223

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

การสอสารเพอสบทอดประเพณแซนโฎนตา

Communication for Inheriting San-Don-Ta Tradition

กนกพร จตรมานะโรจน1 รสชงพร โกมลเสวน2

1, 2 คณะนเทศศาสตร มหาวทยาลยกรงเทพ ถนนพระราม 4 เขตคลองเตย กรงเทพมหานคร 10110

โทรศพท : 081 9204346 , 02 03503608

E-mail: ll_djnuna_ll@hotmail.com , rosechongpon.k@bu.ac.th

บทคดยอ การวจยนเปนงานวจยเชงคณภาพและวจยเชงปรมาณ

เพอศกษารปแบบและกระบวนการสอสารเพอสบทอดประเพณ

แซนโฎนตา ปจจยดานสงคม เศรษฐกจ และเทคโนโลยทมความ

สมพนธกบการสบทอดประเพณแซนโฎนตา และการรบรของ

ประชาชนทมตอประเพณแซนโฎนตา ในการวจยเชงคณภาพ ผวจยใช

การเลอกผใหขอมลหลกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) โดยเปน

กลมทมความเกยวของกบประเพณแซนโฎนตาซงม 4 กลม จำานวน

21 คน ไดแก สวนราชการ ปราชญชาวบาน ผนำาทองถน และสมาชก

ภายในครอบครวโดยการสมภาษณเชงลก ผลการวจยพบวา รปแบบ

และกระบวนการสอสารในการจดประเพณแซนโฎนตาแบงออกเปน

3 ชวง คอ (1) การสอสารชวงเตรยมงานประเพณ เปนการสอสารแบบ

เปนทางการ และไมเปนทางการ มทศทางการสอสารเปนแบบสองทาง

และแบบทางเดยว โดยใชทงวจนะภาษาและอวจนะภาษา ทศทางการ

ไหลของขาวสารแบงเปน 3 ลกษณะคอ ทศทางการไหลของสารจาก

บนลงลาง ทศทางการไหลของสารตามแนวระนาบและทศทางการ

ไหลของสารจากลางขนบน (2) การสอสารชวงการจดงานประเพณ

เปนการสอสารแบบไมเปนทางการ มทศทางการสอสารเปนแบบสอง

ทางและแบบทางเดยว โดยใชทงวจนะภาษาและอวจนะภาษา ทศทาง

การไหลของขาวสารแบงเปน 2 ลกษณะคอ ทศทางการไหลของสาร

จากบนลงลางและทศทางการไหลของสารตามแนวระนาบ (3) การ

สอสารชวงหลงการจดงานประเพณ เปนการสอสารแบบเปนทางการ

มทศทางการสอสารเปนแบบสองทาง โดยใชทง วจนะภาษาและ

อวจนะภาษา มทศทางการไหลของขาวสารจากลางขนบน สวนการ

ศกษาปจจยดานสงคม เศรษฐกจ และเทคโนโลย ทมความสมพนธ

กบประเพณแซนโฎนตา พบวา แมวาจะมการเปลยนแปลงใดๆ เกด

ขน แตประชาชนชาวไทยเชอสายเขมรสรนทรกยงคงปฏบตประเพณ

แซนโฎนตาเปนประจำาทกป สำาหรบการวจยเชงปรมาณ ผวจยใช

การสมกลมตวอยางแบบบงเอญ โดยใชแบบสอบถามเกยวกบการ

รบรของประชาชนทมตอประเพณ แซนโฎนตา ซงกลมตวอยางคอ

ประชาชนทเขารวมงานประเพณบรเวณอนสาวรยพระยาสรนทรภกด

ศรณรงคจางวาง จำานวน 200 คน จากนนจงนำาขอมลมาประมวลและ

วเคราะหผลโดยใชสถตพรรณนาเพออภปรายผลตามวตถประสงคท

ตงไว ผลการวจยพบวา ประชาชนทเขารวมงานประเพณแซนโฎนตา

มทศนคตดงตอไปน ประเพณ แซนโฎนตาแสดงใหเหนถงการเคารพ

ตอผมพระคณทลวงลบไปแลว การแสดงออกถงความกตญญกตเวท

ความสามคคกลมเกลยวกนในสงคม นอกจากนยงแสดงใหเหนถง

ลกษณะโครงสรางทางสงคมของชาวไทยเชอสายเขมรทนบถอญาต

ทางมารดา เปนธรรมเนยมปฏบตโดยถอสตรเปนใหญ การปลกฝง

การใหและความเมตตาเออเฟอเผอแผ สรางความสมพนธอนดของ

สมาชกในครอบครว อกทงเปนการสงเสรมการทองเทยวของจงหวด

และเปนการสบทอดความเชอเรองผบรรพบรษ ตลอดจนทำาใหญาต

พนองไดพบปะกน

คำาสำาคญ: ประเพณแซนโฎนตา ชาวไทยเชอสายเขมร

Abstract The research was aimed the studying of the

pattern and process of communication for inheriting San-

Don-Ta Tradition and the relevant factor namely; social, economic,

and technology that is related to the inheriting and people’s

attitude of San-Don-Ta Tradition. For qualitative research was

used the purposive sampling from the group of village. Target

group was divided by four categories from 21 people that were

consisted of bureaucrat, rural Wiseman, community leaders and

member of family. The tool of this research was used by in-depth

interview. The result of the research is found that the pattern and

process of communication for inheriting San Don Ta Tradition

is divided into 3 phases; 1.The pre-phase of tradition fairs that

is both formal and informal. There is two-way communication

which is using with verbal and non-verbal languages. The flow

of communication is divided into 3 kinds: up-down, horizontal,

and bottom-up. 2. The transmission-phase of traditional fairs

that is both formal and informal. There is two-way communication

which is using with verbal and non-verbal languages. The flow of

communication is divided into 2 kinds: up-down, and horizontal.

3. The post-phase of traditional fairs that is both formal and

informal. There is two-way communication which is using with

verbal and non-verbal languages. The flow of communication

is only one kind: bottom-up. All factors that is relationship with

San-Don-Ta Traditional, it is found that the Khmer Surin has not

been change their mind with the factor of economic, social and

technology. They were organized the traditional in every year.

The quantitative research was used the accidental sampling to

ask about the reception of people with San-Don-Ta tradition.

This sampling was collected during the people who were joined

the San-Don-Ta Tradition Fairs at Surin province. There were

224

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

200 sampling that joined the traditional fairs. The processing

and analysis of data was use by descriptive research method.

The result of the research is found that the people’s reception

with the San-Don-Ta Tradition was showed many reasons

namely; the ancestor, grateful, unity. Furthermore, it was showed

the structure of Thai Khmer people, generosity, and strong

relationship among family member as well as promotes the

provincial tourist attraction.

Keywords: San-Don-Ta Tradition, Thai Khmer people

1.บทนำา ปจจบนสงคมไทยตกอยในภาวะกระแสทนนยม พาณชย

นยม และวตถนยม คนไทยจงขาดความภาคภมใจในความเปนไทย

ขาดความรกและความผกพนกบทองถน การยอมรบในภมปญญาไทย

ภมปญญาทองถนอนเปนรากเหงาไทยแตเดมลดนอย คนไทยหนไป

รบวฒนธรรมตะวนตกทไหลบาเขามาผานสอตางๆ โดยปราศจากการ

เลอกสรรกลนกรอง จนเกดการซมซบดดแปลง ละทงวฒนธรรมเดมรบ

เอาวฒนธรรมอนมาเปนของตน [1] ซงหากพจารณาถงสาเหตของการ

เปลยนแปลงทางวฒนธรรมอาจเกดจากการประดษฐคดคน (Inven-

tion) รวมถงการสรางเทคโนโลยใหมๆ และการคดสรางธรรมเนยม

ประเพณหรอระบบความเชอใหมๆ (Social Invention) เพอปรงแตง

วฒนธรรมสงคมของตนใหเจรญงอกงามขน เมอไดมการยอมรบ

และนำาไปใชกนแพรหลายในสงคมแลว ยอมถอไดวามแบบแผนการ

ดำาเนนชวตอยางใหมเกดขนและถาแบบแผนนนมความคงทนอย

นานมากกวาหนงชวอายคนขนไปกนบวาไดมการเปลยนแปลงทาง

วฒนธรรมเกดขนแลวอยางแทจรง [2] ; [3] ประเพณแซนโฎนตา

เปนประเพณหนงทมความสำาคญทปฏบตสบทอดกนมาชานานของ

ชาวไทยเชอสายเขมร ประเพณแซนโฎนตา หรอภาษาไทยเรยกวา

“ประเพณสารทเขมร” เปนประเพณเซนไหวผบรรพบรษและอทศสวน

กศลใหกบบรรดาผทลวงลบไปแลวโดยไมเจาะจงวาเปนใครอกดวย

“แซน” มาจากภาษาเขมร แปลวา การเซน การเซนไหว การบวงสรวง

“โฎนตา” แปลวา การทำาบญใหปยา ตายาย หรอบรรพบรษทลวงลบ

ไปแลว โดยจะประกอบพธกรรมตงแตวนขน 14 คำำำา เดอน 10 เรยกวา

“สารทเลก” (เบนตจ) จนถง วนแรม 15 คำำำำา เดอน 10 เรยกวา “สารท

ใหญ” (เบนทม) ของทกป ซงเมอถงวนนน ลกหลาน และญาตพนอง

ทไปประกอบอาชพหรอตงถนฐานอยทอนจะตองเดนทางกลบมารวม

ญาต เพอทำาพธแซนโฎนตาเปนประจำาทกป [4] ; [5]

แมปจจบนประเพณแซนโฎนตายงคงดำารงอย แตการ

ดำารงอยนนมไดเกดจากประชาชนในทองถนอยางแทจรง กลาวคอ

การดำารงอยของประเพณแซนโฎนตาเกดจากหนวยงานราชการ

และเอกชนภายในทองถน ซงมงดำาเนนตามนโยบายของรฐบาล

ตลอดจน แผนยทธศาสตรการพฒนาของกระทรวงวฒนธรรมทมง

สงเสรม สนบสนนการพฒนาการอนรกษฟนฟ ศลปวฒนธรรม

ประเพณและภมปญญาทองถน จนกลายเปนกรอบใหหนวยงานตางๆ

ดำาเนนตามนโยบายโดยอาจมไดคำานงถงคณคาซงเปนแกนแทของ

ประเพณทมมาอยางชานาน ผลทตามมากคอมการอนรกษและฟนฟ

วฒนธรรมประเพณขนมา แตมรดกวฒนธรรมทงหลายทมมาแตเดม

นนถกเปลยนแปลงปรบปรงไปจากเดมอยางมากมาย ทำาใหความ

หมายในสงเหลานนผดเพยนไปจากของเดม ซงไมสมพนธกบความ

เชอหรอบรบทของทองถน

นอกจากน จำานวนของผทยงคงปฏบตสบทอดประเพณ

แซนโฎนตากมปรมาณลดลง ซงยงคงเปนกลมของผอาวโส ปราชญ

ชาวบาน และคนรนเกาภายในทองถน บางกไดลมหายตายจากไป

สวนลกหลานทยงมชวตอย ตางกเขามาประกอบอาชพในเมองหลวง

บางกยายถนไปจากบานเกดของตน จงทำาใหการสบทอดประเพณ

หยดชะงก สวนทยงคงอยกไดรบการปรบปรงเปลยนแปลงใหมขนตอน

ในการดำาเนนการทสนลง กลาวคอ จากทเคยใชเวลาในการประกอบ

พธประมาณ 15-17 วนกเหลอเพยง 1 วนคอ “วนสารทใหญ” (เบนทม)

ซงขามพธทสำาคญ คอ การเซนไหวในวนสารทเลก (เบนตจ) และพธ

กนสงฆหรอการทำาบญเลยงพระซงใชเวลาถง 14 วน นอกจากนยงม

พธทสำาคญหลงจากประกอบพธแซนโฎนตาแลว คอ พธกระเฌอโฎน

ตา และพธบายเบนหรอบายบดตะโบร อกดวย หากคนในทองถนยง

เพกเฉยหรอไมสนใจ ประเพณอนดงามนกอาจสญสนไปพรอมกบ

บรรพบรษ

ดงนน ในการสบทอดประเพณแซนโฎนตาจงตองอาศย

“การสอสาร” ซงเปนเครองมอสำาคญในการรณรงคใหประชาชนในทอง

ถนเกดความภาคภมใจในวฒนธรรม ประเพณและมการเชอมโยงกน

เปนเครอขายภายในทองถน กอใหเกดความปรองดอง เปนอนหนง

อนเดยวกน [6]

เมอพจารณาถงการสอสารทจะกอใหเกดประสทธผลได

นนจะตองประกอบไปดวย ผสงสาร สาร สอหรอชองทางการสอสาร

และผรบสาร ซงเปนองคประกอบทมความจำาเปนและจะขาดเสยมได

ในกระบวนการสอสาร หากองคประกอบใดองคประกอบหนงขาดไปก

จะทำาใหการสอสารไมสามารถเกดขน [7] หากหนวยงานทรบผดชอบ

ในดานการสบทอดประเพณแซนโฎนตา ตลอดจนผทมสวนเกยวของ

มความรความเขาใจอยางถกตองในกระบวนการการสอสาร ยอมทำาให

การสอสารเพอการสบทอดประเพณแซนโฎนตาเกดประสทธผล

อยางไรกตาม เพอทำาใหการสอสารมประสทธภาพ

นอกจากจะตองมความรความเขาใจเรององคประกอบดานการสอสาร

แลว จะตองพจารณาถงปจจยตางๆ ทเกยวของดวยทงปจจยดาน

สงคม เศรษฐกจ การเมอง และเทคโนโลยควบคไปดวย เพอแสวงหา

ชองทางในการสอสารใหสอดคลองกบกลมเปาหมาย

2.วตถประสงค 2.1 เพอศกษารปแบบและกระบวนการสอสารเพอสบทอด

ประเพณแซนโฎนตา

2.2 เพอศกษาปจจยดานสงคม เศรษฐกจ และเทคโนโลย

ทมความสมพนธการสบทอดประเพณแซนโฎนตา

2.3 เพอศกษาการรบรของประชาชนทมตอประเพณ

แซนโฎนตา

225

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

3.แนวคด ทฤษฎ กรอบแนวคดการวจยและผลงานวจยทเกยวของ แนวคดเรองการสอสาร, สญลกษณนยม, แนวคดอตลกษณ

4.วธดำาเนนงาน 4.1 การวจยเชงคณภาพ ผวจยไดดำาเนนการสมภาษณ

เชงลก โดยเลอกผใหขอมลหลกแบบเจาะจง (Purposive Sampling)

[16] ซงเปนกลมทมบทบาทในการปฏบตและสบทอดประเพณ

แซนโฎนตาของจงหวดสรนทรจำานวน 4 กลม คอ สวนราชการ ไดแก

องคการบรหารสวนจงหวดสรนทร และสำานกงานวฒนธรรมจงหวด

สรนทร ปราชญชาวบาน ผนำาทองถน และสมาชกภายในครอบครว

ในการเกบรวบรวมขอมลผวจยเปนผสมภาษณ ผจดบนทก

สาระสำาคญของการสมภาษณ และบนทกเสยงของผใหการสมภาษณ

ผวจยไดวเคราะหขอมลไปพรอมๆ กบการเกบรวบรวมขอมลตามหลก

การของการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยใชระยะเวลา

เกบขอมลตงแตวนท 16 กนยายน 2552 ถงวนท 27 ตลาคม 2552

และทำาการตรวจสอบขอมลทไดจากการเกบรวบรวม โดยใชการตรวจ

สอบความนาเชอถอไดของขอมลแบบสามเสา (Triangulation) และใช

การวเคราะหขอมลทไดโดยการจำาแนกประเภทขอมล (Typological

Analysis) แลวพจารณาความสมพนธของขอมลชนดตางๆ ทแบงไว

โดยองจากวตถประสงคและประเดนหรอแนวคำาถามการวจยทกำาหนด

ไวเบองตน

4.2 การวจยเชงปรมาณ ผวจยใชการสมกลมตวอยาง

แบบบงเอญ (Accidental Sampling) [16] โดยใชแบบสอบถามเกยว

กบการรบรของประชาชนทมตอประเพณแซนโฎนตา ซงกลมตวอยาง

คอ ประชาชนทเขารวมงานประเพณแซนโฎนตา วนท 16 กนยายน

2552 ตงแตเวลา 12.00 น. – 17.00 น. บรเวณอนสาวรยพระยาสรน

ทรภกดศรณรงคจางวาง จำานวน 200 คน

5.ผลการศกษา ผวจยไดแบงประเดนในการศกษา คอ ความรเกยวกบ

ประเพณแซนโฎนตา รปแบบและกระบวนการสอสารในการจดประ

เพณแซนโฎนตา และปจจยดานสงคม เศรษฐกจ และเทคโนโลยทม

ความสมพนธกบการสบทอดประเพณแซนโฎนตา และการรบรของ

ประชาชนนทมตอประเพณแซนโฎนตา

5.1 ความรเกยวกบประเพณแซนโฎนตา ตำานานของ

ประเพณแซนโฎนตานนบางกมผทร บางกไมร ซงผทรไดเลาวาประ

เพณแซนโฎนตานนเกดขนจากพระเจาพมพสารทำาบญ แตมไดสงผล

บญใหเปรตและสมภเวส ซงสอดคลองกบการศกษาของสรชย รตน

พนาวงษ [8] ดานความหมายและวตถประสงคของประเพณนน ม

ความหลากหลายแตกตางกนไปหากพจารณาในมมมองขององคการ

บรหารสวนจงหวด กอาจจะมงดำาเนนตามนโยบายของรฐบาล หรอ

แผนยทธศาสตรการพฒนาของกระทรวงวฒนธรรมทมงสงเสรม

สนบสนนการพฒนาการอนรกษฟนฟ ศลปวฒนธรรม ประเพณและ

ภมปญญาทองถน อกทงยงมงสงเสรมการทองเทยวของจงหวดเพอ

สรางรายไดใหทองถน

ในขณะเดยวกน หากพจารณาในมมมองของประชาชน จะ

เหนไดวาทกคนมความตงใจและยดมนกบประเพณโดยมจดประสงค

หลกเดยวกนคอ การไดแสดงออกถงความกตญญกตเวทแกบรรพบรษ

แมวาการปฏบตประเพณแซนโฎนตาจะยงคงอย แตจากสภาพสงคมท

เปลยนแปลงไปทำาใหประเพณแซนโฎนตาในปจจบนมความแตกตาง

จากอดต อาท เรองของเซนไหว ในอดตมการใชสรา สาโทซงชาวไทย

เชอสายเขมรสรนทรเปนผทำาเอง แตปจจบนกระทรวงสาธารณสขและ

สำานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ไดคำานง

ถงสขภาพของประชาชนมากขนจงออกมารณรงคใหใชนำำำำำำำำำำามะพราว

นำำำำำำำำำำาหวาน หรอนำำำำำำำำำำาเปลา แทนการใชสรา แมวาจะเปนการขดตอความ

เชอเดมของประเพณ แตประชาชนบางสวนกสามารถยอมรบการ

เปลยนแปลงได ในขณะทบางสวนกยงคงปฏบตตามความเชอเดม

ของประเพณ

นอกจากนปจจบนประเพณแซนโฎนตายงไดรบการ

สนบสนนและสงเสรมจากองคการบรหารสวนจงหวดสรนทร และ

สำานกงานวฒนธรรมจงหวดสรนทร ซงในอดตนนประชาชนจะกระทำา

กนตามกำาลงทรพยของตน มไดมหนวยงานใดใหการสนบสนน ดาน

การคมนาคมกถอเปนสงทเปลยนแปลงอยางเหนไดชด เนองจาก

ปจจบนมรถยนตเปนพาหนะทำาใหเกดความสะดวก รวดเรวขนในการ

เดนทาง ซงในอดตใชการเดนเทาหรอนงเกวยน

ในอดต ประเพณแซนโฎนตานนมขนตอนในการปฏบต

คอนขางมากตงแตการเซนไหวผในวนสารทเลก (ขน 14 คำำำา

เดอน 10) และระหวางเวลาจากชวงสารทเลกจนกระทงสารทใหญ (แรม

15 คำำำา เดอน 10) จะมพธกนซงหรอพธทำาบญเลยงพระ จนกระทงเมอ

ถงวนสารทใหญกจะมการทำาบญบชาบรรพบรษอกครง ตอจากนนจะม

การนำากระเชอโฏนตาหรอกระจอโฎนตาไปทวด มพธของการบายเบน

หรอบายเบดตะโบร และเทกระเชอโฎนตาในขนตอนสดทาย [9] ; [8]

แตปจจบนสภาพสงคมทเปลยนแปลงไปทำาใหประชาชนบางทองทตด

ขนตอนบางอยางของประเพณออกไป อาท การไมนำากระเชอโฎนตา

ไปทวด การตดขนตอนของการเทกระเชอโฎนตาออก การไปเซนไหว

ตามครวเรอนทอยในละแวกเดยวกนมจำานวนนอยลง

แมวาการคงไวซงบรบทเดมของประเพณจะเปนสงทม

ความสำาคญ แตจากยคสมยทเปลยนแปลงไป ทำาใหชาวไทยเชอสาย

เขมรสรนทรมองวาบางสงบางอยางในประเพณควรมการปรบเปลยน

ใหสอดคลองกบสภาพสงคมปจจบน อาท การเปลยนจากการใชสรามา

ใชนำำำำำำำำำำามะพราว บคคลเปลยนพฤตกรรมในการปฏบตประเพณ ตลอด

จนมการงบประมาณสนบสนนในการจดประเพณ และจดหาผรเขา

มาปลกฝงความรเกยวกบประเพณแซนโฎนตาใหกบเยาวชนและลก

หลานภายในทองถน การเปลยนแปลงสงตางๆ เหลานลวนแลวแตเปน

สงทจะชวยธำารงไวซงประเพณอนดงาม ซงสอดคลองกบคณลกษณะ

ของวฒนธรรมประเพณจากมมมองทางการสอสารคอ วฒนธรรมเปน

สงทเปลยนแปลงได แมวาแกนหลกของวฒนธรรมประเพณจะตอตาน

การเปลยนแปลง แตปจจบนวฒนธรรมประเพณตองเผชญกบความคด

ของบคคลในสงคม และคานยมสมยใหม ทำาใหวฒนธรรมประเพณตอง

มการปรบเปลยนใหสอดคลอง เหมาะสมกบบคคลในสงคม [6] ; [10]

226

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

5.2 รปแบบและกระบวนการสอสารเพอสบทอดประเพณ

แซนโฎนตา

1) รปแบบและกระบวนการสอสารในชวงเตรยมงาน

ประเพณแซนโฎนตา การจดประเพณแซนโฎนตาเปนการดำาเนนการ

ขององคการบรหารสวนจงหวดและสำานกงานวฒนธรรมจงหวด การ

สอสารทเกดขนสวนใหญจงออกมาในรปแบบการสอสารแบบเปน

ทางการ (Formal Communication) เพราะเปนการพดคยในทประชม

และมการทำาหนงสอราชการในการแจงขอมลขาวสารและขอความรวม

มอจากหนวยงานและชมชนตางๆ สอดคลองกบแนวคดของพชน เชย

จรรยา และคณะ [9] คอ ชองทางการสอสารแบบเปนทางการ เปนการ

สอสารทมระเบยบแบบแผนคำานงถงบทบาทหนาทและตำาแหนงของ

ผสงสารและผรบสารเปนสำาคญ การสอสารในลกษณะนอาจเปนลาย

ลกษณอกษร เชน ประกาศแจงนโยบาย คำาสงปฏบตงาน หรออาจ

เปนการสอสารทไมใชลายลกษณอกษรแตอาศยการพดจา เชน การ

สงงานโดยตรง สารทใชมทงวจนะภาษา (Verbal Message) และ

อวจนะภาษา (Non-verbal Message) เพราะมการพดคยในการ

ประชมและมการแสดงออกทางสหนาเมอมความคดเหนทเหนดวย

หรอไมเหนดวย สอดคลองกบการศกษาวจยเรองกระบวนการสอสาร

เพอการธำารงรกษางานประเพณรบบว ของอำาเภอบางพล จงหวด

สมทรปราการของศรดา พงษภมร [12] พบวา ในการถายทอดวธ

การตกแตงเรอเพอเขาประกวดใชการปฏบตจรงเปนเครองมอในการ

ถายทอด ผถายทอดจะทำาการสอสารโดยใชทงวจนะภาษาและอวจนะ

ภาษาในการถายทอด ซงทำาใหผรบการถายทอดสามารถเขาใจไดงาย

ขน เพราะเหนไดจรง ไดปฏบต รวมทงมการอธบายใหเขาใจ

อยางไรกตาม การสอสารในการจดประเพณแซนโฎนตา

ยงมทศทางการสอสารแบบทางเดยว (One-way Communication)

ในลกษณะของการประชาสมพนธประเพณแซนโฎนตา ผานทาง

วทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และปายประชาสมพนธ ซงมไดให

ความสนใจกบปฏกรยาสะทอนกลบ เพยงแตเปนการสรางการรบร

และเชญชวนประชาชนใหเขารวมประเพณสอดคลองกบแนวคดของ

ปรมะ สตะเวทน [13] ทวาการสอสารแบบทางเดยวคอการสอสารท

ผสงสารถายทอดขาวสารไปยงผรบสารแตเพยงฝายเดยว ทำาให

ปรมาณขอมลสะทอนกลบ (Feedback) มนอยหรอไมมเลย หรอม

ฉะนนผใหการสอสารกไมสนใจกบปฏกรยาสะทอนกลบนน ทศทาง

การไหลของสารทใชแบงเปน 3 ลกษณะคอ การสอสารจากบน

ลงลาง (Top-down Communication) ซงจะเกดระหวางผนำาแจง

เรองราวตางๆแกสมาชก การสอสารจากลางขนบน (Bottom-up

Communication) จะเกดระหวางผนำาไดรบทราบความตองการของ

สมาชกจากการเขารวมประชม และการสอสารตามแนวราบ (Horizon-

tal Communication) ซงจะเกดระหวางสมาชกแสดงความคดเหนใน

หมสมาชกดวยกน นอกจากน ลกษณะการสอสารแบบไมเปนทางการ

(Informal Communication) กถกนำามาใชในการสอสารชวงการเตรยม

งานประเพณของกลมประชาชนในทองถน ซงมการพดคยเกยวกบ

ประเพณทจะเกดขนและชกชวนกนไปรวมงานสอดคลองกบการศกษา

ของพวงชมพ ไชยอาลา [14] พบวา การสอสารทไมเปนทางการทำาให

สมาชกสามารถสอสารในขณะทมการถายทอดความรของประเพณ

บญบงไฟในคมบานไดงาย เพราะเปนการสอสารพนฐานทมนษยใช

อยจนเปนความเคยชนและใชในชวตประจำาวน

2) รปแบบและกระบวนการสอสารในชวงการจดงานประเพณ

จากการศกษารปแบบและกระบวนการสอสารในชวงการจดประเพณ

แซนโฎนตา พบวา การสอสารในชวงการจดงานประเพณแซนโฎนตา

มการสอสารทงแบบสองทาง(Two-way Communication) และการ

สอสารทางเดยว (One-way Communication) เชน การทำาพธบชา

บรรพบรษของปราชญชาวบานบรเวณอนสาวรยพระยาสรนทรภกด

ศรณรงคจางวาง ในชวงนการสอสารอยางไมเปนทางการ (Informal

Communication) จะปรากฏใหเหนอยางชดเจน นอกจากน สารทใช

ในการสอสารชวงจดงานประเพณแซนโฎนตามทงวจนะภาษา (Verbal

Message) และอวจนะภาษา (Non-verbal Message) สอดคลอง

กบการศกษาของธารน ธาดาดสตา [15] เรองกระบวนการสอสาร

ผานคตบะฮวนศกรของชาวไทยมสลม พบวา กลยทธในการบรรยาย

คตบะฮวนศกรมเนอหาในการบรรยาย ซงเปนแบบวจนะภาษาและ

ยงมอวจนะภาษาเปนตวประกอบดวย

อนง หากจะใหการสอสารเกดประสทธภาพยงขน และม

ความเขาใจทตรงกนระหวางผสงสารและผรบสาร จำาเปนทจะตองใช

การสอสารทงแบบวจนะภาษา (Verbal Message) และอวจนะภาษา

(Non-verbal Message) [11] ในชวงการจดประเพณแซนโฎนตาม

ทศทางการไหลของขาวสารสองลกษณะคอ ทศทางการไหลของสาร

จากบนลงลาง (Top-down Communication) และทศทางการไหลของ

สารในระดบเดยวกน (Horizontal Communication) ซงทศทางการไหล

ของสารทงสองลกษณะไดสงผลตอการจดงานประเพณแซนโฎนตา

กลาวคอ หากเปนการสอสารจากบนลงลางจะออกมาในรปแบบแผน

การจดงานประเพณแซนโฎนตาทถกกำาหนดจากองคการบรหาร

สวนจงหวดสรนทรสงมายงผรวมจดงาน แตถาเปนการไหลของสาร

ในระดบเดยวกน จะเปนการตดตอสอสารระหวางผอยในระดบหรอ

ตำาแหนงเดยวกน สอดคลองกบการศกษาศรดา พงษภมร [12] พบวา

การสอสารในการเตรยมการจดงานประเพณรบบว มทศทางการไหล

ของขาวสาร 2 ลกษณะคอ การสอสารจากบนลงลาง และการสอสาร

ในระดบเดยวกน กลาวคอ การสอสารเพอจะเตรยมการจดงาน จะ

เรมจากผนำาแจงสมาชกทราบถงวนทจะจด ซงสวนใหญตรงกบวนเขา

พรรษา การสอสารลกษณะนเปนการสอสารจากบนลงลาง (Top-down

Communication) เพราะสมาชกในชมชนไมมสทธคดคาน เนองจาก

ไดมการกำาหนดไวแลว ซงถงแมสมาชกในชมชนจะไมไดมสวนรวม

ในการแสดงความคดเหนในจดน แตกไมมใครคดคาน เมอทราบวนจด

งานประเพณทแนนอนแลว การสอสารในระดบเดยวกน (Horizontal

Communication) จะเรมเกดขน กลาวคอจะมการบอกตอกนไป และ

ชกชวนใหมาเทยวงาน

3) รปแบบและกระบวนการสอสารชวงหลงจดงานประเพณ

เมอเสรจสนจากการจดประเพณแซนโฎนตาแลวจะมการประชม

รวมกนเพอสรปและประเมนผลการจดงาน ระหวางองคการบรหาร

สวนจงหวดสรนทร สำานกงานวฒนธรรมจงหวดสรนทร ปราชญ

ชาวบาน และผนำาทองถน ซงเปนการสอสารแบบเปนทางการ (Formal

Communication) ทศทางการสอสารเปนแบบสองทาง (Two-way

Communication) เพราะสมาชกไดมการแสดงและแลกเปลยนความ

คดเหนกนโดยใชทงวจนะภาษาและอวจนะภาษา และสลบบทบาท

กนเปนทงผรบสารและผสงสาร อาท ปราชญชาวบานแสดงความคด

227

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

เหนเกยวกบเครองเซนไหววาควรใชนำำำำำำำำำำามะพราวแทนสรา ซงในกรณน

ผสงสารคอ ปราชญชาวบาน ผรบสารคอ องคการบรหารสวนจงหวด

สำานกงานวฒนธรรมจงหวด และผนำาทองถน จากนนจงนำาความคด

เหนดงกลาวมาหาขอสรปรวมกนวาควรปรบเปลยนหรอยงคงเดม

โดยใชหลกเหตและผล ซงสอดคลองกบการศกษาของพวงชมพ ไชย

อาลา [14] พบวา การสอสารสองทาง (Two way Communication)

ระหวางผนำากบสมาชกและระหวางสมาชกกบสมาชก ซงกอใหเกด

ความเขาใจขณะททำาการสอสารกน อกทงมผลตอการเกดทางเลอกท

มากมายเพอเปนขอมลในการตดสนใจ สวน ทศทางการไหลของสาร

เปนการสอสารจากลางขนบน (Bottom-up Communication) เกดจาก

การประชมเพอสรป และประเมนผลการจดงานประเพณแซนโฎนตา

โดยผใหขอมลหลกแตละกลมจะมการประชมกนภายในกลม จากนน

จงนำาขอสรปของกลมนำาไปอภปรายในการประชมทองคการบรหาร

สวนจงหวดจดขนอกครง เพอสรปภาพรวมของงาน และนำาไปพฒนา

และปรบปรงการจดงานในปตอไป

5.3 ปจจยทมความสมพนธกบการสบทอดประเพณ

แซนโฎนตา พบวา พฤตกรรมของคนทมงเนนความสนกสนาน

จนมไดคำานงถงคณคาของประเพณ เชน การดมสราจนเกดความ

วนวาย นอกจากนภาวะเศรษฐกจกมผลตอเครองเซนไหวทนำามา

บชาบรรพบรษ และยงเปนปจจยสำาคญทมผลตอปรมาณของการ

กลบสภมลำาเนาของประชาชน ในขณะทเทคโนโลยททนสมยกลบ

ทำาใหประเพณแซนโฎนตาเปลยนแปลงไปในทางทดขน เชน การม

รถยนตในการบรรทกเครองเซนไหว ทำาใหประหยดเวลา และสะดวก

รวดเรวในการเดนทาง การใชเครองมอสมยใหมในการทำาขนมเพอ

ไดปรมาณขนมทมากขน และการใชกลองบนทกภาพในการเกบ

ภาพการประกอบพธแซนโฎนตาเพอเปนประโยชนในการนำาไปใช

ประชาสมพนธและเผยแพร

5.4 การรบรของประชาชนทมตอประเพณแซนโฎนตา

พบวา ประชาชนมการรบรตอประเพณแซนโฎนตา ไดแก ประเพณ

แซนโฎนตาแสดงใหเหนถงการเคารพตอผมพระคณทลวงลบไปแลว

การแสดงออกถงความกตญญกตเวท ความสามคคกลมเกลยวกนใน

สงคม นอกจากนยงแสดงใหเหนถงลกษณะโครงสรางทางสงคมของ

ชาวไทยเชอสายเขมร การปลกฝงการใหและความเมตตาเออเฟอเผอ

แผ สรางความสมพนธอนดของสมาชกในครอบครว อกทงเปนการ

สงเสรมการทองเทยวของจงหวด และเปนการสบทอดความเชอเรอง

ผบรรพบรษ ตลอดจนทำาใหญาตพนองไดพบปะกน สอดคลองกบ

การศกษาของสรชย รตนพนาวงษ [8] เกยวกบคณคาของประเพณ

แซนโฎนตา อยางไรกตาม ประชาชนบางกลมกลบมองวาประเพณ

แซนโฎนตาเปนสงแปลก นาสนใจ เปนความสนกสนานบนเทง และ

เปนเรองไสยศาสตรงมงาย แมวาประชาชนจะมการรบรตอประเพณ

แซนโฎนตาทแตกตางกน แตสงททกคนมความเหนทสอดคลองและ

เปนไปในแนวทางเดยวกนคอ ควรอนรกษประเพณแซนโฎนตาไวโดย

คงรปแบบเดม และประชาชนบางกลมมความเหนวาควรปรบเปลยน

ใหทนสมย แตไมมผใดระบวาควรยกเลกประเพณน

ขอจำากดของการวจย 1. การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษารปแบบและ

กระบวนการสอสาร และปจจยดานสงคม เศรษฐกจ และเทคโนโลยทม

ความสมพนธกบการสบทอดประเพณแซนโฎนตาเทานน จงอาจทำาให

การขยายผลของการวจย จำากดอยเพยงเรองทสอดคลองกบงานวจย

ชนน

2. งานวจยชนนมงศกษาเฉพาะผทมสวนเกยวของ

ในประเพณแซนโฎนตา ไดแก สวนราชการ ปราชญชาวบาน ผนำา

ทองถน และสมาชกภายในครอบครวเทานน ไมไดหมายรวมถง

ประชาชนในจงหวดสรนทรทงหมด การขยายผลจงอาจครอบคลม

เพยงกลมทปฏบตประเพณนเทานน

ขอเสนอแนะเพอการวจย 1. ในการศกษาครงตอไปควรใชวธการสงเกต และการ

ฝงตวในชมชน (Symbolic Interaction) เพอใหไดขอมลโดยละเอยด

และครอบคลมเนอหาทเกยวกบการดำาเนนกจกรรมและขนตอนของ

ประเพณแซนโฎนตา

2. การวจยครงนมผใหขอมลหลก 4 กลม ทำาใหการ

ศกษาเปนไปในแนวกวางไมเจาะลกลงไปกลมใดกลมหนง ดงนนจง

ควรศกษารปแบบและกระบวนการสอสารของกลมใดกลมหนง เพอ

ใหไดขอมลเชงลกและนำาขอมลดงกลาวไปพฒนาการสอสารระหวาง

กลมใหเกดประสทธภาพไดอกดวย

3. ควรศกษาปจจยอนๆ ทมผลตอการสบทอดประเพณ

แซนโฎนตา เชน ปจจยดานการเมอง ปจจยดานสภาพแวดลอมภายใน

ทองถน และปจจยดานสอตางๆ เพอแสวงหาชองทางในการสอสารให

สอดคลองกบกลมเปาหมาย

6.กตตกรรมประกาศ ผวจยขอขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.รสชงพร

โกมลเสวน ททานไดสละเวลาในการอาน การใหคำาชแนะปรกษา ตลอด

จนการตรวจสอบแกไขขอบกพรองตางๆเพมเตม เพอทำารายงานการ

วจยฉบบนถกตองและเสรจสมบรณยงขน และขอขอบพระคณผชวย

ศาสตราจารย ดร.ธรพล ภรต อาจารยทปรกษารวมทใหคำาแนะนำา

ทดเสมอมา รวมทง รองศาสตราจารย ดร.บญเลศ ศภดลก และรอง

ศาสตราจารย ดร.พระ จระโสภณ คณะกรรมการวทยานพนธ ผให

แนวทางและขอคดเหนตางๆ อนเปนประโยชนตอการดำาเนนการวจย

ผวจยจงกราบขอบพระคณเปนอยางสงมา ณ ทน

228

การประชมวชาการ มหาวทยาลยขอนแกน ประจำาป 2554“การพฒนาอนาคตชนบทไทย : ฐานรากทมนคงเพอการพฒนาประเทศอยางยงยน” 27-29 มกราคม 2554

7.เอกสารอางอง[1] สำานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. “ศลปวฒนธรรม

การเรยนรและการเรยนรศลปวฒนธรรม”, รายงานการประชม

ทางวชาการ เรองศลปวฒนธรรมการเรยนรและการเรยนรศลป

วฒนธรรม, กรงเทพมหานคร : กลมงานศลปะและวฒนธรรม,

หนา 12-16, 2545.

[2] สนท สมครการ. “การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมกบการ

พฒนาการทางสงคม”, พมพครงท 2, กรงเทพมหานคร :

ไตรกราฟฟค, 2542.

[3] ณรงค เสงประชา. “พนฐานวฒนธรรมไทย”, กรงเทพมหานคร :

โอเดยนสโตร, 2532.

[4] อ ดม เชยก ว งศ . “ประ เพณพ ธ ก ร รมท อ งถ น ไทย ” ,

กรงเทพมหานคร : สขภาพใจ, 2545.

[5] องคการบรหารสวนจงหวดสรนทร (Copyright 2008). “ประเพณ

แซนโฎนตา”, www.surinpao.org, กมภาพนธ 22, 2552.

[6] จฑาพรรธ ผดงชวต. “วฒนธรรม การสอสาร และอตลกษณ”,

พมพครงท 2, กรงเทพมหานคร : แอคทฟ พรนท, 2551.

[7] มหาวทยาลยสโขทยธรรมธราช. “ประมวลสาระชดวชาปรชญา

นเทศศาสตรและทฤษฎการสอสาร หนวยท 1-7”, นนทบร :

สำานกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2548.

[8] สรชย รตนพนาวงษ. “การศกษาคำาศพทภาษาเขมรสรนทร

ในประเพณแซนโฎนตา”, ภาควชาภาษาตะวนออก บณฑต

วทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, 2549.

[9] ศรพร สเมธารตน. “ประเพณแซนโฎนตา (วนสารทหรอบญเดอน

10)”, วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร, 6, (ฉบบท 1),

24-35, 2543.

[10] พวงผกา ประเสรฐศลป. พนฐานวฒนธรรมไทย. กรงเทพมหานคร

: ฝายเอกสารและตำารา สถาบนราชภฏสวนดสต, 2541.

[11] พชน เชยจรรยา เมตตา ววฒนานกล และถรนนท อนวชศร วงศ.

“แนวคดหลกนเทศศาสตร”, กรงเทพมหานคร : คณะนเทศศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2541.

[12] ศรดา พงษภมร. “กระบวนการสอสารเพอธำารงรกษางาน

ประเพณรบบว ของอำาเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ”.

วทยานพนธปรญญานเทศศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2547.

[13] ปรมะ สตะเวทน. “หลกนเทศศาสตร”, กรงเทพมหานคร :

ภาพพมพ, 2540.

[14] พวงชมพ ไชยอาลา. “การสอสารเพอสบทอดประเพณบญบงไฟ

ในชมชนชนบท”, วทยานพนธปรญญานเทศศาสตรมหาบณฑต

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2543.

[15] ธารน ธาดาดสตา. “กระบวนการสอสารผานคตบะฮวนศกร

ของชาวไทยมสลม”, วทยานพนธนเทศศาสตรมหาบณฑต คณะ

นเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547.

[16] ประทม ฤกษกลาง. “ ระเบยบวธวจยการสอสาร” (พมพครง7).

ปทมธาน : สำานกพมพมหาวทยาลยกรงเทพ, 2551.