agenda for the task 26 experts meeting in chambery (draft)s3.amazonaws.com/zanran_storage/ ·...

FP6 PROJECT “RECOVER”

ALBANIA - EU ENERGY

EFFICENCY CENTRE

“ RENEWABLE ENERGY COORDINATED DEVELOPMENT IN THE WESTERN BALKAN

REGION “ _______________________________________________________________________

Proceedings

Seminar in Albania - Tirana, 25 May 2006

TABLE OF CONTENTS

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Welcome Address Aleksander SHALSI - Albania-EU Energy Efficiency Centre Introduction of the RECOVER Project Work Packages, Involved Partners and Timetable Edmond HIDO - Albania-EU Energy Efficiency Centre Promotion of Renewable Energy Sources Utilisation in the framework of Albanian National Strategy of Energy Hysni LACI - National Agency of Energy Review of the Current Situation in Western Balkan Countries Edmond HIDO - Albania-EU Energy Efficiency Centre GEF Project - Albania - Market Transformation for Solar Thermal Water Heating Mirela KAMBERI - Project Coordinator, Climate Change Unit/Program ENEA - Scenario in the world. Energy in Europe. Energy in Italy.

Seminar “Zhvillimi i Koordinuar i Energjive te Rinovueshme ne Rajonin e Ballkanit Perendimore”

QENDRA PER EFICIENCEN E ENERGJISE SHQIPERI-BE THE ALBANIA-EU ENERGY EFFICIENCY CENTRE Address: Shetitore “Zhan D’Ark”, No. 2, Tirane Tel: 355 4 233835 & Fax: 355 4 233834 E-mail: [email protected] Website: www.eec.org.al

QENDRA PER EFICIENCEN E ENERGJISE SHQIPERI-BE DHE SEMINARI I SAJ MBI PROJEKTIN

“ZHVILLIMI I KOORDINUAR I ENERGJIVE TE RINOVUESHME NE RAJONIN E

BALLKANIT PERENDIMOR”

Te nderuar kolege dhe miq Te nderuar zonja dhe zoterinj; Me lejoni qe ne emer te Qendres per Eficiencen e Energjise Shqiperi-Bashkimi Evropian, organizatore e ketij Seminari, t'Ju falenderoj per pjesmarrjen tuaj ne kete Seminar. Qendra ka tashme 11 vjet qe kryen aktivitetin e saj ne Shqiperi, dhe nje nga drejtimet e aktivitetit te saj eshte edhe organizimi i seminareve ne drejtim te permiresimit te eficiences se perdorimit te energjise ne sektore te ndryshem te ekonomise se vendit si edhe te shfrytezimit te burimeve te energjive te rinovueshme ne Shqiperi. Gjate ketyre 11 viteve te veprimtarise se saj, Qendra ka organizuar nje sere seminaresh dhe konferencash, kombetare dhe nderkombetare, ne lidhje me shfrytezimin e burimeve te energjive te rinovueshme ne Shqiperi. Qendra, duke patur si nje nga drejtimet kryesore te punes se saj nxitjen e shfrytezimit te burimeve te energjive te rinovueshme, ka synuar me shume ne nxitjen e shfrytezimit te energjise diellore, si nje burim te cilin Shqiperia ka mundesi te medha t’a perdore me leverdishmeri ekonomike duke kontribuar njekohesisht edhe ne mbrojtjen dhe ruajtjen e mjedisit. Ne kete Seminar nga ana e stafit te Qendres do te prezantohet ecuria dhe rezultatet kryesore te punes ne kuader te projektit “Zhvillimi i Koordinuar i Energjive te Rinovueshme ne Rajonin e Ballkanit Perendimore”, si nje projekt i perbashket i pese vendeve te rajonit te Ballkanit Perendimor ne lidhje me situaten aktuale dhe te ardhmen e shfrytezimit te energjive te rinovueshme ne kete rajon. Organizuar nga Qendra per Eficiencen e Energjise Shqiperi – BE 25 Maj 2006

- 1 nga 2 -

Seminar “Zhvillimi i Koordinuar i Energjive te Rinovueshme ne Rajonin e Ballkanit Perendimore”

Gjithashtu ne kete seminar specialiste te fushes nga institucione te ndryshme do te paraqesin punimet e tyre ne lidhje me perdorimin e energjise diellore ne Shqiperi, pjese e programit te ketij seminari. Te gjithe prezantimet kane si objektiv te paraqesin perpara jush rendesine qe ka zhvillimi me hapa me te shpejta te shfrytezimit te burimeve te energjive te rinovueshme, sidomos ne situaten e tanishme energjetike qe kalon vendi dhe te zhvillimeve te fundit energjetike ne bote, bazuar ne pervojen e pasur te fituar deri tani nga studiuesit dhe specialistet e institucionve dhe organizmave te ndryshem te vendit tone, si edhe nga pervoja e vende te tjere. Edhe ne te ardhmen, Qendra mendon te shtrije sa me shume kontributin e saj ne ndihme te Qeverise Shqiptare ne zbatim te politikes dhe strategjise se saj ne fushen e perdorimit me eficience te energjise dhe perdorimit te energjive te rinovueshme, e realizuar kjo ne bashkepunim te ngushte me institucionet vendase dhe ato te huaja. Ky seminar, punimet e te cilit kam nderin t'i hap sot, do t'i sherbeje akoma me shume shkembimit te pervojes dhe eksperiences ndermjet specialisteve Shqiptare per problemet e nxitjes se shfrytezimit me hapa me te shpejta te burimeve te energjive te rinovueshme ne Shqiperi. Duke perfituar nga rasti une deshiroj te falenderoj referuesit nga institucionet e ndryshme qe me punimet e tyre kontribuojne ne zhvillimin e ketij seminari. Shpresoj qe pjesemarrja e te gjithe juve ne diskutimet dhe debatet rreth problemeve qe do te trajtohen do t’i sherbeje zhvillimit te metejshem te ideve qe do te paraqiten ne kete seminar. Ju faleminderit per vemendjen.

Tirane, 25 Maj 2006

Aleksander SHALSI

Zv/Drejtor Qendra per Eficiencen e Energjise Shqiperi-BE

Organizuar nga Qendra per Eficiencen e Energjise Shqiperi – BE 25 Maj 2006

- 2 nga 2 -

SEMINARI SEMINARI ““ZHVILLIMI I KOORDINUAR I ENERGJIVE TE RINOVUESHME NE RAJONIN E BZHVILLIMI I KOORDINUAR I ENERGJIVE TE RINOVUESHME NE RAJONIN E BALLKANIT PERENDIMORALLKANIT PERENDIMOR””

TIRANE, 25 MAJ 2006TIRANE, 25 MAJ 2006

PROJEKTI PROJEKTI ““ZhvillimiZhvillimi ii KoordinuarKoordinuar i i EnergjiveEnergjive te Rinovueshme ne Rajoninte Rinovueshme ne Rajonin ee

Ballkanit PerendimorBallkanit Perendimor””

QENDRA PER EFIQENDRA PER EFIÇÇIIENCEN E ENERGJISE ENCEN E ENERGJISE SHQIPERI SHQIPERI –– BEBEBulevardi Bulevardi ““Zhan d'ArkZhan d'Ark””, Nr. 2,, Nr. 2, TiraneTiraneTel:Tel: +355 4 233 835+355 4 233 835Tel & Fax:Tel & Fax: +355 4 233 834+355 4 233 834Email:Email: info@[email protected] Site:Web Site: www.www.eeceec.org.al.org.al

Pergatitur ngaPergatitur nga: Dr.: Dr. IngIng. Edmond M. HIDO. Edmond M. HIDO

mailto:[email protected]

http://www.eec.org.al/

2PROJEKTIPROJEKTI ““ZHVILLIMI I KOORDINUAR I ENERGJIVE TE RINOVUESHME NE RAJONIN E ZHVILLIMI I KOORDINUAR I ENERGJIVE TE RINOVUESHME NE RAJONIN E BALLKANIT PERENDIMORBALLKANIT PERENDIMOR””

ObjektivatObjektivat

Projekti synon tProjekti synon tee kontribuoje ne zhvilliminkontribuoje ne zhvillimin ee qendrueshem te energjise ne vendetqendrueshem te energjise ne vendet eeBallkanit Perendimor nepermjetBallkanit Perendimor nepermjet::

IdentifiIdentifikimit te opsionevekimit te opsioneve meme te mirate mira perper perdoriminperdorimin ee burimeve te energjive te burimeve te energjive te rinovueshme dhe mundesive te transferimit te teknologjiserinovueshme dhe mundesive te transferimit te teknologjise..IdentifiIdentifikimitkimit te prioriteteve dhe zonave te kerkimit te prioriteteve dhe zonave te kerkimit shkencor shkencor nene fushenfushen eeburimeve te energjiveburimeve te energjive te rinovueshmete rinovueshme..


QellimiQellimi i i PunesPunes

Qellimi i punes se ketij projekti perfshinQellimi i punes se ketij projekti perfshin::

AAnaliznalizenen e situatese situates ekzistuese te energjiseekzistuese te energjise,, strategjise dhe politikesstrategjise dhe politikes seseenergjiseenergjise,, kuadrit ligjorkuadrit ligjor,, shperndarjes dhe perdorimit te burimeve te energjiveshperndarjes dhe perdorimit te burimeve te energjivete rinovueshme dhe parametrave makroekonomike ne vendette rinovueshme dhe parametrave makroekonomike ne vendet ee Ballkanit Ballkanit PerendimorPerendimor..EkzaminimiEkzaminimin en e eksperiences dhe arritjeve te eksperiences dhe arritjeve te vendeve vendeve anetare teanetare te BEBE ne fushenne fushenee kerkimit kerkimit shkencor ne lidhje me shkencor ne lidhje me burimeburimet t e energjivee energjive te rinovueshmete rinovueshme..IdentifikimiIdentifikimin en e prioriteteve te kerkimit prioriteteve te kerkimit shkencor shkencor dhedhe rregullimitrregullimit perper realiziminrealizimin eeopsioneveopsioneve meme te mirate mira perper perdoriminperdorimin ee burimeve te energjiveburimeve te energjive te rinovueshmete rinovueshme..Perhapjen Perhapjen ee konkluzioneve dhe rekomandimeve ndermjet politikeberesvekonkluzioneve dhe rekomandimeve ndermjet politikeberesve,,autoriteteve rregullatoreautoriteteve rregullatore,, pjesetareve te interesuarpjesetareve te interesuar, OJQ, OJQ--ve dhe komunitetit ve dhe komunitetit investuesinvestues..


Qellimet SpecifikeQellimet Specifike -- II

AnalAnalizaiza ee sektorit te energjise ne vendetsektorit te energjise ne vendet ee Ballkanit Perendimor nepermjet vleresimit Ballkanit Perendimor nepermjet vleresimit tete::

Situates Situates ekzistuese te sektorit energjetikekzistuese te sektorit energjetik,,IdentifiIdentifikimitkimit ppolitikes dhe strategjiseolitikes dhe strategjise se se energjiseenergjise,,Kuadrit ligjorKuadrit ligjor,, marreveshjeve nderkombetaremarreveshjeve nderkombetare,, direktivave tedirektivave te BE,BE,Disponueshmerise dhe shperndarjes rajonale te burimeve te energjDisponueshmerise dhe shperndarjes rajonale te burimeve te energjiveive te te rinovueshmerinovueshme,,ParametraveParametrave mmaakkroeroekkonomionomike ke ((fuqifuqisese blereseblerese, , stabilitetistabilitetitt politik dhe politik dhe eekkonomionomikk, et, etjj.)..).

AfatiAfati: : FundiFundi ii ShtatoritShtatorit 20052005


Qellimet SpecifikeQellimet Specifike -- IIII

EkzaminimiEkzaminimi ii eksperiences dhe arritjeve te eksperiences dhe arritjeve te vendeve vendeve anetare te BE ne fushen e anetare te BE ne fushen e kerkimit kerkimit shkencor ne lidhje me shkencor ne lidhje me burimeburimet t e energjive te rinovueshmee energjive te rinovueshme::

Analiza eAnaliza e kuadrit legjislativekuadrit legjislative,, rregullatore dherregullatore dhe administrativeadministrative te vendeve te vendeve anetare teanetare te BE,BE,AnalizaAnaliza ee instrumentave politike te aplikuarainstrumentave politike te aplikuara perper inkurajimininkurajimin ee zhvillimit te zhvillimit te burimeve te energjiveburimeve te energjive te rinovueshme nete rinovueshme ne vendet anetare te vendet anetare te BEBE.. VleresimiVleresimi iiefektivitetit dhe eficiencesefektivitetit dhe eficiences sese ketyre instrumentave si dhe aplikimiketyre instrumentave si dhe aplikimi ii tyre ne tyre ne vendetvendet ee Ballkanit PerendimorBallkanit Perendimor,,AnalAnalizaiza ee praktikave dhe mesimeve te nxjerra nga praktikave dhe mesimeve te nxjerra nga vendetvendet anetare tanetare tee BE,BE,InvestigimiInvestigimi ii arritjeve te kerkimeve arritjeve te kerkimeve shkencore shkencore nene vendet anetare te vendet anetare te BEBE ne ne fushenfushen ee perdorimit te burimeve te energjiveperdorimit te burimeve te energjive te rinovueshmete rinovueshme..

AfatiAfati: : FundiFundi ii Shtatorit Shtatorit 20052005


Qellimet SpecifikeQellimet Specifike -- IIIIII

IdentifIdentifikimiikimi ii opsioneveopsioneve meme te mirate mira perper perdoriminperdorimin ee burimeve te energjiveburimeve te energjive te te rinovueshmerinovueshme (BER)(BER) ne vendetne vendet ee Ballkanit PerendimorBallkanit Perendimor::

AnalizaAnaliza ee aspekteve mjedisoreaspekteve mjedisore,, sociale dhe ekonomike te opsioneve te sociale dhe ekonomike te opsioneve te ndryshmendryshme,,IdentifikimiIdentifikimi ii pengesavepengesave meme te medhate medha ((lidhurlidhur meme politikenpolitiken administrative,administrative,legjislative etjlegjislative etj.) per.) per realiziminrealizimin ee opsioneveopsioneve meme te mira te identifikuarate mira te identifikuara..

AfatiAfati: : FundiFundi ii JanaritJanarit 20062006


QellimetQellimet SpecifikeSpecifike -- IVIV

FormulFormulimiimi i i prioriteprioriteteteveve dhedhe zonavezonave tete kerkimitkerkimit nene vendetvendet e e BallkanitBallkanit PerendimorPerendimor..

AfatiAfati: : FundiFundi i i PrillitPrillit 20062006

PerhapjaPerhapja e e informacionitinformacionit dhedhe rezultateverezultateve tete projektitprojektit..

AfatiAfati: : FundiFundi i i QershoritQershorit 20062006


PartneretPartneret

Nr. Nr. PPartnartn..

EmriEmri VendiVendi

11 QendraQendra RajonaleRajonale EnergjetikeEnergjetike e e DetitDetit tete ZiZi (BSREC)(BSREC) BullgariBullgari

22 QendraQendra per per EficiencenEficiencen e e EnergjiseEnergjise ShqiperiShqiperi--BE (EEC)BE (EEC) ShqiperiShqiperi

33 QendraQendra per per ZhvilliminZhvillimin e e TeknologjiveTeknologjive MjedisoreMjedisore(CETEOR)(CETEOR)

BosnjeBosnje & & HercegovineHercegovine

44 InstitutiInstituti i i EnergjiseEnergjise ““HrvojeHrvoje PozarPozar”” (EIHP)(EIHP) KroaciKroaci

55 AsoAsociciacioniacioni GjeotermikGjeotermik i i MaqedoniseMaqedonise (MAGA)(MAGA) MaqedoniMaqedoni

66 AgjensiaAgjensia KombetareKombetare per per TeknologjiteTeknologjite e e RejaReja, , EnergjineEnergjinedhedhe MjedisinMjedisin (ENEA)(ENEA)

ItaliItali

77 UniversitetiUniversiteti i i BeograditBeogradit (UB FMG)(UB FMG) SerbiSerbi & Mali i & Mali i ZiZi


PaketatPaketat e e PunesPunes -- PermbledhjePermbledhje

PaketatPaketat e e PPunesunes (PP)(PP) KryetariKryetari//LideriLideri

MuajiMuaji i i fillimitfillimit

MuajiMuaji i i mbarimitmbarimit

RaportRaportimeime

PPPP 1: 1: RishikimiRishikimi i situates i situates ekzistueseekzistuese MAGAMAGA QerQershsh..--0505 ShtatShtat..--0505 RaportRaport per per kushtetkushtet e e venditvenditper per perdoriminperdorimin e BERe BER

PPPP 2: 2: AnalAnalizaiza e e eksperienceseksperiences dhedhe arritjevearritjevetete kerkimitkerkimit nene vendetvendet anetareanetare tete BEBE

ENEAENEA QerQershsh..--0505 ShtatShtat..--0505 RaportRaport per per praktikatpraktikat dhedhearritjetarritjet nene BEBE

PPPP 33: : IdentifiIdentifikimikimi i i opsioneveopsioneve me me tete miramiradhedhe pengesavepengesave per per implementiminimplementimin e e tyretyre

UB FMGUB FMG TetTetoror--0505 JanJanarar--0606 RRaportaport--propopropozimzim per per opsionetopsionet me me tete miramira dhedheimplikimetimplikimet e e tyretyre nene vendvend

PPPP 44: : PercaktimiPercaktimi i i prioriteteveprioriteteve dhedhe zonavezonavetete kerkimitkerkimit nene vendetvendet e e BallkanitBallkanitPerendimorPerendimor

EIHPEIHP JanJanarar--0606 PrillPrill--0606 RRaaportport--propopropozimzim per per prioritetetprioritetet dhedhe zonatzonat e e kerkimitkerkimit shkencorshkencor

PPPP 55: : PerhapjaPerhapja e e informainformacionitcionit dhedherezultateverezultateve tete projektitprojektit

BSRECBSREC Qersh.Qersh.--0505 QerQersh.sh.--0066 SeminareSeminare, , materialemateriale teteseminareveseminareve, , broshurabroshura, web, web--sitesite

PPPP 66: : MenaxhimiMenaxhimi i Projektiti Projektit BSRECBSREC QerQersh.sh.--0505 QerQersh.sh.--0066 ProcesverbaleProcesverbale, , RaportRaportProgresiProgresi, , RaportRaportPerfundimtarPerfundimtar


PaketaPaketa e e PunesPunes II

RishikimiRishikimi i i kushtevekushteve ekzistueseekzistuese nene vendetvendet e e BallkanitBallkanit PerendimorPerendimor::

RaportRaportimeime::-- RaporteRaporte per per kushtetkushtet e e venditvendit per per perdoriminperdorimin e e burimeveburimeve tete energjienergjivve e tte e rinovueshmerinovueshme nene ShqiperiShqiperi, , BosnjeBosnje & & HercegovineHercegovine, , KroaciKroaci, , MaqedoniMaqedoni, , SerbiSerbi& Mal i & Mal i ZiZi..

ObjektivatObjektivat::-- InvestigimiInvestigimi i situates i situates ekzistueseekzistuese tete sektoritsektorit tete energjiseenergjise nene vendetvendet e e BallkanitBallkanit PerendimorPerendimor,,

-- InvestigimiInvestigimi i i politikavepolitikave dhedhe strategjivestrategjive tete energjiseenergjise nene vendetvendet e e BallkanitBallkanitPerendimorPerendimor,,

-- RishikimiRishikimi i i kuadritkuadrit ligjorligjor, , marreveshjevemarreveshjeve nderkombetarenderkombetare, , konformitetitkonformitetit me me direktivatdirektivat e BE,e BE,

-- RishikimiRishikimi dhedhe vleresimivleresimi i i disponueshmerisedisponueshmerise dhedhe shperndarjesshperndarjes rajonalerajonale teteburimeveburimeve tete energjiseenergjise se se rinovueshmerinovueshme,,

-- InvestigInvestigimiimi i i parametraveparametrave makroekonomikemakroekonomike..


PaketaPaketa e e PunesPunes IIII

TransferimiTransferimi i i eksperienceseksperiences se BE se BE nene fushenfushen e e perdorimitperdorimit tete BER; BER; investigimiinvestigimi i i arritjevearritjeve tete kerkimitkerkimit shkencorshkencor nene vendetvendet anetareanetare tete BE:BE:

RaportRaportimime:e:-- RaportRaport per per praktikatpraktikat me me tete miramira dhedhe arritjetarritjet e e kerkimitkerkimit nene vendetvendet e BEe BE..

ObjektivatObjektivat::-- InvestigimiInvestigimi i i kuadrevekuadreve legjislativelegjislative, , rregullatorerregullatore dhedhe administrative administrative nenevendetvendet anetareanetare tete BEBE,,

-- InvestigimiInvestigimi i i instrumentaveinstrumentave politikepolitike tete aplikuaraaplikuara per per tete inkurajuarinkurajuarzhvilliminzhvillimin e BER e BER nene vendetvendet anetareanetare tete BEBE,,

-- VleresimiVleresimi i i efektivitetitefektivitetit dhedhe eficienceseficiences se se ketyreketyre instrumentaveinstrumentave sisi edheedheaplikimiaplikimi i tyre i tyre nene vendetvendet e e BallkanitBallkanit PerendimorPerendimor,,

-- IdentifikimiIdentifikimi i i praktikavepraktikave me me tete miramira dhedhe mesimevemesimeve tete nxjerranxjerra nene vendetvendetanetareanetare tete BEBE,,

-- InvestigInvestigimiimi i i arritjevearritjeve tete kerkimitkerkimit shkencorshkencor nene vendetvendet anetareanetare tete BE BE nenefushenfushen e e perdorimitperdorimit tete BER.BER.


PaketaPaketa e e PunesPunes IIIIII

IdentifikimiIdentifikimi i i opsioneveopsioneve me me tete miramira teknologjiketeknologjike, , legjislativelegjislative dhedhe organizativeorganizative dhedhepengesatpengesat per per implementiminimplementimin e tyree tyre::

RaportRaportimeime::-- RaportRaport--propozimpropozim per per opsionetopsionet me me tete miramira tete identifikuaraidentifikuara dhedhe implikimetimplikimet

lokalelokale tete tyretyre..

ObjektivatObjektivat::-- IdentifikimiIdentifikimi i i opsioneveopsioneve me me tete miramira teknologjiketeknologjike, , legjislativelegjislative dhedheorganizativeorganizative per per shfryteziminshfrytezimin e e burimeveburimeve tete energjienergjivve e tte e rinovueshmerinovueshme nenerajonrajon,,

-- VleresimiVleresimi i i disponueshmerisedisponueshmerise teknologjiketeknologjike dhedhe mundesivemundesive tete transferimittransferimittete teknologjiseteknologjise,,

-- IdentifikimiIdentifikimi i i pengesavepengesave me me tete medhamedha per per depertimindepertimin e BER e BER nene shkalleshkalle tetegjeregjere dhedhe veveccanerishtanerisht tete opsioneveopsioneve me me tete miramira tete identifikuaraidentifikuara..


PaketaPaketa e e PunesPunes IVIV

FormulimiFormulimi i i prioriteteveprioriteteve dhedhe zonavezonave per per kerkimekerkime shkencoreshkencore nene tete ardhmenardhmen nene vendetvendete e BallkanitBallkanit PerendimorPerendimor::

RaportRaportimeime::-- RaportRaport--propozimpropozim per per prioritetetprioritetet dhedhe zonatzonat e e kerkimitkerkimit shkencorshkencor..

ObjektivatObjektivat::-- FormulimiFormulimi i i prioriteveprioriteve dhedhe zonavezonave tete kerkimitkerkimit shkencorshkencor, , -- ZhvillimiZhvillimi i i propozimevepropozimeve per per shkembiminshkembimin e e informacionitinformacionit tete kerkimevekerkimeveshkencoreshkencore me me vendetvendet anetareanetare tete BEBE,,

-- IdentifikimiIdentifikimi i i mundesivemundesive per per financiminfinancimin e e kerkimevekerkimeve shkencoreshkencore..


PaketaPaketa e e PunesPunes VV

PerhapjaPerhapja e e informacionitinformacionit dhedhe rezultateverezultateve tete projektitprojektit::

RaportRaportimeime::-- SeminareSeminare dedikdedikuaruar opsioneveopsioneve me me tete miramira dhedhe prioriteteveprioriteteve tete kerkimitkerkimit neneShqiperiShqiperi, , BosnjeBosnje & & HercegovineHercegovine, , KroaciKroaci, , MaqedoniMaqedoni, , SerbiSerbi && Mal Mal tete ZiZi,,

-- MaterialetMaterialet e 5 e 5 seminareveseminareve,,-- BroshuraBroshura me me rezultatetrezultatet e e projektitprojektit,,-- WebWeb--page i page i projektitprojektit..

ObjektivatObjektivat::-- OrganizimiOrganizimi i i mbledhjevembledhjeve me me perfaqesuesperfaqesues tete qeveriveqeverive, , prodhuesveprodhuesve teteenergjiseenergjise, , instituteveinstituteve tete kerkimitkerkimit dhedhe pjesetarevepjesetareve tete tjeretjere nene ccdo venddo vend, ,

-- OrganizimiOrganizimi i i njenje seminariseminari nene ccdo vend per do vend per tete prezantuarprezantuar rezultatetrezultatet e e projektitprojektit,,

-- ProdhimiProdhimi i i materialevematerialeve tete seminareveseminareve,,-- PublikimiPublikimi i i njenje broshurebroshure me me rezultatetrezultatet e e projektitprojektit,,-- VersioniVersioni perfundimtarperfundimtar i webi web--pagepage..


PaketaPaketa e e PunesPunes VIVI

MenaxhimiMenaxhimi i i projektitprojektit::

RaportRaportimetimet dhedhe OObjektivatbjektivat::-- MbledhjaMbledhja e pare; e pare; minutatminutat dhedhe procesverbaliprocesverbali i i mbledhjesmbledhjes se pare,se pare,-- RaportRaporti ii i progresiprogresitt,,-- MbledhjaMbledhja perfundimtareperfundimtare; ; minutatminutat dhedhe procesverbaliprocesverbali i i mbledhjesmbledhjesperfundimtareperfundimtare,,

-- RaportRaportii perfundimtarperfundimtar..


KohezgjatjaKohezgjatja e e ProjektitProjektit

Data e Data e fillimitfillimit:: 1 1 QershorQershor 20052005Data e pData e perfundimierfundimitt: : 331 1 MajMaj 20062006

Qer Korr Gush Shtat Tet Nen Dhje Jan Shku Mar Prill

PP 1

PP 2

PP 6

Maj

2005 2006

PP 3

PP 4

PP 5


KontributiKontributi i i cdocdo PartneriPartneri ((njerinjeri--muajmuaj))

PartneretPartneret PPPP 11 PPPP 22 PPPP 33 PPPP 44 PPPP 55 PPPP 66

BSRECBSREC 0,750,75 0,750,75 0,750,75 11 0,50,5

EECEEC 11 11 11 0,750,75

CETEORCETEOR 11 1,251,25 11 11

EIHPEIHP 11 11 11 0,750,75

MAGAMAGA 11 11 11 11

ENEAENEA 1,251,25 0,50,5

UB FMGUB FMG 11 1,251,25 11 11

18

JU JU FaleminderitFaleminderit !!

PromovimiPromovimi i i PerdorimitPerdorimit tete EnergjiseEnergjiseDielloreDiellore nene KuaderKuader tete StrategjiseStrategjise

KombetareKombetare tete EnergjiseEnergjise

IngIng. . EvisEvis BrahimajBrahimaj –– AgjenciaAgjencia KombetareKombetare e e EnergjiseEnergjise

SituataSituata AktualeAktuale ––EnergjiaEnergjia DielloreDiellore

RrezatimiRrezatimi diellordiellor eshteeshte vleresuarvleresuar afersishtafersisht4 4 KwhKwh/m2/dite/m2/dite

maksimumimaksimumi 4.6 4.6 KwhKwh/m2/dite /m2/dite minimumiminimumi 3.2 3.2 KwhKwh/m2/dite/m2/dite

Ne Ne sektorinsektorin rezidencialrezidencial numrinumri i i panelevepaneleve diellorediellore perperujeuje te te ngrohtengrohte sanitarsanitar eshteeshte afersishtafersisht 3000. 3000. QeQe ne ne vitinvitin 1997 1997 perper herehere te pare te pare eshteeshte investuarinvestuar ngangaprojektiprojekti EU PHARE EU PHARE perper krijiminkrijimin e e njenje linjelinje prodhimiprodhimipaneleshpanelesh dielloredielloreAktualishtAktualisht ne ne ShqiperiShqiperi ekzistojneekzistojne 2 2 ndermarrjendermarrje((manifakturamanifaktura) ) perper prodhiminprodhimin e e panelevepaneleve dielloredielloreTarget Target perper 20 20 vitetvitet e e ardhshmeardhshme -- 360 360 GWhGWh (ose 75 (ose 75 MW te MW te fuqisefuqise se se instaluarinstaluar))

SituataSituata AktualeAktuale ––EnergjiaEnergjia DielloreDiellore

Panel Panel DiellorDiellor per per ujeuje tete ngrohtengrohte sanitarsanitar nene QendrenQendren e e AdministrimitAdministrimit dhedhe EdukimitEdukimit nene ParkunParkun KombetarKombetar tetePrespesPrespes;;48 m2 panel 48 m2 panel diellordiellor eshteeshte instaluarinstaluar nene SpitalinSpitalin 5 5 neneTiraneTirane (1993;(1993;Panel Panel DiellorDiellor per per ujeuje tete ngrohtengrohte sanitarsanitar per per njenje azilazilpleqshpleqsh nene TiraneTirane (1995);(1995);Panel Panel DiellorDiellor per per ujeuje tete ngrohtengrohte sanitarsanitar nene tretre SME SME neneTiraneTirane, , FierFier, , dhedhe DurresDurres;;Panel Panel DiellorDiellor per per ujeuje tete ngrohtengrohte sanitarsanitar nene 2 2 gjimnazegjimnazenene TiraneTirane dhedhe RrogozhineRrogozhine; ; dhedhePanelePanele diellorediellore tete instaluarinstaluar sipassipas ASIPE (Archaeological ASIPE (Archaeological Site Protection Implementing Renewable Energy Site Protection Implementing Renewable Energy Resources) Resources) projektiprojekti ButrintButrint Archaeological Archaeological nene Jug Jug teteShqiperiseShqiperise . .

StrategjiaStrategjia KombetareKombetare e e EnergjiseEnergjise

050

100150200250300350400450500550600650700750800850

02468101214161820222426283032343638

Furnizimi to tal me burime te rinovueshme-SA

Furnizimi to tal me burime te rinovueshme-SP

Raporti i burimeve te rinovueshme kerkundrejtto talit-SPRaporti i burimeve te rinovueshme kerkundrejtto talit-SA


Investimet e domosdoshme nga zbatimi i penetrimit te paneleve diellore per ngrohjen e ujit Viti/Parametrat 2003 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15

Sektori i Banesave Investimet [MUSD] 0.00 5.40 5.67 5.95 6.30 6.55 6.87 7.42 7.57 8.11 8.36 8.79 9.08

Sektori i Sherbimeve Investimet [MUSD] 0.00 3.88 4.47 5.17 5.86 6.67 7.62 8.67 9.73 10.87 12.04 13.37 14.51

Totali Investimet [MUSD] 0.00 9.27 10.15 11.12 12.16 13.22 14.49 16.09 17.30 18.98 20.41 22.16 23.59


Perdorimi i paneleve diellore, per Perdorimi i paneleve diellore, per pergatitjen e ujit te ngrohte, sidomos ne pergatitjen e ujit te ngrohte, sidomos ne sherbimet private moderne si hotelet, sherbimet private moderne si hotelet, qendrat turistike, zyrat etj., vecanerisht qendrat turistike, zyrat etj., vecanerisht ne zonen bregdetare dhe kodrinore, ku ne zonen bregdetare dhe kodrinore, ku potencialet e rrezatimit diellor jane te potencialet e rrezatimit diellor jane te larta eshte ekonomikisht fisibel. Objektivi larta eshte ekonomikisht fisibel. Objektivi per periudhen 2000 per periudhen 2000 -- 2015 eshte 2015 eshte instalimi i sistemeve te paneleve diellore, instalimi i sistemeve te paneleve diellore, me qellim sigurimin e 62.9 ktoe energji me qellim sigurimin e 62.9 ktoe energji ne 2015.ne 2015.


Kosto totale e investimit, parashikohet te Kosto totale e investimit, parashikohet te jete rreth 79 MUSD. Aplikimi i kesaj jete rreth 79 MUSD. Aplikimi i kesaj mase, do te ndikonte ne uljen e mase, do te ndikonte ne uljen e konsumit te energjise elektrike dhe konsumit te energjise elektrike dhe druve te zjarrit, qe perdoren per druve te zjarrit, qe perdoren per pergatitjen e ujit te ngrohte. Nje pjese e pergatitjen e ujit te ngrohte. Nje pjese e vogel e kostos se ketij investimi, do te vogel e kostos se ketij investimi, do te perballohet pjeserisht nga buxheti i perballohet pjeserisht nga buxheti i shtetit (per spitalet, kopshtet, shkollat shtetit (per spitalet, kopshtet, shkollat etj.) dhe pjesa me e madhe do te jete etj.) dhe pjesa me e madhe do te jete investim i vete subjekteve private. investim i vete subjekteve private.


Vazhdimi i reformes tarifore, ne drejtim te Vazhdimi i reformes tarifore, ne drejtim te rritjes se çmimeve te energjise elektrike, ne rritjes se çmimeve te energjise elektrike, ne nivelin e kostos marxhinale te nivelin e kostos marxhinale te Gjenerim/Transmetim/Shperndarjes per Gjenerim/Transmetim/Shperndarjes per konsumatoret publike. konsumatoret publike. Aplikimi i lehtesirave fiskale, per nxitjen e Aplikimi i lehtesirave fiskale, per nxitjen e perdorimit te burimeve te rinovueshme.perdorimit te burimeve te rinovueshme.Ndergjegjesimi i konsumatoreve per Ndergjegjesimi i konsumatoreve per avantazhet e shfrytezimit te paneleve avantazhet e shfrytezimit te paneleve diellore, per prodhimin e ujit te ngrohte, diellore, per prodhimin e ujit te ngrohte, nepermjet fushatave ndergjegjesuese te nepermjet fushatave ndergjegjesuese te ndermarra nga AKEndermarra nga AKE--ja dhe QEEja dhe QEE--ja. ja.


Komponentetet kryesoreRritja e ndergjegjesimitThjeshtimi i financimit per investitoret e sistemeve te paneleve diellore per ujin e ngrohte sanitarKrijimi i nje tregu me transparent per llojete ndryshme dhe cmime te ndryshme tesistemeve te paneleve diellore per uje tengrohte sanitarNdertimi i ndermarrjeve per shperndarjendhe instalimin e sistemeve te panelevediellore per uje te ngrohte sanitar


-18-16-14-12-10

-8-6-4-202468

1012141618

Rritja e Perdorimit te Paneleve DielloreDrute e Zjarrit te KursyeraEn. Elektrike e Kursyer

0123456789

10111213141516171819202122

Inv. Fillestare per Instalimin e Sist. tePan. Diellore ne Sherbimet Private

Inv. Fillestare per Instalimin e Sist. tePan. Diellore ne Ndertesat Publike

LegjislacioniLegjislacioni ShqiptarShqiptar

LigjiLigji i i EficiencesEficiences se se EnergjiseEnergjiseVendosja e fondit “Eficenca e Energjise dheBurimet e Energjive te Rinovueshme” eshtesi nje mjet per te terhequr burimetfinanciare per te ndihmuar zhvillimin e eficiences se energjise dhe burimeve teenergjive te rinovueshme.

Neni 10: Vendosja dhe Financimi i FonditNeni 11: Administrimi i fondit

VESHTRIM MBI SITUATENVESHTRIM MBI SITUATENEKZISTUESE NE LIDHJE ME EKZISTUESE NE LIDHJE ME

POTENCIALIN E ENERGJIVE TE POTENCIALIN E ENERGJIVE TE RINOVUESHME NE VENDET E RINOVUESHME NE VENDET E

BALLKANIT PERENDIMOR BALLKANIT PERENDIMOR --SHQIPERIASHQIPERIA

SEMINARI SEMINARI ““ZHVILLIMI I KOORDINUAR I ENERGJIVE TE RINOVUESHME NE RAJONIN E BZHVILLIMI I KOORDINUAR I ENERGJIVE TE RINOVUESHME NE RAJONIN E BALLKANIT PERENDIMORALLKANIT PERENDIMOR””

TIRANE, 25 MAJ 2006TIRANE, 25 MAJ 2006

QENDRA PER EFIQENDRA PER EFIÇÇIIENCEN E ENERGJISE ENCEN E ENERGJISE SHQIPERI SHQIPERI –– BEBEBulevardi Bulevardi ““Zhan d'ArkZhan d'Ark””, Nr. 2,, Nr. 2, TiraneTiraneTel:Tel: +355 4 233 835+355 4 233 835Tel & Fax:Tel & Fax: +355 4 233 834+355 4 233 834Email:Email: info@[email protected] Site:Web Site: www.www.eeceec.org.al.org.al

Pergatitur ngaPergatitur nga: Dr.: Dr. IngIng. Edmond M. HIDO. Edmond M. HIDO

mailto:[email protected]

http://www.eec.org.al/


PershkrimPershkrim i i ShkurterShkurter i i ShqiperiseShqiperise

KryeqytetiKryeqyteti:: TiranaTiranaGjuha zyrtareGjuha zyrtare:: Gjuha shqipeGjuha shqipeEmri zyrtarEmri zyrtar:: RepublikaRepublika e e ShqiperiseShqiperiseSiperfaqjaSiperfaqja:: 28,750 km28,750 km22

PopullsiaPopullsia:: 3,300,0003,300,000FlamuriFlamuri:: Flamuri eshteFlamuri eshte ii kuq dhekuq dhe kaka nje shqiponje te zezenje shqiponje te zeze meme dy dy

koka ne qenderkoka ne qenderMonedhaMonedha:: Njesia bazeNjesia baze--LekuLeku

Shqiperia eshte njeShqiperia eshte nje vendvend qe ndodhet ne Europen Jugoreqe ndodhet ne Europen Jugore,, ne brigjetne brigjet ee deteve Adriatik deteve Adriatik dhedhe Jon.Jon. AjoAjo kaka nje siperfaqe rrethnje siperfaqe rreth 28,000 km28,000 km22 meme nje reliev malor dhe nje popullsi nje reliev malor dhe nje popullsi rrethrreth 3.33.3 milione banoremilione banore. Tirana,. Tirana, kryeqytetikryeqyteti ii ShqiperiseShqiperise, ka, ka nje popullsi rrethnje popullsi rreth800,000800,000 banorebanore.. Shqiperia kufizohet ne vije tokesoreShqiperia kufizohet ne vije tokesore meme GreqineGreqine, , MaqedonineMaqedonine,,Kosoven dhe MalinKosoven dhe Malin ee ZiZi, si, si eedhe ne vije detaredhe ne vije detare meme ItalineItaline.. Ne vitinNe vitin 1991 u1991 u krijua krijua sistemi demokratik parlamentarsistemi demokratik parlamentar pluralist.pluralist. ShqiperiaShqiperia kaka nje pozite gjeografike dhe nje pozite gjeografike dhe klime shume te favorshmeklime shume te favorshme..


Pamje nga QendraPamje nga Qendra ee Qytetit te TiranesQytetit te Tiranes


PershkrimPershkrim i i ShkurterShkurter i i ShqiperiseShqiperise

Dy portet kryesore ndodhen ne Durres dhe VloreDy portet kryesore ndodhen ne Durres dhe Vlore,, ndersa dy portendersa dy porte meme te vogla te vogla ndodhen ne Sarandendodhen ne Sarande andand LezheLezhe. I. I vetmi aeroport nderkombetarvetmi aeroport nderkombetar civil icivil i Shqiperise Shqiperise eshte Aeroportieshte Aeroporti ““Nene TerezaNene Tereza”” RinasRinas, i, i cili ndodhet rrethcili ndodhet rreth 25 km25 km larg kryeqytetitlarg kryeqytetit..

ShqiperiaShqiperia kaka rrethrreth 18,500 km18,500 km rrugerruge,, nga te cilat pothuajsenga te cilat pothuajse 8,000 km8,000 km jane rruge jane rruge nacionale dhe kryesorenacionale dhe kryesore,, ndersa pjesa tjeter prejndersa pjesa tjeter prej 10,500 km10,500 km sherbensherben perper te lidhur te lidhur fshatratfshatrat,, zonat pyjore dhe minieratzonat pyjore dhe minierat. Me. Me pakpak se 35 % ese 35 % e te gjithe rrjetit rrugor eshtete gjithe rrjetit rrugor eshte eeasfaltuarasfaltuar,, por kushtetpor kushtet ee ketyre rrugeve jane shume te keqijaketyre rrugeve jane shume te keqija. . GjatesiaGjatesia ee linjave linjave hekurudhorehekurudhore, e, e cila ishte rrethcila ishte rreth 200 km200 km ne vitinne vitin 1970,1970, eshteeshte meme shumeshume sese trefishuar trefishuar gjate vitevegjate viteve ’’8080 dhedhe kaka arritur nearritur ne 720 km720 km ne vitinne vitin 1990.1990. Transporti detar ne Shqiperi Transporti detar ne Shqiperi sigurohet nepermjet kater porteve kryesoresigurohet nepermjet kater porteve kryesore,, nga te cilet portinga te cilet porti ii Durresit deri tani Durresit deri tani eshteeshte me ime i rendesishmirendesishmi..

ShqiperiaShqiperia kaka pese aeroporte qe ndodhen ne zona turistikepese aeroporte qe ndodhen ne zona turistike,, por vetem Aeroportipor vetem Aeroporti““Nene TerezaNene Tereza”” RinasRinas kaka te gjitha fasilitetette gjitha fasilitetet ee nevojshmenevojshme.. Ky aeroport operon Ky aeroport operon gjate gjate gjithe 24 oreshit gjithe 24 oreshit dhedhe lidh Shqiperinelidh Shqiperine meme pjesenpjesen meme te madhe te vendeve Europianete madhe te vendeve Europiane..AeroportiAeroporti ““Nene TerezaNene Tereza”” Rinas ishte praktikishtRinas ishte praktikisht ii paperdorur perpara vitevepaperdorur perpara viteve ’’9090 dhedhepaspas ndryshimeve demokratike aindryshimeve demokratike ai kaka pasur nje rritje shume te madhe te shifrave te pasur nje rritje shume te madhe te shifrave te transportit te pasagjerevetransportit te pasagjereve..


Harta GjeografikeHarta Gjeografike e e ShqiperiseShqiperise


Treguesit MakroekonomikeTreguesit Makroekonomike

Ekonomia shqiptare qe nga vitiEkonomia shqiptare qe nga viti 1992 ka1992 ka qene ne nje proces transformimiqene ne nje proces transformimi.. Gjate Gjate viteveviteve 19891989 dhedhe 1992, PBB (1992, PBB (ProdhimiProdhimi ii Brendshem BrutoBrendshem Bruto)) rara me 50 % pasme 50 % pas nje nje periudhe ekonomike stanjacioni gjate viteveperiudhe ekonomike stanjacioni gjate viteve ’’80.80. Qe prej asaj koheQe prej asaj kohe uu arriten arriten koeficiente reale te rritjeskoeficiente reale te rritjes, 9.6 % , 9.6 % ne vitinne vitin 1993, 9.4 % 1993, 9.4 % ne vitinne vitin 19941994,, si esi edhedhe 11.3 % 11.3 % ne ne vitinvitin 1995. PBB per1995. PBB per banorbanor,, ne terma nominalene terma nominale, u, u rrit nga vlerarrit nga vlera me eme e ulet prejulet prej 213 213 USDUSD ne vitinne vitin 19921992,, nene 989 USD989 USD ne vitinne vitin 2000,2000, nene 1,120 USD1,120 USD ne vitinne vitin 20012001 dhe arriti ne dhe arriti ne rrethrreth 1,830 USD1,830 USD ne vitinne vitin 2003.2003. Faktoret qe cuan ne kete rritje te shpejte ekonomike Faktoret qe cuan ne kete rritje te shpejte ekonomike kane qenekane qene::

NjeNje programprogram ambiciozambicioz ii reformave ekonomikereformave ekonomike,,AsistenceAsistence ee konsiderueshme ekonomikekonsiderueshme ekonomike,,Te Te ardhurat nga nje numerardhurat nga nje numer ii madh shqiptareshmadh shqiptaresh (e(e vleresuar rrethvleresuar rreth 2121--23 % e 23 % e forces seforces se punespunes)) qe punojne jashteqe punojne jashte, , dhedheVendndodhjaVendndodhja ee favorshmefavorshme e e ShqiperiseShqiperise..



Tregues te tjere ekonomike kane qene gjithashtu te favorshemTregues te tjere ekonomike kane qene gjithashtu te favorshem..Inflacioni vjetorInflacioni vjetor ii matur nga Indeksimatur nga Indeksi ii Cmimit te KonsumatoritCmimit te Konsumatorit (ICK), i(ICK), i cili qendroi necili qendroi ne226 % 226 % nene fundfund te vititte vitit 1992,1992, ra nera ne 30 % 30 % ne vitinne vitin 19931993 dhedhe 2 % 2 % ne vitinne vitin 2001.2001. Arsyeja Arsyeja kryesorekryesore perper stabilitetinstabilitetin ee cmimevecmimeve kaka qene stabilitetiqene stabiliteti ii monedhes vendasemonedhes vendase iishoqeruarshoqeruar meme prezantiminprezantimin ee nje politike te shtrenguar fiskale dhe nje disipline nje politike te shtrenguar fiskale dhe nje disipline monetare te rene dakordmonetare te rene dakord me FMN.me FMN. LiberalizimiLiberalizimi ii monedhes ne vitinmonedhes ne vitin 19921992 fillimisht fillimisht ççoi ne nje zhvleresim te shpejte te monedhes vendaseoi ne nje zhvleresim te shpejte te monedhes vendase ((LekuLekutt ShqiptarShqiptar), e), e cila ra necila ra ne130130 lekeleke per 1 USD.per 1 USD. Gjate trazirave te vitit Gjate trazirave te vitit 1997,1997, monedha vendasemonedha vendase uu zhvleresua ne zhvleresua ne rrethrreth 180180 lekeleke per 1 USD,per 1 USD, perpara stabilizimit ne nivelin rrethperpara stabilizimit ne nivelin rreth 142142 leklek per 1 USDper 1 USD ne ne vitinvitin 20022002 dhe rrethdhe rreth 115115 lekeleke per 1 USDper 1 USD ne vitinne vitin 2003.2003.

PapunesiaPapunesia, e, e cila arriti kulmin ne rrethcila arriti kulmin ne rreth 27 % 27 % te forcave te punes ne vitinte forcave te punes ne vitin 19921992 ra ne ra ne rrethrreth 14.5 % 14.5 % gjate vititgjate vitit 2002.2002. Gjate viteveGjate viteve 19981998--2001,2001, ekonomiaekonomia uu rimekembrimekemb memengadalesingadalesi, u, u ul defiul defiççiti buxhetoriti buxhetor,, inflacioni ra neinflacioni ra ne 17 % (17 % (nganga 40 % 40 % qe ishte neqe ishte ne fundfund te te vititvitit 1997)1997) dhe borxhidhe borxhi ii brendshembrendshem, i, i cili perbentecili perbente 41 % 41 % tete PBBPBB gjate krizesgjate krizes sese viteveviteve1997,1997, ra nera ne 26 % 26 % ne vitinne vitin 2001. 2001.


Treguesit MakroekonomikeTreguesit MakroekonomikeInvestime te rendesishme jane bere ne sektorinInvestime te rendesishme jane bere ne sektorin ee eksplorimit te naftes dhe gaziteksplorimit te naftes dhe gazit..Ristrukturimi ekonomik eshte shoqeruar edhe nga urbanizimiRistrukturimi ekonomik eshte shoqeruar edhe nga urbanizimi ii shpejteshpejte..

PopullsiaPopullsia ee Tiranes eshte vleresuarTiranes eshte vleresuar sese eshte dyfishuar gjate viteve te funditeshte dyfishuar gjate viteve te fundit, duke, dukearritur nearritur ne 800,000800,000 banorebanore (2004), duke(2004), duke perbere keshtu nje perbere keshtu nje problemproblem teperteper te te madhmadh perperinfrastrukturen dhe sherbimetinfrastrukturen dhe sherbimet ee tjera publike ne pergjithesitjera publike ne pergjithesi..

KoefiKoeficcientiienti ii rritjesrritjes sese sektorit te sherbimeve eshte reflektuarsektorit te sherbimeve eshte reflektuar meme rritjenrritjen ee pjesespjeses sesesaj ngasaj nga 13 % e PBB13 % e PBB ne vitinne vitin 19901990 nene 19.2 % 19.2 % ne vitinne vitin 2000.2000. Pasojat shkaterruese te Pasojat shkaterruese te trazirave te vitittrazirave te vitit 19971997 ne ekonominene ekonomine ee vendit mund te shihen lehtesishtvendit mund te shihen lehtesisht.. Megjithate Megjithate situata makroekonomike ne Shqiperi mbetetsituata makroekonomike ne Shqiperi mbetet ee qendrueshmeqendrueshme..

Pavaresisht krizesPavaresisht krizes sese KosovesKosoves,, Shqiperia perfundoi vitinShqiperia perfundoi vitin 1999 me1999 me nje rritje tenje rritje te PBBPBBne nivelin prejne nivelin prej 8 %, 8 %, inflacion ne nivelin prejinflacion ne nivelin prej 1 %, me1 %, me nje monedhe kombetare te nje monedhe kombetare te qendrueshmeqendrueshme,, etjetj.. Situata makroekonomike gjate viteveSituata makroekonomike gjate viteve 2004 2004 -- 2005 2005 ka ka vazhdvazhduar uar me me nje rritje tenje rritje te PBBPBB prejprej 44--6 %.6 %.



MegjithateMegjithate,, nje stabilitetnje stabilitet ii tille bazohet ne suksesintille bazohet ne suksesin ee reformave qereformave qe duhetduhet te te vazhdojnevazhdojne ne te gjithe sektoretne te gjithe sektoret ee ekonomiseekonomise,, sisi meme poshteposhte::

KonsolidimiKonsolidimi ii demokracise nepermjet krijimit dhe perforcimit te institucionevdemokracise nepermjet krijimit dhe perforcimit te institucioneve e demokratikedemokratike,,ReformatReformat strukturorestrukturore perper zhvilliminzhvillimin ee metejshem te ekonomisemetejshem te ekonomise sese treguttregut, , vecanerishtvecanerisht reformatreformat ne sektoret strategjikene sektoret strategjike,, perfshire reformen financiareperfshire reformen financiare,,ReformaReforma ee sektorit publiksektorit publik,,ReformaReforma ee rivendosjesrivendosjes sese rendit publikrendit publik, , dhedheReformaReforma ee sistemit gjyqesorsistemit gjyqesor..

Keto zhvillime ekonomike pozitive reflektojne ndjekjenKeto zhvillime ekonomike pozitive reflektojne ndjekjen ee vendosur nga anavendosur nga ana eeqeverise te politikave te stabilizimit makroekonomikqeverise te politikave te stabilizimit makroekonomik.. Qeveria mbetetQeveria mbetet ee angazhuar angazhuar ne menyre te vazhdueshme ne mirembajtjenne menyre te vazhdueshme ne mirembajtjen ee stabilitetit makroekonomikstabilitetit makroekonomik,,avanciminavancimin ee reformave strukturore dhe forciminreformave strukturore dhe forcimin ee qeverisjesqeverisjes..


Burimet EnergjetikeBurimet Energjetike

Shqiperia eshteShqiperia eshte ee pasur ne burime energjetike si naftapasur ne burime energjetike si nafta,, gazi natyrorgazi natyror,, qymyrguriqymyrguri,,burimet hidrikeburimet hidrike,, drutedrute ee zjarritzjarrit,, energjia dielloreenergjia diellore,, biomasabiomasa,, etjetj.. EshteEshte ee rendesishme rendesishme te theksojme qe nuk shfrytezohen te gjitha burimet energjetikete theksojme qe nuk shfrytezohen te gjitha burimet energjetike.. Si pasojeSi pasoje,, nevojat nevojat kryesisht jane perballuar nga kryesisht jane perballuar nga burimet burimet energjenergjetike etike vendasevendase:: naftanafta,, burimet hidrike burimet hidrike dhe drutedhe drute ee zjarritzjarrit.. ShqiperiaShqiperia kaka potencialin kryesorpotencialin kryesor ateate hidroenergjetikhidroenergjetik,, nganga ii cilicili,,deri tanideri tani,, shrytezoheshrytezohett vetemvetem 35 % e35 % e tijtij perper prodhiminprodhimin ee energjise elektrikeenergjise elektrike..Kapaciteti hidrikKapaciteti hidrik ii instaluar eshteinstaluar eshte 1,446 MW.1,446 MW. Prodhimi mesatar nga burimet hidrike Prodhimi mesatar nga burimet hidrike eshteeshte 4,3004,300 GWh ne vitGWh ne vit.. Shqiperia eshte shume Shqiperia eshte shume ee pasur ne burime ujorepasur ne burime ujore.. Ajo mund Ajo mund te perfitoje nga bazenet hidrografike prejte perfitoje nga bazenet hidrografike prej 43.3 km43.3 km22 nga te cilatnga te cilat 28.6 km28.6 km22 ii perkasin perkasin ShqiperiseShqiperise.. ShqiperiaShqiperia ka 1,485 mmka 1,485 mm reshje shiu ne vit dhe reshje shiu ne vit dhe 28 l/s/km28 l/s/km22 uje qe eshte uje qe eshte nganga meme te lartet nete lartet ne Europe.Europe. ShqiperiaShqiperia ka 8ka 8 lumenj kryesorelumenj kryesore,, por vetem dy prej tyre por vetem dy prej tyre shfrytezohenshfrytezohen perper prodhiminprodhimin ee energjise elektrikeenergjise elektrike..

Per mePer me teperteper,, ShqiperiaShqiperia kaka burime te identifikuara nafte dhe gaziburime te identifikuara nafte dhe gazi,, te cilat deri tani te cilat deri tani kane cuar ne nxjerrjenkane cuar ne nxjerrjen e 50.6e 50.6 milionemilione tonetone nafte dhenafte dhe 66 miliarde metra kub gazmiliarde metra kub gaz..MegjithateMegjithate,, shfrytezimishfrytezimi ii burimeve te reja te naftesburimeve te reja te naftes kaka qene deri taniqene deri tani ii pasuksesshem pasuksesshem dhe nukdhe nuk kaka pasur shtesa te rezervavepasur shtesa te rezervave. . Situata eshteSituata eshte ee njejte persanjejte persa ii perket planeve perket planeve te rritjeste rritjes sese prodhimit te hidrokarbureve nga fushat ekzistueseprodhimit te hidrokarbureve nga fushat ekzistuese..



Ne fakt, pNe fakt, prodhimirodhimi vjetorvjetor ii naftesnaftes ka rene qe prej vititka rene qe prej vitit 1974,1974, kuku uu arrit pikuarrit piku iipergjithshem prejpergjithshem prej 2.42.4 milionemilione tone.tone. Gjate viteveGjate viteve 19811981--1982,1982, prodhimiprodhimi ii kombinuarkombinuar iinaftes dhe gazitnaftes dhe gazit kaka arritur pikun prejarritur pikun prej 2.12.1 milionemilione tonetone nafte ekuivalentenafte ekuivalente.. Deri ne vitinDeri ne vitin1991,1991, prodhimiprodhimi ii kombinuar mbeti relativisht konstantkombinuar mbeti relativisht konstant ndermjet vlerave 1ndermjet vlerave 1..33 dhedhe 1.51.5milionemilione tonetone nafte ekuivalentenafte ekuivalente (TOE). Me (TOE). Me paspas,, pati nje renie te shpejte ne niveletpati nje renie te shpejte ne nivelet600600--700700 mijemije tonetone ne vitinne vitin 1992.1992. Renia graduale vazhdoi edheRenia graduale vazhdoi edhe meme tej gjate vitevetej gjate viteve19961996 dhedhe 1997. 1997. Keshtu, nKeshtu, nee vitinvitin 19971997, , prodhimiprodhimi ii kombinuar ra nekombinuar ra ne 328328 mije mije TOE.TOE.

RezervatRezervat ee qymyrgurit jane te medha dheqymyrgurit jane te medha dhe perper shkak te prodhimit prejshkak te prodhimit prej 2.22.2--2.32.3 milionemilionetonetone gjategjate fundit te vitevefundit te viteve ’’80,80, ato garantojneato garantojne per meper me shumeshume se 300se 300 vjet nesevjet nese dodo te te kete te njejtin nivel konsumi si kete te njejtin nivel konsumi si ate ate gjategjate fundit te vitevefundit te viteve ’’80.80. Por vlera kalorifike Por vlera kalorifike eshteeshte ee ulet dhe permbajtjaulet dhe permbajtja ee hirit eshte shumehirit eshte shume ee lartelarte.. Qe nga kolapsiQe nga kolapsi industrial,industrial, ne ne vitin 1999 prodhimivitin 1999 prodhimi ii qymyrguritqymyrgurit kaka rene ne rrethrene ne rreth 77 mije mije TOE.TOE. Bazuar ne skenaretBazuar ne skenaret memeoptimiste te analizuaroptimiste te analizuar perper kerkesenkerkesen perper qymyrguriqymyrguri,, potencialipotenciali ii prodhimit ne vitinprodhimit ne vitin2010 do2010 do te arrije nivelinte arrije nivelin e e 800800 mije mije toneve te barabartetoneve te barabarte me me 230230 mije mije tonetone naftenafte. . Bazuar ne informacioninBazuar ne informacionin ee disponueshemdisponueshem perper burimet primare energjetike dhe burimet primare energjetike dhe potencialetpotencialet ee prodhimitprodhimit,, niveli maksimalniveli maksimal ii furnizimitfurnizimit meme energjienergji ii parashikuarparashikuar perpervitinvitin 2010 do2010 do te arrijete arrije 1.6 1.6 milione TOmilione TOEE, sic , sic tregohet ne Figuren ne vazhdimtregohet ne Figuren ne vazhdim..


MundesiteMundesite ee ProdhimitProdhimit duke duke Perdorur Burimet Energjetike ShqiptarePerdorur Burimet Energjetike Shqiptare(1,000 TOE)(1,000 TOE)

0 200 400 600 800

1,000 1,200 1,400 1,600 1,800

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

FIREWOOD

HYDRO

COAL LIGNITE

NATURAL GAS

CRUDE OIL


KonsumiKonsumi i i EnergjiseEnergjise

Nga piku historikNga piku historik i 3.3i 3.3 milionemilione tonetone nafte ekuivalentenafte ekuivalente (MTOE)(MTOE) ne vitinne vitin 1989,1989, furnizmifurnizmimeme energji primare raenergji primare ra me meme me shumeshume se 50 % se 50 % dhe arriti nivelindhe arriti nivelin e 1.5 MTOEe 1.5 MTOE ne vitinne vitin1992.1992. Qe prej asaj koheQe prej asaj kohe,, furnizmifurnizmi meme energji primareenergji primare kaka mbetur relativisht konstant mbetur relativisht konstant rreth nivelit prejrreth nivelit prej 1.61.6--1.7 MTOE.1.7 MTOE. Megjithate efektetMegjithate efektet meme drastike jane ndryshimet drastike jane ndryshimet strukturore qe kane ndodhur lidhurstrukturore qe kane ndodhur lidhur meme kontributin kontributin ee burimeve energjetike persaburimeve energjetike persa iiperket furnizimit dhe konsumitperket furnizimit dhe konsumit finalfinal te energjise sipas sektoreve dhe lendeve te energjise sipas sektoreve dhe lendeve djegesedjegese.. Kur fokusohemi ne ndryshimetKur fokusohemi ne ndryshimet ee perdorimit te energjise ne sektorin perdorimit te energjise ne sektorin shtepiakshtepiak,, rezultatetrezultatet ee nje survejimi te energjise ne sektorin shtepiak jane te nje survejimi te energjise ne sektorin shtepiak jane te dukshmedukshme..

StrukturaStruktura ee kerkeseskerkeses kaka ndryshuar vendryshuar veççanerisht ne zonatanerisht ne zonat urbaneurbane kuku,, gjate vititgjate vitit 2000,2000,energjia elektrike perbenteenergjia elektrike perbente 61.5 % 61.5 % te kerkeses totale ose sa dyfishite kerkeses totale ose sa dyfishi ii kerkeseskerkeses perperdru zjarridru zjarri.. Ne zonat ruraleNe zonat rurale,, pozicionipozicioni i fortei forte historikhistorik ii druve te zjarrit eshte ende druve te zjarrit eshte ende mbizoterues pasi edhembizoterues pasi edhe perper vitvitetet 20020022--20032003 pothuajsepothuajse 60 % e60 % e kerkeses totale kerkeses totale mbulohet nga drutembulohet nga drute ee zjarrit dhe vetemzjarrit dhe vetem 30 % 30 % nga energjia elektrikenga energjia elektrike.. KerkesaKerkesa eembetur mbulohet kryesisht nga gazimbetur mbulohet kryesisht nga gazi ii lengetlenget (LPG)(LPG) dhe vajguridhe vajguri..



Si pasojeSi pasoje ee kolapsit te industrise gjate vitevekolapsit te industrise gjate viteve 19901990--19941994 dhe rritjesdhe rritjes sese konsumit te konsumit te energjise nga sektori shtepiakenergjise nga sektori shtepiak,, ne vecanti rritjane vecanti rritja ee kerkeseskerkeses perper energji elektrikeenergji elektrike,,sektori shtepiak tani perben nje pjese ne rritje te konsumit enesektori shtepiak tani perben nje pjese ne rritje te konsumit energjetikrgjetik.. Gjate vititGjate vitit20020033,, sektori shtepiak perbensektori shtepiak perben meme shumeshume se 1/3 ese 1/3 e kerkeses totale energjetike dhekerkeses totale energjetike dhe 59 59 % e% e kerkeseskerkeses perper energji elektrikeenergji elektrike.. Nje tendence tjeterNje tendence tjeter ee dukshme eshte qe nje pjese dukshme eshte qe nje pjese ne rritjene rritje e e cdo konsumi energjetik te sektorit shtepiak drejtohet drejt ngrocdo konsumi energjetik te sektorit shtepiak drejtohet drejt ngrohjeshjes,,ndoshtandoshta 3030--40 % 40 % dhe ne nivel kombetardhe ne nivel kombetar 60 % e60 % e kerkeseskerkeses perper ngrohje mbulohet nga ngrohje mbulohet nga energjia elektrikeenergjia elektrike.. Mungesa ose cmimet shume te lartaMungesa ose cmimet shume te larta perper burime te tjeraburime te tjeraalternative,alternative, tarifattarifat ee uleta te energjise elektrike cuan ne nje rritje te papritur te uleta te energjise elektrike cuan ne nje rritje te papritur te perdorimit te energjise elektrikeperdorimit te energjise elektrike perper ngrohjengrohje.. VendimetVendimet ee Qeverise ShqiptareQeverise Shqiptare perperlehtesi fiskalelehtesi fiskale perper gazingazin ee lengetlenget, etj., etj. jane hapi jane hapi ii duhurduhur perper tete miremire orientuar politikenorientuar politikene e cmimeve te burimeve energjetikecmimeve te burimeve energjetike..

Ne dy FiguratNe dy Figurat e me e me poshtme respektivisht jane dhene konsumetposhtme respektivisht jane dhene konsumet ee burimeve burimeve energjetike dhe konsumienergjetike dhe konsumi ii energjise elektrikeenergjise elektrike, per, per vitin vitin 20020033,, perper te gjithe sektorette gjithe sektoret eeekonomise shqiptareekonomise shqiptare..


KonsumiKonsumi ii Energjise ElektrikeEnergjise Elektrike per per VitinVitin 20020033,, sipas Sektorevesipas Sektoreve [%][%]

KonsumiKonsumi ii Burimeve EnergjetikeBurimeve Energjetike perperViVitintin 20020033,, sipas Sektorevesipas Sektoreve [%][%]

Industry

24%

Transport 0%

Household

59%

Services 13%

Agriculture 3%

Others 1%

Others 1% Agriculture

esia7%Services 10%

Household 37%

Transport22%

Industry23%


QeQe nganga DhjetoriDhjetori 2003, 2003, QeveriaQeveria ka ka vendosurvendosur dydy tarifatarifa per per cmimincmimin e e energjiseenergjise elektrikeelektrikeduke e duke e dyfishuardyfishuar cmimincmimin per per konsuminkonsumin mbimbi 22110 kWh/0 kWh/muajmuaj per per sektorinsektorin shtepiakshtepiak. . MenyraMenyra tradicionaletradicionale e e ngrohjesngrohjes se se vetemvetem njenje dhomedhome ((menyramenyra tipiketipike nepermjetnepermjet njenjesobesobe) ka ) ka ndryshuarndryshuar nene menyremenyre tete shpejteshpejte nene njenje situate situate krejtesishtkrejtesisht tete re, re, kuku pakpak a a shumeshume ngrohenngrohen me me shumeshume se se njenje dhomdhomee. . NeNe dydy FiguratFigurat e me e me poshtmeposhtme janejane dhenedhenerespektivishtrespektivisht kontributikontributi i i cdocdo sektorisektori dhedhe kontributikontributi i i cdocdo burimiburimi energjetikenergjetik nenekonsuminkonsumin energjetikenergjetik per per periudhenperiudhen 19901990--2001.2001.

0200400600800

10001200140016001800200022002400

1990 19911992 1993 19941995 1996 19971998 1999 20002001

Households Service IndustryTransport Agriculture Other

0

250

500750

1000

12501500

175020002250

25002750

1990 1991 19921993 1994 1995 1996 1997 19981999 2000 2001

Coal & Lignite Natural GasBiomass (Fuelwood) Hydro & ElectricitySolar Energy LPGKerosenes, jet fuels dieselResidual fuel oil Other pet. productsGasoline Petroleum Coke


GjateGjate viteveviteve 19851985--19901990,, industriaindustria ishteishte konsumikonsumi me i me i madhmadh, i , i ndjekurndjekur nganga sektorisektori i i sherbimevesherbimeve dhedhe aiai shtepiakshtepiak//rezidencialrezidencial. Pas . Pas vititvitit 1992, 1992, situatasituata ka ka ndryshuarndryshuar: : konsumikonsumi i i energjiseenergjise elektrikeelektrike nene sektorinsektorin rezidencialrezidencial dhedhe ate ate tete sherbimitsherbimit eshteeshte rriturrriturnene menyremenyre tete vazhdueshmevazhdueshme gjategjate viteveviteve 19851985--2002. 2002. NeNe FigurenFiguren e e meposhtmmeposhtmee jepetjepetkonsumikonsumi i i energjiseenergjise elektrikeelektrike gjategjate viteveviteve 19851985--2002, 2002, sipassipas tete gjithegjithe sektorevesektoreveekonomikeekonomike..

02 5 05 0 07 5 0

1 0 0 01 2 5 01 5 0 01 7 5 02 0 0 02 2 5 02 5 0 02 7 5 03 0 0 03 2 5 03 5 0 03 7 5 04 0 0 04 2 5 04 5 0 0 H o u s e h o l d In d u s t r y

S e rv i c e A g r ic u l tu r eO t h e r s


FurnizimiFurnizimi me me LendetLendet EnergjetikeEnergjetike

QeQe nganga vitetvitet 19901990--1991, ka 1991, ka pasurpasur ndryshimendryshime tete medhamedha strukturorestrukturore lidhurlidhur me me pjesetpjeset e e burimeveburimeve energjetikeenergjetike persapersa i i perketperket furnizimitfurnizimit me to. me to. QymyrguriQymyrguri dhedhe gazigazi i i prodhuarprodhuarnene vend vend kanekane qeneqene ““humbesithumbesit kryesorekryesore””, , pasipasi kaosikaosi ekonomikekonomik shkaktoishkaktoi mbylljenmbylljen e e shumeshume konsumatorevekonsumatoreve industrialeindustriale duke duke ulurulur keshtukeshtu nene menyremenyre sinjifikativesinjifikative kerkesenkerkesenper toper to. . FurnizimiFurnizimi dhedhe perdorimiperdorimi i i qymyrguritqymyrgurit rara nganga rrethrreth 2 2 milionemilione tone tone qymyrguriqymyrguri((ekuivalentekuivalent me 0.5 MTOE) me 0.5 MTOE) oseose 19 % e 19 % e furnizimitfurnizimit me me energjienergji primareprimare nene vitinvitin 1990 1990 nene2727..55 mijemije TOE TOE oseose 4 % e 4 % e furnizimitfurnizimit primarprimar nene vitinvitin 1995. 1995. PerdorimiPerdorimi i i gazitgazit rara nganga 200200--250 250 milionemilione meter meter kubkub ((McmMcm) ) nene vitvit ((ekuivalentekuivalent me 0.2me 0.2--0.25 MTOE) 0.25 MTOE) nene vitetvitet 19891989--1990 1990 nene 1313--14 14 McmMcm nene vitetvitet e e funditfundit, , kryesishtkryesisht sisi pasojepasoje e e mungesesmungeses se se investimeveinvestimeve per per teteruajturruajtur niveletnivelet e e prodhimitprodhimit dhedhe reniesrenies natyralenatyrale tete prodhimitprodhimit nganga burimetburimet ekzistueseekzistuese..

ZhvillimiZhvillimi i i furnizimitfurnizimit me me energjienergji primareprimare jepetjepet nene grafikungrafikun e me e me poshtemposhtem. Per . Per periudhenperiudhen 19961996--1999, 1999, furnizimifurnizimi total real me total real me burimetburimet energjetikeenergjetike primareprimare ka ka ndjekurndjekurskenarinskenarin pasivpasiv tete zhvillimitzhvillimit me me njenje diferencediference prejprej 1.3 % me 1.3 % me tete lartelarte per per vitinvitin 1998 1998 dhedhe2.1 % me 2.1 % me tete lartelarte per per vitinvitin 1999.1999.


FurnizimiFurnizimi Total me Total me EnergjiEnergji PrimarePrimare per per LendetLendet DjegeseDjegese 19901990--2001 2001 (1,000 TOE)(1,000 TOE)

02 0 04 0 06 0 08 0 0

1 0 0 01 2 0 01 4 0 01 6 0 01 8 0 02 0 0 02 2 0 02 4 0 02 6 0 02 8 0 03 0 0 0

O il H yd r o & Im p . E le c .W o o d N a t G a sC o a l S o la r E n e rg y



BurimetBurimet me me gazgaz ndodhenndodhen nene ShqiperineShqiperine PerendimorePerendimore dhedhe JugperendimoreJugperendimore tete ndarandaranene dydy strukturastruktura kryesorekryesore: : formacioneformacione gelqeroregelqerore dhedhe renorerenore. . AktualishtAktualisht ketoketo burimeburimeperfaqesojneperfaqesojne rezervarezerva tete konsiderueshmekonsiderueshme gjeologjikegjeologjike tete nivelitnivelit prejprej 450 MTOE.450 MTOE.

ProdhimiProdhimi total total kumulativkumulativ i i naftesnaftes eshteeshte rrethrreth 50.6 MTOE 50.6 MTOE dhedhe pjesapjesa me e me e madhemadhe e e prodhimitprodhimit kumulativkumulativ vjenvjen nganga burimetburimet gelqeroregelqerore me 55 %. me 55 %. KjoKjo gjegje vjenvjen sisi pasojepasoje e e burimeveburimeve tete shumtashumta tete depozitavedepozitave gelqeroregelqerore dhedhe nivelitnivelit tete mire mire tete porozitetitporozitetit. . ReniaReniae e prodhimitprodhimit tete naftesnaftes pas pas vititvitit 1992 1992 lidhetlidhet me me vjeteriminvjeterimin e e teknologjiseteknologjise se se nxjerrjesnxjerrjes, , pajisjevepajisjeve, , mirembajtjenmirembajtjen e e pusevepuseve dhedhe renienrenien e e disiplinesdisiplines se se punespunes nene tete gjithegjithesektoretsektoret e e naftesnaftes. . InvestimetInvestimet nene depozitatdepozitat ekzistueseekzistuese tete naftesnaftes kanekane qeneqene tete voglavogladhedhe fondetfondet janejane perdorurperdorur nene tete shumtenshumten e e rasteverasteve nene drejtimdrejtim tete gabuargabuar. . AktualishtAktualisht, , tete paktenpakten 500 500 pusepuse e e kanekane nderprerenderprere prodhiminprodhimin, , porpor atoato mundmund tete kthehenkthehen nenegjendjengjendjen e e meparshmemeparshme me me njenje investiminvestim tete vogelvogel..

RezervatRezervat e e vleresuaravleresuara tete gazitgazit shoqeruesshoqerues janejane 32.2 32.2 miliardemiliarde mm33 N (27.4 MTOE) N (27.4 MTOE) dhedherezervatrezervat e e depozitavedepozitave tete gazitgazit natyrornatyror janejane 5.4 5.4 miliardemiliarde mm33 N (4.6 MTOE). N (4.6 MTOE). NgaNga ketoketo, , rezervatrezervat komercialekomerciale tete naftesnaftes se se shoqeruarshoqeruar janejane 10 10 miliardemiliarde mm33 N N dhedhe tete gazitgazit natyrornatyror4.2 4.2 miliardemiliarde mm33 N. N. AktualishtAktualisht nganga burimetburimet e e naftesnaftes dhedhe gazitgazit natyrornatyror janejane nxjerrenxjerrerespektivishtrespektivisht 8.5 8.5 miliardemiliarde mm33 N N dhedhe 3.09 3.09 miliardemiliarde mm33 N.N.



ProdhimiProdhimi i i gazitgazit ka ka oshilacioneoshilacione tete medhamedha. . RritjaRritja maksimalemaksimale e e prodhimitprodhimit tete gazitgazit nenevitinvitin 1982 1982 reflektonreflekton njenje rritjerritje tete forcuarforcuar per per tete permbushurpermbushur nevojatnevojat e e medhamedha tetedegevedegeve tete ekonomiseekonomise. . EfektiEfekti i i depozitavedepozitave tete rejareja tete gazitgazit ((BallajBallaj 1983, 1983, PovelcaPovelca, , PanajajaPanajaja 1987) 1987) zgjatizgjati vetemvetem per per njenje periudheperiudhe tete shkurtershkurter kohekohe (2(2--4 4 vitevite) ) dhedhe kishtekishteinfluence influence tete vogelvogel nene rritjenrritjen e e prodhimitprodhimit tete gazitgazit..

QymyrguriQymyrguri eshteeshte rezervarezerva energjetikeenergjetike me e me e madhemadhe nene ShqiperiShqiperi. . RezervatRezervat e e zbuluarazbuluaraderideri tanitani janejane relativishtrelativisht tete lartalarta dhedhe ndodhenndodhen nene katerkater depozitadepozita kryesorekryesore. . RezervatRezervatgjeologjikegjeologjike vendasevendase janejane llogariturllogaritur 712 712 milionemilione tone tone oseose 178 MTOE 178 MTOE dhedhe rezervatrezervatkomercialekomerciale janejane 280 280 milionemilione tone tone oseose 70 MTOE.70 MTOE.

Per Per tete pasurpasur njenje vizionvizion tete qarteqarte nesenese qymyrguriqymyrguri duhetduhet konsideruarkonsideruar sisi njenje kandidakandidattper per tete kontribuarkontribuar nene bilancinbilancin energjetikenergjetik vendasvendas, , nevojitetnevojitet njenje studimstudim fizibilitetifizibiliteti per per tetevleresuarvleresuar eficienceneficiencen e e perdorimitperdorimit tete qymyrgyritqymyrgyrit tete MemaliajtMemaliajt per per prodhiminprodhimin e e energjiseenergjise elektrikeelektrike nene njenje TEC after TEC after ketijketij burimiburimi. . KjoKjo gjegje eshteeshte shumeshume e e rendesishmerendesishme..



ShqiperiaShqiperia ka ka kushtekushte tete favorshmefavorshme per per perdoriminperdorimin e e energjiseenergjise diellorediellore per per pergatitjenpergatitjene e ujitujit tete ngrohtengrohte dhedhe prodhiminprodhimin e e energjiseenergjise elektrikeelektrike. . RrezatimiRrezatimi mesatarmesatar vjetorvjetor eshteeshtei i lartelarte dhedhe teorikishtteorikisht nene gjendjegjendje per per tete permbushurpermbushur nevojatnevojat energjetikeenergjetike me me njenjepotencialpotencial tete uletulet (temperature e (temperature e uletulet) per ) per njenje periudheperiudhe 77--8 8 mujoremujore nene vitvit. . AgjensiaAgjensiaKombetareKombetare e e EnergjiseEnergjise dhedhe QendraQendra per per EficiencenEficiencen e e EnergjiseEnergjise ShqiperiShqiperi--BE BE theksojnetheksojne rendesinerendesine e e rritjesrritjes se se perdorimitperdorimit tete energjiveenergjive tete rinovueshmerinovueshme dhedhe tt’’iikushtohetkushtohet me me shumeshume vemendjevemendje teknologjiveteknologjive per per pergatitjenpergatitjen e e ujitujit tete ngrohtengrohte ngangasistemetsistemet e e kolektorevekolektoreve diellorediellore..

NeseNese industriaindustria shqiptareshqiptare e e sistemevesistemeve tete kolektorevekolektoreve diellorediellore do do tete ishteishte zhvilluarzhvilluar neneshkalleshkalle tete ngjashmengjashme me me GreqineGreqine, , prodhimiprodhimi ((potencialipotenciali) i ) i ujitujit tete ngrohtengrohte do do tete jetejeteekuivalentekuivalent per per njenje sasisasi energjieenergjie prejprej 360 360 GWhGWh ((oseose 75 MW 75 MW tete fuqisefuqise se se instaluarinstaluar). ). KetoKeto vleravlera arrihenarrihen me me njenje siperfaqesiperfaqe totaletotale tete sistemevesistemeve tete kolektorevekolektoreve diellorediellore teteinstaluarinstaluar prejprej 400,000 m400,000 m22 ((oseose 0.5 m0.5 m22/familje), /familje), tete cilatcilat mundmund tete konsiderohenkonsiderohen njenjetreguestregues potencialpotencial per per treguntregun shqiptarshqiptar nene 15 15 vitetvitet qeqe do do vijnevijne. . PerdorimiPerdorimi i i sistemevesistemevetete kolektorevekolektoreve diellorediellore per per pergatitjenpergatitjen e e ujitujit tete ngrohtengrohte sanitarsanitar nene sektorinsektorin shtepiakshtepiakdhedhe ate ate tete sherbimitsherbimit do do tete influencojneinfluencojne grafikungrafikun e e ngarkesesngarkeses se se energjiseenergjise elektrikeelektrike, , per per aqaq kohekohe sasa kyky burimburim zevendesonzevendeson dushetdushet elektrikeelektrike..



NeNe ShqiperiShqiperi derideri nene vitinvitin 1992, 1992, perdorimiperdorimi i i druvedruve tete zjarritzjarrit per per ngrohjengrohje dhedhe gatimgatim ka ka qeneqene shumeshume i i lartelarte nene krahasimkrahasim me me lendetlendet e e tjeratjera djegesedjegese sisi pasojepasoje e e politikespolitikes se se koheskohes qeqe i i konsiderontekonsideronte drutedrute sisi lendenlenden djegesedjegese kryesorekryesore per per ngrohjengrohje nene sektorinsektorinshtepiakshtepiak..

BurimetBurimet e e druvedruve tete zjarritzjarrit ndodhenndodhen nene zonazona pyjorepyjore qeqe mbulojnembulojne 38.2 % 38.2 % tete tete gjithegjithesiperfaqessiperfaqes se se ShqiperiseShqiperise. Te . Te dhenatdhenat per per burimetburimet e e druvedruve tete zjarritzjarrit bazohenbazohen neneinventaretinventaret e e berabera ççdodo 10 10 vjetvjet nganga DrejtoriaDrejtoria e e PyjevePyjeve nene MinistrineMinistrine e e BujqesiseBujqesise dhedheUshqimitUshqimit. . LlogaritjaLlogaritja e e rezervaverezervave tete parashikuaraparashikuara i i referohetreferohet inventaritinventarit tete funditfundit nenevitinvitin 1985, i 1985, i cilicili i i vleresoivleresoi atoato nene 26 million m26 million m33..


SektoriSektori ElektroenergjetikElektroenergjetik

PervecPervec pengesavepengesave tete medhamedha financiarefinanciare, , problemiproblemi kryesorkryesor me me tete cilincilin perballetperballet sot sot SektoriSektori ElektroenergjetikElektroenergjetik ShqiptarShqiptar eshteeshte kapacitetikapaciteti teknikteknik i i kufizuarkufizuar. . DuhetDuhet theksuartheksuarqeqe kerkesakerkesa nene njenje dimerdimer normal normal arrinarrin 2525--27 27 milionemilione kWh. kWh. SistemiSistemi elektroenergjetikelektroenergjetikpermbushpermbush vetemvetem 7070--80 % 80 % tete kerkeseskerkeses totaletotale gjategjate periudhesperiudhes pikpik tete dimritdimrit duke duke shkaktuarshkaktuar mungesamungesa tete furnizimitfurnizimit me me energjienergji elektrikeelektrike per per konsumatoretkonsumatoret. . ShqiperiaShqiperiaka ka importuarimportuar 2525--40 % 40 % tete totalittotalit tete energjiseenergjise elektrikeelektrike tete konsumuarkonsumuar gjategjate katerkater vitevevitevetete funditfundit. . ProblemetProblemet me me urgjenteurgjente janejane::

KapacitetKapacitet i i kufizuarkufizuar prodhimiprodhimi -- kerkesakerkesa aktualeaktuale eshteeshte me me shumeshume se 6.50 se 6.50 TWh/vitTWh/vit..Te Te ashtuquajturatashtuquajturat ““humbjehumbje jojo tekniketeknike”” -- 1,295 1,295 GWhGWh nene vitinvitin 19991999..HumbjetHumbjet tekniketeknike nene rrjetetrrjetet e e transmetimittransmetimit--shperndarjesshperndarjes -- 1,406 1,406 GWhGWh nene vitinvitin1999 1999 oseose 22 % e 22 % e totalittotalit tete energjiseenergjise elektrikeelektrike..InterkonjeksioniInterkonjeksioni me me vendetvendet fqinjefqinje -- kapacitetekapacitete tete kufiuarakufiuara shkembimishkembimi..KonsumiKonsumi i i energjiseenergjise elektrikeelektrike per per ngrohjengrohje -- 550 MW 550 MW tete pikutpikut per per shkakshkak tetengrohjesngrohjes..TarifaTarifa jojo realisterealiste tete energjiseenergjise elektrikeelektrike..


KapacitetiKapaciteti ekzistuesekzistues i i prodhimitprodhimit eshteeshte i i pamjaftueshempamjaftueshem per per tete permbushurpermbushur kerkesenkerkesenaktualeaktuale prejprej 6.60 6.60 TWh/vitTWh/vit (per (per vitinvitin 20032003/2004/2004). ). ProblemiProblemi me me kardinalkardinal lidhurlidhur me me prodhiminprodhimin e e energjiseenergjise elektrikeelektrike eshteeshte faktifakti qeqe pothuajsepothuajse 99 % e 99 % e sajsaj prodhohetprodhohet ngangahidrocentralethidrocentralet sic sic tregohettregohet eedhedhe nene FigurenFiguren e e meposhtmmeposhtme (e (majtasmajtas)). . GjiGjitthashtuhashtuhumbjethumbjet nene transmetimtransmetim, , shperndarjeshperndarje dhedhe humbjethumbjet jojo tekniketeknike, , janejane njenje problem problem tjetertjeter i i madhmadh, , vleratvlerat e e tyretyre derideri nene vitinvitin 2002 2002 tregohentregohen nene FigurFiguren en e e meposhtmmeposhtme (e (djathtasdjathtas))..

0250500750

10001250150017502000225025002750300032503500375040004250450047505000525055005750600062506500 Import

Small HP PThermal P o wer P lants Hydro P o wer P lants

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

H um bjet jo -te knikeH um bjet ne s hpe rnda rjeH um bjet ne tra ns me t im


NjeNje tendencetendence e e madhemadhe drejtdrejt rritjesrritjes se se konsumitkonsumit tete energjiseenergjise elektrikeelektrike per per ngrohjengrohje popobehetbehet gjithnjegjithnje e me e me evidenteevidente. . NeNe FigurenFiguren nene tete majtemajte tregohettregohet kurbakurba e e ngarkesesngarkeses se se sistemitsistemit elektroenergjetikelektroenergjetik, , ngarkesangarkesa pikpik nene sezoninsezonin e e veresveres arrinarrin 745 MW, 745 MW, ndersandersa nenedimerdimer pikupiku arrinarrin vlerenvleren e 1,300 MW e 1,300 MW dhedhe rritjarritja (555 MW) (555 MW) pothuajsepothuajse i i dedikohetdedikohetngrohjesngrohjes. . VeshtiresiaVeshtiresia qeqe i i krijonkrijon sistemitsistemit perdorimiperdorimi i i energjiseenergjise elektrikeelektrike per per ngrohjengrohjetregohettregohet qarteqarte nene FigurenFiguren nene tete djathtedjathte. . ZonaZona e e kuqekuqe tregontregon sasinesasine e e energjiseenergjiseelektrikeelektrike tete konsumuarkonsumuar per per ngrohjengrohje e e llogariturllogaritur sipassipas metodesmetodes se se perdorurperdorur nene vitinvitin1999 1999 kurkur konsumikonsumi arritiarriti 1,375 1,375 GWhGWh. .

0100200300400500600700800900

10001100120013001400

Minimum DemandMaximum demand

0100200300400500600700800900

10001100120013001400

Elec . Fo r SH Co ns ump.: (1375GWh o r 23.8% o f to tal)Elect. Demand exluding SH:(4400 GWh o r 76.2% o f to ta l)

27

NeNe vitinvitin 1951, 1951, krahaskrahas impianteveimpianteve tete parapara teteprodhimitprodhimit, u , u ndertuanndertuan linjatlinjat e e parapara 35 kV. 35 kV. NeNevitinvitin 1957, me 1957, me krijiminkrijimin zyrtarzyrtar tete SistemitSistemitElektroenergjetikElektroenergjetik, u , u inkorporuainkorporua linjalinja e pare e pare 110kV. 110kV. NeNe vitinvitin 1970 u 1970 u ndertuandertua linjalinja 220 kV 220 kV dhedhenene vitinvitin 1985 1985 perfundoiperfundoi linjalinja 400 kV 400 kV qeqe lidhlidhnenstacioninnenstacionin e e ElbasanitElbasanit me me SSisteministemin GGrekrek. . RrjetiRrjeti ShqiptarShqiptar i i TransmetimitTransmetimit jepetjepet nene FigurenFigurennene tete djathtdjathtee. . NeNe ketekete FFigureigure, , jepenjepen gjithashtugjithashtuedheedhe katerkater linjalinja tete rejareja interkonjeksioniinterkonjeksioni, , tete cilatcilatjanejane nene fazenfazen e e studimitstudimit tete fizibilitetitfizibilitetit. . RrjetiRrjeti i i SistemitSistemit ElektroenergjetikElektroenergjetik ShqiptarShqiptar eshteeshte 3,696 3,696 km i km i gjategjate, 1,242.5 km , 1,242.5 km tete ketijketij rrjetirrjeti janejane me me tension 35 kV, 1,198.2 km tension 35 kV, 1,198.2 km janejane 110 kV, 1,100.7 110 kV, 1,100.7 km km janejane 220 kV 220 kV dhedhe 120.2 km 120.2 km janejane 400 kV.400 kV.

PROJEKTIPROJEKTI ““ZHVILLIMI I KOORDINUAR I ENERGJIVE TE RINOVUESHME NE RAJONIN E ZHVILLIMI I KOORDINUAR I ENERGJIVE TE RINOVUESHME NE RAJONIN E BALLKANIT PERENDIMORBALLKANIT PERENDIMOR””

KALIMASH

IGUMENICE

VLORE

FIER

MEMALIAJ

KELCYRE

ELB.220

ELB.400

PODGORICE

TIRANA 220

V.DEJES

RENCKOMAN

VRUTOK

F.ARREZ

B.CURRI

FIERZE

KORÇE

PERMET

ERSEKE

POGRADEC

GURI I KUQ

ZEMLAK

GJEGJAN

BITOLA

PRIZREN

LEGEND

POWER PLANTSUBSTATIONLINE 400kVLINE 220kVLINE 110kV

KARDHJA

DURRES

BURREL

NEW INTERCONECTION LINES


PotencialiPotenciali HidrikHidrik

ShqiperiaShqiperia eshteeshte njenje nganga vendetvendet me me tete pasurapasura nene burimeburime hidrikehidrike nene krahasimkrahasim me me vendetvendet EuropianeEuropiane, me , me shtrirjeshtrirje hidrografikehidrografike tete shperndarashperndara praktikishtpraktikisht nene tete gjithegjitheterritorinterritorin. . RrjetiRrjeti yneyne hidrografikhidrografik derdhderdh nene detdet mesatarishtmesatarisht 42 42 miliardemiliarde mm33 ujeuje nene vitvit. . LumenjteLumenjte burojneburojne nganga zonazona tete lartalarta maloremalore brendabrenda venditvendit dhedhe vetemvetem dydy prejprej tyretyre i i kanekane burimetburimet e e tyretyre jashtejashte kufijvekufijve tete ShqiperiseShqiperise. . LumenjteLumenjte kryesorekryesore janejane::

DriniDrini (285 km) (285 km) eshteeshte lumilumi me i me i madhmadh i i venditvendit. . PrurjetPrurjet mesataremesatare vjetorevjetore tete tijtij nenederdhjederdhje janejane 352 m352 m33/sek. /sek. HidrocentraletHidrocentralet e e ndertuarandertuara nene kaskadenkaskaden e e tijtij janejane: : FierzaFierza, , KomaniKomani dhedhe VauVau DejesDejes..Buna (41km). Buna (41km). PrurjetPrurjet mesataremesatare vjetorevjetore tete tijtij nene derdhjederdhje janejane 670 m670 m33/sek./sek.MatiMati (115 km). (115 km). PrurjetPrurjet mesataremesatare vjetorevjetore tete tijtij nene derdhjederdhje janejane 103 m103 m33/sek. /sek. HidrocentraletHidrocentralet e e ndertuarandertuara nene kaskadenkaskaden e e tijtij janejane: : UlzaUlza dhedhe ShkopetiShkopeti..ShkumbiniShkumbini (181 km). (181 km). PrurjetPrurjet mesataremesatare vjetorevjetore tete tijtij, , nene derdhjederdhje janejane 61 m61 m33/sek./sek.SemaniSemani (281 km). (281 km). PrurjetPrurjet mesataremesatare vjetorevjetore tete tijtij nene derdhjederdhje janejane 95,9 m95,9 m33/sek./sek.VjosaVjosa (272 km). (272 km). PrurjetPrurjet mesataremesatare vjetorevjetore tete tijtij nene derdhjederdhje janejane 195 m195 m33/sek./sek.BistricaBistrica (31,5 km). (31,5 km). PrurjetPrurjet mesataremesatare vjetorevjetore tete tijtij nene derdhjederdhje janejane 24 m24 m33/sek. /sek. HdrocentraletHdrocentralet e e ndertuarandertuara nene kaskadenkaskaden e e tijtij janejane: : BistricaBistrica I I dhedhe BistricaBistrica II.II.



LumenjteLumenjte e e tjeretjere janejane tete vegjelvegjel dhedhe prurjetprurjet e e tyretyre janejane tete voglavogla nene krahasimkrahasim me me lumenjtelumenjte e e mesipermmesiperm, , porpor edheedhe nene kaskadatkaskadat e e tyretyre janejane berebere shumeshume punimepunimehidroenergjetikehidroenergjetike..

ShqiperiaShqiperia ka 1,485 mm ka 1,485 mm reshjereshje shiushiu nene vitvit dhedhe volumivolumi i i pergjithshempergjithshem eshteeshte rrethrreth 42 42 miliardemiliarde mm33 ujeuje. . VolumiVolumi total i total i ujitujit, , kundrejtkundrejt siperfaqessiperfaqes prejprej 28,000 km28,000 km22, , eshteeshte njenjepasuripasuri shumeshume e e madhemadhe hidroenergjetikehidroenergjetike. . NgaNga hartaharta gjeografikegjeografike e e lumenjvelumenjve shqiptareshqiptaredhedhe nganga pikepamjapikepamja topografiketopografike tregohettregohet qarteqarte qeqe lumenjtelumenjte, , sisi pasojepasoje e e territoritterritorit tetemprehtemprehte me me kuotakuota relativishtrelativisht tete lartalarta, , kanekane rezervarezerva tete medhamedha burimeshburimeshhidroenergjetikehidroenergjetike..

SistemiSistemi ElektroenergjetikElektroenergjetik ShqiptarShqiptar menaxhohetmenaxhohet nganga KESHKESH--i (i (KorportataKorportataElektroenergjetikeElektroenergjetike ShqiptareShqiptare), e ), e cilacila eshteeshte njenje shoqerishoqeri aksionereaksionere me 100% me 100% teteaksioneveaksioneve shteteroreshteterore. . KapacitetiKapaciteti total i total i prodhimitprodhimit eshteeshte 1,642 MW (1,446 1,642 MW (1,446 hidrohidro oseose90 % 90 % dhedhe 196 MW 196 MW termiketermike oseose 10 %). 10 %). NeNe vitetvitet normalenormale hidrologjikehidrologjike prodhimiprodhimi total total nganga hidrocentralethidrocentralet eshteeshte 5,000 5,000 GWhGWh. . ShumicaShumica e e energjiseenergjise elektrikeelektrike e e prodhuarprodhuar ngangahidrohidro, , rrethrreth 90%, 90%, lidhetlidhet me me tretre hidrocentralethidrocentralet e e ndertuarandertuara nene kaskadenkaskaden e e lumitlumit DrinDrin((FierzaFierza, , KomaniKomani dhedhe VauVau i i DejesDejes). ). NdajNdaj pjesapjesa me e me e madhemadhe e e energjiseenergjise elektrikeelektrikeprodhohetprodhohet nganga hidrocentralethidrocentralet e e medhenjmedhenj..



PerfitimiPerfitimi me i me i madhmadh i i hidroenergjisehidroenergjise realizohetrealizohet nepermjetnepermjet ndertimitndertimit tetehidrocentralevehidrocentraleve tete medhenjmedhenj, , porpor eshteeshte shumeshume interesantinteresante e edheedhe perdorimiperdorimi i i hidroenergjisehidroenergjise nepermjetnepermjet hidrocentralevehidrocentraleve tete vegjelvegjel. . DeriDeri nene vitinvitin 19881988,, nene ShqiperiShqiperijanejane ndertuarndertuar 83 83 hidrocentralehidrocentrale tete vegjelvegjel, me , me njenje kapacitetkapacitet nganga 5 5 derideri 1,200 kW 1,200 kW dhedheprodhimiprodhimi i i tyretyre total total eshteeshte 14 MW.14 MW.

Para se Para se gjithashgjithash, , ndertimindertimi i i hidrocentralevehidrocentraleve ka ka pasurpasur sisi synimsynim permiresiminpermiresimin e e furnizimitfurnizimit me me energjienergji elektrikeelektrike nene zonazona tete thellathella maloremalore, , tanitani tete gjithegjithe hidrocentralethidrocentraletjanejane tete lidhurlidhur me me sisteminsistemin kombetarkombetar tete energjiseenergjise elektrikeelektrike ((rrjetirrjetin n kombetarkombetar). ). ShumicaShumica e e makinerivemakinerive dhedhe pajisjevepajisjeve tete hidrocentralevehidrocentraleve janejane prodhimeprodhime tete vendevevendeve tetendryshmendryshme sisi: Austria, : Austria, GjermaniaGjermania, Kina, , Kina, HungariaHungaria, Italia, , Italia, pjesapjesa tjetertjeter e e tyretyre prodhohetprodhohetnene ShqiperiShqiperi. . LlojetLlojet e e turbinaveturbinave janejane FrencisFrencis, , PeltonPelton dhedhe BankiBanki. . LlojiLloji i i gjeneratorevegjeneratoreveeshteeshte SyncronSyncron, , kryesishtkryesisht me tension me tension tete uletulet. . MoshaMosha mesataremesatare e e hidrocentralevehidrocentraleveeshteeshte 25 25 vjetvjet. .


PozitaPozita GjeografikeGjeografike e e HidrocentraleveHidrocentraleve tete

VegjelVegjel EkzistuesEkzistues neneShqiperiShqiperi



Para Para vititvitit 1990, 1990, SektoriSektori i i HidrocentraleveHidrocentraleve tete VegjelVegjel praneprane InsitutitInsitutit EnergjetikEnergjetik neneTiraneTirane, ka , ka kryerkryer njenje studimstudim per per mundesitemundesite qeqe ekzistojneekzistojne per per ndertiminndertimin e 41 e 41 hidrocentralevehidrocentraleve tete tjeretjere tete mesemmesem dhedhe tete vegjelvegjel. Te . Te gjithagjitha hidrocentralethidrocentralet e e perfshireperfshirenene ketekete studimstudim janejane me me derivacionderivacion pa pa digadiga tete lartalarta dhedhe bazenbazen akumuluesakumulues. . RezultonRezultonse se fuqiafuqia e e pergjithshmepergjithshme e e hidrocentralevehidrocentraleve tete mesemmesem e e tete vegjelvegjel qeqe mundmund tetendertohenndertohen, , eshteeshte rrethrreth 140 140 MMW me W me njenje prodhimprodhim vjetorvjetor tete energjiseenergjise elektrikeelektrike prejprej 680 680 milionemilione kWh. kWh. NgaNga 41 41 projektetprojektet e e studiuarastudiuara ka ka rezultuarrezultuar qeqe::

17 17 hidrocentralehidrocentrale me me kapacitetkapacitet total total prejprej 6262 MMW W janejane nene fazenfazen e e projektprojekt--ideseidesedhedhe projektprojekt--zbatimitzbatimit. . 13 13 hidrocentralehidrocentrale me me kapacitetkapacitet total total prejprej 5656 MMW W janejane nene fazenfazen e e pervijimpervijim--ideseidesedhedhe projekteveprojekteve tete studiuarastudiuara..11 11 hidrocentralehidrocentrale me me kapacitetkapacitet total total prejprej 2222 MMW W janejane tete evidentuarevidentuar..



NgaNga 41 41 projektetprojektet e e studiuarastudiuara ka ka rezultuarrezultuar qeqe::

4 4 hidrocentralehidrocentrale janejane me me kapacitetkapacitet derideri 0.0.500 500 MMW,W,8 8 hidrocentralehidrocentrale janejane me me kapacitetkapacitet 0.0.55--1 1 MMW,W,8 8 hidrocentralehidrocentrale janejane me me kapacitetkapacitet 11--2 2 MMW,W,15 15 hidrocentralehidrocentrale janejane me me kapacitetkapacitet 22--5 5 MMW,W,3 3 hidrocentralehidrocentrale janejane me me kapacitetkapacitet 55--10 10 MMW,W,3 3 hidrocentralehidrocentrale janejane me me kapacitetkapacitet mbimbi 1010 MMW.W.

NgaNga 41 41 projektetprojektet e e studiuarastudiuara ka ka rezultuarrezultuar qeqe::

19 19 hidrocentralehidrocentrale janejane me me punimepunime hidroteknikehidroteknike,,22 22 hidrocentralehidrocentrale janejane projekteprojekte tete rejareja..

PersaPersa i i perketperket shperndarjesshperndarjes territorialeterritoriale rezultonrezulton qeqe 28 28 hidrocentralehidrocentrale me me kapacitetkapacitettotal total prejprej 100100 MMW W mundmund tete ndertohenndertohen nene zonenzonen verioreveriore, , tete cilcileet t perbejneperbejne 65 % 65 % tte e fuqisefuqise totaletotale, , ndersandersa 13 13 hidrocentralehidrocentrale me me kapacitetkapacitet total total prejprej 4040 MMW W mundmund tetendertohenndertohen nene zonenzonen jugorejugore,, tete cilcileet t perbejneperbejne 35 % 35 % tte e fuqisefuqise totaletotale..


PozitaPozita gjeografikegjeografike e e ShqiperiseShqiperise dhedhe klimaklima e e sajsajmesdhetaremesdhetare siguronsiguron kushtekushte tete favorshmefavorshme per per zhzhfryteziminfrytezimin e e suksesshemsuksesshem tete energjiseenergjise diellorediellore. . IntensitetiIntensiteti i i lartelarte i i rrezatimitrrezatimit diellordiellor dhedhe kohezgjatjakohezgjatja e e tijtij, , temperaturatemperatura dhedhe lageshtialageshtia e e ajritajrit etjetj., ., kontribuojnekontribuojnenene ketekete gjegje. . KlimaKlima mesdhetaremesdhetare, me , me dimerdimer tete butebute e e tetelageshtlagesht dhedhe verevere tete nxehtenxehte e e tete thatethate, e , e bejnebejneShqiperineShqiperine njenje vend me vend me potencialpotencial me me tete lartelarte per per perdoriminperdorimin e e energjiseenergjise diellorediellore sesasesa potencialipotencialimesatarmesatar. . NeNe bazebaze tete vevecorivecorive klimaterikeklimaterike, , InstitutiInstituti i i HidrometereologjiseHidrometereologjise ka ka kryerkryer studimestudime tete veveççantaanta per per vleresiminvleresimin e e regjimitregjimit tete rrezatimitrrezatimit diellordiellor per per tetepercaktuarpercaktuar disadisa parametraparametra meteorologjikemeteorologjike qeqe do do tetesigurojnesigurojne tete dhenadhena paraprakeparaprake per per studimetstudimet e e fizibilitetitfizibilitetit dhedhe llogaritjetllogaritjet tekniketeknike nene sistemetsistemet e e shfrytezimitshfrytezimit tete energjiseenergjise diellorediellore. . NjeNje vleresimvleresimparaprakparaprak i i burimeveburimeve tete energjiseenergjise diellorediellore bazuarbazuar nenerrezatiminrrezatimin diellordiellor mesatarmesatar vjetorvjetor nganga nentenente stacionestacionemeteorologjikemeteorologjike jepetjepet nene FigurenFiguren nene tete djathtedjathte..

PotencialiPotenciali i i EnergjiseEnergjise DielloreDiellore


SipasSipas llogaritjevellogaritjeve per per rrezatiminrrezatimin diellordiellor tete kryerkryer ngangaInstitutiInstituti i i HidrometereologjiseHidrometereologjise, , sipassipas kushtevekushteve tete rripitrripitgjeografikgjeografik kuku ndodhetndodhet stacionistacioni, , rrezatimirrezatimi diellordiellor total total vjetorvjetor do do tete variojevarioje nganga minimumiminimumi prejprej 1,185 kWh/m1,185 kWh/m22 nenepjesenpjesen verilindoreverilindore tete ShqiperiseShqiperise ((nene KukesKukes) ) tektekmaksimumimaksimumi prejprej 1,690 kWh/m1,690 kWh/m22 nene pjesenpjesenjugperendimorejugperendimore tete ShqiperiseShqiperise ((nene SarandeSarande). ). NdajNdaj, , rrezatimirrezatimi diellordiellor mesatarmesatar vjetorvjetor nene ShqiperiShqiperi eshteeshte 1,450 1,450 kWh/mkWh/m22..

PotencialiPotenciali i i EnergjiseEnergjise DielloreDiellore

NeNe FigurenFiguren nene tete djathtdjathtee tregohettregohet shperndarjashperndarjagjeografikegjeografike e e oreveoreve totaletotale vjetorevjetore me me dielldiell. . PjesaPjesa me e me e madhemadhe e e ShqiperiseShqiperise perfitonperfiton me me shumeshume se 2,200 ore me se 2,200 ore me dielldiell nene vitvit, , ndersandersa mesatarjamesatarja e e tete gjithegjithe venditvendit eshteeshterrethrreth 2,400 ore me 2,400 ore me dielldiell nene vitvit. . PjesaPjesa perendimoreperendimore e e ShqiperiseShqiperise perfitonperfiton me me shumeshume se 2,500 ore me se 2,500 ore me dielldiell nenevitvit, , ndersandersa nene FierFier janejane regjistruarregjistruar 2,850 ore me 2,850 ore me dielldiell..


TabelaTabela e e meposhtmemeposhtme tregontregon rrezatiminrrezatimin diellordiellor mesatarmesatar ditorditor vetemvetem nene gjashtegjashtestacionestacione. . KetuKetu vihenvihen re re diferencadiferenca tete medhamedha sisi ndermjetndermjet stinevestineve ashtuashtu edheedhe ndermjetndermjetstacionevestacioneve. . NeNe ketekete TabeleTabele, , nene rastinrastin e e stacionitstacionit tete ShkodresShkodres, , vihetvihet re re qeqe rrezatimirrezatimidiellordiellor mesatarmesatar ditorditor varionvarion nganga minimumiminimumi prejprej 1.70 kWh/m1.70 kWh/m22 nene njenje ditedite DhjetoriDhjetori tektekmaksimumimaksimumi prejprej 6.50 kWh/m6.50 kWh/m22 nene njenje ditedite KorrikuKorriku. I . I njejtinjejti fenomenfenomen eshteeshte edheedhe nenestacionetstacionet e e tjeratjera. . RaportiRaporti ndermjetndermjet njenje muajimuaji me me rrezatimrrezatim diellordiellor maksimalmaksimal dhedhe njenjemuajimuaji me me rrezatimrrezatim diellordiellor minimal minimal varionvarion nganga me me pakpak se 4 se 4 nene stacionetstacionet e e ErsekesErsekesdhedhe SarandesSarandes, , derideri nene pothuajsepothuajse 5 5 nene stacionetstacionet e e FieritFierit dhedhe PeshkopisePeshkopise..

Muaji Shkodra Peshkopia Tirana Fieri Erseka SarandaJanar 1.70 1.55 1.80 2.15 1.90 1.90Shkurt 2.30 2.30 2.50 2.85 2.70 2.40Mars 3.35 3.25 3.40 3.90 3.40 3.60Prill 4.50 4.15 4.20 5.00 4.40 4.80Maj 5.45 5.25 5.55 6.05 5.60 5.80Qershor 6.10 5.85 6.40 6.80 6.40 6.80Korrik 6.50 6.25 6.70 7.20 6.80 6.10Gusht 5.55 5.45 6.05 6.40 5.90 4.80Shtator 4.45 4.35 4.70 5.15 4.70 3.60Tetor 2.90 2.90 3.20 3.50 3.10 3.20Nentor 2.10 1.85 2.15 2.40 2.10 2.10Dhjetor 1.70 1.50 1.75 1.85 1.80 1.80


ShfrytezimiShfrytezimi i i BurimeveBurimeve tete EnergjiveEnergjive tete RinovueshmeRinovueshme

HidrocentraletHidrocentralet e e vegjelvegjel dhedhe sistemetsistemet e e kolektorevekolektoreve diellorediellore qeqe perdorenperdoren per per pergatitjenpergatitjen e e ujitujit tete ngrohtengrohte janejane tete dyjadyja burimeburime tete energjiveenergjive tete rinovueshmerinovueshme qeqeofrojneofrojne njenje kontributkontribut minimal minimal nene bilancinbilancin energjetikenergjetik tete venditvendit. . NeNe tete ddy y FiguratFigurat e e meposhtmmeposhtmee jjepetepet tendenctendencaa e e kontributitkontributit tete tyretyre..

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

-0.0080.0080.0240.0400.0560.0720.0880.1040.1200.1360.1520.1680.1840.200S HP P

S hare o f SH P P inl l

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

-0.0080.0080.0240.0400.0560.0720.0880.1040.1200.1360.1520.1680.1840.200S o la r Ene rgy

S hare o f SE in tot a l e ne rgy s upply


ShfrytezimiShfrytezimi i i BurimeveBurimeve tete EnergjiveEnergjive tete RinovueshmeRinovueshme

ProdhimiProdhimi nganga hidrocentralethidrocentralet e e vegjelvegjel, , gjategjate periudhesperiudhes 19901990--2001, 2001, rara nganga 50 50 GWhGWh nene6.7 6.7 GWhGWh, , sisi pasojepasoje e e mosmos mirembajtjesmirembajtjes dhedhe teknologjiseteknologjise se se tyretyre tete vjetervjeter. . QeveriaQeveriaShqiptareShqiptare tashmetashme ka ka miratuarmiratuar ligjinligjin e e privatizimitprivatizimit per per hidrocentralethidrocentralet e e vegjelvegjel qeqe do do tetecojecoje nene rehabilitiminrehabilitimin e e tyretyre, , ndertiminndertimin e e hidrocentralevehidrocentraleve tete rinjrinj ((shumeshume subjektesubjekte kanekanetregtreguaruar interesinteres nene ketekete fushefushe) ) dhedhe rritjenrritjen e e prodhimitprodhimit..

KompletKomplet e e kundertakunderta ndodhindodhi gjategjate dekadesdekades se se funditfundit me me depertimindepertimin e e sistemevesistemeve tetekolektorevekolektoreve diellorediellore tete perdorurperdorur per per prodhiminprodhimin e e energjiseenergjise termiketermike, , kuku prodhimiprodhimi u u rritrritnganga 0 to 23 0 to 23 GWhGWh nene vitinvitin 2001. 2001. KjoKjo ndodhindodhi per per shumeshume arsyearsye: : promovimipromovimi dhedheperhapjaperhapja e e kultureskultures se se perdorimitperdorimit tete sistemevesistemeve tete kolektorevekolektoreve diellorediellore nene sajesaje teteaktiviteteveaktiviteteve dhedhe projekteveprojekteve tete QendrQendreses per per EficiencenEficiencen e e EnergjiseEnergjise ShqiperiShqiperi--BE BE dhedhetete AgjensiAgjensisese KombetareKombetare e e EnergjiseEnergjise, , emigremigracioniacioni nene vendetvendet fqinjefqinje sisi GreqiaGreqia, , rritjarritja e e ccmimevemimeve tete energjiseenergjise elektrikeelektrike dhedhe rritjarritja e e disiplinesdisiplines nene pagesenpagesen e e energjiseenergjiseelektrikeelektrike, , etjetj..


BurimetBurimet e e EnergjiseEnergjise se se EresEres

InformacioniInformacioni i i kufizuarkufizuar meteorologjikmeteorologjik qeqe disponohetdisponohet, , aktualishtaktualisht, , sherbensherben vetemvetem sisinjenje vleresimvleresim paraprakparaprak i i potencialitpotencialit tete energjiseenergjise se se ereseres nene vendinvendin tone. tone. MegjitheseMegjitheseper 30 per 30 vjetvjet,, InstitutiInstituti i i HidrometeorologjiseHidrometeorologjise ka ka kryerkryer llogaritjellogaritje nene 22 22 stacionestacionemeteorologjikemeteorologjike nene tete gjithegjithe vendinvendin, , vetemvetem katerkater stacionestacione ((DurresDurres, , KryevidhKryevidh, , GllaveGllavedhedhe XarreXarre) ) posedojneposedojne seriseri tete dhenadhenashsh tete detajuaradetajuara per per shpejtesineshpejtesine e e ereseres dhedhekohezgjatjenkohezgjatjen e e sajsaj. Per 22 . Per 22 stacionestacione tete shperndareshperndare nene tete gjithegjithe vendinvendin janejane analizuaranalizuarseriseri me me tete gjatagjata kohekohe. . SeriteSerite e e koheskohes per per shumicenshumicen e e stacionevestacioneve mbulojnembulojne periudhenperiudhen19611961--1990, 1990, porpor per per disadisa prejprej tyretyre janejane marremarre nene konsideratekonsiderate periudhaperiudha me me tete shkurtrashkurtra. . SiSi pasojepasoje e e parregullsiveparregullsive dhedhe nderprerjesnderprerjes nene serine e serine e tete dhenavedhenave, , nuknuk janejane marremarre nenekonsideratekonsiderate tete dhenatdhenat e e marramarra nganga tete gjithagjitha stacionetstacionet klimaterikeklimaterike. Te . Te dhenatdhenat bazebaze tetenevojshmenevojshme per per vleresiminvleresimin e e energjiseenergjise se se ereseres jepenjepen nene TabelenTabelen nene vijimvijim. .

KetoKeto tete dhenadhena tregojnetregojne ereraerera tete qendrueshmeqendrueshme me me njenje shpejtesishpejtesi prejprej 4 m/s. 4 m/s. KufiriKufiriekonomikekonomik per per implementiminimplementimin e e energjiseenergjise se se ereseres eshteeshte njenje shpejtesishpejtesi e e qendrueshmeqendrueshmemesataremesatare vjetorevjetore prejprej tete paktenpakten 5 5 m/sekm/sek. Duke . Duke gjykuargjykuar ketoketo tete dhenadhena, , nganga katerkaterstacionestacione tete paraqituraparaqitura nene ketekete TTabele, abele, vetemvetem StacioniStacioni i i XarresXarres shihetshihet sisi njenje mundesimundesi. .



KetoKeto tete dhenadhena bazohenbazohen nene matjetmatjet e e berabera nganga anemometratanemometrat e e vendosuravendosura nene njenjepozicionpozicion 10 m 10 m mbimbi nivelinnivelin e tokes. e tokes. PorPor eshteeshte njenje faktfakt i i njohurnjohur qeqe sasa me i me i lartelarte tete jetejetepozicionipozicioni, , aqaq me e forte me e forte behetbehet era. era. SiSi rezultatrezultat, 30 % , 30 % rritjerritje e e shpejtesiseshpejtesise se se ereseressupozohetsupozohet qeqe tete arrihetarrihet nene njenje lartesilartesi 50 m 50 m mbimbi nivelinnivelin e tokes, e tokes, njenje lartesilartesi kjokjo shumeshumee e pershtatshmepershtatshme per per instalimetinstalimet e e shfrytezimitshfrytezimit tete energjiseenergjise se se ereseres..

Muaji Durres Kryevidh Gllave XarreJanar 4.10 5.00 5.80 4.90Shkurt 4.50 5.10 5.70 4.90Mars 4.20 4.60 4.90 4.80Prill 4.10 4.50 4.30 4.60Maj 3.60 3.70 3.60 4.30Qershor 3.40 4.10 3.40 4.50Korrik 3.30 4.30 3.50 4.60Gusht 3.20 4.00 3.50 4.40Shtator 3.30 4.30 4.10 4.10Tetor 3.50 4.70 5.30 4.50Nentor 4.10 4.90 4.70 4.70Dhjetor 4.40 5.10 5.60 5.00


NeNe FigurenFiguren nene tete djathtdjathtee jepetjepet njenje vleresimvleresim paraprakparapraki i burimeveburimeve tete energjiseenergjise se se ereseres. . KetuKetu zonatzonatparaqitenparaqiten sipassipas numritnumrit vjetorvjetor tete oreveoreve me me shpejtesishpejtesiere me ere me shumeshume se 5 se 5 m/sekm/sek. . KurdohereKurdohere qeqe ekzistojneekzistojnemundesitemundesite, , zonatzonat per per perdoriminperdorimin e e energjiseenergjise se se ereseresjanejane shenuarshenuar gjithashtugjithashtu. . MeqeMeqe njenje periudheperiudhe kohekohepunepune prejprej 4,500 ore/4,500 ore/vitvit eshteeshte konsideruarkonsideruarekonomikishtekonomikisht e e kenaqshmekenaqshme, , zonatzonat me me premtuesepremtuese neneketekete aspektaspekt konsiderohenkonsiderohen ajoajo e e XarresXarres dhedheSheqerasitSheqerasit. . VendeVende tete tete tjeratjera tete mundshmemundshme janejaneGlaveGlave, , DurresDurres, , KryevidhKryevidh dhedhe Puke. Puke. DuhetDuhet theksuartheksuarqeqe stacionetstacionet meteorologjikemeteorologjike ndodhenndodhen nene vendevende qeqeperfaqesojneperfaqesojne rajonetrajonet nganga pikepamjapikepamja klimaterikeklimaterike. . NdajNdaj, , potencialipotenciali natyrornatyror i i ereseres duhetduhet tete jetejete me i me i madhmadh..



BurimetBurimet e e EnergjiseEnergjise se se BiomasesBiomases

NeNe ShqiperiShqiperi ka ka pakpak rasteraste tete perdorimitperdorimit modern modern tete biomasesbiomases. . BiomasatBiomasat mundmund teteklasifikohenklasifikohen nene katerkater kategorikategori kryesorekryesore::

DruteDrute dhedhe mbeturinatmbeturinat drusoredrusore nganga industriteindustrite e e perpunimitperpunimit tete druritdrurit,,MbeturinatMbeturinat e e bimesisebimesise ((kercejtekercejte, , faratfarat, , etjetj.) pas .) pas perfundimitperfundimit tete ciklitciklit tete tyretyre teteprodhimitprodhimit, , tete cilatcilat nuknuk perdorenperdoren nene sektoresektore tete tjeretjere tete prodhimitprodhimit,,BimesiBimesi drusoredrusore e e kultivuarkultivuar sisi biomasebiomase per per prodhimprodhim energjieenergjie, , dhedheMbeturinatMbeturinat e e kafshevekafsheve ((kockatkockat, , lekuretlekuret, , bajgatbajgat), ), tete cilatcilat nuknuk perdorenperdoren nenesektoresektore tete tjeretjere tete prodhimitprodhimit..

VleresimetVleresimet e e mbeturinavembeturinave tete bujqesisebujqesise bazohenbazohen nene raportinraportin mesatarmesatar midis midis mbeturinavembeturinave dhedhe prodhimitprodhimit per per secilensecilen nganga prodhimetprodhimet kryesorekryesore bujqesorebujqesore. . KetoKetoraporteraporte ndryshojnendryshojne nganga njenje zone zone nene tjetrentjetren dhedhe lidhenlidhen indirektindirekt me me prodhiminprodhiminbujqesorbujqesor dhedhe kushtetkushtet e e tjeratjera. . SipasSipas disadisa vleresimevevleresimeve tete perafertaperaferta, , mbeturinatmbeturinatbujqesorebujqesore nene ShqiperiShqiperi nene vitinvitin 1980 1980 kanekane qeneqene rrethrreth 800 800 TOETOE//vitvit, , ndersandersa nene vitinvitin2001 2001 ishinishin rrethrreth 130 130 TOETOE//vitvit..


BurimetBurimet e e EnergjiseEnergjise se se BiomasesBiomases

Te Te dhenatdhenat mbimbi burimetburimet pyjorepyjore bazohenbazohen nene inventaretinventaret e e berabera cdocdo 10 10 vjetvjet nganga DrejtoriaDrejtoriae e PyjevePyjeve nene MinistrineMinistrine e e BujqesiseBujqesise. . TotaliTotali i i burimeveburimeve tete parashikuaraparashikuara arrinarrin 125 125 milionemilione mm33 (14.3 T(14.3 TOEOE). ). PyjetPyjet klasifikohenklasifikohen nene ketoketo kategorikategori kryesorekryesore::

PyjePyje tete lartalarta qeqe perbejneperbejne 4747--50 % 50 % tete burimeveburimeve totaletotale pyjorepyjore,,PyjePyje tete shkurtershkurter tete cilatcilat janejane 2929--30 % 30 % tete burimeveburimeve totaletotale, , dhedheShkurretShkurret tete cilatcilat janejane 2424--25 % 25 % tete burimeveburimeve totaletotale pyjorepyjore..

NgaNga tretre kategoritekategorite e e mesipermemesiperme, 10 % e , 10 % e pyjevepyjeve tete lartalarta dhedhe 50 % e 50 % e pyjevepyjeve tete shkurtershkurtersisi edhedhe 100 % e e 100 % e shkurreveshkurreve perdorenperdoren sisi drudru zjarrizjarri. . NgaNga ketoketo tete dhenadhena, , burimetburimet e e provuaraprovuara tete druvedruve tete zjarritzjarrit janejane respektivishtrespektivisht 5.87, 18.25 5.87, 18.25 dhedhe 30 30 milionemilione mm33. . TotaliTotali i i rezervaverezervave tete provuaraprovuara tete druvedruve tete zjarritzjarrit konsiderohetkonsiderohet rrethrreth 6 M6 MTOETOE..


AlbanidetAlbanidet perfaqesojneperfaqesojne strukturatstrukturat kryesorekryesoregjeologjikegjeologjike qeqe shtrihenshtrihen nene territorinterritorin e e ShqiperiseShqiperise. . AtoAto ndodhenndodhen midis midis DinarideveDinarideve nene veriveri dhedheHelenideveHelenideve nene jug jug dhedhe se se bashkubashku formojneformojne degendegenDinarikeDinarike tete RripitRripit MesdhetarMesdhetar AlpinAlpin. . RezultatRezultat e e deritanishmederitanishme tete studimevestudimeve dhedhe vleresimevevleresimevegjeotermikegjeotermike janejane pasqyryarpasqyryar nene hartathartat dhedhe seksionetseksionetgjeotermikegjeotermike. . HartatHartat e temperatures e temperatures janejane projektuarprojektuarper per nivelenivele tete ndryshmendryshme derideri nene 5,000 m 5,000 m thellesithellesi. Po . Po ashtuashtu disponohendisponohen edheedhe hartathartat e e gradientitgradientit tetetemperatures temperatures dhedhe atoato tete densitetitdensitetit tete rrymaverrymave tetenxehtesisenxehtesise. . NeNe FigurenFiguren nene tete djathtdjathtee jepetjepet hartaharta e e densitetitdensitetit tete rrymesrrymes se se nxehtesisenxehtesise..

BurimetBurimet e e EnergjiseEnergjise GjeotermikeGjeotermike



SituataSituata gjeotermikegjeotermike e e ShqiperiseShqiperise ofronofron dydy drejtimedrejtime per per shfryteziminshfrytezimin e e energjiseenergjisegjeotermikegjeotermike, e , e cilacila nuknuk eshteeshte perdorurperdorur derideri tanitani::

Se Se paripari, , burimetburimet termiketermike tete entalpiseentalpise se se uletulet dhedhe temperatures temperatures maksimalemaksimale deriderinene 8080 ººC. Ka C. Ka burimeburime natyrorenatyrore oseose pusepuse nene njenje pjesepjese tete madhemadhe tete territoritterritorit teteShqiperiseShqiperise, , nganga jugujugu aferafer kufiritkufirit shqiptaroshqiptaro--grekgrek derideri nene rrethetrrethet verilindoreverilindore..Se Se dytidyti, , burimetburimet termiketermike tete pusevepuseve tete thellathella per per energjienergji gjeotermikegjeotermike sisi "vertical "vertical earth heat probe". earth heat probe". ShumeShume pusepuse tete abandonuaraabandonuara gazigazi dhedhe naftenafte mundmund teteperdorenperdoren per per qellimeqellime gjeotermikegjeotermike..

ModeliModeli rajonalrajonal i i densitetitdensitetit tete rrymesrrymes se se nxehtesisenxehtesise nene territorinterritorin e e ShqiperiseShqiperiseparaqitetparaqitet me me dydy vecorivecori::

Se Se paripari, , vleravlera maksimalemaksimale e e rrymesrrymes se se nxehtesisenxehtesise eshteeshte e e barabartebarabarte me 42 me 42 MW/mMW/m22 nene AlbanidetAlbanidet e e jashtmejashtme. . NeNe rripinrripin ophioliticophiolitic nene pjesenpjesen lindorelindore teteShqiperiseShqiperise densitetidensiteti i i rrymesrrymes se se nxehtesisenxehtesise varionvarion derideri nene 60 MW/m60 MW/m22..Se Se dytidyti, , nene rripinrripin ophioliticophiolitic janejane venevene re re disadisa vatravatra tete njenje densitetidensiteti tete lartelarte teterrymesrrymes se se nxehtesisenxehtesise. . SipasSipas llogaritjevellogaritjeve tete ndryshmendryshme tete gjeogjeo--termometravetermometrave, , temperaturatemperatura e e vleresuaravleresuara tete shtresaveshtresave ujembajteseujembajtese janejane 144 144 ººC C derideri 270 270 ººC.C.



FushaFusha gjeotermikegjeotermike karakterizohetkarakterizohet nganga temperaturatemperatura relativishtrelativisht tete vleravevlerave tete uletauleta. . TemperaturaTemperatura nene 100 100 metrametra thellesithellesi varionvarion nganga 8 8 derideri 20 20 ººC. C. TemperaturatTemperaturat me me tetelartalarta, , derideri nene 68 68 ººC, C, nene 3,000 3,000 metrametra thellesithellesi janejane maturmatur nene rajonerajone tete sheshtasheshta teteShqiperiseShqiperise perendimoreperendimore. . NeNe thellesithellesi 6,000 6,000 metrametra temperaturatemperatura eshteeshte 105.8 105.8 ººC. C. VleratVlerate e temperaturavetemperaturave me me tete uletauleta janejane regjistruarregjistruar nene rajonetrajonet maloremalore. . NeNe ShqiperiShqiperi, ka , ka shumeshume burimeburime termiketermike dhedhe pusepuse tete entalpiseentalpise se se uletulet. . TemperaturatTemperaturat e e ujeraveujerave tete tyretyrearrijnearrijne vleravlera derideri nene 65.5 65.5 ººC. Me C. Me poshteposhte popo japimjapim njenje TabeleTabele per per disadisa burimeburime ujoreujoretermiketermike dhedhe pusepuse..

Burimet Vendndodhja Temperatura(ºC)

Kriperat(mg/l)

Prurja(l/sek)

Burimenatyrore

Peshkopi, Mamurras, Shupal, Elbasan, Tervoll, Langarice, Sarandoporo, Krane.

21 - 60 0.3 - 26 10 - 40

Puse tethella

Kozani, Ishem, Galigat, Bubullime, Ardenice, Seman, Verbas

29.3 - 65.5 1- 19.3 0.9 - 18



KetoKeto burimeburime termiketermike tete ujitujit janejane kryesishtkryesisht aferafer zonavezonave me me frakturafraktura tektoniketektonike rajonalerajonale, , nene rripatrripat aktiveaktive sizmikesizmike. . NeNe pergjithesipergjithesi, , ujiuji qarkullonqarkullon nepermjetnepermjet shkembinjveshkembinjve tetekarbonizuarkarbonizuar tete strukturavestrukturave dhedhe zhduketzhduket nene shtratshtrat nene disadisa kilometrakilometra thellesithellesi. . UjiUji i i ketyreketyre burimeveburimeve permbanpermban kripekripe, , gazgaz tete absorbuarabsorbuar dhedhe lendelende organikeorganike. Ka . Ka llojelloje me me sulfur, sulfur, metanmetan, , jodjod--brombrom dhedhe sulfate. sulfate. NeNe shumeshume pusepuse tete thellathella naftenafte dhedhe gazigazi ka ka burimeburime ujiuji termiktermik. . KetoKeto ujeraujera vijnevijne nganga nivelenivele tete ndryshmendryshme thellesiethellesie (800(800--3,000 m) 3,000 m) teteformacioneveformacioneve gelqeroregelqerore dhedhe renorerenore. . BurimetBurimet termiketermike ndodhenndodhen nene tretre zonazonagjeotermikegjeotermike::

ZonaZona gjeotermikegjeotermike e e KrujesKrujes perfaqesonperfaqeson njenje zone me zone me burimetburimet me me tete medhamedhagjeotermikegjeotermike. . ZonaZona e e KrujesKrujes ka ka njenje gjatesigjatesi prejprej 180 km. 180 km. BurimetBurimet e e identifikuaraidentifikuaranene rezervatrezervat e e karbonizuarakarbonizuara janejane 5.9 x 105.9 x 1088 -- 5.1 x 105.1 x 1099 GJ.GJ.ZonaZona gjeotermikegjeotermike e e ArdenicesArdenices ndodhetndodhet nene zonenzonen bregdetarebregdetare tete ShqiperiseShqiperise nenerezervatrezervat e e formacioneveformacioneve renorerenore..ZonaZona gjeotermikegjeotermike e e PeshkopisePeshkopise nene zonenzonen verilindoreverilindore tete ShqiperiseShqiperise. . BurimeBurime tetendryshmendryshme ndodhenndodhen me me tektonikatektonika veveccueseuese tete shtresaveshtresave tete gipsitgipsit..



DeriDeri tanitani ujeratujerat termiketermike tete disadisa burimeveburimeve dhedhe pusevepuseve nene ShqiperiShqiperi perdorenperdoren me me teknologjiteknologji primitive primitive vetemvetem per per qellimeqellime shendetesoreshendetesore..

NeNe FotonFoton e e dhenedhene nene vazhdimvazhdim jepetjepet pusipusi gjeotermikgjeotermik ““KozaniKozani--88””. . NeNe ketekete pus pus temperaturatemperatura e e ujitujit eshteeshte 65.5 65.5 ººC, C, gradientigradienti i temperatures i temperatures eshteeshte 3 3 ººC/100 m, C/100 m, rrjedharrjedhae e ujitujit tektek 16 m16 m33/h, /h, dhedhe thellesiathellesia e e pusitpusit eshteeshte 1,837 m. 1,837 m. UjiUji gjeotermikgjeotermik derdhetderdhet nenemjedismjedis qeqe prejprej 10 10 viteshvitesh, duke , duke mosmos papaturtur asnjeasnje perdorimperdorim. . SipasSipas perllogaritjeveperllogaritjeve, , neseneserrjedharrjedha e e ujitujit do do tete jetejete konstantekonstante, , atehereatehere permbajtjapermbajtja e e nxehtesisenxehtesise per km per km katrorkatroreshteeshte 0.3 x 1,016 J/km0.3 x 1,016 J/km22 me me njenje kohekohe konstantekonstante per per nxjerrjennxjerrjen e e nxehtesisenxehtesise se se dobishmedobishme prejprej 80 80 viteshvitesh. . FuqiaFuqia termiketermike e e nxjerrenxjerre eshteeshte e e shkallesshkalles 1MW/km1MW/km22..

AktualishtAktualisht nene ShqiperiShqiperi popo studioetstudioet mundesiamundesia e e perdorimitperdorimit tete energjiseenergjise gjeotermikegjeotermike..


PusiPusi GjeotermikGjeotermik ““KozaniKozani--88””

50

JU JU FaleminderitFaleminderit !!

Promovimi i Tregut te SistemeveDiellore per Sigurimin e Ujit te

Ngrohte

Mirela Kamberi,M. Sc. Koordinatore e Projektit te Energjise Diellore,

Njesia/Programi per Ndryshimet Klimatike

Seminar “Zhvillimi i Koordinuar i Energjive te Rinovueshme neRajonin e Ballkanit Perendimor

Tirane, 25 Maj, 2006

Permbajtja

Arsyet qe cuan ne propozimin e projektitAnalize problemore

Background-i i projektit,Detaje te projektit; Skenaretbaze/alternative te sigurimit te ujit te ngrohteme sisteme diellore; Barrierat; Grupet e interesuara; Objektivat; Komponentet e projektit; Informacione te tjera .

Financimi i Projektit dhe Statusi AktualKontribuesit: GEF, Organet shteterore, Sektori privat

Lidhur me mundesine e shfrytezimit teenergjise diellore per uje te ngrohte

Shqiperia ka nje potencial te konsiderueshem per shfrytezimine energjise diellore

225 dite me diell/vitEnergjia e perftuar nga sistemet diellore per uje te ngrohte ~ 500-650 Kwh/m2, vit

82 % e kerkeses per sigurimin e ujit te ngrohte ne sektorin e banesave sigurohet me ane te energjise elektrikeKerkesa per energji per te siguruar uje te ngrohte ne sektorine banesave parashikohet te rritet nga 600 GWh ne 2000 ne875 GWh ne 2015 67% e konsumit te energjise elektrike vjen nga sektori i banesaveBarrierat qe ndikojne ne mos-zhvillimin e tregut te sistemevediellore

politikat, promovimi, cmimi, sigurimi i paneleve. Leverdishmeria e shfrytezimit te sistemeve diellore per uje tengrohte

Rekomandohen nga Komunikimi i Pare Kombetar, Vleresimi i Nevojave Teknologjike per Shqiperine dheStrategjia Kombetare e Energjise

KPK- konkluzione nga inventari i GES

procesetl industriale. 2.96%

Bujqesia 27.12%

Mbetje 4.81% Energji

44.00% LUCF

21.60%

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

90000

Total CO2 CH4 N20

2020

2010

2000

1994

37,653 Gg

Skenari baze

CO2 eqv., shkarkimet totale 2020: 37,653 Gg

[7061.45 Gg] CO2 eqvShkarkimet totale per 1994

Konsumi i energjise elektrike

0250500750

100012501500175020002250250027503000325035003750400042504500 Banesat Industria

Sherbimet BujqesiaTe tjeret

(ktoe)

Burimet e energjise per sigurimine ujit te ngrohte

Sektori i Banesave Sherbimet

0100200300400500600700800900

100011001200130014001500

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Electricity SolarLPG WoodKerosene DieselFuel Oil Heat

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Energji Elektrike Energjia DielloreDru Zjarri MazutGaz Naty ror LPGNxehtesi SolarDiezel Qy my r

0

2

46

8

10

1214

16

18

2022

24

26

1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020

reduction of GHG from energy consumption in transportreduction of GHG from energy consumption in agriculture

reduction of GHG from energy consumption in industryreduction of GHG from energy consumption in service

reduction of GHG from energy consumption in residential

Potenciali i reduktimit te GES (million ton CO2 eqv) – Energjia dheTransporti

KPK- konkluzione nga analiza e reduktimitte GES

Sektori i energjise ne fokusin e KPK(vazhdim..)

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

4.5

5.0

5.5

6.0

6.5

7.0

7.5 transformation: Gas power planttransformation: M ethane from sewage

transformation: M inihydro powertransformation: Wind turbines

transformation: Hydro powertransformation: Solar PV water pumps

transport : Gastaxiesindustry: Eff icient light ing

industry: Power factor correct ionindustry: Eff icient motors

industry: Eff icient boilers coal industry: Eff icient boilers fuel oil-diesel

service: Eff icient light ingservice: Eff icient motors

service: Eff . refridgeratorsresident ial: Solar thermas

resident ial: thermal insulat ion of households-DHresident ial: Prepayment meters

resident ial: Thermas t imeswitchesresident ial: Ef f icient light ing

resident ial: thermal insulat ion of households-kerresident ial: thermal insulat ion of households-elec

resident ial: thermal insulat ion of households-LPGresident ial: Ef f . refridgerators

resident ial: thermal insulat ion of households-wood

Mln tons of CO2

KPK- konkluzione nga analiza e reduktimit teGES

Renditja e masave sipas kostos specifike-750

-700

-650

-600

-550

-500

-450

-400

-350

-300

-250

-200

-150

-100

-50

0

50

100

150

USD/CO2 Eqv

VNT- kriteret selektuesePerfitimet e zhvillimit (arritja e disa prej Objektivave teZhvillimit te Mileniumit)

Krijimi i punesimit & pasurise per te varfrit - G 1Sigurimi i ushqimit - G 1Permiresimi i shendetit- G 4,5,6Ndertimi i kapaciteteve (njerezore, fizike dhe mjedisore) Sigurimi i nje mjedisi te qendrueshem- G 7Permiresimi i eficiences ekonomike dhe industrialeBarazimi gjindor dhe fuqizimi i gruas- G3

Pranueshmeria dhe Pershtatja shoqerore ne kushtet e venditPotenciali i tregut

Kostot kapitale dhe operacionale sipas alternativaveDisponueshmeria KomercialeAftesia per te reaguar dhe Potenciali i PerdorimitKontributi ne ndryshimet klimatike

Potenciali i reduktimit te GES- G7Potenciali i adaptimit- G7

VNT- kriteret selektueseTeknologjite Piket

1 Futja e skemave te impianteve te kombinuara per prodhimin e energjise elektrike dhe nxehtesise ne banesat publike dheprivate ne sektorin e sherbimeve dhe industrise 213.50

2Izolimi termik i banesave te sektorit rezidencial dhe tesherbimeve

212.503 Perdorimi i sistemeve diellore per uje te ngrohte ne sektorin e

banesave dhe ate te sherbimeve 202.504 Transporti publik me autobuze dhe trena ne vend te makinave

dhe furgoneve; 200.755 Permiresimi I eficiences se kaldajave

200.256 Permiresimi I faktorit te fuqise per konsumatoret industriale dhe te sherbimeve 196.507 HEC-et e vegjel ne vend te gjeneratoreve diezel 184.00

8Futja e skemave te ngrohjes qendrore ne banesat publike dheprivate ne sektorin e sherbimeve dhe industrise 183.50

9 Perdorimi I motorreve eficiente ne sherbime dhe industri 175.75

10Zevendesimi I kaldajave me qymyr me ato me nafte

154.50

Zhvillimet ne shkalle vendi

Lidhur me zhvillimin politik dhe legjislativ, Shqiperia pritet televize gradualisht drejt adaptimit te direktivave dhelegjislacionit te BE-se. Ne vecanti, Direktiva per Performancen Energjitike ne Banesa(EPBD), qe po zbatohet ne BE qe nga janari 2006 do te jape nje impuls drejt adaptimit te kodeve energjitike aporregulloreve qe kerkojne ne vecanti per ndertesat e rejaruajtjen e energjise dhe instalimin e sistemeve diellore per ujete ngrohte. Te tjera direktiva te reja te BE-se, te cilat mund te adaptohenedhe nga Shqiperia jane Direktiva e Sherbimeve Energjitikedhe Direktiva e Energjive te Rinovueshme per ProdhimNxehtesie, aplikimi i te cilave do ta ngrinte ne 25% kontributine energjive te rinovueshme per prodhim nxehtesie (duke perfshire edhe pergatitjen e ujit te ngrohte).

Skenari Baze i Sistemeve Diellore(Pa projektin)

Aktualisht 3,500 sisteme te paneleve dielloreper uje te ngrohte15 sisteme te medha2 prodhues

Nuk ka shoqate te industrise se panelevedielloreTregu rritet ngadale, i tille qe nuk sjellndonje kontribut te rendesishem nezevendesimin e energjise elektrike ne 10-20 vitet e ardhme

Lidhur me projektin

Permes Programit te NdryshimeveKlimatike/Ministrise se Mjedisit, Pyjeve dheAdministrimit te Ujrave dhe Ministrise se Ekonomise, Tregtise dhe Energjitikes, Shqiperia ka aplikuar dheeshte miratuar ne parim Projekti GEF (Fondi Global per Mjedisin) – UNDP (Programi i Kombeve teBashkuara per Zhvillimin) “Shqiperia – Transformimi i Tregut per Sistemet Diellore per Uje te Ngrohte”.Faza pergatitore e ketij projekti (PDF-B), e cila pozbatohet aktualisht, synon te ndihmoje Qeverine e Shqiperise te formuloje projektin e plote GEF qe do tepershpejtoje zhvillimin e tregut per sistemet dielloreper uje te ngrohte.

Skenari alternativ i sistemeve dielloreper uje te ngrohte (me projektin)

50,000 m2 shtese te capacitetit te instaluar tesistemeve diellore deri ne fund te jetegjatesise se projektit;nje rritje te qendrueshme te tregut me nje ritemmesatar vjetor prej 20% pasi te kete perfunduarprojekti, per ta cuar ne vitin 2020 ne 540,000 m2 kapacitetin e instaluar te sistemeve diellore per uje te ngrohte. Me arritjen e ketyre objektivave, projekti do tendikoje ne reduktimin e energjise elektrike qeperdoret aktualisht per prodhimin e ujit tengrohte;Potenciali i reduktimit te GES eshte rreth 189,000 ton CO2 (i vleresuar ne menyre kumulative deri nefund te vitit 2020).

Detaje te projektit

Titulli: “Transformimi i tregut te sistemevediellore per sigurimin e ujit te ngrohte neShqiperi”Finacohet nga GEF ne masen:

PDF B: USD 280,00Projekti i plote: 1,65 mln (ne proces miratimi)

Kohe-zgjatja: PDF B: 12 muajProjekti i plote: 5 vjet

Vendi: ShqiperiStatusi i projektit: PDF B (duke u zbatuar)

Te interesuarit per projektin

Institucionet kombetarePublike & OJF

FurnizuesitprodhuesitinstaluesitdistributoretFinancuesit nga sektori privat

KonsumatoretSektori i banesaveSherbimet

Produktet e deritashme te projektit

Tre mikro-studime jane kryer deri me tani nenprojektin PDF-B me qellim qe:

te pasqyrohet sa me mire situata aktuale e perdorimit teenergjise diellore per pergatitjen e ujit te ngrohte,te vleresohet potenciali per te ardhmen, te analizohet tregu dhe mundesia e konsumatoreve per instalimin e paneleve diellore per uje te ngrohte, te vleresohet kapaciteti i instaluesve dhe tregtuesve tepaneleve diellore, te vleresohen teknologjite e sistemeve diellore qe perdorenper sigurimin e ujit te ngrohte, te vleresohet mbeshtetja aktuale publike dhe modalitetet e blerjes se ketyre sistemeve, dhe se fundi te kryhen analizat financiare per te gjendurrruget e promovimit te sistemeve diellore per uje tengrohte.

Statusi aktual i projektit

Aktualisht eshte pergatitur draft-dokumenti i projektitte plote, qe edhe eshte paraqitur per miratim neSekretariatin e GEF-it;Per shkak te ngjashmerive ne menyren e trajtimit teketij projekti me nje tjeter projekt global per sistemetdiellore per uje te ngrohte te paraqitur ne GEF per miratim; dhe te perfitimeve qe sjell nje project global ne raport me nje project te vecuar- pjesa e Shqiperise u adaptua ne projektin global;UNDP po punon dhe komunikon ngushtesisht me Sekretariatin e GEF-it per finalizimin e ketij projektidhe mundesimin e miratimit te tij ne mbledhjen e ardhshme te Keshillit te GEF-it ne qershor te ketij viti.

Komponentet e pritshme teprojektit

Ndergjegjesim i rritur dhe percaktimi i nje kuadri politikashmundesimi per te stimuluar kerkesen per sisteme diellore per ujete ngrohte;Financim i shumefishte me qellim arritjen e objektivit per instalimin e nje kapaciteti shtese prej 50,000 m2 te sistemevediellore per uje te ngrohte deri ne fund te projektit (duke perfshire edhe stabilizimin e nje mekanizmi mbeshtetesfinanciar);Prezantim i suksesshem i nje skeme certifikimi dhe kontrolli tecilesise te zbatueshme per kushtet e Shqiperise;Kapacitet te rritur te zinxhirit te furnizuesve per ofrimin e produkteve, menyrat e dorezimit, instalimin dhe sherbimet e pas-shitjeve, duke ndikuar ne kete menyre ne arritjen e objektivitkryesor te projektit per transformimin e pergjithshem te tregut;Institucionalizim i mbeshtetjes se siguruar; dhe dokumentim dheshperndarje e rezultateve, eksperiencave dhe mesimeve tenxjerra gjate ecurise se projektit deri ne perfundim te tij.

Bashke-financuesit e projektit

GEF;Qeveria Shqiptare pritet te kontribuoje edhefinanciarisht per projektin, pertej kontributit “in-kind”;Gjithashtu ka nje interes te konfirmuar per te dhenekontribut financiar per realizimin e komponenteve tendryshme te projektit edhe nga:

• Qeveria Italiane permes Ministrise se Mjedisit dhe teTerritorit te Italise,

• Qeveria Austriake permes Agjensise Austriake per Zhvillim(ADA),

• dhe nje shprehje interesi per bashkepunim ne te ardhmenedhe nga Qeveria Zviceriane.

Ju falemnderit!

1

Renewable Energy Coordinated Development in the Western Balkan region

(RECOVER)VI - EUROPEAN FRAMEWORK PROGRAM International Cooperation (INCO)

Commission of the European Communities

Specific Support Action -- SSA SSA -- Contract No. 012066Contract No. 012066

ENEA – BSREC

WP 2BELGRADE 19 MAY 2006

Project coordinator: Black Sea Regional Energy Centre

SCENARIO IN THE WORLD

2

ENERGY IN EUROPE

7

Source: IEA9

Total energy consumption

Brussels, xxx - SEC(2006) 317/2

10

Final energy consumption by sector in EUROPE-25

Final energy demand rises most in the services sector due to the increasingshare of services in modern economies. Energy demand in agricultureincreases least, growing nevertheless by 10% between 2000 and 2030.


Share of energy sources in total energy consumptions (in %) in EUROPE-25

The renewables share is projected to rise from less than 6% in 2000 to 8% in 2010, to over 10% in 2020 and to 12% in 2030. Nevertheless, under baselineconditions the EU target on renewables for 2010 (12%) will not be achieved.


Total energy consumption by fuel and energy intensity in EUROPE-25

Energy intensity is the ratio between energy demand and GDP; a decline of thisindicator means therefore an improvement, which reflects better energy efficiency aswell as structural change towards more services and less energy intensive industries


ENERGY IN ITALY

14

ESTIMATION OF ENERGY DEMAND IN ITALY (Million of tOE)2004 2005 2010 2020

Solid fuels 17.1 18.0 18.0 18.0

Natural gas 66.1 68.8 78.0 97.0

Imported electric energy 10.0 10.0 11.0 11.0

Petrol (Oil) 87.0 85.0 78.0 60.0

Renewable resources 14.0 14.3 17.0 24.0

TOTAL 194.6 196.2 202.0 210.0

% OF THE DIFFERENT ENERGY RESOURCES ON THE TOTAL2004 2005 2010 2020

Solid fuels 8.8 9.2 8.9 8.6

Natural gas 35.1 35.1 38.6 46.2

Imported electric energy 5.1 5.1 5.4 5.2

Petrol (Oil) 44.7 43.3 38.6 28.6

Renewable resources 7.4 7.3 8.5 11.4

TOTAL 100.0 100.0 100.0 100.015

Source: MAP (Italian Minister of Productive Resources).

GROSS ELECTRICITY PRODUCTION (TWh)FROM RES

16

GROSS ELECTRICITY PRODUCTION FROM RES

IN THE PERIOD 1998-2004, WIND INCREASED FOR 44%, BIOMASS/WASTE INCREASED FOR 28%

17

GREEN ELECTRICITY IN EUROPE

18

Split of electricity consumption between economicsectors in 2000 (EU-15)

19

(EU-15)

20

Electricity production by fuel and carbon intensity in EUROPE-25(carbon intensity is an indicator for the fuel mix relating CO2

emissions to energy production or consumption)

The renewables share in power generation rises to 18% in 2010 – which falls however short of the indicative target of the renewables electricity directive (21%) – indicating that the measures implemented in the Member States by the end of 2004 are not yet sufficient.

Brussels, xxx - SEC(2006) 317/2 21

22

% OF RENEWABLE ENERGY ON THE TOTAL ELECTRICITY CONSUMPTIONSource: European Commission

Electricity from RES – 2004 - % on the demand (source: Eurelectric)

SPAIN

ITALY

FRANCE

GERMANY

UK

* Objective 2010 according to Directive 2001/77/CE23

LEGAL/MARKET INSTRUMENTS FOR

SUPPORTING RENEWABLES

AND GREEN ELECTRICITY

24

25

Investment subsidiesInvestment subsidies are a very widespread instrument for the promotion of renewable energy sources. The subsidies can either be calculated from the RE output or on the installed capacity, the latter version is more common. Since they can be adjusted or modulated, a targeted promotion of RE can be attained. However, they do not give incentives to operate the plant efficiently, they stimulate supply but not demand, they maybe unfairly distributed when the total amount of subsidy is limited, and they have to be abolished if the technology subsidised becomes too widespread.

Tax incentivesThese may consist in exemptions from energy or environmental taxes where they exist, lower VAT rates, tax exemptions for investments in RE (tax credits). However, they may not achieve their intended results, since they may raise financing costs, or be captured by economic agents who would have undertaken the investment independently of incentives.

Feed-in-tariffSubsidies on output, in the form of guaranteed prices in combination with a purchase obligation by the utilities, have proved to be very successful in promoting RE technologies. The levels of guaranteed pricesvary considerably from country to country. On average, Germany, Denmark, Spain and Italy offer the highest prices.

Tendering systemsUnder this approach, the State decides on the desired level of RE, and then places a series of tenders for the supply of electricity, which would therefore be supplied on a contract basis to distribution companies, with the price differential been covered by a non-discriminatory levy on all customers. Tenders are invited by a public body to compete either for a certain financial budget or a certain capacity of RE generation.

26

Renewable portfolio standardThis mechanism consists in the obligation for all supply or distribution agents in the market to buy a certain share of their electricity from RE generators. Extra costs are passed to their customers. It is a similar approach to tendering, but here the process is decentralised to each retail company, what should provide more competition, and therefore, efficiency advances. It is usually combined with a green certificate scheme, in order to facilitate RE electricity trading, and to improve the economic efficiency of the process.

Green certificatesTradable green certificates allow to separate the specific value of renewable electricity from the physical flow of electricity by creating a market for renewable certificates. Each producer is then in fact producing two goods: firstly, the electricity, which is fed into the system and is sold at market prices; secondly, foreach unit of electricity, the producer receives a certificate, which can be traded in a specific market, and which also has a market price.

Green pricingConsumers pay voluntarily a premium for RE electricity. This premium may cover all the extra costsimplied by RE electricity supply, or only part of them. They allow utilities to offer differentiated products, with a higher added value. In principle, this mechanism does not require specific public support policies.

Subsidies for research and development (RTD)Another widespread instrument is to subsidise research and development activities for RE technologies. This is an approach better suited for those technologies which are still not very close to the market, and therefore have to make important RTD advances to become competitive.

MARKET INSTRUMENTS FOR SUPPORTING RENEWABLE TECHNOLOGY IN EUROPE-15

COUNTRY Investment subsidies

Feed-in-tariff Certificates* Tendering system Tax incentives

AUSTRIA X X X

BELGIUM X X X X

DENMARK X X

FINLAND X X

FRANCE X X X X

GERMANY X X X

GREECE X X X

IRELAND X X

ITALY X X X X XLUXEMBOURG X X

NETHERLANDS X X X X

PORTUGAL X X X

UNITED KINGDOM X X X

SPAIN X X X

SWEDEN X X X

Main source: ENEA (ISBN 88-8286-130-9) * OFTEN ASSOCIATED WITH RENEWABLE PORTAFOGLIO STANDARDS FOR BETTER IMPLEMENTATION 27

OPPORTUNITY FOR ENERGY MARKET, RENEWABLES AND ENVIRONMENT

THE GREEN ELECTRICITY MARKET

GREEN CERTIFICATES (electricity from RES)

THE KYOTO PROTOCOLEMISSIONS TRADING TO REDUCE CO2

GREY CERTIFICATES (CO2 reduced)

ENERGY SAVINGWHITE CERTIFICATES (energy saving) 28

Brussels, 8.3.2006COM(2006) 105 final

29

MARKET OF GREEN CERTIFICATES (CV) IN ITALY

YEAR AND SIZE OF THE

CV

TOTAL REQUEST

NUMBERS OF CV

AVERAGE PRICE

(EUR/MWh)

GRTN PRICE(EUR/MWh)

31APRIL 2006 – PRICES ARE WITH VAT INCLUDED – GRTN: ENERGY AUTHORITY IN ITALY

EMISSION TRADING IN FRANCE – POWERNEXT CARBON - PRICES OF CO2 MARKET – GREY CERTIFICATES

32

IN ITALY IT WAS ESTIMATED IN 1999 A POTENTIAL OF ENERGY SAVING OF ABOUT 66 TWh TO 2010 (IN ITALY THE ELECTRICITY SUPPLY RANGING FROM 300 TO 335 TWh ) – WHITE CERTIFICATES

LIGHTING

WATER HEATINGBUILDING HEATING

ELECTRICAL PROCESSES

ELECTRICAL MOTORS

ELECTRICAL HOUSEHOLDS APPLIANCE

33

Tradable Renewable Energy Certificates System (TREC)34

• Institutional set-up (allocation of Institutional set-up (allocation of responsibilities)

36

GREEN PRICE AS TOOL TO SUPPORT GREEN ELECTRICITY

Green pricing schemes are market-based policies for technology support based on the liberalisation of the market, and on the willingness of the consumers to buy those types of electricity which they judge better. Evidently, unless the demand side of the market isliberalised, green electricity will not exist, and that is the case for most countries in the EU.

But in the real world, green tariffs are not been taken up by consumers, which are more concerned by low costs, especially in the commercial and business sector. In fact, in the US they call green power "Gucci" power, since it can only be afforded by the more affluent citizens. Therefore, the strength of the market that can be created is questionable (Loiter and Norberg-Bohm, 1999).

Up to now, green pricing schemes are responsible for 45-50 MW in the US, and 25 MW in Australia. A green power exchange opened in California in April 1998, where over 100,000 customers have signed up for green energy.

In the UK, Sweden, the Netherlands and Nordic countries (and Germany), green electricity brands have also been created, although they have not got a large responseyet. One reason might be that this is a new instrument and there is little experience.

40

MOST IMPORTANT GREEN ELECTRICITY BUYERS AND TWh CONSUMED IN EUROPE-25

N. OF MOST IMPORTANT BUYERS

TWh CONSUMED AS GREEN ENERGY

Source: Ecobilancio Italia da Greenprices.com 41

% DISTRIBUTION OF GREEN ELECTRICITY CONSUMPTION OF MOST IMPORTANT BUSINESS BUYERS IN UE-25

TOTAL GREEN CONSUMPTION OF MOST IMPORTANT BUYERS IN UE-25: 4.388.170.210 kWh

Source: Ecobilancio Italia da Greenprices.com42

COMMERCIAL BRANDS AND LABELS ASSOCIATED WITH THE GREEN ELECTRICITY IN EUROPE

43

HOW TO DO, HOW TO MANAGE

44

EUROPEAN COMMON ENERGY POLICY GOALS

45

Brussels, 8.3.2006COM(2006) 105 final – GREEN PAPER

51

• Our import dependency is rising. Unless we can make domestic energy more competitive, in the next 20 to 30 years around 70 % of the Union’s energy requirements, compared to 50% today, will be met by imported products – some from regions threatened by insecurity.

• Reserves are concentrated in a few countries. Today, roughly half of the EU’s gas consumption comes from only three countries (Russia, Norway, Algeria).

• Global demand for energy is increasing. World energy demand – and CO2 emissions – is expected to rise by some 60% by 2030. Global oil consumption has increased by 20% since 1994, and global oil demand is projected to grow by 1.6% per year.

• Oil and gas prices are rising. They have nearly doubled in the EU over the past two years, with electricity prices following. This is difficult for consumers.

• Our climate is getting warmer. According to the Intergovernmental Panel on ClimateChange (IPCC), greenhouse gas emissions have already made the world 0.6 degreeswarmer. If no action is taken there will be an increase of between 1.4 and 5.8 degrees by the end of the century.

• Europe has not yet developed fully competitive internal energy markets. To achievethis aim, interconnections should be developed, effective legislative and regulatoryframeworks must be in place and be fully applied in practice, and Community competitionrules need to be rigorously enforced.

THANKS FOR ATTENTION

54

agenda for the task 26 experts meeting in chambery (draft)s3.amazonaws.com/zanran_storage/ ·...

Documents