne dman olanlarla dostluk ettiini

gremezsin. te onlarn kalbine Allah, iman yazm ve katndan bir ruh ile onlar desteklemitir. Onlar ilerinden rmaklar akan cennetlere sokacak, orada ebed

kalacaklardr. Allah onlardan rz olmu, onlar da Allahtan honut olmulardr. te onlar, hizbullahtr, Allahn tarafnda olanlardr. y i bilin ki, kurtulua erecekler

de sadece Allahn tarafnda olanlardr. (58/Mcdele, 22) Bu yet-i kerime, Allah taraftarlaryla eytan yandalar arasnda tam ve kesin bir ayrln olmas

gerektiini ortaya koymu oluyor. Mminin her trl czibeden ve her eit tarafgirlikten syrlarak mslmanlarn safnda yer almas, bir tek kulpa sarlmas ve bir

tek ipe balanmas gerek ir. slmn olduu yerde rklk, nesebcilik, akraba savunuculuu, aile asabiyeti ve yaknlk dvs yok; vatan, cins, asabiyet ve

7/31/2019 93-V E L _ D O S T

12/30

kavmiyetilik, blgecilik vb. bir ey yok. Allahn istedii eylerin dnda hibir eyi tabulatrmak yok. Sadece ve sadece akde ve onun bayra altnda durmak

vardr.

Kfirlerle dostluk kurmann tehlikesi btn mslmanlaradr. Byle btn mslmanlara zarar getiren bir olay, bir kimsenin sadece kendisinin kfir olmasndan da

byk bir tehlike ortaya koyar . Birinin zarar, topyekn mslmanlara iken, dierinin sadece kendisinedir. Kfirlere kar olan dostluun zellikleri unlardr:

Kfirlerin kfrne rz gstermek, onlar tekfir etmemek, onlarn btl dnya grlerini tasdik etmek, onlar vel, yani dost ve ynetici olarak kabul e tmek, onlar

ibana geirmek, onlar sevmek, onlara uyup itaat etmek. te btn bunlar, kiinin kfirleri dost kabul ettiini, yetkisini onlara verdiini gstermektedir. Kii,

dostluk, sevgi ve rzy kfirlere gsterirse, bu kfr gerektirir. ayet sevgi ve rz, mminlere kar ise, bu da imann gereidir.

man, kabul etmeye ve szlemeye dayal bir dostluk simgesidir. Bunun neticesi de Yaratcya teslim olmaktr. Bu teslimiyet, ahd, msak ve ve l kavramlar yla

ifade edilir. nsan, dostunu ve dmann tanmak zorundadr. Hz. dem ve Havvya , yaratldklar ilk zamanlarda Allah dmanlarn tantt, onlar uyard.

Muhakkak bu (blis) sana ve zevcene dmandr. Sak n sizi cennetten karmasn; sonra zahmet eke rsin. nk senin ackmaman ve plak ka lmaman ancakburada mmkndr ve sen burada susamazsn ve scaktan bunalmazsn. (20/Th, 117-119) nsann ilk yanl, dmann dost zannetmesiyle oldu; nsann

cenneti kaybetmesinin sebebi, dmanna kar tedbir almay, onun hile ve tuzaklarna kanmasdr. B rakn insan, hayvanlar bile dmanlarn bilir; kendisini ve

neslini dmanndan korumaya alr. Bir tavuk, zellikle yavrusunu dmanndan saknmak iin, nasl fedkrlk ve kahramanlk yapar, gzleyenler bilir.

Dostluk-dmanlk konusunda hatrmzdan karmamamz gereken zelliklerden biri de, gvurun atna binen, onun klcn kuanr atasznn ve bugn yardm

alan, yarn emir a lr veczesinin gerekleridir. Hrsz yakaladmz zannederken, hrsz tarafndan yakalanan konumuna dmemeli, ava giderken kendimiz

avlanmamak iin tedbirler almalyz.

Vellii Gerekli Olanlar: Mslmanlar Allah, Onun elisini ve mminleri vel/dost olarak bilmek zorundadrlar. Allah, Peygamberi ve mminleri vel edinenler

hizbullah/Allah taraftar nvnn kazanrlar ve onlar phesiz btl taraftarlarna kar stn gelirler . Velyet gereini anlam olan iman sahibi k imse, gerek ve

deimez vel olarak Allah tanr (3/l-i mrn, 68). Bu uura eren bir mmin, Allahn dndaki kimselerle kuraca dostlukta hareket noktas Allaha ait vellik

lsdr. Yani o, Allaha ve l olanlarla velilik ban kurar, ama Allahn dmanlarna vel gzyle bakamaz.

Kuran, mminlerin dostlarn (vellerini) yle aklyor: Sizin velniz, ancak Allah, (Onun) Rasl, ruk ediciler olarak namaz klan ve zekt veren

mminlerdir. (5 Mide, 55) Velyet, her eyden nce bir iman, duygu ve birbirine destek olma beraberliidir. Bundan dolay btn mslmanlar karlkl velolmak durumundadrlar. Bunun ilk rneini sahbe toplumunda gryoruz. man edip Allah iin hicret eden Muhcirler ile onlara yardm eden Ensar birbirlerinin

velsidirler (8/Enfl, 72).

Mmin erkekler ve mmin kadnlar, birbirle rinin velisidirler . yilii (ma rfu) emrederler, ktlkten (mnkerden) alkor lar, namaz kla rlar, zekt verirler , Allaha

ve Raslne itaat ederler. te Allah onlara rahmet edecektir. Allah daima Azizdir (stndr), Hakimdir (hkm ve hikmet sahibidir). (9/Tevbe, 71) Mslmanlar

nerede olurlarsa olsunlar, slm ihlsla yaayan takv sahibi mminlerle veli/dost olmak zorundadrlar. Bu tavr imann gereidir.

Vel Edinilmesi Yasak Olanlar: Allah brakp, ya da Onun yannda zellikle kendisine kulluk yapma anlamnda veller (putlar) bulmak ciz deildir. Byle yapanlar

Allaha irk komu olurlar. Allahtan bakalarn vel (dost-yardmc) tutanlarn hali rmcein yuvasnn durumuna benzer. rmcein yuvas hem ok zayftr hem

de emniyetli deildir (29/Ankebt, 41). Mslmanlar da insanlardan bazlarn veli (dost-yardmc) edinemezler. nk Rabbimiz mslmanlarla dier insanlar

arasnda olmas gereken velyetin snrlarn iziyor, mminlere kimden fayda, kimden de zarar geleceini haber ve riyor.

Kuran, slma kar mcdele eden ve mslmanlara dmanlk besleyen kitap ehlinin vel/dost ve srda edinilmesini yasaklyor (5/Mide, 80-82). Ey iman

edenler! Sizden nce kendilerine kitap verilenlerden dininizi alay ve oyun (konusu) edinenleri ve kfirleri vel olarak tutmayn. Ve eer inanyorsanz, Allahtanittika edin (korkup saknn). (5/Mide, 57) Ey iman edenler! Yahdileri ve hristiyanlar vel edinmeyin, onlar birbirlerinin velleridir. Sizden kim onlar vel edinirse

o da onlardandr. (5/Maide, 51)

Mslmanlar, kendi din kardelerini brakp Kurann kafir dedii kimseleri vel/dost edinemezler (3/l-i mrn, 28; 18/Kehf, 102 vd.). Hatta mminler, kfr

imana tercih eden, slmdan yz eviren ana babalar bile olsa onlar vel edinemezler (9/Tevbe, 23) Ey iman edenler! Mminleri brakp kfirleri veller

edinmeyin. Kendi aleyhinize Allahtan apak olan kesin bir delil vermek ister misiniz? (4/Nis, 144)

Kuran, eytann da vel edinilmesini yasaklyor. Onu vel edinen phesiz byk zarara urar (4/Nis, 119). Onu vel edinenler Kymet gnnde ondan baka vel

(yardmc) bulamazlar (16/Nahl, 63). eytan ancak iman etmeyenlerin velsidir (7/Arf, 27). stelik eytanlar kendi vellerine (dostlarna) mminlerle mcdele

etsinler diye telkinde bulunurlar. Mminler, eytanlarn dostlarna itaat ederlerse mriklerden olurlar (6/Enm, 121).

Hi bir faydas ve zarar olmayan putlar vel haline getiren mrikler byk bir yanlg ierisindedirler (13/Rad, 16). Putlar vel edinenler, onlarn efaatlerini,

yardmlarn ve desteklerini beklerler (22/Hacc, 13; 39/Zmer, 3). Buradan hareketle denilebilir ki, putlardan ilh yardm, destek ve sevgi, yaknlk ve iyilik

beklemek, onlar tanr haline getirmenin gstergesidir. Allaha Ve l denilmesi, tpk Ona Rab denilmesi gibidir. nk ilh yardm, destek, dostluk, yaknlk ancak

Ondan gelir, O, btn insanlarn ilerinin velsidir. Bu anlamda velye t hakk sadece Onundur.

Tapnlmak iin uydurulan tanrlar, ya da kendini tanr yerine koyan, Allahn hkmleri yerine kendi ilkelerini uygulayan tutlara veli/dost gzyle baklamaz.

Allah, mminle rin velsidir (dostu ve yardmcsdr). Onlar ka ranlkla rdan nra kar r. Kfredenler in velleri ise tuttur. O da onlar nrdan karanlklara karr .

te onlar atein (cehennemin) arkadadrlar, orada devaml kalcdrlar. (2/Bakara, 257)

Allahn gazap ettii topluluklarla da velyet ba kurulamaz. nk onlar yaptklar byk hatalarla yoldan kmlardr ve Allahn gazabn hak etmilerdir

(6/Mmtehne, 13; 58/Mcdele, 14-15). Mslmanlarn dman olduklar gibi, Yce Allahn ve Onun dininin de dman olan mrik kimselere vel olunmaz. Allah

rzas iin yola km mminler, haktan ayrlm bu gibilere vel/dost gzyle bakamazlar (60/Mmtehne, 1-2). Dinde iki yzl davranan mnfklar da

mslmanlara vel olamazlar. Mminler, evrelerinde mnfklarn zararl faaliyetlerini grdkleri, onlarn mslmanlar aldatp kar saladklarn bildikleri halde

onlar vel/dost edinemezler. Toplumun velyetini, yani ynetim yetkisini bu iki dinli kimselere emanet edemezler (4/Nis, 88-91).

Farsada seven, sevgili, yr anlamndaki dost kelimesinden dilimize geen dostluk, slm literatrde sadkat, uhuvvet, meveddet, sohbet gibi deiik

kelimelerle ifade edilmi, ayrca vel ve rafk kelimeleri baka anlamlar yannda, dost mnsnda da kullanlmtr. Kurn- Kerimde bu anlamda en ok geen

kelime, veldir. nsanlar arasndaki samimiyet ve sevgiye dayal ballk haline dostluk diyoruz. Kurn- Kerimde dostluk, btn mminlerin iar ve zelliiolarak gsterilir: Mmin erkekler ve mmin hanmlar birbirlerinin dostudurlar. (9/Tevbe, 71). Dostluk, ancak Allah iindir. slm d bir gye iin dostluk

kurulmamaldr. Sizin dostunuz Allah, Onun elisi (Hz. Muhammed) ve iman edenlerdir. (5/Mide, 55) Dostluklarn kurulmasnda kan ba yer ine inan birliinin

esas alnmas gerekir: Ey iman edenler! Eer iman ye rine kfr beenip tercih etmilerse babalarnz ve kardelerinizi bile vel/dost kabul etmeyin. Sizden kim

onlar dost edinirse, ite onlar zlimlerin kendileridir. (9/Tevbe, 23)

Allahn iman edenlerin dostu olduunu bildiren yetlerin ounda vel kelimesinden sonra nasr, ef, vaak, hamd , mrid gibi sfatlara veya benzer

7/31/2019 93-V E L _ D O S T

13/30

mnlar ihtiv eden ifadelere yer ver ilerek dostun sevdii iin bir yardmc, koruyucu, kurtarc, yceltici, iyilie yneltici olmas, bu ekilde dostluun sevgiye

dayanmas ve pratik ahlk sonular dourmas gerektiine iaret edilmitir. Mminlerin karde olduu (49/Hucurt, 10), vaktiyle onlar birbirine dman iken

Allahn gnllerini kaynatrmasyla dost ve karde olduklarn (3/l-i mrn, 103) bildiren yetler de geni kapsaml dostluun nemini anlatmaktadr.

Kurn- Kerimde yine dostluk anlamnda kullanlan hulle kelimesi, szlklerde genellikle kalbin derinliklerine nfuz ederek kkleen engin dostluk eklinde

aklanmaktadr. Allahn Hz. brhimi dost (hall) edindiini (4/Nis, 125), hirette zlimlerin keke falan dost edinmeseydim! (25/Furkan, 28) eklindeki

pimanln anlatan yetlere gre hulle kelimesi, ilgili dier terimlerden daha dar kapsaml, fakat daha iten, gl bir dostluu ifade etmektedir.

Hadis-i erifteki Kii, dostunun (hall) dini zeredir. (Tirmiz, Zhd 45, hadis no: 2379; Ahmed bin Hanbel, 16/178) ifadesi, dostluun ancak ahlk, psikolojik vb.

ynlerden uyuabilenler arasnda kurulabilecei eklindeki grn zl bir ifadesidir. nsanlarn farkl tabiat ve karakterlerde yaratlm olmasnn bu uyuma ve

kaynamadaki roln belirten Ruhlar bir araya getirilmi gruplar gibidir; tanp uyuanlar birleir, uyumayanlar ayrlr. (Buhr, Enbiy, 3; Mslim, Birr 159)

melindeki hadis, dikkat ekicidir. (8)

Kuran, kfirleri dost edinmeyi yasaklar: Mminler, mminleri brakp da kfirleri dost edinmesinler. Kim byle yaparsa Allahtan iliii kesilmi olur, artk

Allahtan hibir ey beklemesin. Ancak onlardan (kfirlerden gelebilecek tehlikelerden) saknma haliniz (takyye) bakadr. A llah, kendisine kar (gelmekten) sizi

sakndryor. Dn, yalnzca Onadr. De ki: inizdekileri gizleseniz de, aa vursanz da Allah onu bilir. Gklerde ve yerde olanlar da bilir. Allah her eye gc

yetendir. (3/l-i mrn, 28-29) Mfessir Beyzav, bu yetin tefsirinde yle diyor: Eer ka lplerinizde kfirlere kar bir sevgi ve dostluk meyli varsa, onu

saklasanz da, aa vursanz da Allah bilir. Zira gklerde ve yerde olan her eyi bilen Allah, elbette sizin gizlinizi de ikrnz da bilir. Ayrca O, kfirlere dost

olmanz yasaklamasna ramen, yine de siz bundan vazgemezseniz, sizi cezalandrmaya da kadirdir. Ksaca, Onun muttal olmad ve cezalandrmaya gcnn

yetmedii hibir ktlk ve isyan bulunmadna gre, Onun emrine si olmak cretini gstermeyin.

Allah dmanlarn sevmek, mmine yakmaz; zaten kfirler de mminleri sevmezler: Ey iman edenler! Sizden olmayan dost, srda edinmeyin. Onlar sizi

artmaktan, size fenlk etmekten geri ka lmazlar. Skntya dmenizi isterler. fkeleri azlarndan tamaktadr; snelerinin gizledii (ilerinde sakladklar

dmanlklar) ise daha byktr. Size yetlerimizi akladk, eer dnrseniz. (3/l-i mrn, 118) Kfirler de birbirlerinin dostudurlar. (8/Enfl, 73).

Mminler, birbirlerine kzp da kfirlere ynelemezler: Ey iman edenler! Mminleri brakp da, kfirleri dost edinmeyin. (4/Nis, 144) Peygamber Efendimiz de

yle buyurmutur: nsan, dostunun dinindedir. Bundan dolay dost edinecei kiiye dikkat etsin. (Riyzs-Slihn, 1/398) nsan, sevdii ile beraberdir.

(Mslim, Birr 161) Mminler birbirleriyle dostluk yapmazlarsa ne olur?: Kfirler, inkr edenler birbirlerinin dostlardr. Eer siz a ranzda dost olmazsanzyeryznde byk fesat/kargaa, byk bozgun ve fitne kar. (8/Enfl, 73)

Dnya hayatnda her insann onunla samimi olaca, duygularn paylaaca, sevecei ve sev ilecei, gr birliinde bulunaca dostlara ihtiyac vardr. Dostluklar,

Allah rzs iin ve karsz olursa srekli olur. Bir mminin genel olarak btn mminlere dostluk gstermesi gerekir. Ayrca, fert olarak her mminin en ok

sevdii, baland dostlar, arkadalar da bulunur. Hz. Muhammed (s.a.s.) ile Hz. Eb Bekir arasndaki dostluk gibi...

slm dostluk kavram, batl hayat tarzndaki dostluk kavramndan apayrdr. nk bu dostluk, yzeysel bir dostluk olmayp sorumluluk, ahde vef, kendisi iin

istediini kardei iin de istemek gibi derin mnlara sahiptir. Kurn- Kerim ve lyet kelimesi ile dostluu, kmil anlamda tek kelimede zikreder. Dostluk, velyetin

izahdr ve mslmanlar ve lyeti mslmanlara verirler. Bunun anlam, dostluun getirdii btn madd ve mnev sorumluluktur, birlikteliktir, yardmdr, sevgidir,

kardeliktir.

Dostluun ikikad, amel ve ahlk ynleri va rdr. Dostluun itikad ynlerini, mslmanlarn tevhid anlay belirler. Amel olarak, mslmanlarn birbirini sevmesi

ve birliktelik oluturmalar zorunludur. Cemaat, Allahn rahmetine, rzsna, af ve mafiretine, dnya ve hiret mutluluuna sebep olur. Ayrlk ise, yzleri ka rartr,

Allahn azabn artrr. Raslullah (s.a.s.) yle buyurur: konuda mslmann kalbi kin tutmaz, hynet etmez: Amellerde ihls, devlet adamlarna nasihat,

cemaatten ayrlmama (bn Mce, Mukaddime, 18; Eb Dvud, lim 10; Tirmiz, lm 7; Ahmed bin Hanbel, 3/225) Mslmann sorumlu olduu haklar ikidir: Allah

haklar, kul haklar. Bunlar birbiriyle iiedir. Dostluun temeli sevgiye dayanr. Hi kimse Allahtan baka bir ey i gerek ve mutlak anlamda sevemez ve Ondan

bakasn mevl ve dost edinemez. Dost olarak Allah yeter. Mminler birbirlerini Allah rzs iin severler.

Kul, Allahtan bakasna gvenirse, sonunda zararl kar . Kim bir insan bir stnlnden, mevkiinden, gzelliinden, asletinden veya zenginliinden dolay

seviyorsa, bu sevgi kar amaldr. Yaplanlar Allah rzs iin olmaynca mutlaka bir kar iindir ve bu, insan ktlklere srkler. Hz. Peygamber (s.a.s.):

Zengine zenginlii iin sayg duyan kimsenin dininin te biri (dier rivyette, te ik isi) gider. buyurmutur. O halde mminle r, en gze l ahlk zere olan

Raslullah her insandan daha ok sevmedike tam mmin olamazlar. Bakalarna bel balayan zarardadr. Allahn houna gitmeyeceini bildii halde insanlara

irin gzkmeye almak imann zayflndandr.

Allah, slih kullarn dost edinir. Kim, insanlarn kzmas pahasna Allah dost edinmekle Onu rz ederse Allah o kimseyi insanlarn nazarnda yceltir. Kim de

Allahn gazabna ramen insanlar rz ederse , artk onu Allahn azabndan hibir ekilde kurtarmak mmkn olmaz. (Tirmiz, Zhd 64) Demek ki, dostluun

itikad temeli budur. Bazen insanlar birbirlerine kar haksz ve zlim olurlar.

Ancak bu eytan, dostlarn korkulu gsteriyor. (3/l-i mrn, 175) eytana uyanlar dmanla dostluk kurar ve mnfk o lur. Oysa, dostluk iin lmek de vardr:Nice peygamber ler var ki, berabe rlerinde rabbnler sava yaptlar da balarna gelenlerden dolay gevemedi ler, gszlk gstermediler, boyun emediler. (3/

l-i mrn, 146)

Cemaat dostluu konusunda nemli bir konu da, isim sorunudur. Mslmann slmdan baka bir kimlii, mslmandan baka bir ad yoktur. simlendirmeler

sebebiyle dostluk gstermek veya dmanlk yapmak mslmana yakmaz. stnlk, ncelikle takv ile ile olduu gibi, Allah Kuranda mslman, mmin,

Allahn kulla r diye ad vermitir. Bir baka deyile , mslmanlarn cehle tleri yznden meydana getirdikler i ad sorunu; mezhebe, tbi olunan imama, rka,

ndere, ideolojilere gre insanlar dost-dman diye ayrma sorunudur. Ad mslman olmayan hibir inan ve dnce akmyla dostluk kurulmaz; dostluk ancak

akde ve inan birliinde szkonusudur.

Mminlerin iinde nefsine uyan yle kimseler vardr ki, az bir menfaat karlnda mriklere mey lederler. Mrikler, Hz. Muhammed (s.a.s.) ile byle czip

dnyev tekliflerle dostluk kurmak istemilerdi de Allah onu korumutu: Onlar seni sana vahyettiimizden evirip baka eyi uydurmay ve Bize atfetmeyi istediler

ki, o zaman seni z dost edineceklerdi. Biz seni salamlatrmam olsaydk, sen belki onlara biraz meyledecektin. (17/sr, 73-74)

Mriklerin bu metodu, her zaman slm dvetilerine uygulanmaktadr. Onlar, her zaman slm dvetilerine nfuz edip yolundan saptrmaya, dvnn kuvvetinibozmaya alrlar. eytan birok mmini bu yolla avlar ve bazlar rahata kendilerini aldatarak mriklerin dostluuna yanar. Ne yazk ki tevhidden ok

uzaklarda bulunan ada mslmanlar, kfirler tek tek avlayarak slm mmetini tmyle paralamlardr. Mslman, kimle dostluk edecektir? Gerek

dostum! diye hakikaten gsterebilecei kim veya kimler olabilir? Kurn- Kerimin hakiki dostun Allah olduunu belirtmesi, bu dostluun erevesini kesin olarak

belirlemitir. (9)

Bugn insanlar eliyle retilen fikir ve dnce sistemleri, dzenler, eitim ve evre ar tlar gibi insanlar derinden etkileyen aralar, Allah ve Raslne sava am

7/31/2019 93-V E L _ D O S T

14/30

durumdadr. Eitim ve retim, dnce sistemleri, fikir akmlar, rklk, beer ideolojiler, misyoner faliyetleri, dinsizlik propagandalar, Darwinizm, materyalizm,

sosyalizm, siyonizm, hmanizm, laiklik, zgrlk anlay, sanat faliyetleri, sinema, tiyatro, medya, iln ve reklm aralar, dnya grleri, futbol ve mzik

tutsakl, kapitalizm ve tketim alkanlklar, insanlar ftratlarndan ve Allahn dostu olma zelliklerinden syrmak iin en dehetli silhlar ve eytan aralar

olarak kullanlyor. Bu kadar ok ynl ate altnda kalan savunmasz, chil ve her eyden nemlisi kmil imandan mahrum brak lan halk, elbette Allah'a dostlua

giden yolu bulamyor, bilinsiz de olsa eytann dostluuna meylediyor.

L ilhe illllah diyen bir mslmann, slm akdesi ile elien her trl fikir ve ak mdan uzaklamas, Allahn indirdiine aykr her kanun, yasa, nizam, tzk,

dzenleme ve dzenden uzak olduunu aka bildirmesi ve yaayyla gstermesi gerekir ki, gerekten tm ilhlar reddetmi olsun. Pyegamberin amcas Hz.

Abbasn dedii gibi, l ilhe illllah diyen kimse, bu szyle btn (kfir) dnyaya sava am olduunu bilmelidir. Kfirler btn gleriyle slma ve gerek

mslmanlara saldrrken, mslmann gndelik ilerle urap sava olmamas dnlebilir mi? man edenler A llah yolunda savarlar, kfirler ise tut (btl

dvlar ve eytan) yolunda savarlar. O halde ey tann dostlarna kar savan; phe yok ki ey tann dzeni ve tuza zayftr. (4/Nis, 76) ada mslmann

yle bir derdi yok. O iiyle, ayla ve key fiyle megul. Bahneler de ok: mknlarmz yok, talar da bal... Filistinli ocuklardan renin bal talar koparp

frlatmann yolunu, imann en byk imkn olduunu, Allahn tarafn seenin direniini...

Bugn mslmanlarn kfirler arasnda bir selin iindeki kpk ve er-p gibi olmasnn temel sebeplerinin banda, dman edinmeleri gereken kfirleri dost

kabul etmeleri yatmaktadr. Dnyada izzetin, onurun, devletin; hirette cennetin bedeli, Allah ve Allah taraftarlarn dost; eytan ve eytann asker lerini dman

kabul etmek ve dostluk ve dmanln ispatlayacak davranlarda bulunmaktr.

Velyetin Siyas Grntleri

Kuran, vellii kan ve soy bana deil, iman bana balar. Yakn ve uzak akrabayla kurulacak olan iman ve velye t ba, onlar arasndaki dostluk ve sevgi

atmosferi oluturacaktr. slm, mminleri hangi renkten, hangi lkeden ve hangi soydan olurlarsa olsunlar, vel iln eder. Onlarn birbirleri zerinde velyet

haklar vardr. Onlar bu hakkn bir iman borcu olarak almaktadrlar. Bilindii gibi mutlak velyet yetkisi Allaha aittir. Onun Rasl Muhammed (s.a.s.) de,mminlere kendi z nefislerinden daha evldr, dostluk ve yardm bak mndan daha yakndr. Peygamberimiz (s.a.s.), btn mminlerin ncelikli velsidir. O,

mminler zerindeki bu velyet hakkn, peygamberlik grevini yerine getirerek, mminleri ird ederek, onlara doru yolu gstererek kullanr.

Birbirlerinin velsi olan mminlerin de birbirleri zerinde velyet haklar bulunmaktadr. Onlar bu hakk, birbirlerine hakk ve sabr tavsiye ederek , marfu

emrederek, mnkerden alkoyarak, birbirlerine yardm ederek, dostluu ve sevgiyi birbirlerine gstererek, haklarn koruyarak, ve lyet yani ynetim makamna

mmin olanlardan bakasn geirmeyerek, mminler aleyhine kfirlere /inkrclara ve bozgunculara destek olmayarak kullanrlar (9/Tevbe, 71). Bu yetle,

kfirler ve ehl-i kitapla velyeti yasaklayan yet, yan yana dnld zaman velyet kavram dostluk, koruma ve yardm anlamlarndan, temsil ve ynetme

yetkisi anlamlarna doru geniler. Bu anlamda velye t kamu velye tidir, yani toplumun ynetimi iin birine yetki vermedir. Mminler, bu velyeti-ynetim

yetkisini iman edip slih amel ileyen k imselere verirler. Mslmanlar adna tasarrufta bulunma yetkisi iman eden ve imann getirdii ilkelere her alanda uyan,

kararlar ve icraatlaryla slma ballklarn isbat etmi kiilerde olmaldr. (10)

phesiz kfredenler, inanmamakta direnenler ve slm'a kar her araca bavurarak mcadele edenler de birbirlerinin velileridir (9/Tevbe, 73). Onlar, her trl

gnah iinde birbirlerine destek olurlar, yardm ederler. Dnyada iken Allahtan bakasn vel edinenler, hem dnyada hem de Kymette bir vel ve yardmc

bulamayacaklardr (4/Nis, 173; 18/Kehf, 17; 33/Ahzb, 65). slm ynetim sisteminde ulul emrin dier ad veliyyl emr dir. in velsi anlamndaki bu deyim,

olduka anlamldr. Mminlerin din ve dnya ilerinin emnetini yklenen emir sahipleri, onlarn velyetini alm, onlarn velleri durumuna gelmi k iilerdir. Buvelyet hakknn da gerek Vel olan Allahn hkmlerinin uygulanmasyla elde edilecei aktr. man etmeyen, mslmanlarn gittii yoldan gitmeyenlere bu ileri

yapma vellii (veliyyl emr emneti) verilmez.

Grld gibi vel kavram, Allah, peygamber, melek, mminler hakknda kullanld gibi; eytan, inkrclar ve mnfklar hakknda da kullanlmaktadr. Btn

kullanllardaki ortak nokta; yardm, dostluk, yaknlama, iini slenme, idaresini bakasna ve rme anlamlardr. Velyet, bu anlamda kullanld gibi, slm

kltrnde daha farkl bir mnya da sahiptir. Velyet, bir ynyle siys bir kavramdr ve ynetimle ilgilidir. Kelimenin szlk anlam, aile iinde babann vel

oluunu, mslmanlarn din ve dnya ilerini emanet ettikleri yetki ve hak sahibini iaret ediyor. Mminler, bu velyet hakk n kendilerinden olmayan kimselere

veremezler. Yukarda getii gibi inkrclar, bozguncu mfsitler, haddi aanlar, mnfklar, eytann dostlar ve tutlar, mminlerin velsi deildirler, olamazlar.

yleyse m'minlerin, kendilerine asla ve l olmayacak bu gibi kimselere, ynetim yetkilerini, dinlerine mdhaleyi, bireysel ve sosyal hayatlarn brakmamalar

gerekir. Yalnz, unu da hatrlatmak lzmdr ki, mminlerin dndaki insanlarn vel/dost edinilmemesi, asla kt mumele, hak ihlli ve srekli kavga hali demek

deildir. Bilakis dinimiz, btn insanlara iyi mumele etmeyi emrediyor. Ancak velyet ba iman ile oluan bir badr. Mminler inkrclar ile bir arada

yaayabilirler ama, ilerini onlara emnet etmemeleri, onlar srda ve vel edinmemeleri arttr.

Siys Anlamda Velyet-Kadn likisi

slm adan kadn, toplumun bir ferdidir. Sorumluluk baznda kadn ve erkek arasnda bir fark bulunmaz. Mesliyet asndan erkek hangi haklara sahipse, kadn

da ayn haklara sahiptir. Sosyal, eitim ve retim haklarnn icr edilmesinde hibir fark yoktur. Kadn ailenin geimi iin mer olarak alabilmektedir. Yalnz bu

konuda yetki, birinci derecede erkee aittir. Kadn, mer olmak kaydyla karar verebilir.

Yce Allah, Hz. dem babamz ve Havv vlidemizi yaratm, ikisine de ayn sorumluluu vermitir (Bkz. 7/ARf, 23). eytann kandrmasyla sorumluluu sadece

Hz. deme yklememitir: Ben sizi o aatan men etmedim mi? (7/Arf, 22) ifadesiyle bu durum aklanmtr. Hz. dem ve Havv'nn; ... Biz kendimize

zulmettik... (7/Arf, 23) eklindeki itiraflaryla, kadn ve erkein su konusunda farkl olmad anlalmaktadr.

Kurn- Kerimde kadn ve erkek arasnda sorumluluk ve grev baznda bir ayrm bulunmazken, kamu grevine katlp katlmama hususunda deiik grler

bulunur. Sz konusu iddialarn yetlerden ziyde, Hz. Peygamberin hadisi ve rflere dayand anlalmaktadr. Buna gre, kadnlardan idareci olur mu?sorusuna verilecek cevap konumuzun aydnlanmas asndan nem tar. Kuranda, kadnn byle bir grev almasna mni olan bir yete rastlanmaz. Yce Allah,

idareci olacak kiide ehliyet, adlet ve yapaca ilerde Allah ve Peygamberini hakem tayin etme artlarn arar (Bkz. 5/Mide, 58-59). Yoksa, bu ileri yapacak

kiinin erkek veya kadn olmasnda bir snrlamaya gitmez. Dier taraftan, Kurn- Kerimde Hz. Sleymann muhtap olduu Sebe melkesi Belks kssas

anlatlr. Ad geen kralienin, yapt ilerde istire e tmesi, zulmden uzak ve kararl tutumu aklanr. Hz. Sleymanla tantktan sonra, Rabbim ben kendime

zulmetmiim. Sleymanla birlikte lemlerin rabbi olan Allah'a teslim oluyorum... (27/Neml, 22-24) szleri, onun makam ve sa ltanatnn iman etmesine engel

olmadn hatrlatr.

7/31/2019 93-V E L _ D O S T

15/30

Kadn hkmdarla ilgili baka bir rnek, Hz. Peygamberin snnetinde bulunur. Hz. Peygamber, slm tebli erevesinde, ran kra lna bir mektup gnderir. Fakat

kral mektubu paralar. Hz. Peygamber de buna beddu ede r. Neticede kral lr. Yerine kz grevi devralr. Bunun zerine Hz. Peygamberimiz yle buyurur:

lerini b ir kadnn irdesine brakan kavim fe lh bulmayacaktr. (Buhr, mez 64/82) Dikkat edilir se bu kadn, inansz bir kadndr. Babas hangi inan

zerinde ise kz da ayndr. slm limleri arasnda 2/Bakara, 228 ve 4/Nis, 34 yetleri ve zikredilen hadis-i erif delil gsterilerek kadnn idareci olamayaca

belirtilmektedir (Bkz. Hayreddin Karaman, Kadnn hitlii, rtnmesi ve Kamu Grevi, . A. Der . C. 5, say 4, s. 284-291, Ank, 1991; Said imek, Gnmz

Tefsir Problemleri, s. 356-361).

Yukarda iaret edilen yetlere ve hadis-i erife baktmzda kadnn idareci olamayaca ifade edilmez. Kurn- Kerim iyi tetkik edildiinde, gerekli bilgi, beceri ve

artlar tayan kadndan ynetici/idareci olabilecei anlalmaktadr. Ayrca Tevbe sresi 71. yet ve Hz. ie vlidemizin bakanln yapt Cemel vakas, olayn

dier boyutunu oluturur. Nakillere mtedil yaklaldnda, slm adan ge rekli kriterleri tayan her insandan idareci olabilecei anlalmaktadr. Yeter ki dil,

ehil ve insanlara yaratltan verilen haklara saygl olsun. Sz konusu temel hak ve hukuklar verilip, Allahn istedii iyilik, adlet ve velyet/dostluk

oluturuluyorsa, bu ileri yapann cinsiyeti nemli deildir. Bu ileri yapanlar erkek de kadn da olabilir (Geni bilgi iin, H. Karaman ve Sait imek, a.g.e. ve

sayfalar). Tarih boyunca birok idareci gelip gemitir. lerinde dostluu nemseyenler olduu gibi, zlim olanlar da olmutur. Kurn- Kerim, iman eden insanlar

atete yakan idarecilerin durumunu bildirir (85/Brc, 4). nsanlar arasnda huzurun temini, dostluun pekimesiyle mmkndr. te slm, insanlara yaklaarak,

sulhun ve dostluun kurulmasn istemektedir. Yce Allah, iyi ilikilerin gereklemesi iin mslmanlara Allah ve Raslnn verdii hkme rz olmalarn

(33/Ahzb, 36) ve insanlara efkatle yaklamalarn istemektedir. Yoksa, kadnn idareci olmasn engelleyen bir hkm bulunmamaktadr. (11)

Mslman Olmayan Akrabalar la Dostluk ve liki

slmda esas ba, din badr. Hangi rktan, hangi soydan olursa olsun sadece mslmanlar birbirlerinin kardeidir (49/Hucurct, 10), velsidir (9/Tevbe, 71;

5/Mide, 55). Bir mmin, aralarnda din ba bulunmayan yakn ak rabalarn vel/dost kabul edemez.

Ey iman edenler! Eer kfr imana tercih ediyorlarsa , babala rnz ve kardelerinizi vel/dost edinmeyin. Sizden kim onlar dost edinirse, ite onlar zlimler in

kendileridir. (9/Tevbe, 23)De ki: Eer babalarnz, oullarnz, kardeleriniz, eleriniz, hsm akrabanz, kazandnz mallar, kesada uramasndan korktuunuz

ticaret, holandnz meskenler (evler, konaklar, kkler) size Allahtan, Raslnden ve Allah yolunda cihad etmekten daha sevgili ise, artk Allah emrini

getirinceye kadar bekleyin. Allah fsklar topluluunu hidyete erdirmez. (9/Tevbe, 24) Allah'a ve hiret gnne iman eden bir toplumun -babalar, oullar,

kardeleri, veya akrabalar da olsa- Allah'a ve Raslne dman olanlarla dostluk ettiini gremezsin. te onlarn kalbine Allah, iman yazm ve katndan bir ruh

ile onlar desteklemitir. Onlar ilerinden rmaklar akan cennetlere sokacak, orada ebed kalacaklardr. Allah onlardan rz olmu, onlar da Allahtan honut

olmulardr. te onlar, hizbullahtr/Allahtan yana olanlardr. yi bilin ki hizbullah/Allah taraftarlar, kukusuz felha/kurtulua erenlerdir. (58/Mcdele, 22) Ve

yine bkz. 64/Tebn, 14.

Ashb- kiram, Allah ve Raslne dostluun, onlarn dmanlarna dmanln en gzel rneklerini vermilerdir. Mesel Eb Ubeyde, Uhudda babas C errah

ldrm, Hz. Eb Bekir de savata olu Abdurrahmana kar kmak istemi, ama Hz. Peygamber izin vermemi, Musab bin Umeyr, Uhudda kardei Ubeyd bin

Umeyri ldrmt. Ayn ekilde mer bin Hattb, Bedirde days s bin Hiam, Hz. Ali, Hz. Hamza ve Eb Ubeyde amcazdeleri olan Utbe, eybe ve Velid bin

Utbeyi ldrmlerdi.

nsanlar arasndaki yaknln asl sebebi din birliidir. Allahn dinine inanm ve peygamberleri tasdik etmi kimseler birbirlerinin mnev akrabas, yakn ve

dostudurlar. Bunlarn aralarnda mnev bir birlik (vahdet) vardr. Mminlerle kfirler rk ve soy bakmndan birbirlerinin akrabas olsalar bile, bu akrabaln Allah

katnda hibir deeri yok tur. Nitekim, Hz. Nhun olu iman etmedii iin, Allah Tel onu Nh peygamberin ilesinden saymamtr: Nh Rabbine du edip dedi ki:

Ey Rabbim! phesiz (boulmu olan) olum da ilemdendir. Senin vaadin ise elbette haktr. Sen hk imler hkimisin. A llah buyurdu ki: EyNh! O asla senin

ilenden deildir. nk o, slih olmayan bir amel sahibi idi (kfirdi). O halde hakk nda ilmin olmayan bir eyi Benden isteme. Ben sana chillerden olmaman

tavsiye ederim. (11/Hd, 45-46)

Btn bunlarla birlikte slm, ile balarna ok nem verir. Mmin olmayan akrabalarla her durum ve artta ilginin kesilmesini emretmez. Onlardan slma ve

mslmanlara dmanlk gelmez ise, slm onlara kar iyilik yapmay ve onlar ziyret etmeyi yasaklamaz. Allah'a ibdet edin ve Ona hibir eyi irk/ortak

komayn. Ana babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara, yakn komuya (e dost ve arkadaa), uzak komuya, yolcuya, ellerinizin altnda bulunanlara iyi

davrann; Allah kendini beenen ve daima bbrlenen kimseyi sevmez. (4/Nis, 36) zellikle mrik de olsalar, ana babaya ihsanla/iyilik ve gzellikle

davranmay, onlarla scak ilikiler iine girilmesini arzular: Biz insana ana babasna iyi davranmasn tavsiye etmiizdir. nk anas onu nice skntlarla tamtr.

Stten ayrlmas da iki yl iinde olur. (te bunun iin) nce Bana, sonra da ana babasna kretmesini tavsiyede bulunmuuzdur. Dn ancak Banadr. Eer onlar

seni, hakknda bilgin olmayan bir eyi (kr krne) Bana irk/ortak koman iin zorlarlarsa, onlara itaat etme. Onlarla dnyada iyi gein... (31/Lokman, 14-15)

Bu yette de grld gibi, irk konusunda ana baba dahil hibir kimseye itaat edilmemesi, ama mrik bile olsalar ana babaya iyilik yaplmas emredilmektedir.

Nitekim Hz. ienin kardei Esm (r.a.)ya, mrik annesini ziyret edip iyilik yapmas iin Hz. Peygamberin izin verdii bilinmektedir (Buhr, Hbe hadis no:

2620; Mslim, Zekt hadis no: 1003).

Mslman olmayan ebeveyne de infak vciptir; dinleri farkl da olsa, kii muhta olan anne babasna bakmakla ykmldr. Bir mslmann durumu msait iken,

ana babasn sknt ve zorluk iinde kvranr vaziyette brakmas, tabii ki, bir iyilik ve ihsan saylmaz. Halbuki Kuran, her artta ana babaya ihsan ve iyilii

emretmektedir (2/Bakara, 83; 4/Nis, 36; 6/Enm, 151; 17/sr, 23; 31/Lokman, 14). Allah, akraba ile ilgisini keseni ktlemi (4/Nis, 1), akrabann haklarna

riyet etmeyenin gnah ilediini bildirmi, yaknlar kfir de olsalar, Allah, bunlarn haklarn yaknlarna vcip klmtr.Akraba ile alkay kesen cennete

giremez. (Buhr, Edeb, hadis no: 5984; Mslim, Birr, hadis no: 2556) Demek ki, sevgi, vel kabul etmek, onlar srda edinmek baka eydir; kfir akrabaya

nafaka temin etmek, onlar ziyret etmek, onlara ihsanda bulunmak ise daha baka bir eydir; bunlar birbirine kar trlmamaldr.

Evliyullah / Allahn Velleri Kimlerdir?

Velnin oulu evliydr. Halk arasnda vel veya ev liy denilince yukarda anlatlanlar pek akla gelmez. Kafalarda biraz daha zel bir insan grubu ekillenir. Bir

taraftan evliy gklere uurulur, onlara karada ve denizde, yerde ve gkte Allaha ait nice grevler havle edilir; fakat byle bir anlaytaki yanllklar

7/31/2019 93-V E L _ D O S T

16/30

dnlmez. Buna karn Kurann iddetli yasaklamasna ramen k imileri inkrclar, zlimleri veya tutlar veli/dost ve srda edinir. Bylelerine toplumun

velyet-ynetim yetkisini seve seve ve rir. Hatta onlarn mslmanlarn aleyhine olan dmanlklarna ortak olur. Bazlar da Kurana gre velye ti caiz olmayan

zorbalarn Islm lkelerinde kurduklar gay ri Islm dzenlere ses karmazlar, onlarn siyasetlerinden memnun kalrlar. Onlarn zulm sistemlerine destek olur ve

bunun ne anlama geldiini hi akllarna getirmezler.

Biroklar mrlerini asl astar olmayan vel-evliy menkbeleriyle (hikyeleriyle) tketirken, mslmanlarn velyetini gasbedenlerin slm lemini ne hale

getirdiklerini, mslmanlara nasl davrandklarn hi dnmezler. Yanl vel-evliy dncesi sebebiyle niceleri Tevhid dininin dna karlar da farknda bile

olmazlar. Bu konuyu Kurann ve snnetin erevesi dnda deerlendirenler, zel bir stat verdikleri ev liyda olaanst gler ve yetkiler grrler. Onlarn

peine taklr, bir dediklerini iki etmezler. Azlarndan, ya da kalemlerinden kan szleri doru mu yanl m diye dnmeden benimserler. Evliy dedikleri

kimselerde mutlaka tabiatst bir g ve kermet grmek isterler. Gremeyince de kendileri uydururlar. Ya da nceden uydurulmu malzemeyi kendi eyhleri iin

kullanrlar.

Her konuda olduu gibi bu konuda da amaz l Kurandr. yleyse vel veya evliy kimdir, zellikleri nelerdir? Haberiniz olsun; Allahn veleri (evliyullah),

onlar iin korku yoktur, onlar mahzun da olacak deillerdir. (10/Ynus, 62) Onlar Allahtan hakkyla korkup ekindikleri iin, onlara dnyada ve hirette korku

yoktur. Onlarn ilerisi gzel olduu iin gemile ilgili hznleri (zntleri) kalmamtr. Hesaplar sebebiyle korkmayacaklar ve hesaplarnn kt olmamas

sebebiyle de zlmeyecekler.

Bu mjdeye kavuacak olan evliy kimdir? C evab bu yeti takip eden ikinci yet veriyor: Onlar iman edenler ve (Allahtan) korkup saknanlardr. Mjde, dnya

hayatnda ve hirette onlarndr. Allahn szleri iin deiiklik yok tur. te byk kurtulu budur. (10/Ynus, 63-64). l iman ve takva. Kim hakkyla iman eder,

imann irk veya riy gibi ey lere bulatrmazsa ve arkasndan da Kurann tanmlad takvya ularsa, ite byleleri Allahn velleridir.

Yukarda ifade edildii gibi, Kuran vel ke limesini hem olumlu hem de olumsuz anlamda kullanmaktadr. eytann velsi olabildii gibi, putlarn da velsi olabilir.

nkrclar ve zalimler her bakmdan birbirlerinin velsidirler. Buna karn Allah mminlerin velsi/dostu ve yardmcsdr. O, mslmanlarn kendi aralarnda da

velyet ilikisinin olmasn emretmektedir. Bunun yannda Rabbimiz iman edip takv sahibi olan kullarn kendine veller-evliyullah olarak seiyor. Demek ki

mmnler iin sradan bir vel olmak deil; Allahn vellerinden, evliyullahtan olmak nemlidir.

Mmin zaten slma btn benlii ile iman edendir. Buna bal olarak btn mminler de takv zere yaamak zorundadrlar. man takvy gerektirir. Takvszmmin olunamayacana gre, Allahn rz olduu btn mminler evliydr, A llahn velsidir. Allah da onlarn mevlsdr. Yukarda mminlerin hepsinin

birbirlerinin velisi olduu aklanmt. Elbette mmin deyince, akla, Allahtan hakkyla korkup ekinen teslim olmu mslman gelir.

Peygamberimizden gelen bir rivyet konuyu daha anlalr bir ekilde aklyor. Peygamberimize Allahn velleri kimlerdir diye sorulmu, O da yle buyurmutur:

Onlar y le kimselerd ir ki, grldkleri zaman A llah hatrlanr, zikredilir. (Drrl Mensur, 4/370; naklen Elmall, 4/495). Hz. mer (r.a.)den rivye t edilen bir

hadiste de, kendileri ehid veya neb olmadklar halde neblerin ve ehidlerin gpta ettii, aralarnda ticaret ve ak rabalk olmad halde birbirlerini Allah iin seven

kimselerden bahsedilmektedir (Mstedrek, 4/170; naklen Elmall, 4/495).

Evliyullah (Allahn vel kullar), Allah iin severek birbirlerine dost, yrn, ahbap olurlar (Eb Dvud, Snne 2, hadis no: 4596, 4/197). Ya da onlar Allah uruna,

Onun adyla, Onun celli iin birbirlerini severler. Bu sevgi ile beraber birbirlerine ilgi gsterirler (Mslim, Birr 38, Hadis no: 2567, 4/1988; Tirmiz, Zhd 53;

Drim, Rekaik 44, hadis no: 2760, 2/221; Ahmed bin Hanbel, 2/237, 328, 338, 370, 533; 3/87, 4/128, 386).

Takv sahibi mminler, Hakkn canl hitleridir. Onlar, slmn gzelliklerini pratik hayatlarnda gsterirler. Onlar slm ylesine gzel yaarlar ki, onlara

bakld zaman Rabbimizin ve Onun verdii nimetlerin hatrlanmamas mmkn deildir. te Allahn vel kullar, mttak mminlerdir. Bu gibi mminler zel birsnf deillerdir. Bu vellik sfatn onlar iman ettikleri ve uyduklar Kurandan alrlar. Ne pelerine gelenlerden, ne de yukarlarda olduu zannedilen ve olaanst

ahsiyet olarak dnlen kimselerden.

Bilindii gibi slmda ruhbanlk ve zel bir snf stats yoktur. Herkes Allahn nnde eittir ve herkes Rabbine kulluk yapmakla ykmldr. Kimsenin Allah

katnda bir imtiyaz (ayrcal) yoktur. stnlk, derece ve sevap kazanma ls yalnzca takvdr. Kimin takvl olduunu da yalnzca Allah bilir. Allah rz

etmeye alan kullara Allahn pek ok yardm ettiini, onlara ok hayrlar verdiini, grnen ve grnmeyen nimetlerle desteklediini, mmin topluluklarla eitli

yardmlar ulatrdn Kuran haber vermektedir. Mminler zaten kerem sahibi insanlardr; Allah dilerse onlara daha fazla ke rmette bulunabilir.

Kermet, vel olmann art deildir. Allah diledii kuluna diledii nimeti deiik ekillerde ulatrr. Tekrar edelim ki, vel olmann, yani evliyullahtan olmann art

iman ve takvdr. Vel olmak evliy saylmak iin baka trenlere, artlara, uzun boylu aklamalara, tarkat silsilelerine, bakalar tarafndan verilecek nvanlara

ihtiya yok tur. Kuran, kimin vel olduunu ak ak anlatmaktadr. (12)

Tasavvuf Etkisiyle Vel ve Evliy Kavramlarnda Anlam Kaymas

Mslmanm diyenlerce tahrif edilen Kuran kavramlarndan biri, vel kavramdr. Kuran ve snnetteki gerek mnas ynyle bu kavramn ii boaltlarak tevhid

konumundan soyutlanp velyet, ayrcalkl bir snfa nisbet edilmitir. Yaadmz toplumda, tevhide zarar vermeye msit vesle, efaat ve vel anlaylar

vardr. Eer nefsimizi ve evremizi Kurann gzlyle grmeye alrsak, yanllklarn nne geebiliriz. Tasavvufun etkisiyle, geleneksel anlamda vel (veya

evliy); benliini Allah'ta yok etmek sretiyle birtakm stn vasflar kazanarak, hrikulde eyler gsterebilen byk insan anlamnda kullanlmaktadr. Hatta

daha da ileri gidilerek Allah adna kinatn idaresini dzenlemeye yetkili kiiler olarak alglanmaktadr.

Hicretin ilk asrnda balayan zhd ve takv anlay, giderek tasavvuf bir ekle brnm ve 9. yzyldan sonra ise geni ve renkli bir tefekkr meydana

getirmitir. Vel kavramnn, Trkler'in slm'a giriinden sonra, slm ncesi dinlerinden tadklar amanizm, Budizm, Zerdtlk, Mazdeizm, Maniheizm ve

Hristiyanlk gibi inanlarn tesiriyle stlahlat grlmektedir. yle ki, A llah'a yakn olduu kabul edilen, vel diye vasfedilen bu kiilerin fevkalde kuvvet ve

kudretlerle mcehhez olduuna ve herhangi bir konuda -sa veya l iken- yardmlarnn sz konusu olacana inanlmaktadr. Byle bir anlay, velnin takdisolmasyla sonulanmaktadr. Yukardaki anlamyla mslmanlar arasnda yaygnlaan bu vel kavramnn mene' itibaryla slmiyet'le ilikisi olmad sylenir.

Aynen hristiyanlktaki saint/aziz klt gibi, mslmanlar a rasnda yaygnlaan bu vel kelimesinin slm'dan nceki putperest kltrlerle yakn alkas olduu ifade

edilir. (Bkz. E. A. Westermarck, slm Medeniyetinde Puta Tapma Devrinden Artakalan tikatlar, Ankara, s. 11, 19-20; Haksz, say: 11 (ubat 92), s.14)

Eski Trk amanlar incelendiinde bunlarn Trk vel tipine ok benzedii anlalr. Gelecekten haber veren, hava artlarn deitiren, felketleri nleyen, yahut

bunlar dmanlarna musallat eden, hastalar iyiletiren, ge kp uabilen, atete yanmayan, yani bu zelliklere sahip olduklarna inanlan Trk amanlar bu

7/31/2019 93-V E L _ D O S T

17/30

hviyetleriyle det slm sonras eserlerde vel veya evliy olarak tannd. amanist Trkler, amanlarn hrikulde insanlar olduklarna, ruhlar ve gizli gler ile

iliki kurup onlara istediklerini yaptrabildiklerine inanrlard. Trklerin vel telakkisinin olumasnda eski atalar kltrnn de nemi vardr. A ta ldkten sonra onun

ruhunun stn birtakm gleri olduuna inanlr ve ondan efaat beklenir. Bu stn rhn glerle donanm insan tipinin mslmanlktaki vel tipiyle ilgi

kurulmasnda glk ekilmedi. Kur'n- Kerim'deki eitli mcizeler gsteren peygamberlerin ahsiyetini kendi din adamlyla benzetirdiler. Vel ve evliy

kltrnn olumasna sebep olan unsurlar unlardr: a) Eski Trk inanlar, b) Budizm ve amanizm, c) slm ncesi kltr, d) Kitab- Mukaddes kaynakl

inanlar, d) slm (Kur'an ve hadisler)'n yanl yorumu.

10-12. asrlarda slmiyet, Orta Asya'da yaylrken tekkelerin ou eski Budist manastrlarnn yerine, yahut yaknlarna yaplyor, zamanla manastrdaki azize ait

menkbeler, yerli halkla ilikiler kurmada kolaylk olmas iin slm bir hviyete dntrlyordu. Bu usl, hem Anadolu'da, hem de Rumeli'de tatbik edildi.

Mesel, Hac Bekta'n Sulucakarahyk'te kurduu tekke, burada yaayan Hristiyanlarn takdis ettii Saint Charalambus'a a it kilise ve kltr slm bir havaya

brndrld. Bu rnekler oaltlabilir. Bu vel veya evliylarn neler yaptklarn Abdurrahman Cm'ye a it, tasavvuf kitaplarnn mehurlarndan olan eseri

Nefeht'l-ns min Hazerti'l-Kuds isimli eserden takip edelim: 1) You var etmek, var yok etmek, 2) Gizli eyleri aa karmak, akta olanlar gizlemek, 3)

ly diriltmek, diriyi ldrmek, 4) Duy gerekletirmek, 5) Gyben sylenenleri iitmek, 6) Gaybden ve gelecekten haber vermek, 7) Su zerinde yrmek,

mekn amak, 8) Ayn anda muhtelif yerlerde grnmek, 9) Hayvan, bitki veya cansz maddelerin tesbih ettiklerini duymak, 10) Havada dolamak, 11) Vahi

hayvanlar emrine almak.

Yukarda saylan zelliklere uygun, tarihte ve gnmzde var saylan vellere rnekler veren klliyt bir hayli yaygndr. rnek olarak; Hac Ubeydullah Ahrar

denilen ahs Semerkant'ta otururken, ayn anda stanbul'u fetheden Ftih'in ordusuna yardm eder eklindeki olay , btn klasik kaynaklarda ok rahat bir ekilde

anlatlr (rfan Gndz, Osmanllar'da Devlet-Tekke Mnsebetleri, Seh Neriyat, s. 43-44). Bazlar da "insann kalbinden geirdiini bilir, gelenin sormadan

cevabn verir, istemeden ihtiya sahibinin muhta olduu eyi balard. Gnllere ve rya lara tasarrufu vard. Bereket gittii yerlere yaard. (Mehmed Zhid

Kotku, Ehl-i Snnet Akaidi, Seh Neriyat, s. 7).

Bazlar da A llah ile konuabiliyor, hatta Onu da emri altna alyor: Hak Tel dedi: Y Cneyd, ben seninim, sen benimsin. imdiye dein sen benim dediimi

tutardm; imdiden sonra ben senin dediini tutarm. (Feridddin Attar, Tezkiretl-Evliy, Erkam Y. s. 158). Bir bakas: Evliydan bazlar vardr ki, sdk mrde

veftndan sonra, hayattayken olduundan daha fazla menfaat er itirir. sterse o vel, kabrinde meyyit olsun. Kabrindeyken mridini yetitirir. Mridin kabrinden

onun sesini iitir. Nitekim Ebul-Hasan Hrkani, Beyazd Bestamiden bu ekilde feyz almtr. (Es-Seyyid Abdlhakim Arvas, Rbta-i erife, Byk Dou Y. s. 19).

Bazlar ii daha da ileri gtrerek; Allah beni ver, ben de onu. O bana kulluk eder, ben de Ona. Bir halde Onu ikrar eder ve eyadaki okluk ve deiikliigrnce inkr ederim. (Muhyiddin-i Arab, Fussul-Hikem, M.E.B. Y. s. 48)

Vel (veya eyh) ile sohbetin usl: Evvel mmkn ise gusl ile, olmazsa taze bir abdestle iki rekt namaz klmak, anlayamad bir ey varsa, onu kendi

kusuruna haml etmek, hibir srette eyhin kav l, fiil ve ahvline ka tiyyen itiraz etmemek, eyhin kelmn hakdr diye itikad etmek... Sohbet bitince ok

oturmayp hemen kalkp izin istemek ve ellerini dizlerini pp geri ge ri gitmek... (M. Zhid Kotku, Tasavvuf Ahlk, c. 1, s. 90). Allahu Telnn ism-i zhirleri o

kadar ok tecelli etti ki, her eyde ayr ayr grnd, hatta nis (kadnlar) eklinde, onlarn organlar halinde ayr ayr zhir oldu. Bu tifeye o kadar balandm ki,

nasl bildireyim, kendimi tutamyordum. Onlarn eklindeki zuhur baka hibir eyde yoktu. (mam- Rabbni, Mektubat Tercmesi, 1. Mektup, Snmez Neriyat, s.

6)

rnekleri oaltmak mmkn. Allah adna, din adna bu anlatlanlarn slmla bir ilgisi olmad halde, bu eserlerin Kuran rehberliinde yeniden okunmas ve

yeniden deerlendirilmesi gerekir.

Yukarda grld gibi, Kuran- Kerime gre, gerek vel Allahtr, Birok yette Allahn mminlerin velsi ve yardmcs olduunu grmekteyiz (2/Bakara, 257;