16 , 2012 ., հոտեմբերի թԵրևան

Հետազոտությաննկարագիրը

• Նպատակը` պարզել հաշմանդամություն ունեցող երեխաների , համար ծառայությունների մատչելիությունը երեխաների

, մասնակցությունը կենսագործունեությանտարբեր ոլորտներում բացահայտել ներառմանխոչընդոտները

• Թիրախը` 0-18 . հաշմանդամություն ունեցող տ երեխաներ

• Հիմնականաղբյուրը` Փյունիկ շտեմարան

• ` Մեթոդ - - դեմ առ դեմ հարցում ըստ հարցաթերթի

• Պատասխանող` ( ), ( )ծնող ընտանիքում խնամակալ մանկատանը

• Իրականացնող` Մարքեթինգի Հայաստանյան Ասոցիացիա

• Տվյալների հավաքագրումը` - , 2011 .օգոստոս դեկտեմբեր թ • Վերլուծությունը ` , , ըստ սեռի բնակավայրի մարզի ևհաշմանդամության

Հարցազրույցների հաշվետվություն

Հարցազրույցներն ըստ մարզերի

Հարցազրույցներն ըստմանկատան

Սահմանափակումները

• Թիրախխումբ

Հիմնական ընտրանքն են վկայագրված հաշմանդամություն ունեցող երեխաները

• Հասանելիությունը

• Մեթոդաբանություն

Հաշմանդամության դասակարգումը միայն ըստ Փյունիկ շտեմարանում նշվածախտորոշման

ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐՆԿԱՐԱԳԻՐԸ

Աշխարհագրականբաշխվածությունը

145927%

166531%

219841%

Երևան Մարզային քաղաքներ Գյուղականհամայնքներ

Սեռատարիքային բաշխվածությունը

211(55%)174

(45%)

3633 (68%)

1689 (32%)

Արական

Իգական

Ընտանիք

Մանկատուն

20%

20%

16%12%

16%

17%

5%

14%

18%

18%

24%

21%

0-3 տ

4-6 տ

7-9 տ

10-12 տ

13-15 տ

16-18 տ

Մանկատուն

Ընտանիք

Հաշմանդամությանտեսակը

– , , . Ֆիզիոլոգիական հեմատոլոգիական սրտանոթային իմունոլոգիականև շնչՖ (b4) , , ունկցիաների մարսողական նյութափոխանակության և էնդոկրինային

(b5), (b6) համակարգերի միզասեռականև վերարտադրողական և մաշկային (b8) ֆունկցիաների ֆունկցիաների հետ կապված հաշմանդամություն

32%

2%

32%

4%

4%2%

24% 36%

20%

20%

7%

7%

7%3%

ՀենաշարժողականՖիզիոլոգիականՄտավորՏեսողականԼսողականԷպիլեպսիաՀամակցված

Մանկատներ

Ընտանիքներ

ԿՐԹՈՒԹՅՈՒՆ

Հ աճախելիությունը մանկապարտեզ

Երևան Մարզայինքաղաքներ

Գյուղականհամայնքներ

Ընդհանուր( )Ընտանիք

Մանկատուն

50%

43%

23%

36%

9%

44%

37%

23%

33%

14%

48%

41%

23%

35%

12%

Արական Իգական Ընդհանուր

Հաճախելիությունը դպրոց

Երևան Մարզայինքաղաքներ

Գյուղականհամայնքներ

Ընդհանուր( )Ընտանիք

Մանկատներ

13% 18%23%

18%

72%

12%

13% 10%12%

23%

75% 69% 67% 70%

5%

Ընդհանուր հանրակրթական դպրոց Հատուկ հանրակրթական դպրոց

Չի գնում դպրոց

Հաճախելիությունը դպրոց

Երևան

Արմավիր

Արագածոտն

Արարատ

Գեղարքունիք

Կոտայք

Լոռի

Շիրակ

Սյունիք

ՎայոցՁոր

Տավուշ

Ընդհանուր

13%23% 22% 23% 21% 21% 22% 18% 18%

5%

18% 18%

12%

18%

8% 10% 8%14% 10%

13% 14%

7%

2%

12%

75%

59%

70% 68% 70%64% 68% 69% 68%

89%80%

70%

Ընդհանուրհանրակրթական Հատուկհանրակրթական Չիգնումդպրոց

Հաճախելիությունը դպրոց

Ֆիզիոլոգիական

Հենաշարժողական

Տեսողական

Լսողական

Մտավոր

Համակցված

Էպիլեպսիա

Ընդհանուր

6%

26%

7%

8%

27%

20%

14%

18%

4%

6%

7%

36%

25%

17%

5%

12%

90%

69%

86%

56%

48%

63%

81%

70%

Դպրոց չիհաճախում Հատուկհանրակրթական Ընդհանուրհանրակրթական

Դպրոց չհաճախողերեխաներ

Երևան Մարզայինքաղաքներ

Գյուղականհամայնքներ

Ընդհանուր( )Ընտանիք

Մանկատներ

11%15%

22%

17%15%

23% 24%21%

72%

13%

18%

23%

18%

Արական

Իգական

Ընդհանուր

Դպրոց չհաճախելուպատճառները

Երևան Մարզայինքաղաքներ

Գյուղականհամայնքներ

Ընդհանուր( )Ընտանիք

Մանկատուն

36%46%

54%48%

99%38%

39%

29%

34%

19%

18% 19%19%

6%

5%7%

7%9%

7% 4% 6%4%

2% 5% 4%

1%

Երեխայինմերժել ենընդունել դպրոց , Տրանսպորտիխնդիր հեռավորություն

Ծնողներիկարծիքովերեխանդպրոցիկարիք չունի Դպրոցը չունիհամապատասխանպայմաններ

Առողջականխնդիրներըթույլ չենտալիս ( .) Ծնողների խն կարծիքովերեխան չիկարողսովորել դպրոցում

ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅՈՒՆ

Մանկաբույժի հսկողությունից դուրս գտնվող երեխաները

Երևան Գյուղականհամայնքներ

Մարզային քաղաքներ Ընդհանուր( )Ընտանիք

Մանկատուն

11%

23%

18% 18%

3%

13%

28%

20%21%

1%

12%

25%

19%19%

2%

Արական Իգական Ընդհանուր

Մանկաբույժի հսկողությունից դուրս գտնվելու պատճառները

Երևան Մարզայինքաղաքներ

Գյուղականհամայնքներ

Ընդհանուր

53% 52%43% 48%

19% 22%30% 26%

4%11%

23%16%

5%

13%

13%

12%

8%

16%

10%

12% Մատուցվողծառայությունների

որակըբավարար չէ

Տեղյակ չենայդ ծառայությանմասին

Համայնքում չկաայդծառայությունը

Ի վիճակի չենվճարել ծառայությանհամար

Ծնողներիկարծիքովնման ծառայությանկարիքը չկա

Մանկաբույժի ծառայություններից օգտվելու հաճախականությունը

Ամենօրյա Շաբաթական Ամսական 3-4 Տարին անգամ 1-2 Տարին անգամ Միայն անհրաժեշտության

դեպքում

82%

7%4% 5%

2%3%

21% 21% 21%

33%

Ընտանիքներ

Մանկատներ

Վերականգնողական անհատական ծրագրով

ծառայությունների ստացումը

Ֆիզիոլոգիական

Հենաշարժողական

Տեսողական

Լսողական

Մտավոր

Համակցված

Էպիլեպսիա

(

)

ԸնդհանուրԸնտանիք

Մանկատուն

16%

30%

12%

23% 22%

32%

17%

23%

82%

Տեխնիկական միջոցների ստացումը

Երևան Մարզայինքաղաքներ

Գյուղականհամայնքներ

Ընդհանուր( )Ընտանիք

Մանկատուն

28%

24% 24%25%

22%

35%

33%31%

32%34%

30%

27% 26% 27% 28%

Արական Իգական Ընդհանուր

Տեխնիկական միջոցների, ստացումը ըստ հաշմանդամության

Ֆիզիոլոգիական

Հենաշարժողական

Տեսողական

Լսողական

Մտավոր

Համակցված

Էպիլեպսիա

(

)

ԸնդհանուրԸնտանիք

8%

43%

33%

75%

9%12%

3%

27%

Վերականգնողական ծառայություններ և

տեխնիկականմիջոց չստանալուպատճառները

Այլ

Ի վիճակի չեն վճարել ծառայության համար

Համայնքում չկաայդծառայությունը

Ծնողների կարծիքով նման ծառայության կարիքը չկա

Տեղյակ չեն ծառայության մասին

8%

13%

12%

26%

54%

8%

4%

87%

6%

. Տեխ Միջոցներ

Վերականգնողականծառայություն

ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՀԱՄԱՅՔՆԱՅԻՆԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Հաշմանդամությ ան կենսաթոշակ

Այլ սոցիալականաջակցություն

Բուժծառայություններ

Երևան Մարզայինքաղաքներ

Գյուղականհամայնքներ

Ընդհանուր( )Ընտանիք

29% 33% 33% 32%

57% 49% 50% 52%

25%16%

24% 22%

23%

29%31% 28%

9%

4%

5% 6%

Սարքավորումներ Բուժզննում Բուժանձնակազմ Դեղորայք

Չենկատարել վճարում

Երևան Մարզայինքաղաքներ

Գյուղականհամայնքներ

Ընդհանուր( )Ընտանիք

91%82% 86% 86%

4%11% 9% 8%

2% 3% 5% 4%2%

5% 2% 3%

Դժվարացել ենպատասխանել Հաշմանդամությանկենսաթոշակիտրամադրում

- ԲՍՓՀ իգնահատում Չենկատարել վճարում

Սոցծառայություններ

Վճարումներ

Ցերեկայինկենտրոններ

Երևան

Արմավիր

Արագածոտն

Արարատ

Գեղարքունիք

Կոտայք

Լոռի

Շիրակ

Սյունիք

ՎայոցՁոր

Տավուշ

( )Ընդհանուր Ընտանիք

10%

9%

2%

3%

9%

0%

3%

8%

10%

1%

17%

7%

Երևան

Արմավիր

Արագածոտն

Արարատ

Գեղարքունիք

Կոտայք

Լոռի

Շիրակ

Սյունիք

ՎայոցՁոր

Տավուշ

Ընդհանուր( )Ընտանիք

Մանկատուն

14%

6%

14%

11%

12%

2%

11%

11%

15%

0%

12%

11%

83%

-ՀԿ ներ

Մասնակցություն

© Armenian Caritas

Տանից դուրս գալը

Ֆիզիոլոգիական

Հենաշարժողական

Տեսողական

Լսողական

Մտավոր

Համակցված

էպիլեպսիա

(

)

ԸնդհանուրԸնտանիք

Մանկատուն

1% 4% 1% 3% 4% 2% 2%

13%2%

4%1% 2%

4%6%

3% 3%

10%

5%

11%

5% 6%

11%11%

6% 9%

30%

93%

81%

92% 92%82%

78%

89% 86%

42%

0.05

, Պարբերաբար շաբաթվա մեջ առնվազնմիքանիանգամ

Ամսվա մեջ մի քանիանգամ

Տարինմիքանիանգամ

Միայն բժշկիայցելելիս

/Երբեք Հազվադեպ

Ընկերները

Ֆիզիոլոգիական

Հենաշարժողական

Տեսողական

Լսողական

Մտավոր

Համակցված

էպիլեպսիա

(

)

ԸնդհանուրԸնտանիք

Մանկատուն

6% 12% 5% 4%21% 20%

8% 12% 16%

71% 65% 70% 71%54% 66%

67% 65%

3%

81% 71% 81% 79%55%

52% 78% 71%

6%

6%10%

12%28%

19% 9%

6% 12%

56%

57%

45%

58%40%

27% 27%

50% 44%

6%

0.3

Մանկատաներեխաներ Ոչ հաշմանդամդասասրանցիներ /Հաշմանդամդասարանցիներ երեխաներ

Հարևաններիերեխաներ Բարեկամների երեխաներ Չունի ընկերներ

Մասնակցությունը համայնքային միջոցառումներին

Ֆիզիոլոգիական

Հենաշարժողական

Տեսողական

Լսողական

Մտավոր

Համակցված

էպիլեպսիա

( )Ընդհանուր Ընտանիք

77%

61%

76%

78%

54%

55%

66%

66%

Սպորտ

Երևան

Մարզայինքաղաքներ

Գյուղականհամայնքներ

Ընդհանուր( )Ընտանիք

Մանկատուն

17%

11%

5%

10%

1%

11%

4%

2%

5%

15%

9%

4%

8%

1%

Արական Իգական Ընդհանուր

Ֆիզիոլոգիական

Հենաշարժողական

Տեսողական

Լսողական

Մտավոր

Համակցված

էպիլեպսիա

13%

9%

14%

18%

6%

7%

8%

5%

6%

3%

6%

4%

2%

3%

11%

8%

11%

13%

5%

5%

7%

, Մշակույթ արվեստ

Ֆիզիոլոգիական

Հենաշարժողական

Տեսողական

Լսողական

Մտավոր

Համակցված

էպիլեպսիա

( )Ընդհանուր Ընտանիք

Մանկատուն

13%

9%

16%

16%

6%

8%

10%

10%

9%

Ընտանիքիիրազեկվածություն

- ԵրեխաներիիրավունքներիմասինՄԱԿ իկոնվենցիա

Հաշմանդամությունունեցողանձանցիրավունքների - մասինՄԱԿ իկոնվենցիա

Կրթությանառանձնահատուկպայմաններիկարիք ունեցողանձանցմասինՀՀօրենք

- ՀՀ ումհաշմադնամներիսոցիալականպաշտպանության մասինՀՀօրենք

64%

66%

60%

59%

32%

31%

35%

35%

4%

4%

5%

6%

Երբեք չեմ լսել Լսել եմ Բավականինծանոթ եմ

Առաջնահերթ ծառայություններ

Երևան

Մարզայինքաղաքներ

Գյուղականհամայնքներ

Ընդհանուր( )Ընտանիք

40%

63%

66%

58%

26%

34%

39%

34%

28%

30%

35%

32%

25%

33%

30%

30%

17%

6%

9%

10%

4%

4%

3%

4%

Հատուկ բուժծառայություններ , Ներառական դպրոցներ մանկապարտեզներ

Հատուկ տրանսպորտային միջոցներ Աշխատանքի հնարավորություն

, Ժամանցային ծրագրեր խաղահրապարակներ Ֆինանսական օգնություն

Մտահոգիչփաստեր• . Հարցմանը մասնակցած հաշմանդամություն ունեցող յուր

6 երեխայից 1- (ը 16%) ապրում կամ սովորում է մեկուսացված ( ):միջավայրում մանկատներում կամ հատուկ դպրոցներում

• Հաշմանդամություն ունեցող աղջիկներին համեմատաբար , ավելի շատենտանում մանկատուն քանտղաներին ևավելի քիչ

:ենայցելում

• Մանկատանը հաշմանդամություն ունեցող յուրաքանչյուր 20 երեխայից միայն 1- ն է հաճախում ընդհանուր հանրակրթական

, դպրոց 23%- , ը հաճախում է հատուկ դպրոցներ իսկ 72%- ը :բացաձակապես դպրոց չի հաճախում

• 4 երեխայից 1- ը (23%) մանկատանտարածքից երբեք դուրս չի :գալիս կամ դուրս է գալիս միան բուժծառայության համար

• Մանկատնից դուրս ոչ հաշմանդամ ընկերներ չունի երեխաների մեծամասնությունը ( շուրջ 88%- ):ը

Մտահոգիչփաստեր• Հաշմանդամություն ունեցող յուրաքանչյուր 5 երեխայից 1- (ը 18%) չի

: հաճախում դպրոց Գյուղերում այդ ցուցանիշը հասնում է 23%- (ի 4- ից1- ): ը Հենաշարժողականև մտավորխնդիրներով երեխաներնավելի

(շատ են հակված դպրոցից դուրս մնալ 26-27%):

• Մարզերում դպրոց չհաճախող երեխաների ծնողների 51%- , ը` Երևանում 36%- , , ը կարծում են որ իրենց երեխան չի կարող սովորել

: դպրոցում

• Հաշմանդամություն ունեցող երեխաների 12%- ը հաճախում է , հատուկ դպրոցներ նրանց 70%- ` : ը գիշերօթիկ ռեժիմով Այս ցուցանիշը

(բավականինավելի բարձր է լսողական 36%) և մտավոր ֆունկցիաների հետ կապված հաշմանդամություն երեխաների մոտ

(25%):

• Մտավոր և լսողական հաշմանդամության երեխաների համապատասխանաբար 48% և 56%- ն է միան հաճախում ընդհանուր

:դպրոցներ

• Մտավոր և համակցված հաշմանդամություն ունեցող 5 1-երեխայից ը (20%) , չունի րնկեր և

միայն կեսն ունեն ընկերներ իրենց ( հարևանների շրջանում իրենցանմիջական

):համայնքում

• Հաշմանդամություն ունեցող յուրաքանչյուր 3 երեխայից 1- (ը 33%) չի մասնակցնում համայնքի

: միջոցառումներին Մտավոր և համակցված հաշմանդամություն ունեցող երեխաներնավելի

` քիչ են ներառվում նրանց 50%- ը չի :մասնակցնում միջոցառումներին

Մտահոգիչփաստեր

Մտահոգիչփաստեր

• Հաշմանդամություն ունեցող 4 երեխայից միայն 1- ն(23%) է ստանումանհատական վերականգնողական

:ծրագրով նախատեսված ծառայութուններ

• Հաշմանդամություն ունեցող յուրաքանչյուր 5 երեխայից 4- (ը 81%) չի ստանում սոցիալական

( ) պաշտպանության աջակցության, :ծառայություններ բացի կենսաթոշակից

• Ծնողների 2/3- ը երբեք չի լսել հաշմանդամությանը վերաբերող ՀՀ օրենքների և միջազգային

:կոնվենցիաների մասին

Առաջարկություններ

• Ակտիվորեն հայտնաբերել չվկայագրված , հաշմանդամություն ունեցող երեխաներին

ովքերանտեսանելի են մնում սոցիալական պաշտպանության համակարգի համար

• Վերանայել հաշմանդամության ճանաչմանև ծառայությունների հասանելիության

- չափորոշիչները ըստՖՄԴ ի սկզբունքների( )կենսահոգեբանասոցիալական մոդել

• Թեթևացնել բյուրոկրատական ընթացակարգերը և ներգրավել երեխայի հետ անմիջականորենառնչվող

բազմամասնագիտականթիմին

Բարելավել հաշմանդամության ճանաչման և գնահատման ընթացակարգերը

Ստեղծել ծառայությունների շարունակական շղթա երեխայի կյանքի ողջ ընթացքի համար

• , Առողջապահական կրթականև սոցիալական ծառայություններըպետք է համագործակցեն

( ) , դեպք վարողի միջոցով ուղղորդման տեղեկություններիփոխանակմանև

համակարգված ծառայությունների մատուցման մեխանիզմների միջոցով

• Համայնքներումպետք է ստեղծել ինպես , կանխարգելմանև վաղ միջամտության այնպես էլ

առողջականև սոցիալական վերականգնմանև :խնամքի նոր ծառայություններ

Ապահովել բոլոր նախակրթարանների և ընդհանուր հանրակրթական դպրոցների

հասանելիությունը

• Հատուկ դպրոցների մասնագիտական ներուժը և ռեսուրսները վերաուղղորդել դեպի ներառական

դպրոցներ

• Իրազեկել և վերապատրաստել ուսուցիչներին ևտնօրեններին

• Ապահովել ենթակառուցվածքներիմատչելիությունը

• Բարելավել հատուկ կրթական կարիքներիգնահատումը

Կանխել հաշմանդամությունունեցող երեխաների ինստիտուցիոնալացումը

• ` Կանխել երեխաներին լքելու երևույթը , վաղև ընդգրկունտեղեկություններ

ծառայություններ և օժանդակություն տրամադրելով հաշմանդամություն

ունեցող երեխաներին և նրանցընտանիքներին

• Ապահովել այլընտրանքայինխնամք ընդլայնված ընտանիքում կամ

խնամատար ընտանիքում

Բարձրացնել `իրազեկությունը մասնակցությունն ավելացնելու նպատակով

• Կազմակերպել հանրային քարոզարշավներ

• - ԶԼՄ ների կողմիցակտիվ և համապատասխանլուսաբանում

• Իրազեկել ծառայություն մատուցողներին և ծնողներին

հաշմանդամություն ունեցողանձանց հետ

անձնական շփումները հաշմանդամության

վերաբերյալ պատկերացումների վրա

ազդելու ամենաարդյունավետ

ուղին են

Շնորհակալություն ուշադրությանհամար

ԽՈՍՔԸ ՆԵՐԱՌՄԱՆՄԱՍԻՆ Է