เอกสารวิชาการ เรื่องที่...

22
1 เอกสารวิชาการ เรื่องที1 การศึกษาความสัมพันธ์ของการปฏิบัติทางการเกษตรที่ดี (GAP) กับคุณภาพน้ำนมดิบในพื้นทีจังหวัดลพบุรี จังหวัดสระบุรี และจังหวัดนครราชสีมา Relation of good agriculture practice for dairy cattle farm and raw milk quality in Lopburi, Saraburi and Nakhon Ratchasima provinces โดย เนาวรัตน์ กำภูศิริ ณัฐ สวาสดิ์รัตนบุษบา ถานอาดนา เลขทะเบียนวิชาการที63(2)-0304-013 สถานที่ดำเนินการ สำนักตรวจสอบคุณภาพสินค้าปศุสัตว์ กรมปศุสัตว์ ระยะเวลาดำเนินการ มกราคม 2562 - มกราคม 2563 การเผยแพร่ เว็บไซต์สำนักตรวจสอบคุณภาพสินค้าปศุสัตว์ กรมปศุสัตว์ 31 มกราคม 2563 http://qcontrol.dld.go.th/index.php/2014-01-06-04-45- 30/110-e-journal/1046-2020-01-29-02-59-05

Upload: others

Post on 26-Oct-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

1

เอกสารวชาการ เรองท 1

การศกษาความสมพนธของการปฏบตทางการเกษตรทด (GAP) กบคณภาพนำนมดบในพนท

จงหวดลพบร จงหวดสระบร และจงหวดนครราชสมา Relation of good agriculture practice for dairy cattle farm and raw milk quality in

Lopburi, Saraburi and Nakhon Ratchasima provinces

โดย เนาวรตน กำภศร ณฐ สวาสดรตน

บษบา ถานอาดนา

เลขทะเบยนวชาการท 63(2)-0304-013 สถานทดำเนนการ สำนกตรวจสอบคณภาพสนคาปศสตว กรมปศสตว ระยะเวลาดำเนนการ มกราคม 2562 - มกราคม 2563 การเผยแพร เวบไซตสำนกตรวจสอบคณภาพสนคาปศสตว กรมปศสตว 31 มกราคม 2563 http://qcontrol.dld.go.th/index.php/2014-01-06-04-45-

30/110-e-journal/1046-2020-01-29-02-59-05

Page 2: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

2

การศกษาความสมพนธของการปฏบตทางการเกษตรทด (GAP) กบคณภาพนำนมดบในพนท จงหวดลพบร จงหวดสระบร และจงหวดนครราชสมา

เนาวรตน กำภศร1* ณฐ สวาสดรตน2 บษบา ถานอาดนา3

บทคดยอ การปฏบตทางการเกษตรทดสำหรบฟารมโคนมถอเปนอกหนงมาตรฐานทชวยสรางความเชอมนได

วานมทผลตออกมาจากฟารมโคนมนนมความปลอดภยและเหมาะสมตอการบรโภค ซงในการศกษาครงนไดเปรยบเทยบองคประกอบนำนม ไดแก โปรตน ไขมน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนย และเนอนมทงหมด รวมทงความสะอาดและสารปนเปอนในนำนม ไดแก จำนวนเซลลโซมาตกและจดเยอกแขงระหวางฟารมโคนมทผาน (n=150) และไมผาน (n=150) การรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด และฟารมกอน (n=150) และหลง (n=150) ไดรบการรบรองฯ รวมถงหาความแตกตางทางสถตของชนดฟารมกบคาพารามเตอรดงกลาวดวย ทำการเกบตวอยางนำนมจากฟารมโคนมจำนวน 300 ฟารมในพนทจงหวด ลพบร สระบรและนครราชสมาในป 2561-2562 ผลการศกษาพบวาคาเฉลยขององคประกอบนำนมของฟารมโคนมทผานการรบรองฯ มคาสงกวาฟารมทไมผานการรบรองฯ โดยทคาเฉลยของโปรตน ไขมน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนยมคาอยในเกณฑมาตรฐาน แตคาเฉลยของเนอนมทงหมดมคาตำกวาเกณฑมาตรฐานเลกนอยในทงสองกลม สวนคาเฉลยของจำนวนเซลลโซมาตกของฟารมโคนมทผานการรบรองฯ ในพนทจงหวดสระบรและนครราชสมามคาสงกวาเกณฑมาตรฐานทงในฟารมกลมดงกลาวเชนเดยวกน พบความแตกตางของคาเฉลยของนำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนยและจดเยอกแขงระหวางฟารมทงสองกลม (p<0.05) เมอเปรยบเทยบคาเฉลยคณภาพนำนมดบกบการปฏบตทางการเกษตรทดในชวงกอนและหลงการไดรบการรบรองฯ พบวาคาเฉลยของโปรตน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนย และเนอนมทงหมดในชวงกอนการไดรบการรบรองฯ มคาสงกวาหลงไดรบการรบรองฯ แตในขณะทคาเฉลยของไขมนของฟารมหลงไดรบการรบรองฯ มคาสงกวา สวนฟารมโคนมกอนไดรบการรบรองฯ มคาเฉลยของจำนวนเซลลโซมาตกและจดเยอกแขงสงขนหลงไดรบการรบรองฯ รวมถงพบวาคาเฉลยของไขมน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนย และเนอนมทงหมดในฟารมทงสองกลมนมความแตกตางกน (p<0.05) ดงนนควรเนนสงเสรมการปฏบตทางการเกษตรทดสำหรบฟารมโคนมทมงเนนใหคาเนอนมทงหมดและจำนวนเซลลโซมาตกมคณภาพทดขนตอไป

คำสำคญ การปฏบตทางการเกษตรทด คณภาพนำนมดบ ลพบร สระบร นครราชสมา

เลขทะเบยนวชาการ : 63(2)-0304-013

1สำนกตรวจสอบคณภาพสนคาปศสตว 2สำนกงานปศสตวจงหวดสระบร 3สำนกงานปศสตวจงหวดลพบร

Page 3: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

3

Relation of good agriculture practice for dairy cattle farm and raw milk quality in Lopburi, Saraburi and Nakhon Ratchasima provinces

Naovarat Kampoosiri1* Nut Sawadrath2 Boossaba Thanardna3

Abstract

Good agriculture practice (GAP) for dairy cattle farm is a standard to ensure that milk produced are safe and appropriate for their intended consumption. This study aimed to compare the milk composition including protein, fat, lactose, solid not fat and total solid content as well as milk cleanliness and contaminants including somatic cell count and freezing point of certified GAP (n=150) and uncertified GAP (n=150) dairy farms as well as pre- and post-certified GAP and to further associate the difference of the farming types on these parameters. Milk samples of 300 dairy farms from Lopburi, Saraburi and Nakhon Ratchasima provinces were collected from 2018-2019. The result presented that the average of milk content of certified-GAP farms was higher than uncertified GAP farms including protein, fat, lactose and solid not fat were normal when compared to the standard levels, with the exception of the total solid in both farm types. The average of somatic cell count of certified-GAP farms in Saraburi and Nakhon Ratchasima was higher level more than the standard level. There was a significant difference in lactose, solid not fat and freezing point between both farm types (p<0.05). Comparision of the average of milk quality pre- and post-certified GAP revealed that the average of protein, lactose, solid not fat and total solid of pre-certified GAP had higher level than post-certified GAP. While, the average of fat of post-certified GAP had higher level. For the average of somatic cell count and freezing point of pre-certified GAP was higher level than post-certified GAP. There was also a significant difference of fat, lactose, solid not fat and total solid in both fram types (p<0.05). Therefore, in order to improve the quality of the total solid and somatic cell count of milk production, GAP should be continue implemented. Keywords: good agriculture practice milk quality Lopburi Saraburi Nakhon Ratchasima Registered No. : 63(2)-0304-013 1Bureau of Quality Control of Livestock Products 2Saraburi provincial livestock office 3Lopburi provincial livestock office

Page 4: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

4

บทนำ นำนมและผลตภณฑจากนมเปนแหลงอาหารทมความสำคญทวโลก (Haug et al., 2007) จงเหน

ไดวากระบวนการผลตนำนมดบจงมความสำคญเปนอยางมากเพราะเปนจดเรมตนในการผลตผลตภณฑตางๆ ซงตองคำนงถงคณภาพ ความสะอาด ความปลอดภยของผบรโภคในทกขนตอน ดงนนกระทรวงเกษตรและสหกรณในฐานะควบคมดแลในสวนของการผลตจงไดจดทำมาตรฐานสนคาเกษตร เรอง นำนมโคดบ (มกษ. 6003- 2553) เพอใชกำกบดแลการผลตนำนมดบ พฒนามาตรฐานการจดการคณภาพนำนมดบใหมประสทธภาพไดมาตรฐาน สามารถแขงขนกบตางประเทศไดในอนาคต รวมถงจดทำมาตรฐานสนคาเกษตร เรองการปฏบตทางการเกษตรทดสำหรบฟารมโคนม (มกษ. 6402- 2552) ไวเปนมาตรฐานทวไปเพอสงเสรมสนคาเกษตรใหไดคณภาพและมาตรฐานปลอดภย ซงใชเปนแนวทางปฏบตทดในการจดการปจจยทสงผลตอการผลตนำนมดบใหไดคณภาพ ซงครอบคลมตงแตการเลยงทฟารมจนถงขนสงนำนมดบไปยงศนยรวบรวมนำนมดบ โดยมขอกำหนดในดานองคประกอบพนฐานของฟารมเลยงสตว คอ 1) มทำเลทตงฟารม ตลอดจนมการออกแบบสงกอสรางโรงเรอนและผงฟารมทเหมาะสม 2) การจดการดานอาหารสตวทมคณภาพ โคนมไดรบอาหารเพยงพอและเหมาะสมตามชวงอาย ไมใชสารตองหาม มสถานทเกบอาหารปองกนอาหารปนเปอนหรอเสอมสภาพ 3) มนำสะอาดเพยงพอและแหลงนำไมมความเสยงการปนเปอนจากสงทเปนอนตราย 4) มคมอการจดการฟารม บคคลากรเพยงพอและไดรบการฝกอบรมการเลยงโค มสขลกษณะสวนบคคลทด มสตวแพทยทดแลสขภาพโค (FAO and IDF, 2011) มการทำความสะอาดและบำรงรกษาโรงเรอนและอปกรณใหสะอาด 5) มการควบคมและปองกนโรค ตรวจตตามสขภาพโคนม 6) มการจดการสวสดภาพสตว 7) มการกำจดขยะและของเสย 8) ในการผลตนำนมดบ ผรดตองมสขภาพด ไมเปนโรคตดตอ มการรดนมถกวธ และมคณภาพนำนมเปนไปตามเกณฑมาตรฐาน 9) มการบนทกขอมลผลการปฏบตงานทสำคญทมผลตอสขภาพและการควบคมโรค ซงการปฏบตตามมาตรฐานเหลานจะชวยสงเสรมอตสาหกรรมนมไทยใหเขมแขงในอนาคต

อยางไรกตามในยคเสรทางการคาอตสาหกรรมนมไทยเปนอตสาหกรรมหนงทจะไดรบผลกระทบอยางมากโดยเฉพาะอยางยงการเปดประเทศตามขอตกลงประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community; AEC) ซงมผลในป พ.ศ. 2558 และตามพนธกรณขอตกลงเขตการคาเสร (Free Trade Area; FTA) มผลในป พ.ศ. 2568 จงมความจำเปนอยางยงในการเตรยมความพรอมเพอการแขงขนเชงการตลาด และเพอรองรบปญหาตางๆ ทจะเกดขนในอนาคตอนใกล ทงนมหลายเรองทอตสาหกรรมนมของประเทศตองรบเรงพฒนาโดยเฉพาะปญหาวตถดบทใชเลยงสตวของประเทศไทย ซงเรองหนงทสำคญทำใหคณภาพนำนมทผลตในประเทศไทยไมมาตรฐาน โดยทผานมานมทผลตไดโดยเฉลยมเนอนมคอนขางตำและมจำนวนจลนทรยกบโซมาตกเซลลสงเกนกวาเกณฑมาตรฐานอยมาก (ประวรและเนาวรตน, 2556)

การปฏบตทางการเกษตรทดสำหรบฟารมโคนม (Good Agriculture Practice; GAP) เปนจดแขงในการสงเสรมใหการผลตนำนมเปนไปตามมาตรฐานนำนมโคดบ แตเปนมาตรฐานสมครใจ ซงในป พ.ศ. 2561 มฟารมทรบการรบรอง GAP เพยงรอยละ 30 จากฟารมโคนมทงประเทศ 17,300 ฟารม และภาครฐไดสรางแรงจงใจเพอใหเกษตรกรผลตนำนมใหมคณภาพ โดยมประกาศคณะกรรมการโคนมและผลตภณฑ

Page 5: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

5

นม เรองมาตรฐานการรบซอนำนมโค ณ ศนยรวบรวมนำนมดบป พ.ศ. 2559 โดยกำหนดราคารบซอนำนมดบของเกษตรกรตามคณภาพนำนมทผลตได และเกษตรกรทผานการรบรองมาตรฐานฟารมตาม มกษ. 6402 การปฏบตทางการเกษตรทดสำหรบฟารมโคนม ตามพระราชบญญตมาตรฐานสนคาเกษตรป พ.ศ. 2551 จะมการเพมราคาไมนอยกวา 20 สตางคตอกโลกรม กรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนหนวยงานทรบผดชอบโดยตรงในการสงเสรมการเลยงโคนมและรณรงคใหประชาชนดมนมมาเปนเวลานาน ไดมการจดทำระบบการสงเสรมการเลยงโคนมแบบครบวงจร ตงแตการคดเลอกพนธ การจดการฟารม การจดการอาหาร การจดการสขภาพ การจดการคณภาพนำนม เพอสงเสรมใหเกษตรกรมการจดการฟารมตามการปฏบตทางการเกษตรทด และสนบสนนใหเกษตรกรผลตนำนมดบใหมคณภาพ ซงในการศกษาครงนมวตถประสงคเพออธบายลกษณะของคณภาพนำนมโคดบเปรยบเทยบระหวางฟารมโคนมทผานการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด (GAP) และฟารมทไมผานการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด (Non-GAP) ในพนทจงหวดลพบร จงหวดสระบรและจงหวดนครราชสมา และเปรยบเทยบคณภาพนำนมดบในฟารมโคนมกอนและหลงไดรบการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด (GAP) อกดวย

อปกรณและวธการทดลอง 1. เครองมอและวสดอปกรณ

1.1 การวเคราะหองคประกอบนำนมและตรวจนบจำนวนโซมาตกเซลล

อปกรณและเครองมอ

1.1.1 CombiFoss 6000 (เครอง Milkoscan FT 6000+ Fossomatic 5000 (Foss

Electric, Denmark)

1.1.2 Water bath อณหภม 40 ± 2 องศาเซลเซยส

1.1.3 Conveyor 4000

1.1.4 Erlenmeyer Flask

1.1.5 Micropipette

1.1.6 Rack ใสตวอยาง

1.1.7 Hot plate

1.1.8 Magnetic bar

1.1.9 เครองสำรองไฟ

1.1.10 เครองปมลม

1.1.11 สายพาน

1.1.12 ถงใสสารเคม

Page 6: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

6

1.1.13 ถง Wast

สารเคม 1.1.14 S-6060 Zero Liquid concentrate 1.1.15 MSC- Rinse concentrate 1.1.16 Foss Clean Solution 1.1.17 FTIR equalizer Liquid 1.1.18 0.4% KCl 1.1.19 Fossomatic Dye 1.1.20 Fossomatic Reagent E (Buffer) 1.1.21 Fossomatic Reagent C (Clean) 1.1.22 FM Adjustment Sample

1.2 การตรวจวดจดเยอกแขง

อปกรณและเครองมอ

1.2.1 เครอง Cryoscope

1.2.2 หลอดแกวใสตวอยาง (sample tube)

1.2.3 Micropipette ปรบปรมาตร 2.5 มลลลตร และ tips

สารเคม 1.2.4 422 Calibration standard (-408 mOC)

1.2.5 621 Calibration standard (-600 mOC)

1.2.6 530 Reference solution (-512 mOC)

1.2.7 นำยาหลอเยน Heat transfer fluid

1.2.8 Sodium chloride ความเขมขน 8.650 g/l (-512 m°C)

2. ตวอยางทศกษา ทำการเลอกพนทในการศกษาแบบเจาะจง (Purposive sampling) โดยเลอกฟารมโคนมจาก

สหกรณโคนม ในจงหวดลพบร จงหวดสระบรและจงหวดนครราชสมา ซงเปนพนทท มการเลยงโคนมหนาแนนทสด มฟารมโคนมทผานการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด (GAP) มากทสดในประเทศไทยและเปนสหกรณโคนมทสงตวอยางเพอตรวจวเคราะหคณภาพนำนมดบทสำนกตรวจสอบคณภาพสนคาปศสตว เนองจากมขอมลผลวเคราะหคณภาพทครบถวนทสด โดยวเคราะหขอมลเปรยบเทยบระหวางฟารมโคนมทผานการรบรอง GAP ( และฟารมทไมผานการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด (Non-GAP) ในปงบประมาณ 2561 และ 2562 และทำการเปรยบเทยบคณภาพนำนมดบกบการปฏบตทางการเกษตรทด (GAP) ในชวงกอน (ปงบประมาณ 2558 และ 2559) และหลงการไดรบการรบรองฯ (ปงบประมาณ 25560

Page 7: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

7

และ 2561) ดวยวธการสมอยางงายจำนวน 300 ฟารมจากสหกรณทคดเลอก 1 สหกรณในแตละจงหวด สหกรณละ 100 ฟารมโดยเปนฟารมทผานการรบรอง GAP 50 ฟารม และฟารมทไมผานการรบรอง GAP 50 ฟารม

นยามของฟารมโคนมทผานการรบรอง GAP หมายถง ฟารมโคนมทไดรบการรบรองจากกรม ปศสตวตามประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ เรองการปฏบตทางการเกษตรทดสำหรบฟารมโคนม โดยทำการเกบตวอยางนำนมจากถงรวมนมรายฟารม ณ สหกรณโคนมในพนทเพอสงตรวจวเคราะหคณภาพนำนมเดอนละ 1 ครง ในระหวางป พ.ศ. 2561-2562 3. การเกบตวอยางนำนม

ทำการเกบตวอยางนำนมโคดบจากถงรวมรายฟารม โดยใช stirrer (plunger) ซ งเปนแทง stainless steel ตรงปลายแทงจะมแผน stainless กลมมรใหนำนมผานได ขนาดเสนผานศนยกลาง 15 เซนตเมตร และรใหนำนมผานมขนาดเสนผานศนยกลาง 12.5 มลลเมตร กวนนำนมใหเปนเนอเดยวกน จากนนเมอตวอยางเปนเนอเดยวกนใหเกบตวอยางทนท โดยใช dipper ซงมลกษณะเปนกระบอกโลหะทมผวเรยบและมแทงโลหะตอออกมาสำหรบใชเปนทจบ ทำการตกนำนมปรมาตรอยางนอย 25 มลลลตร ใสลงในขวดเกบตวอยางทสะอาด และเกบรกษาทอณหภม 1 ถง 4 องศาเซลเซยส เพอสงหองปฏบตการตรวจภายใน 24 ชวโมง 4. การตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการ

นำตวอยางนำนมโคจากถงรวมฟารมทไดมาตรวจองคประกอบนำนม ไดแก โปรตน (Protein) ไขมน (Fat) นำตาลแลคโตส (Lactose) เนอนมไมรวมมนเนย (Solid Not Fat; SNF) และเนอนมทงหมด (Total Solid; TS) ดวยเครอง Milkoscan FT 6000 สวนการตรวจวเคราะหความสะอาดนำนมและสารปนเปอนในนำนม ไดแก จำนวนเซลลโซมาตกดวยเคร อง Fossomatic 6000 และตรวจจดเยอกแขง (Freezing Point; FP) ดวยวธการตรวจวเคราะหจดเยอกแขงของนำนมดวยเครอง Cryoscope ซงอางองคามาตรฐานตามสำนกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต (2553) และประกาศคณะกรรมการโคนมและผลตภณฑนม เรอง หลกเกณฑและวธการดำเนนงานโครงการอาหารเสรม ( นม) โรงเรยนดงทแสดงตามตารางท 1

ตารางท 1 คามาตรฐานนำนมโคดบ

พารามเตอร หนวย คามาตรฐานอางอง คาองคประกอบนำนม โปรตน* เปอรเซนต (%) ไมนอยกวา 3.00 ไขมน* เปอรเซนต (%) ไมนอยกวา 3.35 นำตาลแลคโตส เปอรเซนต (%) ไมนอยกวา 4.5 (คาทวไป) เนอนมไมรวมมนเนย* เปอรเซนต (%) ไมนอยกวา 8.25 เนอนมทงหมด** เปอรเซนต (%) ไมนอยกวา 12.25

Page 8: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

8

คาความสะอาดนำนมและสารปนเปอนในนำนม จำนวนเซลลโซมาตก* เซลลตอมลลลตร ไมเกน 500,000 จดเยอกแขง* องศาเซลเซยส (oC) ไมสงกวา -0.520 oC

หมายเหต: * สำนกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต, 2553, **ประกาศคณะกรรมการโคนมและผลตภณฑนม เรอง หลกเกณฑและวธการดำเนนงานโครงการอาหารเสรม (นม) โรงเรยน การวเคราะหขอมลทางสถต

ทำการวเคราะหขอมลขององคประกอบนำนม ไดแก โปรตน ไขมน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนย และเนอนมทงหมด และความสะอาดนำนมและสารปนเปอนในนำนม ไดแก จำนวนเซลลโซมาตกและจดเยอกแขง โดยเปรยบเทยบคาเฉลยระหวางฟารมโคนมทผานการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด (GAP) และฟารมทไมผานการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด (Non-GAP) และเปรยบเทยบ ความแตกตางของของคาเฉลยคณภาพนำนมดบกบการปฏบตทางการเกษตรทด (GAP) ในชวงกอนและหลงการไดรบการรบรองฯ โดยใชทางสถตเชงพรรณนาเปนคาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน คาตำสด คาสงสด และหาความแตกตางของคาเฉล ยระหวางฟารมโคนมทงสองกล มโดยใช Student t-test (กรณท ความแปรปรวนของคาเฉลยแตละกลมมคาเทากน) หรอ Welch’s t-test (กรณทความแปรปรวนของคาเฉลยแตละกลมมคาไมเทากน) โดยกำหนดระดบนยสำคญให =0.05 สวนการเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยคณภาพนำนมดบกบการปฏบตทางการเกษตรทด (GAP) ในชวงกอนและหลงการไดรบการรบรองฯ จะทำการวเคราะหดวยวธ Paired t-test โดยกำหนดระดบนยสำคญให =0.05 ซงในการศกษาครงนใชโปรแกรม Microsoft Excel 2019 ในการจดการขอมลเบองตน และใชโปรแกรม R 3.6.2 (แพกเกจ: tidyverse และ dplyr เปนชดคำสงทใชสำหรบจดการขอมลและแสดงขอมลดวยแผนภาพ, Hmisc และ psych เปนชดคำสงทใชแสดงสถตเชงพรรณนา เชน คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน คาตำสด คาสงสด) ในการวเคราะหขอมลทางสถต (R Core Team, 2019) ผลการศกษาและวจารณ

ลกษณะของคณภาพนำนมโคเปรยบเทยบระหวางฟารมโคนมทผานการรบรอง GAP และฟารมทไมผานการรบรอง GAP ในพนทจงหวดจงหวดลพบร สระบรและนครราชสมาในการศกษาครงนพบวาการกระจายตวของคาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐานขององคประกอบนำนม ไดแก โปรตน ไขมน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนย เนอนมทงหมด และความสะอาดนำนมและสารปนเปอนในนำนม ไดแก จำนวนเซลลโซมาตกและจดเยอกแขง แสดงในรปท 2, 3, ตารางท 2 และ 3

ในภาพรวมพบวาคาเฉลยขององคประกอบนำนม ไดแก โปรตน ไขมน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนย เนอนมทงหมดของฟารมโคนมทผานการรบรอง GAP มคาสงกวาฟารมทไมผานการรบรอง GAP (รปท 2) พบวาคาองคประกอบนำนมดงกลาวมคาอยในเกณฑมาตรฐาน ยกเวนคาเฉลยของเนอนม

Page 9: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

9

ทงหมดทมคาตำกวาเกณฑเลกนอยในทงสองกลม ในภาพรวมทงสามจงหวดพบความแตกตางของคาเฉลยขององคประกอบนำนม ไดแก นำตาลแลคโตส และเนอนมไมรวมมนเนยระหวางฟารมโคนมทผานการรบรอง GAP และฟารมโคนมทไมผานการรบรอง GAP (p<0.05) (ตารางท 2) เมอพจารณาคาเฉลยขององคประกอบนำนมรายจงหวด พบวาคาเฉลยขององคประกอบนำนม ไดแก โปรตน ไขมน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนย อยในเกณฑมาตรฐานในทกจงหวดในฟารมโคนมทผานการรบรอง GAP ในขณะทคาเฉลยโปรตนของจงหวดนครราชสมามคาตำกวาเกณฑมาตรฐานในฟารมทไมผานการรบรอง GAP สวนคาอนๆอยในเกณฑมาตรฐาน อยางไรกตามคาเฉลยของเนอนมทงหมดเมอพจารณารายจงหวดยงพบวามคาตำกวาเกณฑมาตรฐานในทกจงหวด (ตารางท 2) ซงฟารมโคนมในจงหวดลพบรไมพบความแตกตางของคาเฉลยขององคประกอบนำนมระหวางฟารมโคนมทผานการรบรอง GAP และฟารมโคนมทไมผานการรบรอง GAP (p>0.05) ในขณะทฟารมโคนมในพนทจงหวดสระบรนนพบวาองคประกอบนำนม ไดแก นำตาลแลคโตส มความแตกตางของคาเฉลยขององคประกอบนำนมดงกลาวระหวางฟารมโคนมทผานการรบรอง GAP และฟารมโคนมท ไมผานการรบรอง GAP (p<0.05) สวนฟารมโคนมในพ นท จงหวดนครราชสมาพบวา องคประกอบนำนม ไดแก โปรตน ไขมน เนอนมไมรวมมนเนย และเนอนมทงหมด มความแตกตางของคาเฉลยขององคประกอบนำนมระหวางฟารมโคนมทผานการรบรอง GAP และฟารมโคนมทไมผานการรบรอง GAP (p<0.05) ดงแสดงในตารางท 2

ในขณะทภาพรวมของคาเฉลยของความสะอาดนำนมและสารปนเปอนในนำนม ไดแก จำนวนเซลลโซมาตกและจดเยอกแขงในการศกษาครงน พบวาฟารมโคนมทผานการรบรอง GAP มคาเฉลยของจำนวนเซลลโซมาตกสงกวาฟารมทไมผานการรบรอง GAP แตจดเยอกแขงของฟารมโคนมทผานการรบรอง GAP มคาเฉลยผานมาตรฐานและมคาตำกวาฟารมทไมผานการรบรอง GAP (รปท 3 และตารางท 3) โดยทคาเฉลยของจดเยอกแขงของฟารมโคนมทผานการรบรอง GAP มความแตกตางกบฟารมโคนมทไมผานการรบรอง GAP (p<0.05) แตคาเฉลยของจำนวนเซลลโซมาตกของฟารมโคนมทงสองกลมไมมความแตกตางกน (p>0.05) (ตารางท 3) เมอเปรยบเทยบรายจงหวดพบวาคาเฉลยของจำนวนเซลลโซมาตกของฟารมโคนมทผานการรบรอง GAP ในพนทจงหวดลพบรมคานอยทสดซงอยในเกณฑมาตรฐาน สวนฟารมโคนมทผานการรบรอง GAP ในพนทจงหวดนครราชสมามคาเฉลยของจำนวนเซลลโซมาตกมคาสงทสด (ตารางท 3) ผลการวเคราะหความแตกตางของคาเฉลยในรายจงหวดของความสะอาดนำนมและสารปนเปอนในนำนม ไดแก จำนวนเซลลโซมาตกและจดเยอกแขง พบความแตกตางของคาเฉลยของจดเยอกแขง (p<0.05) ในทกจงหวดจากฟารมทงสองกลม สวนจำนวนเซลลโซมาตกในพนทจงหวดลพบรพบความแตกตางของคาเฉลยเชนเดยวกน (p<0.05) (ตารางท 3)

เมอพจารณาลกษณะของคณภาพนำนมโคเปรยบเทยบระหวางคาเฉลยคณภาพนำนมดบกบการปฏบตทางการเกษตรทดในชวงกอนและหลงการไดรบการรบรองฯ ในพนทจงหวดจงหวดลพบร สระบรและนครราชสมา พบลกษณะการกระจายตวของคาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐานขององคประกอบนำนม ไดแก โปรตน ไขมน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนย เนอนมทงหมด และความสะอาดนำนมและสารปนเปอนในนำนม ไดแก จำนวนเซลลโซมาตกและจดเยอกแขง แสดงในรปท 4, 5, ตารางท 4 และ 5

Page 10: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

10

ในภาพรวมขององคประกอบนำนม ไดแก โปรตน ไขมน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนย เนอนมทงหมดโดยเปรยบเทยบระหวางคาเฉลยคณภาพนำนมดบกบการปฏบตทางการเกษตรทดในชวงกอนและหลงการไดรบการรบรองฯ พบวาคาเฉลยของโปรตน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนย และเนอนมทงหมดในชวงกอนการไดรบการรบรอง GAP คาสงกวาหลงไดรบการรบรอง GAP แตในขณะทคาเฉลยของไขมนของฟารมโคนมหลงไดรบการรบรอง GAP มคาสงกวา (รปท 4) โดยพบวาในภาพรวมทงสามจงหวดคาเฉลยของไขมน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนย และเนอนมทงหมดมความแตกตางกน (p<0.05) (ตารางท 4) สวนคาเฉลยขององคประกอบนำนมรายจงหวด พบวาคาเฉลยขององคประกอบนำนม ไดแก โปรตน ไขมน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนย เนอนมทงหมด จากฟารมโคนมในพนทจงหวดสระบรมคาสงกวาจงหวดอนในชวงกอนการไดรบการรบรอง GAP โดยในพนทจงหวดลพบรพบความแตกตางของคาเฉลยของไขมน นำตาลแลคโตส และเนอนมไมรวมมนเนย (p<0.05) สวนจงหวดสระบรพบความแตกตางของคาเฉลยของโปรตน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนย และเนอนมทงหมด (p<0.05) ในขณะทจงหวดนครราชสมา พบความแตกตางของคาเฉลยของไขมนและนำตาลแลคโตส (p<0.05) ระหวางฟารมโคนมกอนและหลงไดรบการรบรอง ฯ ดงแสดงรายละเอยดในตารางท 4

เมอพจารณาถงภาพรวมของคาเฉลยของความสะอาดนำนมและสารปนเปอนในนำนม ไดแก จำนวนเซลลโซมาตกและจดเยอกแขงระหวางฟารมโคนมกอนและหลงไดรบการรบรอง GAP พบวาฟารมโคนมกอนไดรบการรบรอง GAP มคาเฉลยของจำนวนเซลลโซมาตกและจดเยอกแขงสงขนหลงไดรบการรบรองฯ (รปท 5) โดยทไมพบความแตกตางของคาเฉลยของจำนวนเซลลโซมาตกและจดเยอกแขงระหวางฟารมทงกอนและหลงไดรบการรบรองฯ (p>0.05) (ตารางท 5) สวนคาเฉลยของจำนวนเซลลโซมาตกและจดเยอกแขงรายจงหวดพบวาคาเฉลยของจำนวนเซลลโซมาตกในฟารมโคนมในพนทจงหวดนครราชสมามคาสงทสด ในขณะทในพนทจงหวดลพบรมคาเฉลยตำสดทงในชวงกอนและหลงไดรบการรบรองฯ (ตารางท 5) สวนคาเฉลยของจดเยอกแขงพบวาทกจงหวดมคาใกลเคยงกนทงกอนและหลงไดรบการรบรองฯ โดยทคาเฉลยของจำนวนเซลลโซมาตกมความแตกตางกนในชวงกอนและหลงไดรบการรบรองฯในฟารมโคนมในพนทจงหวดสระบร (p<0.05) และคาเฉลยของจดเยอกแขงมความแตกตางกนในชวงกอนและหลงไดรบการรบรองฯในฟารมโคนมในพนทจงหวดลพบร (p<0.05) (ตารางท 5)

Page 11: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

11

รปท 2 ภาพรวมการกระจายตวของคาเฉลย

คาเบยงเบนมาตรฐานขององคประกอบนำนม ไดแก โปรตน (Protein) ไขมน (Fat) นำตาลแลคโตส (Lactose) เน อนมไมรวมมนเนย (Solid Not Fat) เน อนมท งหมด (Total Solids ) โดยเปรยบเทยบระหวางฟารมโคนมทผานการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด (GAP) และฟารมท ไม ผ านการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด (Non-GAP) ในพนทจงหวดจงหวดลพบร สระบรและนครราชสมา

Page 12: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

12

ตารางท 2 เปรยบเทยบคาเฉลยขององคประกอบนำนม ระหวางฟารมโคนมทผานการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด (GAP) และฟารมทไมผานการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด (Non-GAP) แยกรายจงหวด ระหวางปงบประมาณ 2561 และ 2562

พารามเตอร จงหวด คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน คาสงสด คาตำสด

p-value GAP Non-GAP GAP Non-GAP GAP Non-GAP

โปรตน (%)

ลพบร 3.03 0.12 3.03 0.15 3.38 3.54 2.79 2.70 0.89 สระบร 3.06 0.10 3.06 0.11 3.32 3.32 2.83 2.82 0.86

นครราชสมา 3.03 0.13 2.96 0.12 3.34 3.20 2.67 2.62 <0.05 รวม 3.04 0.12 3.02 0.13 3.38 3.54 2.67 2.62 0.10

ไขมน (%)

ลพบร 3.53 0.22 3.59 0.26 4.19 4.47 3.05 3.12 0.26 สระบร 3.74 0.20 3.75 0.27 4.20 4.31 3.20 3.21 0.92*

นครราชสมา 3.78 0.25 3.64 0.22 4.29 4.12 3.00 3.20 <0.05 รวม 3.69 0.25 3.66 0.26 4.29 4.47 3.00 3.12 0.33

นำตาลแลคโตส (%)

ลพบร 4.66 0.09 4.63 0.10 4.92 4.87 4.41 4.27 0.09 สระบร 4.66 0.09 4.61 0.12 4.80 4.76 4.37 4.27 <0.05*

นครราชสมา 4.62 0.08 4.60 0.11 4.78 4.81 4.46 4.32 0.42* รวม 4.65 0.09 4.62 0.11 4.92 4.87 4.37 4,27 <0.05*

เนอนมไมรวมมนเนย (%)

ลพบร 8.38 0.15 8.36 0.19 8.79 8.96 8.13 7.85 0.46 สระบร 8.44 0.16 8.38 0.20 8.68 8.78 7.92 7.84 0.12

นครราชสมา 8.44 0.17 8.36 0.20 8.75 8.67 7.95 7.82 0.05 รวม 8.42 0.16 8.37 0.20 8.79 8.96 7.92 7.82 0.01*

เนอนมทงหมด (%)

ลพบร 11.92 0.27 11.96 0.38 12.71 13.20 11.38 11.11 0.58* สระบร 12.17 0.26 12.13 0.37 12.84 12.97 11.41 11.12 0.49*

นครราชสมา 12.02 0.35 11.80 0.34 12.55 12.55 10.90 10.83 <0.05 รวม 12.04 0.31 11.96 0.38 12.84 13.20 10.90 10.83 0.06*

หมายเหต: * ใช Welch’s t-test ในการวเคราะหขอมล

Page 13: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

13

รปท 3 ภาพรวมการกระจายตวของคาเฉล ย คาเบ ยงเบนมาตรฐานของความสะอาดนำนมและ สารปนเปอนในนำนม ไดแก จำนวนเซลลโซมาตก (Somatic Cell Count) และจดเยอกแขง (Freezing Point) โดยเปรยบเทยบระหวางฟารมโคนมทผานการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด (GAP) และฟารมทไมผานการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด (Non-GAP) ในพนทจงหวดจงหวดลพบร สระบรและนครราชสมา

ตารางท 3 เปรยบเทยบคาเฉลยจำนวนเซลลโซมาตกและจดเยอกแขง ระหวางฟารมโคนมทผานการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด (GAP) และฟารมทไมผานการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด (Non-GAP) แยกรายจงหวดระหวางปงบประมาณ 2561 และ 2562

พารามเตอร จงหวด คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน คาสงสด คาตำสด

p-value GAP Non-GAP GAP Non-GAP GAP Non-GAP

จำนวนเซลลโซมาตกและ (x103 เซลลตอมลลลตร)

ลพบร 390.30 169.88 498.43 246.59 759.85 1046.70 107.40 111.62 <0.05 สระบร 550.71 208.50 566.59 225.66 1106.60 1414.84 226.45 182.36 0.71

นครราชสมา 643.14 381.00 483.18 462.34 1884.09 2397.12 151.81 51.69 0.06 รวม 528.05 287.24 516.07 329.19 1884.09 2397.12 107.40 51.69 0.73

จดเยอกแขง (oC)

ลพบร -0.522 0.003 -0.521 0.003 -0.514 -0.513 -0.529 -0.528 <0.05 สระบร -0.522 0.007 -0.518 0.11 -0.486 -0.474 -0.532 -0.528 <0.05*

นครราชสมา -0.519 0.005 -0.516 0.006 -0.507 -0.487 -0.529 -0.527 <0.05 รวม -0.521 0.005 -0.518 0.008 -0.486 -0.474 -0.532 -0.528 <0.05*

หมายเหต: * ใช Welch’s t-test ในการวเคราะหขอมล

Page 14: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

14

รปท 4 ภาพรวมการกระจายตวของคาเฉลยคาเบยงเบนมาตรฐานขององคประกอบนำนม ไดแก โปรตน (Protein) ไขมน (Fat) นำตาลแลคโตส (Lactose) เน อนมไมรวมมนเนย (Solid Not Fat) เน อนมท งหมด (Total Solids ) โดยเปรยบเทยบปรยบเทยบความแตกตางของการปฏบตทางการเกษตรทดกบคณภาพนำนมดบในชวงกอน (Before) และหลง (After) การไดรบการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทดในพนทจงหวดจงหวดลพบร สระบรและนครราชสมา

Page 15: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

15

ตารางท 4 เปรยบเทยบคาเฉลยองคประกอบระหวางฟารมโคนมกอน (ปงบประมาณ 2558 และ 2559) และหลงไดรบการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด (GAP) (ปงบประมาณ 2560 และ 2561) แยกรายจงหวด

พารามเตอร จงหวด คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน คาสงสด คาตำสด

p-value กอนไดรบ GAP

หลงไดรบ GAP

กอนไดรบ GAP

หลงไดรบ GAP

กอนไดรบ GAP

หลงไดรบ GAP

โปรตน (%)

ลพบร 3.03 ± 0.13 3.03 ± 0.12 3.29 3.38 3.29 2.79 0.84 สระบร 3.09 ± 0.09 3.06 ± 0.10 3.25 3.32 2.85 2.83 <0.05

นครราชสมา 3.04 ± 0.10 3.03 ± 0.13 3.28 3.34 2.83 2.67 0.64 รวม 3.05 ± 0.11 3.04 ± 0.12 3.29 3.38 2.71 2.67 0.12

ไขมน (%)

ลพบร 3.47 ± 0.26 3.53 ± 0.22 4.09 4.19 2.79 3.05 <0.05 สระบร 3.71 ± 0.21 3.74 ± 0.2 4.24 4.20 3.21 3.20 0.21

นครราชสมา 3.62 ± 0.3 3.78 ± 0.25 4.38 4.29 2.73 3.00 <0.05 รวม 3.60 ± 0.28 3.69 ± 0.25 4.38 4.29 2.73 3.00 <0.05

นำตาลแลคโตส (%)

ลพบร 4.79 ± 0.10 4.66 ± 0.09 4.98 4.92 4.50 4.41 <0.05 สระบร 4.80 ± 0.07 4.66 ± 0.09 4.93 4.80 4.93 4.37 <0.05

นครราชสมา 4.72 ± 0.09 4.62 ± 0.08 4.92 4.78 4.52 4.46 <0.05 รวม 4.77 ± 0.09 4.65 ± 0.09 4.98 4.92 4.98 4.37 <0.05

เนอนมไมรวมมนเนย (%)

ลพบร 8.50 ± 0.17 8.38 ± 0.15 8.91 8.79 8.02 8.13 <0.05 สระบร 8.58 ± 0.12 8.44 ± 0.16 8.80 8.68 8.30 7.92 <0.05

นครราชสมา 8.46 ± 0.14 8.44 ± 0.17 8.73 8.75 8.15 7.95 0.32 รวม 8.51 ± 0.15 8.42 ± 0.16 8.91 8.79 8.91 7.92 <0.05

เนอนมทงหมด (%)

ลพบร 11.97 ± 0.34 11.92 ± 0.27 12.68 12.71 11.04 11.38 0.23 สระบร 12.29 ± 0.22 12.17 ± 0.26 12.78 12.84 11.69 11.41 <0.05

นครราชสมา 12.08 ± 0.35 12.02 ± 0.35 12.83 12.55 11.11 10.90 0.20 รวม 12.11 ± 0.33 12.04 ± 0.31 12.83 12.84 11.04 10.90 <0.05

Page 16: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

16

รปท 5 ภาพรวมการกระจายตวของคาเฉลยคาเบ ยงเบนมาตรฐานของความสะอาดนำนมและสารปนเปอนในนำนม ไดแก จำนวนเซลลโซมาตก (Somatic Cell Count) และจดเยอกแขง (Freezing Point) โดยเปรยบเทยบเปรยบเทยบความแตกตางของการปฏบตทางการเกษตรทดกบคณภาพนำนมดบในชวงกอน (Before) และหลง (After) การไดรบการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทดในพนทจงหวดจงหวดลพบร สระบรและนครราชสมา ตารางท 5 การเปรยบเทยบคาเฉลย จำนวนเซลลโซมาตกและจดเยอกแขงระหวางฟารมโคนมกอนและหลงไดรบการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทด (GAP) แยกรายจงหวด

พารามเตอร จงหวด คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน คาสงสด คาตำสด

p-value กอนไดรบ GAP หลงไดรบ GAP กอนไดรบ GAP

หลงไดรบ GAP

กอนไดรบ GAP

หลงไดรบ GAP

จำนวนเซลลโซมาตกและ (x103 เซลลตอมลลลตร)

ลพบร 374.00 ± 162.55 390.3±169.88 755.4 759.85 78.58 107.4 0.51 สระบร 406.02 ± 151.95 550.71±208.5 1059.09 1106.6 191.59 226.45 <0.05 นครราชสมา 599.23 ± 290.90 643.14±381 1293.45 1884.09 155.5 151.81 0.35 รวม 459.75 ± 232.54 528.05±287.24 1293.45 1884.09 78.58 107.4 <0.05

จดเยอกแขง ( oC)

ลพบร -0.519 ± 0.004 -0.522 ± 0.003 -0.510 -0.514 -0.527 -0.529 <0.05 สระบร NA -0.522 ± 0.007 NA -0.486 NA -0.532 NA นครราชสมา -0.518 ± 0.004 -0.519 ± 0.005 -0.505 -0.507 -0.531 -0.529 0.43 รวม -0.521 ± 0.005 -0.518 ± 0.004 -0.486 -0.506 -0.532 -0.531 <0.05

หมายเหต: NA= ไมสามารถคำนวณได

Page 17: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

17

กรมปศสตวมนโยบายในการสงเสรมและสนบสนนใหเกษตรกรผเลยงโคนมมการพฒนาปรบปรงฟารม ระบบการเลยงและการจดการฟารมใหถกสขอนามย โดยใหฟารมโคนมไดรบรองมาตรฐานฟารม GAP ภายในป 2563 เพอยกระดบมาตรฐานการผลตและคณภาพนำนมใหไดมาตรฐานสากล เพมศกยภาพของเกษตรกรและผประกอบการโคนมของไทยใหมความเขมแขง รองรบการคาเสร และสามารถแขงขนกบตางประเทศได โดยทมาตรฐาน GAP จะมวตถประสงคเพอใหเกษตรผเลยงโคนม ใชเปนแนวทางในการปฏบตเพอใหสามารถจดการและปฏบตการในฟารมโคนมไดอยางมประสทธภาพ ถกสขลกษณะ ปลอดภย ทาใหโคนมมสขภาพ สขอนามย และสขลกษณะทดใหผลผลตนำนมดบเตมศกยภาพ สามารถนาไปแปรรปเปนนำนมนมและผลตภณฑนมทมคณภาพ มความปลอดภยตอผบรโภค รวมทงมความรบผดชอบตอสงคมและสงแวดลอม (สำนกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต, 2553) ซงในปจจบนเปนมาตรฐานสมครใจและทำใหเกษตรกรผเลยงโคนมสนใจเพอพฒนาปรบปรงฟารมโคนมเพยงแคบางสวน (สณรตนและคณะ, 2556)

ในการศกษาครงนทำการเปรยบเทยบคณภาพนำนมดบในฟารมโคนมทผานการรบรอง GAP และฟารมทไมผานการรบรอง GAP และเปรยบเทบคณภาพนำนมดบระหวางฟารมโคนมกอนและหลงไดรบการรบรอง GAP ในพนทจงหวดจงหวดลพบร สระบรและนครราชสมา ผลการศกษาแสดงใหเหนวาคณภาพนำนมดบในภาพรวมจากฟารมโคนมทมการเลยงหนาแนนทสดในประเทศไทยจากพนทสามจงหวดน พบวาคาเฉลยขององคประกอบนำนมของฟารมโคนมทผานการรบรอง GAP มคาสงกวาฟารมทไมผานการรบรอง GAP โดยทคาเฉลยของโปรตน ไขมน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนยมคาอยในเกณฑมาตรฐาน แตคาเฉลยของเนอนมทงหมดทมคาตำกวาเกณฑมาตรฐานเลกนอยในทงสองกลม ตามประกาศคณะกรรมการโคนมและผลตภณฑนม (คณะกรรมการโคนมและผลตภณฑนม, 2559) ซงมแนวโนมไปในทศทางเดยวกบการศกษาองคประกอบนำนมในพนทจงหวดสระบรทพบวาคาเฉลยของเนอนมทงหมดกมคาตำกวาเกณฑมาตรฐานทกรมปศสตวกำหนด (Kittivachra et al., 2006) ซงองคประกอบนำนม เชน โปรตน ไขมน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนย เนอนมทงหมดจะมคาสงหรอตำขนอยกบหลายปจจย เชน อาหารทเลยงโคนม พนธโคนม ฤดกาล ระยะเวลาใหนำนม อายของโคนมสขภาพของโคนม คณลกษณะเฉพาะตวของโคนมและวธการรดนม (อรรถยาและคณะ, 2550) ดงนนการจดการเรองอาหารโดยเฉพาะการเพมปรมาณปรมาณอาหารหยาบทใหปรมาณอาหารทใหทงหมดและสดสวนอาหารหยาบตออาหารขนจะมผลเพมปรมาณเนอนมทงหมดในนำนมได (สญญาและคณะ, 2556) เมอพจารณาถงคาเฉลยของจำนวนเซลลโซมาตกของฟารมโคนมทผานการรบรอง GAP ในภาพรวมสามจงหวด โดยเฉพาะในพนทจงหวดสระบรและนครราชสมาทมคาสงกวาเกณฑมาตรฐานทงในฟารมทผานการรบรองฯ และฟารมทไมผานการรบรองฯ (ตารางท 3) แสดงใหเหนวามการเกดภาวะความผดปกตขนทเตานมโดยเฉพาะภาวะเตานมอกเสบทงแบบแสดงอาการและไมแสดงอาการในพนท ซงภาวะดงกลาวอาจเกดขนไดจากหลายสาเหต เชน คอกทไมสะอาด การรดนมทไมถกตอง การใชเครองรดนมทมความดนสงเกนไป หรอจงหวะการรดนมทไมเหมาะสม (อรรถยาและคณะ, 2550) ดงนนควรเนนการสงเสรมการถายองคความรและวธการปฏบตท ถกตองเหมาะสมเกยวกบการรดนมจากหนวยงานทเกยวของในพนทนนๆใหมประสทธภาพมากยงขน

Page 18: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

18

สวนการเปรยบเทยบระหวางคาเฉลยคณภาพนำนมดบกบการปฏบตทางการเกษตรทดในชวงกอนและหลงการไดรบการรบรองฯ พบวาคาเฉลยของโปรตน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนย และเนอนมทงหมดในชวงกอนการไดรบการรบรองฯ คาสงกวาหลงไดรบการรบรองฯ แตในขณะทคาเฉลยของไขมนของฟารมโคนมหลงไดรบการรบรองฯ มคาสงกวา สวนคาเฉลยของความสะอาดนำนมและสารปนเปอนในนำนม ไดแก จำนวนเซลลโซมาตกและจดเยอกแขงระหวางฟารมโคนมกอนและหลงไดรบการรบรองฯ พบวาฟารมโคนมกอนไดรบการรบรองฯ มคาเฉลยของจำนวนเซลลโซมาตกและจดเยอกแขงตำกวาหลงไดรบการรบรองฯ แสดงใหเหนวาในชวงกอนไดรบการรบรอง ฟารมโคนมอาจเขมงวดปฏบตตามขอกำหนดมาตรฐาน GAP มากกวาจงทำใหคณภาพนำนมดบมคณภาพทดกวาและอยในเกณฑมาตรฐานตามทมาตรฐานกำหนด

ในการตรวจวเคราะหคณภาพนำนมดบในการศกษาในครงน ไดทำการตรวจวเคราะหตวอยางนำนมจากถงรวมรายฟารม โดยเปนการตรวจองคประกอบนำนม ไดแก โปรตน ไขมน นำตาลแลคโตส เนอนมไมรวมมนเนยและเนอนมทงหมด และตรวจหาความสะอาดนำนมและสารปนเปอนในนำนม ไดแก จำนวนเซลลโซมาตกและจดเยอกแขง พบวาในการเกบตวอยางและตรวจวเคราะหทางดานจลนทรย เชน จลนทรยทงหมด จลนทรยทนรอน หรอจลนทรยกลมโคลฟอร ในการศกษาครงนไมสามารถทำไดเนองจากขอจำกดในขนตอนการเกบตวอยางซงจะตองใชวธเกบแบบปลอดเชอ รวมไปจนถงเร องระยะเวลาและงบประมาณทใชในการศกษาดวย โดยถามการเกบตวอยางเพอตรวจพารามเตอรนเพมเตมจะชวยทำใหการเปรยบเทยบขอมลในดานความสะอาดตางๆในขนตอนการผลตนำนมสามารถมองภาพไดชดเจนยงขน นอกจากนในการเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยองคประกอบนำนมและความสะอาดนำนมและสารปนเปอนในนำนมนนพบวาในการศกษาครงนคาจดเยอกแขงของนำนมในพนทจงหวดสระบรในฟารมโคนมกอนไดรบการรบรองฯ ไมไดมการเกบตวอยางเพอตรวจวเคราะหคาน จงทำใหในการศกษาครงนไมสามารถทจะเปรยบเทยบกอนและหลงไดรบการรบรองฯ

อยางไรกตามคณภาพนำนมดบทใชในการพจารณาตรวจสอบคณสมบตของนม ในสวนของความสะอาดนำนมและสารปนเปอนในนำนม นอกจากจดเยอกแขงและเซลลโซมาตกเซลลแลว ยงประกอบไปดวยการตรวจปรมาณจลนทรย ชวโมงการเปลยนของเมธลนบลหรอรซาซรนและตรวจสอบการตกคางของยาปฏชวนะเบองตน แตเนองจากยงไมมการตรวจวเคราะหรายการดงกลาวในนำนมดบรายฟารม ผลการศกษาครงนจงอาจยงไมสะทอนถงเรองของความสะอาดนำนมและการปนเปอนในนำนมทงหมด

สรปผลการศกษา ฟารมโคนมทไดผานการรบรอง GAP จะมคาเฉลยขององคประกอบนำนมดกวาฟารมโคนมทไม

ผานการรบรอง GAP แตกยงมจำนวนโซมาตกเซลลสงกวา แตฟารมทไมได GAP คณภาพนำนมดานองคประกอบกยงอยในเกณฑมาตรฐาน ถงแมวาคาเนอนมทงหมดในทงสองกลมจะมคาตำกวาเกณฑ แสดงใหเหนวาแนวโนมของฟารมโคนมทยงไมไดรบการรบรอง GAP ในพนทททำการศกษากมการเลยงโคทไดคณภาพนมทดและการสงเสรมฟารมโคนมเพอใหไดการรบรองมาตรฐาน GAP กมความเปนไปไดทจะ

Page 19: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

19

สงเสรมใหฟารมโคนมในพนทมสวนชวยใหคณภาพนำนมดขน โดยเฉพาะควรเนนสงเสรมการปฏบตทางการเกษตรทดสำหรบฟารมโคนมทมงเนนใหคาเนอนมทงหมดและจำนวนเซลลโซมาตกมคณภาพทดขนตอไป

ขอเสนอแนะ

ขอมลทเกยวของในดานอนๆ เชน ขอมลฟารม การจดการฟารมตางๆ รวมถงระยะเวลาทใชในการศกษา กมสวนสำคญในการในการนำมาวเคราะหเพอทจะนำมาอธบายความแตกตางระหวางฟารมโคนมทผานการรบรองฯ หรอการเปรยบเทยบระหวางฟารมโคนมกอนและหลงการไดรบการรบรองฯ ซงจะทำใหมองเหนแนวโนมในพฒนาการของการเปลยนแปลงใหเหนภาพทชดเจนยงขน รวมถงการการศกษาอนๆ เชน การศกษาความร ทศนะคตและพฤตกรรม (Knowledge, attitude and Practice (KAP) survey) ของเกษตรกรผเลยงโคนม หรอการประเมนความเสยง (Risk assessment) ประกอบกนกจะสามารถนำมาชวยประเมนประสทธภาพของการพฒนาฟารมโคนมเพอเขาสมาตรฐานการรบรองการปฏบตทางการเกษตรทดไดดยงขน

ควรเพมการตรวจวเคราะหรายการปรมาณจลนทรย ชวโมงการเปลยนของเมธลนบลหรอรซาซรนและตรวจสอบการตกคางของยาปฏชวนะเบองตน ในนำนมดบรายฟารมเพอใชเปนขอมลในการศกษาและเฝาระวงคณภาพนำนมดบเพอใหเหนแนวทางในการพฒนาคณภาพดานตอไป

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณ น.สพ.วรวชญ วราอศวปต ผอำนวยการสำนกตรวจสอบคณภาพสนคาปศสตว น.สพ.สมชาย วงศสมทร ผเช ยวชาญดานตรวจสอบคณภาพนำนมและผลตภณฑนมทใหคำแนะในการจดทำผลงานการศกษาในครงน เจาหนาททดสอบกลมตรวจสอบคณภาพนมและผลตภณฑนม สพ.ญ.อรพรรณ อาจคำภาและ สพ.ญ.กญยา อาษายทธ ทใหคำแนะนำและชวยเหลอในวเคราะหทางสถต

Page 20: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

20

เอกสารอางอง กรมปศส ตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 2559 . ย ทธศาสตร พ ฒนาโคนมและผล ตภ ณฑนม

ป 2560-2569. ประวร วชชลตา และ เนาวรตน กำภศร. 2556. มาตรฐานนำนมดบของประเทศไทยกบประเทศคคา. Food

focus Thailand June 2013: 86-89. คณะกรรมการโคนมและผลตภณฑนม. 2559. ประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ : มาตรฐานการรบซอ

นำนมโค ณ ศนยรวบรวมนำนมดบ พ.ศ. 2559. กระทรวงเกษตรและสหกรณ. สณรตน เอยมละมย อดลย วงตาล และจไรรตน ถนอมกจ. 2556. รายงานฉบบสมบรณโครงการวจย

มาตรฐานความปลอดภยอาหารตลอดหวงโซการผลตเพอสนบสนนการขบเคลอนยทธศาสตรความปลอดภยอาหาร: นำนม. คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. 251 หนา.

สญญา นารแพงส ศรลกษณ วงสพเชษฐ และเลอชาต บญเอก. 2556. การจดการอาหารท มผลตอองคประกอบนานมของสมาชกสหกรณโคนมไทยมลคจากด อาเภอมวกเหลกจงหวดสระบร. การจดประชมเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ครงท 4 . 11 หนา.

สำนกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต. 2553. มาตรฐานสนคาเกษตร: นำนมดบ มกษ. 6003-2553. กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

สำนกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต. 2551. มาตรฐานสนคาเกษตร: การปฏบตทางการเกษตรทดสำหรบฟารมโคนม มกษ. 6402-2552. กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

อรรถยา เกยรตสนทร จนตนา ภตวรนาถ และวภานนท หวงอนรกษกล. 2550. คณภาพนำนมเรองนาร (การตรวจคณภาพนำนม). เอกสารคำแนะนำ กรมปศสตว กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 40 หนา.

FAO and IDF. 2011. Guide to good dairy farming practice. Animal Production and Health Guidelines. No. 8. Rome.

Haug, A., Høstmark, A.T., and Harstad, O.M. 2007. Bovine milk in human nutrition – a review. Lipids Health Dis. 6: 25.

Kittivachra, R., Sanguandeekul, R., Sakulbumrungsil, R., Phongphanphanee, P. and Srisomboon, J. 2006. Determination of essential nutrients in raw milk . Songklanakarin J. Sci. Technol. 28(Suppl. 1): 115-120.

QGIS Development Team . 2019. QGIS Geographic Information System. Open Source Geospatial Foundation Project. http://qgis.osgeo.org

Sumner, J. 2008. Good Dairy Farming Practices Related to Primary Production of Milk and Farm Management– by International Dairy Federation . Bulletin No. 418, International Dairy Federation , Brussels , Belgium . pp. 208-9.

Page 21: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

21

R Core Team. 2019. R: A language and environment for statistical computing. R Foundation for Statistical Computing, Vienna, Austria. URL http://www.R-project.org/

Page 22: เอกสารวิชาการ เรื่องที่ 1qcontrol.dld.go.th/images/ejournal/ejournal 1-2563/04-gap.pdf · 1.1.1 CombiFoss 6000 (เครื่อง Milkoscan

22

ภาคผนวก แหลงทมาของการเลอกพนทในการศกษา

ทมา : สำนกงานปศสตวอำเภอ รวบรวมโดย : กลมสารสนเทศและสถต