การตรวจยนยนกระทอมในปสสาวะ

ดร. เจรญด ปงสทธวงศ ส านกยาและวตถเสพตด กรมวทยาศาสตรการแพทย 7 พ.ค. 2551

พชกระทอม เปนพชยนตนขนาดกลาง ชอวทยาศาสตร Mitragyna

speciosa Korth. ตระกล Rubiaceae

พบในไทย (ภาคกลางและภาคใต) มาเลเซย อนโดนเซย ฟลปปนส

1a 1b

1c

1a 1b

1c

กฎหมายควบคมพชกระทอม จดเปนยาเสพตดในไทย พมา มาเลเซย ยาเสพตดใหโทษประเภท 5 ตาม พ.ร.บ ยาเสพตดใหโทษ (ฉบบท 5) พ.ศ. 2545 หามปลก ผลต ครอบครอง จ าหนาย น าเขาสงออก หรอเสพพชกระทอม

จดเขาในบญชของกลมยาและสารพษ ประเภท 9 ในออสเตรเลย หามปลกและน าเขาพชกระทอมตงแตวนท 1 ม.ค. 2548 ยกเวนการน าเขาเพอการศกษาวจย

ยาและสารพษในกลมประเภท 9: เปนสารทไมมการใชบ าบดอาการหรอโรคแตมแนวโนมในการใชในทางทผด

สรรพคณทางยา

สรรพคณใบกระทอมทางแพทยแผนไทยและหมอพนบาน แกปวดทอง แกบด แกทองเสย แกปวดเมอยรางกาย ระงบประสาท

มการใชใบกระทอมรกษาการอดฝนหรอใชเพอทดแทนฝน แตยงไมมการพฒนากระทอมใหเปนยารกษาผเสพตดฝน

ฤทธของกระทอม ท าใหผใชมอาการประสาทมนชา บรรเทาอาการปวดเมอกลามเนอ ทนทานตอความรอน และงานหนก

อาการและผลขางเคยงจากใบกระทอม เกดอาการหนาวสนเวลาครมฟาครมฝน ไมนกอยากอาหาร รางกายซบผอม ผวหนงจมกและโหนกแกมด า ทองผก อจจาระด าเหมอนมลแพะ

อาการขาดยา ไมมแรงท างาน กระสบกระสาย น ามกน าตาไหล ปวดเมอยตามขอ มอาการกระตกบรเวณแขนและขา พฤตกรรมกาวราวรนแรง

กลมผใชใบกระทอม พบการใชพชกระทอมในกลมทท างานหนกมอาชพท าไร ท านา ท าสวน กรรมกร คนขบรถ ชาวเรอ มการใหชางกนใบกระทอมเพอท างานหนก

ในกลมวยรนใชตมน าผสมกบเครองดมและยาแกไอ

ปญหารนแรงใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต

พฤตกรรมการเสพ/การใชพชกระทอม กนใบสด-รดกาน-ไมคายกาก กนใบสด-รดกาน-คายกาก กนใบสด-ไมรดกาน-ไมคายกาก ใบสดตมน าดม

ตากใบแหงชงน ารอนกน หนตากแหงชงเหมอนใบชา สบใบแหง สบยางทอม 4x100

โครงสรางสารอลคาลอยดในใบกระทอม

NH

N

OCH3

R'

OCH3

O

R9

3

4

20

1

A C

15 19

17

16

7

D

E

B

Corynanthe Type Alkaloids 33 ชนด

NH

N

OCH3

O

R

O

CH3

9

3

4

20

1

A C

15 19

17

16

7

D

E

B

NH

R

O

OCH3

O

R'

N

OMe

9

3

4

201

A

C

15 19

1716

7

D

E

B

2 NH

R

O

OCH3

O O

CH3

N9

3

4

201

A

C

15 19

1716

7

D

E

B

2

Heteroyohimbine

Open E ring

Closed E ring

Oxindole

Open E ring

Closed E ring

Mitragynine เปนสารอลคาลอยดหลกทพบเฉพาะในใบกระทอมเทานน สามารถใชตรวจเอกลกษณพชกระทอมได มรายงานพบประมาณรอยละ 0.5 ของน าหนกใบ และพบรอยละ

66.2 ของ crude alkaloid extract และพบรวมกบ speciogynine (รอยละ 6.6) speciociliatine (รอยละ 0.8) paynantheine (รอยละ 8.6)

โครงสรางของ Mitragynine และ Isomers

NH

N

OCH3

CH2CH

3

OCH3

O

OCH3

9

3

4

20

1

15 19

17

16

7

m/z 398

C3H C15H C20H Speciogynine (normal) α α β Mitraciliatine (pseudo) β α β Mitragynine (allo) α α α Speciociliatine (epiallo) β α α

เปน Open E Ring Heteroyohimbine type alkaloids

NH

N

OCH3

CH2CH

3

OCH3

O

OCH3

9

3

4

20

15

m/e 398

-H

-CH3

-CH2CH3

-OCH3

m/e 397

m/e 383

m/e 369

m/e 367

NH

OCH3

CH2

NH

NH

OCH3

NH

N

OCH3

NH

NCH

2

OCH3

NH

N

OCH3

NH

N

OCH3

CHCH2CH

3CHCH

2CH

3CH

2

9

3

9

3

9

3

+

9

3

9

3

4

9

3

4

+

+

+

+

+

m/e 186 m/e 199

m/e 200 m/e 214

m/e 255 m/e 269

Possible m/z fragments from Mitragynine type Alkaloids

m/z ส าคญ: 398, 383, 214, 200, 255, 269, 281

Mass fragments of Mitragynine type Alkaloids

(mainlib) Corynan-16-carboxylic acid, 16,17-didehydro-9,17-dimethoxy-, methyl ester, (3á,16E)-

150 170 190 210 230 250 270 290 310 330 350 370 390 410

0

50

100

156 169

186 200

214

227

255

269 281297 311 328

342362

383398

O

NH

N

O O

O

(mainlib) Mitragynine

150 170 190 210 230 250 270 290 310 330 350 370 390 410

0

50

100

155 169

186 200

214

239255

269

281342

368

383

398

O

NH

N

OO

O

(mainlib) Corynan-16-carboxylic acid, 16,17-didehydro-9,17-dimethoxy-, methyl ester, (3á,16E,20á)-

150 170 190 210 230 250 270 290 310 330 350 370 390 410

0

50

100

156 169

186200

214

228255

269

281296 311

342368

383

398O

NH

N

O O

O

Mitragynine Mitraciliatine

(mainlib) Corynan-16-carboxylic acid, 16,17-didehydro-9,17-dimethoxy-, methyl ester, (16E)-

150 170 190 210 230 250 270 290 310 330 350 370 390 410

0

50

100

156 169

186

200

214

227 239

255

269281

312342

366

383

398

O

NHN

O

O

O

Speciociliatine Speciogynine

Possible m/z fragments from Corynantheidine type Alkaloids

NH

N

OCH3

CH2CH

3

OCH3

O

9

3

4

20

15

m/e 368

-H

-CH3

-CH2CH3

-OCH3

m/e 367

m/e 353

m/e 339

m/e 337

NH

CH2

+

NH

NH+

NH

N+

NH

N+

CH2

NH

NNH

N

CHCH2CH

3CHCH

2CH

3CH

2

3

9

3

9

3

9

3

9

m/e 156 m/e 169

m/e 170 m/e 184

3

9

3

9

+

+

m/e 225 m/e 239

m/e ส าคญ: 156, 169,184,

239, 368

Mass fragments of Corynantheidine type Alkaloids

(mainlib) Yohimbine

40 70 100 130 160 190 220 250 280 310 340 370

0

50

100

55 6777 91115 129

156

169

184

195221

235 251 267 293 323

353

O O

HO

N

NH

m/e ส าคญ: 156, 169,184, 239, 368

Yohimbine

Possible m/e fragments from Oxyndole type Alkaloids

NH

O

N

OCH3

CH2CH

3

OCH3

O

94

20

15

7

3

m/e 384

N

O

OCH3

OCH3

CH2

-OCH3

-CH2CH

3

-CH3

NCH

2

CH2

+

m/e 208

m/e 210

m/e 224

+

m/e 69

m/e 239

NH

OCH3

O

N

OCH3

CH2CH

3

OCH3

O

94

20

15

7

3

m/e 414 m/e ส าคญ: (414), 384, 239, 224

(mainlib) Speciofoline

60 90 120 150 180 210 240 270 300 330 360 390

0

50

100

69

110

129

146

160

208

224

239

283369 385

400

NH

O

N

OH

O

O

O

m/z ส าคญ: 384 (414), 239, 224, 210, 208, 69

Mass fragments of Oxyndole type Alkaloids

Speciofoline

วธการสกดปสสาวะอยางงาย สามารถใชเปนวธตรวจปสสาวะ เพอคดแยกผใช/ผกนใบกระทอม คอ

- ปรบ pH 9-9.5 ดวย sodium tetraborate

- สกดดวย EtOAc 5 ml x 2 ครง - แตละครงเขยา 5 นาท ดวย Vortex mixer

ปสสาวะ 10 ml

ชนน า ชน EtOAc

ทง

- เตม Anhyd. Sodium Sulphate เพอดดน าออก

ชน EtOAc

-ตงทงใหแหงในตดดควน

-ละลาย residue ดวย EtOAc 200 ul

ฉดเขาเครอง GC/MS 1 ul, EI mode

Solid Phase Extraction

DSC-MCAX SPE (Supelco):100 mg x 3ml

Mixed-mode cation exchange

Si (CH2)7CH3

(H2C)

2SO

3-H+Si

1. Condition Sorbent

2. Load Sample

3. Interference

Elution

4. Analyte Elution

Methanol

Water

Buffer

Eluted Interference

Analyte

ขนตอนการสกด SPE

Alkaloids (RT)

AK3 AK4 AK1 AK5 AK6 AK7 MG* AK2 SG**

Sample

Inject ng/μl

No. of Alkaloids

Found M+ 384 M

+ 384 M

+ 414 M

+ 414 M

+ 368 M

+ 414 M

+ 398 M

+ 396 M

+ 398

1

10.5 4 12.170 14.673 14.874 15.270

1

63 5 12.168 14.085 14.785 14.950 15.300

37.5 4 12.179 14.800 14.989 15.300

93.5 9 10.693 10.780 12.198 12.426 13.350 14.100 14.850 15.025 15.320

Average RT 10.693 10.780 12.179 ±0.014

12.426 13.350 14.093 ±0.011

14.777 ±0.075

14.979 ±0.036

15.297 ±0.021

สารอลคาลอยดทตรวจพบในพชกระทอม

สารอลคาลอยดทตรวจพบในปสสาวะผเสพใบกระทอม

ตวอยางปสสาวะ

Inject

ug/ul

ชนด ตรวจพบ

ตวอยาง1 37 4 12.139, 14.610, 14.872, 15.210

(414) (398) (396) (398)

ตวอยาง2

25 4 12.129, 14.614, 14.892, 15.199

(414) (398) (396) (398)

Mitragynine STD

2 mg/ml, inject 1 ul

(Text File) 15.174 min. Scan: 545 40.0:500.0> Ion: NA RIC: 3.823e+6 (BC)

40 90 140 190 240 290 340 390 440 490

0

50

100

4259

75

115158

200

214

239

269

281

309 342

367

383

398

420 462 485

สารอลคาลอยด 4 ชนดทตรวจพบในพชกระทอม

1 2

3 4

สารอลคาลอยด 4 ชนดทตรวจพบในปสสาวะผเสพใบกระทอม

1 2

3

4

Mass fragments of the 4 alkaloids

(Text File) 12.142 min. Scan: 512 50.0:450.0> Ion: NA RIC: 1.379e+7 (BC)

50 90 130 170 210 250 290 330 370 410

0

50

100

69

94110

129

146 176208

238

252270 291 310329 349

414

428

(Text File) 14.613 min. Scan: 653 50.0:450.0> Ion: NA RIC: 5.315e+6 (BC)

50 90 130 170 210 250 290 330 370 410 450

0

50

100

57

75

103

128148

186

214

227 250

269

281327 367

383

398

429 450

(Text File) 14.876 min. Scan: 668 50.0:450.0> Ion: NA RIC: 4.851e+6 (BC)

50 90 130 170 210 250 290 330 370 410 450

0

50

100

50

72

96

110

125148

159

175200

252

268

292325

357

396

417

(Text File) 15.209 min. Scan: 687 50.0:450.0> Ion: NA RIC: 4.892e+6 (BC)

50 90 130 170 210 250 290 330 370 410 450

0

50

100

64

77

108128

155186

207

269

282

341

357

383

398

429

1 2

3 4

สารอลคาลอยด 2 ชนดทตรวจพบในปสสาวะผเสพ 4x100

(Text File) 11.954 min. Scan: 493 50.0:450.0> Ion: NA RIC: 422480 (BC)

50 90 130 170 210 250 290 330 370 410 450

0

50

100

57

71

85

99

127156

184

197

207

224

239

254 295 321343

369

390

414

446

(Text File) 14.542 min. Scan: 639 50.0:450.0> Ion: NA RIC: 271238 (BC)

50 90 130 170 210 250 290 330 370 410 450

0

50

100

54

69

80

96

112

130

167186

214

231

281

317

359

384

398

419

449

10 ml urine, SPE, 50 ul EtOAc+50 ul BSTFA

1 2

1

2

สารอลคาลอยด 4 ชนด ทตรวจพบไดทงในใบกระทอมแหงใบสด กานใบและในปสสาวะผเสพใบกระทอม

1. 9-Methoxy Oxyndole

Alkaloid:

RT 12.179 (M 414)

2. Mitragynine:

RT 14.777(M 398)

3. Paynantheidine:

RT 14.979(M 396),

4. Speciogynine:

RT 15.297(M 398)

NH

OCH3

O

N

OCH3

CH2CH

3

OCH3

O

94

20

15

7

3

m/e 414

NH

N

OCH3

OCH3

O

OCH3

9

3

4

20

15

m/e 396

NH

N

OCH3

CH2CH

3

OCH3

O

OCH3

9

3

4

20

15

m/e 398

สามารถใชตรวจเอกลกษณพชกระทอม และตรวจปสสาวะเพอแยกผเสพยาได

2 (4)

3

1

สารอลคาลอยด 2 ชนด ทตรวจพบในปสสาวะผเสพ 4x100

1. 9-Methoxy Oxyndole Alkaloid:

RT 12.179 (M 414)

2. Mitragynine:

RT 14.777(M 398)

NH

OCH3

O

N

OCH3

CH2CH

3

OCH3

O

94

20

15

7

3

m/e 414

NH

N

OCH3

CH2CH

3

OCH3

O

OCH3

9

3

4

20

15

m/e 398

2

1