คมอค ำแนะน ำ

กำรใหอำหำรแพะเนอ

ส ำนกพฒนำอำหำรสตว กรมปศสตว

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

ISBN 978-974-682-407-1

2

ชอหนงสอ: คมอค ำแนะน ำ กำรใหอำหำรแพะเนอ

เลขทะเบยนผลงาน: 59(2)-0214-058

ชอผแตง: นายโสภณ ชนเวโรจน

กลมวจยและพฒนาอาหารสตว

ส านกพฒนาอาหารสตว

กรมปศสตว

Website: nutrition.dld.go.th/nutrition/

จดพมพโดย: กรมปศสตว 69/1 ถนนพญาไท เขตราชเทว กรงเทพฯ

พมพครงท 1: พฤศจกายน 2559, จ านวน 300 เลม

ISBN: 978-974-682-407-1

ขอมลทางบรรณานกรมของส านกหอสมดแหงชาต

โสภณ ชนเวโรจน

คมอค าแนะน า การใหอาหารแพพะเนอ. : กรมปศสตว, 2559.

68 หนา

1. . 0. ชอเรอง .

ISBN 978-974-682-407-1

3

ค ำน ำ

หนงสอค าแนะน าการใหอาหารแพะเนอเลมนผเขยนมความตงใจรวบรวมความรจากหนงสอ บทความและผลงานวจยน ามาผนวกเขากบประสบการณจรงของเกษตรกรทประสบผลส าเรจในการเลยงแพะ และประสบการณตรงของผเขยนเอง ทไดเลยงแพะทดลองทศนยวจยและพฒนาอาหารสตวชยนาท โดยจะเนนเนอหาใหผอานสามารถน าไปใชปรบปรงการเลยงแพะของตนเองใหดยงขน ส านวนทใชเขยนจงปรบใหบคคลทวไปอานเขาใจงาย แตอาจมปรากฏศพทเทคนคบางค าทผเขยนใหไวเปนความรบาง เพอใหผอานสามารถน าไปใชสอสารกบผอนไดอยางถกตอง อยางไรกตามผลงานทางวชาการทงหลายนนเปนเพยงหลกการเทานน แตเวลาทเราไปเลยงแพะจรงๆ นน ยงมปญหาใหตองแกไขกนอกมากมาย จ าเปนตองอาศยเทคนคและประสบการณของผทประสบความส าเรจในการเลยงแพะมาประกอบใหสมบรณยงขน อกทงยงชวยใหเนอหาสอดคลองกบสภาพการณการเลยงแพะในปจจบนดวย แตถาผอานยงมขอสงสยอนเพมเตมดานอาหารเลยงแพะ สามารถตดตอขอค าแนะน าไดทส านกพฒนาอาหารสตว ศนยราชการกรมปศสตว จงหวดปทมธาน หรอทศนยวจยและพฒนาอาหารสตวทกแหง

สดทายนผเขยนขอขอบคณเจาหนาทศนยวจยและพฒนาอาหารสตวชยนาททชวยคนควาวจยดานอาหารแพะ ขอบคณเกษตรกรตวอยางทกทานทชวยใหขอมลประกอบการเขยนหนงสอเลมน ขอบคณผเชยวชาญดานพชอาหารสตว นพวรรณ ชมชย ผเชยวชาญดานอาหารสตวกระเพาะเดยว สมศกด เภาทอง ทชวยปรบเพมเนอหาส าคญๆ และขอขอบคณคณะกรรมการวชาการของส านกพฒนาอาหารสตวทกคนทชวยตรวจเอกสารภายในหนงสอเลมนใหสมบรณยงขน

โสภณ ชนเวโรจน

กลมวจยและพฒนาอาหารสตว

ส านกพฒนาอาหารสตว กรมปศสตว

พฤศจกายน 2559

4

สำรบญ

หนา

บทน า 6

บทท 1 ความตองการโภชนะของแพะเนอ 8

ความส าคญของอาหาร 8

การจ าแนกประเภทโภชนะ 9

ปรมาณโภชนะทแพะตองการ 11

บทท 2 วตถดบอาหารสตว 15

การจ าแนกประเภทวตถดบอาหารสตว 15

วตถดบประเภทอาหารหยาบ 17

วตถดบประเภทอาหารขน 29

1.แหลงพลงงาน 29

2.แหลงโปรตน 31

บทท 3 การจดการอาหารเลยงแพะเนอ 41

การประกอบสตรอาหาร 41

การใหอาหารแพะเนอ 46

รปแบบการเลยงแพะเนอ 53

1.การเลยงแบบปลอยแทะเลมแปลงหญา 53

2.การเลยงแบบกงขงกงปลอย 58

3.การเลยงแบบขงคอก 59

บรรณานกรม 66

5

สำรบญตำรำง

หนา

ตารางท 1 เปรยบเทยบน าหนกตวแพะพนธตางๆ 7

ตารางท 2 ความตองการโภชนะของแพะตอวน 11

ตารางท 3 สวนประกอบทางเคมของวตถดบอาหารสตวบางชนด (เปอรเซนตวตถแหง) 36

ตารางท 4 คณคาทางโภชนะของอาหารหยาบ พชอาหารสตวบางชนดทใชเปน 38 อาหารแพะ (เปอรเซนตวตถแหง)

ตารางท 5 คณคาทางโภชนะของอาหารหยาบ วสดเหลอใช/ผลพลอยไดทาง 39 การเกษตร บางชนดทใชเปนอาหารแพะ (เปอรเซนตวตถแหง)

ตารางท 6 คณคาทางโภชนะของอาหารหยาบ พชอาหารสตวโปรตนสงบางชนดท 40 ใชเปนอาหารแพะ (เปอรเซนตวตถแหง)

ตารางท 7 การปรบเปลยนอาหารเดมไปเปนอาหารใหม 47

ตารางท 8 จ านวนครงและปรมาณน านมทใหลกแพะตอครง 48

ตารางท 9 ตวอยางสตรอาหารขน ส าหรบใชเลยงแพะระยะตางๆ 50

ตารางท 10 ตวอยางสตรอาหารผสมเสรจ TMR ส าหรบใชเลยงแพะขน 51

ตารางท 11 แสดงตนทนคงท และตนทนผนแปรในการเลยงแพะของยงยทธฟารม 57

ตารางท 12 เปรยบเทยบตนทนคาอาหารหยาบตอเดอน กอนและหลงใชหญา 64 เนเปยรปากชอง1

6

บทน ำ

แพะเปนสตวเคยวเอองทมขนาดเลก กนอาหารไดหลายชนด มความทนทานตอสภาพแวดลอมตางๆ ไดด เจรญเตบโตและขยายพนธไดเรว จงเปนสตวทงายตอการเลยงด และถกขยายพนธออกไปอยางรวดเรว จนกระจายไปทวโลก ในขณะเดยวกนแพะแตละกลมกไดรบการพฒนาเพอใหเหมาะสมตอสภาพแวดลอมแตละแหง และความตองการของแตละชมชนดวย ประเทศไทยเรามการเลยงแพะเพมมากขนทกป โดยเฉพาะแพะเนอ พบวาในป พ.ศ.2558 มการเลยงแพะ 539,583 ตว เพมขนจากป พ.ศ. 2554 ทมการเลยงแพะเนอ 427,567 ตว มากขน 26.2 เปอรเซนต โดยมการเลยงแพะมากทภาคใต 271,730 ตว (50.4 เปอรเซนต) รองลงมาคอภาคกลาง (38.8 เปอรเซนต) ทเหลอกระจายอยในภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กรมปศสตว, 2558) จากการสอบถามพอคารบซอแพะในทองถนพบวา ตลาดแพะเนออยทกรงเทพฯ และสงออกไปจ าหนายยงประเทศแถบอาเซยน ไดแก ลาว เวยดนาม และมาเลเซย และก าลงเปดตลาดทประเทศจนอกดวย เนองจากชวงนแพะราคาดยกตวอยางจงหวดชยนาทพอคารบซอแพะมชวตทราคากโลกรมละ 110 บาท และปรมาณแพะทอยในมอเกษตรกรขณะนยงไมเพยงพอกบความตองการของตลาด

พนธแพะเนอทนยมเลยงกนมากในประเทศไทย ไดแก พนธ พนเมอง (ภาพท 1) ซงมขนาดเลกหากนเกง ตอมาจงไดน าพนธตางประเทศทเปนแพะเนอขนาดใหญเขามาเลยง ไดแก พนธบอร (ภาพท 2) และพนธแองโกลนเบยน (ภาพท 3) โดยสวนใหญจะน าเขามาผสมกบพนธพนเมอง เปนลกผสมทปรบตวเขากบสภาพแวดลอมไดด ทนตอโรคและแมลง และใหเนอไดมาก นอกจากนยงมบางสวนทน าแพะนมพนธซาแนน(ภาพท 4) เขามาผสมขามกบแพะเนอเพอใหไดเปนพนธลกผสมกงเนอกงนม โดยเปรยบเทยบน าหนกตวแพะพนธตางๆ ไวในตารางท 1

ภาพท 1 แพะพนธพนเมอง ภาพท 2 แพะพนธบอร

การเลยงดแพะเนอของเกษตรกรไทยสวนใหญยงนยมเลยงแบบปลอยใหหาอาหารกนตามธรรมชาต ซงกรณของแพะพนเมองในอดตจะไมคอยมปญหามากนก เนองจากมขนาดเลก ปราดเปรยว คลองตวใน

7

การซอกแซกหากนใบไมตามพมไม และปนปายคลองแคลว หากนเกง กนอาหารไดหลากหลาย ทงผลพลอยไดทางการเกษตร เศษพชผก หรอเศษอาหารทเหลอจากครวเรอน แตในปจจบนพนทแหลงอาหารธรรมชาตเรมลดลง ประกอบกบไดมการพฒนาปรบปรงสายพนธแพะใหมขนาดใหญขน ความตองการอาหารยอมเพมขนดวย จงจ าเปนตองมการจดการใหอาหารอยางเพยงพอ เพอใหแพะสามารถใหผลผลตไดตามศกยภาพของ สายพนธ เปนการเพมประสทธภาพการผลตใหเกษตรกรผเลยงแพะไดรบผลตอบแทนทคมคา สรางความมนคงในอาชพใหแกเกษตรกรตอไป

ภาพท 3 แพะพนธแองโกลนเบยน ภาพท 4 แพะพนธซาแนน

ดงนนจงไดจดท าเอกสารคมอค าแนะน าการใหอาหารแพะเนอขน โดยมเนอหาประกอบดวย ความตองการโภชนะของแพะเนอ วตถดบอาหารสตว การจดการอาหารแพะ สตรอาหาร และรปแบบการใหอาหาร รวมทงตวอยางฟารมทประสบผลส าเรจ เพอใหเกษตรกร และผสนใจไดรบความรในการจดการใหอาหารแพะเนออยางเตมรปแบบ

ตารางท 1 เปรยบเทยบน าหนกตวแพะพนธตางๆ

อาย พนเมอง แองโกลนเบยน50% บอร50% ชาแนน

แรกเกด 1.7 2.1 2.4 2.5

3 เดอน 6.9 8.5 11.2 13.4

6 เดอน 12.4 18.3 20.2 16.2

9 เดอน 15.6 22.2 23.8 22.4

12 เดอน 20.0 27.2 38.5 ไมมขอมล

ทมา: ไชยวรรณ (2556)

8

บทท 1 ควำมตองกำรโภชนะของแพะเนอ

แพะเปนสตวเคยวเอองขนาดเลก มระบบทางเดนอาหารประกอบดวย กระเพาะ 4 สวน คอ กระเพาะจรง (Abomasum) และอก 3 สวน ไดแก กระเพาะรเมน (Rumen) กระเพาะรงผง (Reticulum) และกระเพาะสามสบกลบ (Omasum) ซงกระเพาะรเมนมขนาดใหญทสดท าใหแพะสามารถยอยอาหารจากพชไดดกวาสตวกระเพาะเดยว โดยในกระเพาะรเมนจะประกอบดวยจลนทรยปรมาณมากมายและหลากหลายชนด จลนทรยเหลานใชอาหารจากพชทแพะกนเขาไปเพอการเจรญเตบโตและเพมปรมาณของเซลล ซงตอมาจะถกยอยในทางเดนอาหารสวนถดไป (ภาพท 5) ดงนนอาหารหยาบจงเปนอาหารหลกของแพะในการใหสารอาหารแกรางกาย เพอท าใหด ารงชพ เจรญเตบโต และใหผลผลตไดตามปกต

ภาพท 5 แสดงระบบยอยอาหารของแพะ

ทมา: หนงนช (2551)

ควำมส ำคญของอำหำร

อาหารมความส าคญอยางยงตอการด ารงชพและใหผลผลตของสตว ส าหรบแพะกเชนเดยวกน แพะตองการอาหารเพอกจกรรมตางๆ ดงน

9

1.เพอกำรด ำรงชพ อาหารทแพะกนจะมผลท าใหแพะสามารถประกอบกจกรรมตางๆ ได เชน รกษา

อณหภมของรางกาย และการท างานของอวยวะตาง ๆ ใหเปนปกต เชน การหายใจ การสบฉดโลหต การเคลอนไหว การกน การยอยอาหาร และการขบถาย เปนตน นอกจากนนอาหารยงเปนองคประกอบของอวยวะตาง ๆ เชน โปรตนใชในการซอมแซมสวนทสกหรอของรางกาย วตามน และแรธาตชวยในการท างานของอวยวะตางๆ ของรางกาย เปนตน

2.เพอกำรเจรญเตบโตและกำรสะสมไขมน แพะทยงไมโตเตมทจะใชประโยชนจากอาหาร ส าหรบการเจรญเตบโต และพฒนาการของรางกาย ไดแก การสรางเนอเยอตาง ๆ เชน กระดก กลามเนอ เนอเยอเกยวพน และไขมน

3.เพอกำรสบพนธ เมอแพะเตบโตขนกจะมการเจรญของระบบสบพนธ ซงตองการอาหารเชนกน

4.เพอผลผลตอนๆ เชน การใหขน น านม เปนตน

กำรจ ำแนกประเภทโภชนะ

โภชนะในอาหารมอย 5 ประเภท คอ พลงงาน (คารโบไฮเดรต และไขมน) โปรตน แรธาต วตามน และน า ตามแผนภมแสดงองคประกอบทางเคมของอาหาร ภาพท 6

1. พลงงำน (คารโบไฮเดรต และไขมน)

1.1 คำรโบไฮเดรต เปนสารอนทรยทประกอบดวยธาตคารบอน ไฮโดรเจน และออกซเจน ไดแก น าตาล แปง เซลลโลส และเฮมเซลลโลส ซงเปนสวนประกอบของพช มหนาท (Church, 1980) ดงน

- เปนแหลงส าคญ ทใหความรอนและพลงงาน ซงแพะใชพลงงานในการเคลอนไหว หายใจ ยอยอาหารและกระบวนการตางๆในรางกาย

- ใชคารโบไฮเดรตในโครงสรางส าหรบสรางโภชนะอนๆ - สะสมคารโบไฮเดรตทเหลอใชในรปของพลงงานส ารอง เชน ไขมน เปนตน

1.2 ไขมน เปนโภชนะทมความส าคญตอแพะเนองจากเปนแหลงของกรดไขมน ปกตกรดไขมนในเนอเยอของสตวสวนใหญประกอบดวยกรดไขมนอมตว ซงไดรบกรดไขมนจากอาหารทกนโดยตรง และจากกรดไขมนระเหยได ซงเกดจากจลนทรยใชประโยชนจากอาหารในกระเพาะรเมน ไขมนมความส าคญดงน

- ใหพลงงาน และความรอน - เปนฉนวนปองกนความหนาวเยน - ไขมนรอบๆ อวยวะภายในจะชวยปองกนการถกกระทบกระแทก - ชวยละลายและดดซมวตามนทละลายในไขมน (A D E และ K) - ใหกรดไขมนทจ าเปน

10

ภาพท 6 แผนภมแสดงองคประกอบทางเคมของอาหาร ทมา: ดดแปลงจาก Jurgens, M.H. (1982)

2. โปรตน เปนสวนประกอบในรางกายแพะ ซงจะตองไดรบจากอาหารอยางตอเนองเพอซอมแซมเซลล และใชในกระบวนการสรางโปรตน และสงทขบออกมา เชน เอนไซม ฮอรโมน เมอก น านม เปนตน

3. แรธำต ในรางกายแพะมแรธาตตางๆ อยประมาณ 40 ชนด ซงจ าเปนตอการเจรญเตบโต การสบพนธ เปนสวนประกอบในน านม เปนสวนประกอบของโครงสราง และเนอเยอตางๆ เชน กระดก ฟน เปนตน นอกจากนนยงชวยรกษาภาวะความเปนกรดเปนดางในรางกาย หากแพะไดรบแรธาตไมเพยงพอจะกนอาหารนอยลง โตชา ขนหยาบ โรคกระดกออน เปนอมพาต คอพอก ลกแพะเกดมาไมมขน ไมสามารถควบคมอณหภมของรางกายใหปกตได ผลตน านมนอย ออนแอ และอาจตายได

4. วตำมน เปนสารประกอบอนทรยทแพะตองการในปรมาณนอยมาก เมอเปรยบเทยบกบโภชนะอนๆ แตแพะใชวตามนส าหรบปฏกรยาเคมตางๆ ภายในรางกาย มหนาทหลกเปนโคเอนไซม ท าใหรางกายมสขภาพสมบรณ เจรญเตบโตและชวยในดานการสบพนธ ถาสตวขาดวตามนจะท าใหเกดอาการผดปกตตางๆ วตามนม 2 ชนดใหญๆคอ

อาหาร

น า หรอความชน วตถแหง

อนนทรยสาร (แรธาต)

อนทรยสาร

คารโบไฮเดรต

สารประกอบไนโตรเจน

ไนโตรเจนฟรเอกแทรกซ

เยอใย

โปรตน

ไนโตรเจนทไมใชโปรตน

ไขมน

วตามนทละลายในน า

แปง, น าตาล

11

4.1 วตำมนทละลำยในน ำ ไดแก วตามนบตางๆ วตามนซ โคลน เปนตน 4.2 วตำมนทละลำยในไขมน ไดแก วตามนเอ ด อ และ เค

5. น ำ มความส าคญยงตอรางกายแพะ ท าหนาทเปนสวนประกอบของรางกาย โดยเปนองคประกอบของเซลลและเนอเยอ เปนตวท าละลายสารตางๆ ซงมความส าคญตอปฏกรยาเคมในรางกาย ควบคมอณหภมของรางกาย รกษาความดนออสโมซส ปองกนการกระทบกระเทอนโดยเฉพาะอวยวะภายในทส าคญ นอกจากนนยงชวยในการหลอลน แพะทมอายนอยจะมปรมาณน าในรางกายมากไขมนนอย แตเมออายมากขนน าในรางกายจะลดลง (NRC, 1981) ผเลยงตองเตรยมน าสะอาดไวใหแพะไดกนตลอดเวลา และหมนท าความสะอาดภาชนะใสน าทกๆวน

ปรมำณโภชนะทแพะตองกำร ผเขยนไดน าความตองการโภชนะของแพะ มาจากหนวยงาน National Research Council (NRC) ประเทศสหรฐอเมรกา (ตารางท 2) เนองจากประเทศไทยยงอยในระหวางการท างานวจยเรองน ตารางท 2 ความตองการโภชนะของแพะตอวน

น าหนกตว(กโลกรม)

โภชนะยอยไดทงหมด (กรม)

โปรตนทงหมด (กรม)

แคลเซยม(กรม)

ฟอสฟอรส(กรม)

ปรมาณวตถแหงทแพะกนตอตว*

ทงหมด (กก.) % น าหนกตว

ก. เพอด ารงชพเทานน

10 159 22 1 0.7 0.28 2.8

20 267 38 1 0.7 0.48 2.4

30 362 51 2 1.4 0.55 2.2

40 448 63 2 1.4 0.81 2.0

50 530 75 3 2.1 0.95 1.9

60 608 86 3 2.1 1.09 1.8

70 682 96 4 2.8 1.23 1.8

80 754 106 4 2.8 1.36 1.7

90 824 116 4 2.8 1.48 1.6

100 891 126 5 3.5 1.60 1.6

ทมา: ดดแปลงจาก NRC (1981) * พลงงานใชประโยชนได (ME) = 2,000 kcal/กโลกรมน าหนกแหง

12

ตารางท 2 (ตอ) ความตองการโภชนะของแพะตอวน

น าหนกตว(กโลกรม)

โภชนะยอยไดทงหมด (กรม)

โปรตนทงหมด (กรม)

แคลเซยม(กรม)

ฟอสฟอรส(กรม)

ปรมาณวตถแหงทแพะกนตอตว*

ทงหมด (กก.) % น าหนกตว ข. เพอด ารงชพรวมกบออกก าลงนอย (แพะทเลยงแบบขงคอกรวม)

10 199 27 1 0.7 0.36 3.6

20 334 46 2 1.4 0.60 3.0

30 452 62 2 1.4 0.81 2.7

40 560 77 3 2.1 1.01 2.5

50 662 91 4 2.8 1.19 2.4

60 760 105 4 2.8 1.36 2.3

70 852 118 5 3.5 1.54 2.2

80 942 130 5 3.5 1.70 2.1

90 1030 142 6 4.2 1.85 2.1

100 1114 153 6 4.2 2.00 2.0

ค. เพอด ารงชพรวมกบออกก าลงปานกลาง (แพะทเลยงแบบกงขงคอกกงปลอยแปลง)

10 239 33 1 0.7 0.43 4.3

20 400 55 2 1.4 0.72 3.6

30 543 74 3 2.1 0.98 3.3

40 672 93 4 2.8 1.21 3.0

50 795 110 4 2.8 1.43 2.9

60 912 126 5 3.5 1.64 2.7

70 1023 141 6 4.2 1.84 2.6

80 1131 156 6 4.2 2.03 2.5

90 1236 170 7 4.9 2.22 2.5

100 1336 184 7 4.9 2.41 2.4

13

ตารางท 2 (ตอ) ความตองการโภชนะของแพะตอวน

น าหนกตว(กโลกรม)

โภชนะยอยไดทงหมด (กรม)

โปรตนทงหมด (กรม)

แคลเซยม(กรม)

ฟอสฟอรส(กรม)

ปรมาณวตถแหงทแพะกนตอตว*

ทงหมด (กก.) % น าหนกตว

ง. เพอด ารงชพรวมกบออกก าลงมาก (แพะทเลยงแบบปลอยแปลง)

10 278 38 2 1.4 0.50 5.0

20 467 64 2 1.4 0.84 4.2

30 634 87 3 2.1 1.14 3.8

40 784 108 4 2.8 1.41 3.5

50 928 128 5 3.5 1.67 3.3

60 1064 146 6 4.2 1.92 3.2

70 1194 165 6 4.2 2.14 3.0

80 1320 182 7 4.9 2.37 3.0

90 1442 198 8 5.6 2.59 2.9

100 1559 215 8 5.6 2.81 2.8

ความตองการเพมเตมส าหรบชวงปลายของการตงทอง (ส าหรบแพะทกขนาด)

397 82 2 1.4 0.71

ความตองการเพมเตมส าหรบการเจรญเตบโตวนละ 50 กรม (ส าหรบแพะทกขนาด)

100 14 1 0.7 0.18

ความตองการเพมเตมส าหรบการเจรญเตบโตวนละ 100 กรม (ส าหรบแพะทกขนาด)

200 28 1 0.7 0.36

ความตองการเพมเตมส าหรบการเจรญเตบโตวนละ 150 กรม (ส าหรบแพะทกขนาด)

300 42 2 1.4 0.54

14

ตารางท 2 (ตอ) ความตองการโภชนะของแพะตอวน

โภชนะยอยไดทงหมด (กรม)

โปรตนทงหมด (กรม)

แคลเซยม(กรม) ฟอสฟอรส(กรม)

ความตองการเพมเตมส าหรบผลตน านมตอกโลกรม ทเปอรเซนตไขมนระดบตางๆ (รวมถงแมเลยงลก)

ไขมนนม (เปอรเซนต)

2.5 333 59 2 1.4

3.0 337 64 2 1.4

3.5 342 68 2 1.4

4.0 346 72 3 2.1

4.5 351 77 3 2.1

5.0 356 82 3 2.1

5.5 360 86 3 2.1

6.0 365 90 3 2.1

ทมา: ดดแปลงจาก NRC (1981) * พลงงานใชประโยชนได (ME) = 2,000 kcal/กโลกรมน าหนกแหง

ความตองการโภชนะของแพะใหพจารณาประเมนจากคาเฉลยของแพะทงคอกวาอยในระยะใด และความตองการของผเลยงวาจะใหแพะของเราเจรญเตบโตวนละเทาใด โดยดจากตารางความตองการโภชนะตอวน (ตารางท 2) จากนนกอาจปรบเพม/ลดใหตามสภาพแวดลอมของแตละพนท เชน สภาพอากาศรอนแพะจะกนอาหารนอยลงกควรจะเพมคณคาโภชนะของสตรอาหารใหมากขน ถาอากาศเยนสบายแพะกนอาหารไดปกตกไมตองปรบ เปนตน คาโภชนะทนยมน ามาใชในการประกอบสตรอาหารสตวเคยวเออง ไดแก คาโภชนะยอยไดทงหมด คาโปรตนทงหมด คาแคลเซยม คาฟอสฟอรส และคาปรมาณวตถแหงทแพะกนตอตวตอวน ซงผเขยนไดแสดงตวอยางวธใชตารางนไวทหนา 44 “ตวอยาง การค านวณสตรอาหารผสมเสรจTMR ขนท 1”

15

บทท 2 วตถดบอำหำรสตว

ในการเลยงแพะเนอขนนน มคาใชจายดานอาหารสตวถงรอยละ 70 และเนองจากแพะจะใชอาหารหยาบเปนหลก แตมขอจ ากดทพชอาหารสตวในเขตรอนมคาการยอยไดต า ท าใหการกนอาหารลดลง แพะไดรบโภชนะไมเพยงพอตอการเพมผลผลต จงตองเสรมอาหารขนท าใหคาใชจายดานอาหารสตวเพมขน ทงนเราสามารถลดตนทนคาอาหารลงไดโดยการเลอกใชวตถดบทมราคาถกมาประกอบสตรอาหาร โดยปรบใหมโภชนะเพยงพอตอความตองการของแพะ ซงประเทศไทยมวตถดบใหเลอกใชไดหลากหลายชนด แตการทจะน ามาใชไดอยางมประสทธภาพนน จ าเปนตองมองคความรเกยวกบคณคาทางโภชนะและขอจ ากดในการใชของวตถดบแตละชนด ซงจะกลาวถงตอไป

กำรจ ำแนกประเภทของวตถดบอำหำรสตว

วตถดบอาหารสตว หมายถงวตถหรอสารใดๆ กตามไมวาจะไดจากแหลงธรรมชาต หรอจากการสงเคราะหทสตวกนแลวมคณคาทางโภชนาการในแงของการใหโภชนะ หรอกอใหเกดประโยชน อยางใดอยางหนงแกสตวโดยครอบคลมทงสวนทใหสารอาหาร และไมใหสารอาหารทผสมอยในสตรอาหารสตว สามารถจ าแนกตามสวนประกอบหลกทางโภชนาการออกไดเปน 4 กลม คอ

1. อำหำรหยำบ (Roughage) เปนอาหารทมเยอใยสงเกนกวา 18 เปอรเซนตของวตถแหง มลกษณะฟาม สวนใหญไดจากพชอาหารสตว (Forage crop) และผลพลอยไดจากการเกษตร (Agriculture by-product) ใชเลยงแพะเปนอาหารหลกมหลายประเภท ดงน

1.1 อำหำรหยำบสด (pasture, and green forage) หมายถง อาหารหยาบทอยในสภาพสดมความชนสง 70 – 85 เปอรเซนต ไดแกพชทตดสดมาใหสตวกน และพชอาหารสตวในทงหญาทสตวเขาไปแทะเลม เชน หญาแพงโกลา หญาเนเปยร หญากนสมวง ถวคาวาลเคด ถวฮามาตา และ กระถน เปนตน อาจเปนทงหญาธรรมชาต ทขางถนน หรอเปนทงหญาทตงใจปลกสรางขนมากได คณภาพของพชอาหารสตวสดทตดเมออายนอย จะดกวาทตดเมออายมาก

1.2 อำหำรหยำบแหง (dry forages and roughages) วตถประสงคของอาหารหยาบแหง คอ เพอเกบรกษาอาหารหยาบไวใชในยามขาดแคลน ดวยการน าเอาอาหารหยาบสดมาตากแดด 2 – 3 แดด หรอการอบดวยความรอนใหเหลอความชนไมเกนรอยละ 15 ซงในสภาพนเชอราและราเมอกเจรญไดยากจงสามารถเกบไวไดนานขน

16

1.3 อำหำรหยำบหมก (silage) เปนการเกบถนอมอาหารวธหนง ท าโดยการน าอาหารหยาบ

สดมาหนเปนชนเลกๆขนาด 2-3 เซนตเมตร น าไปบรรจลงในภาชนะ เชนบอหมก (silo) หรอถงพลาสตก แลวอดให แนนปดฝาใหสนทไมใหอากาศเขาเมอครบ 21 วนจะมสภาพเปนกรดม pH ประมาณ 3.5 - 4.2 และมความชน 70 – 75 เปอรเซนต ถาใชเกลอเมด 0.25 เปอรเซนตของน าหนกอาหารหยาบสด โรยบรเวณดานบนของอาหารหยาบกอนปดฝาถงจะชวยปองกนไมใหเกดเชอราบรเวณดานบนได

1.4 ผลพลอยไดจำกกำรเกษตร และอตสำหกรรมอำหำร ในแตละปประเทศไทยสามารถผลตพชผลทางการเกษตรไดหลายชนด และเปนจ านวนมาก จงท าใหมผลพลอยไดตางๆ มากตามไปดวย นอกจากนแลวการขยายตวของโรงงานอตสาหกรรมทเกยวเนองกบการเกษตรกเพมขนทกป จงท าใหมเศษเหลอทงตางๆ อยมากซงสามารถน าผลพลอยไดทางการเกษตรและจากโรงงานอตสาหกรรมเหลานมาปรบใชเปนอาหารของแพะไดอยางกวางขวาง ตวอยางผลพลอยไดจากการเกษตรทส าคญ และน ามาใชโดยทวไป ไดแก ฟางขาว เปลอกสบปะรด ยอดออย ตนขาวโพดฝกออน เปนตน

2. อำหำรขน (Concentrate) เปนอาหารทมคณคาทางอาหารสง เยอใยต า แพะสามารถยอยและน าไปใชประโยชนไดสง ไดจากเมลดธญพช และผลพลอยไดจากโรงงานตางๆ ใชเสรมกบอาหารหยาบเพอใหแพะสขภาพสมบรณเพมผลผลตทงการใหเนอ หรอการใหน านมสงขน

2.1 วตถดบอำหำรขนประเภทพลงงำน เปนวตถดบทใหพลงงานในระดบสง พลงงานทไดจากวตถดบเหลานจะอยในรปของคารโบไฮเดรททใชประโยชนไดงาย เชน แปง และน าตาล วตถดบประเภทนมโปรตนนอยกวา 20 เปอรเซนต และเยอใยนอยกวา 18เปอรเซนต เชน ปลายขาว ขาวโพด ร าละเอยด มนส าปะหลง เปนตน

2.2 วตถดบอำหำรขนประเภทโปรตน เปนวตถดบทใหโปรตนสงกวา 20 เปอรเซนต และสวนใหญเปนโปรตนทมคณภาพด มกจะมระดบกรดอะมโน เชน ไลซน เมทไธโอนน และทรโอนน สง มเยอใยนอยกวา 18 เปอรเซนต เชน กากถวเหลอง กากถวลสง กากเมลดฝาย ใบกระถนปน กากเนอในเมลดปาลม และกากเบยร เปนตน

2.3 อำหำรขนส ำเรจรป คอ วตถดบอาหารขนทผสมเสรจแลว หรอหวอาหารทไดจากการผสมวตถดบตางๆ เพอใหมสารอาหารเหมาะสมครบถวนตามความตองการของสตว มทงชนดผง และทผานกระบวนการอดเปนเมด (ภาพท 7) เพอลดฝน เพมความนากน และสะดวกตอการน าไปใช โดยทวไปจะน าอาหารขนมาใชเสรมรวมกบอาหารหยาบทเปนอาหารพนฐานในสตวเคยวเออง เพอใหสตวไดรบสารอาหารเพยงพอตอการใหผลผลตทสงขน

17

3. อำหำรเสรมประเภทแรธำต (Mineral supplements) ถงแมสวนใหญสตวตองการแรธาตใน

ปรมาณนอย แตกจ าเปนตองใหสตวกน ในทางปฏบตอาจใหแรธาตเสรมแกแพะโดยผสมในสตรอาหาร เชน เปลอกหอยปน ไดแคลเซยมฟอสเฟต กระดกปน และแรธาตปลกยอยเสรมในรปพรมกซ เปนตน หรออาจใหแรธาตกอนแขวนไวภายในโรงเรอนใหแพะเลยกนไดตลอดเวลา

4. อำหำรเสรมประเภทวตำมน (Vitamin supplements) วตามนทแนะน าใหเสรมลงในอาหารไดแก วตามน เอ ด อ เค และ วตามนบ โดยเสรมในรปพรมกซ หากไมมของแพะกอาจใชพรมกซของโคเนอแทนได

ภาพท 7 อาหารขนส าเรจรปแบบอดเมดส าหรบแพะ

วตถดบประเภทอำหำรหยำบ

1. หญำแพงโกลำ (Digitaria eriantha) มถนก าเนดในทวปอฟรกา น าเขามาครงแรกจากประเทศฟลปปนส เมอป พ.ศ. 2496 แตพนธทใชแพรหลายในปจจบนน าเขามาจากไตหวน เมอป พ.ศ. 2535

ลกษณะทวไป เปนหญาทมอายหลายป มล าตนทอดนอนไปตามพนดน (ภาพท 8) มรากบรเวณขอสวนของตนออนจะเจรญไปดานบนในลกษณะตงตรงหรอกงตง ล าตนเลกสง 60- 120 เซนตเมตร ใบเลกเรยวยาวประมาณ 30 เซนตเมตร กวาง 0.2-1.4 เซนตเมตร มชอดอกแบบ raceme ยาว 5-20 เซนตเมตร ไมตดเมลด ขยายพนธดวยทอนพนธ ปรบตวขนไดดในแหลงทมปรมาณน าฝน 1,200 มลลเมตรขนไป ทนตอน าทวม

ผลผลต หญาแพงโกลาใหผลผลตน าหนกแหง 5-7ตน/ไร/ป ตดทก 45 วน กำรใชประโยชน อาจปลอยแพะลงแทะเลม หรอตดหญาทกๆ 45 วน ใหเหลอตอสงจากพนดน 7

เซนตเมตร น าหญาไปใหแพะกนโดยไมตองสบ เพราะล าตนมขนาดเลก และยงเหมาะส าหรบตดท าหญาแหงส ารองไดอกดวย

18

2. หญำกนสมวง (Panicum maximum TD58) มถนก าเนดในทวปอฟรกา ประเทศไทยน าเขามา

จากไอเวอรโคส เมอป พ.ศ. 2518 ลกษณะทวไป เปนหญาทมอายหลายป ลกษณะล าตนเปนกอตงตรง ตนหญาขณะออกดอกสง

ประมาณ 2.0 เมตร ล าตนมสมวงบรเวณโคนตน หนอทแตกใหมมกจะมสมวงหรอเขยวอมมวง ใบมสเขยวเขม ใบยาวประมาณ 80 เซนตเมตร กวางประมาณ 2 เซนตเมตร มชอดอกแบบ panicle ความยาว 15-50 เซนตเมตร ชอดอกมสเขยวจนถงสมวง (ภาพท 9) ปลกขยายพนธไดดวยเมลดและหนอพนธ ตดเมลดไดดและมความงอกสง สามารถปรบตวดในแหลงทมปรมาณน าฝนมากกวา 1,000 มลลเมตร ขนไดดในทดอนน าไมทวมขง เจรญเตบโตไดดในดนทมความอดมสมบรณสง ทนรมเงา

ภาพท 8 ตนหญาแพงโกลา ภาพท 9 ตนหญากนสมวงอาย 30 วน

ผลผลต หญากนสมวง ใหผลผลตน าหนกแหง 2.5 – 3.0 ตน/ไร/ป ตดทก 45 วน กำรใชประโยชน เหมาะส าหรบตดใหแพะกนโดยตดสงจากพนดน 15 เซนตเมตร เนองจากล าตน

คอนขางแขงจงตองน าไปสบใหเปนชนเลกๆ ขนาด 1-2 เซนตเมตร เพอใหแพะกนไดหมด

3. หญำเนเปยรปำกชอง1 (Pennisetum purpureum x P. glaucum, Pakchong1) ลกษณะทวไป หญาเนเปยรปากชอง1 เปนหญาอายหลายป ทรงตนเปนกอตงตรงสงประมาณ 2-4

เมตร (ภาพท 10) แตกกอดมระบบรากแขงแรง ขยายพนธดวยทอนพนธ ไมตดเมลดชอบดนทมความอดมสมบรณสง และระบายน าไดด ชอบน า แตไมชอบใหน าทวมขง

ผลผลต ตดใชประโยชนไดทกๆ 45-60 วน ล าตนคอนขางอวบน า มรสหวานเลกนอย สตวชอบกน หากปลกหญาเนเปยรปากชอง1 ในพนทใกลกบฟารมสกรจะไดเปรยบตรงทไดน าปยฟร ซงชวยใหผลผลตเพมขนมาก นอกจากนยงตอบสนองตอการใหน าดมาก หากใหน าในฤดแลงดวยระบบน า พนฝอยทก 3-5 วน หรอปลอยน าเขาแปลงทกๆ7-10 วน หญากจะใหผลผลตเพมขนและตดไดตลอดป 5-6 ครง ผลผลตน าหนกสดประมาณ 60 ตน/ไร/ป หากคดเปนน าหนกแหงเทากบ 10-12 ตน/ไร/ป จงเหมาะส าหรบฟารมแพะทมพนทนอยในปจจบน

19

ภาพท 10 ตนหญาเนเปยรปากชอง1

กำรใชประโยชน เหมาะส าหรบตดมาใหแพะกนสด หรอน าไปท าหญาหมก ใหตดตนชดดนเพอตนหญาจะไดแตกหนอจากใตดนปองกนรากลอย สบตนหญาใหเปนชนเลกๆ ความยาว 1-2 เซนตเมตร เพอใหแพะกนหญาไดหมด หากตนหญามอายนอยกวา 45 วนล าตนยงออนกสามารถตดใหแพะกนไดทงตนแตจะไดผลผลตนอยกวาตดทอาย 60 วน ผทจะเขาไปตดหญาเนเปยรฯในแปลงตองระวงใบหญาจะบาด เนองจากขอบใบมลกษณะคลายฟนเลอยเลกๆ หากบาดทผวหนงจะรสกคนมากกวาจะหายคนกใชเวลา 3-4 วนทเดยว ฉะนนแนะน าใหปองกนไวกอนดวยการใสเสอแขนยาว และสวมถงมอทกครงทตดหญา

4. หญำขน (Brachiaria mutica) มถนก าเนดในทวปอฟรกาและอเมรกาใต น าเขามาจากประเทศมาเลเซย เมอป พ.ศ. 2472

ลกษณะทวไป เปนพชทมอายหลายป มล าตนแบบกงเลอย ทอดขนานไปกบพนดนยาวถง 5 เมตร มรากตามขอ ระบบรากตน ใบและกาบใบมขนปกคลมจ านวนมาก ใบยาวประมาณ 30 เซนตเมตร กวาง 2 เซนตเมตร (ภาพท 11) เจรญเตบโตไดดในเขตชมชน ทนตอสภาพชนแฉะหรอมน าทวมขง ปรบตวขนไดดในแหลงทมปรมาณน าฝน 1,200 มลลเมตรขนไป เปนหญาทเจรญเตบโตรวดเรวในพนทดนเหนยวทมความอดมสมบรณคอนขางด เชน ในพนทกรงเทพฯ

ผลผลต หญาขนใหผลผลตน าหนกแหง 1.5-3.0 ตน/ไร/ป ตดทก 45 วน

20

ภาพท 11 ตนหญาขน

กำรใชประโยชน หญาขนทขนอยทวไปตามขางถนนหรอพนทวางเปลานน มกจะพบแตตนแกซงมคณคาทางอาหารต า หากตองการน ามาใชควรเลอกตดเฉพาะสวนยอด และยงตองสงเกตอกวาบรเวณนนไมไดฉดยาฆาหญาไว

5. หญำรซ (Brachiaria ruziziensis) มถนก าเนดในทวปอฟรกา ประเทศไทยน าเขามาจากออสเตรเลย เมอป พ.ศ. 2511

ภาพท 12 ตนหญารซ

21

ลกษณะทวไป เปนหญาทมอายหลายป ล าตนกงตงกงเลอย แตกกอด มไหลเลอยตามดน ขณะออก

ดอกตนสงประมาณ 1.5 เมตร ใบดกมขนออนนมปกคลม มความนากนสง ใบยาวประมาณ 25 เซนตเมตร กวางประมาณ 1.5 เซนตเมตรมชอดอกแบบ raceme ยาว 4- 10 เซนตเมตร (ภาพท 12) ตดเมลดไดดมากและเมลดมความงอกสง นยมปลกขยายพนธดวยเมลด สามารถปรบตวไดดในแหลงทมปรมาณน าฝน 1,200 มลลเมตรขนไป เจรญเตบโตดในทดอนน าไมทวมขง ไมนยมท าหญาแหงเพราะเมอแหงล าตนจะแขง และมขนหลดออกมาจ านวนมากหากสมผสกบผวหนงจะเกดอาการคนคลายๆถกหมามย

ผลผลต หญารซใหผลผลตน าหนกแหง 2.0-2.5 ตน/ไร/ป ตดทก 45 วน กำรใชประโยชน ตดไปใหแพะกนสด หรอปลอยแพะลงแทะเลมแปลงหญากได ขอดคอปลกงาย และ

เมลดมความงอกด ขอเสยคอเมอเขาสชวงออกดอกในเดอนตลาคม หญารซจะชะงกการเจรญเตบโตทางล าตนและใบ

6.กระถน (Leucaena leucocephala) มถนก าเนดในทวปอเมรกาใต อเมรกากลาง และหมเกาะตางๆ ในมหาสมทรแปซฟก สนนษฐานวาเขามาจากประเทศอนเดยและเขมรตงแตกอนสมยอยธยา

ลกษณะทวไป กระถนเปนไมยนตนอายหลายป (ภาพท 13) มรากแกวลก ล าตนเปนพมสงถง 18 เมตร ใบเปนแบบใบรวมแบบขนนกสองชน (bipinnate) ดอกมลกษณะเปนกลมทรงกลมแนน (head) ดอกมสขาว เสนผานศนยกลาง 2-5 เซนตเมตร ฝกแบนยาว 14-26 เซนตเมตร กวาง 1.5-2.0 เซนตเมตร มเมลดอยในฝก 18-22 เมลดตอฝก ใน 1 กโลกรมมประมาณ 24,000 เมลด ปรบตวขนไดดในแหลงทมปรมาณน าฝน 650-1,500 มลลเมตร เจรญเตบโตไดดในดนทมการระบายน าด ไมทนตอสภาพดนกรด ทนตอสภาพแหงแลงไดด กระถนมสารไมโมซนแตสารนไมเปนพษตอแพะ เพราะภายในกระเพาะรเมนของแพะมเชอจลนทรยทสามารถยอยสลายสารไมโมซนได

ภาพท 13 ตนกระถนปลกเปนรวบาน ภาพท 14 กงกระถนสบหมกใสถงพลาสตก

22

ผลผลต ควรตดครงแรกเมออาย 6-8 เดอน และตดครงตอไปทก 3 เดอนโดยตดสงจากพนประมาณ

50 เซนตเมตร ใหผลผลตประมาณ 2-4 ตน/ไร/ป คณคาทางอาหารของใบรวมกงออน

กำรใชประโยชน สามารถตดมาใชประโยชนไดหลายแบบคอ

- ตดใหแพะกนสดทงกงกำน แพะจะเลอกกนใบ กงออน และลอกเปลอกไมกนได เหลอไวแตเนอไม - ตดสบ น ากงทมขนาดไมเกน 0.5 เซนตเมตร มาหนใหเปนชนเลกๆ ขนาด 1-2 เซนตเมตรดวยเครอง

หนหญา แลวใหแพะกนสด - ปลอยแพะลงแทะเลมในแปลงกระถน คอยดแลไมใหแพะเขาแทะเลมมากเกนไป ปลอยใหตนกระถน

ไดมโอกาสฟนตว - กระถนสบตำกแหง น าตนกระถนมาสบใหเปนชนเลกๆ ขนาด 1 เซนตเมตร แลวน าไปตากแดดให

แหง เกบใสถงไวใหแพะกนในภายหลง โสภณ และคณะ (2559) รายงานวาใชกระถนสบตากแหงผสมในสตรอาหารผสมเสรจ 30เปอรเซนต ขนแพะเนอลกผสมบอรมอตราการเจรญเตบโต 91.33 กรม/ตว/วน

- กระถนหมกในถงพลำสตก ใชกงกระถนขนาด 0.5 เซนตเมตรน ามาสบใหมขนาดไมเกน 1 เซนตเมตร แลวใสในถงพลาสตกใสแบบหนาอดกระถนใหแนนมดปดปากถงไวไมใหอากาศเขา (ภาพท 14) ชวยใหเกบไวไดนานประมาณ 1-2 สปดาห พบวาเกษตรกรทอ าเภอสรรคบร จงหวดชยนาทนยมหมกกระถนไวในถงพลาสตกทงไวเพยง 1 คนจะชวยลดกลนเหมนเขยวของกระถนลงได ท าใหแพะกนไดดกวากระถนสบสดๆ

7. ถวคำวำลเคด (Centrosema pascuorum cv. Cavalcade) มถนก าเนดในทวปอเมรกาใต ประเทศไทยน าเขามาจากออสเตรเลย เมอป พ.ศ. 2540

ภาพท 15 ตนถวคาวาลเคด ภาพท 16 แปลงถวคาวาลเคดปลกเปนแถว

23

ลกษณะทวไป เปนพชฤดเดยว ลกษณะตนเปนแบบเถาเลอยยาวถง 2 เมตรสามารถงอกรากตามขอ

เลอยคลมพนทไดด ใบเปนแบบใบประกอบม 3 ใบยอย ใบยาว 5-10 เซนตเมตร กวาง 0.5-1.0 เซนตเมตร (ภาพท 15) ดอกมสแดงเขมจนเกอบมวง ชอดอกเปนแบบ raceme ชอละ 1 หรอ 2 ดอก ฝกเรยวโคงยาว 4-8 เซนตเมตร ปลกขยายพนธดวยเมลด หากปลกเปนแถวดงภาพท 16 จะชวยใหก าจดวชพชไดงาย ขนไดดในแหลงทมปรมาณน าฝน 700-1,500 มลลเมตรทนตอสภาพแหงแลง เจรญเตบโตไดในดนเหนยวจนถงดนทมความอดมสมบรณต า

ผลผลต ควรตดถวทอาย 35-40 วน หากปลอยใหถวอายมากเกนไปใบจะทบถมกนเกดเปนเชอราดานลาง ควรตดถวดวยเครองตดแบบสะพายไหลใหเหลอตอสงจากพนดนประมาณ 7 เซนตเมตร จะไดผลผลตถวสด 1,500 – 2,000 กโลกรม/ไร/ครง เมอตากแหงจะไดถวแหง 350 – 450 กโลกรม/ไร/ครง สามารถตดได 2-3ครงตอการปลก เมอถวแหงใบจะไมคอยรวงจงเหมาะส าหรบท าถวแหงอดฟอน

กำรใชประโยชน ใหแพะกนถวคาวาลเคดสดไดเตมทโดยไมตองกงวลเรองทองอด กรณถวแหงแพะจะชอบกนมากขน เพราะมกลนหอมชวนกน แตไมควรเกบถวแหงไวนานเกน 1 ป สามารถใชถวคาวาลเคดแหงแทนโปรตนจากกากถวเหลองไดถง 50 เปอรเซนต (วนวสา, 2552) ในอาหารแพะเนอระยะเจรญเตบโตชวยลดตนทนได 19.4 เปอรเซนต ส าหรบฟางถวคาวาลเคดซงเปนผลพลอยไดจากการเกบเกยวเมลดพนธนน ประกอบไปดวยล าตน ใบ และฝกลบ สามารถใชในสตรอาหารผสมเสรจไดทระดบ 20 เปอรเซนต (โสภณ และ วชรวทย, 2559)

8. ถวฮำมำตำ (Stylosanthes hamata cv. Verano) มถนก าเนดในอเมรกาเหนอ และอเมรกากลาง น าเขามาเมอป พ.ศ. 2514

ลกษณะทวไป เปนถวทมอาย 1-2 ป ล าตนกงตงตรง สง 30-75 เซนตเมตร ล าตนและกงแขง ใบเปนแบบใบประกอบม 3 ใบยอย ยาว 1.6-2.6 เซนตเมตร กวาง 0.3-0.6 เซนตเมตร (ภาพท 17) ชอดอกแตกตามกงแขนงเปนกระจก กลบดอกมสเหลอง ฝกแบงออก 2 สวน สวนบนยาว 6-7 มลลเมตร มสวนยนเปนตะขอยาว 3-4 มลลเมตร และสวนดานลางยาว 3-4 มลลเมตร ใน 1 กโลกรมมประมาณ 450,000 เมลด ขนไดดในแหลงทมปรมาณน าฝน 500-2,000 มลลเมตร ทนแลง ทนทานตอการแทะเลมและเหยยบย าของสตวไดด ตานทานโรคแอนแทรกโนส เจรญเตบโตไดในดนหลายชนด เชน ดนทรายทมความอดมสมบรณต า ดนลกรง หรอดนเหมองแรเกา ไมทนตอสภาพดนชนแฉะหรอมน าขง

ผลผลต ถวฮามาตาใหผลผลตตดทอาย45 วน น าหนกแหง 1.5-2.0ตน/ไร/ป กำรใชประโยชน เหมาะส าหรบตดใหกน หรอปลอยใหแพะลงไปแทะเลมในแปลง (ภาพท 18) หาก

ตองการน าไปท าถวแหงอดฟอนกจะมใบรวงหลนไปบาง

24

ภาพท 17 ตนถวฮามาตา ภาพท 18 แปลงถวฮามาตาทปลอยสตวแทะเลม

9. ฟำงขำว เปนสวนของล าตนและใบหลงเกบเกยวและนวดเอาเมลดออกแลว ปรมาณมากนอยของแตละทองทขนอยกบแหลงปลกขาว ปกตขาวเปลอก 1 ตน จะไดฟางเทากบ 1 ตน เกษตรกรนยมน ามาเลยงแพะในหนาแลง และส ารองใชในชวงขาดแคลนหญาสด (ภาพท 19-20)

คณสมบต มคณภาพต า เยอใยสง มอตราการยอยไดต า จงตกคางอยในกระเพาะหมกนาน สตวจะไดรบโภชนะไมเพยงพอ ถาใหกนฟางอยางเดยว น าหนกจะลด

กำรใชเลยงสตวและขอจ ำกด เลอกใชฟางขาวใหม อาจเสรมดวยใบของพชตระกลถว หรอใบมนส าปะหลง อตรา 1-2 กก./ตว/วน เพอชวยเพมคณคาทางอาหาร และชวยใหแพะคงสภาพน าหนกตวไวไดในชวงแลง ไมเหมาะทจะใชฟางขาวเลยงสตวทใหผลผลตสง โดยไมปรบปรงคณภาพของฟางกอน

ภาพท 19 นาขาวหลงเกยว ภาพท 20 รอมฟางขาว

10. ตนถวลสง สวนล าตนและใบหลงเกบเกยวฝกถวลสงแลว ยงคงมสเขยวอยเลกนอย (ภาพท 21) คณสมบต เปนอาหารหยาบคณภาพด มโปรตนสง กำรใชเลยงสตวและขอจ ำกด ใชเปนอาหารหยาบไดทงในรปสด และตากแหง แตการใชในรปสดจะ

ไดประโยชนมากกวา หากมปรมาณนอยกใชรวมกบฟางขาวได ตนถวลสงหลงจากเกบเมลดแลว ถาปลอยใหแหงเกนไป ใบจะรวงเหลอแตสวนของล าตนแขงๆสตวจะกนไดนอย

25

ขอแนะน ำกำรใช ในแหลงทปลกถวลสงจะมเศษเหลอของตนถวจ านวนมากควรเกบถนอมไวใชนานๆ

โดยการตากแหง แลวเกบไวในทรมปองกนแดด และฝน

ภาพท 21 ตนถวลสงพรอมฝกกอนเอาฝกออก ภาพท 22 ตนถวเหลองกอนเอาฝกออก

11.เปลอกฝกและตนถวเหลอง (ภาพท 22) กำรใชเลยงสตวและขอจ ำกด ใชเปลอกฝกและตนถวทผานการนวดเอาเมลดออกแลว เปนอาหาร

หยาบสด ตากแหง หรอหมกรวมกบกากน าตาล อาจใชเสรมรวมกบฟางกได กรณถวแระญปนจะคดฝกสดขายเหลอฝกทไมไดขนาดตดมาจ านวนมาก ซงเมลดถวเหลองทปนมานมสารยบยงทรปซนเปนอนตรายตอแพะ อาจท าใหแพะตาย หรอลกแพะทคลอดออกมาพการไดจงไมควรน ามาใช แตสารพษจะถกท าลายไดดวยความรอน

12. เปลอกและตนขำวโพด

ภาพท 23 ตนขาวโพดหลงเกบฝกออนแลว ภาพท 24 เปลอกของฝกออนขาวโพด

26

คณสมบต -เปลอกและตนขำวโพดฝกออน การผลตขาวโพดฝกออนสงโรงงานจะเหลอตนขาวโพด เปลอกฝก

(ภาพท 23-24) และยอดทเกบออกไปกอนหนานแลว ไดวสดเหลอใชจ านวนมากใชเปนอาหารหยาบชนดคณคาทางอาหารเทากบหญาสด

-เปลอกและแกนฝกขำวโพดหวำนตม เปนเศษเหลอจากโรงงานผลตขาวโพดหวานกระปอง มเฉพาะบางฤดกาล เชน ทจงหวดเพชรบร กาญจนบร ลกษณะฉ าน าบางครงมเมลดขาวโพดปนมาดวยมคณคาทางอาหารสงใหกนสด หรอหมกเกบไว

-ตนขำวโพดหวำน หลงจากการเกบฝกจ าหนายแลวเหลอตนคอนขางแขง มเยอใยสง คณคาทางอาหารต ากวาตนขาวโพดฝกออน แตถาใชเครองหนใหเปนชนเลกๆ กสามารถใชเปนอาหารแพะได

กำรใชเลยงสตวและขอจ ำกด ใหกนแทนหญาสดหรอสลบกบหญาแหง แพะชอบกน หากมจ านวนมากสามารถเกบส ารองไวในรปของพชหมกได

ขอแนะน ำกำรใช เปลอกและตนขาวโพดฝกออนสดมความชนสง จงควรคดเปนวตถแหงใหแพะกนอาหารไดเพยงพอ และค านวณใหไดสดสวนอาหารขน และอาหารหยาบทเหมาะสมดวย อาจเสรมหญาแหงเพอใหแพะไดวตถแหงเพยงพอ การใชตนขาวโพดเลยงสตวควรหนเปนทอนเลกๆ เพอลดการสญเสย หากใหกนทงตน สตวจะเลอกกนเฉพาะใบและเหลอตนทงเปลา หากใชปรมาณมาก และตดตอกนเปนเวลานานควรระวงเรองสารพษตกคางจากการใชยาฆาแมลงไวบาง

13. เปลอกสบปะรด เปนผลพลอยไดจากโรงงานท าสบปะรดกระปอง (ภาพท 25) เปลอก แกนกลาง (ไส) และเศษเนอสบปะรด นอกจากนยงมเศษของตนสบปะรดทอยในไร ผลทคดทง และจก (ตะเกยง) ในแตละปจะมปรมาณมาก

ภาพท 25 เปลอกสบปะรด

27

คณสมบต มความนากน สตวชอบ แตมความชนสง และมความเปนกรด pH ประมาณ 3.2-3.4 กำรใชเลยงสตวและขอจ ำกด ใชเปนอาหารหยาบไดดในรปของเปลอกสดหรอหมก ใหกนไดเตมท

สามารถใชเปนสวนประกอบอาหารขนในรปของเปลอกสบปะรดแหง หรอน าไปเสรมใหสตวกนรวมกบฟางขาว ขอแนะน ำกำรใช เปลอกสบปะรดสดใหมๆ มปรมาณกรดสง ควรกองทงไว 3-5 วน กอนใหแพะกน

หรออาจใชปนขาวเพอลดความเปนกรดลงแพะจะกนไดมากขน เปลอกสบปะรดมน าอยสงจงควรใชรวมกบอาหารหยาบชนดอน หรอใหกนสลบกบฟางขาว หญาแหง หรอหญาสด เพอใหการเคยวเอองเปนไปตามปกต แพะทกนเปลอกสบปะรดอาจขเหลว และถายบอย เพราะเปลอกสบปะรดมน ามาก อาจใชเกลอผสมเลกนอยเพอเพมความนากน นอกจากนควรค านงถงสดสวนของอาหารขนและอาหารหยาบดวย เพอใหไดสารอาหารเพยงพอตอการใหผลผลต การใชในรปแบบของเปลอกแหงท าไดโดยการผงแดด เมอแหงแลวจะแขงไมนากน จงควรน ามาบดจะเกบไวใชไดนาน น ามาใชผสมในอาหารขน สามารถใชไดถง 45เปอรเซนต ในสตร การใชในรปเปลอกหมก หมายถง น าเปลอกสดมากองไวในทรมหรอไวกลางแจง แตมวสดคลมกนแดดกนฝน สามารถเกบไวใชไดนาน เพราะเปลอกสบปะรดมสภาพเปนกรดอยแลว การใชเปลอกสบปะรดเปนสวนประกอบในสตรอาหารผสมเสรจเลยงโคนม ใหผลผลตน านมไดดกวาการใหกนเปลอกสบปะรดแยกกบอาหารขน เนองจากสามารถควบคมระดบความเปน กรด-ดางในกระเพาะรเมนใหคงทไดดกวา และท าใหการใชประโยชนจากอาหารมประสทธภาพยงขน (โสภณ และคณะ, 2544)

14. ทำงปำลมน ำมน ในพนท 1 ไรโดยเฉลยสามารถปลกปาลมน ามนไดประมาณ 22 ตน และเกบเกยวผลผลตเมลดปาลมไดประมาณ 18 ครง/ป ซงแตละครงกจะตดทางปาลมทง 2 ทางตอตน แตละทางจะมน าหนกเฉลย 5 กโลกรม ดงนนจะมผลพลอยไดจากทางปาลมประมาณ 3,900 กโลกรมสด/ไร/ป

คณสมบต ทางปาลม คอสวนใบและกาน ซงกานมความแขงมาก

ภาพท 26 เครองหนทางปาลม

28

กำรใชเลยงสตวและขอจ ำกด ใหแพะกนในรปทางปาลมสด โดยการหนทางปาลมดวยเครองบดยอย

(ภาพท 26) แนะน าใหใชเครองหนชนดทตปนละเอยด เพอไมใหมเสยนปน น าไปเลยงแพะรวมกบอาหารขน หรอใชรวมกบกากเนอในเมลดปาลม การท าทางปาลมหมกอาจใชทางปาลมลวนๆ หรอหมกรวมกบกากน าตาล ในอตรา 4 เปอรเซนต ของน าหนกทางปาลมสดกได โดยการหนทางปาลมขนาดไมเกน 2 เซนตเมตร ใสภาชนะอดแนนปดไมใหอากาศเขา ใชเวลาหมกประมาณ 21 วน แลวน ามาใหแพะกนโดยเสรมกบอาหารขน การน าทางปาลมทหนแลวมาใชเปนแหลงอาหารหยาบเลยงแพะนน อาจมปญหาการเลอกกน ควรคลกเคลาอาหารใหทว ระดบทเหมาะสมไมควรใหเกน 50 เปอรเซนต ของอาหารทกนตอวน

15. ใบมนส ำปะหลง เปนผลพลอยไดจากการปลกมนส าปะหลง (ภาพท 27-28)

คณสมบต มคณคาทางอาหารสง โดยเฉพาะปรมาณโปรตนและกรดอะมโนทส าคญบางตว มแคโรทนและวตามนเอสง

กำรใชเลยงสตวและขอจ ำกด ใบมนส าปะหลงสามารถใชเปนแหลงอาหารโปรตนทดส าหรบแพะ และมการยอยสลายของโปรตนในกระเพาะหมกคอนขางต า จงมโปรตนไหลผานไปยงกระเพาะจรงไดมากกวาใบกระถน นบวาเปนแหลงโปรตนทดชนดหนง แตมขอจ ากดตองใหแพะกนในรปใบตากแหงเพอลดสารพษไฮโดรไซยานค โดยการตากแดดอยางนอย 2 วน เมอแหงสนทแลวคอยเกบใสกระสอบไวใชไดนาน สามารถบดผสมในสตรอาหารขน ทดแทนแหลงโปรตนราคาแพงได

ภาพท 27 ตนมนส าปะหลง ภาพท 28 ใบมนส าปะหลงสบทงตน

16. ขยะอนทรยจำกตลำดสด ภายในตลาดสดจะมขยะอนทรยเหลอจากการคดทงจากสนคาเกษตร ทไมไดขนาด หรอไมสวย พอคาจะทงไวเปนขยะ หากเราแยกขยะอนทรยออกมากอนทจะปนเปอนกบขยะอน กจะไดอาหารหยาบคณภาพดส าหรบเลยงแพะ ยงถาเปนตลาดขนาดใหญๆ เชน ตลาดสมมเมอง ตลาดไท กจะมขยะอนทรยจ านวนมากจดแยกชนดไวใหดวย (ภาพท 29-30) ถาเปนตลาดสดขนาดเลกกจะเปนขยะอนทรยหลายชนดปนกน และจ าเปนตองตดตอพอคาใหชวยแยกขยะอนทรยไมใหทงปนกบขยะทวไปดวย ไดแก เศษผก และเศษผลไม แตการน าขยะอนทรยมาใชเลยงแพะควรปฏบตดงน

29

-สบขยะอนทรยใหเปนชนเลกๆ เพอเพมความนากนโดยใชเครองหน หรอใชมดสบ -เลอกขยะอนทรยทแพะชอบกน ไดแก ฟกทอง มนเทศ เปลอกขนน แตงโม เปลอกฝกขาวโพด -เศษผกจะมยาฆาแมลงปน กอนน าไปเลยงแพะควรลางดวยน าสะอาดแลวน าไปผงแดดลดความชนลง

หนเปนชนเลกๆขนาด 2-3 เซนตเมตร อาจใหกนสดหรอหมกกได

ภาพท 29 เปลอกขนน ภาพท 30 เปลอกขาวโพดหวาน

ขอดของการน าขยะอนทรยมาใชเลยงแพะ คอชวยลดปรมาณขยะของตลาดสดลง หากปลอยใหขยะอนทรยทบถมกบขยะทวไปจะเกดกลนเหมนเนารนแรง เปนมลภาวะเดอดรอนตอผอยอาศยบรเวณใกลเคยง และเปนภาระทเทศบาลจะตองขนยายไปทงทอน ฉะนนฟารมแพะทตงอยใกลตลาดสดจงควรชวยกนใชขยะอนทรยเพอลดมลภาวะใหกบชมชนดวย

วตถดบประเภทอำหำรขน:

1. อำหำรขนแหลงพลงงำน จะใหแปงหรอคารโบไฮเดรตเปนหลก โดยใหพลงงานในรปโภชนะยอยไดทงหมด (Total digestible nutrients, TDN) ประมาณ 70-80 เปอรเซนต แตมปรมาณโปรตนคอนขางต า ประมาณ 8-12เปอรเซนตวตถดบทสวนใหญใชผสมอาหารขน ไดแก

1.1 ขำวโพดเลยงสตว

คณสมบต

- เมลดขำวโพด (ภาพท 31): เปนขาวโพดเลยงสตวเมลดแขงจ าเปนตองบดใหละเอยดกอนน าไปใชเลยงแพะ มระดบแคลเซยมต า แตมฟอสฟอรสสง มวตามนเอ และบ คอนขางมาก

- ขำวโพดทงฝก (ภาพท 32): มเยอใยสงเหมาะส าหรบแพะ อาจปลกขาวโพดเกบฝกไวใชเอง หรอซอจากไรขาวโพด จ าเปนตองใชเครองบดใหละเอยดกอนใชเลยงแพะ

- ฝนขำวโพด (ภาพท 33): เปนเศษเหลอจากโรงงานผลตแปงขาวโพด มราคาถกแตตองระวงเชอรา

30

กำรเลยงสตวและขอจ ำกด ใชไดไมจ ากด โดยทวไปใชไดสงสดถง 80 เปอรเซนต ในสตร

อาหารทกระยะอายของแพะ

ภาพท 31 เมลดขาวโพด ภาพท 32 ฝกขาวโพด ภาพท 33 ฝนขาวโพด

ขอแนะน ำในกำรใช ควรบดเมลดขาวโพดกอนใชผสมอาหาร เลอกใชเมลดขาวโพดทแหงสนท มความชนไมเกน 13 เปอรเซนต ไมมเชอราและมอด ขาวโพดหลงเกบเกยวใหมๆ จะมราคาถกแตใหระวงความชนจะสง ถาเกบไวไมดหรออากาศไมถายเท จะเกดเชอราไดงาย โดยเฉพาะเชอรา อะฟลาทอกซน ทเปนอนตรายตอสตว ควรเลอกซอเมลดขาวโพดมาบดเอง เพราะหากบดแลวจะไมสามารถเหนสงปลอมปน เชน ซงขาวโพดบด แกลบบด หนฝน เปนตน

1.2 มนส ำปะหลง คณสมบต มอตราการยอยสลายในกระเพาะหมกไดดใหพลงงานใกลเคยงกบขาวโพด - กำกมนส ำปะหลง (ภาพท 34): เปนผลพลอยไดจากโรงงานแปงมนมความชนสงเกบไว

ไดไมเกน 1 สปดาห - เปลอกหวมน (ภาพท 35): เปนผลพลอยไดจากโรงงานแปงมนสวนเปลอกทปลอกออก

จากหวมนน ามาตากแดดใหแหงสามารถเกบไวใชไดนาน - มนเสน (ภาพท 36): เปนผลผลตจากลานมน โดยน าหวมนส าปะหลงมาสบเปนชนๆ

น าไปตากแดดใหแหง

ภาพท 34 กากมน ภาพท 35 เปลอกหวมนสด ภาพท 36 มนเสน

กำรเลยงสตวและขอจ ำกด ไมแนะน าใหใชหวมนสดเลยงสตว เพราะมสารพษคอกรดไฮโดรไซยานค เปนพษตอแพะ ใหใชในรปมนเสนสามารถใชในสตรอาหารแพะไดสงถง 80เปอรเซนต ควรเลอกใชรวมกบวตถดบทเปนแหลงโปรตน เพอปรบปรมาณโภชนะใหเพยงพอตอความตองการของสตว

31

ขอแนะน ำกำรใช วธลดสารพษจากมนสด คอ การท ามนหมก หรอการอบใหแหงท

อณหภม 80 องศาเซลเซยส มนเสนคณภาพด ตองใหม มสแปงขาวไมมสเขยวคล าซงแสดงวาขนราไมมมอดหรอสงปลอมปน

1.3 ร ำขำว คณสมบต มลกษณะฟามเนองจากเยอใยสง มคณสมบตเปนยาระบาย มกรดอะมโนเมไธ

โอนนสง มวตามนบสง ปรมาณไขมนสง ไมควรเกบไวนาน (เกน 1 เดอน) จะเหมนหนสตวจะไมชอบกน กำรใชเลยงสตวและขอจ ำกด ใชผสมอาหารขนระดบไมเกน 30เปอรเซนต ใชไดทก

ระยะของสตว ขอแนะน ำในกำรใช เลอกใชร าละเอยดทใหม ไมปลอมปน หากร ามราคาสงมกพบวาม

การปลอมปนดวยแกลบบด ซงขาวโพดบด และเศษแปงมนบด เปนตน ร าละเอยดจากขาวนาปรง อาจมสารตกคางจากยาฆาแมลง

1.4 กำกน ำตำล คณสมบต เปนยาระบายออน ๆ ใชผสมอาหารเพอเพมรสชาต ความนากน ลดความเปน

ฝนของอาหาร เปนของเหลวขน สน าตาลเขม กลนหอม รสหวาน มธาต Mg และ K สง กำรใชเลยงสตวและขอจ ำกด ใชกากน าตาลผสมอาหารไดไมเกน 8เปอรเซนต ในสตร

อาหาร แตไมควรใชมากจะท าใหอาหารเหมนเปรยว เกดเชอราไดงาย โดยเฉพาะชวงอากาศรอน ใชเปนตวเรงปฏกรยาในขบวนการท าหญาหมก ปกตแนะน าใหใช 3-4 กก.ตอหญาสด 100 กก.

2. อำหำรขนแหลงโปรตน: เปนวตถดบทใหโปรตนสงโดยทวไปสงกวา 18 เปอรเซนต พลงงานมปรมาณแตกตางกนไป

2.1 กำกถวเหลอง คณสมบต กากถวเหลองสกดน ามนเปนแหลงโปรตนคณภาพดเปนผลพลอยไดจากโรงงานสกดน ามนถวเหลอง กำรใชเลยงสตวและขอจ ำกด ใชในสตรอาหารขนไมเกน 40เปอรเซนต ใชกบสตวไดทก

ระยะ

2.2 กำกนมถวเหลอง (กำกเตำห) เปนผลพลอยไดจากขบวนการผลตน าเตาห หรอน านม ถวเหลอง

คณสมบต มความชนสง เมลดถวเหลองจะผานการตมใหสกจงมการท าลายสารยบยง ทรปซนไปดวย สามารถใชเปนอาหารสตวได มสดสวนกรดอมโนใกลเคยงกบกากถวเหลอง โดยระดบโปรตนรวมต ากวากากถวเหลอง

32

กำรใชเลยงสตวและขอจ ำกด กากเตาหสดจากโรงงาน มความชนสง มโปรตนต า และ

บดเสยงาย ควรใชใหหมดภายใน 1 สปดาห หรอตากใหแหงสนทเหลอความชนไมเกน 14เปอรเซนต จงจะเกบไวใชไดนาน กอนตดสนใจใชกากเตาหสดควรตรวจสอบราคาเมอคดเปนน าหนกแหงเทยบกบกากถวเหลองกอน

ขอแนะน ำกำรใช เปนแหลงโปรตนทดแทนกากถวเหลองไดบางสวน ระดบทใชผสมสตรอาหารขนประมาณ 15-20เปอรเซนต ไมเหมาะทจะใชในอาหารลกแพะระยะเลก

2.3 กำกเนอในเมลดปำลม สวนเนอในผลปาลมทกะเทาะเปลอก และกะลาออกแลว คณสมบต มวธเอาน ามนออก 2 วธคอ - วธแรก น ามาบบอดน ามนออกโดยเครองบบอด วธนจะไดกากเนอในเมลดปาลมอด

น ามนเปนแผนๆ มน ามนเหลออยประมาณ 5-10เปอรเซนต - วธท 2 โดยสกดดวยสารเคมวธนจะไดกากเนอในเมลดปาลมสกดน ามนมลกษณะเปน

ผงสน าตาล มน ามนเหลออยนอยมากประมาณ 1-3เปอรเซนต ซงสามารถใชประโยชนจากโปรตนและเกบไดนานกวาวธแรก มแหลงผลตสวนใหญในภาคใต

กำรเลยงสตวและขอจ ำกด ใชผสมอาหารแพะเนอ ไดถง 50เปอรเซนต สวนใหญใชทดแทนกากถวเหลองซงมราคาแพงและใชรวมกบวตถดบแหลงโปรตนอน ๆ เชน พชตระกลถว ใบกระถน เปนตน

ขอแนะน ำกำรใช ใชกากเนอในเมลดปาลมทดแทนวตถดบอน ๆ ในครงแรกตองคอย ๆ เพมเขาไปในสตรอาหาร จนสตวเกดความเคยชนและกนไดตามปกต

2.4 กำกมะพรำว กากมะพราวจากโรงงานอดน ามน ซงผานความรอนจนสกแลวมสน าตาล

คณสมบต มกลนหอม มกรดอมโน ไลซนต า มไขมนสง กำรใชเลยงสตวและขอจ ำกด ใชผสมอาหารขนระดบไมเกน 20-30เปอรเซนต ควรใช

รวมกบแหลงโปรตนอนๆ มไขมนเหลออยสง จงเกบไวไดไมนานจะมกลนหน ขอแนะน ำกำรใช กากมะพราวจากตลาดสด ทผานการคนกะทแลว ไมแนะน าใหใช

ผสมอาหารขนเลยงสตว เพราะคณคาทางอาหารต า ยอยยาก มกากสง แลวบดเสยเกดเชอราไดงาย

2.5 กำกเมลดฝำย คณสมบต - เมลดฝำย: (ภาพท 37) เปนสวนเหลอจากการน าปยฝายออกไปแลว - กำกเมลดฝำยกะเทำะเปลอกอดน ำมน: มฟอสฟอรสสง - กำกฝำยชนดไมกะเทำะเปลอก: จะมโปรตน 24-28เปอรเซนต

33

กำรเลยงสตวและขอจ ำกด กากเมลดฝายมสารพษคอ กอสซปอลหลงเหลออย จะท าให

การเจรญเตบโตลดลง สตวขนาดเลกไมแนะน าใหใช สตวขนาดใหญใชผสมในอาหารขนระดบไมเกน 25 เปอรเซนต ในสตร ส าหรบกากเมลดฝายสกดน ามนสามารถใชไดสงถง 30 เปอรเซนต หรอใชทดแทนกากถวเหลองได 50 เปอรเซนต ในสตรอาหารแพะ

ขอแนะน ำกำรใช การใชเลยงแพะรน ตดตอกนเปนเวลานาน ๆ ควรเสรมวตามนเอ และแคลเซยมดวยเนองจากในกากฝายมอยต า

ภาพท 37 เมลดฝาย

2.6 กำกวนเสนหรอโปรตนถวเขยว เปนเศษเหลอทเปนผลพลอยไดจากการท าวนเสน โดยแยกสวนแปงหรอเนอเมลดถวเขยวออกไปท าวนเสน สวนทเหลอจะเปนพวกสารละลายโปรตน เศษแปงบางสวนรวมทงเนอและเศษแปงตดเปลอก

คณสมบต วธน าสารละลายไปตกตะกอน ซงมวธท า 2 แบบคอ - ชนดตกตะกอนโดยใชกรด (โดยทวไปใชกรด acetic) สวนของโปรตนทตกตะกอนแยก

ออกมาท าใหแหง ไดเปนโปรตนถวเขยวเขมขน สวนนมโปรตนสงถง 68-72 เปอรเซนต ลกษณะเปนเกรดหรอผงสน าตาลออน ไมมกลนเหมน ราคาแพงกวาชนดตกตะกอนโดยการหมก คณสมบตดใกลเคยงกบกากถ วเหลอง

- ชนดตกตะกอนดวยการหมกผานน ารอน โดยการปมสารละลายดงกลาวผานทอทมความรอนสง โปรตนในน าจะตกตะกอนแลวกรองแยกตะกอนมาท าใหแหงแลวบด จะไดเปนกอนเลก ๆ สเขยวออกด าหรอน าตาลเขม มกลนคอนขางเหมน ตะกอน หรอกากวนเสนสวนทเปนตะกอนโปรตนปนกบเนอแปง และเปลอกตดมาบางสวน มโปรตนประมาณ 36เปอรเซนต ในสภาพแหง ตะกอนหยาบสวนทเปนเปลอก มเนอแปงปนเลกนอย จะมโปรตนประมาณ 18-21 เปอรเซนต

34

กำรใชเลยงสตวและขอจ ำกด กากวนเสนชนดตกตะกอนดวยการหมก มกลนเหมน ถาใช

ในระดบสง อาหารผสมจะมกลนเหมน สตวไมชอบกน กากวนเสนชนดทมสวนเปลอกมาก มเยอใยสงไมเหมาะจะน าไปใชเลยงแพะเลก

ขอแนะน ำกำรใช โปรตนถวเขยวเขมขน ทมโปรตนสง 68-72 เปอรเซนต มสดสวนกรด อมโนใกลเคยงกบกากถวเหลอง จงใชทดแทนกากถวเหลองไดสงถง 75เปอรเซนต สามารถใชกากถวเขยว (ชนดทมโปรตน 18-21เปอรเซนต) ไดสงถง 20เปอรเซนต ในสตรอาหารขน โดยอาจใชรวมกบยเรย หรอรวมกบใบกระถน เพอเปนการลดตนทนคาอาหาร

2.7 กำกเบยร คณสมบต: - กากเบยรสด: เปนสวนเหลอจากขนตอนแรกของการท าเบยร จากการบมขาวบารเลย

หรอขาวมอลท ทสเปรยน าใหเมลดงอก จากนนจะผานขบวนการตมคนน าแปงและน าตาลออกเพอไปท าเบยร สวนทเหลอคอกากมอลทหรอเรยกอกชอหนงวา กากเบยรสด ลกษณะเปนกากออนนม ซงในสภาพสดจะมความชนสง จะเกบไวใชไดไมนานทเหลอมกบดเนามเชอราไดงาย

- กากเบยรแหง: เมอน ากากเบยรสดไประเหยน าจะไดกากเบยรแหง เกบไวใชเปนอาหารสตวไดนาน

กำรใชเลยงสตวและขอจ ำกด การเบยรมความฟามสง เยอใยสง ไมควรใหสตวกนในปรมาณมากๆ เพราะกากของขาวมอลท จะไปขยายตวในกระเพาะกอใหเกดปญหาตอระบบการยอย

ขอแนะน ำกำรใช กากเบยรสดควรใหกนหมดวนตอวน สวนกากเบยรแหง สามารถผสมในสตรอาหารขนไดถง 20 เปอรเซนต

2.8 ยเรย คณสมบต เปนสารประกอบไนโตรเจนทไมใชโปรตน แตมไนโตรเจนซงเปนองคประกอบ

อยถงรอยละ 46 เมอคดเปนคาโปรตนสงถงรอยละ 280 มรสเฝอน เมดเลก ๆ กลม ๆ สขาว หาซอไดในรปของปยยเรย สตร 46-0-0 (ภาพท 38)

35

ภาพท 38 ปยยเรย

กำรใชเลยงสตวและขอจ ำกด - สตวเคยวเอองสามารถใชประโยชนจากยเรยทางออม โดยการยอยสลายของจลนทรยใน

กระเพาะหมก (กระเพาะผาขรว) - หามใชอาหารผสมยเรยเลยงแพะเลก หรอแมแพะเลยงลก เพราะลกแพะมความไวตอพษ

ของยเรยมาก

- ตองใชยเรยรวมกบอาหารจ าพวกพลงงานทยอยงาย เชน มนส าปะหลง ขาวโพด และกากน าตาล เพราะจลนทรยจะใชประโยชนจากอาหารเหลานรวมกบยเรย ในการสงเคราะหโปรตนไดมาก - ในสตรอาหารขนทมวตถดบอาหาร เอนไซมยรเอส เชน กากถวเหลองดบ ควรระวงเมอผสมยเรยรวมดวย เนองจากจะเรงใหยเรยแตกตวเปนแอมโมเนยมากขน ท าใหคณภาพอาหารต าลง และอาหารมกลนเหมนสตวไมชอบกน

- ในอาหารทผสมยเรย ตองมแรธาตในอาหารอยางเพยงพอและสมดลท งแคลเซยม ฟอสฟอรส รวมทงแรธาตปลกยอยอนๆ เพราะเปนปจจยส าคญในการเจรญเตบโตของจลนทรยและตวสตว

- ในอาหารทมยเรยผสม ตองเตมก ามะถนลงไปดวยประมาณ 0.1-0.2 เปอรเซนต เพอใหจลนทรยสรางกรดอมโนทมก ามะถนเปนองคประกอบ (ชวยใหการใชประโยชนจากยเรยดขน)

ขอแนะน ำในกำรใช ตองแนใจวาผสมยเรยในอาหารขนไดกระจายทวถง เพอใหสตวไดรบยเรยสม าเสมอ ไมมากหรอนอยเกนไป ควรปรบการใหอาหารคอย ๆ ใหคนเคยกบอาหารกอนทละนอย การแบงอาหารขน และอาหารหยาบใหกนสลบกนไปจะชวยใหประสทธภาพการใชประโยชนจากยเรยรวมกบอาหารตาง ๆ ดขน และไมเกดพษตอสตว อาหารขนทผสมยเรยแลว ไมควรเกบไวใชนานเกนไป ความนากนจะลดลงและอาจสญเสยไนโตรเจนเนองจากการระเหยหรอแตกตวของยเรย

36

ตารางท 3 สวนประกอบทางเคมของวตถดบอาหารสตวบางชนด (เปอรเซนตวตถแหง)

วตถดบอำหำรสตว วตถแหง

(%) โปรตนรวม

(%) ไขมน (%)

เยอใย (%)

NFE1/ (%)

TDN2/ (%)

Ca (%)

P (%)

แหลงพลงงำน

มนส าปะหลง

-มนเสน 89.60 2.30 0.50 3.00 90.40 79.00 0.16 0.08

-กากมนส าปะหลง (สด) 22.97 2.03 0.13 12.28 - 52.17 - -

-กากมนส าปะหลง (แหง) 88.30 2.20 0.20 13.10 81.50 74.00 0.57 0.06

-กากมนผลตแอลกอฮอล (สด) 26.40 8.80 1.10 18.80 65.50 68.00 1.23 0.16

-เปลอกหวมน (สด) 37.38 4.32 0.90 13.55 73.59 57.71 0.51 0.07

-เปลอกหวมน (แหง) 88.50 4.10 0.80 20.20 67.20 68.00 0.48 0.08

ขาวโพด

-ขาวโพดบดทงฝก 86.50 8.20 3.10 6.10 81.00 79.00 - -

-เมลดขาวโพดบด 88.30 8.60 4.20 2.60 82.90 82.00 0.04 0.27

เมลดขาวฟาง 88.40 9.60 2.90 1.80 84.30 89.00 0.03 0.32

ขาว

-ปลายขาว 87.60 7.80 1.50 0.60 89.30 81.00 0.04 0.15

-ขาวเปลอก 90.10 7.30 2.20 10.90 73.30 73.00 0.03 0.20

-ร าละเอยด 93.12 13.60 16.20 6.60 55.60 81.00 0.07 0.78

-ร าหยาบ 90.30 5.60 2.50 35.40 41.00 57.00 0.12 0.22

-ร าสกดน ามน 88.90 17.30 0.80 9.40 61.80 69.00 0.13 2.31

-ร าขาวสาล 88.00 16.40 3.00 8.70 67.20 74.00 0.11 0.91

แหลงขอมล: วลยกานต และคณะ (2559), Harris และคณะ (1982), เมฆ (2552)

1/ NFE = ไนโตรเจนฟรเอกแทรกซ

2/ TDN = โภชนะยอยไดทงหมด

37

ตารางท 3 (ตอ) สวนประกอบทางเคมของวตถดบอาหารสตวบางชนด (เปอรเซนตวตถแหง)

วตถดบอำหำรสตว วตถแหง

(%) โปรตนรวม

(%) ไขมน (%)

เยอใย (%)

NFE1/ (%)

TDN2/ (%)

Ca (%)

P (%)

แหลงโปรตน

ถวเหลองไขมนเตม 90.80 36.60 19.60 7.20 31.70 97.00 0.26 0.55

กากถวเหลองสกดน ามน 88.50 47.00 1.20 5.40 40.00 83.05 0.35 0.69

กากมะเขอเทศ แหง 92.50 18.70 10.00 31.60 27.30 52.00 3.17 5.54

กากเตาห-สด 11.60 29.00 11.10 13.30 42.50 81.00 0.49 0.33

โปรตนถวเขยว CP<30% 90.20 20.80 1.10 19.60 54.30 66.00 0.38 0.38

กากทานตะวนสกดน ามน 90.50 37.50 1.90 18.20 34.80 66.00 0.39 1.32

กากทานตะวนอดน ามน 92.00 23.10 7.70 31.10 30.90 56.00 0.64 0.66

กากปาลมอดน ามน 92.10 8.70 13.50 26.20 44.80 66.00 0.44 0.25

กากเนอในเมลดปาลมอดน ามน 91.10 16.70 5.30 8.50 62.50 79.00 0.39 0.98

กากเนอในเมลดปาลมสกดน ามน 91.40 19.20 6.70 11.80 49.70 74.03 - -

เมลดฝาย 91.60 20.40 17.50 26.10 31.50 68.00 0.17 0.59

กากเมลดฝายกระเทาะเปลอก 90.20 46.70 5.80 6.80 32.20 83.00 0.22 1.32

กากมะพราวอดน ามน 92.20 17.90 11.10 11.50 52.70 81.00 0.23 0.49

กากมะเพราวคนกะท แหง 90.80 6.30 26.80 11.10 52.50 94.00 0.02 0.14

กากเมลดยางพารากระเทาะเปลอก

90.50 29.80 9.60 20.10 32.90 74.14 0.10 0.42

กากมะเขอเทศ แหง 92.50 18.70 10.00 31.60 27.30 52.00 3.17 5.54

ยเรย 99.00 281.00

กากเบยรแหง 91.50 25.30 5.80 16.80 56.10 70.00 0.35 0.47

แหลงขอมล: วลยกานต และคณะ (2559), Harris และคณะ (1982)

1/ NFE = ไนโตรเจนฟรเอกแทรกซ

2/ TDN = โภชนะยอยไดทงหมด

38

ตารางท 4 คณคาทางโภชนะของอาหารหยาบ พชอาหารสตวบางชนดทใชเปนอาหารแพะ (เปอรเซนตวตถแหง)

ชนดอำหำร วตถแหง โปรตน เยอใย (%) TDN3/ Ca P

(%) (%) NDF1/ ADF2/ (%) (%) (%)

หญากนสมวง อาย 45 วนสด 22.60 7.90 70.40 42.90 58.00 0.43 0.25

หญากนสมวง อาย 60 วนสด 24.50 7.10 71 41.50 61.00 0.31 0.27

หญาขน อาย 45 วนสด 22.60 8.10 67 37.70 61.00 0.44 0.24

หญาขน อาย 60 วนสด 24.10 7.10 67.70 38.20 59.00 0.35 0.26

หญาเนเปยร อาย 45 วนสด 18.70 10.70 65 36.80 61.00 0.42 0.35

หญาเนเปยร อาย 60 วนสด 19.50 8.40 67.50 40.40 56.29 0.38 0.36

หญาเนเปยรแคระ อาย 45 วนสด 19.80 11.00 64.90 36.90 59.95 0.65 0.32

หญาเนเปยรแคระ อาย 60 วนสด 24.40 9.90 67.50 40.00 60.00 0.55 0.28

หญาเนเปยรปากชอง1อาย 45 วนสด 20.00 9.10 66.38 42.95 53.61 - -

หญาเนเปยรปากชอง1อาย 60 วนสด 25.00 7.30 67.64 45.07 51.39 - -

หญาพลแคทลม อาย 45 วนสด 24.30 7.80 69.10 40.30 63.00 0.69 0.16

หญาแพงโกลา อาย 45 วนสด 25.20 7.80 65.30 37.70 61.00 0.33 0.31

หญาแพงโกลา อาย 45 วนแหง 87.00 7.00 66.10 38.80 54.00 0.34 0.27

หญาแพงโกลา อาย 60 วนสด 27.90 7.50 66.50 37.60 59.00 0.47 0.27

หญาแพงโกลา อาย 60 วนแหง 88.50 6.00 66.90 37.10 51.00 0.47 0.27

หญารซ อาย 45 วนสด 21.20 8.60 65.20 37.30 61.00 0.56 0.27

หญารซ อาย 45 วนแหง 89.20 8.40 66.30 35.00 55.00 1.15 0.37

หญารซ อาย 60 วนสด 25.60 6.60 67.60 37.80 60.00 0.51 0.27

หญารซ อาย 60 วนแหง 89.60 4.10 68.70 39.50 52.00 1.18 0.37

แหลงขอมล: เฉลา และคณะ (2553), SGS Agrifood Laboratories (2016)

1/ NDF = ผนงเซล 2/ ADF = ลกโนเซลลโลส 3/ TDN = โภชนะยอยไดทงหมด

39

ตารางท 5 คณคาทางโภชนะของอาหารหยาบ วสดเหลอใช/ ผลพลอยไดทางการเกษตร บางชนดทใชเปนอาหารแพะ (เปอรเซนตวตถแหง)

ชนดอำหำร วตถแหง โปรตน เยอใย (%) TDN3/ Ca P

(%) (%) NDF1/ ADF2/ (%) (%) (%)

ฟางขาว 87.80 3.50 68.40 42.10 52.00 0.33 0.12

ยอดออยสด 28.00 7.20 71.30 44.50 60.00 0.30 0.13

กากน าตาล 73.70 4.50 - - 64.00 0.80 0.05

ขาวโพดฝกออน (ตนหมก) 25.00 7.30 68.80 47.40 54.79 0.36 0.23

-เปลอกฝกและไหมสด 16.10 11.10 57.80 27.20 66.00 0.27 0.33

ขาวโพดหวาน (ตนสด) 26.80 9.40 60.00 30.60 63.00 0.35 0.30

-เปลอกฝกและซงสด 20.90 6.60 74.10 34.80 72.00 0.04 0.2

-เปลอกฝกสด 20.00 5.80 76.80 38.40 60.00 0.09 0.17

ขาวโพดเลยงสตว (ตน70วน) 21.00 8.30 60.50 32.30 62.00 0.26 0.19

ทางปาลม 31.00 5.00 78.70 55.60 40.36 0.67 0.11

ตนถวลสงแหง 86.60 13.30 51.20 42.10 54.69 - -

ตนถวเหลองหลงเกบฝก 85.90 7.30 57.90 42.50 54.37 1.42 0.15

เปลอกหมเมลดถวเหลอง 89.30 12.00 61.70 45.90 55.00 0.49 0.13

สบปะรด

เปลอกสด (โรงงาน) 14.20 5.40 56.80 27.90 69.39 0.38 0.18

จกสด 19.00 9.50 51.20 27.20 64.00 0.69 0.19

กากมะเขอเทศแหง 92.30 20.30 63.00 45.00 56.00 3.17 5.54

แหลงขอมล: เฉลา และคณะ (2553), วลยกานต และคณะ (2559), SGS Agrifood Laboratories (2016)

1/ NDF = ผนงเซล 2/ ADF = ลกโนเซลลโลส 3/ TDN = โภชนะยอยไดทงหมด

40

ตารางท 6 คณคาทางโภชนะของอาหารหยาบ พชอาหารสตวโปรตนสงบางชนดทใชเปนอาหารแพะ (เปอรเซนตวตถแหง)

ชนดอำหำร วตถแหง โปรตน เยอใย (%) TDN3/ Ca P

(%) (%) NDF1/ ADF2/ (%) (%) (%)

ถวคาวาลเคด อาย 45 วน 19.90 16.20 50.90 36.80 66.00 1.34 0.28

ถวคาวาลเคด อาย 90 วน 25.50 15.80 53.20 37.70 66.00 1.25 0.27

ถวทาพระสไตโล อาย 45 วน 25.50 16.20 51.60 37.30 69.00 1.4 0.27

ถวทาพระสไตโล อาย 90 วน 27.00 14.20 54.80 40.00 63.00 0.86 0.3

ถวฮามาตา อาย 45 วน 26.70 16.10 50.30 32.40 69.00 1.58 0.20

ถวไมยรา อาย 45 วน 27.10 20.80 44.10 29.70 64.70 1.11 0.29

ถวไมยรา อาย 75 วน 37.90 15.60 49.00 34.00 68.00 1.97 0.20

ถวมะแฮะ อาย 60 วน 35.90 19.10 51.30 36.00 69.00 0.60 0.30

มะขามเทศ ใบสด 29.10 21.00 33.80 29.30 70.00 1.78 0.21

แคฝรง (ใบสด) 24.80 25.40 35.40 30.60 73.00 1.82 0.41

ผกตบชวาสด ล าตนและใบ 8.10 12.30 - - 56.00 2.06 0.68

ใบมนส าปะหลงแหง 90.60 22.20 41.40 31.30 65.00 2.05 0.24

กระถน

-กระถนปน 92.20 13.00 48.40 39.60 46.00 1.03 0.13

-ใบและกงแหง 91.17 15.17 51.52 36.00 45.82 1.17 0.15

-ใบและกงออนกระถนสด 36.20 23.20 37.70 24.40 77.00 1.06 0.19

ทมา: เฉลา และคณะ (2553), SGS Agrifood Laboratories (2016)

1/ NDF = ผนงเซล 2/ ADF = ลกโนเซลลโลส 3/ TDN = โภชนะยอยไดทงหมด

41

บทท 3 กำรจดกำรอำหำรเลยงแพะเนอ

สตวทมชวตอยอสระตามธรรมชาตจะเลอกหาอาหารกนเองใหไดโภชนะเพยงพอตอความตองการของรางกาย แตเมอเราน าสตวเหลานนมากกขงไว การจะเลยงใหสตวเจรญเตบโตใหผลผลตทด ผเลยงสตวจะตองมความรในการประกอบสตรอาหารสตว เรมจากรความตองการโภชนะของสตวชนดนน และน าเอาวตถดบอาหารสตวประเภทตางๆ มาผสมเขากนในสดสวนทเหมาะสมส าหรบเลยงสตว

กำรประกอบสตรอำหำร

1. ลกษณะของอำหำรสตวทด 1.1 มปรมำณโภชนะเพยงพอกบควำมตองกำรของสตว ไดแก โปรตน พลงงาน วตามน และ

แรธาต เมอสตวกนอาหาร และยอยอาหารแลวโภชนะในอาหารทถกดดซมเขาไปสามารถเจรญเตบโต ใหผลผลต สบพนธ รวมทงการสรางภมตานทานโรคอยางเตมประสทธภาพ ตามทพนธกรรมของสตวจะเอออ านวยได

1.2 สตวสำมำรถยอยและดดซมอำหำรนนไดด ท าใหมการใชประโยชนโภชนะในอาหารไดอยางเตมท อาหารมลกษณะทไมฟามเกนไปจนท าใหสตวกนอาหารไดไมเตมท อาหารทมระดบเยอใยสงเกนไปจะท าใหอาหารยอยไดต า

1.3 สตรอำหำรนนตองไมมสำรพษ หรอถามกตองอยในระดบต าทไมสามารถกอใหเกดอนตรายตอสตว หรอไมเกดการกระทบกระเทอนตอสมรรถภาพการผลต ระบบการสบพนธ และภมตานทานโรค

1.4 อำหำรนนมควำมนำกน หรอมคณสมบตทสตวสามารถยอมรบกนเขาไปในรางกายได เขน อาหารมรสชวนกน กลนหอมสตวชอบ ลกษณะไมสากมากจนสตวรบไมได

2. หลกกำรค ำนวณสตรอำหำรแพะ เนองจากระบบทางเดนอาหารของแพะมกระเพาะหมกซงสามารถใชประโยชนอาหารหยาบเยอใยสงได อาหารแพะจงมองคประกอบ 2 สวนคอ 1) อาหารหยาบ ไดแก หญาเนเปยร หญาแพงโกลา เปนตน 2) อาหารขน ไดแก อาหารทมองคประกอบเมลดธญพชเปนแหลงของโภชนะพลงงานและวตถดบอาหารทมโปรตนสง เชน กากถวเหลอง ขาวโพด เปนตน นอกจากนระบบทางเดนอาหารยงสามารถสงเคราะหโปรตนโดยจลนทรยในกระเพาะหมก แตจลนทรยเหลานตองการแหลงธาตไนโตรเจนเพอใชเปนวตถดบในการสงเคราะหโปรตน ดงนนอาหารแพะจงอาจมแหลงไนโตรเจนทไมใชโปรตน (Non-protein nitrogen) เชน ยเรย เพอลดตนทนคาอาหาร นอกจากนจลนทรยยงใหวตามนชนดตางๆ อกดวย ฉะนนในการค านวณสตรอาหารแพะจงแบงตามวธการใหอาหารออกเปน 2 แบบคอ

แบบท1 ค านวณสตรอาหารขน ใชในกรณทผเลยงใหแพะกนอาหารหยาบแยกจากอาหารขน แบบท 2 ค านวณสตรอาหารผสมเสรจ TMR ใชในกรณทใหแพะกนอาหารหยาบคลกรวมไปกบอาหารขน

42

3. วธค ำนวณสตรอำหำรดวยคอมพวเตอร ผเขยนแนะน าใหใชโปรแกรม กอส.1 (ภาพท 39)

ของกรมปศสตว ซงแนบแผนซดมากบหนงสอเลมนแลว โปรแกรมฯ ภายในแผนซดมโปรแกรม กอส.1 และคมอการใชงาน โปรแกรมฯนใชงานงายเปนไฟล excel ทท างานกบโปรแกรม Microsoft Excel ไดทกรน แตถาตองการใชงานค าสง “การค านวณสตรอาหารราคาต าสด” จะตองใชงานกบ Microsoft Excel รน 97-2000 มขนตอนการใชงานดงตอไปน

ภาพท 39 แสดงหนาแรกของโปรแกรมค านวณสตรอาหารสตว กอส.1

3.1 ตดตงโปรแกรม กอส.1 โดยกอบปไฟลชอ LeastCostGoat2000.xls (เปนชดโปรแกรมส าหรบแพะโดยตรงคอปรบคา TDN ใหเปนของแพะดวย) จากแผนซดไปเกบไวทเครองคอมพวเตอรแลวดบเบลคลก ทไฟลเพอเปดใชงาน ผใชควรอานค าแนะน าการใชโปรแกรม กอส1 กอนใชงาน

3.2 ค ำนวณหำควำมตองกำรโภชนะของแพะ เนองจากแพะแตละระยะการเจรญเตบโต ตองการโภชนะไมเทากน จ าเปนตองค านวณหาคาความตองการโภชนะของแพะจากตารางท 2 โดยเรมตนตองทราบ รปแบบวธเลยงแพะวาเปนแบบไหน หาคาเฉลยน าหนกตวแพะในคอก ตองรวาจะเลยงแพะใหโตวนละกกรม และแพะกนอาหารไดวนละกกโลกรม ซงแสดงวธค านวณไวทตวอยางหนา 44 ขนตอนท 1

3.3 เขยนชอวตถดบทจะใชและรำคำของวตถดบ นอกจากคณภาพของวตถดบแลวราคากเปนปจจยส าคญอกตวหนงทผเลยงจะตดสนใจเลอกใชวตถดบชนดนนมาประกอบสตรอาหาร ฉะนนผเลยงแพะจะตองสบหาวตถดบทคณภาพดในพนท และซอไดราคาถก หรอจะเลอกใชวตถดบทผลตขนเองภายในฟารมกได แลวเขยนชอวตถดบกบราคาไวบนกระดาษทด จากนนเปดโปรแกรม กอส.1 เลอกทเมน “แกไขราคาวตถดบอาหารสตว” (ภาพท 40) เลอกวตถดบทจะใช แลวปรบแกราคาของวตถดบแตละตวใหเปนปจจบน จะเหนวาโปรแกรมฯนเตรยมวตถดบไวใหเลอกใชมากถง 26 ชนด และยงมวตถดบส ารองไวใหเลอกใชอก 40 ชนด อยทดานลางของจอภาพ โดยจ าน ามาใชใหปฏบตตามค าแนะน าของคมอการใชงานโปรแกรมฯ

43

ปฏบตตามค าแนะน าของคมอการใชงานโปรแกรมฯ เพอยายวตถดบส ารองไปอยในชองเตรยมใชงานนอกจากนผเขยนไดเตรยมวตถดบไวใหเลอกใชอกมากมายอยใน ตารางท 3-6 ของหนงสอเลมน

3.4 เขยนชอวตถดบทใชปรมำณคงท ในสตรอาหารสตวจะมวตถดบทจ าเปนตองใชในปรมาณคงทเกอบทกสตร และใชปรมาณไมมาก เชน ไดแคลเซยมฟอสเฟต เกลอปน พรมกซ เปนตน ใหเลอกคลกทเมน “ตรวจสอบสตรอาหารสตว” คยปรมาณทใช และราคาของวตถดบคงท ในชอง “ปรมาณทใช (กโลกรม)”

3.5 ค ำนวณปรมำณวตถดบผนแปร วตถดบชนดทเลอกไวในหวขอ 3.3 นนเรายงไมทราบปรมาณทจะใช ถอวาเปนวตถดบผนแปร ซงเราจะใชโปรแกรม กอส.1 ชวยค านวณ โดยเลอกท เมน “ตรวจสอบสตรอาหารสตว” แลวลองใสตวเลขปรมาณของวตถดบทใชลงในชองวาง “ปรมาณทใช (กโลกรม)” เราอาจเรมตนจากการใสปรมาณของวตถดบตามสตรอาหารแพะทเคยใชอยเดมกอนกได จากนนใหสงเกตดงน - กรณค ำนวณสตรอำหำรผสมเสรจ TMR กใหปรบปรมาณวตถดบใหไดคาทชอง โปรตนเปอร เซนต และ โภชนะท ยอยได เปอร เซนต ส งกวาค าท เราค านวณ ไดจากห วขอ 3.2 เลกนอย - กรณค ำนวณสตรอำหำรขน กใหปรบปรมาณวตถดบใหไดคาองคประกอบทางเคมของสตรอาหารใกลเคยงกบคาทก าหนดไวตามระยะการเจรญเตบโตของแพะ โดยใชคาเปอรเซนตโปรตนเปนหลก เชน 14-18 เปอรเซนต และมคาโภชนะยอยไดทงหมด อยระหวาง 65-70 เปอรเซนต

3.6 เทยบรำคำวำเหมำะสมหรอไม เมอไดสตรอาหารแพะมาแลวโปรแกรมจะค านวณราคามาใหดวย ซงสตรใหมควรมราคาต ากวาสตรอาหารแพะทใชอยเดม หรอถกกวาราคาอาหารเมดของบรษท

ภาพท 40 แสดงเมนตางๆ ภายในโปรแกรมค านวณสตรอาหารสตว กอส.1

44

ตวอยำง กำรค ำนวณสตรอำหำรผสมเสรจ TMR แพะเนอ

กรณจะขนแพะทเลยงแบบขงคอกรวม น าหนกตวแพะ 20 กโลกรม ตองการใหโตวนละ 100 กรม ในพนทมวตถดบไดแก หญาเนเปยรปากชอง1 ตนกระถน กากถวเหลอง และมนเสน เปนตน สามารถค านวณสตรอาหารผสมเสรจ TMR ไดดงน

ขนท 1 ค านวณหาคาความตองการโภชนะของแพะตอตวตอวน

- เปดตารางท 2 หนาท 12 ขอ ข. เพอด ารงชพรวมกบออกก าลงนอย (แพะทเลยงแบบขงคอกรวม) เลอกแพะขนาดน าหนกตว 20 กโลกรม อานคาความตองการโภชนะยอยไดทงหมด = 334 กรม คาความตองการโปรตนทงหมด = 46 กรม และปรมาณวตถแหงทแพะกนตอตว ทงหมด = 0.60 กโลกรม

- เปดตารางท 2 หนาท 13 ความตองการเพมเตมส าหรบการเจรญเตบโตวนละ 100 กรม (ส าหรบแพะทกขนาด) ตองเพมคาโภชนะยอยไดทงหมด = 200 กรม เพมคาโปรตนทงหมด = 28 กรม และเพมปรมาณวตถแหงทแพะกนตอตว ทงหมด = 0.36 กโลกรม

- น าคาโภชนะทไดทงสองรายการมารวมกน เปนคาทตองการใชในสตรอาหารแพะขนดงกลาวประกอบดวย โภชนะยอยไดทงหมด = 534 กรม โปรตนทงหมด = 74 กรม และปรมาณวตถแหงทแพะกนตอตว ทงหมด = 0.96 กโลกรม

- ค านวณหาคาเปอรเซนตโภชนะยอยไดทงหมดในสตรอาหาร = (534 x 100) ÷ 960 = 55.63 เปอรเซนตของน าหนกอาหารแหง

- ค านวณหาคาเปอรเซนตโปรตนทงหมดในสตรอาหาร = (74 x 100) ÷ 960 = 7.70 เปอรเซนตของน าหนกอาหารแหง

ขนท 2 เขยนชอวตถดบทจะใชพรอมราคาทซอไดจรง

- กระถนสบรวมกงสด สบ ราคากโลกรมละ 1.50 บาท - หญาเนเปยรอาย 60 วนสด สบ ราคากโลกรมละ 1.00 บาท - กากถวเหลอง 44 เปอรเซนตโปรตน ราคากโลกรมละ 19.70 บาท - มนเสนราคากโลกรมละ 6 บาท

ขนท 3 เขยนชอวตถดบทใชในปรมาณคงท ปรมาณทใช และราคาทซอไดจรง ไดแก

- เกลอปน 1กโลกรม ราคา 2.50 บาท - พรมกซ 1 กโลกรม ราคา 15 บาท - ไดแคลเซยมฟอสเฟต 1กโลกรม ราคา 6 บาท

45

ขนท 4 เปดโปรแกรม กอส.1 ขนมา เลอกคลกทเมน “ตรวจสอบสตรอาหารสตว” ใสปรมาณวตถดบ

ทตองการใชลงในชองวางตามตองการ คอยปรบเพม/ลดปรมาณทใช แลวสงเกตทชองโปรตน% กบชองโภชนะทยอยได% ใหไดโภชนะใกลเคยงกบทค านวณไวในขนท 1 คอคาโภชนะยอยไดทงหมดไมต ากวา 55.63 เปอรเซนต คาโปรตนทงหมดไมต ากวา 7.7 เปอรเซนต และกรณเปนสตรอาหารผสมเสรจ (TMR) จงควรมคาวตถแหงระหวาง 35-40 เปอรเซนต เพอความสะดวกในการผสมดวยเครองแตเนองจากอากาศของประเทศไทยคอนขางรอนท าใหแพะกนอาหารไดนอยกวาทก าหนดไวใน NRC จงตองปรบเพมคาโภชนะยอยไดทงหมด และคาโปรตนทงหมดไปอก 15 เปอรเซนต เสรจเรยบรอยแลว คลกทเมน “จดเรยงขอมลใหม” จะไดผลดงภาพท 41 บรเวณคอลมน “ปรมาณทใช%” เปนคาน าหนกสดของวตถดบทเราเลอกใช สวนคอลมน “ปรมาณทตองการ (กโลกรม)” นนโปรแกรมฯ จะปรบคาน าหนกวตถดบทใชในสตรอาหารใหมคารวมกนไดน าหนก 100 กโลกรมพอด

สตรอาหารผสมเสรจ (TMR) ทค านวณไดประกอบดวยวตถดบดงตอไปน - หญาเนเปยรปากชอง1 อาย 60 วน ตดสด สบ 66 กโลกรม - มนเสน 20 กโลกรม - กระถนสบรวมกง 0.5 เซนตเมตร สด 9 กโลกรม - กากถวเหลองโปรตน 44เปอรเซนต 2 กโลกรม - เกลอปน 1 กโลกรม - ไดแคลเซยม ฟอสเฟต 1 กโลกรม - พรมกซ 1 กโลกรม รวม 100 กโลกรม

ราคาอาหารผสมเสรจ 3.68 บาท/กก. วตถแหง 42.46 เปอรเซนต โปรตน 8.25 เปอรเซนต โภชนะทยอยได 58.13 เปอรเซนต

ภาพท 41 แสดงผลทไดจากการค านวณของโปรแกรมค านวณสตรอาหารสตว กอส.1

46

กรณทจะค านวณเปนสตรอาหารขน กปรบใหไดเปอรเซนตโปรตน ตามระยะการเจรญเตบโตของแพะเปนหลก และใหคาโภชนะยอยไดไมต ากวา 70 เปอรเซนต ดงตวอยางสตรอาหารขนส าหรบแพะในตารางท 9 จะเหนวาราคาอาหารขนทค านวณไดมราคาถกกวาของบรษท ถงแมวาโรงงานผสมอาหารสตวจะไดเปรยบทซอวตถดบไดราคาต ากวา แตการผสมอาหารสตวใชเองจะไดเปรยบทสามารถเลอกใชวตถดบไดตามตองการ ไมตองเสยคาถงบรรจ และคาการตลาดใดๆ

4. วธผสมอำหำรแพะ เมอทราบปรมาณวตถดบในสตรอาหารแพะ เรยบรอยแลวกอนทจะน าวตถดบเหลานนไปใชเลยงแพะจะตองน ามาผสมรวมเปนเนอเดยวกนกอนน าไปเลยงแพะ หมายถง มวตถดบแตละชนดกระจายอยทกสวนของอาหารในระดบเทาๆกน ซงแพะทกตวจะไดรบโภชนะอยางสม าเสมอกน

4.1 กำรผสมอำหำรดวยมอ เหมาะส าหรบเกษตรกรรายยอยทเลยงแพะจ านวนนอย อปกรณทใช คอ พนซเมนตเรยบ พลว เครองชง เปนตน กอนผสมอาหารตองกวาดพนซเมนตทจะกองวตถดบใหสะอาดเสยกอน ชงวตถดบทเปนอาหารพลงงาน เชน ขาวโพด มนเสน ตามปรมาณในสตรอาหาร เทลงบนพนเปนชนแรก แบงวตถดบเนอละเอยดทชงครงแรกมาประมาณ 5 กโลกรม เพอผสมกบพรมกซ ไดแคลเซยมฟอสเฟต และเกลอปน ซงชงไวกอนแลวคลกเคลาใหเขากน น าไปเทรวมกองกบชนแรก ชงวตถดบทเหลอ เชน ถวเหลองไขมนเตม กระถน หญาเนเปยรปากชอง1 เทรวมในกองแลวใชพลวตกเพอผสมอาหาร โดยตกอาหารไปวางเปนกองใหม ท าแบบนกลบไปมา 4 ครง อาหารกจะเขากนไดด กรณทสตรอาหารระบใหผสมน ามนดวย ตองน าน ามนมาผสมตางหากกบอาหารพลงงานกอน ในปรมาณทวตถดบเหลานนสามารถดดซบน ามนไดหมด และทงไวใหแหงเสยกอน จงน ามาผสมกบวตถดบอนตอไป เพอไมใหอาหารจบตวเปนกอนจะผสมเขากนไดยาก

4.2 กำรผสมอำหำรดวยเครอง ใชในกรณทมการผสมอาหารปรมาณมากๆ ปจจบนนยมใชเครองผสมอาหารแนวนอน เพราะผสมไดเรวและทวถง ซงใชหลกการเชนเดยวกบการผสมอาหารดวยมอ กลาวคอ น าวตถดบทใชปรมาณนอยๆมาผสมกบวตถดบทเปนอาหารพลงงานเสยกอนทจะใสเขาเครอง จากนนกใสวตถดบชนดตางๆใหครบ ใชเวลาในการผสมประมาณ 10-15 นาทเทานน

4.3 กำรเกบรกษำอำหำรทผสมเสรจแลว กรณอาหาร TMR สดควรใชใหหมดภายใน 1-2 วน สวนอาหารขนทมความชนไมเกน 13 เปอรเซนต สามารถเกบไวไดนาน 1-3 เดอนโดยบรรจในถงอาหารสตววางไวบรเวณทแหง และไมใหถกแดด

กำรใหอำหำรแพะเนอ

1.นสยและลกษณะกำรกนอำหำร แพะชอบกนใบจากไมพมและไมยนตนมากกวาหญา ซงจะเหนแพะปนปายเพอกนใบพชดงกลาวเสมอๆ นอกจากนนแพะยงมรมฝปากบนทสามารถขยบไปมาไดสะดวก จงเลมหญาสนชดพนดนไดมากกวาโคและกระบอ การแทะเลมจะใชวธเมมซงจะเลอกเลมใบพชและสวนยอดของพชชนดตางๆไดด (Devendra and Burns, 1983) หากใหแพะกนไมพม เชน กระถนทงกงนอกจากจะกนใบไดหมดแลวแพะยงสามารถกนเปลอกไมกระถนไดอกดวย แตถาใชเครองหนกระถนใหเปนชนเลกๆ แพะกจะ

47

กนไดมากขน เหลอไวแตเศษไมชนเลกๆ ถาใหแพะกนหญาเนเปยรซงล าตนมขนาดใหญจ าเปนตองใชเครองหนหญาเปนชนเลกๆกอนแพะจงจะกนหญาไดหมด แพะเปนสตวทมความรสกไวมากกบกลนหากอาหารมกลนเปลยนไป เชนเหมนหนแพะจะไมชอบกน จงควรใหแพะกนอาหารทใหมและสดเสมอ

2. กำรเปลยนอำหำรแพะ เมอผสมสตรอาหารใหมเสรจแลวไมวาจะเปนอาหารทดเพยงใด กอนทจะน าอาหารใหมนนไปเลยงแพะ ใหท าความเขาใจเสยกอนวาระบบยอยอาหารของแพะตองอาศยจลนทรยเปนหลก ฉะนนจะตองคอยๆปรบเปลยนอาหารใหมเขามาเพอใหจลนทรยในกระเพาะอาหารและตวแพะปรบตามไดทน โดยวนท 1-5 ใหอาหารใหม 20% อาหารเดม 80% วนท 6-10 ใหอาหารใหม 50% อาหารเดม 50% วนท 11-15 ใหอาหารใหม 80% อาหารเดม 20% วนท 16 เปนตนไปใหอาหารใหมทงหมด (ตารางท 7) ในระหวางการเปลยนแปลงอาหารตองคอยสงเกตอยางใกลชดหากมปญหาอะไรเกดขนจะไดแกไขทน ตวอยางการเปลยนอาหารใหมทศนยฯชยนาทเรากพบปญหาเหลาน เชนกน เดมใหแพะกนแตหญาแพงโกลาแหงเมอเจาหนาทฟารมน าหญาเนเปยรปากชอง 1 สด ไปใหแพะทดลองกน ทงๆทเปนหญาคณภาพดปรากฏวาแพะไมคอยกน จงตองคอยๆหดใหกนตามวธดงกลาว กระทงแพะทฟารมกนหญาเนเปยรฯเปนทกตวแลว

ตารางท 7 แสดงการปรบเปลยนอาหารแพะจากอาหารเดมไปเปนอาหารใหม

วนทใหอาหาร อาหารใหม (%) อาหารเดม (%)

1-5 20 80

6-10 50 50

11-15 80 20

16 เปนตนไป 100 0

ทมา: ปรารถนา (2556)

3. อปกรณใหน ำและอำหำร แพะมนสยชอบกนน าสะอาด ฉะนนผเลยงจงควรเอาใจแพะดวยการท าความสะอาดภาชนะใสน าทกวน และเปลยนน าใหมอยเสมอ ควรใชถงน าสขาวเพอจะไดมองดสะอาด และท าความสะอาดงาย จะเปนถงพลาสตกมอสองกได สวนอปกรณใหอาหารอาจท าจากทอพวซขนาด 8 นว ผาครง และใชแผนไมปดหวทายรางปองกนอาหารตกหลน (ภาพท 42) น ามาตอกตดดานหนาคอกแพะ ชวยลดการตกหลนของอาหาร และท าความสะอาดงาย ผเลยงควรกระตนการกนอาหารของแพะดวยการใหอาหารนอยๆ แตบอยครง กอนใหอาหารใหมควรสงเกตอาหารเกาทแพะกนไมหมด หากยงใชไดกคลกรวมกบอาหารใหม ถาเหลอเปนกากอาหาร เศษไม หรอบดเนากตกทงไปกอน จงคอยใสอาหารใหมลงไป

48

ภาพท 42 รางอาหารแพะทท าจากทอพวซ ภาพท 43 คอกขงแยกแมคลอดใหมไวกบลก

4. กำรใหอำหำรแพะเนอระยะตำงๆ (วนย, 2542) 4.1 ลกแพะกอนหยำนม น านมเปนอาหารทดทสดส าหรบลกแพะ เมอลกแพะเกดใหมควรกนนมจากแมภายใน 2-3 ชวโมง เพราะชวงนแมแพะจะผลตนมน าเหลองทอดมไปดวยโภชนะทจ าเปน และภมคมกนโรค โดยปกตจะใหแมกบลกแพะคลอดใหมไปอยในคอกเดยว (ภาพท 43) เพอใหลกแพะไดกนน านมเตมทและปองกนการถกรงแก ปพนคอกดวยฟางแหงใหลกแพะนอน ระหวางนใหแมแพะไดกนหญาคณภาพด พรอมอาหารขนโปรตน 16 เปอรเซนต ประมาณ 2 สปดาหจงน ากลบเขาไปรวมฝง ลกแพะทก าพราแม หรอแมแพะมน านมไมพอเลยงลก จ าเปนตองฝกใหลกแพะกนนมจากขวด โดยรดนมจากแมแพะตวอน หรอชงนมผงใสขวดใหลกแพะกน ควรลางขวดนมและหวนมใหสะอาดแลวลวกน ารอนทกครงหลงจากใหนม แตในการฝกนนครงแรกๆ ลกแพะจะไมยอมกนผเลยงตองบงคบอยางนมนวลใหลกแพะไดกนน านมจากขวด (ภาพท 44) ท าอยประมาณ 1 สปดาหลกแพะกจะยอมกนนมจากขวด และเดนเขามาหาผเลยงเอง มค าแนะน าจ านวนครงและปรมาณน านมทใหลกแพะ ในตารางท 8 เมอลกแพะอายนอยๆ ควรจะปอนนมวนละหลายครง แตเมอโตขนกจะลดจ านวนครงแตเพมปรมาณน านมตอครงขน เมอลกแพะแขงแรงดแลวประมาณ 3-4 สปดาห ควรฝกแยกลกแพะออกมาอกคอกเพอใหกนอาหารขนโปรตน 16 เปอรเซนต ควบคไปกบกนนมแม ลกแพะจะโตเรวขน

ตารางท 8 จ านวนครงและปรมาณน านมทใหลกแพะตอครง

อายลกแพะ จ านวนครง/วน ปรมาณน านมทใหแตละครง (ซ.ซ.)

0-7 วน 5 120

1-2 สปดาห 4 120-235

2-3 สปดาห 4 235-315

3-6 สปดาห 4 315-450

6-12 สปดาห 3 450-700

ทมา: Downing (1976)

49

ภาพท 44 การปอนนมใหลกแพะทขาดอาหาร ภาพท 45 แพะพอพนธจะตองสมบรณ และผสมพนธเกง

4.2 ลกแพะหลงหยำนม เมอหยานมลกแพะใหมๆ น าหนกตวลกแพะจะลดลงเนองจากเปนชวงปรบเปลยนอาหาร การใหอาหารขนอยกบจดประสงควาจะเลยงไวขายพนธ หรอขนขายดงน

- แพะเพศเมยทจะเกบไวท าพนธ ไมควรใหอาหารมากเกนไป เพราะจะท าใหแพะอวน ซงโดยทวไปแลวจะผสมพนธครงแรกทอาย ประมาณ 7-9 เดอน กรณทเลยงดวยอาหารหยาบคณภาพปานกลาง เมออาย 3-4 เดอนควรเสรมอาหารขนโปรตน 14 เปอรเซนต (ตารางท 9) จ านวน 300-400 กรม/ตว/วน เมออาย 6-7 เดอนควรลดอาหารขนเหลอเพยง 100-200 กรม/ตว/วน

- แพะขนใหกนอาหารหยาบเตมท เสรมดวยอาหารขนโปรตน 15เปอรเซนต จ านวน 300-400 กรม/ตว/วน หรอ ใชอาหารผสมเสรจ TMR (ตารางท 10) ใหกนเตมท

4.3 แมแพะกอนผสมพนธและชวงอมทอง ควรใหอาหารหยาบคณภาพปานกลางเสรมดวยอาหารขนโปรตน 14 เปอรเซนต จ านวน 200-700 กรม/ตว/วน ในสปดาหสดทายกอนคลอดควรลดอาหารขนลง

4.4 แมแพะเลยงลก ใหอาหารหยาบคณภาพปานกลาง เสรมดวยอาหารขนโปรตน 16 เปอรเซนต จ านวน 200-700 กรม/ตว/วน

4.5 พอพนธ กอนใชพอพนธแพะเขาฝงผสมพนธ 6 สปดาห ถงชวงผสมพนธ ใหอาหารขนโปรตน 15เปอรเซนต อยางนอยวนละ 200-300 กรม/ตว เสรมดวยหญาอยางเตมท เพอใหพอพนธมความสมบรณ (ภาพท 45)

50

ตารางท 9 ตวอยางสตรอาหารขน ส าหรบใชเลยงแพะระยะตางๆ

วตถดบ โปรตน 14% 1/ โปรตน 15% 2/ โปรตน 16%3/

สตร1 สตร2 สตร3 สตร4 สตร5 สตร6 สตร7 สตร8 สตร9

ขาวโพดบด (กก.) 41 - - 38 - - 40 - -

ร าละเอยด (กก.) 20 18 18 16 10 12 10 10 11

มนเสน (กก.) - 36 40 - 35 39 - 30 37

กากถวเหลองสกดน ามน (กก.)

7 14 10 10 16.5 12 13 17.5 14

กากเบยร (กก.) - - 24.5 - - 24.5 - - 25.5

กระถนปน (กก.) 5 5 5 10 10 10 10 10 10

กากมะพราวอดน ามน (กก.)

24.5 24.5 - 23.5 24 - 24.5 26 -

ไดแคลเซยมฟอสเฟต (กก.)

1 1 1 1 1 1 1 1 1

เกลอปน (กก.) 1 1 1 1 1 1 1 1 1

พรมกซ (กก.) 0.5 0.5 05 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5

รวม 100 100 100 100 100 100 100 100 100

ราคา (บาท) 9.59 9.04 9.13 9.85 9.35 9.34 10.24 9.55 9.62

วตถแหง (%) 89.29 90.49 90.26 89.58 90.79 90.52 89.69 90.89 90.58

โปรตน (%) 14.13 14.22 14.37 15.11 15.11 15.08 16.04 16.14 16.04

โภชนะยอยได (%) 70.75 75.54 78.44 69.66 74.80 77.52 70.36 74.25 77.51

ทมา: ค านวณดวยโปรแกรม กอส.1 หมายเหต: 1/ สตรโปรตน 14 เปอรเซนต เหมาะส าหรบแพะรนเพศเมย แพะสาวกอนผสมพนธ และแมแพะอมทอง 2/ สตรโปรตน 15 เปอรเซนต เหมาะส าหรบ แพะขน และแพะพอพนธ 3/ สตรโปรตน 16 เปอรเซนต เหมาะส าหรบ แมแพะเลยงลก และลกแพะกอนหยานม

51

ตารางท 10 ตวอยางสตรอาหารผสมเสรจ TMR ส าหรบใชเลยงแพะขน

วตถดบ TMR1 TMR2 TMR3 TMR4 TMR5 TMR6 TMR7 TMR8 TMR9

หญาเนเปยรฯ45วนสด (กก.) - - - - - - - - 40

หญาเนเปยรฯ60วนสด (กก.) 66 - - 20 10 - - - -

กระถนรวมกงสด (กก.) 9 56 - - - - - - 20

ถวคาวาลเคด90วนสด (กก.) - - 50 - - - - - -

แพงโกลาแหง60วน (กก.) - - - - - 40 - 15 -

ทางปาลมสด (กก.) - - - - - - 20 - -

ขาวโพดบด (กก.) - 31 6 - 14 41.86 - 15 10

ร าละเอยด (กก.) - - 12 28 - 1.83 11 8 -

มนเสน (กก.) 20 11 24 - 20 - 38 28 -

กากมนสด (กก.) - - - - - - - - 20

กากถวเหลองสกดฯ(กก.) 2 - 6 - 6.9 11.88 6 12 8

กากเนอในปาลม(กก.) - - - 50 5 - 15 20 -

เปลอกสบปะรด (กก.) - - - - 30 - - - -

กากมะพราวอดน ามน (กก.) - - - - 10 - 7.7 - -

กากน าตาล (กก.) - - - - 1 - - - -

ยเรย (กก.) - - - - 1.1 - - - -

ไดแคลเซยมฟอสเฟต (กก.) 1 - .5 1 1 .13 1 1 1

เปลอกหอย (กก.) - 0.3 - - - 0.8 - - -

เกลอปน (กก.) 1 0.5 0.5 0.5 0.5 1 1 0.5 0.5

พรมกซ (กก.) 1 0.5 1 0.5 0.5 2.5 0.3 0.5 0.5

รวม 100 100 100 100 100 100 100 100 100

52

ตารางท 10 (ตอ) ตวอยางสตรอาหารผสมเสรจ TMR ส าหรบใชเลยงแพะขน

วตถดบ TMR1 TMR2 TMR3 TMR4 TMR5 TMR6 TMR7 TMR8 TMR9

ราคา (บาท) 3.68 3.81 4.93 5.81 4.61 7.42 5.10 6.98 3.02

วตถแหง (%) 42.46 59.46 76.72 77.68 60.71 88.90 78.47 89.60 37.70

โปรตน (%) 8.25 15.9 13.42 13.62 13.02 11.83 10.07 12.90 13.30

โภชนะยอยได (%) 58.13 77.23 71.52 72.46 71.58 65.96 70.01 74.19 62.04

ทมา: TMR1 ค านวณจากโปรแกรม กอส.1

TMR2 ดดแปลงจาก โสภณ และคณะ (2559)

TMR3 ดดแปลงจาก โสภณ และวชรวทย (2559)

TMR4 ดดแปลงจาก มาเหยด (2559)

TMR5 ดดแปลงจาก สมศกด และคณะ (2553)

TMR6 ดดแปลงจาก ศกดา และคณะ (2557)

TMR7 ดดแปลงจาก ขบวน และคณะ (2556)

TMR8 ดดแปลงจาก เศกสรรค และคณะ (2552)

TMR9 ค านวณจากโปรแกรม กอส.1

53

รปแบบกำรเลยงแพะเนอ

1.กำรเลยงแบบปลอยแทะเลมแปลงหญำ

1.1 ปลอยเลยงตำมทสำธำรณะ เปนวธเลยงแพะแบบดงเดมเกษตรกรจะปลอยแพะเปนฝงใหหากนหญาเองตามเสนทางทคนเลยงตอนไป และคอยตอนไมใหแพะหลดไปกนพชผลของคนอน (ภาพท 46-47) การเลยงในสภาพแวดลอมปจจบนเปลยนไปจากเดม ผเลยงตองออกไปส ารวจหาเสนทางเลยงแพะกอนวาบรเวณใดฉดยาฆาหญาบาง จะตองปรบเปลยนเสนทางไปทางอนแทน ถงแมวาหญาธรรมชาตจะมคณภาพต า แตเนองจากมพนทเลยงกวางพอแพะจงมโอกาสเลอกกนสวนยอดออนๆของหญาธรรมชาตได แพะจงไดรบคณคาทางโภชนะเพยงพอ ผเลยงตองลงทนถายพยาธใหแพะมากกวาการเลยงแบบขงคอก หากคดคาแรงในการตอนแพะทงวน และความสญเสยแพะระหวางการเลยงดวยกจะมตนทนทสงเหมอนกน

ภาพท 46 การตอนฝงแพะไปกนหญาตามทสาธารณะ ภาพท 47 ผเลยงจะใชจกรยานยนตชวยตอนฝงแพะ

ตวอยำง ฟำรมเลยงแพะแบบปลอยเลยงตำมทสำธำรณะ

ฟารมเสยหมน เจาของชอเสย หมน ทอย 107/2 หม 2 ต าบลตลก อ าเภอสรรพยา จงหวดชยนาท โทรศพท 084-5398060 เลยงแพะเพอผลตลกและขนจ าหนาย ขนาดฟารม 45-50 แม มพอพนธ 2 ตว (ภาพท 48) คณเสยมประสบการณมากวา 10 ป ใชวธเลยงแพะเนอแบบดงเดม คอปลอยไลทงอยางเดยว เขากลาววา “สามารถเลยงตวเองไดแบบไมพงพาใคร และใครกอยามาพง” (เนองจากมฐานะพอเลยงตวเองไดเทานน) ปจจบนใชพอพนธบอรสายเลอดดทซอมาจากแพะปลดระวางของศนยวจยและพฒนาอาหารสตวชยนาท รายไดนอกจากการจ าหนายลกแพะแลวกยงมรายไดจากการขายมลแพะอกดวย (ภาพท 49)

ส าหรบการเลยงแพะแบบปลอยไลทงสงทกงวลมากทสดคอเรองของโรคพยาธ และมอตราการตายสง ส าหรบฟารมนจะถายพยาธใหแพะทกเดอน และมยาปฏชวนะไวประจ าฟารมเสมอ จะปลอยไลทงวนละ 2 รอบ โดยจะตอนแพะไลทงไปตามแหลงทมหญา หรอพชธรรมชาตในทสาธารณะรมคลองชลประทาน การเลยงรปแบบนจะมตนทนต าถาเอาใจใส และดแลอยางใกลชดกมรายไดพอเลยงตวได

54

แตปจจบนพนทสาธารณะลดลงปรมาณหญาจงไมเพยงพอ ตองไลตอนไปในสถานทไกลๆ ซงคณหมน

ยงไมมเงนทนพอทจะท าแปลงหญาเปนของตนเอง จงมกเกดปญหาแพะหลดเขาไปในไรสวนของชาวบานเปนเหตใหทะเลาะกนอยเสมอ คณเสยกลาวอกวา “แพะเปนสตวทฉลาดกวาคน ตนเองโดนแพะหลอกอยเสมอ โดยแพะมนจะแบงเปนสองพวก พวกแรกคอยรบแขกไมดอไมซนจะแทะเลมใหเราเหนตลอดเวลา แตทไหนไดแพะอกพวกมนเตลดไปไกล เขาไรสวนชาวบานหมดกวาตนจะรตวกสายเสยแลว” อนาคตคดจะสรางรถตอพวง ใชขนแพะทงหมดออกตะเวนไลทงไปในทไกลๆ

ภาพท 48 สภาพภายในคอกแพะ ภาพท 49 ขแพะบรรจถงไวจ าหนายหนาคอก

ค ำแนะน ำจำกผเขยน การเลยงแพะของฟารมเสยหมนนถงแมจะไมตองลงทนมากนก แตกตองใชแรงงานตนเองตอนแพะออกไปเลยงทกวนไมมวนหยด และตอไปเขากจะหาพนทเลยงแพะยากขนเรอยๆ ฉะนนเมอมรายไดมาพอสมควรแลว ควรลงทนสรางแปลงหญาของตนเอง เพอใหมหญาเพยงพอส าหรบเลยงแพะ และหากวนใดมกจธระกสามารถตดหญาไปใหแพะกนภายในคอกได

1.2 เลยงแบบปลอยแปลงหญำสวนตว การเลยงแพะแบบนเกษตรกรจะจดหาพนทปลกหญาเอง มการลงทนครงแรกคอนขางสงแตจะประหยดแรงงานและคาใชจายในระยะยาว พนธพชอาหารสตวทเหมาะส าหรบปลอยแพะลงแทะเลม ไดแก หญาแพงโกลา หญารซ ถวฮามาตา เปนตน เกษตรกรอาจลงทนกนรวตาขายแบงแปลงยอยใหแพะแทะเลมหมนเวยนกได หากมหญาเหลอกตดท าหญาแหงเกบส ารองไวใชในชวงขาดแคลน และจ าหนายใหกบผเลยงแพะรายอน

ตวอยำง ฟำรมเลยงแพะเนอแบบปลอยแทะเลมในแปลงหญำแพงโกลำ

ยงยทธฟารม เจาของชอนายยงยทธ จนทม (ภาพท 50) ทอย 17/3 ม.4 ต. ตลก อ.สรรพยา จ. ชยนาท 17150 (ภาพท 51) โทรศพท 087-0470160 ปจจบนการเลยงแพะเนอแบบปลอยแปลงหญาสวนตวยงมนอย ทงนเพราะเกษตรกรสวนใหญยงเปนรายยอย มพนทท ากนนอยจงยดตดกบการเลยงแบบปลอยแทะเลมตามทสาธารณะ แตความเปนชมชนเมองขยายตวขนสงผลใหพนทสาธารณะลดลง เกษตรกรไมสามารถควบคมปรมาณอาหารทจะใชเลยงแพะไดเลย ดงนนการมแปลงหญาเปนของตวเองจงชวยขจดปญหาดงกลาว

55

คณยงยทธเปนเกษตรกรผมวสยทศนกวางไกล กลาคดกลาท า จงเลยงแพะแบบปลอยในทงหญาแพงโกลาของตนเองขนาดพนท 4 ไร นอกจากสามารถควบคมการจดการดานอาหารไดดแลว ยงเปนฟารมทมววทวทศนของแปลงหญาทสวยงาม เหมาะเปนฟารมทนาเยยมชมและศกษาดงานเปนอยางยง

ภาพท 50 คณยงยทธ จนทม ภาพท 51 คอกแพะยกพนสงและคลมคาขายกนยง

เดมคณยงยทธประกอบอาชพท านา ท ามาตงแตรนบดาดวยพนท 80 ไร เขากลาววา “อาชพท านาเปนอาชพทตองอดทนตอความยากล าบาก เปนอาชพทตกทอดมารนตอรน ถงแมไมมก าไรมากมายแตกอยได จนถงชวงราคาขาวตกต า อกทงตนทนปลกขาวกสงขนในปจจบน ตนเองจงตดสนใจผนตวเองมาท าปศสตวในป 2558 เรมตนดวยแพะพอพนธ 1 ตว แมพนธ 26 ตว ผานไป 1 ป ซอแมพนธมาเพมอก 13 ตว ปจจบนมแมพนธทงสน 70 กวาตว ก าลงจะซอพอพนธเพมอก 1 ตว สาเหตทเลอกเลยงแพะเนอ เพราะใหผลตอบแทนเรว มลกเฉลย 2-4 ตวตอป ในขณะทโคใหลกเฉลย 1 ตว/ป เลยงงายประกอบกบทางศนยวจยและพฒนาอาหารสตวชยนาทใหการสนบสนนทอนพนธ ตลอดจนวธการปลกการดแลรกษาและความรในการเลยงแพะในรปแบบแทะเลมแปลงหญาดวย”

กำรจดกำรแปลงหญำ แปลงหญาเปนหวใจส าคญของการผลตแพะ วตถประสงคเพอใหมอาหารสตวเพยงพอตลอดป และน ามาใชอยางมประสทธภาพ คณยงยทธ ไดเปลยนพนทนาจ านวน 8 ไร มาท าแปลงหญา แพงโกลาเลยงแพะ ดงภาพท 52 โดยแบงออกเปน 2 แปลงใหญ แปลงแรกแบงเปน 2 ลอกๆละ 2 ไร กนรวท าแปลงแทะเลม สวนแปลงหลง 4 ไร ปลกแพงโกลาส าหรบท าหญาแหงเกบไวเปนเสบยงสตว (ภาพท 53) ไวใชในชวงขาดแคลน หรอมหญาสดไมพอเพยงส าหรบลยงแพะ และยงสามารถจ าหนายเปนหญาแหงไดอกดวย

กำรใหน ำ คณยงยทธใชเครองยนตตดทอนาคสบน าราดแปลงหญา เดอนละ 2 ครง ซงจะใชเวลาครงวนน ากจะทวถงแปลงหญา 1 แปลง อกครงวนกขยบมาใหอกแปลงทเหลอ ส าหรบในอนาคตคาดวาจะตดสปงเกอรเพราะวาตวเองมองแลววาจะคมในระยะยาว สะดวก ประหยดแรงงาน และเวลาดวย ส าหรบปยใชปยยเรยหวานรอบแปลงหลงใหน าเสรจ ในขณะทดนมความชน อตรา 7 กโลกรม/ไร ตนเองถอวาเพยงพอ

56

ภาพท 52 แปลงหญาแพงโกลาทปลอยแพะแทะเลม ภาพท 53 แผนผงการใชประโยชนแปลงหญา

กำรจดกำรปลอยสตวเขำแทะเลม คณยงยทธจะปลอยสตวเขาแทะเลม 1 แปลงใชเวลาแปลงละ 1 สปดาห จากนนจะเวยนไปแทะเลมอกแปลงหนง โดยจะปลอยแพะชวงเชาประมาณ 10.00 น. เพอใหน าคางในหญาหมดกอน เปนการลดพยาธไปในตวดวย จากนนเวลาเทยงจะไลแพะขนคอก เพอใหไดพกผอน และใหกระถนสดเสรม จะปลอยลงแทะเลมอกครง เวลาประมาณ 15.00 น. ถง 16.30 น. (ภาพท 54-55) ท าอยางนเปนประจ า ขอดคอ แปลงหญาไมโทรม อกทงผเลยงจะมเวลาไปท างานอยางอนไดอก แพะมสขภาพด ไมเครยด สงเกตไดจากขนสะอาดเปนมนเงา นอกจากนยงมระบบการถายพยาธทกเดอนอกดวย

ตนทนและรำยได เนองจากอยในชวงเรมตนและขยายฟารม คณยงยทธจงตองลงทนคอนขางมาก คดเปนตนทนคงท 276,000 บาท ตามรายละเอยดในตารางท 1 และมตนทนผนแปรทตองจายเปนประจ า อกประมาณ 9,536 บาทตอเดอน ส าหรบรายไดตอนนไดมาจากการขายมลแพะ กระสอบละ 30 บาท เดอนหนงจะผลตไดประมาณ 20 กระสอบ แตอกไมนานกจะไดขายแพะรนทงตวผและตวเมยออกไปเพอปองกนการผสมเลอดชด

ภาพท 54 คอกแพะกบแปลงหญา ภาพท 55 อปกรณใสหญาแหงปองกนแพะเหยยบย า

แปลงท าเสบยง 4 ไร

แปลงแทะเลม 2 ไร

แปลงแทะเลม 2 ไร

57

ตารางท 11 แสดงตนทนคงท และตนทนผนแปรในการเลยงแพะของยงยทธฟารม

รายการ จ านวนเงน (บาท)

ตนทนคงท 276,000 - คากอสรางโรงเรอนไม ยกสง 150,000 - คาพนธสตว (พอ 1 แม 27 ตว) 80,000 - คาปลกหญาแพงโกลาเฉลย 2,000 บาท/ไร จ านวน 8 ไร 16,000 - คารวตาขาย ทงหมด (รวมคาแรง) 30,000 ตนทนผนแปร (ตอเดอน) 9,536 - คาน ามนเครองยนตสบน าเขาแปลงหญา เดอนละ 1 ครง 200 - คาปยยเรย 7 กโลกรม/ไร/2เดอน (กโลกรมละ 12 บาท)พนท 8ไร 336 - คาแรง ตดกระถนสด ท างานในฟารม 30 วน × วนละ 300 บาท 9,000

แพะทคลอดมายงอยในชวงแพะรน อาย 7-8 เดอน น าหนกเฉลยตวละ 15-16 กโลกรม ซงขณะนมจ านวนประมาณ 7-8 ตว คาดวาประมาณเดอนกมภาพนธ 2559 นาจะจ าหนายออก เฉลยจะขายไดตวละ 1,500-2,000 บาท ซงอาจคาดการณรายไดจากการขายลกแพะไดดงน

จ านวนลก = จ านวนแมพนธ (อตราคลอดลกประมาณ 2 คอก/ป)× คลอดครงละ 2 ตว = 70 × 2 × 2 = 280 ตว/ป หกเปอรเซนตการสญเสยจาก ผสมไมตดและคลอดลกเดยว 30 เปอรเซนต (ประมาณ) = 84 ตว/ป มจ านวนลกทงสน = 280 – 84 = 196 ตว/ป ดงนนในหนงป ฟารมยงยทธ จะมรายไดจากการขายลกแพะรน เปนเงน

= 196 ตว × 1,500 บาท = 294,000 บาท (24,500 บาทตอเดอน)

มรายไดจากการขายมลแพะเดอนละ = 20 กระสอบ x 30 บาท = 600 บาท

การเปรยบเทยบจดคมทน ก าไร = รายได – รายจาย รายไดตอเดอน = 24,500 + 600 = 25,100 บาท รายจายตอเดอน = 9,536 บาท เกษตรกรมก าไรตอเดอน = 25,100 – 9,536 = 15,564 บำท เกษตรกรจะถงจดคมทน = ตนทนคงท 276,000 ÷ ก าไรตอเดอน 15,564

= 18 เดอน หรอ 1 ปครง ปตอๆไปจะเปนก าไรทงหมด

58

ทศนะคตของคณยงยทธตอกำรเลยงแพะแบบปลอยแทะเลมในแปลงหญำ - สามารถควบคมคณภาพพชอาหารสตวทใหแพะกนได - สะดวก งายตอการเลยงการจดการ ไมตองไลทงตามพนทสาธารณะ - หลงจากไลแพะขนคอก หรอปลอยแทะเลม จะมเวลาเหลอไปท างานอยางอน หรอพกผอนได - แพะมสขภาพด ไมเครยด ใหผลผลตสง (จ านวนคอก อตราผสมตดสง) - ปองกนโรค และการสญเสยแพะ - ฟารมมแปลงหญาแพงโกลาทสวยงาม - เปนตวอยางใหเกษตรกรทานอนไดมาศกษา ดงาน

ค ำแนะน ำจำกผเขยน คณยงยทธเปนผทศกษาการเลยงแพะแบบปลอยแทะเลมในแปลงหญามาเปนอยางด และกลาทจะลงทน แตในระยะทยงไมมรายไดจากแพะจงตองท าอาชพอนเสรมไปดวย และหารายไดอนๆจากฟารมดวย เชน ขายมลแพะ ขายหญาแพงโกลาแหง และลกแพะขน เปนตน

2. กำรเลยงแบบกงขงกงปลอย เปนการเลยงแบบตอนแพะไปเลยงในแปลงหญาธรรมชาตเพยงครงวน แลวน าเขาคอกเสรมดวยอาหารหยาบคณภาพด เชน กระถน หญาแพงโกลา หญาเนเปยร เปนตน วธนชวยผอนคลายปญหาเรองท าเลเลยงสตวลงไปไดบาง แตผเลยงตองรจกหาแหลงของวตถดบอาหารสตวมาเลยงแพะเพมเตม

ตวอยำง ฟำรมเกษตรกรเลยงแพะแบบกงขงกงปลอย

เจาของชอคณมานพ พรมยา ทอย 118/1 ม. 4 บานศาลายา ต าบลตลก อ าเภอสรรพยา จงหวด ชยนาท (ภาพท 56) รปแบบการเลยงเพอผลตลกและแมสาวจ าหนาย ขนาดฟารม 40 แม พอพนธใช 1 ตว

ภาพท 56 ผอ.ศนยชยนาทเยยมชมฟารมคณมานพ ภาพท 57 รถพวงทใชขนยายกงกระถน

59

คณลงมานพ อดตชาวนามมรดกเปนพนทนา 10 ไร ในทสดกแบกรบหนสนไวไมไหว เพราะราคาขาวตกต า จ าเปนตองกเงนนอกระบบสดทายทนไมไหวจงตองขายนาไปกวา 5 ไร เพอน าเงนไปใชหนจ านวนหลายแสนบาท หนมาประกอบอาชพเลยงแพะแบบพอเพยง เรมจากแมพนธ 2 ตวเมอประมาณ 7 ปทแลว ปจจบนมแมพนธ 40 ตว ในระหวางนนกขายแพะปลดหน ไปเรอยๆจนหมดหน สวนนาทเหลอกใหเขาเชาซงตอมาไดเปลยนเปนแปลงหญาแพงโกลา เนองจากไดรบการสงเสรมจากทางศนยฯชยนาท นอกจากตดเปนหญาสดใหแพะกนในชวงขาดแคลนอาหารหยาบแลว ยงสามารถจ าหนายเปนหญาแพงโกลาแหงไดอกดวย

ดำนกำรจดกำรอำหำรแพะ คณลงมานพจะน ารถพวงทายจกรยานยนตออกไปตดกระถนในตอนเชา (ภาพท 57) จากบรเวณรอบๆ ฟารม จากนนจงน ากระถนมาใหแพะกนสดๆทงกง ตอนบายจงปลอยแพะออกไปแทะเลมไลทงบรเวณใกลๆบาน ส าหรบชวงทขาดแคลนอาหารหยาบกจะใชหญาแพงโกลาแหงทเกบไว และตดหญาแพงโกลาสดใหกน ทางฟารมจะเนนเศรษฐกจพอเพยง เพราะวารายไดจากการขายแพะเดอนๆหนงกพอเลยงครอบครวได และยงมเงนเหลอเกบอกดวย นอกจากนยงขายมลแพะไดอกกระสอบละ 20 บาท ถอวาเปนรายไดจากการเลยงแพะอกทางหนง การจดการเรองโรคจะใชยาถายพยาธเปนหลก 2 เดอนครง หากมแพะปวยจะใชยาปฏชวนะซอตามรานขายยาสตว ทางฟารมไมใชอาหารขนเพราะเปนเรองสนเปลอง

ทศนคตของคณมำนพ ปญหาหนงทผมเรมประสพคอความเปนชมชนเมองเรมขยายตวขน ท าใหพนทสาธารณะหายไป แตปจจบนตนไดแกปญหาดวยการปลกหญาแพงโกลาไวแลว

ค ำแนะน ำจำกผเขยน คณมานพเลยงแพะไดดแตทตงฟารมไมเหมาะเพราะอยกลางหมบาน อนาคตจะมปญหากบเพอนบานแนนอน ควรหาทางยายฟารมออกไปหางจากชมชน และปลกหญาเนเปยรปากชอง1 ซงใชพนทนอยแตใหผลผลตสงไวใชเพอลดเวลาในการปลอยทง และถาปรมาณกระถนไมเพยงพอกจ าเปนตองการเพมอาหารขนสตรโปรตน 15 เปอรเซนตใหแพะกนบาง จากผลงานวจยของ อานภาพ และคณะ (2558) แพะเนอลกผสมแองโกลนเบยนทเลยงดวยกระถนหมก เสรมอาหารขนโปรตน 17 เปอรเซนต วนละ 116 กรม ชวยใหอตราการเจรญเตบโต และตนทนอาหารตอการเพมน าหนกตว 1 กโลกรม ของแพะดกวาเลยงดวยกระถนหมกอยางเดยว

3. กำรเลยงแบบขงคอก เปนรปแบบการเลยงแพะทเหมาะสมกบสถานการณปจจบน ซงมพนทเลยงแพะนอยลง และมการใชสารเคมก าจดศตรพชมากขน การเลยงแบบขงคอกจะชวยแกปญหา ความสญเสยจากอบตเหต โรคพยาธ สารพษตกคาง และการทแพะรกเขาไปในพนทสวนไรนา แตผเลยงแพะจะมภาระในการจดหาอาหารมาใหแพะกน เมอเปรยบเทยบผลไดกบผลเสยแลวกยงคมกวาการปลอยเลยง นอกจากนผเลยงแพะยงมเวลาวางพอทจะไปประกอบกจกรรมอนๆไดอกดวย

60

3.1 เลยงแพะดวยอำหำรหยำบอยำงเดยว เนองจากอาหารหยาบมราคาถก และบางพนทกมกระถน

ขนอยมากพอ เกษตรกรจะใชรถจกรยานยนตพวงทาย หรอขบรถปคอพไปตดกระถน โดยมคาใชจายเปนคาแรงงานกบคาน ามนรถยนตเทานน จากนนจะใชเครองสบกระถนออกเปนชนเลกๆ หรอใหแพะกนทงกงกได (ภาพท 58-59) การเลยงแพะดวยอาหารหยาบอยางเดยวจะตองใชอาหารหยาบทมคณภาพสง ฉะนนผเลยงควรเลอกตดหญาทมอายนอย และเสรมดวยอาหารหยาบโปรตนสง เชน กระถน ตนถวลสงหลงเกบฝก ใบมนส าปะหลง เปนตน ฆะฤทย และวฒนา (2552) รายงานวาการเลยงแพะแบบขงคอกตดกระถนใหกนสดเพยงอยางเดยวเปนเวลา 4 ป แมแพะสามารถใหลกไดเปนปกตเฉลย 2.22 ตว/ป ไมมผลตอการผลตลก และรอบระยะเวลาการคลอดแตอยางใด นอกจากนลกแพะหลงหยานมทเลยงดวยกระถนสดอยางเดยวยงมอตราการเจรญเตบโตเฉลยถง 54 กรม/ตว/วน

ภาพท 58 แพะทเลยงดวยกระถนสบสดอยางเดยว ภาพท 59 แพะทเลยงดวยกระถนใหกนทงกง

3.2 เลยงแพะดวยอำหำรหยำบเสรมอำหำรขน เนองจากพชอาหารสตวเขตรอน และอาหารหยาบในประเทศสวนใหญมกจะมคณคาทางโภชนะไมเพยงพอตอการเจรญเตบโต และใหผลผลตของแพะ ฉะนนจงจ าเปนตองใชอาหารขนเสรมใหดวย ถงแมจะเปนการเพมตนทนคาอาหารกตาม แตผเลยงกจะไดผลผลตมากขนคมตอการลงทน อกทงแพะกจะมสขภาพสมบรณแขงแรงดวย ผเลยงอาจใชแรงงาน และยานพาหนะออกไปตดอาหารหยาบเอง เชน ตนกระถน หรอหญาธรรมชาต มาใหแพะกนเสรมดวยอาหารขน หรอผเลยงบางรายทไมมแรงงานเพยงพอ โดยเฉพาะผสงอายกอาจจะสงซออาหารมเลยงแพะของตนเองกได เชน ขาวโพดหมก หญาเนเปยรหมก และอาหารขน เปนตน

3.3 ใหอำหำรผสมเสรจ (Total Mixed Ration, TMR) คอการน าอาหารหยาบมาสบใหเปนชนเลกๆขนาด 1-2 เซนตเมตร เพอมาผสมกบอาหารขนใหเปนเนอเดยวกน โดยใหมคณคาทางโภชนะ ทงโปรตน พลงงาน เพยงพอตอความตองการของแพะแตละระยะ จากรายงานของศกดา และคณะ (2557) ทดลองเลยง

61

แพะลกผสมบอร 75 เปอรเซนต อาย 1 ป ดวยอาหารผสมเสรจมโปรตน 7 9 11 และ 13 เปอรเซนต มโภชนะยอยไดทงหมดรวม 68 เปอรเซนตทกสตร พบวาแพะมอตราการเจรญเตบโต 50.26 69.52 91.58 และ 107.26 กรมตอวนตามล าดบ

3.3.1 ประโยชนของอำหำรผสมเสรจ TMR - ท าใหความเปนกรด-ดางในกระเพาะรเมนเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของจลนทรย มนใจ

ไดวาไมเกดโรคมกรดในกระเพาะมากเกนไป - ควบคมปรมาณการกน และลดการสญเสยอาหารได - แพะเลอกกนไมได จงไดโภชนะครบทกค า

3.3.2 ขอเสยของกำรใชอำหำรผสมเสรจ TMR - หากแพะในคอกมหลายขนาด แพะบางตวอาจไดรบโภชนะไมตรงกบทตองการ เพราะการ

เปนการค านวณส าหรบใชเลยงแพะเฉลยทงคอก - ตองลงทนซอเครองจกรชวยในการเตรยมอาหารเชน เครองหนหญา เครองผสมอาหาร เปนตน - การผสมอาหาร TMR ตองมนใจวาวตถดบผสมเปนเนอเดยวกน มฉะนนสตวจะเลอกกน

ตวอยำง ฟำรมเลยงแพะดวยอำหำรผสมเสรจ TMR

ศรนวลฟารม เจาของชอนางศรนวล สบศร อาย52ป (ภาพท 60) ทอยเลขท247ม.3 ต าบลวงตะเคยน อ าเภอหนองมะโมง จงหวดชยนาท การศกษาประถมศกษาปท4 สมรสกบนายแผว สบศร อาชพเลยงแพะพนธและแพะเนอ โทรศพท 0811701651

ภาพท 60 คณศรนวลกบลงแผว ดานหลงเปนแปลงหญาเนเปยรปากชอง1

62

ศรนวลฟารมเปนตวอยางทดส าหรบผเลยงแพะมอใหม เนองจากมการปรบปรงฟารมจนกระทง

ภาพรวมของแพะในฟารมมสขภาพสมบรณ คณศรนวลเลาใหฟงวา “กวาจะถงวนนไดผานความยากล าบากมาหลายอยาง ประกอบอาชพท านาแตกขาดขน เปนแมคาขายไกอยหลายป จนมโอกาสเรยนรโครงการพระราชด ารการสงเสรมการเลยงแพะในระดบครวเรอน จงสนใจและเรมทดลองเลยงแพะนบแตนนมา”

เรมตนเลยงแพะป พ.ศ. 2547 เปนแพะขนสองสายใชแมพนธชาแนนผสมกบพอแองโกลนเบยน เลยงท ม.5 บานดอนเสอ ต.บางหลวง อ.สรรพยา ประมาณ 500 ตว แตเกดปญหาคอกแพะตงอยใกลแหลงชมชนเกนไป ประมาณเดอนพฤศจกายน 2550 จงยายฟารมไปเลยงทอ าเภอหนองมะโมงในพนทรอยกวาไร และไดเปลยนจากลกผสมสองสายมาเปนสามสาย คอใชพอพนธบอรแทจากการสงเสรมของกรมปศสตวมาผสมกบแมพนธสองสายเดม ขอดคอโตเรวอาย 3-4 เดอนกไดน าหนก 30-35 กโลกรม โรงเรอนเลยงแพะม 2 หลง (ความจ 250 แมตอหลง) ใชพอพนธคมฝงภายในคอกอตรา 1:25 ขอดของการเลยงแพะเนอคอ รอบการเลยงสนไดเงนไว และทส าคญคอซอขายดวยเงนสดโดยพอคามารบซอถงฟารม

โรงเรอน ควรยกสงหางจากพนไมนอยกวา 1.5 เมตร สามารถเขาไปท าความสะอาดมลทพนไดสะดวก บนคอกมอากาศถายเทไดด ท าความสะอาดงาย มทางเดนขนสงตกอาหารใสราง มมงกนยง มสแลนพลาสตกสด ากนลมในชวงฤดฝน และฤดหนาว

ระบบกำรเลยงแบบขงคอก ไมปลอยแทะเลมซงสามารถลดปญหาในเรองโรคและพยาธของแพะได เดมตนเองเคยเลยงแบบปลอยแทะเลมตามธรรมชาต พบวาสขภาพแพะไมด ลกแพะไมแขงแรงสงผลใหเกดการสญเสยเนองจากแพะตายสง เฉลย 20-30 ตว/ป หลงจากเปลยนมาใชระบบขงคอก พบวาปญหาดงกลาวหมดไป กลบท าใหแมแพะสขภาพด มน านมดใหลกแพะสงผลใหลกแพะสมบรณ มโครงสรางของรางกายดดวย เมอน ามาขนหรอเขาสแพะรนจะท าใหมอตราการเจรญเตบโตทด

ในฤดฝน เกษตรกรผเลยงแพะตองพบปญหาในเรองยงและแมลงรบกวน คณศรนวลใชวธการสมควนไฟไลยงใตคอกจะชวยแกปญหาดงกลาวไดมาก โดยใชมลแพะเปนวสดเชอเพลงในการสมไฟ ขอดคอประหยด และใหควนไฟนานอกดวย

กำรจดกำรลกแพะกอนหยำนม ทางฟารมถอวาการเลยงลกแพะกอนอยางนมเปนเรองส าคญจะปลอยใหแมแพะคลอดเองตามธรรมชาต ไมเขาไปรบกวนจนกระทงลกแพะมอาย 3 สปดาหจงเรมฝกใหกนอาหารสตรลกแพะทเตรยมไว โดยจบลกแพะแยกออกมาตางหากในคอกทเตรยมไว จากนนฝกใหกนอาหาร เนนการเสรมกากถวเหลองในสตรอาหาร เพอเพมความนากน และมโปรตนสงชวยเสรมโครงสรางของลกแพะดวย เมอลกแพะกนอมแลวประมาณ 4 ชวโมงจงปลอยใหลกแพะกลบไปหาแมเพอดดนมจากแมตอ ท าการฝกอยางนทกวนกระทงลกแพะรจกเดนเขามากนอาหารไดเอง โดยท าชองใหลกแพะลอดออกมาได แตแมแพะตามออกมาไมได เมออายได 2 เดอนจงจบลกแพะหยานม และแยกเพศผ เพศเมยเลยงตางหาก ขอดของ

63

วธการน ชวยฝกใหลกแพะกนอาหารเปนเรว ลกแพะแขงแรง สมบรณ มโครงสรางใหญเพอเตรยมเขาสระยะรน-ขนตอไป นอกจากนยงปองกนการชะงกการเจรญเตบโตระหวางการหยานมไดอกดวย

กำรจดกำรดำนอำหำร อาหารถอวาเปนเรองทส าคญมากเพราะตนทนกวา 70 เปอรเซนต มาจากอาหาร เดมเคยใชแตกระถนสดสบใหแพะกน ยอมรบวาแพะชอบกน และโตไว แตกมปญหาคอตนทนสง ตองซอกระถนสดจากพอคากโลกรมละ 1.50 บาท และเกดภาวะขาดแคลนกระถนในชวงฤดแลง รวมถงการขาดแคลนแรงงานทออกไปตดกระถนตามแหลงสาธารณะดวย ปจจบนปญหานหมดไปแลวเนองจากคณศรนวลปลกหญาเนเปยรปากชอง1 ซงไดรบการสนบสนนทอนพนธและใหความรในการปลกจากศนยวจยและพฒนาอาหารสตวชยนาท ท าใหแพะมอาหารหยาบกนตลอดทงป ชวยลดตนทนคาอาหาร (ตารางท 12) และเพมความสะดวกสบายใหอกดวย ปจจบนปลกหญาเนเปยรฯไว 17 ไร และก าลงจะปลกเพมอกในอนาคต ส าหรบหญาเนเปยรปากชอง1 ถอวาใหผลผลตสง การปลก การดแลงาย และแพะชอบกน เมอเรวๆนทางฟารมตดสนใจซอระบบใหน าแบบสปรงเกอรเพอจะใหน าแปลงหญาไดตลอดทงป ถงแมวาเปนการลงทนสงแตจะคมในระยะยาว ท าใหหญาเนเปยรฯโตไว สมบรณตลอดทงป น ามาผสมทดแทนกระถนสดไดด

สตรอำหำรผสมเสรจ TMR ส ำหรบพอแมพนธ และแพะขน - หญาเนเปยรปากชอง1 สด 65 กโลกรม - กระถนสบรวมกง สด 32 กโลกรม - ร ากลาง (ร าหยาบ+ร าละเอยด) 1 กโลกรม - ขาวโพดบดทงฝก (ปลกเอง) 2 กโลกรม

รวม 100 กโลกรม ตรวจสอบคณคาทางโภชนะของสตรอาหารผสมเสรจน ดวยโปรแกรม กอส.1 พบวาม วตถแหง 31.17 เปอรเซนต โปรตน 12.35 เปอรเซนต และ โภชนะยอยไดทงหมด 59.74 เปอรเซนต สงกวาคาโภชนะท NRC แนะน า

สตรอำหำรลกแพะกอนหยำนม ใชอาหารผสมสตรของพอแมพนธมาใสกากถวเหลองเพมอก 20 กโลกรมผสมคลกใหอาหารรวมเปนเนอเดยวกน

วธผสมอำหำร ตดหญาเนเปยรปากชอง1 ทอาย 45-60 วน น ามาหนดวยเครองใหมขนาดความยาวประมาณ 2-3 เซนตเมตร วางกองเปนชนแรก น ากงกระถนสดมาหนวางทบหญาเนเปยรปากชอง1 เปนชนทสอง (ภาพท 61) เทร าขาว และขาวโพดบดทงฝก ทบเปนชนถดไป เสรจแลวผสมคลกเคลาใหเขากน บรรจอาหารทผสมเสรจแลวใสถงอาหารสตวเตรยมน าไปเลยงแพะตอไป

กำรใหอำหำร ทางฟารมจะใหอาหารผสมเสรจ (ภาพท 62) ประมาณ 10 เปอรเซนตของน าหนกตวแพะ แบงใหเปนชวงเชากบชวงบาย ส าหรบแพะขนทางฟารมจะมการเสรมพชอาหารสตวชนดอนใหในชวงเยนอกหลงจากแพะกนอาหารตามสตรปกตแลว เชน ฟางถวคาวาลเคดแหง หรอหญาเนเปยรปากชอง1

64

ภาพท 61 การสบกระถนดวยเครอง ภาพท 62 การใหอาหารผสม TMR เลยงแพะ

ตารางท 12 เปรยบเทยบตนทนคาอาหารหยาบตอเดอน กอนและหลงใชหญาเนเปยรปากชอง1

กอน ใชหญำเนเปยรปำกชอง1 หลง ใชหญำเนปยรปำกชอง1

- คาแรงตดกระถนสด 5 คนๆละ 500 บาท จ านวน 20 วน เปนเงน 50,000 บาท - คาน ามนรถยนต เปนเงน 15,000 บาท

- คาแรงตดกระถนสด 2 คนๆละ 500 บาท จ านวน 10 วน เปนเงน 10,000 บาท - คาน ามนรถยนต เปนเงน 6,000 บาท - คาแรงงานตดหญาเนเปยรปากชอง1 (ท างานอนดวย) เปนเงน 7,000 บาทตอเดอน

รวม 65,000 บาทตอเดอน รวม 23,000 บาทตอเดอน

จะเหนไดวาทางฟารมประหยดเงนคาออกไปหาอาหารหยาบไดมากถง 42,000 บาทตอเดอน

ทศนคตในกำรใชหญำเนเปยรปำกชอง1 เลยงแพะ หญาเนเปยรปากชอง1 สามารถตอบโจทยดานอาหารหยาบของคณศรนวลได ดวยคณสมบตทหญา

เจรญเตบโตไว ใหผลผลตดตลอดปขอแคมน า อกทงแพะยงชอบกนดวย (ภาพท 63-64) ชวยประหยดแรงงานไดมาก ตองขอขอบคณกรมปศสตวเปนอยางมากในการใหความร ปจจบนตนเองไดแนะน าหญาเนเปยรปากชอง1ใหฟารมใกลเคยงทดลองปลกใช ไดผลเปนทนาพอใจ และยงมเกษตรกรรายอนๆเขามาศกษาดงานอกเปนจ านวนมาก

ค ำแนะน ำจำกผเขยน ฟารมศรนวลมคอกแพะทสงโปรงดดงภาพท 65-66 แตเสนทางทจะขนยายอาหารขนไปใสทรางอาหารยงไมสะดวกนก ตองใชรถยนตเทยบแลวยกถงอาหารขนไปทางดานขาง ไมสามารถน าอาหารขนทางบนไดเพราะลาดชนมาก ควรปรบปรงเสนทางใหมใหสะดวกกวาน และทางฟารมควรลงทนซอเครองผสมอาหาร TMR ขนาดเลกไวใชงาน เพราะตองผสมอาหารทกวนจะชวยประหยดแรงงานคนไดมาก

65

ภาพท 63 คนงานก าลงตดหญาเนเปยรฯ ภาพท 64 ใหอาหารผสมเสรจ TMR

ภาพท 65 คอกแมพนธเลยงลก ภาพท 66 คอกแพะยกพนสงพนปดวยซเมนต

สดทายน ผเขยนของแนะน าเกษตรกรเลยงแพะรายยอย ควรสมครเขาเปนสมาชกของกลมวสาหกจชมชนอาชพเลยงแพะแหงใดแหงหนง เพอรวมเปนเครอขายชวยเหลอซงกนและกน ทงดานการเลยง การตลาดจ าหนายแพะ และยงชวยเพมอ านาจตอรองใหกบเกษตรกรอกดวย จากขอมลวสาหกจชมชนอาชพเลยงแพะของกองสงเสรมและพฒนาการปศสตว กรมปศสตว ในป พ.ศ. 2559 ประเทศไทยมกลมวสาหกจชมชนอาชพเลยงแพะอยทงสน 473 กลม สมาชกรวม 6,411 ราย จ านวนแพะทเลยง 186,251 ตว มขอมลสถานทตงของกลมฯ ชอประธานกลมฯ และเบอรโทรศพทตดตอ หากทานใดสนใจสามารถ Download เอกสารเพมเตมไดจากเวบไซตของส านกพฒนาอาหารสตว

--------------------------------------------

66

บรรณำนกรม

ขบวน อนทรกษ, ชต ยทธวรวทย, จกร เทศอาเสน และ สมศกด เภาทอง. 2556. ผลของระดบทางปาลมในอาหารผสมเสรจตอสมรรถนะการเจรญเตบโตของแพะเนอ , น.27-37. ใน รายงานผลงานวจยส านกพฒนาอาหารสตว ประจ าป พ.ศ.2556. ส านกพฒนาอาหารสตว กรมปศสตว, กรงเทพฯ.

ฆะฤทย จนทรธบด และ วฒนา โคตรพฒน. 2552. การเลยงแพะดวยกระถน. ขำวสำรพชอำหำรสตว 14 (2): 20-23.

เฉลา พทกษสนสข, จรยา บญจรชชะ และ จรพฒน วงศพพฒน. 2553. การรวบรวมและจดท าขอมลดานคณคาทางโภชนะของพชอาหารสตว. กองอาหารสตว กรมปศสตว, กรงเทพฯ.

ปรารถนา พฤกษะศร. 2556. อาหาร ท เอม อาร. แหลงทมา: http://www.kpsfarmtour.org/Knowledge/ TMR(unseen%20farm).pdf, 4 ตลาคม 2559.

มาเหยด เถาวลย. 2559. ผลของการใหหญาเนเปยรปากชอง 1 หมกในสตรอาหารผลมเสรจตอสมรรถภาพการผลตของแพะ และการยอมรบของกลมเกษตรกรรายยอย. วารสารวทยบรการ

มหาวทยาลยสงขลานครนทร 27(1): 116-122.

เมฆ ขวญแกว. 2552. การศกษาการใชเปลอกมนส าปะหลงเปนแหลง พลงงานในการผลตอาหารหยาบหมกส าหรบโคนม. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร.

เมธา วรรณพฒน. 2529. โภชนศาสตรสตวเคยวเออง. ภาควชาสตวศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยของแกน, ขอนแกน.

วลยกานต เจยมเจตจรญ, สวรรณ เกศกมลาสน และ สดด พงษเพยจนทร. 2559. การรวบรวมและจดท าขอมลดานคณคาทางโภชนะของวตถดบอาหารสตว. ส านกพฒนาอาหารสตว กรมปศสตว, กรงเทพฯ.

วนวสา หาระโคตร. 2552. การเสรมถวคาวาลเคดในอาหารแพะเนอระยะก าลงเจรญเตบโต. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร.

วนย ประลมพกาญจน. 2542. การผลตแพะเนอและแพะนมในเขตรอน. ส านกวชาเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยวลยลกษณ, นครศรธรรมราช.

ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. กรมปศสตว, 2558. ขอมลเกษตรกรผเลยงแพะ แกะ รายภาคป งบประมาณ 2558. รายงาน/สถต . แหล งท มา :http://ict.dld.go.th/th2/images/stories/ stat_web/yearly/2558/7.goatsheep_region.pdf, 4 ตลาคม 2559.

67

เศกสรรค สวนกล, อภชาต บญเรองขาว และ จระศกด ชอบแตง. 2552. ผลของระดบโปรตนในอาหาร

ผสมเสรจตอสมรรถนะการเจรญเตบโต 44 ของแพะพนเมองไทยอาย 3 เดอน – 1 ป, น.44-54. ใน รายงานผลงานวจยกองอาหารสตว ประจ าป พ.ศ.2552, กองอาหารสตว กรมปศสตว, กรงเทพฯ.

ศกดา ประจกษบญเจษฎา, วโรจน ฤทธฤาชย และ จระศกด ชอบแตง. 2557. การวจยและพฒนารปแบบการใหอาหารแพะเพอการผลตเนอ 4. ผลของระดบโปรตนในอาหารตออตราการเจรญเตบโตส าหรบแพะลกผสมบอร เพศผ ระยะ 1-2 ป, น. 28-36. ใน รายงานผลงานวจยส านกพฒนาอาหารสตว ประจ าป พ.ศ. 2557. ส านกพฒนาอาหารสตว กรมปศสตว, กรงเทพฯ.

สมศกด เภาทอง, อานภาพ เสงสาย, จระศกด ชอบแตง และ สวรรณ เกศกมลาสน . 2553. ปรมาณการกนไดและการยอยไดของอาหารผสมเสรจหมกทมเปลอกสบปะรดผสมในระดบตางๆ ในแพะ, น.52-63. ใน รายงานผลงานวจยกองอาหารสตว ประจ าป พ.ศ.2553, กองอาหารสตว กรมปศสตว, กรงเทพฯ.

สมน โพธจนทร. 2551. การใหอาหารโคนมเพศผเพอผลตเนอ. กองอาหารสตว กรมปศสตว, กรงเทพฯ.

โสภณ ชนเวโรจน และ วชรวทย พชวงศ. 2559. ผลการใชฟางถวคาวาลเคดในสตรอาหารผสมเสรจตอสมรรถนะการเจรญเตบโต และผลตอบแทนทางเศรษฐกจของแพะเนอลกผสมบอร , น.7-8. ใน บทคดยอผลงานวจยและวชาการ การประชมวชาการปศสตวแหงชาต ประจ าป 2559. กรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ, กรงเทพฯ.

โสภณ ชนเวโรจน, ญาณศา รชดาภรณวานช และ อภนนท จนดานรดล. 2559. การวจยและพฒนาเทคโนโลยการจดการอาหารแพะเนอพนธลกผสมบอรเพอเพมประสทธภาพการผลตเนอ 1.1 การใชพชตระกลถวยนตนในอาหารผสมเสรจขนแพะเนอลกผสมบอร, น. 9-10. ใน บทคดยอผลงานวจยและวชาการ การประชมวชาการปศสตวแหงชาต ประจ าป 2559. กรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ , กรงเทพฯ.

โสภณ ชนเวโรจน สมศกด เภาทอง และ วโรจน วนาสทธชยวฒน. 2544. การใชอาหารผสมเสรจทมเปลอกสบปะรดเปนสวนประกอบส าหรบโครดนม, น. 246-256. ใน รายงานผลงานวจยประจ าป 2544. กองอาหารสตว กรมปศสตว, กรงเทพฯ.

หนงนช สายปน. 2551. การผลตแพะ (Goat Production) วชา AT 335. สาขาวชาเทคโนโลยการเกษตร คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยรามค าแหง, กรงเทพฯ.

68

อานภาพ เสงสาย, สมศกด เภาทอง, สทศน สนทรวฒน และ สมน โพธจนทร. 2558. การใชกระถนหมกเปน

แหลงอาหารหยาบรวมกบอาหารขนระดบตาง ๆ กน ขนแพะเนอลกผสมแองโกลนเบยน, น. 22-31. ใน รายงานผลงานวจยส านกพฒนาอาหารสตว ประจ าป พ.ศ.2558 . ส านกพฒนาอาหารสตว กรมปศสตว, กรงเทพฯ.

Church, D.C. and Pond, W.G. 1978. Basic Animal Nutrition and Feeding (5th Edition). O & B Books, Oregon.

Church, D.C. 1980. Digestive Physiology and Nutrition of Ruminants, Volume 3. Practice Nutrition (2nd Edition). O & B Books, Oregon.

Devendra, C. and Burns, M. 1983. Goat Production in the Tropics. Commonwealth Agricultural Bureaux, Farnham Royal.

Downing, E. 1976. Keeping Goats. BAS Printers Limited, Hampshire.

Harris, L.E., T.F. Leche, L.C. Kearl, P.V. Fonnesbeck, and H. Llody. 1982. Central and Southeast Asia Tables of Feed Composition. International Feedstuffs Institute, Utah Agricultural Experiment Station, Utah State University. Logan, Utah 513 p.

Jurgens, M.H. 1982. Animal Feeding and Nutrition (5th Edition). Kendall/Hunt Publishing Company, Iowa.

NRC. 1981. Nutrient Requirements of Goats: Angora, Dairy and Meat Goats in Temperate and Tropical Countries. National Academy of Science, Washington, DC.