2020 - kfmulaudzi.files.wordpress.com · curriculum statement grades r-12; and the national...
Post on 17-Jul-2020
3 Views
Preview:
TRANSCRIPT
2020 NATIONAL REVISED ANNUAL TEACHING PLANS
GRADE R – 3 TSHIVENDA HOME LANGUAGE
i
Table of Contents
1. Introduction ....................................................................................................................................................................... 1
2. Purpose ............................................................................................................................................................................ 2
3. Implementation Dates....................................................................................................................................................... 2
4. Revised Teaching Plans per Grade .................................................................................................................................. 2
1. Tshivenda Grade R.................................................................................................................................................. 3
2. Tshivenda Grade 1 ................................................................................................................................................ 19
3. Tshivenda Grade 2 ................................................................................................................................................ 44
4. Tshivenda Grade 3 ................................................................................................................................................ 59
1
1. Introduction
The National Curriculum Statement, Grades R-12 was approved as National Policy and published in
the Government Gazette 34600, Notices 722 and 723 of 12 September 2011.
The National Curriculum Statement, Grades R-12 comprises:
The Curriculum and Assessment Policy Statements for all approved subjects for Grades R-12;
The National Policy Pertaining to the Programme and Promotion Requirements of the National
Curriculum Statement Grades R-12; and
The National Protocol for Assessment.
The Curriculum and Assessment Policy Statement (CAPS) is a single, comprehensive, and concise
document developed for all subjects listed in the National Curriculum Statement Grades R-12 and is
arranged into Four Sections.
The National State of Disaster due to Covid and the ensuing lockdown has created a unique situation
which has disrupted the school calendar thus impacting on the implementation of the Curriculum and
Assessment Policy Statement (CAPS) for the 2020 academic year. To mitigate the impact of the
Covid lockdown, the Department of Basic Education (DBE) working in collaboration Provincial
Education Departments (PEDs), has put together a framework for curriculum recovery plans after the
extended lockdown. The framework, which was consulted with key stakeholders in the sector,
proposes a revised school calendar and curriculum reorganization and trimming, as some of the
strategies to create opportunities for curriculum recovery.
In the context of the framework for the school curriculum recovery plan whose overarching aim is to
ensure that the critical skills, knowledge, values and attitudes outlined in the CAPS are covered over
a reduced time period, the purpose of curriculum reorganisation and trimming is to:
Reduce the envisaged curriculum to manageable core content including skills, knowledge,
attitudes and values so that schools have ample room for deep and meaningful learning
Define the core knowledge, skills, attitude to be taught and assessed more specifically so that
it provides guidance and support to teachers;
Align curriculum content and assessment to the available teaching time;
Maintain the alignment in the learning trajectory for learners, without compromising learners’
transition between the grades; and
Present a planning tool to inform instruction during the remaining school terms
The curriculum trimming and reorganisation maintain and support the foundational principles of the
National Curriculum Statement (NCS) Grades R – 12 as stated in the Curriculum and Assessment
Policy Statement (CAPS) namely:
Social transformation: ensuring that the educational imbalances of the past are redressed, and
that equal educational opportunities are provided for all sections of the population;
Active and critical learning: encouraging an active and critical approach to learning, rather than
rote and uncritical learning of given truths;
High knowledge and high skills: the minimum standards of knowledge and skills to be
achieved at each grade are specified and high, achievable standards in all subjects have been
set;
Progression: content and context of each grade shows progression from simple to complex
Human rights, inclusivity, environmental and social justice: infusing the principles and
practices of social and environmental justice and human rights as defined in the Constitution
of the Republic of South Africa.
2
Valuing indigenous knowledge systems: acknowledging the rich history and heritage of this
country as important contributors to nurturing the values contained in the Constitution; and
Credibility, quality and efficiency: providing an education that is comparable in quality, breadth
and depth to those of other countries.
In addition, the principles below guided the process of curriculum reorganisation and trimming:
Maintain the spiral development of values, attitudes, concepts and skills, extension,
consolidation and deeper understanding leading learners towards the final learning outcomes.
Efficiency – less teaching time but more effective learning outcomes.
Inclusivity – learning experience must cater for different types of learners who are differently
abled by providing different types of learning experiences.
Validity – the relevance of the content to the stated goals and outcomes of the curriculum.
Utility –the content must lead to the acquisition of values, attitudes, skills and knowledge that
are considered useful for transition to the next level and have relevance to the contexts in
which learners live.
Feasibility – analyse and examine the content in the light of the time and resources available
to the schools, considering the current socio- economic and political climate.
Coherence – Systematic curriculum mapping must have horizontal, vertical, subject area and
interdisciplinary coherence; and
Emphasise assessment for learning as a teaching strategy as opposed to assessment of
learning to achieve the learning outcomes of each grade and subject.
2. Purpose
The purpose of the revised phase plan and revised annual national teaching plans is to:
ensure that meaningful teaching proceeds during the revised school calendar.
assist teachers with guided pacing and sequencing of curriculum content and assessment.
enable teachers to cover the essential core content in each phase within the available time.
address assessment overload to recoup time loss.
assist teachers with planning for the different forms of assessment.
ensure learners are adequately prepared for the subsequent year/s in terms of content, skills,
knowledge, attitudes, and values
3. Implementation Dates
To meet the above-mentioned objectives, Section 3 of the CAPS, which deals with the overview of
topics per term and annual teaching plans per subject have been trimmed and/or reorganised for the
year 2020. The revised teaching and assessment plans are effective from the 1st June 2020.
4. Revised Teaching Plans per Grade
This document presents the revised national annual teaching plans for Grade R – 3 .
3
1. Tshivenda Grade R Revised National Teaching Plan
TSUMBANḒILA/GAIDI YA KUSHUMISELE KWA KHARIKHUḼAMU YO PFUFHIFHADZWAHO YA NYAMBO KHA VHUIMO HA MUTHEO:
Kha vha dzhiele nzhele zwi tevhelaho:
1. Ḽiṅwalo ḽa TPKL (CAPS) ḽa themo 2-4 ḽo ṱanganyiswa ha vha ḽiṅwalo ḽithihi.
2. kharikhuḽamu yo pfufhifhadzwa u itela u swikelela khontseputi na zwikili zwa ndeme.
3. Zwikili zwoṱhe zwo phaḓaladzwa u ya nga tshifhinga tsho tiwaho.
4. Nga nṱha kha ḽiṅwalwa ho sumbedzwa vhege na datumu. Tsini na vhege iṅwe na iṅwe hu na khoḽomu i si na tshithu. Mudededzi a nga shumisa khoḽomu iyi u swaya musi tshikili tshiṅwe tsho swikelelwa kha
vhege yeneyo addressed. 5. kha HL (Grireidi R-3) vhege ya u thoma i nga shumiselwa u linga nḓivho ya mutheo na u pfumbudza vhagudi nga milayo yoṱhe ya Covid-19 ine vha tea u i tevhedza musi vhe ngomu na nnḓa ha kiḽasirumu.
6. Thero dza zwikili zwa vhutshilo dzi tea u ṱanganyiswa na dza Luambo lwa Hayani.
Tsumbanḓila ya u linga:
U linga nḓivho ya mutheo:
Ø Zwi tea u itwa nga vhege ya u thoma musi ri tshi vhuya tshikoloni.
Ø Nyito dza u linga ndivho ya mutheo a dzi tei u ima dzi dzoṱhe, dzi tea u ṱanganyiswa na maitele a u gudisa na u guda.
Ø Zwi tea u itwa hu si lwa fomaḽa nahone nga n ḓila ya u sedza.
Ø Nyito dza u linga dzi ḓo sedzesa kha mushumo wa Themo 1.
Ø Ndivho ya nyito i ḓo vha ya u wana vhuimo ha vhana nga murahu ha tshifhinga tsha u bvalelwa mahayani.
U lingwa ha tshikoloni:
Ø U linga ha vhuimo ha mutheo hu bvelela ḓuvha ḽinwe na ḽinwe.
Ø U linga hu itwa lu si lwa fomaḽa nahone nga u tou sedza.
Ø Hu sumbiwa n ḓila nga tsumbandila dza SBA. (Rubiriki na mutevhe wa tsedzuluso zwi wanala kha tsumbandila iyi)
Hezwi ndi zwifhinga zwi songo ḓoweleaho. Ri tama u vha livhuwa u lugisela vhagudiswa u ya kha murole u tevhelaho.
4
GIREIDI R THEMO 2 - 4 KHARIKHUḼAMU YO PFUFHIFHADZWAHO
U THETSHELESA NA U AMBA
MAGUDISWA/ KHONTSEPITI/ ZWIKILI
Nyito dza u thetshelesa na u amba dzi ḓo sedzwa na u lingwa nga tshifhinga tsha ngudo dza orala kha thero dzoṱhe ḓuvha ḽinwe na ḽinwe. Dzo dovha hafhu dza ṱanganela na u dzhenela kha Mbalo na Zwikili zwa vhutshilo.Tshikili tshithihi
a tsho ngo randelwa nyito ya u linga fhedzi vha tea u vhona uri vhagudi vhavho vha ṋewa tshikhala kha thero dzoṱhe u sumbedza zwikili nga u amba na u ita nyito kha ngudo dza ḓuvha na ḓuvha.
DATUMU
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
Nyito dza ḓuvha na ḓuvha/Vhege
U thetshelesa zwipiḓa zwivhili kana zwiraru
zwa ndaela,nḓivhadzo na u tevhedza
ndaela nga nḓila yone (tsumbo:
'kuvhanganyi khirayoni ni dzi vhee kha sheḽefu.’)
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U thetshelesa hu si na u khakhiswa vha tshi sielisana u amba
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U thetshelesa zwiṱori vha ita matambwa
ngazwo
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U tandulula na u fhedzisa phazili dza zwipiḓa zwa jig-saw zwiṱanu kana u fhira
X X X X X X X
U anetshela zwiṱori na u anetshela zwiṱori
zwa vhaṅwe vhana nga maipfi awe
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U imba nyimbo, u renda zwidade na u ita nyito na kilasi yoṱhe
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U renda zwirendo na zwidade a tshi dzhenisa na nyito dza hone kha tshigwada
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ita mutevhe wa zwifanyiso zwa tshiṱori X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U dzhenelela kha nyambedzano na u vhudzisa mbudziso
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U amba nga zwifanyiso kha phosiṱara, tshati
i re na thero, dzibugu na zwiṅwevho zwi
elanaho na thero dzi no swika ṱhanu nga
themo.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U thetshelesa kha na u elelwa mutevhe wone wa maipfi a sa konḓi sa: bika, bege,
baba. U thoma nga maipfi mararu a fhaṱa u
swika kha mana kana u fhira
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
5
U shumisa luambo u bveledza khontseputhi kha thero dzoṱhe sa vhunzhi, masia,
tshifhinga,mutevhe,muvhala,vhukale
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U sumbedza na u ṱalusa u fana na
phambano
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U livhanya zwithu zwine zwa elana, na u vhambedza zwithu zwi sa fani
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U vhekanya zwithu u ya nga muvhala, tshivhumbeo kana saizi
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U sumba zwipiḓa u bva kha tsho fhelelaho.
Sa tsumbo u amba zwipiḓa zwa muvhili zwi
no nga sa tshikuḓavhavha, tshiningunungu,
gona na zwiṅwevho.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U vhudzisa mbudziso na u humbela ṱhalutshedzo
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ṋea ṱhalutshedzo na u vhudzisa ṱhaluso X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U tandulula na u fhedzisa phazili ya jig-saw ya zwipiḓa zwa fumi kana u fhira
X X X X X X X
U nanguludza mafhungo o khetheaho u bva kha ṱhalutshedzo
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U lavhelesa nga vhuronwane kha zwifanyiso a amba nga ha tshenzhemo yo ḓoweleaho
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ṱalusa na u sumba zwithu zwi anzelaho u
vha hone kha tshifanyiso
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U tamba mitambo i no fana na ‘Ṱodani!’ u
wana tshithu tsho dzumbiwaho kilasini vhukati ha zwiṅwe zwishumiswa
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U wana phambano vhukati ha zwivhumbeo zwa maleḓere na maipfi o fhambanaho. Sa
tsumbo, vhekanyani zwithu zwi no fana, u vhona mutevhe wa zwifanyiso zwi no ṱoda u
fana na u wana tshi sa fani na zwiṅwe a
talutshedza uri ndi ngani tshi sa fani na zwiṅwe
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U vhekanya mutevhe wa zwifanyiso zwi tshi ṱutshelana na tshiṱori tsho sikiwaho
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U fhirisa milaedza X X X X X X X X
U thetshelesa kha thevhekano ya milaedza i no konḓa a ita nyito ya hone
X X X X X X X X
6
U imba nyimbo na zwidade a ita nyito e eṱhe hu na vhuḓifulufheli
X X X X X X X X
U thetshelesa kha thaidzo a ṋea thandululo X X X X X X X X
U fhedzisa phazili ya jig-saw ya zwipiḓa zwa
20 kana u fhira
X X X X X X X X
U nanguludza mawanwa o nanguludzwaho u bva kha ṱhalutshedzo. Sa tsumbo, u
thetshelesa tshifhinga tsha u thoma mushumo zwi tshi bva kha nḓivhadzo.
X X X X X X X X
U pfesesa uri zwifanyiso na zwinepe zwi pfukisa mulaedza nga ha zwiwo, vhathu, fhethu, na zwithu na u amba nga hazwo
X X X X X X X X
U shumisa zwifanyiso u humbulela uri zwiṱori zwi khou amba nga ha mini.
X X X X X X X X
U kona u topola kha zwifanyiso phanḓa na
murahu na u kona u vhona phambano khazwo.
X X X X X X X X
U tamba mitambo ya u sumbedza nḓila na
mugudisi na vhaṅwe (tsumbo: mutambo wa
Ṋowa na Ḽeri)
X X X X X X X X
U livhanyisa (metshisa) zwifanyiso na maipfi hu tshi shumiswa phazili.
X X X X X X X X
U LINGA: U THETSHELESA NA U AMBA (hu si ha fomaḽa, orala kana nḓowenḓowe/ U lavhelesa) - Zwi fhedzwe nga vhege ya vhu 9
U thetshelesa nga vhuronwane kha mbudziso na u ṋea phindulo
OBSERVATION / HOLISTIC RUBRIC
U thetshelesa hu si na u dzhenelela hu tshi
sumbedzwa u ṱhonifha muambi na u
sielisana musi hu tshi ambiwa.
U imba nyimbo na zwidade na u ita nyito sa
u tshina nga ene muṋe nga vhuḓifhulufheli.
U amba tshiṱori na u dovholola zwo
ambiwaho nga vhaṅwe nga maipfi awe ene
muṋe.
U shumisa luambo u bveledza zwiteṅwa
kha thero dzoṱhe, (tsumbo: vhunzhi, saizi,
tshivhumbeo, masia, mivhala, luvhilo, tshifhinga, vhukale na mutevhe.
U fanyisa zwithu zwi no elana na u vhambedza zwi sa fani.
7
U wana nyolo dzo khetheaho kha tshifanyiso tshi no shumesa kana tsho ṱandavhudzwaho
U sedza zwavhuḓi kha zwifanyiso na u
amba nga tshenzhemo i no fana na yeneyo
U LINGA: U THETSHELESA NA U AMBA (hu si ha fomaḽa, orala kana nḓowenḓowe/ U lavhelesa) - Zwi fhedzwe nga vhege ya vhu 20
U thetshelesa hu si na u dzhenelela hu tshi sumbedzwa u ṱhonifha muambi na u
sielisana musi hu tshi ambiwa.
OBSERVATION / HOLISTIC RUBRIC
U imba nyimbo na zwidade na u ita nyito sa u tshina nga ene muṋe nga vhuḓifhulufheli.
U amba tshiṱori na u dovholola zwo
ambiwaho nga vhaṅwe nga maipfi awe ene
muṋe.
U topola na u ṱalutshedza zwi no fana na
zwi sa fani.
U fanyisa zwithu zwi no elana na u vhambedza zwi sa fani.
U lavhelesa nga vhuronwane kha zwifanyiso a amba nga tshenzhemo yo ḓoweleaho
U shumisa luambo u bveledza khontseputhi kha thero dzoṱhe: vhunzhi, saizi,
tshivhumbeo, masia, muvhala, luvhilo, tshifhinga, vhukale na thevhekano
U VHALA NA FONIKI
MAGUDISWA/KHONTSEPUTI/ZWIKILI
U BVELELA KHA U VHALA
DATUMU
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
U aluwa kha kutshimbidzele kwone kwa maṱo sa u tevhelela bola yo
tshimbidzwaho u bva kha tsha monde u ya kha tshauḽa
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U aluwa kha masia u fana na u tshimbidza zwibuḽoko u bva kha tsha
monde u ya kha tshauḽa na u bva nṱha u
ya fhasi
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
8
U farela bugu nṱha nga nḓila yone a
bvula masiṱari zwone musi a tshi 'vhala’
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa zwifanyiso u humbulela uri
tshiṱori tshi khou amba nga ha mini
(tsumbo: u ‘vhala’ zwifanyiso na khephusheni hu na u sumbedza u pfesesa uri zwifanyiso na maipfi zwi na vhushaka ngeno zwo fhambana.U sumba kha maipfi musi a tshi 'vhala’
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ita tshiṱori tsha ene muṋe nga u
ṱalutshedza zwifanyiso: U ‘vhala’
zwifanyiso.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ita u nga u khou vhala a shumisa na ipfi ḽa u vhala.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U pfesesa uri zwo ṅwaliwaho zwi
bvisela khagala mulaedza. U a ḓivha uri
ipfi ḽi a kona u imela dzina ḽawe,
madzina a vhathu,fhethu na zwithu
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U kona u ṱalusa dzina ḽawe na a
vhaṅwe vhagudi ngae a no swika
maṱanu
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
‘U vhala‘ garaṱa dza madzina dzi
elanaho na thero na zwifanyiso/khepusheni kha tshigwada na mugudisi
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U pfesesa uri zwo ṅwaliwaho ndi maipfi
ane ra amba one u fana na mafhungo a ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe ane mugudisi a a
ṅwala fhasi musi ṅwana a tshi amba
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
‘U vhala’ maipfi o ḓoweleaho: dzina ḽa
vhaṅwe ngae, khaḽenda na maipfi a
mutsho
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa zwifanyiso u ‘vhala’ mafhungo a sa konḓi kana bugu dza
zwifanyiso. Mmbwa - (siaṱari ḽi re na
tshifanyiso tsha mmbwa)
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U kona u tamba zwiṅwe zwipiḓa zwa
tshiṱori, luimbo kana tshidade.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
9
U thetshelesa na u amba nga ha tshiṱori na maṅwe maṅwalo o vhalwaho
kana u anetshelwa zwi tshi pfala. U elelwa zwidodombedzwa na u bula muhumbulo muhulwane
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U amba nga maṅwalo a ngaho zwiṱori
hu tshi shumiswa maipfi a ngaho 'u thomani', 'vhukati', 'magumoni', 'mubvumo', 'ipf'i, 'ḽeḓere',
'pfanapheledzo'
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U vhambedza maipfi na zwithu: u livhanya madzina na zwithu zwo ṋewaho madzina kha thebulu ya hone
X X X X X X X X X X X X X X X
U kona u fhambanyisa zwifanyiso na zwo ṅwalwaho. (tsumbo, u sumba ipfi a
humbela u ri ḽi vhaliwe)
X X X X X X X X X X X X X X X
‘U vhala’ bugu dza zwifanyiso nga mafhungo mararu kana mana. Sa tsumbo, ndi mmbwa. Lavhelesani kha mmbwa. Ndi mmbwa khulwane.
X X X X X X X X X X X X X X X
U ola zwifanyiso zwa zwiṱori, nyimbo
kana zwidade.
X X X X X X X X X X X X X X X
U rerisana nga ha kufarele na kuṱhogomelele kwa bugu
X X X X X X X X X X X X X X X
‘U vhala’ bugu dza zwifanyiso hu na u engedzea ha luvhilo lwa vhukoni
X X X X X X X X
U sumba kha maipfi hu si kha zwifanyiso musi a tshi ‘vhala’
X X X X X X X X
U VHALA NA VHAGUDI
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
U vhala’ maṅwalo o hudzwaho nga kiḽasi
yoṱhe na mugudisi sa, Bugu Khulwane,
zwirendo na phosiṱara na maṅwalo o tou
ganḓiswaho ( maṅwalo a khomphyutha)
na kiḽasi yoṱhe
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ita nyambedzano na u ṱalusa
vhatambi kha tshiṱori.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
10
U ola zwifanyiso zwa nyito khulwane dzine dza khou itea kha tshiṱori, nyimbo
na zwidade
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U tevhekanya zwifanyiso zwa tshiṱori
nga nḓila ine zwa vhumba tshiṱori a kona
u vhala 'tshiṱori'.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U edzisa tshiṱori nga u ita mudzinginyo
(tshinisa) kana nga u tamba ḓirama kana
danga (tsumbo: ‘ Zwiguluzwana zwiraru’)
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U kona u humbulela uri hu ḓo bvelela
mini zwi tevhelaho kha tshiṱori a tshi
shumisa mafhungo o ḓoweleaho na
zwifanyiso
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U fhindula tshiṱori nga u sumbedza
vhutsila: u pennda tshifanyiso tsha tshiṱori
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U vhala’ mafhungo a bvaho kha tshigwada kana kha kiḽasi. Sa tsumbo,
mafhungo o ṅwalwaho nga mugudisi
musi vhana vho lavhelesa, vha tshi khou amba na u ambela nṱha
X X X X X X X X X X X X X X X
U vhambedza tshenzhemo yawe musi a tshi vhala na mugudisi, u vhona thelevishini kana zwifanyiso.
X X X X X X X X X X X X X X X
U ṱalutshedza mvumbo ya
vhabvumbedzwa kha tshiṱori kana
thelevishini a ṋea muhumbulo
X X X X X X X X X X X X X X X
U wana mutevhe wa zwiwo kha zwiṱori
zwi sa konḓi
X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa gwati ḽa bugu na nyolo kha
maṅwalwa u bvumba thevhekano ya
tshiṱori
X X X X X X X X X X X X X X X
U dzhenelela kha maṅwalwa a u vhala
khathihi hu na nyaluwo kha vhuḓifulufheli
na dzangalelo
X X X X X X X X X X X X X X X
U fhindula mbudziso dzo vhalaho dzi no elana na tshiṱori tsho vhaliwaho
X X X X X X X X X X X X X X X
U sumba kha maipfi hu si kha zwifanyiso musi a tshi ‘vhala’
X X X X X X X X
11
U VHALA HA MUSI E EṰHE
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
‘U vhala' bugu e eṱhe lwa u ḓimvumvusa
ḽaiburari kana kiḽasini kha khuḓa ya u
vhala, a tshi vula masiaṱari nga ngona, a
tshi sumbedza u ṱhonifha bugu
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
NDIVHO YA MIBVUMO (Nyito ya minethe ya 15 ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe)
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
U fhambanyisa mibvumo yo fhambanaho nga maanḓa ya mathomoni a maipfi.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U kona u topola ipfi ḽi sa faniho na
maṅwe kha mutevhe wa maipfi a
thomaho nga mubvumo uno fana. Sa tsumbo,( rinda, rema, rosa, posa) kana u kona u topola mibvumo mivhili yo ṋewaho uri i a fana kana a i fani na.
tsumbo: /p/. /p/ (i a fana) /p/, /d/ (a i fani)
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U khethekanya maipfi a re na madungo manzhi a bva mibvumo: u shumisa u vhanda zwanḓa kana u lidza murumba
kha mubvumo muṅwe na muṅwe kha ipfi
‘ba-na-na’ kana u topola uri hu na mibvumo mingana(u vhanda) kha madzina a vhana vha re kilasini : ‘Lu-ne-ta’ ri vhanda luraru, ‘Roṱhe’ ri vhanda
luthihi
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U topola maipfi ano unga u fana kha zwidade na nyimbo dzo ḓoweleaho. Sa
tsumbo, (zwidade/zwirendo zwi re na maipfi a no dovholola)
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U lavhelela maipfi ano unga u fana kha nyimbo na zwidade zwiswa a fhedzisa mutalo kana fhungo
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U topola mibvumo ino thoma u ambiwa vhuhulusa mathomoni a dzina ḽawe
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U pfesesa uri maipfi a vhumbwa nga mubvumo u no fhira muthihi. Sa tsumbo, sea - s-e-a zwi tshi tou bulwa nga mulomo
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
12
U topola mibvumo ino thoma u ambiwa kha maṅwe maipfi sa kha madzina a
khonani
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U khethekanya mafhungo a mupeleṱo a
bva maipfi a tshi thoma nga mubvumo muthihi ( tsumbo: Sami - o- no - la)
X X X X X X X X X X X X X X X
U dzhenisa maipfi maṅwe a no unga u
fana kha nyimbo na zwidade zwo ḓoweleaho. Sa tsumbo, kha vha nange
tshidade /nyimbo dzine vha funa dzi no o zwi bveledza
X X X X X X X X X X X X X X X
U vhona vhushaka ha mubvumo kha maḽeḓere na maipfi na u pfesesa uri ipfi ḽi vhumbwa nga mubvumo uno fhira muthihi: tamba t - a- mb zwi tshi bulelwa nṱha
X X X X X X X
U LINGA (Hu si ha fomaḽa, Orala kana nḓowenḓowe/ maṅwalo) - Zwi fhedzwe nga vhege ya vhu 9
U pfesesa uri maṅwalo a na zwine a
amba: maipfi a nga imela dzina ḽau,
madzina a vhathu, fhethu na zwithu
OBSERVATION/ HOLISTIC RUBRIC
U fara bugu na u bvula masiaṱari nga
nḓila yone musi a tshi ‘vhala’
U vhala bugu khulwane kana maṅwalo o
hudzwaho sa kiḽasi yoṱhe na mugudisi.
U ita nyambedzano na u ṱalusa
vhabvumbedzwa kha zwiṱori
U topola a tshi bulela nṱha na u vhona
miṅwe mibvumo ya u thoma na
pfalandoṱhe vhuhulusa mathomoni a
maipfi o ḓoweleaho
U ṱalutshedza zwifanyiso u vhumba
mihumbulo: u ita tshiṱori tshawe a 'vhala'
zwifanyiso
U LINGA (Hu si ha fomaḽa, Orala kana
nḓowenḓowe/ maṅwalo) - Zwi
fhedzwe nga vhege ya vhu 20
U ṱalutshedza zwifanyiso u vhumba
mihumbulo: u ita tshiṱori tshawe a 'vhala'
zwifanyiso OBSERVATION/ HOLISTIC RUBRIC
U vhala bugu khulwane kana maṅwalo o
hudzwaho sa kiḽasi yoṱhe na mugudisi.
13
‘U vhala’ maipfi o ḓoweleaho kha
lushaka: tswayo dza badani, madzina a mavhengele
U topola a tshi bulela nṱha na u vhona
miṅwe mibvumo ya u thoma na
pfalandoṱhe vhuhulusa mathomoni a
maipfi o ḓoweleaho
U kona u livhanya maipfi kha zwithu: u livhanya madzina kha zwithu zwi re na madzina kha thebuḽu yone
U topola na u bula maṅwe maḽeḓere a
aḽifabethe sa kha maḽeḓere a re kha
dzina ḽawe
U SIMUWA HA U ṄWALA
MUṄWALO
DATUMU
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
U bveledza zwikili zwa u alusa miraḓo miṱuku ya
zwanḓa. Tsumbo, u rola vumba, u vhumba nga
vumba, u vhofhelela baudu, u tambisa piano muyani n.z.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U bveledza kulangele kwa miraḓo miṱuku nga u
tamba/imba zwidade zwinzhi zwi no shumisa nyito ya minwe
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U bveledza kulangele kwa miraḓo miṱuku, nga u
shumisa tshigero u gera zwifanyiso zwo pendeliwaho, zwivhumbeo n.z.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U bveledza kushumisele kwa maṱo na tshanḓa: (u
fara ḽibege, u posa bola khulwane kana dza
thenisi,bola dza mabambiri, u ola zwifanyiso na u shumisa khirayoni u ita phetheni dzi no konḓa
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U bveledza kulangele kwa miraḓo mihulwane: u
shuma nga phere kana e eṱhe u vhumba maḽeḓere
nga muvhili wavho
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
14
U vhumba maḽeḓere (sa, nga u pennda nga
minwe, u shumisa bulatsho ya u pennda na khirayoni dza mapfura)
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ṱhiraisela zwifanyiso zwi sa konḓi, phatheni na
madzina a vhone vhagudi hune ha vha na mathomo a vhukuma na u sumbedza sia ḽa u tevhedzela kha
maḽeḓere.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U kopolola phetheni kha bodo na u kopolola phetheni, maipfi na maḽeḓere kha bambiri
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa zwishumiswa zwa u ṅwala zwo
fhambanaho: bulatsho dza u pennda, khirayoni dza mapfura n.z.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U fara khirayoni nga nḓila yo teaho hu tshi
shumiswa mafarele a penisela o ṱanganedzeaho
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
‘U ṅwala’ hu tshi shumiswa madzulele one X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U vhumba maḽeḓere hu tshi shumiswa mivhili vhe
vhavhili kana e eṱhe.
X X X X X X X X X
U shumisa tshumiswa dza u ṅwala dzo
fhambanaho sa; bulatsho dza u pennda, khirayoni dza mapfura
X X X X X X X X X
U vhumba maḽeḓere hu tshi shumiswa
zwishumiswa zwo fhambanaho sa khirayoni, penisela na tshoko
X X X X X X X X X
U fara khirayoni nga nḓila yo teaho hu tshi
sumbedzwa u ḓowedza tshanḓa tshithihi kha u
ṅwala (tshauḽa kana tshamonde)
X X X X X X X X X
U vhumba maḽeḓere maṱuku nga nḓila yo teaho,
hu tshi thomiwa na u fhedzisela ho teaho
X X X X X X X X X
u bveledza u ṅwala EMERGENT WRITING
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
U ola zwifanyiso u itela u pfukhisa mulaedza sa mafhungo a ene muṋe
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
15
U pfesesa u ṅwala
na u ola zwo fhambana na u thoma u kopolola maḽeḓere na
mbalo dzi bvaho kha vhupo ha kiḽasini musi a tshi
khou lingedza u ‘ṅwala.’ U ita u nga
u khou ṅwala a
tshi shumisa maḽeḓere o
kopololwaho na pfanapheledzo na mvetamveto
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
‘U vhala’ zwine maḽeḓere na
pfanapheledzo na mvetamveto ‘zwa amba’
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shela mulenzhe kha u ṅwala kha
nzulele ya u tamba: u ita magaraṱa a u
lumelisa, u ṅwala
marifhi n.z
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U thoma u 'ṅwala'
a tshi sedzulusa u shandukiswa ha masia: U 'ṅwala' u
bva kha tshamonde a tshi ya kha tshauḽa, u
bva nṱha u ya fhasi
kha siaṱari.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U kopolola zwo ṅwaliwaho zwi tshi
bva kha vhupo he a vha a tshi khou tamba hone (tsumbo, ḽebuḽu dzi
no bva kha khungedzelo dza zwishumiswa zwa nḓuni).
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
16
U vhea fhethu huthihi maipfi a re na mubvumo thangeli wa u fana kana ḽeḓere
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U topola ḽeḓere
kana tshikhala vhukati ha maipfi o ṅwalwaho:
madzina avho kana maipfi o ḓoweleaho kana
nga ngomu buguni
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shela mulenzhe kha u ṋea
mafhungo a u ṅwala kha ḽiṅwalo
ḽa kiḽasini (sa,
vhagudi vha amba maipfi mugudisi a tshi khou ṅwala).
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ola zwifanyiso u itela u pfukhisa mulaedza wa tshenzhemo ya
ene muṋe na u
shumisa izwo sa mathomo kha u ṅwala (u longela
ipfi na ḽifurase
kana fhungo a tshi thuswa nga mugudisi).
X X X X X X X X X X X X X X X
U kopolola zwo ṅwaliwaho zwi tshi
bva kha vhupo he a vha a tshi khou tamba hone (tsumbo, ḽebuḽu dzi
no bva kha khungedzelo).
X X X X X X X X X X X X X X X
17
U shela mulenzhe kha u ṋea
mafhungo a u ṅwala kha bugu ya
mafhungo ya kiḽasini
X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa tshumiswa dza u ṅwala nga
vhuḓifhulufheli ho
kalulaho na u leluwa (sa, khirayoni na penisela).
X X X X X X X X X X X X X X X
U kuvhanganya fhethu huthihi zwifanyiso zwa maipfi a elanaho na pfanapheledzo (tsumbo: ' khani',' pani', 'goni').
X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa mathemo ane a nga ‘mathomo’, ‘vhukati’, ‘magumo’, ‘mibvumo’, ‘maipfi’, ‘ḽeḓere’,
‘pfanapheledzo’, musi hu tshi ambiwa nga maṅwalwa
X X X X X X X X X X X X X X X
U ‘vhala’ zwawe ene muṋe na zwo
‘ṅwalwaho’ nga
vhaṅwe
X X X X X X X
U a ‘ṅwala’ na u
humbela vhaṅwe
uri vha mu fhe ṱhalutshedzo i no
pfala kha zwe a ṅwala.
X X X X X X X
18
U lingedza u ṅwala
a tshi shumisa maitele a u ṅwala
o ḓoweleaho. Sa
tsumbo, u ṅwala
luṅwalo lwa hayani
X X X X X X X
U koplola mafhungo mapfufhi o ṅwaliwaho nga
mugudisi
X X X X X X X
U LINGA (hu si ha fomaḽa, orala/kana nḓowenḓowe/ U lavhelesa) - Zwi fhedzwe nga vhege ya vhu 9
U ola zwifanyiso u pfukhisa mulaedza sa 'mafhungo' a ene muṋe
OBSERVATION / HOLISTIC RUBRIC
U bveledza ndango ya misipha mihulwane: u shuma nga vhavhili kana e eṱhe u vhumba
maḽeḓere nga mivhili yavho
U vhumba maḽeḓere (sa, nga u pennda nga
minwe, u shumisa bulatsho ya u pennda na khirayoni dza mapfura)
U shela mulenzhe kha u ṅwala nga tshifhinga
tsha u tamba. Sa tsumbo, u ‘ ṅwala’ mitevhe
U ṅwala hu tshi sedziwa masia one a
kuṅwalele (sa, u bva kha tshamonde u tshi ya
kha tshauḽa, u bva nṱha u ya fhasi kha siaṱari.
U LINGA (hu si ha fomaḽa, orala/kana nḓowenḓowe/ U lavhelesa)- Zwi fhedzwe nga vhege ya vhu 20
U ola zwifanyiso u itela u pfukhisa mulaedza wa tshenzhemo ya ene muṋe na u shumisa izwo sa
mathomo kha u ṅwala (u longela ipfi na ḽifurase
kana fhungo a tshi thuswa nga mugudisi).
OBSERVATION / HOLISTIC RUBRIC
U a ‘ṅwala’ na u humbela vhaṅwe uri vha mu
fhe ṱhalutshedzo i no pfala kha zwe a ṅwala
U ‘vhala’ zwawe ene muṋe na zwo ‘ṅwalwaho’
nga vhaṅwe.
U kopolola maḽeḓere na mbalo dzi bvaho kha
vhupo ha kiḽasini musi a tshi khou ‘ṅwala.’
U lingedza u ‘ṅwala' a tshi shumisa maitele a u
ṅwala o ḓoweleaho. Sa tsumbo, u ‘ṅwala'
luṅwalo lwa hayani
19
2. Tshivenda Grade 1 Revised National Teaching Plan
GIREIDI 1 THEMO 2 - 4 KHARIKHULAMU YO DZUDZANYULUSWAHO
Mudededzi u tea u vhea thikhi kha zwe a ita. Vha tea u vhona uri mushumo wothe wo itiwa kha vhege dza 22.
U THETSHELESA NA U AMBA
Magudiswa /khonseputi /zwikili
U thetshelesa na u amba zwi do sedzuluswa na u lingiwa duvha linwe na linwe nga tshifhinga tsha orala kha thero dzothe. Hu na u tanganelana ha zwitenwa kha Mbalo na Life skills. A si zwikili zwothe zwine vhana vha tea u lingiwa khazwo fhedzi nwana munwe na munwe u fanela u wana tshikhala tsha u sumbedza vhukoni hawe kha tshenetsho tshikili nga u amba na nga nyito kha ngudo ya duvha na duvha.
ḒUVHA
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
MUSHUMO WA ḒUVHA
NGA ḒUVHA NA VHEGE
NGA VHEGE
U thetshelesa ndaela na nḓivhadzo na u fhindula nga
ngona.
X X X X X X X X X X X x x x x x x x x x x x
U thetshelesa a sa dzheneleli a tshi sielisana na vhaṅwe a tshi amba na u
vhudzisa mbudziso uri a pfesese
X X X X X X X X X X X x x x x x x x x x x x
U amba nga tshenzhemo ya ene muṋe, tsumbo, u
anetshela mafhungo
X X X X X X X X X X X x x x x x x x x x x x
U amba nga tshenzhemo ya ene muṋe, tsumbo, u
anetshela mafhungo
x x x x x x x x x x x
U thetshelesa nganetshelo nga dzangalelo, a ola zwifanyiso u sumbedza u pfesesa
x x x x x x x x x x x
20
U renda zwirendo na raimi hu tshi itwa nyito.
tshi
rend
o
Tsh
irend
o
Tsi
rend
o
Tsh
irend
o
Tsh
irend
o
Tsh
irend
o
Tsh
irend
o
Tsh
irend
o
Tsh
irend
o
Tsh
irend
o, z
wid
ade,
nyi
mbo
Tsh
irend
o, z
wid
ade,
nyim
bo
Tsh
irend
o, z
wid
ade,
nyim
bo
Tsh
irend
o, z
wid
ade,
nyim
bo
Tsh
irend
o, z
wid
ade,
nyim
bo
Tsh
irend
o, z
wid
ade,
nyim
bo
Tsh
irend
o, z
wid
ade,
nyim
bo
Tsh
irend
o, z
wid
ade,
nyim
bo
Tsh
irend
o, z
wid
ade,
nyim
bo
Tsh
irend
o, z
wid
ade,
nyim
bo
Tsh
irend
o, z
wid
ade,
nyim
bo
Tsh
irend
o, z
wid
ade,
nyim
bo
U topola zwipiḓa zwi tshi bva
kha zwo fhelelaho sa: zwipiḓa zwa baisigira,
tshimela na zwiṅwe.
X X X X X X X X X X
U pfesesa na u shumisa luambo ho teaho kha maṅwe
masia a thero
X X X X X X X X X X
U shumisa mathemo a nga ho fhungo, ḽeḓere danzi,
tshithoma
X X X X X X X X X X X X
MUSHUMO WA U AMBA NA U THETSHELESA (Minimum time 3 x 15 minutes a week; Maximum time 4 x 15 minutes a week)
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
U thetshelesa U thetshelesa zwiṱori
e na dzangalelo na u ḓiphina
ngatsho, a tshi ola tshifanyiso na u ṅwala zwifaredzi zwa maipfi a si
gathi nga hatsho.
X X X X X X X X X X X x x x x x x x x x x x
U thetshelesa, u ḓiphina na u
fhindula tshifanyiso, miswaswo, thai, hu tshi shumiswa luambo nga u humbula
X x x x x x x x x x x x
U baḓekanya (tevhekanya)
zwifanyiso zwa tshiṱori a tshi
livhanya/fanyisa na dzikhepusheni na zwifanyiso
X X X X
21
U tamba matambwa hu tshi tevhedzelwa nyimele dzo fhambanaho na luambo lwo teaho
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shela mulenzhe kha nyambedzano, a tshi vhudzisa mbudziso na u fhindula mbudziso.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shela mulenzhe kha nyambedzano, u vhiga o imela tshigwada.
X X X X
U shumisa tshiṱirathedzhi uri a wane
mafhungo (u kona u ita ṱhoḓisiso
nga ha kuḓele kwa vhagudi
tshikoloni
X X
U baḓekanya (tevhekanya)
zwifanyiso zwa tshiṱori a tshi
livhanya/fanyisa na dzikhepisheni na zwifanyiso.
X X X
U ṱalusa zwithu zwi tshi ya nga
mivhala, muelo, tshivhumbeo na vhunzhi, hu tshi shumiswa maipfi o teaho.
X X X
U thetshelesa zwiṱori e na
dzangalelo na u ḓiphina ngatsho, a
tshi ola tshifanyiso na u ṅwala
zwifaredzi zwa maipfi a si gathi nga hatsho.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X x
U amba tshiṱori tsho ḓoweleaho tshi
re na mathomo, mutumbu na magumo, ipfi ḽi tshi ya nṱha na fhasi
X X X X X X X X x
U topola zwi fanaho na zwo fhambanaho hu tshi shumiswa luambo na ḓivhaipfi yo teaho
X X X X
U baḓekanya (tevhekanya)
zwifanyiso zwa tshiṱori a tshi
livhanya/fanyisa na dzikhepisheni na zwifanyiso
X X X X
U shumisa maipfi khathihi na ṱhalutshedzo dzi no nyanyula musi a
tshi amba.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U fhindula mbudzisombuletshedzi na mbudzisoṱhalutshedzi
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
22
U LINGA: U THETSHELESA NA U AMBA - Zwi fhedzwe nga vhege ya vhu 9
U amba nga tshenzhemo ya ene muṋe, tsumbo,
u anetshela mafhungo nga mutevhe wo fanelaho RUBRIC
U thetshelesa nganetshelo nga dzangalelo, a ola zwifanyiso u sumbedza u pfesesa. • U fhindula mbudzisombuletshedzi.
RUBRIC
U renda zwirendo na raimi hu tshi itwa nyito. RUBRIC
U thetshelesa ndaela na nḓivhadzo na u fhindula
nga ngona
CHECKLIST ( √ X) U thetshelesa uri a wane zwidodombedzwa zwa tshiṱori a fhindule mbudzisoṱhalutshedzi.
U LINGA: U THETSHELESA NA U AMBA - Zwi fhedzwe nga vhege ya vhu 20
U amba nga tshenzhemo ya ene muṋe sa: u
amba mafhungo nga u tou tevhekanya zwavhuḓi. RUBRIC
U thetshelesa zwiṱori e na dzangalelo na u
ḓiphina ngatsho, a tshi ola tshifanyiso na u ṅwala
zwifaredzi zwa maipfi a si gathi nga hatsho. RUBRIC
U amba tshiṱori tsho ḓoweleaho tshi re na
mathomo, mutumbu na magumo, ipfi ḽi tshi ya
nṱha na fhasi.
RUBRIC
U thetshelesa ndaela na nḓivhadzo na u fhindula
nga ngona.
CHECKLIST ( √ X)
U baḓekanya (tevhekanya) zwifanyiso zwa
tshiṱori a tshi livhanya/fanyisa na dzikhepisheni
na zwifanyiso.
U shela mulenzhe kha nyambedzano kiḽasini
U thetshelesa uri a wane zwidodombedzwa zwa tshiṱori a fhindule mbudzisoṱhalutshedzi.
U tamba matambwa hu tshi tevhedzelwa nyimele dzo fhambanaho na luambo lwo teaho.
23
U VHALA NA FONIKI
FONIKI ( Minimum time 5 x 15 minutes per week; Maximum time 5 x 15 minutes per week)
Mudededzi u tea u swaya zwe a ita. kha vha vhe na vhuṱanzi uri zwithu zwoṱhe zwi itwa nga vhege ya vhu 22
Kha vha shumise vhege ya u thoma u sumbudza na mathomo a u vhambedza. U linga hu itiwa tshifhinga tshoṱhe- mutevhe zwa u sedza zwo itwaho u tea u vha u hone u itela u swaya tshifhinga tshoṱhe. Kha vha shumise tsumbanḓila
ya SBA i ḓo vha thusa.
MAGUDISWAT/KHONTSEPUTI/ZWIKILI
DATUMU
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
U guda mubulo wa maḽeḓere a
aḽifabethe dzoṱhe
dza Tshivenḓa,
tsumbo a-a, b-bu, d-di, e-e, f-fu, g-gi, h-ha, i-i, j-dzhi, k-ka,l-li, m-mu, n-ni,o-o, p-pu, r-ri, s-si, t-ti, u-u, v-vu, w-wu, x-xi, y-yi, z-zi (mubulo wa
maḽeḓere a
aḽifabethe u
rangele u vhala tshifhinga tshoṱhe
u swikela vhagudi vha tshi vho kona u a ḓivha na u a
vhala).
Ndo
vhol
olo
s,a,
c,i,
Ndo
vhol
olo
e,o,
p
Ndo
vhol
olo
n b
g
h r k u d t m f y l v w j x qz
Rev
isio
n
U kona u ṱalusa
themba mbili dzi wanalaho mathomoni a ipfi.
Com
b
Com
b
Com
b
Com
b
Com
b
Com
b
Com
b
Com
b
Com
b
Com
b
Com
b
Com
b
Com
b
Com
b
24
U topola vhushaka vhukati ha mubvumo wa ḽeḓere kha
mibvumo yoṱhe
ya ḽeḓere ḽithihi.
Ndo
vhol
olo
s,a,
c,i,
Ndo
vhol
olo
e,o,
p
Ndo
vhol
olo
n b
g
h r k u d t m f y l v w j x qz
Ndo
vhol
olo
U guda mubulo wa maḽeḓere a
aḽifabethe dzoṱhe
dza Tshivenḓa,
tsumbo a-a, b-bu, d-di, e-e, f-fu, g-gi, h-ha, i-i, j-dzhi, k-ka, l-li, m-mu, n-ni, o-o, p-pu, r-ri, s-si, t-ti, u-u, v-vu, w-wu, x-xi, y-yi, z-zi (mubulo wa maḽeḓere a
aḽifabethe u
rangele u vhala tshifhinga tshoṱhe
u swikela vhagudi vha tshi vho kona u a ḓivha na u a
vhala).
Ndo
vhol
olo
Ndo
vhol
olo
Ndo
vhol
olo
Ndo
vhol
olo
U sika maipfi mapfufhi a tshi shumisa mibvumo ye a i guda.
at et
ot ut
ag eg
ig og
Ndo
vhol
olo
ug an
en in
un am
Ndo
vhol
olo
Ndo
vhol
olo
Ndo
vhol
olo
U fhaṱa maipfi hu
tshi shumiswa mibvumo yo gudwaho ya themba mbili na tharu
Ndo
vhol
olo
Rev
isio
n
Rev
isio
n
Rev
isio
n
U topola vhushaka ha maḽeḓere na
mibvumo kha mibvumo yoṱhe
ya ḽeḓere ḽithihi
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
25
U vhala maipfi a foniki a kha fhungo na zwiṅwe
zwibveledzwa
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
U ita ndovhololo ya maipfi a no elana hu tshi shumiswa pfalandoṱhe dzo
gudiwaho.
Rev
isio
n
Rev
isio
n
U fhaṱa maipfi hu
tshi shumiswa mibvumo yo gudwaho ya themba mbili na tharu
x x x x x x x x x x x
U fhaṱa na u
ṱhukukanya
maipfi.
bvul
a bv
ani
dz
adza
d
zula
dzem
a
mvu
la
m
vele
le
ndau
ndu
mi
ndem
e
lwal
a
lw
ayo
lwel
a
gw
ama
g
wes
e
gw
adam
a
nd
ou
nd
uh
u
ng
ulu
vhe
ng
om
a
U kona u ṱalusa
themba mbili dzi wanalaho mathomoni a ipfi.
sh-
shel
l shi
p sh
ark
shav
e sh
e sh
eep
shin
e sh
op s
hoe
show
ch-
cha
in c
hick
cho
p ch
eese
chi
n ch
air
chas
e ch
eek
chal
k c
hest
th-
than
k th
irsty
thin
k th
ief t
hum
b th
row
thic
k th
orn
thre
e th
in
26
U ṱalukanya
ṱhangano dza
themba dza maḽeḓere mavhili
(consonant digraphs) dzo ḓoweleaho sh, th,
vh mathomoni a ipfi tsumbo: sh-ela, th-oma, vh-ona.
shel
l shi
p sh
ark
shav
e sh
e sh
eep
shin
e sh
oe s
how
ch
ain
chic
k ch
op c
hees
e ch
in c
hair
chas
e ch
est c
halk
th
ree
than
k th
irsty
thie
f thu
mb
thro
w th
orn
thin
thin
k
U kona u ṱalusa
themba mbili dzi wanalaho mathomoni a ipfi.
fish
dish
wis
h br
ush
ash
bush
cras
h fin
ish
fool
ish
was
h
rush
muc
h
blea
ch c
atch
clut
ch fe
tch
itch
inch
latc
h pe
ach
rich
stitc
h
bath
mot
h
path
bot
h
oath
trut
h
mou
th d
eath
eart
h te
eth
U shumisa thembamvanganyi kha u fhaṱa na u
ṱhukukanya
maipfi
spac
e sp
ade
spar
k sp
eak
spea
r sp
ecia
l
spee
ch s
pell
spen
t
frac
tion
frag
ile
fram
e fr
ank
frau
d fr
ee fr
esh
frid
ge fr
iend
drin
k dr
ag d
rain
dras
tic d
raw
draw
ers
drea
m
dres
s dr
ied
drip
drop
stab
sta
ble
stac
k st
airs
stai
n st
amp
stan
d st
ar s
tart
stat
e st
ay
stea
m s
teel
stea
l ste
m
U fhaṱa maipfi hu
tshi shumiswa mibvumo yo gudwaho
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
U ḓivha vhunzhi
na vhuthihi ha maipfi, sa, mu - vha, mu - mi, ḽi-ma, tshi - zwi).
book
s tr
ees
girls
boy
s ca
rs
frie
nds
cats
dogs
cha
irs
es to
mot
oes
buffa
loes
box
es
foxe
s he
roes
chur
ches
Rev
isio
n
U vhala maipfi a foniki a re kha mafhungo na kha zwiṅwe
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
U sika maipfi mapfufhi a tshi shumisa mibvumo ye a i guda
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
27
U VHALA NA VHAGUDI (Minimum time: 3 x 15 minutes per week; Maximum time: 5 x 15 minutes per week)
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
Mudededzi u funza vhagudi u ḓi ṱola musi a
tshi shumisa zwikili zwa nḓivho ya u
ṱalukanya
zwithu u itela uri vhagudi vha kone u ḓiṱola
musi vha tshi vhala, kha zwiteṅwa zwa u
ṱalusa ipfi na
kepfesesele. (vhagudi vha gudiswa u ḓivhudzisa
mbudziso ’Zwi a pfala zwavhuḓi?’ ‘Zwi
vhonala zwi zwavhuḓi?’ na
‘zwi amba zwi pfalaho?) Mudededzi u sumbedzela kuvhalele kwone kha u vhala ha mudededzi na vhagudi a dovha a vha thusedza musi vha tshi vhala nga zwigwada
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
28
U vhala Bugu Khulwane kana maṅwalwa
(zwibveledzwa) zwo hudzwaho vhe kha tshigwada tshithihi vhe na mudededzi.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U topola thevhekano ya zwiwo na fhethuvhupo hune zwiwo zwa khou bvelela hone.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa zwifanyiso kha u humbulela
zwine tshiṱori
tsha amba zwone.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U topola thevhekano ya zwiwo kha zwo vhaliwaho.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa gwati ḽa bugu u
humbulela uri tshiṱori tshi ḓo
fhelisa hani, khathihi na u wana muṱoḓo
watsho
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ṱalukanya
zwiitisi zwa zwiwo na mvelelo dzazwo tshiṱorini
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U fhindula mbudziso dza tshaka dzo fhambanaho dzi tshi bva kha tshibveledzwa tsho vhalwaho (ho katelwa
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
29
tshaka dza mbudziso dza maimo a nṱha.)
Kha vha vha fhe mbudziso dza maimo a nṱha
dzi tshi bva kha zwo vhaliwaho. Sa muhumbulo wa zwo vhaliwa.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U dovholola mafhungo a tshi bva kha thebulu sa: khaḽenda
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U VHALA NGA ZWIGWADA (2X15 nga vhege )
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
U vhala bugu yawe ene muṋe a
tshi vhalela nṱha e
kha u vhala ha tshigwada tsha vhukoni ha u fana tshi no dededzwa nga mudededzi; nga iṅwe nḓila
tshigwada tshoṱhe
tshi vhala bugu nthihi.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa foniki, ludungela lwa nyimele ya ḽiṅwalo
na maipfi o ooweleaho nga tshivhumbeo
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ḓiṱolela musi a
tshi vhala, na kha
sia ḽa u ṱalukanya
ipfi na u ḽi pfesesa
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
30
U vhala nga u elela ho engedzedzeaho na vhuḓinyanyuli.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U sumbedza u pfesesa zwiga zwa u vhala musi a tshi khou vhalela nṱha.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
31
U VHALA VHE VHAVHILI KANA E EṰHE
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
U vhalela nṱha
kana zwi tshi pfala a tshi vhalela muṅwe
ngae.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U vhala zwe a ṅwala, a tshi
thoma na u khakhulula vhukhakhi.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U vhala maṅwalo awe
ene muṋe na a
vhaṅwe
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U vhala bugu dze dza vhaliwa kha u vhala ha u ṱangenelana
na bugu dzi bvaho kha bugu dza khuḓa.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
32
U vhala nga eṱhe bugu dzo vhalwaho nga tshifhinga tsha u vhala na vhagudi, tshiṱori tsho leluwaho tsha zwifanyiso na bugu dzi bvaho kha khona ya dzibugu.
U LINGA FONIKI
U topola vhushaka ha maḽeḓere na mibvumo kha
mibvumo yoṱhe ya ḽeḓere ḽithihi.
ORAL- CHECKLIST
U fhaṱa na u ṱhukhukanya maipfi a sa konḓi a tshi
thoma nga themba nthihi ya mubvumothangeli (wa u thoma kha ipfi) a konou ita pfalandoṱhe ya
mubvumoṱhaphudzi (tshipiḓa tsha u fhedza tsha
dungo), tsumbo, ḓ-a-l-a, b-i-b-i,
U fhaṱa maipfi hu tshi shumiswa mibvumo yo
gudwaho .
U ita ndovhololo ya maipfi a no elana hu tshi shumiswa pfalandoṱhe dzo gudiwaho.
U fhaṱa maipfi hu tshi shumiswa mibvumo yo
gudwaho ya themba mbili na tharu.
U ṱalukanya ṱhangano dza themba dza maḽeḓere
mavhili (consonant digraphs) dzo ḓoweleaho sh,
th, vh mathomoni a ipfi tsumbo sh-ela.vh-ona
U vhea maipfi a no elana nga zwigwada zwa mibvumo. Tsumbo: baba, bibi, beba.
U kona u vhona themba dzi re mathomoni a ipfi (sa: dzhena, mmbwa, nnzhi).
U ṱalukanya ṱhangano dza themba dza maḽeḓere
mavhili (consonant digraphs) dzo ḓoweleaho sh,
th, vh mathomoni a ipfi tsumbo: sh-ela, th-oma, vh-ona
33
U vhea maipfi a no elana nga zwigwada zwa mibvumo. Tsumbo: baba, bibi, beba
U LINGA :U VHALA
Zwi itiwa nga tshifhinga tsha u vhala nga zwigwada
ORAL - RUBRIC
Kha vha linge nwana munwe na munwe kha u vhala vho nanga thitori khaDBE Workbook tshine tsha vha na maipfi a 50-60 vha mu vhudzise mbudziso mbili kana tharu dzi bvaho kha tshitori
U shumisa ludungela (lusevheḓi) na zwifanyiso u
itela u pfesesa tshibveledzwa.
Kha vha topolo tshitori kha DBE Bugu ya mushumo tsha maipfi a si fhasi ha 50-60. Tshaka dza mbudziso Nangani phindulo i re yone ,mbudziso dzi kondaho ,dzhenisani ipfi lo tahelaho,u tevhekanyaha zwiwo
U LINGA FONIKI
U topola vhushaka vhukati ha mubvumo wa ḽeḓere
kha mibvumo yoṱhe ya ḽeḓere ḽithihi ORAL- CHECKLIST
U kuvhanganya maipfi o ḓoweleaho zwi tshi ya nga
vhushaka ha mibvumo
WRITTEN - RUBRIC
U paṱekanya maipfi (b-a-l-a a tshi vha bala) u
paṱekanyulula (bala i tshi vha (b-a-la-))
U fhaṱa na u ṱhukukanya maipfi
34
U kuvhanganya maipfi o ḓoweleaho zwi tshi ya nga
vhushaka ha mibvumo
U ḓivha vhunzhi na vhuthihi ha maipfi, sa: Mu- Vha:
muthu - vhathu.
U thoma u fhaṱa maipfi mapfufhi hu tshi shumiswa
mibvumo ye vha guda (u shumisa themba mbili na
pfalandoṱhe sa, phula phu - la.
U kona u ṱalusa themba mbili dzi wanalaho
mathomoni a maipfi
U kona u fhambanya mibvumo ya maipfi mathomoni na magumoni
U shumisa thembamvanganyi kha u fhaṱa na u
ṱhukukanya maipfi.
U peleṱa maipfi o gudwaho
U LINGA U VHALA
Hu itiwa nga tshifhinga tsha u vhala nga zwigwada
ORAL - RUBRIC
Kha vha linge ṅwana muṅwe na muṅwe nga
maṅwala a si fhasi ha 50-60 (DBE Workbook
,Reader )ṅwana u fhindula mbudziso 2-3 nga u tou
amba
CHECKLIST
35
Kha vha topole tshitori tshi re na maipfi a no lingana 50-60 kha DBE Workbook. Tshaka dza mbudziso Unanga phindulo yone ,mbudziso dzi kondaho, u tevhekanya ha zwiwo ,u dzhenisa maipfi o tahelaho
U ṱalukanya zwiitisi zwa zwiwo na mvelelo dzazwo
tshiṱorini
U fhindula mbudziso dza maimo a nṱha dzi tshi bva
kha zwo vhaliwaho.
UNWALA
MUNWALO (4 X 15 NGA VHEGE)
Mudededzi u vhea thikhi kha zwe a ita. - vha vhone uri zwitenwa zwothe zwo itwa nga vhege dza 22. Use the first week for orientation and baseline. Assessment is done continuously- have a checklist available to tick off on an ongoing basis. Use your SBA guidelines as a guide.
DATUMU
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
U fara khirayoni na penisela zwavhuḓi. •
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U vhumba maḽeḓere
maṱuku na maḽedere
nga nḓila yo teaho a tshi
tevhedzela saizi na vhuimo hao; zwi amba uri a thoma na u guma vhudzuloni ho teaho.
Revise s,a,c,i,
Revise e,o,p Revise n b g h r k u d t m f y l v w j x q z Revision
36
U ṅwala maḽeḓere
maṱuku na maḽeḓere
danzi nga nḓila yone, a
tshi tevhedza saizi na vhudzulo hao; zwi amba uri, a thoma na u guma vhudzuloni ho teaho. (e.g. B, D, E, F, G, L, M, N, O, P, R, S, and Y)
B P
O A E H R T D F M V W
G N L y C I S J K Q Z X
U vhumba mbalo zwavhuḓi
1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 8 9 9 0 0
U kopolola na u ṅwala
maipfi nga u a khethekanya zwavhuḓi.
X X X X X X X X X
U kopolola na u ṅwala
mafhungo mapfufhi zwavhuḓi.
X X X X X X X X X X X X
37
U ṅwala na vhagudi, ha tshigwada na u ṅwala a eṱhe: (Minimum time: 3 x 15 minutes per week; Maximum time: 3 x 20 minutes per week)
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
U ola zwifanyiso u fhirisa mulaedza, ho nga engedzwa na ipfi nga fhasi, tsumbo nga ha tshenzhemo ya ene muṋe.
X X
U shumisa garaṱa
u ṅwala mulaedza
sa tsumbo: garaṱa
ya u tamela mutakalo wavhuḓi.
X X
U ṅwala fhungo
ḽithihi ḽa
mafhungomaitei awe kana a bvaho kha u ṅwala na
vhagudi U ṅwala
maipfi ane a vhumba fhungo a tshi shumisa mibvumo ye a guda khathihi na maipfi a ḓivhiwaho
nga tshivhumbeo o ḓoweleaho.
X X
U ṅwala
mafhungo a si fhasi ha mavhili nga eṋe muṋe
kana a u ṱanganelana a tshi
shumisa ḽikhathi ḽa
ndo.
X X X X X X X X
U ita mutevhe wa maipfi hu tshi tevhedzelwa ndaela
X X
38
U ṅwala
mafhungo a si fhasi ha mavhili nga eṋe muṋe
kana a u ṱanganelana a tshi
shumisa ḽikhathi ḽa
ndo.
X X X X X X X
U ṅwala mitaladzi
miraru ya mafhungo a si fhasi ha miraru a ene muṋe kana
tshiṱori tsho
sikwaho hu tshi shumiswa mibvumo yo gudiwaho na maipfi o ḓoweleaho nga
tshivhumbeo, maḽeḓere danzi
na tshitopo.
X X X X X X X
U shela mulenzhe kha nyambedzano na u thusa u dovholola tshiṱori
tsha
tshigwada/kiḽasi.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ṅwala na u ola
mafhungo nga ha ṱhoho ya u
ḓadzisela bugu
dza khuḓa.
X X X X
U thoma u shumisa ḽeḓere
danzi, tshitopo na leḓere danzi kha
madzina a tshi tikedzwa u shumisa maiti na masumbavhuṋe
nga ngona musi a tshi ṅwala.
Maḽ
eder
e da
nzi
Mal
eder
e da
nzi
Tsh
iaw
elo
Tsh
iaw
elo
39
U shumisa madzina na masala nga ngona kha u ṅwala, musi
a tshi khou thusiwa sa: nṋe,
iwe/inwi, tshone.
Mad
zina
Mad
zina
Dzi
na th
ange
li
pron
ouns
U peleta maipfi o doweleaho nga ndila yone.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U thoma u shumisa ḽikhathi ḽa
‘ndi’ na ḽa ‘ndo’
musi a tshi ṅwala.
present past tense
U vhumba vhunzhi ha maipfi o ḓoweleaho (ḽi-ma,
mu- mi) ḽiivha-
maivha, munngo- minngo
plurals
U shumisa thangelavhuimo [ibulafhethu] tsumbo: fhasi ha, nṱha ha, tsini na,
ngomu ha, O ḓa
na Maemu, O ṱuwa nga bisi.
prepositions
U dzudzanya mafhungo kha girafu dzi sa konḓi
dzine dza nga tshati kana tshifhinga sa: u shumisa tshati kha u rekhoda mvelelo dza ṱhoḓuluso ya
kuḓele kwa
vhagudi tshikoloni.
X X
40
U vhumba tshisiku tshawe tsha maipfi ene muṋe khathihi na
ṱhalusamaipfi
yawe a tshi shumisa maḽeḓere
a u ranga a maipfi. Tsumbo: amba, bika
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
41
U LINGA - MUNWALO - Zwi fhedzwe nga vhege ya vhu 9
U ṅwala maḽeḓere maṱuku na maḽeḓere danzi
nga nḓila yone, a tshi tevhedza saizi na vhudzulo
hao; zwi amba uri, a thoma na u guma vhudzuloni ho teaho.
RUBRIC
U fara penisela na khirayoni nga ngona
U vhumba maḽeḓere danzi o ḓoweleaho zwavhuḓi
(A, B, D, H, M, W).
U kopolola na u ṅwala maipfi nga u a khethekanya
zwavhuḓi.
U vhumba mbalo zwavhuḓi
ASSESSMENT: WRITING - Zwi fhedzwe nga vhege ya vhu 9
U dzudzanya mafhungo kha girafu dzi sa konḓi
dzine dza nga tshati kana tshifhinga sa: u shumisa tshati kha u rekhoda mvelelo dza ṱhoḓuluso ya
kuḓele kwa vhagudi tshikoloni.
RUBRIC
U ṅwala maipfi ane a vhumba fhungo a tshi
shumisa mibvumo ye a guda khathihi na maipfi a ḓivhiwaho nga tshivhumbeo tsho ḓoweleaho.
U ṅwala mafhungo a si fhasi ha mavhili nga eṋe
muṋe kana a u ṱanganelana a tshi shumisa
ḽikhathi ḽa ndo.
U thoma u ṅwala maḽeḓere danzi na tshitopo, zwo
ṱangana na maḽeḓere danzi a madzina.
42
U vhumba tshisiku (bannga) tsha maipfi tshawe ene muṋe khathihi na ṱhalusamaipfi yawe a tshi
shumisa maḽeḓere a u ranga a maipfi (tsumbo:
bika, amba, tika).
U LINGA :MUNWALO
U vhumba maḽeḓere maṱuku a 20 zwavhuḓi zwi
tshi tevhedzela vhuhulwane na fhethu, ndi uri a thoma a dovha a fhelela fhethu ho teaho.
RUBRIC
U kopolola na u ṅwala maipfi nga u khethekanya
zwavhuḓi
U kopolola na u ṅwala fhungo nga ngona
(zwavhuḓi
ULINGA : U NWALA
U ṅwala mitaladzi miraru ya mafhungo a si fhasi
ha miraru a ene muṋe kana tshiṱori tsho sikwaho
hu tshi shumiswa mibvumo yo gudwaho na maipfi o ḓoweleaho nga tshivhumbeo, maḽeḓere danzi
na tshitopo.
RUBRIC
U peleṱa maipfi o ḓoweleaho zwavhuḓi.
U vhumba vhunzhi ha maipfi o ḓoweleaho (ḽi-ma,
mu- mi) ḽiivha- maivha, munngo - minngo
U shumisa thangeladzina tsumbo: fhasi ha, nṱha
ha, tsini na, ngomu ha, O ḓa na Maemu, O ṱuwa
nga bisi
U thoma u shumisa ḽikhathi ḽa ‘ndi’ na ḽa ‘ndo’
musi a tshi ṅwala
43
U shumisa madzina na masala nga ngona kha u ṅwala, musi a tshi khou thusiwa sa: nṋe, iwe/inwi,
tshone, ene
U ṅwala mitaladzi miraru ya mafhungo a si fhasi
ha miraru a ene muṋe kana tshiṱori tsho sikwaho
hu tshi shumiswa mibvumo yo gudwaho na maipfi o ḓoweleaho nga tshivhumbeo, maḽeḓere danzi
na tshitopo.
44
3. Tshivenda Grade 2 Revised National Teaching Plan
GIREIDI 2 THEMO 2-4 KHARIKHULAMU YO DZUDZANYULUSWAHO
U THETSHELESA NA U AMBA
KHONTSEPUTI NA ZWIKILI
U thetshelesa na u amaba zwi ḓo sedzuluswa na u lingiwa ḓuvha ḽinwe na ḽinwe nga tshifhinga tsha orala kha thero dzothe. Hu na u tanganelana ha zwitenwa kha mbalo na Tshikili tsha Vhutsila. a si zwikili zwothe zwine vhana
vha tea u lingiwa khazwo fhedzi nwana munwe na munwe u tea u wana tshikhala tsha u sumbedza vhukoni hawe kha tshenetsho tshikili nga u amba na nga nyito kha ngudo ya ḓuvha ḽinwe na ḽinwe.
Mudededzi u tea u vhea thikhi kha zwe a ita. Vha tea u vhona uri mushumo woṱhe wo itwa kha vhege dza 22.
ḒUVHA
DZIVHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
mushumo wa ḓuvha ḽiṅwe na
ḽiṅwe/vhege wo livhiswa kha
masia oṱhe a luambo na dziṅwe
ngudo
U thetshelesa tshiṱori na tshirendo
a topola muhumbulo muhulwane, zwidodombedzwa zwatsho na u tevhekana ha zwiwo. U fhindula mbudzisombuletshedzi a ṋea na
ṱhalutshedzo ya phindulo yawe
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U thetshelesa ndaela dza mutevhe u konḓaho a fhindula
mbudziso zwavhuḓi.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U thetshelesa hu si na u
dzhenelela hu tshi ṱhonifhiwa ane
a khou amba u vhudzisa mbudziso na u dzhenelela kha zwe wa pfa
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U thetshelesa hu si na u dzhenelela hu tshi ṱhonifhiwa ane
a khou amba u vhudzisa mbudziso na u dzhenelela kha zwe wa pfa
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
45
U ṱalutshedza tshiṱori tshi re na
magumo, vhukati na mafhedziselo.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U bvisela vhuḓipfi hawe khagala
nga ha tshiṱori kana tshirendo a
nea mbuno dzi no pfala.
X X X X X X X X X
U fhindula mbudzisombuletshedzi na mbudzisoṱhalutshedzi a ṋea
na ṱhalutshedzo ya phindulo
yawe.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U bveledza raimi ya ene mune X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U vha kha maimo o fhambanaho X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shela mulenzhe hu tshi haseledzwa, a tshi ṋea tsivhudzo
malugana na ṱhoho ya u
haseledza ngayo, a vhiga kha kiḽasi o imela tshigwada
X X X X X X X X X X X X
U shumisa mathemo a no nga: madzina, maṱaluli, maiti, masala,
marangeli, khoma, mavhudzisi, pharagirafu musi vha tshi amba nga zwe vha ṅwala
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
MUSHUMO WA U AMBA NA U THETSHELESA (Minimum time 3 x 15 minutes a week; Maximum time 4 x 15 minutes a week)
U LINGA - Zwitea u fhela kha vhege ya vhu-9
U amba nga tshenzhemo ya ene muṋe na
mafhungomaitei nga u angaredza (tsumbo; u ita
a tshi shumisa luambo lwa u ṱalutshedza)
RUBIRIKI
U shela mulenzhe kha nyambedzano, a tshi vhudzisa na u fhindula mbudziso.
U bvisela vhuḓipfi hawe khagala nga ha tshiṱori
kana tshirendo
U thetshelesa tshiṱori na tshirendo a topola
muhumbulo muhulwane, zwidodombedzwa zwatsho na u tevhekana ha zwiwo
46
U thetshelesa zwidodombedzwa zwa tshiṱori na
u fhindula mbudziso dza maimo a nṱha (ni
humbula uri o vha a tshi khou amba ngoho a tshi…
U thetshelesa zwiṱori a bvumba magumo azwo
kana a ḓielekanyela magumo awe a tshiṱori.
U vha kha maimo o fhambanaho, tsumbo u dzhia vhuimo ha muvhali wa mafhungo
Mugudi musi a tshi amba u vho pfala ḓivhaipfi
yawe yo no engedzea
U amba miswaswo na thai hu tshi shumiswa khalo na muungo wo teaho.
U LINGA - Zwi tea u fhela nga vhege ya vhu- 20
U amba nga tshenzhemo ya ene muṋe na
mafhungomaitei nga u angaredza (tsumbo; u ita a tshi shumisa luambo lwa u ṱalutshedza).
RUBIRIKI
U shela mulenzhe hu tshi haseledzwa, a tshi ṋea tsivhudzo malugana na ṱhoho ya u
haseledza ngayo, a vhiga kha kiḽasi o imela
tshigwada
U shela mulenzhe hu tshi haseledzwa, a tshi ṋea tsivhudzo malugana na ṱhoho ya u
haseledza ngayo, a vhiga kha kiḽasi o imela
tshigwada.
U thetshelesa zwidodombedzwa zwa tshiṱori na
u fhindula mbudziso dza maimo a nṱha (ni
humbula uri o vha a tshi khou amba ngoho a tshi….)
U bvisela vhuḓipfi hawe khagala nga ha ḽiṅwalo
na u ṋea mihumbulo (zwo ntsinyusa ngauri….)
47
U VHALA NA U FONIKA
MAGUDISWA / KHONTSEPUTI / ZWIKILI
FONIKI (5 X 15 mithethe nga vhege-tshifhinga tsho teaho; 15 x 5 mithethe nga vhege - tshifhinga tsho teaho)
DATUMU
DZIVHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
U ṱalukanya
maipfi a re na pfanapheledzo dzi no fana, tsumbo: khosi, musi, gosi.
X X X X X
U vhea maipfi a re na mibvumo i no yelana fhethu huthihi (kha muṱa
muthihi)
X X X X X X X X X X X
U talusa mibvumo ya mitshila ya maipfi sa -ela, isa na miṅwe.
isa
ela
esa
U ṱalukanya
thevhekano ya themba dza maḽeḓere
mavhili dzo ḓoweleaho (sh,
ts, th, na fh) dzi mathomoni a ipfi
sh
fh
ts
th
U ḓivha
mubvumothangeli wa u thoma kha ipfi na dungo ḽa u
fhedzisela kha ipfi wa maipfi a no konḓanyana,
tsumbo, rothela, rithela, rathela
X X
48
U ṱalukanya
thevhekano ya pfalandoṱhe,
tsumbo, ‘aa’ sa kha ‘ndaa
X X X X X
U shumisa thembamvanganyi (blending) kha u fhaṱa na u
ṱhukukanya
maipfi. Tsumbo: nk-unda, nt-ota, mm-ala. (Hu dzhielwe nzhele
uri maḽeḓere o
swifhadzwaho, ḽiṅwe na ḽiṅwe ḽi na mubvumo waḽo. Mibvumo
iyi yo fhambana na musi hu tshi bulwa tsh, hune ya bulwa sa mubvumo muthihi naho hu na maḽeḓere
mararu).
X X X X X X X
U topola vhushaka vhukati ha maḽeḓere na
mibvumo kha mibvumo yoṱhe
ya ḽeḓere ḽithihi
X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ṱalukanya
thevhekano ya themba dza maḽeḓere
mavhili dzo ḓoweleaho (sh,
ts, th, na fh) dzi mathomoni a ipfi
X X X X
U ṱalukanya
ṱhangano ya
pfalandoṱhe
(tsumbo, ’oo’, ‘aa, na ‘ee’)
oo
oo
ee
ee
49
U VHALA NGA VHAVHILI (5 x 15 minutes - maximum time; 3 x 15 minutes minimum time)
U VHALA NA TSHIGWADA (Minimum 2h30 minutes per week - 30 minutes per day) Musi mudededzi a tshi khou shuma na tshiṅwe tshigwada, zwinwe zwigwada zwi tea u vha zwi tshi khou vhala, kana nga phere hu tshi khou
shumiswa mafhungo o doweleaho kana vha ita mushumo u no yelana na u khou itwaho duvha ilo.Bugu dzi tea u vha dzo leluwaho hu na zwifanyiso u itela u tikedza mafhungo ane a khou vhaliwa.
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
11
12
13
14
15
16
17
18
U vhala zwi re buguni yawe a tshi vhalelanṱha
kana fhasi a tshi khou vhala zwo linganaho gireidi yawe a tshi khou sumbiwa nḓila nga
mugudisi. Tshigwada tshi vhala tshiṱori
tshithihi zwi tshi ya nga kuvhalele kwo linganaho tshigwada itsho
X X X X X X X X X X X X X X X X X X
Vhagudi vha shumisa zwikili zwa maipfi a ḓivhiwaho nga
tshivhumbeo, foniki, nyimele na u saukanya zwivhumbeo na u wana uri ipfi ḽi vhaliwa hani musi vha tshi khou vhala
X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U vhalela nṱha a
tshi vhalela muṅwe ngae.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U sumbedza u pfesesa zwiga zwa u vhala musi hu tshi vhalelwa ntha.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X
50
U bvela phanḓa
na u vhumba ḓivhaipfi u bva
kha u vhala na tshigwada, u vhala e ethe na u vhala nga vhavhili
X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U wana mutambidendele na muhumbulo muhulwane wa
tshiṱori
X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa mbonalo ya maipfi kha u bula ndivho ya khungedzelo khathihi na vhakungedzelwa
X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa vhusevheḓi na
zwifanyiso zwi
re kha maṅwalo
hu u itela u pfesesa
X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U nea muhumbulo nga zwe a vhala
X X X X X X X X X X X X X X X X X X
Vhagudi vha thoma u vhala vha tshi ḓiṱola
(ḓithetshelesa)
siani ḽa u elelwa
ipfi na u ḽi pfesesa
X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U fhindula mbudziso dzi konḓaho
X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U vhala zwe ene muṋe na
vhaṅwe vha
ṅwala
X X X X X X X X X X X X X X X X X X
51
U vhala nga eṱhe bugu ye a
guda ngayo musi vha tshi khou vhala vhe tshigwada, bugu dzi leluwaho kana dzi re na zwifanyiso dza luambo lwa ḓamuni kana dzi
re kha khona ya u vhala
X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U vhala e eṱhe (musi mugudiswa hu si na zwine a khou ita e tshikoloni kana e hayani). Vhagudiswa vha tea u ṱuṱuwedzwa u vhala nga vhone nga luambo lwa hayani musi vha sa khou ita tshithu vhe kilasini,Tsumbo arali vho ṱavhanya u
fhedza mushumo. Ndi zwa ndeme uri arali vha nga wana tshi fhinga kilasini vha tshi shumise u bveledza u di vhalela vhone vhane.
U LINGA FONIKI - Zwi tea u fhela kha vhege ya vhu - 9
U ṱalukanya ṱhanganyo ya mibvumo ya maḽeḓere 2
kana 3 mathomoni a ipfi, tsumbo, mmb-idza, mmb-ona, mmb-ila, ntntota, nk-nkuḓa, nṱh-nṱhupha, nkh-
nkhoḓa, phr-phrofesa, phresidennde, phrintsipaḽa,
nz
WRITTEN / CHECKLIST
U fhaṱa maipfi 3, 4 na 5 hu tshi shumiswa
thembamvanganyi kana ṱhanganyo ya themba ya
maḽeḓere mavhili, mararu na u fhira, pfalandoṱhe
dza maḽeḓere mavhili a no fana na a sa fani.
U ṱalukanya thevhekano dza ṱhanganyo ya
pfalandoṱhe ntswa dzi no swika 3, tsumbo, io sa kha
tshiombo, ea sa kha vulea, a u sa kha tshau, na miṅwe.
U pwashekanya na u vhumba maipfi
U vhea maipfi a re na mibvumo i no yelana fhethu huthihi
52
U LINGA U VHALA - zwi tea u fhela kha vhege ya vhu-9
Lingani mugudiswa muṅwe na muṅwe nga
muthihi kha maipfi a 50-60 a bva ho kha Bugu Khulwane na bugu ya u vhala (Reader)
RUBIRIKI
U vhala a tshi vho tou elela na mutsindo o no vha nawo
Vha thoma u shumisa zwikili zwa u kona u humbula na u pfesesa zwithu zwa ḽeneḽo sia
- zwa u ḓivhudzisa mbudziso nnzhi musi a
tshi khou vhala (tsumbo, Zwi a pfala zwavhuḓi? Zwi vhonala zwavhuḓi naa? Zwi
a amba naa
U vhalela nṱha zwi re buguni yawe e kha
tshigwada tsha gireidi yawe tshi no khou sumbiwa nḓila nga mugudisi; zwi amba uri,
tshigwada tshi vhala tshiṱori tshithihi
Nangani phara pfufi i re na maipfi a 50-60 kha DBE Bugu ya mushumo ya mugudi). Bveledzani mbudziso dza u nanga na dza u ḓadzisa ho ṱahelaho
WRITTEN - MEMO
53
U LINGA FONIKI - zwi tea u fhela kha vhege ya vhu- 20
U ṱalusa maipfi a 5 maswa
RUBIRIKI YO NWALAWHO
U ḓivha mubvumothangeli wa u thoma kha
ipfi na dungo ḽa u fhedzisela kha ipfi wa
maipfi a no konḓanyana, tsumbo, rothela,
rithela, rathela
U kona u ṱalukanya thevhekano ya themba
dza maḽeḓere mararu dzo ḓoweleaho (tsh,
tsw, nzw na khw) dzi magumoni a ipfi
U ṱalusa maipfi a mibvumo ine ya fana.
U vhea maipfi a re na mibvumo i no yelana fhethu huthihi
U LINGA: U VHALA - Zwi tea u fhela kha vhege ya vhu- 20
Kha vha linge mugudiswa muṅwe na
muṅwe nga muthihi kha maipfi a 50-60 a
bva ho kha Bugu Khulwane na bugu ya u vhala (Reader)
RUBIRIKI U shumisa mbonalo ya maipfi, foniki na zwikili u bveledza zwi no amba
U vhala a tshi vho tou elela, e na luvhilo nahone a tshi shumisa kubulele kwa mibvumo nga ngonReads with increasing fluency and speed using correct pronunciation
Nangani phara pfufi i re na maipfi a 50-60 kha DBE Bugu ya mushumo ya mugudi). Bveledzani mbudziso dza u nanga na dza u dadzisa ho tahelaho.
MEMO WO NWALWAHO
U ṄWALA
MAGUDISWA /KHONTSEPUTI/ZWIKILI
ḒUVHA
54
DZIVHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
Mudededzi u tea u nanga kha zwi tevhelaho, vha tea u lingedza nga nḓila dzoṱhe u fhedza mushumo woṱhe nga tshifhinga tsho tiwaho
MUṄWALO (Minimum time 3 x 15 minutes per day; Maximum time 4 x 15 minutes per day)
U shumisa zwishumiswa zwa u ṅwala nga ngona,
tsumbo, penisela, raba, ruḽa.
x x x x x x x x x x x x x x x x x
U ṅwala nga nḓila
yone kha bugu dza mitalo ya 17 mm
x x x x x x x x x x x x x x x x x
U ṅwala maḽedere
danzi na maḽeḓere
maṱuku nga nḓila
yone a tshi ṅwala nga
nthihi nga nthihi nga vhuḓifulufheli
x x x x x x x x x x x x x x x x x
U ṅwala nga u
thalanganya maipfi vhukati ha fhungo zwavhuḓi
x x x x x x x x x x x x x x x x x
U kopolola na u ṅwala
phara nthihi
x x x x x x x x x x x x x x x x x
U kopolola na u ṅwala
maṅwalo o
fhambanaho nga tshivhumbeo (tsumbo, garaṱa pfufhi dza
thambo, dza mabebo, milaedza, mutevhe wa
zwithu na zwiṅwe-vho)
x x x x x x x x x x x x x x x x x
U kopolola na u ṅwala
pharagirafu ya mitalo miraru u ya kha miṋa
zwi tshi bva kha zwibveledzwa zwo
ganḓisiwaho (tshiṱori,
tshirendo na zwiṅwevho)
x x x x x x x x x x x x x x x x x
55
U ola phetheni hu tshi itelwa u ṅwala nga u
pomba
x x x x x x
U ṅwala ha vhagudi, ha tshigwada na ha mugudi a eṱhe (Minimum time: 4 x 15 minutes per day; Maximum time 3 x 20 minutes per day)
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
U shela mulenzhe kha nyambedzano ya u
khetha ṱhoho i no ḓo
ṅwaliwa ngayo
x x x x x x x x x x x x x x x x x
Madanzi, zwithoma,khoma, zwivhudzisi, na zwigarukela
x x x x x x x x x x x x x x x x x
U thoma u peleṱa
maipfi nga nḓila yone
x x x x x x x x x x x x x x x x x
U shumisa tshifhinga tsho fhiraho na tsha zwino nga ngona
x x x x x x x x x x
U ṅwala tshiṱori tsha
ene muṋe tshi no
hovhelela pharagirafu nthihi (ya mitala miṱanu) a tshi
tevhedza fureme ya kuṅwalele
x x x x x x x x x x
mafhungo maṱanu a
ene muṋe
x x x x x x x x
U ṅwala ḽiṅwalo ḽa u
buletshedza, tsumbo, garaṱa ya ndivhuwo
kana vhurifhi a tshi tevhedza kuṅwalele
kwe kwa ṋewa na u
ṅwala na u khwiṋisa
x x x x x x x x x x
Mabulafhethu x x x x x x x x x x x x x x x x x
56
U vhumba tshisiku tshawe tsha maipfi ene muṋe khathihi na
ṱhalusamaipfi yawe a
tshi shumisa maḽeḓere
a u ranga a maipfi hu u itela u alusa zwikili zwa u shumisa
ṱhalusamaipfi, tsumbo,
fuyu, gugu, haya, nz.
x x x x x x x x x x x x x x x x x
u shumisa madzina, masala na maiti
x x x x
U ṅwala tshiṱori tsha
ene muṋe tshi no
hovhelela pharagirafu nthihi (ya mitala ya 8- phara 1 u swika kha 2) a tshi tevhedza fureme ya kuṅwalele
x x x x x x x
Pfanywa na mafhambanyi
x x x x x
U shumisa tshifhinga tsho fhiraho na tsha zwino nga ngona
x x x x x x x
Mafhungo a 8 a ene mune kana ṱhoho
x x x x x
U ṅwala pharagirafu
dzine dza nga swika 2 (mafhungo a swikaho 10) nga ha tshenzhemo ya ene muṋe khathihi na
zwiwo (tsumbo u pembela muṱani)
x x x x x
U LINGA MUṄWALO- Zwi tea u fhela kha vhege ya vhu 9
57
U ṅwala maḽeḓere danzi na maḽeḓere maṱuku nga nḓila yone
na nga u ḓifhulufhela
U kopolola na u ṅwala maṅwalo o fhambanaho nga
tshivhumbeo (tsumbo, garaṱa pfufhi dza thambo, tsumbo, ya
mabebo, milaedza, mutevhe wa zwithu na zwiṅwevho)
U LINGA U ṄWALA - Zwi tea u fhela kha vhege ya vhu 9
U ṅwala ḽiṅwalo ḽa u buletshedza, tsumbo, garaṱa ya ndivhuwo
kana vhurifhi a tshi tevhedza kuṅwalele kwe kwa ṋewa na u ita
mvetomveto, u ṅwala na u dzudzanya.
U shumisa tshifhinga tsho fhiraho na tsha zwino nga ngona
U ṅwala tshiṱori tsha ene muṋe tshi no hovhelela pharagirafu
nthihi (ya mitala miṱanu) a tshi tevhedza fureme ya kuṅwalele
U shumisa maitele a u ṅwala (u ita mvetamveto, u ṅwala, u
vhalulula (editha) na u anḓadza).
U shumisa zwiga zwa u vhala nga nḓila yo teaho (tshithoma,
khoma, tshivhudzisi na tshigarukela) u itela uri vhaṅwe vha
kone u vhala zwo ṅwalwaho.
U peleta maipfi a no fana nga ndila yone
U LINGA MUṄWALO-Zwi tea u fhela kha vhege ya vhu 20
U kopolola na u nwala phara nthihi
U kopolola na u nwala phetheni dza munwalo wa u pomba
U ṅwala maḽeḓere maṱuku na mahulwane nga nḓila yone na
nga luvhilo lwo kalulaho na vhusedzi
U LINGA U ṄWALA-Zwi tea u fhela kha vhege ya vhu 20
58
U nwala phara mbili( mafhungo a fumi) nga ha tshenzhemo ya iwe mune kana zwo iteaho nga duvha la u pembelela mita
U shumisa tshivhumbeo tsha maṅwalo a nḓivhadzo, tsumbo, u
ṅwala dzirisipi
U shumisa tshifhinga tsha zwino, tsho fhiraho na tshi daho nga ndila yo teaho
U shumisa zwiga zwa u vhala nga nḓila yo teaho (tshithoma,
khoma, tshivhudzisi na tshigarukela) u itela uri vhaṅwe vha
kone u vhala zwo ṅwalwaho.
U tevhekanya mafhungo nga u thoma nga maipfi 'ho thoma' . 'ha tevhela' , ha fhedzisela nga'
U kona u ṅwala maipfi o ḓoweleaho zwavhuḓi na u lingedza u
peleṱa maipfi a sa ḓivhei vha tshi shumisa nḓivho ya foniki.
59
4. Tshivenda Grade 3 Revised National Teaching Plan
GIRAIDI 3 THEMO 2 - 4 DZUDZANYO YA KHARIKHULAMU
U THETSHELESA NA U AMBA (Tshifhinga tsha fhasisa3 x 15minethe nga vhege; Tshifhinga tsha nṱhesa 4 x 15 minethe nga vhege)
KHONTHETHI/ZWIKILI/ KHONTSEPUTI
DATUMU
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
Nyito ya ḓuvha/ vhege
X X X X X
U thetshelesa muhumbulo muhulwane na zwidodombedzwa kha tshiṱori na u fhindula mbudziso
mbuletshedzi na mbudziso ṱhalutshedzi.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ṋea vhuḓipfi na u bvisela khagala
ṱhalutshedzo.
X X X X X X
U thetshelesa tshiṱori
,zwirendo,nyimbo, na bvisela khagala
vhuḓipfi nga u ṋea mbuno.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U humbulela zwine zwa ḓo bvelela
kha tshiṱori a tshi thusedzwa.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa ḓivhaipfi yo engedzeaho
a tshi amba.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa mathemo kha thero sa, maiti,zwithu,mbudziso,tshitatamennde ,malaeli,pfanywa, mafhambanyi, musi
a tshi ṱalutshedza mafhungo/tshiṱori.
VE
RB
OB
JEC
T
ST
AT
EM
EN
T
QU
ES
TIO
N
CO
MM
AN
D
SY
NO
NY
MS
AN
TO
NY
MS
!
U pfesesa na u shumisa luambo luṱanganedzeaho kha thero dzo
fhambanaho.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shela mulenzhe kha u ḓisa
thandululo ya thaidzo, sa kha thero ya Ḓivhambalo.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
60
U ḓi dzhenisa kha u nyambedzano u
ṱoḓa u vukulula zwine vhathu vha
shuma zwone.
x X X X
U thetshelesa ndaela dzi konḓaho
nga nḓila ya u tevhekana na u
fhindula nga ngona.
X X X X X X X X
U thetshelesa tshiṱori na u bvisela
khagala masiandoitwa.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ḓi dzhenisa kha nyambedzano sa
tshikili hu tshi ṱanganedzwa na u
ṱhonifha nḓila ine vhaṅwe vha amba
ngayo.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa luambo nga u tou humbulela:u amba thai na midai a tshi engedza thounu.
X X X X X X X X X X X
U amba zwiṱori nga u tou
ṱalutshedza, hu tshi shumiswa
ngafhadzo dzo fhambanaho.
X X X X X X X X X X X
U dzhenelela kha u amba na u ṋea
muhumbulo.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U dzudzanya zwiwo nga u tevhekana hazwo kha tshiṱori.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U thetshelesa vhudzivha ha zwiṱori
na zwo ambiwaho na u fhindula mbudziso dzo vuleaho. Sa “Ni khou humbula u ita mini musi no no hula?"
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U toolola tshiṱori tsho vhekanywa
mathomo, vhukati na magumo, puloto i khagala na vhabvumbedzwa vha hone.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ḓiimisela u amba, u amba nga ha
ene muṋe,u amba nga ha
tshenzhemo yawe,u ṱalutshedza zwo
iteaho.n.z.a tshi shumisazwi thusedzi.
X X X X X X X X X X X X
U linga - hu ḓo shumiswa vhege ya 9
OR
ALA
U toolola tshiṱori tsho vhekanywa
mathomo, vhukati na magumo,puloto i khagala na vhabvumbedzwa vha hone.
RUBRIC
61
U thetshelesa vhudzivha ha zwitori na zwo ambiwaho na u fhindula mbudziso dzo vuleaho. Sa “Ni khou humbula u ita mini musi no no hula?"
U thetshelesa tshiṱori na u bvisela
khagala masiandoitwa.
U ḓi dzhenisa kha u nyambedzano
u ṱoḓa u vukulula zwine vhathu vha
shuma zwone.
U LINGA - HU DO SHUMISWA VHEGE YA 20
U shumisa luambo nga u tou humbulela:u amba thai na midai
U dzhenelela kha u amba : U sumbedza na u amba kana u ḓi
lugisela tshipitshi hu na thusedzi ya phosiṱara kana thero. (zwo ṱumana
na zwikili.).
U thetshelesa vhudzivha ha zwiṱori
na zwo ambiwaho na u fhindula mbudziso dzo vuleaho. Sa “Ni vhona u nga ndi zwavhuḓi zwa u ḓa
tshikoloni u si na unifomo."
U shumisa luambo nga u tou humbulela:u amba thai na midai a tshi engedza thounu.
U VHALA NA MIBVUMO/FONIKI
MIBVUMO /FONIKI (Minimum time 4 X 15 minutes per week; Maximum time 5 x 15 minutes a week )
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
U ṱalukanya mibvumo
yo no gudwaho.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ṱalukanya mibvumo
mibvumelani sa ya pfalandoṱhe sa.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
ai ,oi ai
62
ai makai kaidza /khounu ai
/ou
peama, seana ea
goloi,loiwa oi
U ṱalukanya mibvumo
ya maḽeḓere mavhili.
fh gw
U talukanya maipfi a no fana a tshi vhumba maipfi a no amba zwi sa fani.
x
Pfalanyana sa: w- wanga y-yanga
x x
U shumisa maipfi ane a bulwa u fana.(homofounu)
hom
ofou
nu
U ṱalukanya mibvumo
mibvumelani.
ie X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ṱalukanya
pfalanyana kha maipfi.
dy pf ts w y
U shumisa ipfi ḽithihi ḽi no amba zwithu zwi sa fani. Tsumbo: ṱavha
Malume vho tavha muroho.Musiwa o ṱavha gosi ḽihulu.
X X
U shumisa maipfi mavhili ane a bulwa u fana fhedzi a tshi amba zwi sa fani.
X X
63
U shumisa mubvumo wa ḽeḓere na dzina ḽa
ḽeḓere u itela u kona u
peleṱa ipfi.
X X X X X X X X X X X X X X X
U kona u shumisa ndivho ya u peleṱa nga
ngona musi a khou ita thesithe, mupeleṱo na u
vhala.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ṱalukanya mibvumo
ire nṱha na I ire fhasi
musi a tshi khou bula maipfi.
c g
U ṱalukanya
pfalandoṱhe dzi sa
fani.sa: ae ,au,ea,ue,oi,iu,uo,ua,ui n.z.
U ṱalukanya mibvumo
thangeli wa u thoma kha ipfi na dungo la u fhedzisela kha ipfi.
U ṱalukanya
mabulazwthihi na mafhambanyi . Bvungwi ndi ḽifhambanyi ḽa
phanḓa.eḓela ndi
ḽibulazwithihi na lala.
maf
ham
bany
i
maf
anyw
a
U kona u shumisa thangi dza madzina na mitshila.
than
gi
mits
hila
U khethekanya/pwashekanya maipfi.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
64
U fhaṱa maipfi nga
mibvumo yo no gudwaho nga ene muṋe.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
U vhala bugu khulwane na dziṅwe dzo huliswaho sa:
fikishini na dzi si fikishini na zwirendo na nyimbo.
zwire
ndo/
zwid
ade
Mat
ambw
a
zwire
ndo
na n
yim
bo
zwire
ndo
na n
yim
bo
zwire
ndon
a ny
imbo
U vhala bugu dzo hudzwaho na dzinwe dzo huliswaho sa: fikishini na dzi si fikishini, gurannḓa,
matambwa, nyambedzano, maṅwalwa a
khomphuyutha, zwirendo na nyimbo.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa mafhungo a vhonalaho u amba nga ha tshibveledzwa sa kha khunguwedzwelo,zwifanyiso girafu tshati na mimapa.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U vhala zwirendo zwo fhambanaho.
x x x
U shumisa mafhungo a vhonalaho u amba nga ha tshibveledzwa sa kha khungedzelo,zwifanyiso girafu tshati na mimapa.
khun
gedz
elo
zwifa
nyis
o
gira
fu
U vhala bugu wa ṱalutshedza muhumbulo
muhulwane na vhabvumbedzwa, thaidzo kha tshiṱori,
ndunzhendunzhe na ndeme ya tshiṱori.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
65
U shumisa zwo oliwaho na zwifanyiso kha bugu u itela u engedzedza ku pfesesele.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U kona u ṋea vhuḓipfi nga
u ṋea mbuno uri tshiṱori
kana mafhungo ayo u ḓipfisa hani, u a kona u ḓi
bvisela khagala uri u a funa
kana ha a funi. A mu ḓisela
zwifhio?
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U fhindula mbudziso dzi konḓaho zwi tshi ya nga
zwo vhaliwaho.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
Thaidzo na zwiitisi X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa ṱhohwana dza
buguni, nomboro dza masiaṱari na zwiṅwe u
wana mafhungo.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa ṱhalusamaipfi u
wana ipfi ḽiswa na
ṱhalutshedzo ya hone.
u si
ka d
ikis
hina
ri .
u si
ka d
ikis
hina
ri
u ita
dik
ishi
nari
U vhala ha tshigwada: (tshifhinga tsha fhasisa 2h30 minethe nga vhege 30 minethe nga ḓuvha) Musi mudededzi a na tshiṅwe tshigwada,zwiṅwe zwigwada zwi ḓo vha zwi khou vhalelana, kana vha vhala nga vhavhili
vhavhili vha tshi khou shumisa maṅwalwa o ḓoweleaho a no yelana na zwi no khou vhaliwa.Bugu dzi fanela u sa konḓa dzi na maipfi o dovhololaho a no yelana na zwifanyiso u i tela vokhabulari yo pfumaho.
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
U vhalela fhasi kana nṱha zwi tshi bva
buguni ya ene muṋe
kha u vhala ha muṱanganelano hu
na mugudisi.( Kiḽasi
yoṱhe i vhala bugu
nthihi.)
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
66
U vhala maṅwalwa o
fhambanaho.
zwirendo/zw
idade
Matam
bwa
zwirendo na nyim
bo
U shumisa maitele a ḓi khakhulula musi a
tshi vhala.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ḓi
thetshelesa/lavhelesa musi a tshi vhala kha masia a u topola na kupfesesele.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa maipfi o ḓoweleaho, foniki, u
sengulusa tshivhumbeo na zwi re ngomu na kupfessele u ita uri zwi pfale.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U ḓi sedzulusa ene
muṋe kupfesesele
kwawe kwa tholokanyonḓivho.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U shumisa zwo oliwaho na zwifanyiso kha bugu u itela u engedzedza ku pfesesele.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
u vhala ha u ḓiphina/ u woṱhe/ ha vhavhili
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
U vhalela nṱha a
tshi vhalela muṅwe.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
67
U vhala zwawe na zwe vhaṅwe vha
ṅwala.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U vhala a eṱhe
bugu dza fikishini na dzi si fikishini dzi sa konḓi, zwirendo
na miswaswo na maṅwe maṅwalwa.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U kona u wana nḓivho nga ene
muṋe kana kha
vhaṋwe.
X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X
U LINGA FONIKI/MIBVUMO (hu ḓo shumiswa vhege ya vhu 9)
Tshikalo tsha maipfi na mafhungo.
U shumisa maipfi ane a bulwa u fana.(homofounu)
tshekelisithi (mutevhe wa u sedzulusa) shiti ya u shumela
bugu dza u shumela kilasini
U ṱalukanya mibvumo mibvumelani
sa ya pfalandoṱhe.
U khethekanya/pwashekanya maipfi.
U ṱalukanya pfalanyana kha maipfi
U shumisa ipfi ḽithihi ḽi no amba zwithu
zwi sa fani. Tsumbo: ṱavha Malume
vho ṱavha muroho. Musiwa o ṱavha
gosi ḽihulu.
U ṱalukanya mibvumo ire nṱha na i re
fhasi musi a tshi khou bula maipfi.
U ṱalukanya pfalandoṱhe dzi sa
fani.sa: ae ,au,ea,ue,oi,iu,uo,ua,ui n.z.
Mupeleṱo : Maipfi a 20 na mafhungo
mavhili a no bva kha pulane ya ngudo.
U LINGA HA U VHALA ( hu ḓo shumiswa vhege ya 9)
68
Hu lingwa nga tshifhinga tsha u vhala nga tshigwada,
Hu lingiwa ṅwana e eṱhe. Maipfi maḓihwa (sight words) a
80-100 (mutevhe wa maipfi) RUBRIC
Th
olo
kan
yonḓ
ivh
o
U nanga maṅwalo 2 a girafu (lubaba lwa
girafu graph, mepe wa zwifanyiso, nyanḓadzo
na khungedzelo kana mutevhe wa kushumele kwa vhege)
Tshaka dza mbudziso
Mbudziso dzi leluwaho
U tevhelelana ha zwiwo zwo iteaho kha mafhungo.
u humbula zwo iteaho na u fhindula mbudziso dzi konḓaho.(u bvisela khangala mbuno ya uri
ndi ngani, thaidzo na zwiitisi.n.z.)
U LINGA FONIKI/MIBVUMO (hu ḓo shumiswa vhege ya vhu 20)
Tshikalo tsha maipfi na mafhungo.
U ṱalukanya mabulazwthihi na mafhambanyi . Bvungwi ndi
ḽifhambanyi ḽa phanḓa.eḓela ndi ḽibulazwithihi na lala.
Checklist Worksheet
Class workbook
U ṱalukanya pfalandoṱhe.
U ṱalukanya mibvumo ire nṱha na i re fhasi musi a tshi khou
bula maipfi.
U ṱalukanya u shumisa pfalandoṱhe.
U talukanya na u shumisa mutevhe wa mupeleto.
U shumisa ipfi ḽithihi ḽi no amba zwithu zwi sa fani.
Tsumbo: ṱavha Malume vho ṱavha muroho.Musiwa o
ṱavha gosi ḽihulu.
U kona u shumisa thangi dza madzina na mitshila.
U khethekanya/pwashekanya maipfi.
u shumisa maipfi ane a bulwa u fana.(homofounu)
69
Mupeleṱo : Maipfi a 20 na mafhungo mavhili a no bva
kha pulane ya ngudo.
U LINGA HA U VHALA - (hu do shumiswa vhege ya 20)
Nga tshifhinga tsha u vhala ha tshigwada.
U vhala:U talukanya maipfi
Hu lingiwa nwana e ethe. Maipfi madihwa (sight words) a 100-120 (mutevhe wa maipfi)
RUBRIC
U nanga bugu ya fikishini kana I si fikishini i na maipfi 100-120 (DBE na yone i nga shumiswa kana bugu ya zwitori.)
RUBRIC
Tshaka dza mbudziso
mbudziso dzi leluwaho
U tevhelelana ha zwiwo zwo iteaho kha mafhungo.
U humbula zwo iteaho na u fhindula mbudziso dzi konḓaho.(u bvisela khangala mbuno ya uri
ndi ngani, thaidzo na zwiitisi.n.z.)
WRITING
HANDWRITING (Minimum time 3 x 15 minutes per day; Maximum time 4 x 15 minutes per day)
DATE
VHEGE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
U pfukela kha munwalo wa u pomba kha zwoṱhe zwo no
ṅwaliwa.sa:
datumu,dzina ḽau
na maṅwalo e wa
ṅwala.
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
U shumisa zwishumiswa zwa u ṅwala nga
ngona. Sa
x x x x x x x x x x x x x
70
penisel,raba na ruḽa.
U ṅwala
mafhungo nga ngona na kuṅwalele kwa
kwone kha muṅwalo wa u
pomba na wa u gannḓisa.
x x x x x x x x x x x x x
U kopolola zwo ṅwalwaho kha
bugu ,bodo nga nḓila yone.
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
U vhumba maḽedere oṱhe
maṱuku na
mahulwane nga ngona nga u tou pomba.
aa cx d g e b j y m n o p il f k h r sss
t uu v w zz
U kopolola zwo ṅwalwaho kha
bugu ,bodo nga nḓila yone.
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bo
do.
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bo
do.
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bo
do.
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bo
do.
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bo
do.
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bo
do.
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bo
do.
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bo
do.
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bo
do.
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bo
do.
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bo
do.
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bo
do.
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bo
do.
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bo
do.
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bu
gu
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bu
gu.
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bu
gu.
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bu
gu
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bu
gu
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bu
gu
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bu
gu
U k
opol
ola
zwi r
e kh
a bu
gu
U nwala nga vhuronwane /vhusedzi,vhudele na vhuḓifhinduleli.
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
71
U KOVHEKANA,TSHIGWADA NA U NALA HA MBOFHOLOWO(Tshifhinga tsha fhasisa: 3 x 20 minethe nga duvha; Tshifhinga tsha nthesa 3 x 20 minethe nga duvha)
WEEKS 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
U ṅwala
manwalo a fhambanaho u itela mishumo yo fhambanaho sa nyambedzano ,tshiṱori,
tshirendo.
daya
ri
daya
ri
vhur
ifhi/l
uṅw
alo
vhur
ifhi/l
uṅw
alo
U ita mvetomveto , u ṅwala , u
khakhulula/editha na u phaḓaladza
tshiṱori
tshawe ene muṋe tshi re
na phara mbili u itela uri vhaṅwe vha
kone u vhala.(mafhungo a fumi kana u fhira)a na ṱhoho ya
mafhungo.
tshiṱo
ri ts
haw
e en
e m
uṋ
e
tshiṱo
ri ts
haw
e en
e m
uṋ
e
U ṅwala na u
ṱalutshedza
mafhungo u itela u shela mulenzhe kha u ṅwala bugu
ya ḽaiburari ya
kilasini.O ṋwala nga
ṱhoho ye a
ṋewa.
x x
72
U pfufhifhadza na rekhoda mafhungo a tshi shumisa mapa wa muhumbulo ,thebulu, ndivhadzo, diagiramu na tshati.
x x
U shumisa mafhungo a zwivhumbeo musi vha tshi ṅwala risipi,
risip
i
U tevhekanya mafhungo o vhewa fhasi ha ṱhoho.
x x
U ḓi lugisela
nḓila ya u
thoma u ṅwala nga u
kuvhanganya mihumbulo:u shuma na khonani, u ita mapa wa muhumbulo,na u ita fureme ya u ṅwala.
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
U ṅwala
mafhungo a sa konḓi hu
tshi ṱalutshedziwa
bugu kana nyambedzano.
u ṱa
luts
hedz
a/to
olol
a
u ṱa
luts
hedz
a/to
olol
a
u ṱa
luts
hedz
a/to
olol
a
nyam
bedz
ano
nyam
bedz
ano
u vh
alul
ula
u vh
alul
ula
73
U ṅwala nga
ha tshenzhemo ya ene muṋe.
x
U shumisa mafhungo o fhambanaho nga u shumisa malaeli, tshitatamennde na mbudziso.
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
U shumisa zwiga zwa u vhala nga ngona:tshivhudzisi, tshithoma, tshigagarukela. M
adan
zi n
a zw
ithom
a.
khom
a na
tshi
vhud
zisi
Tsh
igag
aruk
ela
zwiḓ
evhe
x x x x x x x x x x x x x x x x x
U shumisa marangeli , madzina, maiti, maḓadzisi,
maṱaluli na
madzina zwao nga ngona. m
aran
geli
na m
adzi
na
maṱ
alul
i
mai
ti
maḓ
adzi
si
mad
zina
zw
ao
mas
ala
U shumisa makhathi nga nḓila i
konḓaho.
x x x
u shumisa matanganyi u vhumba mafhungo mbumbano.
maṱ
anga
nyi
maṱ
anga
nyi
U shumisa ḓivhaipfi
nnzhi uri mafhungo a takadze.
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
74
U vhalela kilasi zwe a ṅwala.
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
U vhumba tshisiku tshawe tsha maipfi na bugu ya ṱhalusamaipfi.
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
U kona u shumisa ḽisumbavhuṋe
.
U shumisa nḓivho ya
mibvumo kha
u peleṱa na u
ṅwala maipfi
a konḓaho.
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
U shumisa ṱhalusamaipfi
u wana maipfi maswa.
x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x
U shela mulenzhe kha zwawe na zwa vhanwe u itela tsivhudzo.
x x x x x x
U ṅwala bugu
yawe ene muṋe.
x x x x x
U LINGA: MUṄWALO/ U KOPOLOLA- (hu ḓo lingiwa nga vhege ya 9)
U nwalamaipfi mapfufhi na mafhungo mapfufhi nga munwalo wa u pomba nga ndila yone ya u sia zwikhala.
(zwi tea u vha na vhuṱumani na u vhala, zwikili)
RUBURIKI
75
U vhumba maḽeḓere oṱhe maṱuku na mahulwane nga
ngona nga u tou pomba.
U kopolola zwo ṅwalwaho kha bugu ,bodo nga nḓila
yone na u ṅwala nga luvhilo lo engedzedzeaho kha u
pomba.Hu na u engedzea ha luvhilo na u sia zwikhala nga nḓila yone.(hu na vhuṱumani ha u vhala, zwikili)
U LINGA : U ṄWALA -( Hu ḓo lingiwa nga vhege ya 9)
U ṅwala maṅwalo a fhambanaho u itela mishumo yo
fhambanaho sa nyambedzano, tshiṱori, tshirendo. ( Hu
tshi shumiswa zwiga zwa u vhala)
RUBURIKI
U shumisa zwifhinga zwo fhambanaho.( Makhathi)
U pfufhifhadza na rekhoda mafhungo a tshi shumisa mapa wa muhumbulo, thebulu, ndivhadzo, diagiramu na tshati.
U shumisa mafhungo o fhambanaho a tshi ṅwala :
Tshitatamennde, mbudziso, malaeli. n.z.
U shumisa maṱanganyi u vhumba mafhungo mbumbano.
U ṅwala maṅwalo nga ndila dzo fhambanaho:u sika
diyari ,luṅwalo lwa mashaka na u tou talutshedza
mafhungo.
U LINGA: U ṄWALA LUAMBO - Hu do shumiswa vhege ya 9(zwi tshimbila na u ṅwala)
Ndongazwiga (madanzi, zwithoma, khoma, tshivhudzisi, zwiḓevhe, garukela)
NYITO YA U ṄWALA
maimela
makhathi/zwifhinga
u ṅwala vhunzhi
maṱanganyi
U shumisa marangeli, madzina, maiti, maḓadzisi
maṱaluli na madzina zwao nga ngona.
U LINGA: MUṄWALO/ U KOPOLOLA- (hu ḓo lingiwa nga vhege ya 20)
76
U kopolola zwo ṅwalwaho kha bugu, bodo nga nḓila
yone na u ṅwala nga luvhilo lo engedzedzeaho kha u
pomba. Hu na u engedzea ha luvhilo na u sia zwikhala nga nḓila yone.(hu na vhuṱumani ha u vhala, zwikili)
RUBURIKI U vhumba maḽedere oṱhe maṱuku na mahulwane nga
ngona nga u tou pomba.
U ṅwala nga vhuronwane /vhusedzi, vhudele na
vhuḓifhinduleli.
U LINGA: U NWALA- hu ḓo shumiswa vhege 20
U ṅwala na u ola zwiṱori zwo sumbedziwa na ṱhoho
yadzo. (mathomo, vhukati na magumo) nga mafhungo ( 2 pharagirafu) na u zwiga zwa u vhala nga ngona.
RUBURIKI
U shumisa zwifhinga zwo fhambanaho.( Makhathi)
U ṅwala ( 40-50 maipfi) e.g. khadi ya mabebo kana
vhurifhi ha khonani.
U shumisa mafhungo o fhambanaho a tshi ṅwala :
Tshitatamennde, mbudziso, malaeli.n.z
U ṱanganya mafhungo nga maṱanganyi : na 'ngauri’
U LINGA : LUAMBO - Hu do shumiswa vhege ya 20 (zwi tshimbila na u ṅwala)
Ndongazwiga (madanzi, zwithoma, khoma, tshivhudzisi, zwiḓevhe, garukela)
NYITO YA U ṄWALA
madzina zwao
zwfhinga/makhathi
maambele
u ṅwala vhunzhi ha madzina
u ṅwala maṱanganyi.(ngauri,naho na
U shumisa marangeli, madzina, maiti, maḓadzisi,
maṱaluli na madzina zwao nga ngona.
top related