ꞌabiꞌuai apaꞌuana mahamahana - splash page of ... iobina, maearima hanona tirama kipokia...

578
ꞌAbiꞌuai Apaꞌuana Mahamahana The New Testament in the Waima language of Papua New Guinea Nupela Testamen long tokples Waima long Niugini

Upload: dohanh

Post on 15-Apr-2018

279 views

Category:

Documents


10 download

TRANSCRIPT

  • Abiuai Apauana Mahamahana

    The New Testament in the Waima language of

    Papua New Guinea

    Nupela Testamen long tokples Waima long Niugini

  • Abiuai Apauana MahamahanaThe New Testament in the Waima language of Papua New Guinea

    [rro]

    Translation by Wycliffe Bible Translators

    2002, The Bible Society of Papua New Guinea

    Print publication, 2002 by The Bible Society of Papua New Guinea

    Web version2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

    www.Wycliffe.org

    http://pngscriptures.org

    www.ScriptureEarth.org

    Creative Commons license (Attribution-Noncommercial-No Derivative Works)http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0

    Your are free to share to copy, distribute and transmit the text under the following conditions: Attribution. You must attribute the work to Wycliffe Bible Translators (but not in any way that

    suggests that they endorse you or your use of the work). Noncommercial. You may not use this work for commercial purposes. No Derivative Works. You may not alter, transform, or build upon this work. In addition, you have permission to port the text to different file formats, as long as you dont

    change any of the text or punctuation of the Bible. Notice For any reuse or distribution, you must make clear to others the license terms of this work.

    Tok OraitDispela Buk Baibel i kam wantaim tok orait na lo bilong Creative Commons Attribution-Noncom-

    mercial-No Derivative Works license. Em i tok olsem yu ken givim kopi long narepela manmeri. Yu ken wokim kopi na givim long husat i laikim. Tasol, yu mas tok klia dispela samting i kam long http://tokplesbaibel.org. Yu no ken kisim mani na salim dispela. Yu mas givim nating. Na tu, yu no ken senisim Tok.

    Ol piksa i kam wantim ol Baibel na narapela buk i stap long dispela sait i gat tok orait long usim wan-taim dispela samting tasol. Sapos yu laik narapela tok orait, yu mas askim husat i papa bilong copyright long dispela ol piksa.

    Sapos yu laik stretim samting i no orait long dispela tok orait, stretim tok, salim Buk Baibel, o tainim Tok bilong God long nupela tok ples, yu ken askim mipela.

    Olgeta tok orait na lo long tok ples English i stap long http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0.

    Sapos yu gat askim long dispela, plis askim mipela.

  • Abiuai Apauana MahamahanaPou Namona Mataio Ererena Hauna

    Mataio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Mt . . . . . . . . . . . . . . . 7Pou Namona Mareko Ererena Hauna

    Mareko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Mk . . . . . . . . . . . . . 76Pou Namona Luka Ererena Hauna

    Luka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Lk . . . . . . . . . . . . . .117Pou Namona Ioane Ererena Hauna

    Ioane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Io . . . . . . . . . . . . . .185Iuhubeau Ekia Aka Puka Aona Irerena Abina

    Iuhubeau Ekia Aka . . . . . . . . . . . . . . . . Ih . . . . . . . . . . . . . .235Paulo Ena Marere Roma Haukia Herekiai

    Roma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Rm . . . . . . . . . . . . .299Paulo Ena Marere Koriuaina 1Korinto Haukia Herekiai

    1Korinto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1Kr . . . . . . . . . . . . .329Paulo Ena Marere Ibaruana 2Korinto Haukia Herekiai

    2Korinto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2Kr . . . . . . . . . . . . .358Paulo Ena Marere Galatia Haukia Herekiai

    Galatia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Gal . . . . . . . . . . . . .376Paulo Ena Marere Epeso Haukia Herekiai

    Epeso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Ep . . . . . . . . . . . . . .386Paulo Ena Marere Pilipo Haukia Herekiai

    Pilipo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Plp . . . . . . . . . . . . .396Paulo Ena Marere Kolose Haukia Herekiai

    Kolose . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Kol . . . . . . . . . . . . .403Paulo Ena Marere Koriuaina 1Tesalonika Haukia Herekiai

    1Tesalonika . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1Te . . . . . . . . . . . . .410Paulo Ena Marere Ibaruana 2Tesalonika Haukia Herekiai

    2Tesalonika . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2Te . . . . . . . . . . . . .416Paulo Ena Marere Koriuaina 1Timoteo Herenai

    1Timoteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1Ti . . . . . . . . . . . . .420Paulo Ena Marere Ibaruana 2Timoteo Herenai

    2Timoteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2Ti . . . . . . . . . . . . .430Paulo Ena Marere Tito Herenai

    Tito . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Tit . . . . . . . . . . . . . .437Paulo Ena Marere Pilemona Herenai

    Pilemona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Plm . . . . . . . . . . . . .442Marere Heberu Haukia Herekiai

    Heberu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Heb . . . . . . . . . . . . .445Marere Iakobo Ererena Hauna

    Iakobo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Iak . . . . . . . . . . . . .470Marere Koriuaina 1Petero Ererena Hauna

    1Petero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1Pe . . . . . . . . . . . . .478

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • Marere Ibaruana 2Petero Ererena Hauna 2Petero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2Pe . . . . . . . . . . . . .487

    Marere Koriuaina 1Ioane Ererena Hauna 1Ioane. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .1Io . . . . . . . . . . . . .493

    Marere Ibaruana 2Ioane Ererena Hauna 2Ioane. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2Io . . . . . . . . . . . . .502

    Marere Ibaihauna 3Ioane Ererena Hauna 3Ioane. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3Io . . . . . . . . . . . . .504

    Marere Iuda Ererena Hauna Iuda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Iud . . . . . . . . . . . . .506

    Keriso Ena Abi Ibawaira Tinana Ioane Herenai Ibawaira Tinana . . . . . . . . . . . . . . . . . IT . . . . . . . . . . . . . .509

    Abi Anikia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .548

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • Puka Wairana

    Puka neiana Abiuai Apauana Mahamahana hanona Tirama ena abi aba wai baha akinai Auba Robe Tirama ena maearima ebaraonanakia ba tererena. Popounai tererena hanona Helene maeanai tererena ba muriai teai banaina maea haeai haeai ai tererena. Bariu neiana hanona aba iai banaina Waima maeanai. Waima maeana teona mai tehinana maearimakia hanona ikoinai 12,000 abana, ia hanona Bereina District ai temiaho, Central Province aonai.

    2 Timoteo 3.16 ai Paulo eabi etibaha,Puka Robena abikia ikoikiai hanona Tirama Aubana ena

    baraibarai ai tererenakia, ba ekia aka hanona teapaua kia baha, weiakiai abi tohana kahabamarere aina, katebaraona beronaka, katebakaa beronaka, mai mauri berona katebaiobinaka weianai kahamiaho. Ua buonai Puka robena abina kehore maearima Tirama ena aka tibabaina haukia kebaoru harainakia aka namokia ikoikiai katebabainakia.

    Ai tanuatae Puka neiana kotuabi aonai, abi weiana Tirama ena aka tibabaina haukia kebaoru harainakia aka namokia ikoikiai katebabainakia. hauna oi eumuai keao.

    Puka Neiana Aonai

    Puka neiana hanona Iesu Keriso pouna namona. Kotuabina hanona koiobina, maearima hanona Tirama kipokia katebahamomo mue. Neiana hanona puka hamona, iamo Iesu ena iuhubeau haukia baika mai aikakauma haukia tehore puka haha tererenakia. Ua buonai puka neiana aonai hanona puka ikoinai harau rua abaihau hamomo (27) temiaho, ba aokiai hanona Tirama Nahuna Iesu Keriso robana teahuna. Ihau tabakiai puka neiakia tererenakia hanona puka ahakiai ai temiaho. Aotipa haukia tiraona Iesu eao kupa murinai hanona ena maearima tehore puka neiakia tererenakia. Mareko ena rererere hanona emai uai ba murihaina hanona Ioane euna.

    Uainai maearima weiakia puka neiana abikia tererenakia hanona puka iroana bita mai paipana bita hanona ai tererenakia, haeamona puka arana abikia papakia hanona ai tererenakia. Bariumo muriai hanona maearima tehore puka iroana mai paipana bita hanona tererenakia haeamona puka arana abikia papakia abomo tererenakia ena poki hanona tuabi tuabi ibaabaabana paunai.

    Puka koriuaikia bani aokiai puka arakia abikia papakia baika baakiai hanona puka baika atakia haeamona iroakia mai paipakia abomo tererenakia. Neiana anina hanona ori ihobona puka

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • weiakia aokiai kotabu ahina. Puka ha ha iai ramanakiai hanona Puka aona irerena abina tererenakia, weiakia hanona puka robakia teahunakia, mai baakiai hanona Puka paipana apauakia tererenakia.

    Pou namona tererena haukia ekia rererere aokiai hanona rani boona puka aiaina abikia baika abomo tererenakia. Ua buonai puka neiana aonai abiabi uahomakia hanona papana tabairu totonakia aona tainai tarerenakia. Ua tarere aihonakia pokina hanona wai tuabi tuabi haumi katoihana hanona beronaimo katoiobina, weiana hanona puka aiaina abikia. Ihobona maearima ekia hui tererenakia haukia abomo papana tabairu totonakia aona tainai tarerenakia.

    Puka paipana abikia baika hanona maka nahomakia [ ] aokiai tarerenakia, pokina abi weiakia hanona rererere uaikia aokiai ai temiaho iamo bariumo muriai, ihau boona aba teao aonai tererenakia. Abomo abi baika maka nahomakia ( ) aokiai hanona popounai Helene maeanai ai tererenakia abikia iamo bariumo muriai ai kipomai tarerenakia pokina abi anina oi heremuai katabawaira tina haraina paunai.

    Puka neiana murinai kapena aonai hanona puka neiana aonai Abi anikia baika tarerenakia. Neiakia hanona Iuda maearimakia ekia hoahoa mai kupukia abaabakia ekia hoahoa weia koiobi harainakia obokia kobo paunai tarerenakia.

    Weiana murinai hanona Abi kahatabu ahinakia ekakia koihanakia. Weiana aonai hanona puka arana abikia baika, ba ara abikia ha ha baakiai hanona puka baika atakia haeamona iroakia mai paipakia abomo. Puka weiakia aokia koihanakia hanona barai barai abikia puka arana abina robana teahuna.

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 7

    Pou Namona

    MATAIOErerena Hauna

    Puka Aona Irerena AbinaPou namona neiana aonai hanona Mataio netibaha, Iesu ehore Tirama ena

    abiuai weiana aba uainai ena maearima Isaraela haukia herekiai ebabaina hauna ebatoha haraina, abiuai weiana Tirama kehore hau ha keuhuna kemai maearima kebamaurinakia. Pou namona neiana hanona Iuda haukia weiakia baiatakiai Iesu emiaho haukia eukiai mo ahai, ia hanopaka maikoina ekia pou namona.

    Mataio hanona Iesu neia hanopakai emiaho aonai, herenai taba terama haukia ehina pou harainakia. Ena rama raninai eaomo teahu arina raninai, ba ariai emikiri mue mai ena maearima ehabonakia ubi eao.

    Mataio taba apauana robaha eahuna hanona Tirama ena obia aiarana, weiana Iesu hanona pouna ehina haraina.

    Puka neiana ibaiobi paipana ima aonai, (1) Oeo ahanai bamarere abikia, weiakia Tirama ena obia aiarana aonai katemiaho haukia ekia hoahoa mai ekia babai (57); (2) Iesu iabana haukia aka aeahomakia katebabainakia haukia robakia (10); (3) Tirama ena obia aiarana abikia ibabataikia (13); (4) Weiakia iabana haukia tohakia timarere haukia ekia hoahoa mai ekia babai aea katehoma (18); mai (5) Taba weiakia hanopaka puanai katerama haukia (2425).

    Puka Paipana Apauakiaa. Iesu Keriso ena kuputori mai ena rama (1.12.23)b. Ioane bauere robe hauna ena aka (3.112)c. Iesu ena uere robe mai baihobo (3.134.11)d. Iesu ena aka maearima herekiai Galilea aonai (4.1218.35)e. Galilea eaomo Ierusalema (19.120.34)f. Hui orena Ierusalema herenai mai aonai (21.127.66)g. Obiapaka ena mikiri mue mai ena waira tina (28.120)

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 8

    Iesu Keriso Ena Rama Kupu Torina. (Lk 3.2338)

    1 1Iesu Keriso ena rama kupu torina Aberahamo mai Davida bibirakiai emai. 2 Aberahamo ehore Isako ebaramana,

    Isako ehore Iakobo ebaramana,Iakobo ehore Iuda uahoabana kipokia ebaramanakia.

    3 Iuda ehore Perese mai Sera ebaramanakia, hinakia hanona Tamar,Perese ehore Hesarona ebaramana,Hesarona ehore Ram ebaramana.

    4 Ram ehore Aminadab ebaramana,Aminadab ehore Nasona ebaramana,Nasona ehore Salmon ebaramana.

    5 Salmon ehore Boa ebaramana, hinana hanona Rahab rama haeai babiena.

    Boa ehore Obeda ebaramana, hinana hanona Ruta rama haeai babiena.

    Obeda ehore Iese ebaramana. 6 Iese ehore Obia arana Davida ebaramana.

    Davida ehore Solomon ebaramana, ia hinana hanona uainai Uria atawana.

    7 Solomon ehore Rehoboam ebaramana,Rehoboam ehore Abia ebaramana,Abia ehore Asa ebaramana.

    8 Asa ehore Iehosabat ebaramana,Iehosabat ehore Ioram ebaramana,Ioram ehore Usia ebaramana.

    9 Usia ehore Iotam ebaramana,Iotam ehore Ahasa ebaramana,Ahasa ehore Hesekia ebaramana.

    10 Hesekia ehore Manase ebaramana,Manase ehore Amon ebaramana,Amon ehore Iosia ebaramana.

    11 Iosia ehore Iekonia mai uahoabana ebaramanakia,rani weianai Babulono haukia tehore Isaraela haukia teainakia

    teaoainakia ekia hanopakai. 12 Baika teaoainakia Babulono murinai Iekonia ehore Sealtiel

    ebaramana, Sealtiel ehore Serubabel ebaramana. 13 Serubabel ehore Abiud ebaramana,

    Abiud ehore Eliakima ebaramana,Eliakima ehore Asoro ebaramana.

    Mataio1

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 9

    a 1.16 Ao Mesia

    14 Asoro ehore Sadok ebaramana,Sadok ehore Akim ebaramana,Akim ehore Eliud ebaramana.

    15 Eliud ehore Eleasara ebaramana,Eleasara ehore Matan ebaramana,Matan ehore Iakobo ebaramana.

    16 Iakobo ehore Iosefa ebaramana.Iosefa atawana Maria ehore Iesu ebaramana, maearima atana

    teaparina Kerisoa bamauri hauna.17Weiana Aberahamo ai eao Davida herenai hanona uru harau haea

    bani, Davida herenai eaomo teaoainakia Babulono raninai hanona uru harau haea bani, haeamona teaoainakia Babulono murinai eaomo Keriso herenai hanona uru harau haea bani.

    Iesu Keriso Ena Rama. (Lk 2.17)

    18 Iesu Keriso aea erama aiho hauna pouna hanona neiana. Hinana Maria hanona teabiuai aina Iosefa keatawana. Ia ai tebahamomo baha aonai eiobina Auba Robe hiabunai miori ha eaina. 19Iosefa hanona aka bero hauna, ai enuatae Maria kebahaumaeana tou wairakiai buonai, enuatae abiuai weiana bunianai keai kiana. 20Raona weiana niraonana aonai, Obiapaka ena Aneru nibiai herenai ewaira tina eabi etibaha, Iosefa Davida abaabana e, Maria iatawana ai kotauaina, pokina Auba Robe hiabunai miori weiana eaina. 21Ia hanona miori ha kebaramana, atana katoaparina Iesu, pokina ia hanona ena maearima ekia kiai kebamaurinakia.

    22 Hoa neiana erama hanona Obiapaka ena mahabanai hauna herenai eabi hauna nibatohana. 23 Uaho rari ha kepuma miori ha

    kebaramana,atana kateaparina Emanuela. Isa 7.14

    Anina hanona Tirama aika herekai.24Iosefa enoa murinai, Obiapaka ena Aneru eabi ihobona ebabaina

    Maria eatawana. 25Ia terarua ai tenoti oioi apua eaomo Maria miori ebaramana. Iosefa miori atana eaparina Iesu.

    Aotipa Haukia Taetana Tainai Temai.

    2 1Heroda Obia arana Iuda eobia aina raninai, Iesu hanona Iuda aonai Betelehemai erama. Rani weianai aotipa haukia taetana taina hanopaka haeai ai temai Ierusalema teao, 2 ba tebakai bakai

    Mataio1 , 2

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 10

    tetibaha, Iuda ekia Obia arana erama miorina hanona aeeai? Ia ena bihiu taetana tainai taihana buonai tamai katakuti aina. 3 Heroda Obia arana abi weiana eona raninai nuana etae, mai Ierusalema ai maearima ikoinai abomo nuakia etae. 4Ia ehore Iuda ekia robe haukia apauakia mai rauhubu poki haukia ikoikiai eaparinakia ebakainakia etibaha, Keriso hanona aeeai kerama? 5Ia ena abi tebamuena tetibaha, Iuda Betelehema aonai. Mahabanai hauna na erere aihona. 6 Oi Betelehema,

    Iuda hanona aonai,Iuda teiha inina aiarakiabaiatakiai oi hanonaai okoikoi kia baha,pokina oi heremuaipoki hauna ha kemaiia hanona eu Isaraelamaearimakia keuai ainakiamamoe iimana hauna abana. Mik 5.2

    7Ua buonai Heroda aotipa haukia eapari buninakia ebakainakia keiobi haraina rani tabana tohanai hanona bihiu weiana ewaira tina. 8 Euhunakia kateao Betelehema eabi etibaha, Katoao miori oruoruna weiana katotabu haraina. Katotabu ahina hanona katobaiobinau, ba au abomo kaeao ia kakuti aina.

    9Aotipa haukia Heroda obia arana aiana teona murinai tekaa, taearai teao aonai bihiu weiana taetana tainai teihana hauna euai ainakia eaomo miori nemiaho ekanai hanona eoro. 10Bihiu weiana teihana raninai aokia enamo banaina.

    11Itu weiana aonai tetoto hanona miori hinana Maria ohi teihanakia ba tekaipehu miori tekuti aina. Murinai obia abana iberuberu bena tabakia gold, muramura timina orimona, mai muramura taburana hauani katetarona hauna tetara aunakia teberuberu bena. 12 Ba nibiai Tirama eharabunakia ai katemue Heroda herena, weiana taeara haeai tekana temue teao ekia hanopaka.

    Iesu Teuru aina Aikupito Teao.13 Aotipa haukia tekaa murikiai Obiapaka ena aneru nibiai Iosefa

    herenai ewaira tina eabi etibaha, Momikiri miori hinana ohi moba kaanakia mouru ainakia moao Aigupito. Weia katomiaho keaomo au kahina benio, pokina Heroda hanona aba miori ketabuna keahu arina. 14Epua, Iosefa emikiri miori hinana ohi ebakaanakia rabi weianai tekaa teao Aikupito, 15weia temiaho keaomo Heroda keari. Weiana Obiapaka ena mahabanai hauna pinanai ehinana hauna ibatohana,

    Au Aikupito ai

    Mataio2

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 11

    b 3.1 Bapatiso

    Nahau apari ahina. Hos 11.116 Heroda eiobina aotipa haukia ai katemue herena, weiana aona

    eopuere kia, aotipa haukia ebakainakia ranina eraonana ihobonai abi ebaibeni ena huari haukia Betelehema mai aiara herenai haukia aokiai miori ikoinai ihaukia rua mai baai haukia teahuarinakia. 17Rani weianai mahabanai hauna Ieremia ehinana abina hanona etohana, 18 Aia ha Rama ai teona

    hai mai aokoo rarina akina,Rahela nahuna nihai ainakia,ia aona katebakirona hanonaai nenuataepokina ikoinai aba teari ore. Ier 31.15

    Aikupitoai Temue aina Nasareta Teao.19Heroda eari murinai Aigupito ai Obiapaka ena aneru Iosefa herenai

    nibiai ewaira tina, 20eabi etibaha, Momikiri miori hinana ohi moba kaanakia katomue Isaraela hanonai, weiakia miori kateahu arina haukia hanona aba teari. 21Ba Iosefa emikiri miori hinana ohi ebakaanakia teao Isaraela.

    22 Ia Akelao hamana Heroda ekana eaina Iuda neiha inina uruna eona raninai, keao hanona etau. Ba nibiai baiobi eaina ekabanai eao Galilea. 23 Ia teao aiara ha atana Nasareta waa temiaho, weiana hanona mahabanai haukia tehinana abina etohana, Ia hanona kateaparina Nasareta hauna.

    Bauere robe Hauna Ioane Eiroro. (Mk 1.28; Lk 3.118; Io 1.1928)

    3 1Rani weianai Ioane Bauere robeb hauna ewaira tina Iuda hanoakunai ena iroro eai ramana etibaha, 2 Emi kiai tomoraona kabe, pokina Tirama ena obia aiarana hanona aba ekaibari. 3 Neiana hanona mahabanai hauna Isaia abina ehinana hauna etibaha,

    Hau ha hanoakunai eio etibaha,Obiapaka ena taearatomobaoruna,Ena kaoao boanatomobaberona. Isa 41.3

    4Ioane ena habuni hanona mahi atana Kamela buirana tanatananai ebabaina, mai huana apana hanona poromakau paruana ehaina, ena aniani hanona pekaupekau mai hoho beina. 5Ierusalema maearimakia mai Iuda aonai aiara maikoina, haeamona Ioridana ate herenai aiara

    Mataio2 , 3

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 12

    c 4.1 Satani

    ikoinai haukia temai herena aiana kateona. 6 Ekia kia tehina pounakia, haeamona ebauere robenakia Ioridana ate aonai.

    7Ioane Parisea haukia mai Sadukea haukia bookia temai herenai kebauere robenakia eihanakia raninai ehinabenakia etibaha, Erau nahuna haumi e. Tai ehinabenimi puma weiana Tirama aba ketiuahina hauna herenai katobeau pare? 8 Raonakabe buabuana tomobawaira tinana. 9Aomiai ai katoabi wai hanona Aberahamo abaabana buonai puma weiana herenai katobeau pare. Au wai nahinabenimi Tirama hanona mai hiabuna pihara neiakiai Aberahamo abaabana kebabainakia! 10Wapira hanona aba eoru matiu pokinai, buabua namokia ai tibaramanakia matiukia ikoinai hanona keuinakia iruba aonai kekapo totonakia.

    11Au hanona beiai mo nabauere robenimi emi raona kabe hoana, ia weiana muriuai nimai hauna hanona Auba Robeai mai irubai kebauere robenimi. Ia hanona eapaua kia baha ba au, au ai anamo ena tamaka kabuanakia. 12 Ena ikomo matiuna imanai eaina, ikomo ekana eai ai haraina uho weiakia ikoinai kekomonakia paruakia kebaehonakia, uho namokia ikoinai kebararonakia paraboa aonai keroanakia, ia hamarakia hanona weiana ai niao apua irubana aonai kehuhu orenakia.

    Ioane Iesu Ebauere Robena. (Mk 1.911; Lk 3.2122)

    13 Rani weianai Iesu hanona Galilea ai emai Ioridana atena Ioane herenai kebauere robena. 14Ia Ioane ebaoao etibaha, Oi au pobauere robenau hanona penamo. Iamo omai au hereu. 15Iesu Ioane ena abi ebamuena etibaha, Bariu hanona neiana oi kobabaina. Aka neianai Tirama ena bero akakia ikoikiai kahabatohanakia. Ba Ioane ehore Iesu ebauere robena.

    16 Iesu euere robe murinai, beronai beiai ekaraau aonai kupa ekaikau Tirama ena Auba eriri emai ahanai matoha rauria eriri abana eihana. 17Ba aia ha Kupai emai eabi etibaha, Neiana hanona au Nahau tohana, Eu raonaau. Au hanona ia naonamo aina.

    Tiaporo Ehore Iesu Ehobona. (Mk 1.1213; Lk 4.113)

    4 1Weiana Auba Robe ehore Iesu eaoaina hanoakunai tiaporoc kehore kehobona. 2 Iesu wapu ikoinai bariabui erobe aniani ha ai eani, murinai hanona marea eari kia. 3Aonai baihobo hauna emai herena eabi etibaha, Peoi Tirama nahuna raninai, pihara neiakia mohina benakia pohamai temeao. 4Ia Iesu eabi etibaha, Puka robenai aba tererena,

    Mataio3 , 4

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 13

    Maearima hanona pohamai moai katemauri,ia Tirama ena abi ehina haukiaikoinai kateainakia hanonakatemauri.

    5Weiana tiaporo ehore Iesu eaoaina Ierusalema aiara robena, Marea robe ubina akinai ebakori auna, 6 ba ehinabena etibaha, Peoi Tirama nahuna raninai, kipomu naia morobo ahi. Pokina Puka robenai aba tererena,

    Tirama ena aneru kehina benakiakateimanio imakiaikateai taeanio,weiana piharai aemuai mokaina tauna. Sal 91.11, 12

    7Iesu ia ena abi ebamuena etibaha, Puka robenai abomo na terere aihona,

    Obiapaka emu Tiramabaihobo ekanai ai kohorotina.

    8 Haeamona tiaporo ehore Iesu eaoaina ubi akina kobiona kaipanai ebaehe auna, ba hanopaka aiarakia maikoina nuabina ebaihana. 9Tiaporo eabi etibaha, Kokaipehu kokuti ainau raninai, neiakia maikoinai oi kabenio. 10Iesu haeamona eabi etibaha, Satani e, mokatua! Puka robenai na terere aihona,

    Obiapaka emu Tiramaiamo ikupaiana kokuti aina,mai taarana koai.

    11Weiana tiaporo Iesu herenai ekaobo, ba aneru temai tebaraina.

    Iesu Ena Aka Eai Ramana Galileai. (Mk 1.1415; Lk 4.1415)

    12 Iesu Ioane aba wapura itunai tehorotina pouna eona raninai emue eao Galilea hanonai. 13 Weia Nasareta aiaranai ai emiaho, ia eao Sebulon mai Napatali hanokiai Galilea obu haianai aiara ha atana Kaperanauma uaa emiaho. 14Neiana erama hanona Isaia mahabanai hauna eabi hanona kebatohana etibaha, 15 Sebulon hanonai

    mai Napatali hanonai,obu haianai, Ioridana ateabihanai,Galilea rama haeai haukiaekia hano ai!

    16 Maearima weiakia

    Mataio4

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 14

    d 4.17 Basileia

    wapurai temiaho haukiaea rarina akina kateihana.Weiakia ari aiaiakia hanokiaitemiaho haukia herekiaiea kerara. Isa 9.1, 2

    17Rani weianai Iesu ena iroro eai ramana etibaha, Emi kiai tomoraona kabe, pokina Tirama ena obia aiaranad hanona aba ekaibari!

    Iesu Baeha Haukia Bani Eaparinakia. (Mk 1.1620; Lk 5.111)

    18 Iesu Galilea obu poena haiana ekana eao aonai, aa hati rua Simona, teaparina Petero, uaho abana Anderea ohi eihanakia ekia ree obu aonai tehorenakia, pokina ia hanona baeha haukia. 19Iesu ehina benakia etibaha, Muriuai tomai. Au kahore maearima ibaeha benikia haumiai kabaonimi. 20Beronai ekia ree tehabonakia murinai teao.

    21Ekaa haha eao hanona aa hati rua Iakobo mai Ioane hamakia Sebedeo kipokia ekia ahi ahanai ekia ree tiahu abunakia eihanakia ba eaparinakia. 22 Beronai ekia ahi mai hamakia tehabonakia Iesu murinai teao.

    Iesu Eiroro mai Inawa Ebanamonakia. (Lk 6.1719)

    23 Iesu Galilea hanona maikoina aona ekana, Iuda haukia ekia marea aokiai ebaiobi, Tirama ena obia aiarana pouna namona eiroro aina, mai maearima ekia inawa haeai haeai mai hau haiara haeai haeai ikoinai ebanamonakia. 24Suria hanopakana maikoina aonai pouna erama otaraina, weiana maearima tehore inawa haeai haeai haukia temaiainakia Iesu herena, hau haiara haeai haeai haukia, aokiai auba kia obokia haukia, nawa tiari aina haukia, mai ome haukia. Ia ehore ikoinai ebanamonakia. 25Tou rarina akina Galileai mai weiakia Aiara Harauhaeai, Ierusalemai mai Iudai, Ioridana atena abiranai hanokia maearimakia Iesu murinai tekaa.

    Iroro Oeo Ubinai Hauna. (Lk 6.2023)

    5 1Iesu mako eihanakia raninai oeoai ekaraau weia emiati. Iabana haukia temai herena, 2 weia ena baiobi eai ramana, ehina benakia etibaha, 3 Aokia teaiaunu haukia

    hanona tenamo,

    Mataio4 , 5

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 15

    pokina Tirama ena obia aiaranahanona ia eukia.

    4 Tihai hai haukiahanona tenamo,pokina Tirama aokiakebataburanakia.

    5 Mamata haukia hanona tenamo,pokina hano eabiuai aina haunakateaina.

    6 Aka berona timarea ainamai tiako ororo aina haukiahanona tenamo,pokina Tirama kehore ekia raonakebabonunakia.

    7 Maearima tiaokoo ainakia haukiahanona tenamo,pokina ia abokiamo Tiramakeaokoo ainakia.

    8 Aokia timahamaha haukiahanona tenamo,pokina ia hanonaTirama kateihana.

    9 Baibua akana tibabaina haukiahanona tenamo,pokina Tirama kehorenahunai kebaonakia.

    10 Aka berona tibabaina paunaitioatanakia haukiahanona tenamo,pokina Tirama ena obia aiaranahanona ia eukia.

    11 Au muriuai tukaa paunaimaearima kateaiahunimimai kateoatanimi,baioi abikia kia obokiahaeai haeai heremiai katehinahanona tonamo.

    12 Aomi kenamo mai katoaonamo,pokina kupai hana arami rarina.Uainai mahabanai haukia temiahoraninai na teoata aihonakia.

    Mataio5

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 16

    Hanopaka Kikimaruna mai Hanopaka Eana. (Mk 9.50; Lk 14.3435)

    13 Wai hanona maearima ekia kikimaru. Ia kikimaru ena akuaku keakauma raninai, aea keibaakuaku mue aiho? Taba baika herekiai ena aka ahai buonai, kahanee ahina maearima ahanai kateehe hai ehe haina.

    14Wai hanona maearima ekia ea. Aiara oeo ubinai tebabaina hauna hanona kebuni ai ketaina. 15Hau ha ramepa kebaarana raninai uro baanai ai kehorotina. Ia ihaoauna ekanai kehaoauna, ba maearima ikoinai itu aonai haukia ea kebenakia. 16 Taeara neiana ihobonai, emi ea maearima wairakiai tomobawaira tinana, weiana aka namokia tubabai hanona temeiha Hamami kupai hauna temebanamona.

    Iesu Mose Ena Rauhubu Abikia Kebatohanakia.17Na ai katoraona aiho au amai hanona Mose ena Rauhubu mai

    mahabanai haukia ekia baiobi kai parenakia paunai. Au amai hanona ai kai parenakia, ia ekia baiobi kabatohanakia. 18 Abi tohana au wai nahinabenimi, hanopaka mai kupa katepua, ia rererere puapuana aki ha ao abi papana aki ha rauhubu aonai ai keakauma keao mo taba ikoinai katerama ore. 19Weiana buonai hau ha rauhubu papana aki ai nikaaina ba maearima baika baiobi weiana ihobona kebenakia hanona Tirama ena obia aiaranai ia hanona keaera aera aki. Ia tai rauhubu nikaai haraina mai baiobi weiana ihobona nibenakia hanona Tirama ena obia aiaranai ia hanona keapaua. 20Au wai nahinabenimi, wai emi bero akakia katehore weiakia Parisea haukia mai rauhubu poki haukia ekia bero akakia ai katetara haonakia raninai Tirama ena obia aiaranai ai katokatoto apua.

    Uahoabami Kipokia Katoabi Oioi. (Lk 12.5759)

    21Uainai abaabami herekiai tehinana abina aba tona. Ai koahuahu, ia hau ha keahuahu hauna hanona bakai ekanai kehoroti. 22 Ia bariu au nahinabenimi. Hau ha uahoabana niopuereaina hanona kateaoaina bakai ekana. Haeamona hau ha uahoabana poona kehinana hanona kateaoaina bakai apauana teimana haukia herekia. Ia hau ha uahoabana kehinabena ketibaha, Ao abaea tohamu. hanona kateaoaina eka kia obona iruba ai niao apua ekana.

    23 Weiana paunai emu ibeni tabana itara robena ahanai nubaibeni aonai uahoabamu herenai emu beho ha nemiaho hauna oraona tinana raninai, 24emu ibeni tabana weia itara robena wairanai kohabona. Koao uai uahoabamu herenai torarua katoabi oioi, ba komue emu ibeni tabana kobaibeni.

    Mataio5

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 17

    25Hau ha oi beho ekanai ehorotinio hauna bariu torarua bakai ekana tuao aonai mobaamena beho weiana tomobabero biaina, ba bakai wairanai kokoroti. Weiana ai kobabaina raninai, oi nioatanio hauna bakai neimana hauna imanai keutanio, bakai neimana hauna habuni hauna imanai keutanio, ba oi hanona wapura ekanai kate horotinio. 26Abi tohana au nahina benio, oi hanona ai kokarahi apua keaomo emu beho arana pene orena kobaibeni.

    Ai Konabau Kia.27Wai abi uruna aba tona na eabi aiho, Oi hau ha atawana ai

    konabau aina. 28 Ia au wai nahina benimi hau ha babie neihana ba niraona kia hanona aonai aba nabau hoana ebabaina ia herenai.

    29Mahamu itipana kiai nihorotinio raninai, koipa ahina koneena. Hauanimu puana keakauma hanona enamo ba haumu maikoina iruba ai niao apua ekana aonai ai mekapo totonio marikina. 30Mai imamu itipana kiai nihorotinio raninai, kokabe hurina koneena. Haumu puana hamona keakauma hanona enamo ba haumu maikoina iruba ai niao apua ekana aonai ai mekapo totonio marikina.

    Atawana Ai Kebakarahina. (Mt 19.9; Mk 10.1112; Lk 16.18)

    31Abomo na eabi aiho, Hau ha atawana nibakarahina raninai bakarahi marerena ha kererena kebena. 32Ia au wai nahinabenimi, hau ha atawana ai nimaha porepore ia nibakarahi abaeana hanona ena behoai atawana nabau ekanai ehorotina, mai hau ha kehore tebakarahina babiena weiana keatawana hanona ia abomo nabau hoana ebabaina.

    Abiuai Pahihina Ai Katobabaina.33Haeamona uainai abaabami herekiai tehinana abina aba tona, Emi

    abiuai hanona ai katokabena. Ia emi abiuai pahihina Obiapaka herenai hanona katobabaina. 34Ia au wai nahinabenimi. Abiuai pahihina ai katobabaina. Kupa ahanai abiuai pahihina ai katohinana, pokina ia hanona Tirama ena imiaau. 35Ao hanopaka ahanai abiuai pahihina ai katohinana, pokina ia hanona Tirama apuna ihorotina ekana, ao Ierusalema ahanai abiuai pahihina ai katohinana, pokina ia hanona Obia arana apauana ena aiara. 36Mai oi aramu ahanai abiuai pahihina ai kohinana, pokina oi buimu ha hamona kobaporena ao kobaumuna hanona ai oiobina. 37Oi mo emu abi, E rea E, ao Ahai rea Ahai. Taba neiakia waira akinai nohinanakia hanona hau kia obona herenai timai.

    Kia Arana Ai Kobamuena. (Lk 6.2930)

    38 Wai abi neiana aba tona eabi etibaha, Maha arana hanona maha, mai nihe arana hanona nihe. 39Ia au wai nahinabenimi, maearima ena

    Mataio5

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 18

    kia arana hanona ai kobamuena. Hau ha mekemu itipana keboana raninai, kokee banai awarimu abomo kobena. 40Hau ha nenuatae emu ibatoto keaina paunai bakai ekanai kehorotinio raninai, emu iroabu abomo kobena. 41Hau ha kebahi ahinio maela hamona kokaaina raninai, torarua maela rua katokaaina. 42 Maearima tinoinio tabana hanona kobenakia, mai heremuai taba ha nenuatae aina keai abaeana hanona ai koubo aina.

    Ou Haukia Katoraonaau ainakia. (Lk 6.2728, 3236)

    43 Wai abi uruna aba tona na eabi aiho, Heremiai haukia katoraonaau ainakia mai emi ou haukia katobakianakia. 44Ia au wai nahinabenimi, emi ou haukia katoraonaau ainakia mai weiakia tioatanimi haukia paukiai kato bahubaari. 45Weianai wai hanona Hamami kupai hauna nahunai katoao. Ia ena beraura ihobonai mo nibararana kia haukia mai namo haukia herekiai, mai abara ihobona mo nibatibona babai bero haukia mai babai kia haukia herekiai. 46 Wai maearima weiakia tiraonaau ainimi haukia mo turaonaau ainakia raninai arami hanona taba katoaina? Moni bararo haukia abomo ua tibabai aiho. 47Wai uahoabami mo tubaonakia raninai, emi namo hanona taba maearima baika herekiai? Ai tiaikakauma haukia abomo ua tibabai aiho. 48 Ua buonai wai katobero harai ihobona Hamami kupai nemiaho hauna ebero harai abana.

    Maearima Ibaraikia Hoahoana.

    6 1Katoimaima harainimi, emi bero akakia maearima wairakiai ai katobabai, ai temeihanimi marikina. Ua katobabai aihona raninai wai hanona arami ahai Hamami kupai hauna herenai.

    2 Weiana buonai baraibarai tabana uraru hauna kobena raninai, maearima wairakiai ai koapa, ihobona bahaorea haukia marea aokiai mai aiara ibuakiai tibabaina abana maearima banamo ia katebenakia paunai. Abi tohana au wai nahinabenimi, ia hanona arakia maikoina aba teaina. 3 Ia wai uraru haukia tubarainakia raninai, imamu awarina hauna ai keiobina imamu itipana hanona taba nibabaina. 4Weiana emu baibeni hanona aomuai kobunina. Ba Hamamu taba bunianai tirama neihanakia hauna oi aramu kebenio.

    Bahubaari Hoana. (Lk 11.24)

    5Wai katobahubaari raninai bahaorea haukia abakiai ai katoao. Ia ekia nuatae apauana hanona marea aokiai mai aiara ibuakiai katekoroti katebahubaari maearima ia kateihanakia paunai. Abi tohana au wai

    Mataio5 , 6

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 19

    e 6.13 Puka baika aokiai ( ) abina ahai.

    nahinabenimi, arakia maikoina aba teaina. 6 Ia kobahubaari raninai, emu ikaihuri aonai kokatoto ba emu paabi kokaiabuna kobahubaari Hamamu ai noihana hauna herenai. Hamamu taba bunianai tirama neiha hauna aramu kebenio.

    7Tubahubaari aonai abi anikia hai haukia boona ai katohina matoha rama haeai haukia tibabaina abana. Tiraonana ekia bahubaari nihomaa hanona Tirama aiakia aba niona. 8 Ia abakiai ai katoao. Wai Hamami ai tunoi bahana aonai aba eiobina wai taba tonuatae aina.

    Bahubaari Obiapaka Ebaiobinaka Hauna.9Wai hanona na katobahubaari aiho.

    Hamamai e, kupai nomiaho.Oi atamu hanona katabarobena.

    10 Emu obia aiarana kemai,ikoimaiai emu nuataekatababaina hanopakai,ihobona kupai tibabaina abana.

    11 Bariu rani neianai anianitanuatae aina hauna kobenamai.

    12 Emai kia tababai haukiamohina hao,ihobona weiakia heremaiaitebabai kia haukia ekia kiatahina hao abana.

    13 Ai koaoainamai baihobo ekakiai,ia tiaporo herenai kobamaurinamai.(Kupa aiarana oi eumu, Hiabu oi eumu, Nuabi oi eumu,keaomo banai banai. Amen.)e

    14Maearima weiakia heremiai tebabai kia haukia ekia kia katohina haonakia raninai, Hamami kupai hauna emi kia abomo kehina haonakia. 15Ia wai maearima ekia kia ai katohina haonakia raninai, Hamami kupai nemiaho hauna abomo emi kia ai kehina haonakia.

    Ani Robe Hoahoana.16 Wai tuanirobe raninai wairami ai katobabira biranakia matoha

    bahaorea haukia abakia. Ihakia tibamaea maeanakia maearima ikoinai kateihanakia kateiobina ia hanona tianirobe. Abi tohana au wai nahina benimi, arakia maikoina aba teaina. 17Ia oi koanirobe raninai, wairamu koutu mai aramu tehoroai koutuna. 18 Weiana maearima ai kateiobina oi hanona nuanirobe, iamo Hamaka ai nahaihana hauna mo keiobina.

    Mataio6

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 20

    Ba Hamamu taba bunianai tirama neihanakia hauna kehore aramu kebenio.

    Kepu Kupai Katoroanakia. (Lk 12.3334)

    19Emi kepu hanopakai ai katoroanakia, weiana muhi mai abiabi katehore kateai kianakia, mai bainao haukia katehore itu kateahu paana katebainao ainakia. 20Ia emi kepu kupai katoroanakia, weia hanona muhi mai abiabi ai kateai kianakia, mai bainao haukia itu ai kateahu paana ai katebainao ainakia. 21Weiana oi emu kepu eka tabanai hanona aomu abomo weia.

    Hauani Ena Ramepa. (Lk 11.3436)

    22 Maha hanona hauani ena ramepa, oi mahamu tenamo raninai hauanimu maikoina hanona ea aonai. 23 Ia mahamu katekia raninai hauanimu maikoina hanona wapura aonai. Ba oi aomu eana niwapura raninai wapura weiana hanona keapaua wairai.

    Poki Haukia Rua Taarakia Ai Koai. (Lk 16.13)

    24Hau ha poki haukia rua rani hamonai taarakia ai keai. Ia hamona arina ai keari mai ha keraonaau aina, ao hamona aiana keona mai ha kebakiana. Wai Tirama mai kepu terarua rani hamonai taarakia ai katoai.

    Aomi Ai Katearoari. (Lk 12.2231)

    25Weiana buonai au wai nahinabenimi. Aomi ai katearoari, taba patoana ao taba patoinu emi mauri paunai, ao hauanimiai taba patobatotona hauna ai katoraonana. Mauri hanona eapaua kia baha ba pohama, mai hauanimu hanona eapaua kia baha ba habuni. 26 Roborobo tirobo tomoihanakia. Ia uho ai tibato, ai tieueu mai rerea ai tihoroti, ia Hamami kupai hauna neima harainakia. Ia wai hanona tonamo kia baha ba roborobo. 27Oi tai ha emu ao aroari kehore emu mauriai pomiaho homaa apuana?

    28 Mai taba buonai aomi niaroari habuni herenai? Hoeahoea arabu haianai aea tiomu aiho katoihanakia. Ia ai tiaroari ao kipokia habunikia ai tibabai. 29Ia au wai nahinabenimi, Solomon ena nuabiai habuni namona ebatotona, iamo taitai neiakia hanona tenamo kia baha. 30Weiana arabu tubukia bariu titaitai mara aba kateororo iruba aonai katekapo totonakia kateara haukia habunikia Tirama nihore

    Mataio6

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 21

    na nibabatoto aihonakia raninai, wai emi habuni ua ai kebabatoto aihonimi, u? Emi aikakauma tekoikoi haumi. 31Ua buonai aomi ai katearoari, ai katoabi, Aika taba kahana? ao Aika taba kahainu? ao Aika taba kahabatotona? 32 Weiana rama haeai haukia taba nahomakia ikoinai titabunakia, ia wai Hamami kupai aba eiobina taba neiakia tonuatae ainakia. 33 Wai hanona Tirama ena obia aiarana mai ena nuatae akana berona katotabu uaina, ba taba nahomakia ikoinai hanona wai kebenimi. 34Weiana paunai aomu ai kearoari mara eunai. Mara hanona kipona ena ao aroari. Wapu ha ha ekia aroari hanona kipokia eukia.

    Beho Ekanai Ai Katohorotinakia. (Lk 6.3738, 4142)

    7 1Baika beho ekanai ai katohorotinakia pokina Tirama wai beho ekanai ai mehorotinimi. 2 Weiana wai baika behoai tuhorotinakia taeara ihobonai Tirama kehore wai behoai kehorotinimi. Mai wai emi babai baika herekiai ihobokiai Tirama kehore heremiai kebabai. 3 Taba buonai uahoabamu mahana aonai matiu nabunabuna noihana, iamo oi kipomu mahamu aonai matiu rarina robana ai nuahuna? 4Aehoma buonai oi uahoabamu nohinabena, Mahamu aonai matiu nabunabuna mai ahina? Ia oi hanona mahamu aonai matiu rarina nemiaho. 5 Oi bahaorea haumu! Kipomu mahamu aonai matiu rarina moai ahi uaina, ba koihaiha harai uahoabamu mahana aonai matiu nabunabuna koai ahina.

    6 Robe tabana waeha ai katobenakia, katekabe ai teme urinimi marikina. Emi mairi ai katokapo ahinakia aiporo wairakiai. Aekiai ai temeehe banai ehe banaina marikina.

    Katonoi, Katotabuna, Katoharahara. (Lk 11.913)

    7Katonoi hanona kebenimi, katotabuna hanona katotabu ahina, katoharahara hanona paabimi kekaikauna. 8 Weiana maearima ha ha tinoinoi hanona kateainakia, tabu tabu haukia hanona katetabu ahina, mai harahara haukia hanona paabikia kekaikauna.

    9Oi hau tabamu, nahumu pohama penoi aina raninai pihara pobena, u? 10Ao maia penoi aina raninai erau pobena, u? 11Wai kia haumi, iamo nahumi taba namokia katobenakia hanona toiobina. Babita abana Hamami kupai hauna kehore tinoi haukia taba namokia tohakia kebenakia, u?

    12 Maearima baika heremiai taba tonuatae aina katebabaina hauna wai abomo herekiai ihobona katobabaina. Neiana hanona Mose ena Rauhubu mai mahabanai haukia ekia baiobi abina anina tohana.

    Mataio6 , 7

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 22

    Paabi Omoomona Aonai Katokatoto. (Lk 13.24)

    13 Wai hanona paabi omoomona aonai katokatoto. Pokina paabi weiana eao ari banaibanai ekana hanona emata mai taearana epanaba, maearima boona hanona weia tikatoto. 14Ia paabi weiana eao mauri ekana hanona eomoomo, mai taearana ikaana hanona epahihi, maearima bitamo titabu ahina.

    Matiu Hanona Buanai Kahaiobina. (Lk 6.4344)

    15Mahabanai baioi haukia katoiha harainakia, katemai heremi ihakia matoha mamoe abakia, ia aokia hanona waeha aki aibarakia abakia. 16Wai hanona maearima weiakia buabuakiai katobaiiobi. Amaama ororo buana ai keba ramana, ao ini boaboa maiha buana ai kebaramana. 17Ihobona mo matiu namokia ikoikiai hanona buakia namokia tibaramanakia, ia matiu kia obokia hanona buakia kia obokia tibaramanakia. 18 A matiu namona hanona buabua kia obona kebaramana ai ketaina mai matiu kia obona hanona buabua namona kebaramana ai ketaina. 19Matiu weiakia ikoinai buabua namokia ai tibaramanakia haukia hanona ikabe obo iruba aonai katekapo totonakia. 20Weiana buabua uahomakiai hanona mahabanai baioikia aba katoiobinakia.

    Au Wai Ai Aiobinimi. (Lk 13.2527)

    21Maearima tiaparinau, Obiapaka e, Obiapaka e, weiakia haukia maikoinai mo Tirama ena obia aiarana aonai ai katekatoto, ia tai Hamau kupai nemiaho hauna ena nuatae akana kebabaina hauna mo kekatoto. 22 Wapu weianai maearima boona hereu ai kateabi katetibaha, Obiapaka e, Obiapaka e, ai atamuai tamahabanai, ai atamuai auba kia obokia tauu ahinakia, mai hoa haeai haeai tababainakia! 23 Ba au hanona wairakiai kahinabe harainakia katibaha, Au wai ai aiobinimi. Hereuai tomokapare, wai kia ibabaina haumi!

    Itu Ibakorotikia Taearakia Rua. (Lk 6.4749)

    24Weiana paunai hau ha eu abi neiana uruna niona mai akakia nibabai hanona matoha ao bero hauna abana ena itu wairo ahanai ebakori auna. 25 Abara etibo tou ekarahi mai baura rarina eabu au itu eabu kiana, ia ai epobu, pokina itu hanona wairo ahanai ebakori auna. 26 Ia hau ha eu abi neiana uruna niona, ia akana ai nibabaina hanona matoha poo hauna abana ena itu ano ahanai ebakorotina.

    Mataio7

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 23

    27Abara etibo tou ekarahi, mai baura eabu itu epobu earu otaraina. 28 Iesu abi weiana ebapuana hanona tou haukia ikoikiai ena baiobiai tetau tau huri. 29Pokina ia ena baiobi hanona rauhubu poki haukia ekia baiobi abakia ahai, ena abi hanona mai hiabuna.

    Iesu Morumoru Hauna Ebanamona. (Mk 1.4044; Lk 5.1214)

    8 1Iesu oeo ai eriri raninai maearima tou rarina akina murinai teau. 2Morumoru hauna ha emai Iesu wairanai ekaipehu eabi etibaha, Obiapaka e, konuatae raninai kobanamonau ketaina. 3Iesu imana etiu ahina eai apuana eabi etibaha, Au nanuatae haumu menamo. Biaimo ena morumoru enamo. 4Ba Iesu hau weiana ehinabena etibaha, Hau ha haianai ai koabi, ia koao kipomu robe hauna herenai haumu kobaihana, mai beruberu Mose euahina hauna kobaibeni ia herenai kebatohanio oi hanona aba onamo.

    Roma Huari Poki Hauna Ena Aikakauma Hoana. (Lk 7.110)

    5Iesu Kaperanauma aiaranai ekatoto raninai, Roma huari poki hauna ha emai herena enoina kebaraina. 6Eabi etibaha, Obiapaka e, eu taara ai hauna nimero ituai enoti, hauna nihaiara kia. 7Iesu ehinabena etibaha, Kawahi kabanamona. 8Huari poki hauna eabi etibaha, Obiapaka e, au ai anamo oi komai eu itu, a koabi mo weiana eu taara ai hauna kemauri. 9Pokina au hanona hiabu hauna ha baanai namiaho mai huari haukia baika au baauai temiaho. Au hau neiana nahina bena, Moao hanona niao, haeamona hau weiana nahina bena, Omai. hanona nimai. Abomo eu taara ai hauna nahina bena, Neiana mobabaina. hanona ia nihore nibabaina. 10Iesu aia weiana eona raninai etau tau huri, ba murinai tiau haukia ehinabenakia etibaha, Abi tohana au wai nahinabenimi, Isaraela aonai hau ha herenai aikakauma nahomana ha ai atabu ahi apuana.

    11Au wai nahinabenimi maearima boona akina taetanai mai tibotainai katemai Tirama ena obia aiarana aonai tatu ekanai Aberahamo, Isako, Iakobo kipokia katemiati haeamo. 12Ia maearima weiakia Tirama ena obia aiarana ebaoruna eukia haukia hanona mahana wapuranai katekapo ahinakia weia katehai mai nihekia katearaoi araoi.

    13 Iesu huari poki hauna ehinabena etibaha, Moao emu itu, oaikakauma ihobonai heremuai aba kerama. Ena taara ai hauna beraura hoana weiana aonai beronai emauri mauri.

    Iesu Petero Rawana Babiena Ena Inawai Ebanamona. (Mk 1.2931; Lk 4.3839)

    14Iesu Petero ena ituai ekatoto raninai, Petero rawana babiena eihana neinawa hauna nehiabu enoti. 15Iesu ehore babie imana eai apuana, ba inawa ehabona, babie emikiri Iesu taarana eai.

    Mataio7 , 8

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 24

    Iesu Ehore Inawa Haeai Haeai Ebanamonakia. (Mk 1.3234; Lk 4.4041)

    16 Weiana rabirabi eaoaina aonai maearima boona auba kia obokia aokiai haukia temaiainakia Iesu herena. Iesu hanona ena abiai auba kia obokia euu ahinakia mai inawa haukia ikoikiai ebamaurinakia. 17Neiana hanona Isaia mahabanai hauna ena abi ibatohana na eabi aiho,

    Ia kipona eka abeabekeai parenakiamai eka inawa kebua obonakia.

    Iesu Iabana Haukiai Kateao. (Lk 9.5760)

    18 Iesu tou rarina tekori kaiarona eihanakia raninai iabana haukia ehina benakia katekabanai obu abirana kateao. 19Rauhubu poki hauna ha emai Iesu ehinabena etibaha, Baiobi haumu e, eka tabana koao ia au hanona oi murimuai kaau. 20Iesu ia ena abi ebamuena etibaha, Waeha aki hanona mai ekia uri, mai ubi roborobokia hanona mai ekia nii, a au maearima nahuna hanona arau kahorotina karai ekana ahai. 21Iabana hauna ha Iesu ehinabena etibaha, Obiapaka e, paeao uai hamau pahorena. 22 A Iesu ia ehinabena etibaha, Muriuai moau, ari haukia hanona mohabonakia kipokia ekia ari temehorena.

    Iesu Rani Mai Roio Ebaomatanakia. (Mk 4.3641; Lk 8.2225)

    23 Weiana Iesu ahiai eheau, iabana haukia kipokia teao. 24Weiana obuai kou rarina akina eabu au, roio rarikia temikiri ahi tebahu abuna, a Iesu hanona eparua ari. 25Iabana haukia teao tebaona teabi tetibaha, Obiapaka e, moba maurinaka aba kahatono. 26 Ia ekia abi ebamuena etibaha, Emi aikakauma ekoi koi haumi, aehoma buonai tutau kia? Ba Iesu emikiri rani mai roio erikenakia, weiana beronai eomata harai aki. 27Hau weiakia tetau tau huri teabi tetibaha, Neiana hanona hau tabana, ba rani mai roio abomo aiana tikaaina.

    Iesu Hau Rua Aokiai Auba Kia Obokia Euu Ahinakia. (Mk 5.117; Lk 8.2637)

    28 Iesu obu abirana Gadarene hanonai ekaraau raninai, hau rua aokiai auba kia obokia temiaho haukia ari ahanai temai herena. Ia teaiahu wairai paunai hau ha taeara weianai ai ekabanai. 29Ia teio tetibaha, Tirama nahuna e, heremai ai taba nonuatae aina? Rani ai nitai bahana ia oi omai hanona ai kobahaiaranamai, u? 30Eka weianai baiatana ai ehomaa hanona aiporo touna ha tianiani. 31Ba auba kia obokia Iesu

    Mataio8

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 25

    f 9.9 takiti ai ekana g 9.12 Doketa

    tenoina tetibaha, Oi kobakarahinamai raninai, kouhunamai kataeao aiporo touna weiana aokiai katatoto.

    32 Weiana ia ehinabenakia etibaha, Tomoao. Ba ia tekarahi teao, aiporo aokiai tetoto. Aiporo touna maikoinai herehere ai tebeau riri papaa ai terobo ahi obu aonai tetobu tetono ari.

    33 Aiporo ima haukia tebeau obo aiara apauanai pou neiana mai auba kia obokia hau aokiai temiaho haukia pouna abomo tehinana. 34Weiana aiara apauana maearimana maikoinai temai Iesu kateihana. Ba temai teihana raninai, tenoina ekia hano kehabona.

    Iesu Mero Hauna Ha Ebanamona. (Mk 2.112; Lk 5.1726)

    9 1Iesu ahi ai eheau obu ebeau banai ena aiara tohana eao. 2 Maearima baika mero hauna ha totoeai teaoaina herena. Iesu ekia aikakauma eihana raninai, mero hauna ehinabena etibaha, Nahau e, ai kotau, emu kia aba ihina hao.

    3 Weiana rauhubu poki haukia baika kipokia baiatakia teabiabi tetibaha, Hau neiana hanona Tirama herenai niabi kia.

    4Iesu ekia raona raona eiobinakia ba eabi etibaha, Aehoma buonai raona kia obona aomiai turaonana? 5Aeana hauna eamaama, kaabi Emu kia ihinahao. ao kaabi Momikiri, mokaa. 6 A wai katoiobina au maearima nahuna hanona mai eu hiabu hanopaka maearimakia ekia kia kahina hao. Ba Iesu mero hauna ehinabena etibaha, Momikiri, emu totoe moaina, moao emu itu. 7Weiana ia emikiri, eao ena itu. 8 Tou haukia babai weiana teihana raninai tetau kia, ba hiabu uahomana maearima ebenakia Tiramana tebanamona.

    Iesu Mataio Eaparina. (Mk 2.1317; Lk 5.2732)

    9Iesu eka weiana ehabona eao aonai hau ha eihana, ia atana Mataio moni ai ekanaif emiati, ehinabena etibaha, Muriuai moau. Mataio emikiri murinai ekaa.

    10Iesu Mataio ena itu ai nianiani aonai, moni bararo haukia boona mai aka kia haukia abomo temai ia mai iabana haukia kipokia teaniani haeamo. 11Parisea haukia baika hoahoa weiana teihana raninai iabana haukia tebakainakia tetibaha, Aehoma buonai emi baiobi hauna moni bararo haukia mai aka kia haukia kipokia tianiani haeamo?

    12 Iesu aia neiana eona hanona ekia abi ebamuena etibaha, Ai teinawa haukia hanona muramura baibeni haunag ai tenuatae aina, a teinawa haukia mo ia tenuatae aina. 13 Wai tomoao Puka robena

    Mataio8 , 9

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 26

    abina neiana anina taba hanona katotabuna, Au aokoo nanuatae aina ia baibeni tabana ahai. Au amai ena poki hanona bero haukia ai kaparinakia, a aka kia haukia kaparinakia.

    Ani Robe Abina. (Mk 2.1822; Lk 5.3339)

    14Weiana Ioane iabana haukia temai Iesu herena tebakaina tetibaha, Aehoma buonai ai mai Parisea haukia kipokia tani robe, a oi iabamu haukia hanona ai tiani robe? 15Iesu ekia abi ebamuena etibaha, Hawainibe mahamaha hauna ena baki haukia herekiai nemiaho aonai ia aea katehai aiho? A rani kemai hawainibe mahamaha hauna herekiai kateai parena aonai ia kateani robe.

    16 Hau ha habuni mahamahana puana habuni aiaina ohi ai ketai orenakia, pokina itai ekana kepuhu paana hanona tapa keapaua kia. 17Maearima bine beina mahamahana beibei aiaikiai ai katebaharuna, pokina beibei katepaa hanona bine beina kekiki oioi abomo beibei kekia, a bine beina mahamahana hanona beibei mahamahakiai kateibaharu weiana terarua katenamo.

    Uaho Eari Hauna Ha, Mai Inawa Babiena Ha. (Mk 5.2243; Lk 8.4156)

    18 Iesu abi neiana nehinana aonai, marea poki hauna ha emai wairanai ekai pehu ehinabena etibaha, Nahau uahona hanona bariu mo eari, ia omai imamu ahanai kohao au hanona kemauri. 19Ba Iesu emikiri murinai eau, iabana haukia abomo teao.

    20Weia babie ekia inawa eaina ihau harau haea rua babiena ha Iesu murinai ekaa emai ena habuni puana eai apuana. 21Pokina kipona aonai etibaha, Ena habuni puana mo kai apuana hanona kanamo. 22 A Iesu eiha kabe eihana ba ehinabena etibaha, Nahau e, ai kotau, emu aikakauma ehore ebanamonio. Babie beronai mo enamo.

    23 Weiana Iesu marea poki hauna ena ituai etoto, irarabu ahu haukia mai tou rarina urukia nebua eihanakia raninai, 24ia ehinabenakia etibaha, Tomokatua, uaho hanona ai eari, ia hanona niparua. Tou haukia Iesu teiriri aina. 25Ba tou haukia tekarahi mahanai murinai, ia ikaihuri aonai etoto, uaho imanai eai hanona uaho emauri mauri ba emikiri. 26 Pou neiana eao hano weiana maikoinai tehina otaraina.

    Iesu Mahakia Tekia Haukia Rua Mai Maeana Ekia Hauna Ha Ebanamonakia.

    27Iesu eka weianai ekarahi aonai mahakia tekia haukia rua murinai tekaa teio tetibaha, Davida nahuna e, moaokoo ainamai. 28 Ia ituai etoto raninai mahakia tekia haukia temai herena, ba Iesu ebakainakia

    Mataio9

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 27

    etibaha, Wai tuaikakaumanau au aka neiana kababaina hanona ketaina, u? Ia teabi tetibaha, E, Obiapaka, taikakaumanio. 29Weiana Iesu ia mahakia eai apuanakia ba eabi etibaha, Emi aikakauma ihobona heremiai merama. 30Weiana mahakia tenoa. Ba Iesu eharabunakia etibaha, Hau ha ai katobaiobina. 31A ia tekarahi teao hano weiana maikoina aonai Iesu pouna tehina otaraina.

    32 Ia tekarahi tekaa aonai, maearima baika hau ha aonai auba kia obona nemiaho buonai maeana ekia hauna teaoaina Iesu herena. 33 Auba kia obona euu ahina murinai maeana ekia hauna enamo ba eabiabi, tou haukia maikoinai tetau tau huri teabi tetibaha, Isaraela aonai hoa nahomana ha ai haiha apuana. 34A Parisea haukia teabi tetibaha, Ia hanona auba kia obokia ekia poki hauna ena hiabuai auba kia obokia neuu ahinakia.

    Iesu Tou Haukia Eaokoo ainakia.35Weiana Iesu eao aiara apauakia mai papakia maikoikiai aokiai

    ekaoao, ekia marea aokiai ebaiobi, Tirama ena obia aiara pouna namona eiroro aina, inawa mai haiara haeai haeai ikoikiai ebanamonakia. 36 Iesu tou haukia eihanakia hana eaokoo ainakia pokina tiaru abaea mai hau hororokia ihobona mamoe iimakia hauna ahai haukia abana. 37Ba ia iabana haukia ehinabenakia etibaha, Umai aniani boona aba teoru, ia aka haukia hanona ai eboo. 38 Ua buonai uma Poki Hauna katonoina aka haukia keuhunakia ena umai kateueu.

    Iesu Iuhubeau Haukia Harau Haea Rua Etinaanakia. (Mk 3.1319; Lk 6.1216)

    10 1Iesu iabana haukia harau haea rua eaparinakia temai herena, hiabu ebenakia auba kia obokia kateuu ahinakia haeamona inawa mai haiara haeai haeai ikoikiai kateba namonakia.

    2 Iuhubeau haukia harau haea rua atakia hanona neiakia, kori uaina Simona, ia hanona teaparina Petero, mai uahoabana Anderea, Sebedeo nahuna Iakobo mai uahoabana Ioane. 3 Pilipo, Batolomeo, Toma mai moni bararo hauna Mataio, Alepeo nahuna Iakobo, mai Tadeo. 4Selote hauna Simona, mai Isakariote hauna Iuda, Iesu ehinahinaina hauna.

    Iabana Haukia Harau Haea Rua Euhu Ahinakia. (Mk 6.713; Lk 9.15)

    5Iesu hau harau haea rua neiakia euhunakia mai ehinabenakia etibaha, Rama haeai haukia ekia hano ai katoao abomo Samaria aiarakia ha ai katokatoto. 6A katoao Isaraela itubuna ena mamoe teakauma haukia herekia. 7Katoao aonai katoiroro katotibaha, Tirama ena obia aiarana hanona aba herekai. 8Inawa haukia katoba namonakia, ari haukia katoba maurinakia, morumoru teaina

    Mataio9 , 10

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 28

    haukia hauanikia katoba namonakia, mai auba kia obokia katouu ahi. Wai toai abaeana buonai katobaibeni abaea.

    9Emi mahoa ihiua ihiua aokiai moni apauana ao papana ha ai katoutana. 10Emi kaoao paunai mahoa, habuni ibatoto ibaruana, tamaka, mai ikaiini ai katoainakia, pokina aka hauna hanona mai ena iroo.

    11Aiara tabanai tukatoto hanona keai taeanimi hauna katotabuna herenai katomiaho keaomo eka weiana katohabona. 12Itu weianai tukatoto hanona banamo katobaibeni. 13Itu maearimakia kateai taeanimi raninai emi baibua banamona ahakiai kemiaho, a ai kateai taeanimi raninai emi banamo hanona kemue heremi. 14A tai ha ai keai taeanimi ao aiami ai keona raninai aiara ao itu weiana katohabona aonai apumi apurorokia katotabu tabu obonakia. 15Abi tohana au wai nahina benimi, bakai orena berauranai Sodoma mai Gomora aiarakia ekia puma ma keaera, ia aiara weiana ena puma hanona keapaua.

    Baioata Katemai. (Mk 13.913; Lk 21.1217)

    16Au wai nauhunimi hanona ihobona matoha mamoe abakia tuao waeha aki baiatakiai. Ua buonai erau abakiai katoao katoaobero mai rauria abakiai katoao aomiai kia ai katoraonana. 17Maearima herekiai katoima ima harainimi, pokina ia kateaoainimi bakai ekanai katehorotinimi, abomo marea aokiai kateatinimi. 18Au buouai wai kateaoainimi poki haukia apauakia mai obia haukia apauakia wairakiai katebabakainimi, aonai ia mai rama haeai haukia herekiai pou namona ihina pouna haumiai katoao. 19Kateaoainimi bakai ekana raninai aomi ai kearoari abi tabana katohinana ao aea katoabi aiho. Rani weianai taba katohinana hauna Tirama kebenimi. 20Pokina ihinana hanona wai ahai, a Hamami Tirama Aubana aomiai hauna keabi.

    21Uahoaba ha kehore uahoabana kehinahina aina kateahu arina, hama kehore nahuna ua kehomana, nahu katehore hamakia mai hinakia kateoatanakia ari ekanai katehorotinakia. 22Maearima ikoikiai au buouai kateaotata ainimi, a tai kekori ini keao puanai hauna kemauri. 23Aiara hai kateoatanimi raninai katouru katoao aiara abana ha. Abi tohana au wai nahinabenimi, Isaraela aiarakia ikoikiai ai katokatoto ore bahanakia aonai au maearima nahuna hanona kamai.

    24Marere miorina ena baiobi hauna ai ketara haona ao taarai hauna ena poki hauna ai ketara haona. 25Marere miorina ena baiobi hauna ohi kateihobo hanona enamo, mai taara ai hauna ena poki hauna ohi kateihobo hanona enamo. Itu poki hauna kateaparina Belesebulo raninai itu maearimakia baika abomo ata kia obokiai kateaparinakia.

    Kahatau aina Hauna. (Lk 12.27)

    26 Ua buonai ai katotau ainakia. Taba tebahu abunakia haukia ikoikiai hanona kateai kau mai taba bunikia ikoikiai hanona katebawaira

    Mataio10

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 29

    tinanakia kateiobi. 27Taba wapurai nahina benimi haukia hanona ea aonai katohinanakia mai taba haiamiai abateteai haukia hanona itu kapenai katoiroro ainakia. 28 Weiakia hauani kateahu arina haukia ai katotau ainakia pokina auba hanona ai kateahu arina. Ia Tirama katotau aina ia hanona hauani mai auba terarua keai kia kia bahanakia iruba aonai.

    29Komure rua hanona pene hamonai katekawanakia. Iamo Hamami ena nuatae ahai raninai ha ai keeho anoai. 30Weiana buimi ikoikiai aramiai haukia aba etuabi orenakia. 31Ua buonai ai katotau wai hanona komure boona akina totara haonakia.

    Iesu Ihina Pouna Hoana. (Lk 12.89)

    32 Hau ha maearima wairakiai keabi ia au niabanau hauna hanona au abomo Hamau kupai nemiaho hauna wairanai kaabi ia hanona au iabau. 33 A hau ha maearima wairakiai au kebuniai ainau hauna hanona au abomo Hamau kupai nemaiho hauna wairanai ia kabuniai aina.

    Kareba Amaiaina Hanopakai. (Lk 12.5153; 14.2627)

    34Ai katoraonana au amai hanona baibua hanopakai kamaiaina. Au hanona baibua ai amaiaina ia kareba amaiaina baioata kerama. 35Au amai pokina hanona neiana,

    Hau kehore hamana keoatana,uaho kehore hinana keoatana,rawa babiena aruaruna kehorerawana babiena kirona keoatana.

    36 Maearima ha ena itu haukiahanona ena ou haukiai kateao. Mik 7.6

    37Hau ha hamana ao hinana niraonaauai kia bahana ba au, ia hanona ai ketaina hereuai. Hau ha nahuna hauna ao uahona niraonaauai kia bahana ba au, ia hanona ai ketaina hereuai. 38 Hau ha ena matiu ibiri ropo ai nebuana muriuai ai niau hauna, ia hanona ai ketaina hereuai. 39Hau ha ena mauri keani kiaina hauna hanona ena mauri kebaakaumana, hau ha ena mauri kebaakaumana au pauuai hauna hanona ena mauri ketabu ahina.

    Ara Namona Kebenakia. (Mk 9.41)

    40Maearima tabana wai niai taeanimi hauna hanona au niai taeanau, mai au niai taeanau hauna hanona euhunau Tiramana abomo niai

    Mataio10

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 30

    taeana. 41Hau ha mahabanai hauna ha niai taeana pokina ia mahabanai hauna paunai, ia hanona mahabanai arana ihobona keaina, mai hau ha bero hauna ha niai taeana pokina ia bero hauna paunai, ia hanona bero hauna arana ihobona keaina. 42 Hau ha bei amarina ereai miori neiakia atakia ai teapaua haukia kebenakia pokina ia au iabau haukia paunai, abi tohana au wai nahina benimi, ara iaina aonai ia ai kekapu.

    Iesu Bauere Robe Hauna Ioane Robana Eahuna. (Lk 7.1835)

    11 1Iesu iabana haukia harau haea rua abi neiakiai erobenakia murinai, eka weiana ehabona eao Galilea aiarakia aokiai weia kebaiobi mai keiroro.

    2 Ioane wapura ituna aonai Keriso ena aka poukia eoo raninai iabana haukia euhunakia herena teao, 3 Iesu tebakaina tetibaha, Kemai hauna hanona oi? Ao haeai ha kataimana?

    4Iesu ekia abi ebamuena etibaha, Tomomue tomoao, taba too mai toiha haukia Ioane haianai katohinanakia. 5Maha kia haukia aba teihaiha mue, ome haukia tikaa, morumoru haukia aba tinamo, haia poo haukia aia tioo, ari haukia temikiri timauri, mai uraru haukia herekiai pou namona teiroro aina. 6 Hau ha hereuai aona ai nikaiau kaiau hauna Tirama nibanamona.

    7Ioane iabana haukia tekamuri aonai, Iesu tou haukia herekiai Ioane pouna ehina ramana. Wai taba katoihana buonai toao hanoakunai? Baura kopura nibaibiunakia katoihanakia, u? 8 Ahai raninai, toao hanona taba katoihana? Hau ha habuni taetaekia ebatotonakia hauna, u? Weiakia habuni taetaekia tibatoto haukia hanona obia arana ena ituai temiaho. 9Ba taba katoihana buonai toao? Mahabanai hauna ha? E, au wai nahinabenimi, Ioane hanona mahabanai haukia etara haonakia. 10Ia pouna Puka robenai na tererena aihona,

    Au eu iuhubeau haunakauhu uaina wairamuai,ia kehore emu taearakeaiai haraina. Mal 3.1

    11Abi tohana au wai nahinabenimi, weiakia babie tebaramanakia haukia baiatakiai hau ha bauere robe hauna Ioane ai etara haona, iamo weiana Tirama ena obia aiaranai ekoi koi hauna Ioane etara haona.

    12 Bauere robe hauna Ioane ena raniai emaimo bariu, Tirama ena obia aiarana hanona tikakina, kakikaki haukia hanona tibahobona katepuhu boina. 13 Pokina mahabanai haukia mai Mose ena rauhubu ikoikiai aokiai Tirama ena obia aiarana pouna tehinana emai mo Ioane ena raniai. 14Wai tuai taeana raninai katoiobina Ioane hanona Elia weiana kemai hauna. 15Mai haiana hauna hanona aia keona.

    Mataio10 , 11

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 31

    16Uru neiana haukia tabai kaba batainakia? Ia hanona matoha miori papakia kawakawa ekanai temiati abakia tiaparinakia tetibaha, 17Ai irarabu tahunakia wai paumiai, iamo wai ai tuewa. Ari huikia tai, iamo wai ai tuhai. 18Weiana Ioane emai hanona ai eaniani mai ai einuinu, ba ia teabi tetibaha, Auba kia obona ha ia aonai. 19Au Maearima nahuna amai aniani mai ainuinu hanona ia teabi tetibaha, Ia hanona aniani kia mai inuinu kia, moni bararo mai aka kia haukia ekia hau. A aobero hanona ena buabua nihore ena bero nibatohana.

    Ai Teraona Kabe Aiarakia Herekiai Kekia Wairai. (Lk 10.1315)

    20Weiana Iesu aiara weiakia aokiai hiabu hoakia bookia ebabai ekakia maearimakia ebatanakia, pokina ia ekia kiai ai teraona kabe buonai. 21Korasina e, heremuai kekia wairai! Betesaida e, oi abomo heremuai kekia wairai! Hiabu hoakia heremiai ababai haukia Turo mai Sidono haukia herekiai pababai raninai, ia hanona aba wai baha akinai pateraona kabe, habuni kia obokia patebatoto mai arakiai rabu patehoroti. 22A au wai nahina benimi, Tirama ena bakai apauana berauranai Turo mai Sidono haukia ekia puma hanona ma keamaama ba wai eumi. 23Kaperanauma e, oi kateai taeanio koao kupa ubinai, u? Ahai, oi hanona katekapo ririnio koao iruba aonai. Hiabu hoakia weiakia heremuai ababai haukia Sodoma herenai pababai raninai, ia hanona pemiaho mo pemai bariu rani neianai. 24A au wai nahinabenimi, Tirama ena bakai apauana berauranai Sodoma ena puma hanona ma keamaama ba wai eumi.

    Tomai Hereuai Katoarai. (Lk 10.2122)

    25Rani weianai Iesu ena bahubaariai eabi etibaha, Hamau e, kupa mai hanopaka Obiana. Au oi nabanamonio pokina taba neiakia ohore buninakia aotipa mai iobi haukia herekiai, ia miori papakia herekiai obawaira tinanakia. 26Hamau e, abi tohana, pokina neiana hanona oi emu aonamo tohana. 27Hiabu ikoikiai hanona Hamau aba ebenau. Ia Nahuna ai teiobina Hamana mo kipona, mai hau ha Hamana ai eiobina Nahuna mai Nahuna etinaanakia haukia weiakia herekiai kipona kebawaira tinana haukia mo.

    28 Tuhau hororo haumi mai puma tobuana haumi, ikoimiai ena hereu tomai, au wai arai kabenimi. 29Eu iebebe tomoaina aromiai tomobuana mai hereuai iobi katoaina pokina au hanona ao amari mai aiaunu hauu. Weiana wai aubami katearai. 30Pokina eu iebebe hanona eamaama mai eu buabua hanona ai epuma.

    Beraura Robe Obiana. (Mk 2.2328; Lk 6.16)

    12 1Rani weiana beraura robenai Iesu witi umana aonai ekabanai. Iabana haukia marea teari buonai witi buakia teini huri

    Mataio11 , 12

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 32

    teani. 2 Parisea haukia babai weiana teihana raninai Iesu tehinabena tetibaha, Moihana, oi iabamu haukia hanona beraura robenai taba ai katebabaina hauna tibabaina. 3 Iesu ekia abi ebamuena etibaha, Wai, Davida teabana haukia kipokia marea teari aonai taba ebabaina hauna ai totuabina? 4Ia Tirama ena ituai etoto, weia parawa robena eaina, parawa weiana hanona erobe, robe haukia ikupaiakia mo kateana hauna, ia mai teabana haukia kipokia teana. 5Haeamona robe haukia marea robe aonai beraura robe akana tibabai kiana iamo ai tibeho, rauhubuna weiana ai totuabina? 6 Au wai nahinabenimi, hau ha neia hauna ehore marea robe etara haona. 7 Au nanuatae aokoo,

    ia ai nanuatae baibeni tabakia. Hos 6.6Puka robenai abi neiakia anikia patoiobi raninai maearima ai tebeho haukia behoai ai katohorotinakia. 8 Pokina au Maearima nahuna hanona beraura robe obiana.

    Iesu Ehore Ima Kobekobe Hauna Imana Ebanamona. (Mk 3.16; Lk 6.611)

    9Iesu eka weiana ehabona eao ekia marea ha aonai etoto, 10hau ha imana kobekobena abomo weia, maearima baika taeara tetabu Iesu beho ekanai katehorotina, ba Iesu tebakaina tetibaha, Beraura robenai inawa kahabanamo hanona behona ahai? 11Iesu ehinabenakia etibaha, Wai ha emu mamoe beraura robenai uriai petoa raninai ai poai auna, u? 12 Maearima hanona mamoe etara haona. Ua buonai beraura robenai namo kahababaina hanona ebero. 13 Ba Iesu hau weiana ehinabena etibaha, Imamu motiu berona. Weiana imana etiu berona hanona maikoina enamo ihobona imana abihana abana. 14A Parisea haukia tekarahi teao teroba ahu aea katehoma Iesu kateahuarina.

    Tirama Etinaana Hauna.15Iesu aba eiobina paunai eka weianai ekapare. Maearima boona

    akina murinai teau, ekia inawa ikoikiai ebanamonakia, 16 ehara abunakia tai ha haianai ai kateabi ia hanona tai. 17Neiana hanona Isaia mahabanai hauna ehinana abina ibatohana. 18 Tomoihana ia hanona

    atinaana eu taarai hauna,naraonaau ainamai naonamo aina.Au eu Auba Robe ia ahanaikahorotina,bero keiroroaina hanopaka haukia herekiai.

    19 Ia hanona ai kebaihara tae

    Mataio12

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 33

    ao ai keio abomo aiana aiara ibuakiai ai kateona. 20 Ia hiribo aba nimohu hauna

    matoha abeabe haukia abanaia ai kebamohu hurina,abomo baubaea aba niao hauna matoha ekia buabeni eaera aera

    haukia abana ena buabeni ai kebaaona keaomo bero akana kebawaira tinana.

    21 Hanopaka maearimakia ikoikiaiekia buabeni ia atana ahanaikatehorotinakia. Isa 42.14

    Iesu Mai Belesebulo. (Mk 3.20; Lk 11.1423; 12.10)

    22 Hau ha aonai auba kia obona emiaho hauna temaiaina Iesu herena ia hanona mahana tekia mai maeana ekia, Iesu ehore ebanamona, weiana ia eabiabi mai eihaiha mue. 23 Maearima ikoikiai tetau tau huri tetibaha, Pae hau neiana hanona Davida Nahuna. 24A Parisea haukia pou neiana teona raninai teabi tetibaha, Neiana hanona auba kia obokia ekia poki Belesebulo ena hiabuai auba kia obokia naiakia neuu ahinakia.

    25Iesu ekia raona eiobina buonai ehinabenakia etibaha, Hanopaka ha kipona kebapaana kateau hanona keitiiti, mai aiara ha kipona ao itubu ha kipona kebapaana kateau raninai kekori ini hanona ai ketaina. 26 Ba Satani kehore Satani keuu ahina raninai ia hanona kipona nibapaana, weiana ena hanopaka hanona aea kekori ini aiho? 27Au Belesebulo hiabunai auba kia obokia nauu ahinakia raninai tai eunai wai emi maearima auba kia obokia teuu ahi? Ua buonai emi maearima katehore behoai katehorotinimi. 28 A au Tirama ena Auba hiabunai auba kia obokia nauu ahinakia raninai weiana Tirama ena obia aiarana hanona aba emai wai heremiai.

    29Hau ha tabura hauna ena itu ai keahu paana ena taba ai keai parenakia keaomo ia tabura hauna keaina kebiri uaina, ba ena taba kebainao ainakia.

    30Maearima ha taiu ai nitai hauna hanona au nioatanau, mai maearima ha au tararua ai tabararo bararo hauna hanona nikapo kapo otarai.

    31Weiana buonai au wai nahina benimi, maearima ekia aka kia mai ekia abi kia ikoikiai hanona kehina hao ketaina, ia Auba Robe herenai eabi kia hauna hanona ai kehina hao apuana. 32 Hau ha keabi kia Maearima nahuna herenai hanona kehina hao ketaina, a hau ha Auba Robe herenai keabi kia hauna hanona ai kehina hao apuana bariu mauri neianai mai mauri wairai abomo.

    Mataio12

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 34

    h 12.42 atana Seba 1 King 10.110

    Matiu Hanona Buabuakiai Kahaiobinakia. (Lk 6.4345)

    33 Matiu namonai hanona buabua namokia katerama, matiu kia obonai hanona buabua kia obokia katerama, pokina matiu aea homana hanona buabuanai iiobina nirama. 34Erau nahukia e, emi raona tekia aeahomanai mo abi namokia katohina? Pokina pina hanona aoai taba ebonu hauna nehinana. 35Hau namona aonai taba namokia euta haukia namokia nibakarahi, hau kia obona aonai taba kia obokia euta haukia kia obokia nibakarahi.

    36 Au wai nahinabenimi, maearima ikoinai teabi abaea haukia ikoikiai Tirama ena bakai berauranai ara katebaibeni toha. 37Ua buonai emu abi kehore bero kebenio abomo emu abi kehore puma kebenio.

    Tenuatae Hiabu Hoana Kateihana. (Mk 8.1112; Lk 11.2932)

    38 Ba Parisea haukia mai rauhubu poki haukia baika Iesu tehinabena tetibaha, Baiobi haumu e, ai tanuatae oi heremuai hiabu hoana ha pobabaina pataihana.

    39Iesu ekia abi ebamuena etibaha, Uru neiana kia obona mai aikakauma ahai haumi, aehoma buonai hiabu hoana tubakai bakai aina? Ia hoa kabenimi hauna hanona mahabanai hauna Iona mo ena hoa. 40Iona mararani aihau mai rabi aihau maia apauana nuana aonai emiaho, ihobona mo au maearima nahuna abomo mararani aihau mai rabi aihau hano aonai kamiaho. 41Bakai ranina kemai Nineba maearimakia uru neiana haumi beho ekanai katehorotinimi, pokina Iona ena iroroai teraona kabe. Ia bariu Iona etara haona hauna hanona neia. 42 Ahitaina hanopakana obia babienah bakai ekanai kemikiri uru neiana haumi beho ekanai kehorotinimi, pokina ia hanopaka puanai emai Solomon ena aobero abikia eoo. Ia bariu Solomon etara haona hauna hanona neia.

    Auba Kia Obona Emue. (Lk 11.2426)

    43 Auba kia obona hau ha aonai ekarahi raninai eao hano ororonai ekaoao eka etabu kearai, ia eka ha ai etabu ahina, 44ba kipona eabi etibaha, Au hanona kamue eu itu ahabona hauna kaeao, weiana emue eao itu abaeana etabu ahina aba tetarona mai eoru harai. 45Ba ekarahi eao abana baika abaihau hamomo tekia kia baha haukia emaiainakia tetoto weia temiaho. Hau weiana uainai ena miaho ekia, ia bariu

    Mataio12

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 35

    hanona ekia kia baha. Weiana hanona uru kia obona neiakia haukia herekiai ua kerama aiho.

    Iesu Hinana Mai Uahoabana. (Mk 3.3135; Lk 8.1921)

    46 Iesu maearima nehinabe ohonakia aonai hinana mai uahoabana tekaraau. Mahanai tekoroti tenuatae Iesu kipokia kateabiabi. 47Hau ha ia ehinabena etibaha, Hinamu mai uahoabamu hanona mahanai tekoroti, oi tenuatae ainio katoabiabi. 48 Iesu ia ena abi ebamuena etibaha, Tai hauna au hinau, mai tai haukia au uahoabau? 49Imana etiu iabana haukia euahinakia etibaha, Neiakia haukia hanona au hinau mai au uahoabau. 50Pokina maearima ha au Hamau kupai nemiaho hauna ena nuatae nibabaina hauna hanona au uahoabau, haibuu mai hinau.

    Abi Ibabatai Hau Ha Uho Ebatonakia. (Mk 4.19; Lk 8.48)

    13 1Beraura hamona weianai Iesu ituai ekarahi eao obu poenai emiati. 2 Herenai tou eapaua kia baha buonai emikiri ahi hai eheau emiati, maearima ikoikiai hanona poeai tekoroti. 3 Ba ia ehore taba boona abi ibabataiai ehinanakia etibaha, Biraura hauna ha ekarahi eao ena umai uho kebatonakia. 4Ena uho ekapo kapo otarainakia aonai, baika hanona taearai teeho, weiana roborobo temai teani orenakia. 5Baika bohuai teeho, teomu noanoa pokina hano enibinibi. 6 Ba beraura ekaraau raninai hubukia tepaea abomo teororo pokina ramukia ahai. 7Uho baika ini boaboa aokiai teeho, ia ini boaboa teomu tetara tara abunakia. 8 A uho baika hano namonai teeho. Weiana buakia terama baika hanona hinabu hamomo, baika imabui harauhaea, mai baika harau aihau. 9Mai haiana hauna aia keona.

    Abi Ibabatai Pokina. (Mk 4.1012; Lk 8.910)

    10Ba iabana haukia temai Iesu herena tebakaina tetibaha, Taba buonai maearima abi ibabataiai nohina benakia? 11Iesu ekia abi ebamuena etibaha, Tirama ena obia aiarana aotipana bunikia hanona aba heremiai tewaira tina, a ia herekiai hanona ahai. 12 Pokina maearima ha mai euna hauna boona katebena, weiana ia euna hanona keboo harai. Maearima ha eunai ahai hauna herenai papana nemiaho hauna abomo kateai boina. 13 Abi ibabataiai nahina benakia ena poki hanona neiana, kateihana mo ia ai kateiha tinana, katebahu mo ia aia ai kateona mai obona ai kateobo. 14Ua buonai eka neianai Isaia ena mahabanai abina hanona emai etohana,

    Mataio12 , 13

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 36

    Wai aia katobahu ai arimoia obona ai katobo,wai katoiha too baihana moia ai katoiha tinana.

    15 Weiana hanona maearima neiakiaaokia tewapura,haiakia teou abunakiamai mahakia tekaiabunakia,pokina mahakiai ai temeihaiha,haiakiai aia ai temeoo,aokiai obo ai temeobo,ai temeraona kabe hereuai,ai mabamaurinakia paunai. Isa 6.9, 10

    16 Wai hanona Tirama nibanamonimi, pokina mahamiai toiha mai haiamiai aia tuoo. 17Abi tohana au nahina benimi, mahabanai haukia mai bero haukia bookia tenuatae kia baha taba toiha haukia pateiha, ia ai teiha, mai taba wai tuoo haukia pateoo, ia ai teoo.

    Abi Ibabatai Anina. (Mk 4.1320; Lk 8.1115)

    18 Ba tomobahu abi ibabataiai batobato anina hanona taba. 19Hau ha Tirama ena obia aiarana abina pouna niona a obona ai niobo aonai tiaporo nimai taba aonai tebatona hauna niai parena. Neiana hanona uho weiakia taearai teeho abakia. 20Uho bohu ahanai eeho hanona hau ha Tirama ena abi aiana niona mai aonamona niai taea noanoana. 21Ia ramuna ai teriri harai buonai ai nemiaho homaana. Tirama ena abi weiana paunai atetua ao baioata timai raninai beronai mo nieho. 22 Ba uho ini boaboa baiatakiai eeho hanona hau ha Tirama ena abi aiana niona a hanopaka aoanina mai kepu raonaraonakia tihore abi weiana titaa taa abuna ba ai nebuaa. 23 A uho hano namonai eeho hanona hau ha Tirama ena abi aiana niona mai obona niobo. Ia hanona nebuaa buabuana hinabu hamomo nibarama, baika imabui harauhaea, mai baika harau aihau.

    Abi Ibabatai Witi Mai Awa.24Iesu abi ibabatai ha herekiai ehinana. Tirama ena obia aiarana

    hanona matoha hau ha uho namokia ena umai ebatonakia. 25A maearima ikoikiai teparua rea aonai, ena ou hauna emai witi baiatakiai awa ebatonakia ba ekaa. 26 Witi teomu buakia tekapo ahi raninai, awa abomo tekere. 27Poki hauna ena taarai haukia temai herena teabi tetibaha, Poki haumu e, oi emu umai uho namokia obatonakia, ia awa hanona aeeai temai?

    Mataio13

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 37

    28 Ia ekia abi ebamuena etibaha, Ou hauna ha naiana ebabaina. Ena taarai haukia tetibaha, Nonuatae kataeao awa katapuhu aunakia? 29Ia eabi etibaha, Ahai, pokina awa katopuhu aunakia raninai witi abomo awa kipokia ai tomopuhu aunakia marikina. 30Tomohabonakia terarua temeomu haeamo keaomo witi iarikia ranina. Rani weianai hanona iarina haukia kahina benakia, Awa tomobararo uainakia katotoba ininakia kateara, ba witi kato bararonakia katomaiainakia eu paraboa aonai.

    Abi Ibabatai Tuaba Uhona. (Mk 4.3032; Lk 13.1819)

    31Iesu abi ibabatai ha herekiai ehinana. Tirama ena obia aiarana hanona matoha tuaba uhona abana. Weiana hau ha eaina ena umai ebatona. 32 Uho ikoikiai baiatakiai ia hanona eaera aera aki, iamo eomu raninai ia hanona eapaua ba umai batobato tabakia ikoikiai eberenakia, matiu hai eao ubi roborobokia timai weia kakanai tiarai.

    Abi Ibabatai Bakupu Muramurana. (Lk 13.2021)

    33 Iesu abi ibabatai ha haeamona ehinana. Tirama ena obia aiarana hanona matoha bakupu muramurana abana. Babie ha bakupu mura murana eaina pani rarina aonai parawa boona kipokia eu banai eu banaina eaomo parawa maikoina ekupu.

    Abi Ibabatai Ekia Aka. (Mk 4.3334)

    34Iesu abi neiakia ikoikiai tou haukia ehinabenakia hanona abi beronai ai ehina benakia, ia abi ibabataiai mo ehinabenakia. 35Neiana hanona mahabanai hauna ehinana hauna nibatohana.

    Kaabi benakia raninai abiibabataiai kahina benakia,hanopaka erama raninai emai mobariu taba bunikia haukiaau kahore kahina pounakia. Sal 78.2

    Witi Mai Awa Abi Ibabataina Anina.36 Ba mako ehabonakia eao itu aonai etoto, iabana haukia temai

    herena teabi tetibaha, Abi ibabatai neiana awa uma aonai hauna heremaiai mohina hina haraina.

    37Iesu eabi etibaha, Weiana uho namona ebatona hauna hanona au maearima nahuna. 38 Uma hanona hanopaka, uho namokia hanona Tirama ena obia aiarana maearimakia, awa hanona hau kia obona ena

    Mataio13

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 38

    maearima. 39Ou hauna weiana awa ebatonakia hauna hanona tiaporo. Iarina ranina hanona hanopaka puana, ariari haukia hanona aneru. 40Awa ipuhu au ibararo irubai kateara ihobona hanona hanopaka puanai kerama. 41Au maearima nahuna eu aneru kauhu ahinakia eu aiara aonai beho tibaramana haukia mai aka kia tibabai haukia ikoinai katebararonakia. 42 Ia katehore iruba ai niao apua ekana aonai katekapo totonakia, weia katehai mai akiakikia katearaoi araoi. 43 Ba bero haukia hanona Hamakia ena obia aiarana aonai katea matoha beraura abana. Mai haiana hauna aia keona.

    Tirama Ena Obia Aiarana Abina Ibabataikia Aihau.44Tirama ena obia aiarana hanona matoha kepu namona uma aonai

    ihore buni abana. Hau ha etabu ahina raninai ehore buni muena, mai aonamona eao ena taba maikoinai ekawa kawa ainakia moninai hano weiana mai umana ekawana.

    45Haeamona Tirama ena obia aiarana hanona matoha kawakawa hauna ha hoea raia namona nitabuna abana. 46 Ba hoea raia namona akina ha etabu ahina raninai, ia eao ena taba maikoinai ekawa kawa ainakia moninai hoea raia weiana ekawana.

    47Abomo Tirama ena obia aiarana hanona matoha ree obuai tehorena weiana maia haeai haeai terewa abana. 48 Baeha haukia ree ebonu raninai teberi auna poeai, ba temiati maia namokia pohea aonai teutanakia, a kia obokia hanona teneenakia. 49Hanopaka ena puai hanona ua kerama aiho. Aneru katemai bero haukia mai kia haukia katebinaanakia. 50Kia haukia hanona iruba ai niao apua ekana aonai katekapo totonakia, weia katehai mai akiakikia katearaoi araoi.

    Kepu Mahamahakia Mai Aiaikia.51Ba Iesu ebakainakia etibaha, Abi neiakia ikoikiai obokia aba

    tuobo? Ena abi tebamuena tetibaha, E, obokia aba taobo. 52 Ia ehina benakia etibaha, Weiana paunai rauhubu poki haukia weiakia Tirama ena obia aiarana pouna aba teiobina haukia ha ha hanona matoha itu poki hauna abana, ena roaroa ikaihurinai kepu mahamahakia mai aiaikia niai ahinakia.

    Iesu Ena Aiara Haukia Tebakiana. (Mk 6.16; Lk 4.1630)

    53 Iesu abi ibabatai neiakia ehinanakia murinai eka weiana ehabona, 54emai ena aiarai marea aonai maearima ebaiobinakia hanona tetau tau huri. Tebakai bakai tetibaha, Hau neiana aobero mai hiabu akakia neiakia aeeai eainakia? 55Ia hanona kamuta hauna nahuna tohana, ia hinana atana Maria, uahoabana hanona Iakobo, Iosepa, Simona

    Mataio13

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 39

    mai Iuda. 56 Haibuna ikoikiai hanona neia kipokia nahamiaho. Ba hau neiana taba neiakia ikoikiai aeeai eainakia? 57Weiana ia tehore Iesu tebakiana. A Iesu ia ehina benakia etibaha, Mahabanai hauna hanona katemariki aina, ia ena aiarai mai ena itu haukia hanona ai katemariki aina. 58 Weiana ekia aikakauma ahai paunai hiabu hoakia bookia weia ai ebabai.

    Bauere Robe Hauna Ioane Ena Ari. (Mk 6.1429; Lk 3.1920; 9.79)

    14 1Rani weianai obia arana Herod hanona Galilea epoki aina aonai Iesu pouna eona. 2 Ba ena aka haukia ehinabenakia etibaha, Ioane bauere robe hauna ahuarina hauna ariai emue emai, weiana buonai hiabu akakia neiakia ia aonai tiaka.

    34Uaina raninai Herod hanona uahoabana Pilipo atawana Herodia eatawana. Ba Ioane bauere robe hauna rani ikoinai Herod ehinabena etibaha, Babie neiana oatawana hanona ai ebero. Weiana paunai Herod abi ebaibeni Ioane tebirina wapura itunai tekaiabuna. 5Herod ena nuatae Ioane keahu arina, ia maearima etau ainakia, pokina ia hanona mahabanai haunai tebaona.

    6 Rani ha Herod ena rama beraurana tatunai Herodia nahuna uahona tou wairakiai ewa, ba Herod aona ebaonamo kiana. 7Weiana Herod eabiuai uaho herenai, ena abiuai taburana ehinana weiana taba kenoiaina hauna kebena mo. 8 Hinana ena abiai uaho Herod enoina etibaha, Bariu mo Ioane bauere robe hauna arana tihuai koutana kobenau.

    9Obia arana hauna aona earoari. Ia ena abiuai baki haukia wairakiai ehinana hauna paunai, abi ebaibeni uaho ena noi akana katebabaina. 10Weiana euhunakia wapura ituna aonai Ioane akona tekabe hurina. 11Ioane arana tihu aonai teutana temaiaina uaho tebena, ba uaho eaoaina hinana ebena. 12 Ioane iabana haukia temai hauanina teaina teaoaina tehorena. Ba teao Iesu tebaiobina.

    Iesu Maearima Taha Ima Ebanianinakia. (Mk 6.3144; Lk 9.1017; Io 6.113)

    13 Iesu pou weiana eona raninai ahiai eheau ikupaiana eao eka abaeana ha, maearima boona uru neiana teona hanona ekia aiarai aekiai Iesu murinai teao. 14Iesu ahiai eriri raninai tou rarina eihana eaokoo ainakia mai ekia inawa ebanamonakia.

    15Aba erabirabi aonai iabana haukia teao Iesu herena teabi tetibaha, Neiana hanona eka abaeana mai aba kerabi. Tou haukia mouhunakia temeao, aiara baika aokiai kipokia ekia aniani temekawa hanona kenamo. 16 Iesu eabi etibaha, Ia hanona ai kauhunakia, wai taba ha

    Mataio13 , 14

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 40

    i 14.21 1,000 (thousand)

    katobenakia kateani. 17Iabana haukia teabi tetibaha, Ai heremaiai hanona parawa ima mai maia rua akimo. 18 Iesu eabi etibaha, Tomaiainakia hereu.

    19Ba maearima ehina benakia tubu ahanai katemiati, weiana parawa ima mai maia rua eainakia eaa taea kupa Tirama ebanamona ba parawa ehobinakia, iabana haukia ebenakia teaoai maearima tebenakia. 20Ia ikoikiai teaniani teani ari, iabana haukia aniani harikia tebararo areha ikoinai harauhaea rua tebabonunakia. 21Weiakia teaniani haukia hanona tahai ima (5,000) abana, hau mo tetuabinakia babie mai miori hanona ai tetuabinakia.

    Iesu Bei Kapenai Ekaa. (Mk 6.4552; Io 6.1621)

    22 Weiana murinai Iesu beronai iabana haukia ahiai ebaehe aunakia kateuai kateao obu abiranai, aonai ia hanona maearima euhunakia katekaa. 23 Maearima euhunakia tekaa murinai, ia ikupaiana oeo ha ai ekaraau kebahubaari. Rabi emai aonai ia hanona ikupaiana weia. 24A ahi hanona aba ekarahi akaumana obu kapenai, roio niahuao ahuaona pokina baura hanona wairakiai emai. 25Raurani wapuranai kokorou ibaihauna niarara ihobonai Iesu bei kapenai ekaa eao herekia. 26 Iabana haukia Iesu bei kapenai ekaa teihana raninai tetau kia, mai taukia teio tetibaha, Ei, biriua. 27Iesu beronai mo ehina benakia etibaha, Tomobakiro, na au, ai katotau.

    28 Ba Petero etae eabi etibaha, Obiapaka e, oi tohamu raninai moabi, bei kapenai mawahi heremu. 29Iesu eabi etibaha, Omai. Weiana Petero ahiai eriri bei kapenai ekaa ha ha Iesu herena eao. 30A roio rarina eihana raninai etau, beiai nepurupuru aonai eio etibaha, Obiapaka e, mobamaurinau!

    31Beronaimo Iesu imana etiu ahina Petero eaina ehinabena etibaha, Emu aikakauma eaera haumu, taba buonai aomu ekaiau kaiau? 32 Ba terarua ahi ahanai teheau hanona baura eoko. 33 Iabana haukia weia ahi aonai haukia Iesu tekutiaina teabi tetibaha, Abi tohana oi hanona Tirama Nahuna.

    Iesu Genesaretai Inawa Haukia Ebamaurinakia. (Mk 6.5356)

    34Obu tebeau banai temai Genesareta hanonai tekaraau. 35Eka weiana haukia Iesu teiha iobi aina hanona abi teuhuna eao aiara weiakia herekiai haukia herekia, ba maearima weiakia ekia inawa haukia ikoikiai temai ainakia herena. 36 Maearima Iesu tenoina inawa haukia

    Mataio14

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 41

    ena habuni puana mo pateai apuana. Ba teai apuana haukia ikoikiai hanona tenamo.

    Maearima Ekia Rauhubukia Mo Tibaiobinakia. (Mk 7.113)

    15 1Rani weianai Parisea haukia mai rauhubu poki haukia baika Ierusalemai temai Iesu herena tebakaina tetibaha, 2 Aehoma buonai iabamu haukia aiai ekia hoahoa tikabenakia? Imakia ai teutu uai, ia tianiani mo.

    3 Iesu ekia abi ebamuena etibaha, Aehoma buonai wai Tirama ena rauhubu abina tukabena, ia emi aiai ekia hoahoa tuai taeanakia? 4Pokina Tirama eabi etibaha, Hamamu mai hinamu komariki ainakia, abomo Hau ha hamana ao hinana keururu aina hauna hanona kateahu arina. 5Ia wai hanona emi baiobiai tuabi totibaha, Hau ha hamana ao hinana kehina benakia ketibaha, Kepu neiakiai pabarainimi haukia hanona kabaibeni Tirama euna. 6 Ba hau weiana hanona hamana mai hinana kohu weianai ai kemariki ainakia. Taeara nahomanai wai Tirama ena abi taba ahaiai tubaona, ia aiai ekia hoahoa mo tuai taeanakia.

    7Bahaorea haumi e, Isaia emahabanai harai wai ahamiai eabi etibaha, 8 Maearima neiakia hanona pinakia

    kapenai mo atau tibanamona,a aokia hanona ataua akinai.

    9 Tekutiai abaeanau,pokina tibaiobi rauhubukiahanona maearima ekia rauhubuabikia mo. Isa 29.13

    Abi Maearima Nibaopuna. (Mk 7.1423)

    10Iesu mako eaparinakia teao herena, ehinabenakia etibaha, Katobahu abomo obona katobo. 11Taba pinai nitoto niao aoai hauna hanona Tirama wairanai maearima ai niba opuna, ia taba pinai nikarahi hauna maearima nibaopuna.

    12 Ba iabana haukia temai herena tebakaina tetibaha, Parisea haukia aiamu teona raninai aokia teopuere hanona oiobina?

    13 Ekia abi ebamuena etibaha, Matiu ikoikiai Hamau kupai nemiaho hauna ai ebatonakia haukia mai ramukia kepuhu aunakia. 14Tomohabonakia. Ia mahakia tekia ba maha kia haukia teuai ainakia. Maha kia hauna ha kehore maha kia hauna ha kebakaana raninai terarua uriai katetoa.

    15Ba Petero eabi etibaha, Abi ibabatai neiana anina mohina hina haraina heremaiai. 16 Iesu ia ehina benakia etibaha, Wai abomimo

    Mataio15

    The New Testament in Waima of Papua New Guinea; 1st ed. 2002; web version, 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 42

    obo ai tuobo oho mo? 17Taba ikoikiai pinai titoto tiao mooru haukia haeamona mooruai tikarahi timai atapakai hanona ai toiobina? 18 A taba pinai tikarahi haukia hanona aoai timai tikarahi, ba weiakia haukia tihore maearima tibaopuna. 19Weiana aoai nikarahi hauna hanona raona kia obokia maearima niao ainakia kateahuahu, katenabau, katemaha porepore, katebainao, katebaioi mai kateuahi uahi. 20Hoahoa weiakia haukia maearima tibaopuna Tirama wairanai, ia imaka ai nahautu nahaniani hauna maearima ai nibaopuna.

    Kanana Babiena Ena Aikakauma. (Mk 7.2430)

    21Iesu eka weiana ehabona Turo mai Sidono hanokia eao. 22 Eka weianai Kanana babiena ha emai herena ba eapari etibaha, Obiapaka Davida Nahuna e, moaokoo ainau, auba kia obona nahuu uahouahona aonai nibahaiara kia bahana. 23 A Iesu babie ena abi ai ebamuena, ba iabana haukia Iesu tenoi hao noi haona tetibaha, Mouhuna mekatua, pokina ia murikai nimai niapari toona.

    24Iesu eabi etibaha, Tirama au euhunau hanona Isaraela mamoekia teakauma haukia mo paukiai. 25Babie emai Iesu wairanai ekai pehu, eab