Haymana-Tuzgölü-Ulukusla Basen/eri Uygulamali Çalisma(WORKSHOP) (09-11 Ekim 2000)

ÇAMARDI (NiGDE) CiVARiNDA NiGDE MAsiFi ÖRTÜBiRiMLERiNiN YAPiSAL ÖZELLiKLERi

STRUCTURAL FEATURES OF THE COVER ROCKS OF THE NiGDE

MASSIF IN THE ÇAMAROl (NiGDE) REGION

Ramazan DEMiRCiOGlU* ve Yasar EREN**

*N.Ü, Aksaray Müh. Fakültesi Jeoloji Müh. Bölümü, 68100 AKSARAY

**S.Ü. Müh. Mim. Fak, Jeoloji Müh. Bölümü, KONYA

ÖZBu çalismada Çamardi (Nigde) yöresinde

Nigde masifi örtü birimlerinin yapisal özellik­lerinin açiklanmasi amaçlanmistir. Yöredetemeli Nigde masifine ait mermer, gnays, kuvar­sit, amfibolit ile bu kayaçlari kesen, Üçkapiligranodiyoriti olusturmaktadir. Temele ait bu bi­rimler, örtü birimlerinin ilk 'toplulugu olanPaleosen-Eosen yasli ve çok düsük derecedebaskalasima ugramis Çamardi ve Evliyatepeformasyonlari tarafindan açili uyumsuz olarakörtülmektedir. Taban kirintilililarindan olusmusPaleosen-Eosen yasli Çamardi formasyonu,kirintili-karbonatli kayaçlarin ardalanmasindanolusan Evliyatepe formasyonuna geçis göster­mektedir. Bu kayaçlar, örtü birimlerinin ikincitoplulugunu olusturan Üst Kretase-Eosen yasliOvacik formasyonu ile Ulukisla formasyonutarafindan tektonik bir dokanakla üstlenmekte­dir. Ovacik formasyonu olistostromal veflisözellikli kayaçlari kapsarken, Ulukisla formas­yonu egemen olarak volkanik ve volkanoklastikkayaçlardan olusmustur.

Örtü birimleri, Ulukisla havzasinin GeçEosen veya Oligosen öncesinde kapanmasinabagli olarak en az üç evreli deformasyona (F1-,

F2- ve Fs-) ugrayarak kivrimli-klivajli yapilarkazanmistir. ilk evre deformasyonla örtükayaçlari K4 B, 2 GD, K5 B, 3 GD yönelimli vesikisik-izoklinal·geometrili olarak kivrimlanmistir.Düsük dereceli baskalasimin da eslik ettigi budeformasyon evresinde örtü kayaçlari sik­düzen yaprakianma (51) kazanmistir. F1- ')vre­siyle es-eksenli ikinci evrede formasyonla örtükayaçlari K3 B, 2 GD, K6 B, 25 GD yönelimli birtektonik eksen etrafinda tekrar kivrimlanmistir.F2- evre kivrimlar genellikle monoklinal ve yer

Türkiye Petrol Jeologlari DernegiÖzel Sayi 5

yer kesisen eksenli kink kivrimlari seklindedir.Ayrica, bu evrede 51- yüzeyleri üzerinde burus­ma klivajlari olusmustur. Fs- evresinde ise örtükayaçlarinda, K55D, 2 KD-8KD, 35 KD yönelim­li eksen gidisierine sahip ikinci bir kink kivrimisistemi gelismistir. F1- ve F2- evresine yaklasikdik eksen gidisli yapilar gelistiren, Fs-evresi deburusma klivajlari olusturmustur.

ABSTRACT

This studyaimed to explain the structuralfeatures of the cover rocks of the Nigde Massif,in the Çamardi (Nigde) area. In the region, thebasement is made up of Paleozoic-MesozoicaQedgneiss, marble, qua~zite and amphiboliteof the Nigde Massif and Uçkapili granodiorite.The basement is unconformably overlain by thePaleocene-Eocene aged low-degree metamor­phosed rocks of the Çamardi and Evliyatepeformations as a first association of the coverrocks. Paleocene-Eocene aged Çamardiformation consists of basal clastics, and gradesupwards into the alternation of carbonate andclastic rocks of the Paleocene-Eocene agedEvliyatepe formation. These units are tectoni­cally overlain by the Upper Cretaceous-Eoceneaged Ovacik and Ulukisla formations whichform the second association of the cover. TheOvacik formation is composed of olisthostra­mal and flyschoid rocks. The Ulukisla formationconsists mainly of volcanic and volcanoclasticrocks,The cover units have undergone at leastthree phases of deformation (F1-, F2-, andFs),and havegained folded-cleaved structuresdue to c10singof the Ulukisla basin before thelate Eocene or Oligocene. The first phase of

127

Çamardi (Nigde) civarinda Nigde örtü .•.

.-.•...J

\~-

~Km.

o Km 40i

i:iTRABZON

ÇALISMA ALANI

DENIz

---.-' .. .",......

f -'---., SURIYE

ADANA

NIGDEi:::i

ANKARAci

Sekil 1: inceleme alaninin yer bulduru haritasi

Figure 1: Location map of the study area

deformation resulted in tight to isoclinal foldingwith the N4 W, 2 SE-N5W, 35 E mean hinge ori­entation. F1- deformation produeed axial planarcleavage, and was aeeompanied by very low­grade metamorphism. During the eoaxial F2-

phasei the eover roeks refolded approximatelyaround the N3 W, 2S E- N6 GW, 25 SE orientedfold axis. This phase formed monoclinal andeonjugate kink folds and erenulation eleavages.Fs- phase, non-eoaxial to the F1- and F2- phas-

128 Türkiye Petrol Jeologlarl DernegiÖzel Sayi 5

es, generated erenulation cleavage and anot­her system of kink folds. The orientation of thefold hinge Iines are approximately N55 E, 2 N-8E,35NE.

GiRisinceleme alani Çamardi (Nigde) ve yakin

çevresini kapsamakta ve Nigde Masifi'ningüney kesiminde yer almaktadir (Sekil 1).Bölge, Ecemis fay zonunun bati kesiminde yeralmasi ve ekonomik açidan önemli madenyataklari içermesi nedeniyle çok sayida yer bi­limci tarafindan arastirilmistir. Yöredeki ilk çalis­malar; Blumenthal (1941), Ketin (1960), Kleyn(1968,1970,1971),Viljoen ve ileri (1973) tarafin­dan gerçeklestirilmistir. Göncüoglu (1977,1981, 1985), Nigde Masifi'ni petrolojik ve strati­grafik açidan ayrintili olarak incelemis ve masifeait kayaçlari bölümlendirerek adlandirmistir.Yetis (1978, 1987), yörede özellikle örtü birim­lerini ayrintili olarak incelemis ve EcemisFayi'nin özelliklerini ortaya koymustur. Oktay(1982), inceleme alaninin güneyinde Ulukislahavzasinin, Geç Kretase- Miyosen arasindakijeolojik evrimini açiklamistir. Bas ve digerleri,(1986), bölgedeki volkanizmayi jeokimyasalaçidan incelemis, Atabey ve digerleri (1986),yörede stratigrafik ve maden yataklari açisindançalismalar gerçeklestirmistir. Kusçu ve digerleri(1992), ise Çamardi ilçesi civarinda bölgedekiantimuan cevherlesmesini arastirmistir. Whitneyve Dilek (1997)yöredeki kayaçlarin metamorfiz­masini irdelemis ve yöredeki granitik kayaçlarinMiyosen yasli oldugunu belirtmis, ve NigdeMasifi'nin örtü birimlerini olusturan, Kretase­Eosen yasli kayaçlarin yapisal özelliklerini genelolarak ele almislardir. Bu çalismada ise, ayrintilimesoskopik tektonik analizlere dayali olarak,yörede yüzeyleyen Nigde Masifi örtü birim­lerinin yapisal özellikleri irdelenecektir.

Örtü birimlerinin yapisal özelliklerinin ortayakonmasi için, yörede yaklasik 100 km2 lik biralanin 1/25000 ölçekli ayrintili jeoloji ve yapisalharitasi hazirlanmistir. Çok sayida mostrada,örtü birimleri içinde gözlenebilen her türlü birin­cil/ikincil düzlemsel ve çizgisel yapi ögelerininkonumu ölçülmüs ve bu yapilarin birbirleriyleolan iliskisi incelenmistir. Yapisal ölçümler,Turner ve Weiss (1963), Ramsay (1967), veRamsay ve Hubert (1987), tarafindan ortayakonan geometrik analizler dogrultusunda

Türkiye Petrol Jeologlarl DernegiÖzel Sayi 5

Demircioglu ve Eren

degerlendirilmistir. Bunlar ilerde ayrintisiylaaçiklanacaktir.

STRATiGRAFiinceleme alaninda, Paleozoyik-Kuvaterner

yas araliginda olusmus kayaçlar yüzeylemekte­dir (Sekil 2 ve 3). Yörede temeli Nigde Masifi'neait yüksek dereceli metamorfitler olusturur. Bumetamorfitler, Üçkapili granodiyoriti tarafindankesilirler. Söz konusu birimler, Geç Kretase­Kuvaterner yasli örtü birimleri tarafindan uyum­suz olarak örtülmektedir..

Yörede Nigde masifi, Paleozoyik-Mesozoyikyasli mermer, gnays, kuvarsit ve amfibolitardalanmasini kapsamaktadir. Masife ait bukayaçlar,stok ve dayk seklindeki degisik boyut­lu granit kütleleri tarafindan kesilmistir. GeçKretase Eosen yasli örtü birimleri ise bu çalis­mada, tektonostratigrafik olarak alttan üstedogru; Paleosen- Eosen yasli Celaller grubu veGeç Kretase-Eosen yasli Eskiburç grubu(Göncüoglu ve dig., 1991), seklinde iki grubaayrilmistir.

Celaller grubu en altta, temeli uyumsuzolarak örten ilk birim olan Paleosen-Eosen yasliÇamardi formasyonuyla temsil edilir. Bu for­masyon düsük dereceli metamorfizmayaugramis karasal ve sig denizel özellikli kirintilikayaçlardan yapilidir. Çamardi formasyonununlitolojisini, mor-kahve, yesil, gri renkli, iri blokluçakiltasi, kumtasi, kuvarsit ve çamurtasiardalanmasi olusmaktadir. Çamardi formasy­onu, gerek Nigde Masifi'ne ait metamorfitlerigerekse Üçkapili granodiyoriti'ni örtmekte (Sekil2) ve ayni zamanda bu birimlerden türeme blokve çakillar içermektedir. Çamardi formasyonu,yanal ve düsey bir geçisle yine düsük derecelimetamorfizmaya ugramis karbonatli ve kirintiliardalanmasi seklindeki Eosen yasli Evliyatepeformasyonuna geçis gösterir. Evliyatepe for­masyonu (Göncüoglu ve dig., 1991), kökendebol fosil içeren kireçtasi, marn, killi kireçtasi,çakiltasi, kumtasi, çamurtasi ardalanmasindanolusmustur. Farkli özellikli kayaçlardan yapiliolmasi nedeniyle sik bir sekilde kivrimlanmis vedeforme olmustur. Metamorfizmanin yüksekoldugu kesimlerde sleyt-fillit-kalksist özelligin­deki kayaçlara dönüsmüstür. Birim Eosenyaslidir (Göncüoglu ve dig., 1991).

Celaller grubu inceleme alani orta kesim­lerinde KD-GB gidisi i ve kuzey doguya egimliKavakligöl bindirmesi boyunca Geç Kretase-

129

oM,..

.-it)

'~>

.E

~C

Il_cl

CIL

-N

:;'0'6iO'oC

IL~e-C

IL

Q.~~i:

.o'8'S~"'oi::_

III

ul_

,gi"E~

III

CILE

..cIII

:6'0ommi;

.~.•...

co

.5ci.

ul

III

~E

>­

mIII

0>.0

-5i

"Eo

CIL-

E2

CIlC!)

<>

-,••

C\!

NC

IL-

•..:i1::iC

IL.01

(/)'oL&:

~~ L..:.....:-:...

~[Ü:Ü

Jm

mm

t"'7'7'7"J~

nNO

AS

••••v.i~O

:lV

lsi>inin

NO

A/\n1'<

f

IS3A

OIS

••••.l03~I>

lS

'ifl::l/\VY

<I

nNO

AS

VY

<I~

O:l~

'<f8~

n>ino

IS3A

nIS

••••.l03~1>

Is

••••.l'ifl::lv>i

nNO

AS

VY

<I~

O:l3d3.l>

1'<fN

'<fÖ

niOA

'ifl::lv>i

--Jrv/\l"D

l..,.

'<O

Ofav.lyr~

1.lI~O

AJO

ON

'ifl::l~I1ldv>

ionE

!!]nN

OA

S~

M~

O:lIO

~t·:·:::·'W

:::"':~ivr.ci

ilo.liv".v""•••••••••••••.

nNO

AS

VY

<I~

O:l

3d3.l••••AI1/\3

DIIIIIII

nNO

AS

VY

<I~

O:l

)/10••••/\0

i:::::::i1.ll1ldS

>ininzm

i'ifl::lv>i

~

3rfi1l0Nia

(slv.i3v.iil.l~113a

o~o.D

A••••:I

++,+

++

l,::i1::'O

~'Ol

~~~~'t)i'Ol

~'ELVELV

o>

Demircioglu ve Eren

üST SISTEM SERI GRUP L1TOLOJI AÇiKLAMA

••

Mivo-pLlvOSEN

OLlGOSEN

AIOvyon D.OQOooo..DQOOO.DQOI Çakil, kum, sill gibi gOncel malzeme.UYUMSUZLUK

.•.•.• ·1 Karasal kinnlihlar...... -

.- ....UYUMSUZLUK

Alacali renkli IOrbldlük, çaklllaSl,kumteslçakiiiasi bloklu olisloslromal seviYeler,kireçIasi arakalkilari, aglomera, volkanojenkumiasi, IOllit,

Iri krlslalll, beyaz- mavimsi renkli mermer

Arabanllar seklindeki amfiboliller.

Aplil ve pegmalR damarfarin yoOunolduOu gnayslar.

Beyaz renkli kuvarslller

ÇörtlQ mermerfer.

Mermer, kuvarslI, gnaya.

TEKTONIK DOKANAK

UYUMSUZLUK

Kumlasi,seyl, silllasi

Üçkapili granodlyorlü,pegmaiii ve aplildamarlari.

DOsük dereceli melamortik; genelde grf

yesil, mor-kahverenkli kongiomera,kuvarskonglomera

çamurtasi, kumlasi, kuvarslIardalanmasi

Karalas Oyesi: Gri- bel renkli, algllbresik kireçIasi, alaca i renkli kumlasiçamurtasi.

DüsOk dereceli metemortik, gri-yesil, siyahrenkli kireçIasi, marn, çamurtasi, klllasisllltaSl,kumlasl, çakillasi ardalanmasi

Bazall, splllllk bazall,andezll, 10?il1aglomera

vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv"""v,,v..,VVVVVVVVVVVV_VVVVVVVVvv..,v..,vvvvvvvvv~vvvvvvvvv"vvv"vvvvvvvvvvvv..,,,vvvvvvv..,vvvvvv..,vvvvvvvv/-----­vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv..,v..,..,..,"v

00000000000000oA o ~ o .A. • .-.. ••.•••. 0_0

VVVVVy..,YVVV~vvvvvv"..,"v""v",vvvvvv"v"""'V"'''V,VVVVV~ -VVVVVV

:::i:::::;::::::::~:::~:::!:::!:::!::::::::i::::::::::!=:=!i

.- ,-,-,",- .· .· .· .· .· .· .· .· .

· .· .· .· .· .· .

.-.-.-.-.-.-.-.-.-,-,-,-.-.-.-.-.-.-.-,-.-.-.-.-.-,-.-.- ............................................................................................................................:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.:.

'EIIIEIIIc>

Q)coi">W

"ii:"en<c:EWC~S2z

zwenOwiWenoc(i-~ w">- o::O :i.:::N i-W enZ

::::::iW

en i:w

enOwiZWenO~~-+-~.~~~:ii~>=O~W...iif

Sekii 3: Çamardi çevresinin genellestirilmis tektonostratigrafik dikme kesiti (ölçeksiz).Figure 3: Generalized cotumnar stratigraphic section of Çamardi and its vicinty (unseated)

Türkiye Petrol Jeologla" DernegiÖzel Sayi 5

131

Çamardi (Nigde) civarinda Nigde örtü ...

Eosen yasli Eskiburç grubu tarafindan tektonikolarak örtülür (Sekil 2 ve 3). Eskiburç grubu bir­biriyle yanal ve düsey geçisler gösteren flisoyidOvacik formasyonu ve egemen olarak ada yayi

• volkanikleri seklindeki Ulukisla formasyonlarinikapsar. Ovacik formasyon u (Dellaloglu ve Aksu,1986), mor ve alacali renkli türbiditik özellikliçakiltasi, kumtasi, çamurtasi, silttasi, bloklu olis­tostromal seviyeler ve sari-gri renkli kireç­taslarindan olusmustur. Bu çalismada,Karakuzuluk üyesi olarak adlandirilan, birim,tüf, aglomera ve spilitik seviyelerden olusmusvolkanik ara seviyeler de içerir. Ayrica birimiçinde, Çamardi'nin güneyinde ve incelemealaninin kuzeydogusunda yüzeyleyen haritala­nabilir özellikli, bol nummulit fosilli kireçtaslari,Karatas Kireçtasi üyesi seklinde ayirtlanmistir(Göncüoglu ve dig., 1991). Geç Kretase ­Paleosen yasli Ulukisla formasyonu ise(Demirtasli ve dig.,1975), inceleme alanindaegemen olarak, spilit, bazalt, andezit, aglomerave tüfitlerden olusmustur. Ayrica birim içindekiharitalanabilir özellikli kireçtasi ve çamurtasin­dan olusmus Orta-Geç Paleosen yasli Mavraskireçtasi üyesi de bulunur (Yetis, 1978). Büyükbir olasilikla Celaller grubu ile Eskiburç grubu,tektonizma öncesi birbirleriyle yanal ve düseygeçisli olarak gelismistir. Buna göre Celallergrubu Ulukisla havzasinin kuzey kenarindakikarasal-kita selfi kayaçlari temsil ederken,Eskiburç grubu ise ada-yayi (Oktay, 1982, Basve dig., 1986) ve iliskin sin-orojenik kayaçlaritemsil etmektedir.

Yukarida deginilen tüm birimler, baskalasi­ma ugramamis ve karasal özellikli Neo-otoktonOligosen-Kuvaterner yasli kayaçlar tarfindanaçili uyumsuz olarak örtülmektedir. Oligosenyasli Çukurbag formasyonu (Yetis, 1978),inceleme alaninda karasal kökenli çakiltasi,kumtasi, çamurtasi ve marnlardan olusmustur.inceleme alani güneybatisinda ise, karasal GeçMiyosen-Pliyosen yasli Çanaktepe formasyonu(Atabey ve Ayhan, 1986), Nigde Masifi'ne aitkayaçlar ile Kretase-Eosen yasli örtü birimleriniaçili uyumsuz olarak örter. Bu birim iri bloklarkapsayan alüvyal yelpaze çökelleri seklindedir.inceleme alaninin en genç birimini iseKuvaterner yasli alüvyonlar olusturur.

YAPiSAL JEOLOJi

inceleme alanindaki Geç Kretase-Eosenyasli kayaçlar, Geç Eosen veya Oligosen

132

öncesinde, Ulukisla havzasinin kapanmasinabagli olarak, kivrimlanmis, düsük derecelibaskalasima ugramis, klivajlanmis, kirikli vebindirmeli yapilar kazanmistir (Sekil 2, 3, 4). Bubölümde inceleme alanindaki Geç Kretase­Eosen yasli örtü birimlerinin yapisal özellikleriniortaya koymak amaciyla önce kivrimli sonrakirikli yapilar irdelenecektir. Sünek deformas­yon sonucu gelismis yapilarin analizi, yörenintektonostratigrafik bölümlendirmesine uygunolarak, Celaller ve Eskiburç grubu için ayri ayrigerçeklesti rilecekti r.

Kivrimli yapilarÖrtü birimlerini olusturan formasyonlar, hari­

ta ölçeginde, kuzeybati-güneydogu gidislidir veegemen olarak güneydoguya egim sunmak­tadir (Sekil 2 ve 4). Arazi gözlemleri ve yapisalanalizler, Örtü birimlerini olusturan Paleosen­Eosen yasli Celaller grubu ile Geç Kretase­Eosen yasli Eskiburç grubuna ait kayaçlarin enaz üç evreli (F1-, F2-, Fa) deformasyona ugra­yarak kivrimlandigini göstermektedir. Celallergrubu içindeki kivrimlarin boyutu, harita ölçegiile mikroskopik ölçek arasinda degisir. Haritaölçegindeki kivrimlanmalar daha çok F1- evrekivrimlaridir (Sekil 4). Harita ölçegindeki F1­

evre kivrimlar KB-GD yönelimli olup güney­doguya dogru dalimlidir. inceleme alaninin anayapisini, Çamardi çevresindeki güneydoguyadalimli antiklinal olusturur. Bu kivrimin çekir­deginde Nigde Masifi'ne ait kayaçlaryüzeylerken, kanatlarinda Çamardi formasyonuile Evliyatepe formasyonu yer alir. Bu kivriminbatisinda ise yine F1- evre deformasyon sonucuolusmus; KB-GD yönelimli bir senklinal yer alir.Senklinalin çekirdeginde, Celaller grubuna aitkayaçlar yer alirken, kanatlarinda NigdeMasifi'ne ait metamorfitler gözlenir. Kivrimlaringeometrisi, temel ve örtü kayaçlarininberaberce deforme oldugu yörelere özgü kivrimsitilini (cusp-Iob yapisi) yansitmaktadir.Kivrimlarin harita ölçegindeki gidisieri ve arazigözlemleri yöredeki antiklinallerin dairesel vegenis, senklinallerin ise dar ve köseligeometride oldugunu göstermektedir. Bu da,gerek örtü gerekse temele ait Nigde Masifi'neait kayaçlarin Oligosen öncesindeki F1- defor­masyonu ile beraberce sünümlü tarzdadeforme oldugunu, ancak temelin bu defor­masyon esnasinda daha dayanimli (kompetent)davrandigini kanitlamaktadir. Celaller grubuna

Türkiye Petrol JeologlaTl DernegiÖzel Sayi 5

ait kayaçlardan alinan tabaka (So) ölçüm­lerinden hazirlanan nokta-kontur diyagrami(Sekil 5A), F1- evresindeki tektonik eksen

-gidisinin, harita ölçegindeki gidisler ile uyumlubir sekilde K43B, 28 GD yönelimli oldugunugöstermektedir. Frevre deformasyon, incelemealaninda harita ölçegindeki kivrimli yapilarinyani sira, söz konusu kayaçlarda kivrimlarineksen düzlemlerine paralel bölgesel gidisli kli­vajlanma (S1)ve zengin mostra ölçegindeki tek­tonik yapilar gelistirmistir. Mostra ölçekli F1­kivrimlari genellikle dar-sikisik yer yer de izokli­nal geometrilidir. Kivrimlarin eksen düzlemlerigenelde güneydoguya egimlidir. Mostraölçeginde F1- kivrimlari kuzeybatiya dogrudevriklik sunmaktadir. Dayanimh (kompetent)tabakalardaki kivrimlar genellikle Sinif 1B(Ramsay, 1967) türü paralel kivrimlar sek­lindedir. Ancak deformasyonun yogun oldugu

'ORTUBIRIML~c3 ALUVYON

~ ÇANAKTEPE FORMASYONU

~ CUKURBAG FORMASYONU

mmii EVLIYATEPE FORMASYONU

r;:·:-:{{~:·:~{~~iCAMARDI FORMASYONU

~ KARAKUZULUK SPILlTI

~ KARATAS KIRECTASi UYESI

~ OVAciK FORMASYONU

HHEB MAVRAS KIRECTASi

~ ULUKISLA FORMASYONU

~ + + + i UCKAPILI GRANODIYORITl

/" FAY (TORO BELiRTiLMEMIS

-OJ BINDIRME

r-- KARAYOLU

Sekil 4: Çamardi çevresinin yapisal haritasi.Figure 4 : Structural map of the study area.

Türkiye Petrol Jeologlafl DernegiÖzel Sayi 5

Demircioglu ve Eren

kesimlerde kivrimli tabakalar, eksen böl­gelerinin kanatlarina göre, göreceli olarak kalin­lasma gösteren Sinif 1C kivrim geometrisisunarlar. S1-klivajlari eksen düzlemi klivaji sek­lindedir. Genellikle F1- kivrimlari içindeki kon­umlarina bagli olarak yaklasan veya uzaklasantarzda yelpazelenme sunarlar. S1- düzlemleritabakalanmayi belirgin bir sekilde kesmekte velitoloji degisimine bagli olarak yelpazelenmesunmaktadir. Bu geometrik iliski S1- klivajdüzlemlerinin de F1-deformasyonu evresindekikabuk sikismasina bagli olarak olustugunuortaya koymaktadir. ince kesit gözlemleri,deformasyon esnasinda tanelerin klivaj düzlem­lerine dik bir sekilde yassildigini, tanelerindokanak kesimlerinde stilolitlerin gelistiginigöstermektedir. Yine sleyt-fillit ve matriksbaglayicili metakumtaslarinda, S1-düzlemlerineparalel, yönlenmis ve sin-tektonik olarak

.--/ -•..• fi __ klnii kMim-)-'t F2_1iui\,.m1-,.,...-+ F2 eM ~ kMJIn-..i......~SI)or ••••• "-)'OI'LU

133

Çamardi (Nigde) civannda Nigde örtü .•.

büyümüs serisit-klorit-kuvars ve albit minerallerigözlenmistir. Ayrica, defromasyon esnasindadaha kompetent davranan tanelerin her ikiyaninda, S1- klivaj düzlemlerine paralel basinçgölgeleri olusmustur. Bu basinç gölgelerindede sin-tektonik büyümüs serisit-klorit-kuvars­kalsit megakristleri izlenmektedir. Bu yapilarinyanisira F1-evresi tabaka-klivaj arakesit lineas­yonu, kademeli açik tansiyon damarlari ve lifsiminerallerle dolgulu ekstensiyonel damarlar daolusturmustur. F1- evresine iliskin mesoskopikB1-kivrim eksenleri ve L1-arakesit lineasyonlarikuzeybati-güneydogu yöneliminde yogunlas­ma sunmaktadir (Sekil 5B). Ancak, sonrakikivrimlanma nedeniyle bu lineasyonlar dadeforme olmus ve yönelimleri degismistir.

F2- evre deformasyon ise daha çok mostraölçeginde, F1- evre deformasyonla es eksenliyapilar gelistirmistir. F1- F2- evresinde olusankivrimlarin bu evrede tekrar kivrimlanmasiinceleme alaninda Tip 3 türü (Ramsay, 1967)kivrim girisim yapilari gelistirmistir. F2- evrekivrimlar kompetent tabakalarda genellikle açikgeometrili kivrimlar gelistirirken iyice klivajlan­mis sleyt ve fillitik özellikli kayaçlarda S1- klivajdüzlemlerinin deformasyonu sonucu kesisenve monoklinal kink kivrimlari (B1) ve burusmaklivaji (S~ ve lineasyonlari (L2) olusturmustur.Kink kivrimlari deformasyonun yogun oldugukesimlerde asimetrik-sikisik kivrim geometrisisunar. F2- evresinde olusan kink kivrim eksen­leri ve burusma klivajlari, F2- evresindeki tek­tonik eksen gidisinin ortalama olarak standartdisi K 40 B, 20 GD ile K50 B, 30 GD degerleriarasinda yönelimli oldugunu göstermistir (Sekil5C).

F3- evresi ile bu kivrimlarin tekrar deformeoldugu yerlerde, B2- ve L2- lineasyonlari dadeforme olmustur (Sekil 5C). F3- evre defor­masyon ise yine F2- evre deformasyonuna ben­zer bir sekilde genellikle mostra ölçegindeyapilar gelistirmistir. Bu evrede Si- klivajdüzlemlerinin tekrat kivrimlanmasi sonucuyörede ikinci bir kesisen veya monoklinalgeometrili kink kivrimi sistemi (B3) ile dahaseyrek olarak burusma klivaji ve lineasyonlari(S3-ve L3) olusmustur. B3- ve Ls- ölçümlerinindiyagramlarda degerlendirmesi F3- evre tek­tonik eksen gidisinin dogukuzeydogu­batigüneybati yönelimli oldugunu göstermekte­dir (Sekil 5C). Celaller grubuna ait kayaçlardanalinan ölçümler S1-düzlemlerinin B3 -tektonik

134

eksen gidisi ile uyumlu olarak K80 D, 32 GDekseni etrafinda kivrimlandigini ortaya koymak­tadir (Sekil 5D). Arazi gözlemleri B3-evre kivrim­larin B2- evre kivrim ve lineasyonlarini belirginbir sekilde büküp, deforme ettigini göstermek­tedir. Yapisal analizler F3-evrenin F1-ve F2- evr­eye yaklasik dik bir sekilde etki eden kabukkisalmasi sonucu gelistigini belgelemektedir.

Söz konusu Geç Eosen öncesindeki defor­masyon, Eskiburç grubuna ait kayaçlari Celallergrubuna ait kayaçlara benzer bir sekildedeforme etmistir. Eskiburç grubuna ait formas­yonlar da harita ölçeginde kuzeydogu-güney­bati gidisli bir yönelim sunmaktadir. Bu grubaait kayaçlar, daha çok volkanik özelliklikayaçlardan yapili olmasi nedeniyle haritaölçeginde belirgin bir yapi sunmamaktadir.Ancak Ulukisla formasyonu içindeki Mavrasüyesinin gidisi yine bu grubun harita ölçegindekuzeybati-güneydogu gidisli kivrimlandiginigöstermektedir. Geç Eosen esnasindaki defor­masyon daha çok sedimanter kökenli kayaçIar­dan yapili Ovacik formasyonu içinde izlenmek­tedir. Eskiburç grubu içindeki kayaçlardan ali­nan tabaka ölçümleri, gruba ait kayaçlarin F1­evresinde K46 B, 28 GD gidisli bir tektonikeksen etrafinda kivrimlandigini kanitlamaktadir(Sekil 6A). F1- evre deformasyon Eskiburçgrubuna ait sedimanter kayaçlarda, klivajlanmave zengin mesoskopik kivrimlar olusturmustur.F1-evre mesoskopik kivrim eksenleri ve arake­sit lineasyonlari yine kuzeybati-güneydogugidisinde yogunlasma sunmakta, ancak sonra­ki deformasyonlar nedeniyle genis bir dagilimgöstermektedir (Sekil 6B). F2- evre deformas­yon genellikle mostra ölçeginde yapilar gelistir­mistir. Bu evredeki kivrimlar, genellikle kesisenve monoklinal kink kivrimlari (B2) seklindedir.Ayrica S1- düzlemleri üzerinde burusma kliva­jlari ve lineasyonlari olusmustur. Arazi ölçümleriB2 - evre tektonik eksen gidisinin kuzeybati­güneydogu yönelimli oldugunu göstermekte veF1- evreye es eksenli olarak gelistigini göster­mektedir (Sekil 6C). F3-evre deformasyon, F2­

evre deformasyona benzer sekiide F2- evreyedik gidisli monoklinal ve kesisen kink kivrimlariile daha seyrek olarak burusma klivaji ve li­neasyonlari olusturmustur. Bu evreye iliskinmesoskopik yapilarin gidisi de F3- tektonikeksen konumunun dogukuzeydogu-batigüney­bati yönelimli oldugunu belgelemektedir (Sekil6C). Eskiburç grubundan alinan ölçümler, S1-

Türkiye Petrol Jeologlan DernegiÖzel Sayi 5

N N

Dem/rcioglu ve Eren

N

• 60 B,-B,• 20 L,-L,

N

Sekil 5: A: Celaller grubuna ait tabaka ölçümlerine iliskin nokta-kontur diyagrami. Konturlar: %1-4-7-11.Tektonik eksen gidisi (B1-2): K43 B, 28GD. B: Celaller grubuna ait lineasyonlara iliskin nokta diya­grami (x: tabaka-klivaj arakesit lineasyonu; Mesoskopik kivrim ekseni), C: Celaller grubuna ait 2.ve 3. evre mesoskopik lineasyonlara iliskin nokta diyagrami. (B2-B3: Kink kivrim ekseni; L2-L3:burusma lineasyonu). D: Celaller grubuna ait klivaj düzlemlerine iliskin nokta-kontur diyagrami.Konturlar: %1-2-3-5-7. Tektonik eksen gidisi (B3): K80 D, 32 KD.

F/gure 5 : A: Point and contour diagram of the bedding planes (So) of the Celaller group. Contours: % 1-4-7­11. Tectonical axe direction (B1-2): K43B, 28 GO. B: Point diagram of the Lineations of the Celallergroup. (x: intersection Iineation of bedd-Cleavage: Mesozcopic fold hing line). C:Point diagram ofthe 2. and 3. stage Mesozcopic Iineations of the Celal/er group. ( B2-B3: Kink hinge line., L2-L3 :Crenulation Iineation). O: Point and Contour diagram of the cleavage planes of the Celal/er group.Contours:%1-2-3-5-7. Tectonical axis direction (B3): K800, 32KO.

klivaj düzlemlerinin F3- evresinde K76 D, 43 KDyönelimli bir tektonik eksen etrafinda kivrim­Iandigini belirtmektedir (Sekil 6D).

Buraya kadar gerçeklestirilen yapisal ana­lizler, inceleme alanindaki gerek Celallergerekse Eskiburç grubuna ait kayaçlarin, GeçEosen esnasinda (Oligosen öncesinde) kabukkisalmalanna bagli olarak en az 3 evreli defor­masyona ugradigini kanitlamakta ve benzer biryapisal gelisime sahip olduklanni göstermekte­dir. F1- ve F2- evre deformasyonlar es eksenliolup mostra ölçeginde Tip 3 türü kivnm girisim

Türkiye Petrol Jeologla" DernegiÖzel Sayi 5

yapilan gelistirmistir. F3 -evre deformasyonailiskin yapilar ise bunlara yaklasik dik olarakgelismistir. Diyagramda bunu açikça görmekmümkündür.

Faylar ve bindirmelerinceleme alaninin en önemli kink yapisini

Kavakligöl bindirmesi olusturur (Sekil 2 ve 3).Kavakligöl bindirmesi, KD-GB yönelimH olup,bindirme düzleminin egimi güneydoguyadogrudur. Bu bindirme sonucu, Ulukisla havza­sinin evrimi sürecinde gelisen ada yayina iliskin

135

Çamardi (Nigde) civarinda Nigde örtü ..•

N

146 1-80

c

N

.x••

• • xx• •+ x

ir

•••

~

•ir

•x

Sekil 6: A: Eskiburç grubuna ait tabaka ölçümlerine iliskin nokta-kontur diyagrami. Konturlar: %1-2-3-6.Tektonik eksen gidisi (B1-2): K46 Bi 40GD. B: Eskiburç grubuna ait lineasyonlara iliskin nokta diya­grami (x: tabaka-klivaj arakesit lineasyonu; Mesoskopik kivrim ekseni),.G: Eskiburç grubuna ait 2.ve 3. evre mesoskopik lineasyonlara iliskin nokta diyagrami (B2-B3: Kink kivrim ekseni; L2-L3:burusma lineasyonu). D: Eskiburç grubuna ait klivaj düzlemlerine iliskin nokta-kontur diyagrami.Konturlar: %1-2-3-6. Tektonik eksen gidisi (B3): K76 D, 43 KD.

Figure 6 : Point and contour diagram of the bedding planes (So) of the Eskiburç group. Gontours: % 1-2-3-6.Tectonical aids direction (81-82: K468, 40GD. 8: Point diagram of the Iineations of the EskiburçGroup (x: intersection Iineation of bed-c/erage: mesozcopic Iineations of the Eski burç group. (82­83. Kmk hinge line, L2-L3 Grenulation lineation) D: Point and contour diagram of the c/earageplanes of the Eskiburç Group. Contours: %1-2-3-6. Tectonical aids direction (83): K76 D, 43 KD.

kayaçlar ile tlisoyid ve olistostromal özelliklikayaçlar, Nigde Masitiini örten Paleosen-Eosenyasli kitasal kayaçlari üzerine itilmistir. Sindirmezonu boyunca, yer alan kayaçlar ezilmis vebreslesmistir.

Celaller grubu ile Eskiburç grubuna aitkayaçlarin yapisal özelliklerinin karsilastirilmasi(Sekil 5 ve 6), tektonik tasinmanin dönmesiz birtarzda gelistigini belgelemektedir. inceleme

136

alaninda Kavakligöl bindirmesinin yani sira iriliutakli birçok dogrultu atimli tay bulunmaktadir.Dogrultu atimli taylar genellikle dogu-bati vekuzeybati-güneydogu dogrultulu olmak üzereiki gidiste yogunlasmistir (Sekil 2).

SONUÇLAR ve TARTISMALARSU çalismada, Çamardi çevresinde yüzeyle­

nen Nigde Masiti'nin Kretase-Eosen yasli örtü

Türkiye Petrol Jeologlari DernegiÖzel Sayi 5

kayaçlari tektonik konumlarina göre iki toplu­luga ayrilmistir. Örtü birimlerinin ilk toplulugunuUlukisla havzasinin kuzeyinde karasal ve kitaselfi kayaçlari seklindeki Paleosen-Eosen yasliCelaller grubu olusturur. Celaller grubu en alttakarasal-sig denizel özellikli kirintili kayaçlardanyapili Paleosen-Eosen yasli Çamardi formas­yonu ve sig denizel özellikli karbonatli-kirintilikayaçlardan olusmus Eosen yasli Evliyatepeformasyonu ile temsil edilir. Çamardi formas­yonu stratigrafik bir dokanakla Nigde Masifi'neait metamorfitleri ve Üçkapili granodiyoritini ört­mekte ve genellikle bu birimlerden türeme yük­sek dereceli metamorfik kayaç (mermer, amfi­bolit, metakuvarsit, ganays) parçalari ile granitçakili ve bloklarini kapsamaktadir. Bu da NigdeMasifi'nin Paleosen öncesinde baskalasimaugradigini ve en geç Paleosen öncesinde sözkonusu yüksek dereceli metamorfitlerin yöredeyüzeyledigini açikça kanitlamaktadir. YineÜçkapili granodiyoritinin bir bölümünün veyatamaminin Paleosen öncesinde sokulum yap­tigini ortaya koymaktadir. Buna göre Whitney veDilek'in (1997) öne sürdügünün aksine NigdeMasifi Paleosen öncesinde baskalasimaugramis, yüzeylemis ve Paleosen-Eosen yaslikayaçlara genis ölçüde kaynaklik etmistir.Celaller grubu tektonik bir dokanakla, GeçKretase-Eosen yasli Eskiburç grubuna aitkayaçlar tarafindan üstlenmektedir. Kusçu vedig. (1993) ise Nigde Masifi ve Celallergrubunun Celaller bindirmesi olarakadlandirdiklari bir bindirmeyle, kuzeyden gü­neye dogru Eskiburç grubu üzerine itildiginibelirtmislerdir. Ancak, arazi gözlemleri,inceleme alaninda Celaller bindirmesinin yeralmadigini göstermistir. Bunun tersine, Eskiburçgrubuna ait kayaçlar, bu çalismada ortayakonan Kavakligöl bindirmesi ile güneyden ku­zeye veya güneydogudan kuzeybatiya dogruCellaler grubu üzerine itilmistir. inceleme alanin­daki kivrimlarin kuzeye dogru devriklik sunmasive klivaj düzlemlerinin egemen olarak güney­doguya dogru egimli olmasi da, bu çalismadaortaya konan tektonik tasinma ile uyusumiçindedir.

Bu çalismada ayrintili yapisal analizlere vearazi gözlemlerine dayali olarak incelemealanindaki Kretase-Eosen yasli kayaçlarin çokevreli deformasyona ugradigi ortaya konmus­tur. ilk evre deformasyonla örtü kayaçlariüstünde yer aldiklari temel kayaçlari ile

Türkiye Petrol Jeologlart DernegiÖzel Sayi 5

Demireioglu ve Eren

beraberce deforme olmus ve kuzeybati-güney­dogu gidisli bir tektonik eksen etrafinda kivrim­lanmistir. Mikroskopik analizler Kretase-Eosenyasli kayaçlarin, bu evre deformasyonla düsükdereceli yesilsist fasiyesinde baskalasimaugradigini göstermektedir. Buda bölgede, biriNigde Masifi'ni etkileyen Paleosen öncesindekiyüksek dereceli, digeri ise Geç Eosensürecinde veya Oligosen öncesinde "yöredekiKretase-Eosen yasli kayaçlari etkileyen düsükdereceli metamorfizma olmak üzere farkli ikimetamorfizmanin bulundugunu kanitlamak­tadir. ilk evre deformasyonla es-eksenli ikincievre deformasyon, örtü kayaçlarini tekrardeforme etmis ve klivaj (Sl) düzlemlerinin dekivrimlanmasini saglamistir. Büyük bir olasiliklaprogresif (ilerleyen) tarzda gelisen F1- ve F2­

deformasyonlari yörede Tip 3 türü kivrim gir­isimleri olusturmustur. Yapisal analizler F1- veF2- deformasyonlarinin yöredeki kuzeydogu­güneybati yönelimli kabuk kisalmalari sonucun­da olustugunu belgelemektedir. Üçüncü evredeformasyon ise yörede, ilk iki evreye yaklasikdik gidisli kivrimlanmalar olusturmustur. Sözkonusu deformasyon büyük bir olasiliklayörede kuzey-güney veya kuzeybati-güney­dogu gidisli kabuk sikismalari sonucu,Kavakligöl bindirmesi ile es zamanli olarakgelismistir.

DEGiNiLEN BELGELER

Atabey, E. ve Ayhan, A., 1986, Nigde, Ulukisla,Çamardi, Çiftehan yöresinin jeolojisi. MTA.Derleme Rapor No. 8064. 60s.

Bas, H., Ayhan, A., Atabey, E., 1986. Ulukisla­Çamardi (Nigde) volkanitlerinin bazi petrolo­jik ve jeokimyasal özellikleri. Türkiye JeolojiKur. Büit., 27-34.

Blumenthal, M.M., 1941. Nigde ve Adanavilayetleri dahilindeki Toroslarin jeolojisinebakis. MTA. Dergisi, B6, 95s.

Dellaloglu, AA ve Aksu, R., 1986, Eregli(Konya)-Ulukisla-Çiftehan-Çamardi (Nigde)dolayinin jeolojisi ve petrololanaklari. TPAO.Rapor No. 2205.

Demirtasli, E., Bilgin, A.Z., Erenler, F., Isiklar, S.,Sanli D.S. ve Turhan, N., 1975,Bolkardaglarinin jeolojisi. Cumhuriyetin 50.YiLiYer Bilimleri Kongresi, s, 42-57.

Göncüoglu, M.C., 1977, Geologie desWestlichen Nigde Massivs. Univ. Bonn,

137

Çamardi (Nigde) civarinda Nigde örtü .•.

Ph.D.Thesis, 181s.Göncüoglu, M.C., 1981, Nigde Masifi'nde viridin

gnaysin kökeni. Türkiye Jeol. Kur. Büit., 24,45-51.

Göncüoglu, M.C., 1985, Nigde Masifi batiyarisinin jeolojisi. MTA. Derleme Rapor No.5883.

Göncüoglu, M.C., Toprak, G.M.V., Kusçu, L,Erler, A, Olgun, E., 1991, Orta AnadoluMasifi'nin bati bölümünün jeolojisi. Bölüm 1:Güney Kesim, TPAO: Rapor No. 2909.

Ketin, L, 1960. Anadolu'nun tektonik birlikleri.MTA Dergisi, cilt 54.

Kleyn, P.H.van der., 1968, Field Report on thegeological and geochemical prospection inthe Nigde-Çamardi Massiv. MTA MadenEtüd Rapor No. M-174.

Kleyn, P.H.van der., 1970, Recommandation ofexpolaration for mineralizations in the SWpart of the Nigde-Çamardi Massiv. MTA.Rapor No. 4345.

Kleyn, P.H. van der., 1971, Geochemical pat­terns and structural alignments in relation toantimony-mercury-tungsten mineralizationin the Nigde area , Turkey. Geologie enMinjbouw, 50, 763-764.

Kuscu, L, Erler, A ve Göncüoglu, M.C., 1993,Geology of the Çamardi (Nigde-Turkey)region, Geosound, 23, 1-16.

138

Oktay, F.Y.,1982, Ulukisla ve evresinin strati­grafisi ve jeolojik evrimi. Türkiye Jeol. Kur.Büit. 25, 15-23.

Ramsay, J.G., 1967, Folding and fracturing ofrocks. McGraw- Hill, New York, 568 s.

Ramsay, J.G. ve Huber, M.I., 1987., The tech­niques of modern structural geology. Vol:1Folds and fractures, Academic Press, 309s.

Turner, F.J. ve Weiss, L.E., 1963, Structuralanalysis of metamorphic tectonites.McGraw-HiII. New York, 545s.

Viljoen, R.P.ve iieri, S., 1973, The geology andmineralization of partions in the Pozantidagi(Nigde) Massif of south Central Turkey.Johannesburg ConsoL.Invest. Co. Ltd. Geol.Res. Dept., Unpublished Rep. No. 39, 59s.

Whitney, D.L., and Dilek, Y., 1997, Core com­plex devolopment in Central Anatolia,Turkey.Geology, v. 25, No. 11, 1023 -1026.

Yetis, C., 1978, Çamardi (Nigde) yakin ve uzakdolayinin jeoloji incelemesi ve EcemisYarilim Kusagiinin Maden Bogazi-Kamisliarasindaki özellikleri. Lü.F.F. Doktora Tezi.,164s.

Yetis, C., 1987, Çamardi (Nigde) alanindakiOligosen-Miyosen yasli çökellerin fasiyes veortamsal özellikleri. Türkiye Jeol. Kur. Büit.,300,1-8.

Türkiye Petrol Jeologlari DernegiÖzel Sayi 5