a, n. /

DIssERTATIO PHILOsOPHICA

OlfactusNaturam

exhibens,Qy.im

Divina Asfulgente Gratia,Et Amplissi Facult. Philosoph. m Regia

Acad. Aboensi consentiente.sub PRssisIDIO

Viri AmplijsinnDn-M KETR I HAHN.scienr.Natur. Proselsons Ordinarii& Bibliothecae!! Celeberrimi, Fautoris & Pro»

motoris quovis oblervantiac cultu artaremproseqvendi.

Publica bonorum censura modejiesuhmUtits. R. M. AlumnusJOHannes iPictdgucen/

Wex. sniol.Jn Aer. Max. ad d.si DEO Videatur 15. Martii

A. M. DC. XCVIs.

lir.pr. jpudJo. Laure nthW'allium.

VIROAmplifflmo atqve Celeberrimo

Dn. M. PETROHAHN,

scientia; Naturalis, in illussn, quodMularum Palladio,

PROFEssORIFamiseratilEmoj

"llr &

ACAD. BIBLIOTHECARIOAccurarisTinio,

Maecenati & Promotori suopropensissimo,

Prsceptori sidelissime 5 pio animizelo & submisia mentis venera-

tione sternum suspsiciendo.

Voci hscre tenuioris ingenii mei ten-tamina, Amplitudinis Vestrsauspuio in lucem edita , Celeber-

rimo Vestro Nomini mscribere tsionsecra-re non sim veritus, secit insgnis &cjVidem fri-gidaris Amplitudinis VestTce mnae hunnlt-rmtm clientulum £s consangvmeum silum, pertriennium, cjVo, in plaga hac boreah hospes vi-xi saVor benthokntia; cjVa majora cxsttijjebibenti (3 ingenuo animo consiteor, cjvam ut iis-

dem debitis laudibus extollendis, ne dicamre •

serendis par ttncsVam tsse qpeatn, Cogorcjueneeessitate aEius c-Vod /ocratesohm Platoni se-cit, curam Amplitudine Vestra ushrpart.Js cum benesiciis solvendis imparem sest lude-ret, inopiam ingenue conses/us, socratem 0Plato accipepro benesiciis extamalsit. Ego mini-

|’

tne amplioribus ornatus muneribus , me Am-plitudini Vtssirae perpetuo detiotissimum inpretium beneficiorum demoveo. Dignetur itaqueCeleberrima Vestra Dignitas hasie lineo-las, qtiassn sterna gratitudinis sacramentum,omniumque ohseqtnorum (sofficiorum humili-morum certi(simum pignus offero , serena & be-nevola fronte insicere. mecsoteniiifortuna affli-xinmsavoresio sAito insuper soti ere,esi qt>od hu-nnlmerogo tsiubtesior. Vitiat interea Amplis-sima Vestra Digniras diutissme! seluissime!Emolumentum licetesis ; P atris Decus; Am-plissirnae suae Familiae insigne siltrum (sgaudium, meus denique ommumque ope sualarg/(sinia indigentium gratiosusFautor &Pa-tronus Magnus. sic pia (3 detoota mente twtiet

Amplitudinis Ve s tr^e

♦

humilimu? cliensJ.

»

\

VIPlurimum Reve

& DoctisDn. M. PETRO OsANDRO,

Prasposito in j?OUgils)dtnh meri-silsimo , Pastori in £insccri) si0(mbst6 Vigilantissimo , Maece-nati & Patrono semper co-lendo.

Dn. M. AER AH. THUR.ONIO,Pastori in 9vlltllttO sidelissirao,Fautori & Benefactori multum ho-norando.

d*. j o h a n N I Usa/Pastori in Jpdsssos CtC* vigilantissimo,Avunculo & Promoton Fio jugi-ter colendo.

Dn. petro bhrgio,V. D. Ministro in 9\lUltttO solertissi-mo, Fautori &Araico honoracissimo.

iRlsrendis, ClarissimissimisDn. m. mag n o l a gh e,

In Regio Gymnasio Wib. s.s. Theol.Lectori & Consist. Ecc!. AlTesTorrdignssiimo, nec non in ©iksljrtlsstnPastori laudatissi, Promotori qvovisobseqvsiorum genere proseqvendo.

Dn. J O H ANNI 2Umscl/Passi in sBacselsdng/2<n$j$)$& Us)t>tiljsa meritissirno, Fautori & Everge-re multis nominibus observando.

Dn.NICOLAO cornero,Pastori in sidelissimo, Fau-tori singulanter honorando.

nec nonT>n. JOHANNl MEJE R,

In urbe Aboensi Aurisabro Arrificio-sissiino, Fautori itidem honorando.

1!

Multorum, Maecenates & Patro’

ni Optimi , ardens monet desi•■ derium, jubet ingens eorum debitum,

ut illis parati[simi qVavis osserant officia ,

qVorurn congenitum erga sc savorem certa .certius exploratum habent. Talem Vestrum,Maecenates & Fautores Opcimsi Favorem(5 benesicia lingulae/a , sepius expertus omnisernper expet/Vi Voto , ut aliquid gratitud/nissignion edere pnjjem , cumque Tsse diu sntsira- jto nihil almd occurrat , opellam tandem hanc Jjtenui prosectam MinerVa, in grati animidebite Venerationis tesseram Nominibus!vestris dicare 13 osserre ausini , quod Vilius£

licet munus sit , qvarn ut ullam debiti rneiwpartem solvert Valeat sereno tamen Vultu (3{]

savente nutu id accipiatis qVxso , m:iq{ semper\{memor:amm animis veslrts acenscere (spro-j.

sicere sinalis etiam at% etiam rogo. suprernumxinterea Numen simphet mente venerari non de~tisislam, ut Vos omnessalvos tsincolumes tecloujsab omni malo clementer tueatur (sconservet .'si

Addlctislmiu*Cliens

J. W.D>U>. Auli.

♦

’ sac ut sapiam, qPia tu sapientiaPatrie. solus es, ctT /««w q\)i sapie, ille sapit., PRAEMIUM.

/anta inter sensus caeteros,qvorum qvilibetsingulari suoeminent vigore, usu & prae-stantia, Olfactus sit dignitas

excellentia, qvam inaestimabilis ejuset svavitas eximia; id manise-ventatis indicio testatur Phi-

ctosophorum princeps Aristoteles, cap,>-i. de lensu & senL in hascce verba e-«rumpens: Olfactus <ruhe/iu *tu r3‘ii tn*«, i. e. conservationis & salu-

nec non ornatus & voluptatis cau-'sa animalibus concessbs est; ut scili-cet prassentiendo pastum qvfrant_j»& perniciosum pestiserumque decli-nent, ejusque beneficio vana utilita-tis commoda percipiant; hinc qvoque

A (en-

2sensbs alimenti dictus ess. is enira re-rum qvas gustandebent, velut explora-tor sit oportet, ne temere noxia de-gustemus. Omnibus igitur in univer-sum animalibus hic odorum commu-nis est usus,qvod nutrimentorum uti-lium & inutilium sint qvasi indices,siqvidem animal nullum libenter vesci-tur eo, a cujus odore totus abhorret.Hominum praeterea utilitati odoresqvidam per se & sua natura absque a-limenti respecto inserviunt, non raroenim florum, aromatum, taliumque be-ne fragrantium rerum odoribus vehe-menter gaudemus, qvi nihil ad nutri-tionem conserunt. sed solam delecta-tionem, spiriruumque animalium re-sectionem praebent. Dum vero sensurahunc multis celebrandum encomiis,circa qvem, svasu Celeberrimi Domi-ni Praedis, tenuioris ingenii mei vi-res experiri constitui, crebra mentisagitatione considere, ejusque intricatassubtiiitatis indolem altiori pectoris scru-tinio contemplor, tot mihi obveniunt

3varia opinionum dissidia, tot acerrimaPhilosophorum de veris sensationisprincipiis certamina, ut in trivio con-sio constitutus animus, vereatur, netanta sententiarurn varietas me acrio-ris ingenii inopem, altaque & praegran-dia naturae scrutantem, ex recto navi-gationis cursu ad imas errorum pro-sunditates detrudat. Cum vero subspi-nosa dissicultate, magna saepe lateatpulchritudo, animum erigens vela ex*,

pando. Ut autem placidiori savoniiauraancipitis hocce fortunae aeqvor tra-jicere qveam , Cymbamque in altum :emissiira tranqvillior excipiat portus,,ivapaToXazia; seu nominis expositione,consulto omissa, urpote qvae nullis dis-isicultatum saseiis involuta, sed cuivis,in Philologorum scholis aliqvantulum.versato facile est obvia.seu Definitionem ipsam, qvae hic u-;tramque, qvod aiunt, facit paginam,exponere adnitar,eamque,praeeunteEx-,celh sperling. talem sisto.

4$. I

i 1 !factus csl sensus externus mst (spr$~cejjuum mammillarium beneficio odoris

speeies recipiens (s coctioscens, Discursllsnostri initium st Definitione argumen-ti ad rationis scrutinium jam nobisrevocandi, movendum esse operse pre-tium duximus. Omnis enim qvae aratione de re (|vapiam suseipirur di(-qvisitio, debet a Definitione prosicisci,ut manisesto consiet indicio, qvid sicid, de quo Djsputationis actus insiiru-atur, monente Cic. Lib, I, de officiis.Definitiones qvidem varias hic asserresategerunt rerum naturalium experti,pro ur illorum cuiqve subtiliori men-tis sua? acie in cognitionem ejus pe-netrare contigerit, e quibus tamendatam hanc, cum naturam & mo-dum ©[factionis ex sententia nostra pro.xime indigitare videatur, recte reti-nendam esieasTerimus. Quam ad bonasDefinitionis normam, more in philoso-phia dudumrecepto, nobis examinaturis

5duo sese expendenda insinuaot, Genus(eu conceptus convenientiae, «st diste-rentia sen conceptus distinctionis, quo-rum in Definitionibus formandis, cumvalde utilem & necessarium veritatisindagandae modum subministranr, ma-xima semper habenda est ratio, qvibusneglectis jejuna & exsangvis evadit o-mnis Definitio, ponitur iraqve hic ge-neris loco sensus, idqve ideo legiti-mum, quod de sno definito ut essen-tiale latius & proximum in qvaestionerqvid sit praedicari aptum est. hoc e-nim Olfactui una cum sensibus reli-quis tanqvam speciebus univocis, subeodem genere contentis competit, utiid extra dubitationis! aleam evictumeunt porissima haecce requisitorum mo-menta, qvae omnis senlarionis veri-tatem adstruere debent, & huic in-serius applicanda sunt, ut scilicet estprimo Anima lensitiva, deinde orga-num, post haec objectum, & postrembmedium inter organum & objectumintercedens. Dicitur autem externus

6sensuum interiorum respecto, nuruquod etied-we/o? seu organum suum inexteriore corporis parte habet, tumquod seli objectum sensile sorinsecus percipit, & ad sensus interioresdesert. Unde per Olfactura non nu-dam Olfaciendi ivvetsitv seu potentiam,nec solurn organum, qvod Arissi lib. desensu & sens. sensum nominat, dicens;stnsibtle positum supra sensum nonfacit sen-sationem', sed ipsam & odoran-di actum intellectum volumus, qvemnon disjunctim, sed conjunctim, id estfacultas & organum producunt. Dis-serentiam vero absolvunt voces caete-ra in Definitione expressae, petiturnamqve haec ab organo remoto &

proximo, objecto & rnodo cognoscen-di, qvae singula singulatim in seqven-tibus nobis ventilanda veniunt.

§. II.Hisce ita praelibatis, monet ratio in-

stituti, rerumqve ordo, ut pedem ul-terius promoventes ad propria Ossa-

factus reqvisita judicii nostri aciemdevolvamus, qvorum hic primo inve-stigandum sistisur organum, quamvisenim Anima iensitiva, qvae omni ani-mali etiam rationis experti seu ipsisbrutis, ut commune & primarium Ol-factus omnisqve sensatationis princi-pium &. causa ex necessirare competit,corpori animaro,amico arctoqvecontor.tii vinculo sitconjuncta, eique tosi ratio-ne Inae praesentiae intime communicataadsit, organis tamen destituta,nullius sen-sationis auctor existir. sapienter itaqveprovida rerum mater Natura, qua? nondesicit in necessanis, sed cmqve dedicquod sat est, singulis animalium sensi-bus sua assignavit organa, quorum o-pera tot insignes nobilesqj anima? virese potentia in actum deduci queunti.Qyod autem proprium & princeps Olsa-ctus senlorium sithabendum,de eo acer-rimis semper sententiarum litigiis inter;Medicos & philosophossuit controverlum; juvabitergo in primispotiores opi-niones eorura m medium proserre, na'

'w

strosque deinde rationis conceptus se-cundum altioris animii, ingeniique emi-nentioris natur® scrutatorum ductum,de hoc negotio exprimere. Orga-num Olfactus nares quidem vulgo ad-sfruendas esse assenrur, iisdemque odo-rem, ut oculis colorem & hngva sa-{30rem percipere perhibemur. Verumicet nares ad olfactum aliqvid conse-

rant, & ut organum (ecundarium 3cremotum concurrant, proprium tamen& princeps ejus instrumenrum nonconstiruuns, quod clanssimsi irradiabitluce, dum meiionscognitionis gratia,eosquibus nares inserviuntusibus,manudu-cente seidsinLib. de hominepag. ng.re.censemus, ut nimirum. Pu'monesI.° pernares attrahant sibi materiam respirario-nis aerem. Vehant II. particulae aerisinspirari per nares ad cerebrum sursumtendentes una secum odores ad verumOlfactus organum: sunt qvippe boni

’ svavirerque redolentium rerum odoresnon solum cerebro sc spiritibus ejusgrati ac salutares, verum iissuper de

9multarum rerum & esculentorum ge- •nere animalibus indicia praebent, inser- ■viant III. nares expurgationibus cere- ,bri, cum per eas non aliser ac praepa- •ratam capitis portam luperstua humo- ■rum excrementa excernenda & eve-henda sint. ex qvibus dispalelcir naressubsidiariae tantum opera; vicem (ustine-re, & ut causam sine qva non reqviri,nec legitimo & adaeqvato (ensorii lo-co substirui posse, ut pluribus infradicetur. Anst, aurem lib. de sens. pro-prium Olfactus aid-fritt/ov in capite &

juxtacerebrum repositum iri voluit, id-que operculi quodam tegumento obdu-ci, qvod, ut intro receptentur odores,ab inlpirato aere operiri & elevari o-portere ait. sed operculum hoc ne-mo hactenus latis offendere, neqve in-dagatio Medicorum licet solerrissimaqvidqvam tale reperire potuit, decepit ,ergo philolophura, qvod anatomiae .inexpertus in ejusmodi conjecturae er- .rorem inciderit. Galenus vero in hb. ,de org, Ols. sensonum hoc intra cra- .

10rium, in ipsis scilicet anterioribus ce-rebri ventriculis, vel eorum extremita-tibus, qva verius nares porriguntur ex-istere asfirmat, eosqve ventriculos va.porosum qvendam spiritum contineretestatur. Verum nec haec lententia cumimmoto certitudinis sulcro consistererobis videtur, indeqve facile redditurelisa, qvod cerebrum nullius sensus ex-terioris organum proprium sed com-mune est, spiritum nimirum anima-lem in organis senluum exteriorumper nervos, ad actiones animales eden-das suppeditans, Qvidam OrganumOlfactus in naribus, hoc est in tenuissimisquibusdam sibris a bale cerebri, per ner-im propagatis constituunt, Olfactum-qve fieri aiunt, dum tenuiores corpo-rum particulae disjunctae in aere volan-tes, non quidem qvaelibet, sed quae satissubtiles, simul ac latis vividae sunt, ut innares attractae tenuissimas senioni si-bras pullent, titillent, vellicent, aliisquemodis eas assiciant, qvam assertionemAuctoribus, luis libenter relinqvimus.

11Ut aute mentem nostra in principali olsa-ctus organo indagando exponamus, no- |tandum est Odores qvidem primo per 1aerem ad nares externas (emper patentestransire,indeque adnasum internum, qviosse cribroso & processibus mammilla-

'

ribusconstat derern. Os cribrolum in 1

media frontis base situm, ad luramarrUnasi radicem sertur, narium totam [serme cavitatem opplens,habet soramina, perqvse aeri & odo-'ribus ad cerebrum apertus patet adi- ;tus. Processus mammillares duo iunt 1

tubercula, & si siede,ubi ventriculorum’

anteriorum extremitatesangustiores de-ssinunt enascuntur; sunt albi,molles,ner-*

vissimiles, non cavi aut persorati, intracalvariam consistentes,porrectique usqjad simus & soraminaOssiscribrosi, in hosnerviOlfactui dicati inseruntur, similitu-’dinem cum papillis mammarum haben-’tes,unde&nomen sunt siortiti, Hisceob-structis ceu coryza laborantibus eveni-'resoiet odorem valde debilem vel pror-"sus nullum sentimus. Princeps haec pars •

i

12

est, cujus beneficio siet 01factus,huicimmediate opponitur nervus, faculta-tem deserens, odorem suscipic & ma-jorem cum illo convenientiam habet,

recte Julius Cassenus Placentius hb.de 5. lensi ObserVandum est in omni [enso-ri« nervum mollem a Cerebro descendere, postqvem immediate statim verum occurit orga-num, ut in oculocrystalimus humor, in audituaercus expansus: sio etiam in Olfaciu fieri ,

q\>k negabit i ex hisce jam prolatis cuivisoculos in calcaneo non gestantsde veroOlfactus organo patere, nobis spes est,

§. III.sensorii natura jam renui expedita

Minerva, objectum sensile, sensoriumimmediato excipiens nexu, sub incu-dem examinis revocari vult, qvqd no-mine odoris insignitur, & olfactui utproprium & a caereris sensuum exter-norum objectis distinctum alligandumvenit, cujus indolem hic loci paucisindigitare sufficiat, cum non absolute& ut insoro proprio, sed respectivetantum, qvatenus IciL in praelenti &

*3actu formali, Olfactui oblatus adspe-cies Odoris apprehendendas eum mo-vet atque excitat, nobis enucleandusossertur. De hoc vero priusquam no-strum formemus judicium, pauca perremotionem in anrecessum mittere ere die videtur. Odores primo Py-rhagoraeisubstantiam qvandam vaporo-sam & sumosam esso conjectarunt, iis-qne animalia nutriri posse dixerunt.In qvorum/s»/?»//* castradeinceps trans»ierunt, eamque suae auctoritatis sub'senptione approbare conan sunt Hip-pocrates, Heraclitus, Empedocles, Pla-tonici, & cum his Re.cemiores qvi-dam Philosophi. Verum aliud suo re-stimonio probarum ivit Arist. demon*strans odores non esse halitus sive de-fluxus a corporibus, sed Accidens &

qvidem qvahtatemsensibilem, substan-tiis seu halitibus extraessentialiser ucsubjecto inhaerentem. Consundunturergo ab illis Categoriae substantiae cumAccidente seu qvalitare, qvae hic est o-.dor. Omnia namque objecta sensibi-

14lia,qvibus assiciuntur sensus, qvalita-tes sine oportet. nulla enim substantiaimmediate incurrit in sensus, enm nul-la substantia creata immediatum acti-onum Tuarum sit principium. solusnamque DEUs,inqvem,uti omniscom-positionis expertem, nulla Accidentiacadunt, immediate suas operationes exe-rit. substantiae autem creatae, cumsint compositae absque beneficio & mi-nisterio Accidentium actiones suas ab-lolvere nequeunt. sic Olfactu perci-piuntur flores & aromata, non qvate-nus sunt substantiae, sed qvatenus o-dorata, seu .odoribus sunt praedira.De odorum natura secundo talem se-runt sententiam Conimbricenses Aristo-telis Interpretes,qvod sit qvahtasex siccosapido cum humido si calore permista &

temperato,in mistoorta. Estenimajunt,odoris & saporis ea cognatio, ut omne sa-pidum odoratumsic & omne insipidumodore deistituatur: ineo tamen odorema sapore disserre autumant,qvod in sapo-re humiditas,in odore siccitaspraevalear.

Essiciensem odoris cautam, ut omni-um in mittis operum Calorem faci-unt, qvi Aecum humido more & mo-do debito permiseeat, indeque ratio-nem petunt, quod res odoratae plerum-qve calefactae plus odoris emittunt, sica propria odoris natura & origine ab-errantes in qvaevis errorum serunturdevia, verisqve saisa supponunt, odo-resqve omnes ad variam Elemento-rum permistionem & qvalitates pri-mas, in qvarum porestate non suntdeducere conantur. sed dicimus noshic cum scaligero, Naturam per na-turam esso vXplicandam, non vero perrationes r ostras evertendam. si in o-dore, ut ajunt, praevalet siccum, cur totres humidae odoratissimae, & tot ressiccae inodoratae existunt? Urina putridaplus satis odorum de se spargit,nec ta-men sicca est. Et licet guttus & Olfactussit qvaedam affinitas, odoresque sapori-bus cognati habeantur, gratis tamenodores & sapores necessario subjectoconjungunt. Odoremqve partis sapi-

16dae esse asfirmant. Experientiam e-nim consulenti aliud patebit, qvia dan-tur res sapidissimae & acerrimae, nihilvel certe minimum odoris continen-tes. Qyanta corrodendi vis & acrimo-nia sit in ar[enico , mercurio [ubInnato & a-liis mineralibus: oleo vitnoli, dracunculo,

*ro ac similibus,notissimum est; in qvi-'bus nullus vel exiguus est odor. Necfirmiore veritatis talo nititur, qvod ca-lorem odoris causam efficientem essestatuunt, cum unum Accidens alterumidque reale producere nequit. Inte-rim tamen non negamus Calorem can-iae instrumentalis vicem implere, & es-sicienti scii, corporis odorati formaespeealicae subsidianam operae ad odoris 'eductionem e subjecto praestare. Nos !ergo Cbymicorum informatione me- 5Hus edocti, primum Odorabile sulphur ‘esse innuimus, ut autem tutiori pro- jcedamus via, & faciliori negotio na- ,turam & essentiam Odoris indagemus, v

Definitione»» ejus subnectimus. odor *ejl csoaUtAs (orp«FH mijli, orta a jutybure, c

17ad rerum disserentia naribus repreesentandas, [ (Ex qva eslenna odoris vere & realiter j

elicitur, qvod sit qvalitas (ulphuri uc ,primo radicali & subjecto proprio in- 1existens. Ubi enim sulphur, ibi sem- (per ejus proprium Odor, qvi licet in rmultis sulphureis non semper. percipia-tur, sit hoc saltem in integris: in reso- .lutis vero manifestifiime sentitur. Ucenim vinum actu frigidum apparet, et-si calidistimum, ut ex spiritu ejus in-,ssamabili patet,- ira sunt res multae odo-ratssiimae, quae tamen integrae nullum ,odorem nisi contritae & accensae sue- ,rint emittunt, quantum odorem nari-bus exhibent sulphur & pingvedinesaccenlae, ex candelarum extinctarumsoetore saris animadverti licet, neqve_»sulphur semper in forma oleosa & ipingvi apparer, sed saepe etiam in spi-rituosa, ut in spiritu vini conspicitur.

_ Ira in rosis minima saepe est quantitasspiritus is tamen valde odora-

I tus est, magnamqve aquae copiam ali- ;quot guttulae odoraram reddunt.

18IV.

Disserentias odorum, cum inter arii-malia cuncta, quae praeclaro sensu Ol-factus natura beare dignata ess, homoob humidiorem &, frigidiorem cere-bri constitutionem, eundem debilissi-mum acceperit, nobis parum perspe-ctas habemus, propriisque nominibusinsignitae non sunt, sed analogiae, simi-iitudine quadam saporum describun-tur, quorum quoqve sortiuntur appel-lationes, & dividuntur in extremos &

intermedios. Extremi sunt, /navis &

amarus seu gratus ctr ingratus, ille esl inmeile, eroco, Musco &c. hic in aceto, urinae

putrida, secibus humanis (3 abis, inter-medii sunt gratiis, amarus , stypticus acer-tus quos passim habemus in Oleis, ping-uedinibus (s aliis, Qyod vero appella-tiones odorum a saporibus desami di-ximus, non ita accipiendum erit, ac sicum dulci sapore, semper dulcis con-junctus sit odor, & cum amaro ama-rus, experientia namque reclamat, dul-cis & gratus est odor chamemeli, sa-

por autem amarissimus: Idque ideocontingit, qvod aha sic temperies aliud-qve subjectum proprium saporis, aliudodoris, meo vero similirudinern nota-mus, quod sicut sapor dulcis jucundeassiciat gustum, ita bene assicit firm-us odor Olfactum. seqvunrur autemodores quidam alimentum, qvod eo-rum beneficio animalia explorant: schi per se nihil voluptatis aut molcsiiaepraebent, sed per accidens solum, qva-tenus alimenti suntindices: in quorumexqvisita perceptione bruta qvaedatnsingulari odoratus vigore & Praestan-tia homines vincunt, ut notum est decorvis, canibus, imi iis & vulturibus, u*bi in ignotum cibum inciderint, qvali-rates ejus (olo odoratu subito percipi-unt, savente illis natura, in nimiae vo-racitatis remedium, ut scilicet prius ex-ploratum habeant, qvod tam avide sae-pe numero degluriuns» Verum haec Ol-factus acrimonia in brutis, non exprincipio rationis provenit, cum ea,qvae rationis propria sunt, nullum ani-

20mal praeter hominem agar, qui soluspraeclaro mentis judicio objecta (en-suum discernit & dijudicat, sed ex so-la accidentali dispositione cerebr i, &

exqvisitiori contextura ipsius organiortum trahit, qvo enim bruta cere-brum siccius & Calidius habent, qvo-qve longius Olfactus sensorium si cere-bro est repositum, eo acriorem seniumhunc obtinent. Datur qvoqve aliudodorum genus, qvod alimentum noncomitatur, sed per se est gratum velingratum suaqve natura ostendit veldelectat: qvales sunt florum, aroma-tum, aliarurnqve multarum rerum o-dores, qvorum (vastare homines so-lum vel potissimum assiciuntur, dumex iisdem bruta nullam vel plane man-cam & imperfectam delectationem ca-piunt-,.

§. V.Hactenus perlustratis, qvae objecti

naturam concermint, Medium, quod utsensorio Olfactus deserantur odores,

21intercedere debct, mente complecti re-liqvum erit. Tale Medium geminumobservsirunr rerum naturalium inspe-ctores: aerem & aqvam, illud prima-rium, hoc secundarium. Qvibus nonut subjecto primo j & proprio iniit o-dor, nam cum sit qvalitas & propriumsulphuris, non transic de subjecto in sub*jectum, qvod nec cetera Accidentiafaciunt. Hoc enim unum inter sexPeripateticorum absurda recenseri so-ler, Accidens sidi, sinesuo subjecto pro.prio. sed ut color primo & secundumesIe naturale inest corpori colorato,deinde per speciem, seu spiritaliter in-est etiam aeri medio;' ira odor qvo-que primo & per se inest corpori o-lenti, deinde per speciem comraupi-tatur aeri tamqvam medio. Haec tamentraductio odoris non sit tam spiritua<-liter ut in visu, neque momento, sedin tempore, qvod saris bene animad-verti potest. Neqve negandum est o-dores non raro etiam realiter in &

22cum (no subjecto particulis sulphureis,modo subtilibus & vaporosis, medosumosis & crassioribus si corpore ipsoper calorem, ignem, aliasve causas re-solntis in aerem (pargi & ad sensoriumdeserri , ut in (eqvenri thesi clarissi-mo splendebit fulgore, ut itaque aerMedium vssionis est, qvaenus corpusJtdtya.vis auditus qvatenus est,ita Olfactus medium constituir qua-tenus thoa-sxiv , hoc est, odori pervi-um est, vel cujus ea est natura, ut o-dores transrnirtere possit. De aqva et-iam res manitesta essi exemplo pisci-um escam hamis impositam vel emi-nus odorantium.

s- VI.Braviter sic pro ratione instituti, ea,

qvae in cognitionem Medii nos dedu-cere qveunt, expendimus,'jam com-modior exigit ordo, ut modum Oisa-ctionis, qvo nimirum odores per me-dium ad Olfactus senlorium deserun-tur lubjungamus. Qvem qvidem mul-

23tis dissicultatum involucris implicatum,Auctores arcana naturas prosundosquererum simus pervolventes explicaturi,in varia sententiarum dissidia siunt de-ducti, ubi tamen tres porissimum opi-niones eorum, qui animorum dissensi-one in hoc gordio nodo resiolvendo la-borarunt nobis sesie osserunt, in qvibusjam disipurationis cardo vertitur. Pri-ma prassiertim placuit Heraclito & Ga-leno, nec non Medicorum perpluri-mis, qui statuerunt odores in mate-ria & subjecto sicco parumqve humi-do, usque ad sensiorium semper de-serri; irno, longius quidem progressi,odores ipsias exhalationes ssimosias el-sie putarunt, ut superius percepimus.secundam Peripateticorum quidam_.desendunt, sentientes odorem nunqvamrealiter si corpore olente essundi, aueprogredi cum aliqva exhalatione, siedspecies tantum odoris per medium adsensiorium dissundi perinde ac in visiude colore sit. Priorem qvod concer-nit, dicimus nos ibi consundi catego-

24.—r1rias substantiae & Accidentis, quate-

| nus odores substantias faciunt, qvod su-' pra resellere conati sumus, hoc quidem

L eis in praecedenti thesi concessimus,’ quod & nunc ambabus, ut ajunr, ma-

r rubus largimur, exhalationes scilicet.,[ qvasdam si rebus odoratis effluere, e-«asqve per aerem interdum ad ipsumc sensonum deserri, experientia nam-

" qve probarum dedit, quod exhalatio-s nes odoratae variis modis assiciant ce-llrebrum, ejusque temperiem nunc al-sterare, nunc mulcere & temperare sio-

;1 leant, quod non tantum in cerebro raa-sed in oculis quoque experi-

licet, quomodo ab exhalationibus «str sumis qvasi roduntur, doloiaemqve per-''cipiunt. Videmus insuper res odora*htas plurimas paulatirn imminui, & rettablatsi, odorem saepe in aere diu per-3cipi. Qyod species tantum, qvae in ab-psentia objecti non remanent, praestare

qvae omnia latis superque*confirmant exhalationes corporeas vims'calefaciendi & irigesadendi aliaqve_»

25proslandi obtinentes e rebus odoratiseffluere. sed haec ad propriam odo-ratus naturam nihil faciunt. speciemenim spiritalem reqviri & praesuppo-ni extra dubitationis periculum poni-tur: nullum enim lensum per qualita-tem realem seu materialem, sed tantumper ejus speciem, seu qvalitatem in-tentionalem, quae radicaliter quidemest in subjecto, sed communicative permedium ad organum desertur, assiciputamus. Interim tamen nec posteri-ori sententiae, quae Peripateticorum est,per omnia propter rationes supra al-latas assensum nostrum praebere pos-sumus. sed asteveramus nos hic Ter-tio, odores non raro, ut antea innui-mus, cum subjecto corporeo ad Olsa-ctum deserri; hoc tamen perpetuo ne-cesTarium esse negamus, illa namqveKctTriusq etvuTVsiiume e re odorata exha-lans, non semper ad nares usque per-tingit, & interdum nihil tale e cor-pore effluit, sed sit Olfactus nudis (pe-ciebus odorum, e re odorata ad orga-

26num ejus per aerem vel aqvam dela-tis. Quod facile illustratur exemplo,per quod corapendiosum & esficax ob-tinetur irer: pisces namqve odoribus inaqva allecti elcam qvaerunr, id qvod si-eri nonlposTer, si exhalationes cum o-dore ur ejus vehiculum semper essientconjunctae, exhalationum enim odora-tarum natura in sicco a calore elabo-rato considens, cum per se sursum se-ratur, qvomodo aquae peteret sun-dum? Vel si eo usque pertingeret, qvopacto naturam suam calidam & sic-cam ibi integram servaret; cum res o-doraras aqvsi supersusas odorem de-perdere experientia edocti novimus, sideniqve corpora odorata, qvae saepeminima sunt, tota in vaporem resolve-renrur, tam diuturnum non possient e-dere effluvium, ut ad valla spatia ex-plenda sufficerent, res etiam mul-tas, odorem satis diu sundentes nihilimminui vel tabescere animadverti-mus.

1

K

§. VII.Prius qvam vela Disqvisitionis no-

stra; contrahimus, haud intrugiserumsore considimus, Qvaeitionem hanc sa-ris intricatae subtilitatis, multaqve con-troversiarum di.versirare a rerum ex-pertis' vexatam dtscursibus nostris, Co-ronidis loco subnectere. An siilkct o-clares ad nutritiotitm faciant? quam ne-gandam eile statuimus, idqve seqven-tibus rationum ponderibus instru-cta. I. Omne quod nncritioni inservir& ad corpus alendam conducit, com-posirum sit oportet: corpora namqvenutrienda composira sunt, & similiasimihbus nutriuntur, augentur 8c con-servanrur, odor autem non esi cor-pus seu simplex, seu ccmpositurn, seumistum; sed Accidens, & quidem adtertiam qualitatis speciem pertinens,E. non nutrit. II. novimus omnia nu-trita, qvasdam alimenti sui reliquias col-ligere: at de odoribus nulla colligun-tur & secernuntur excrementa , sed

28tantum de compositis & mistis, cumin his solis sit partium dissimilitudo.Unde alendi vim nullam obtinent. III.Debet alimentum alterari ac concoqvi,inqve proprium primumqve locumconcoctionis Ventriculum recipi. Odorautem non in ventriculum sed in ca-put & cerebrum recipitur. Verum nonoeiunt ratiocinia, qvas nobis in contra-riam partem obverti possunt, qvae li-cet nihil praeter apparentiam qvandamveritatis prs se Ierant, potiora tamenordine recensebimus, mentisqve ad cy-rosuram pensirata, eadem resolve-rnus, Argumentantur autem I. Huncin modum, Qyodcunqve repletionemadscrt, illud est corporeum, at odorescerebrum replent, Ergo corporeumseu substantiale qvid sunt, & per con-ieqvens eos nutrire pcsle veritati con-sonum relinqvitur. 1L Odores calesa-cere, teste Aristotele proponunt, inde-qve ita colligunt: qvod calefacit cor-poreum est, Odores calefaciunt E. III.odoribus spiritus animales, auctoritate

29Hippocratis, suffiulti nutriri possie assir-mant, qvi aegros odoribus resiciendosvult, ubi vitae instauratione opus est.IV. Exemplis nituntur, qvibus haudparum roboris lentendae suae accede-re existimant. Democritum enim mortivicinum panis recentis odore vitamtriduo protraxisIe serunt. Philippus Me-lanchton auditoribus sinis recitare con-sivevir, Moschum qvendam same ne-candum; multos dies in carcere ex o-dore carnis assatae, qvae ei qvotidie, utacerbior & longior essiet samis cruci-atus osserebatur, servarum siuissie. stra-bo gentem Assomorum in ultima In-dia ad sontem Gongis nominat, qvaesolo odore vitam ducar. Qvare adnervum I. Argumenti resipondemus di-cendo: repletionem cerebri ab odoribusnon per sie,sied accidentalirer fieri, reple-tur enim cerebrsi vel ab exhalationibuscum qvibus Caepe conjunctus est odor:vel liqvefacit calida odoris qualitas hu-miditatesin capite,a qvibus deinde susisproxime sit susio in venis & cerebro.

30Connectioni antem MajorisII. ratiociniireponimus, disiingventes inter ignem& calorem, uterque calesacere dicitur,ignis ut (obstantia & (objectum caloris,calor ut qvaliras in igne,qvae consun-denda non sunt, nam calefacit ignisqvaiuate sua calida, nec ideo caloripse est corpus, sio calefaciunt odores,non ut corpus seu substantia, sed utqvaliras corpori inhaerens. Ex aucto-ritate sola de nutntione spirituum a-nimalium III. loco allata exigui mo-menti illatio sit, veritati enim con-sonum videtur Hippocratem per spi-rituum nutntionem haud indubie in-nuere voluisIe eorum roborationem &

resectionem, & non veram qvandaranutritionem. Exemplis IV. objectio-nis Ergo in medium adductis tale red-ditur responsum j qvod fieri quidem po-tuit, ut spiritibus aliquid roboris exhalitu panis recentis, qvo per triduumvitam rraxisIe sertur Democritus ac-cesserit: ideo tamen odoribus vera nu-triendi potentia adsenbenda non est,

31nec, per triduum absque cibo & potuvivere, miraculum est. Idem seren-dum erit judicium de halitu carniumassatarum, non enim tam vitae pro-ducendae gratia, qvam augendas inquerabiem vertendae samis causa, capti-vos ita afflixerunt Tyranni. Narra-tionem autem strabonis qvod attinetvix qvempiam credo latet multa sabu-losa a veteribus memoriae prodita esse,qvibus hodienum nihil vel parum si-dei habetur, qvod etiam traditioni huicaccidit, qvare eandem ut fabulosam re-linquimus, nec strabo ipse dissiraulacsigmentum esse, qvod ab aliis accepe-rit. sic per DEI gratiam sensum Ol-factum tenui nostro penicillo adumbra-vimus, qvas ut B. L. in mitiorem par-tem accipiat qvassumus, & si qvid de-rideret, id bonsjejus interpretationiscynosura candidusque savor supplebir.Interea calida nostra vota pro perenniincolumitate (ua, apud eum, qvi omnissalutis Auctor & sons est, non deerunt*

Hic Ancoram jacimus', dicentes:sOLI DEO GLORIA.

)Ad PereximiuirL.Dn. JOHANNEM rDid'dgl'Ceil/

Amicum Optimum

Q Congratulatio.P<e tangit tangens misit •, sed noVit odorts

Olfaciens,gustans mhit&ore cibos.Olsacluqs nihil, quum tritius: attamen illum

Declarare labor, raraque materies.Conserat Altitonans tibi prsmta justa laboris

Egregii, & meritii squiparanda luis.

Tergis enim dostesensus aperire latentes,£D>em conatum mine gratulor atque precor

llt tibi sic liceat Istam decurrere vitam,Terpete samapolum slringit utrumque som,

£)\>i Titalae laeteres: strnper sio Teqi manebuntsama, decus, laudes , honosque tuus.

IOHAN AGK.ELL.

Diltupiens dulces shoebi gultarc sapores,Olfaciet multos vigilando noctis odores.

Tempora consumct doctorum scripta legendo,i\tq; aulcultando,c)va; candida cur.q, docentur.Talem te exhibuisTc doces mi svavis amice,Et re nocturna verlasse manuque diurna.Mentis opes ejvaerens, doctorum icripta v iroru.Dum calamo docto varios depingis odores.Gratulorhis studiis; coelum tua coepta secundet.Et precor ut veniat nbi lausq; decasq, laboris !

MATTII IAs sajnffltttslB.