an gannas - cornish-language.orgcornish-language.org/angannas/492 december 2017.pdf · lowen ha...
Post on 18-Jan-2020
38 Views
Preview:
TRANSCRIPT
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
1
1
An copy 2017 Gannas Nadelik Lowen
dhrsquoagan redyoryon
Folenn unnek rol a
dhydhyasow arsquon
servisyow Nadelik
kynsa folenn an mammskrif
Passhyon Agan Arloedh yw an
lyver settys rag apposyansow
Kesva an Taves Kernewek 2018-9
Erthygel ha pella kedhlow
folennow 5-9
Passyon Agan Arloedh
An Gannas niver 492
Mis-Kevardhu 2017
dyllys gans copy Kowethas
an Yeth Kernewek
ISSN 1485 705X
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
2
Krowseryow gans Ray Edwards
a-dreus
1 Rann vyghan (6)
4 Tamm a dir (6)
7 Dekkweyth deg (4)
8 Rag henna hellip alemma
na hwila agan rsquonia (CW 1274 (4)
10 Kynsa dydh an seythun (3)
11 An pyth a wra pup tra glyb (4)
12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)
15 Praysya (8)
18 Aswa yntra menydhyow (4)
19 Henwyn he skrifys an eyl wosa y
gila (3)
21 Galloes mar hellip ev (4)
22 Pur (4)
23 Ahas (6)
24 Krevhe (6)
war-nans
1 Fasthe (6)
2 Yma dewdhek anedha yn
blydhen (3)
3 An mis ma (8)
5 Daffar rag pareusi an tir dhe hasa (4)
6 Le (6)
9 Rag skrifa warnodho (4)
11 Torr y hellip (4)
13 Patron (8)
14 Gwayans an korf ow sywya musur
ilow (4)
15 Benyn a wra drog der bystri (6)
16 Diwweyth naw (4)
17 Perthi own (6)
20 Gul moy byghan (4)
22 Skiansek (3)
Gorthybow dhersquon krowseryow
mis-Du 2017
An Nowodhow
Nowodhow berr yn Kernewek yw
dyllys gans Radyo Kernow dhe 5 eur
dyrsquoSul Geryow an dowlenn a yll bos
redys diworth gwiasva Kowethas an Yeth
Kernewek
wwwcornish-languageorg
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
3
Folenn Steronieth gans Rod Lyon
Yrsquon folenn ma arsquon mis eus passys my a
dhiskwedhas skeusenn arsquon Ranneves
Orion yn unn leverel y fydhav vy ow
kewsel an mis ma a-dro dhe neppyth yw
dhe les yn rann anodho - lsquoAn Kledharsquo
lsquoAn Kledharsquo yw es lowr dhrsquoy gavoes
Kynsa gwra kavoes teyr sterenn splann yn
rew berr hag ewn An re ma yw an
lsquoGrogysrsquo Lemmyn gwra kavoes linenn
gammys a sterennow usi lsquoow kregirsquo
dhiworth an teyr sterenn arsquon Grogys An re
ma yw Kledha Orion Gwel an skeusenn
a-woeles
An Ranneves Orion
Mar kwrersquota hwilas a-dro dhe gres an
Kledha ty a yll gweles neb lsquokommolennrsquo
Hy semlant yw kepar ha sterenn maylys yn
pel a niwl golowyjyek
Ytho pyth yw mar dhidheurek gans an
dra ma An Gommolenn Orion yw onan an
taklow yrsquon ebron nosweyth an moyha
skeusennys ha studhys
An gommolenn ma re dhiskwedhas dhe
steronydhyon meur a gedhlow a-dro dhe
argerdh an fordh mayth yw sterennow ha
systemow planetek furvys dhiworth
kommolennow a dhoust ha gass terlesa
Steronydhyon re welas yn ewn dyskow
proto-planetek lsquokorresow gellrsquo
(sterennow) ha gwayansow tynn ha
terfyskus an gass
Yn diwlagattel vyghan yth yw gwel
marthys kyns oll gans an lsquoTrapeziumrsquo ndash
peder sterenn splann ynni henwys yndella
der aga fatron Mar mynnrsquota kavoes vu
anedhi gwell gwra devnydhya pellwelell
vyghan Byttegyns may hyllrsquota kavoes an
gwella vu oll dell yw diskwedhys a-
woeles res yw dhis gul devnydh a
bellwelell vras ha kemmeres skeusenn hir-
diskudhans
An Gommolenn Orion
Wel henn yw oll rag 2017 Gans
Nadelik ow tos bydh sur y hwrersquota profya
an tybyans dhersquoth wreg gour kespar po
kerens y fia pellwelell ro perfydh rag
Nadelik hag ena ty a yll kavoes an
gwelyow splann oll ma an ebron
Golowyjyek ndash luminescent
Hir-diskudhans ndash long-exposure
Kynth yw martesen Orion lsquomyghtern an
ebronrsquo dres an Gwav yma lies tra arall ha
mis Genver my a wra diskwedhes dhis
neppyth del les a yllrsquota gweles gans
diwlagattell
Ytho bys yn mis Genver Nadelik
Lowen ha Blydhen Nowydh Da
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
4
Lyther a Alban a-dhiworth Yowann Byghan
(agan kesskrifer arbennik albanek)
Gavin Douglas
Nyns yw skant aswonnys Gavin
Douglas (c1476-1522) vyth oll yn mes a
Alban ha hwath yn Alban ev yw den
ankevys Byttegyns ev a skrifas an kynsa
treylyans a lyenn klassek yn mammyeth
deythyek Breten Veur an bardhonek
klassek o an Aeneid gans Virgil harsquon
vammyeth o Scots Arthur Golding a
dreylyas an Metamorphoses gans Ovid yn
Sowsnek yn 1567 ha Christopher
Marlowe (koweth Shakespeare) a
dreylyas galarganow Ovid yn Sowsnek a-
dro dhe 1580 mes treylyans Scots an
Aeneid gans Gavin Douglas a veu dyllys
yn 1513 ndash yth o an kynsa treylyans
teythyek arsquon lyenn klassek yn Breten oll
Yn Latin an bardhonek a dhalleth lsquoArva
virumque cano rsquo (My a gan arvow harsquon
den) hag yn Scots Douglas lsquoThe battelis
and the man I will descruive rsquo
Douglas o mab yowynka Yurl an
Angus ytho den golusek an
bennsevigeth Mes y vammyeth o Scots ndash
nyns o Gagraveidhlig namoy Sowsnek Re bia
prydydhyon albanek erell ow skrifa yn
Scots kyns yrsquoga mysk Robert Henrysoun
(fl1460-1500) ha William Dunbar
(c1459-c1530) mes ny wrussons i
assaya ragdres mar vras na mar
ughelhwansek ages an Aeneid Yrsquon
dydhyow na yth o Scots taves krev ha
poesek kepar ha Sowsnek Shakespeare
Yrsquon jydh hedhyw tus a dyb bos Scots
taves kemmyn an werin mes yrsquon
brydydhyon Dunbar Henrysoun ha
Douglas ny a yll klewes taves teg ha
bysfel taves pur ilowek
Ottomma rann an Aeneid (Eneados yn
Scots) gans Gavin Douglas harsquom
treylyans vy yn Kernewek
lsquoAne blasterend bub out fra the north braying
Gan ouer the foirschip in the bak sail dying
And to the sternys up the fluide can cast
The ayris hatchis and the takillis brast
The schippis stewyn frawart hir went can
writhe
And turnit her braid side to the wallis swythe
Heich as ane hill the jaw of watter brak
And in ane heip come on thame with ane
swakrsquo
Virgil
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
5
lsquoHager-awel yn hwyflyn a wrug begi arsquon
gledhbarth
Hag omdewlel dres an flour-rag ha hwettya an
goel a-dryv
Harsquon liv ow hwedhi hag ow drehevel an aros
dhersquon ster
Ha skwattys an revow an gorheryow harsquon
daffar
Harsquon gorhel a wrug gwynnel yn-rag ha
slynkya
Ha treylya y denewen ledan troha fosow an
mor
Mar ughel avel menydh penn-gasenn an dowr
a dardhas
Ha koedha yn slynk warnedhi gans krakkrsquo
Yrsquon lys Myghtern Jamys IV yth esa
pymp yeth kewsys yn-fenowgh
Gwydhelek Latin Frynkek Spaynek ha
Sowsnek Mes Gavin Douglas der y
dreylyans an Aeneid gerys-da a worras
Scots ynwedh yrsquon rol na Yn y eryow y
honan ev a worras lsquoScottisrsquo dhersquon keth
ughelder es an tavosow erell lsquoThis buke I
dedicait writen in the language of the
Scottis natiounrsquo
Jamys IV myghtern a Alban
argemmynn
Radyo an Gernewegva
Radyo an Gernewegva yw towlenn
radyo yn Kernewek pub seythun restrys
yw gans Matthi Clarke ha dell leverir
yth yw an gwella ilow ha kows yrsquogan
taves kernewek Y hyllir goslowes orth
wwwanradyo com
Passhyon Agan
Arloedh gans Graham Sandercock
Hemm yw selys war areth gwrys yn 2015 ha
dyllys yn An Gannas an vlydhen na Dyllys arta
yw omma ha nebes ystynnys rag studhyoroyon
an peswora gradh yn arbennik ha karoryon agan yeth yn ledanna
Passhyon Agan Arloedh aswonnys
ynwedh avel Bardhonek an Passhyon ha
Mont Kalvari (gwers 162 arsquon jeves an
linenn lsquoBys yrsquon Mont a Galvarirsquo) a dhydh
arsquon peswardhegves kansblydhen
martesen a-dro dhe 1340 mes an
mammskrif a hevel bos arsquon 15ves
kansblydhen ha dasskrifys lies gweyth
may kevir fowtow yrsquon mammskrifow
arsquogan beus lemmyn Ytho martesen yth
yw tamm kottha ages gwariow an
Ordinali (1375)
An bardhonek a syns ynno 259 gwers
reyth Peub arsquos teves 8 linenn a 7
syllabenn marnas gwers 208 hag arsquon
jeves 10 linenn Byttegyns yn gwiryonedh
yrsquon mammskrif y honan skrifys yns avel
4 linenn a 14 syllabenn
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
6
Patron an rimyow yw ABABABAB
henn yw dhe leverel an kynsa harsquon tressa
linennow a rim an nessa harsquon peswora an
pympes harsquon hweghves harsquon seythves
harsquon ethves Moy es henna yn
gwiryonedh an kynsa tressa harsquon pympes
a rim harsquon nessa peswora harsquon hweghves
a rim kekkefrys
Rag ensampel yn kynsa gwers ni a
wel
Tas ha Mab harsquon Spyrys Sans
Hwi a bys a leun golonn
Re wrontyo dhywgh gras ha hwans
Dhe woslowes y Basshyon
Ha dhymmo gras ha skians
Dhrsquoy dherivas par lavarow
May fo dhe Dhuw y wordhyans
Ha selwyans dhersquon enevow
Yma moy es unn mammskrif Henry
Jenner kynsa Bardh Meur a Gernow
Gwas Mighal a grysi bos pymp
Re erell a lever bos moy Nyns yns i
oll dien ha nebes anedha arsquos teves
treylyans dhe Sowsnek Nyns yw es redya
an dornskrif mes yn kever kemmow1 yth
yw an tekst Kernewek arsquon moyha kewar
1 kemm + ow mutation
ASD Smith an bardh Caradar a gavas
bos marnas unn kemm gesys yn-mes yn
pub 74 linenn
An mammskrif hag yw aswonnys an
gwella yw gelwys Harley 1782 yn
Gwithti Predennek yrsquon dydhyow ma mes
yrsquon jeves kevrenn gans Eglossankres
ogas dhe Bennsans Kwarto byghan yw
braster an folennow ha skrifys war
leughkenn garow Yth yw an tekst unnsel
Kernewek a syns ynno delinyansow mes
an deg delinyans yw sempel ha nebes
garow aga gnas Ynwedh yma dew
dhasskrif yn Lyverva Bodley Rysoghen
hag onan yn Lyverva an Arghepskop
Lambeth Loundres
Perghenn an mammskrif ma (Harley
1782) a-dhiwedhes yrsquon 17ves kansblydhen
o William Scawen Treylys veu gans John
Keigwin a Borthynys ha dyllys fest yn
trog gans Davies Gilbert yn 1826 yn-
dann an hanow Mount Calvary (Mont
Kalvari) Nyns o Davies Gilbert hegar
vyth dhe Gernewek ow leverel bos da
ganso nag o kewsys na fella an yeth
Whitley Stokes 1830-1909 a dhellos
dyllans marthys gwell an mammskrif
Kernewek yn 1862 gans treylyans dhe
Sowsnek Whitley Stokes genys yn
Dulynn2 o laghyas iwerdhonek ha skoler
keltek meur y vri
2 Dulynn Dublin
Whitley
Stokes
Henry Jenner
(Gwas Mighal)
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
7
Robert Morton Nance (2a Bardh Meur
Kernow Mordon) a gevresegas an
Passhyon yn rannow harsquoga dyllo yrsquon
lyver-termyn lsquoKernowrsquo ynter 1934-6 ow
kwitha an gwersyow a 4 linenn ha 14
syllabenn ha Ray Edwards arsquon
kevresegas arta yn lsquoAn Lef Kernewekrsquo
81-103 1983
EG Retallack Hooper (3a Bardh
Meur Talek) arsquon dellos yn Kernewek
Unys gans treylyans dhe Sowsnek yn
1972 Herwydh Talek an Passhyon o
tresor Kernewek haval orth bardhonieth
dha yn yeth pynag hag y koedh dhe bub
studhyer a Gernewek y aswonn Dyllans
Talek arsquon jevo an furvas a 7 syllabenn hag
8 linenn
3 anpoeslevys unstressed
Goulvenn Pennaod a bareusas
treylyans yn Bretonek owth holya
dasskrif Whitley Stokes kevys yrsquon
Lyverva Genedhlek (Bibliothegraveque
Nationale) yn Paris ha dyllys gans
Preder yn 1980 Pennaod a grysi nag o pur
ogas an rimyow Martesen hemm yw
drefenn nag esa lytherenn skrifys yn
Kernewek nag yn Sowsnek rag
syllabenn finel anpoeslevys3 ha leverys
avel bogalenn ankler skrifys yn fenowgh
avel lsquoersquo yrsquon tekstow Martesen y fia esya
breusi hemma lemmyn gans Kernewek
Kemmyn ages gans lytherennans derowel
an tekst
Ray Edwards Kesva an Taves
Kernewek 1993 a dhellos mammskrif an
Passhyon treuslytherennans dhe
Gernewek Kemmyn ha treylyans dhe
Sowsnek yn furvas 7 syllabenn 8 linnenn
dhe bub gweres
Dyllans Edwards arsquon jeves meur a
notennow gramasek ha kampoellow a vri
hag ynwedh rol a dyffransow byghan dre
vras ynter Hooper ha Pennaod Ynwedh
yma krows-kampoellow4 pur vanylys yrsquon
bardhonek dhersquon peswar Aweyl an
Testament Nowydh ha dhe rannow an
Ordinali Rag ensampel yn gwers 42 yma
kampoellys Aweyl Matthew chaptra 26
gwersyow 17-25 Mark 14 12-20 Luk
22 8-21 ha Passio Christi (Passhyon
Krist) nessa gwari an Ordinali linennow
617-764
Y gommendyans yw meur dhe les
ynwedh hag a dhiskwedh rag ensampel
usadowyow lytherenna yrsquon mammskrif
4 krowskampoell cross reference
Mordon
Talek
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
8
lsquoursquo ha lsquovrsquo yw keschanjyadow5 lsquozrsquo yw
devnydhys yn fenowgh rag lsquodhrsquo Ena y
syw rannow war notennow yethek ha
lytherennans Dyllans pur dhown ha
skolheygyek yw lyver Edwards ha
dastyllys a-nowydh lemmyn gans an
Kesva an Taves Kernewek
Henry Jenner (1a Bardh Meur Gwas
Mihal) yn y Handbook of Cornish
Language (Dornlyver an Yeth Kernewek)
1904 a grys bos an mammskrif yrsquon
Gwithti Predennek an vershyon derowel
Ev a lever nag eus saw boghes yrsquon
bardhonek moy es derivas gwersys a
hwarvosow ynter DyrsquoSul Palm ha Myttin
Pask kemmerys diworth an aweylyow ha
keworransow a henhwedlow kresoesel
Brian Murdoch Cornish Literature
(Lyenn Kernewek) 1992 DS Brewer
Kargront arsquon jeves chaptra dien henwys
lsquoThe Poem of the Passionrsquo (Bardhonek an
Passhyon) folennow 19-40 An derivas
skoleryek ma a vir orth agan bardhonek
Kernewek yn kettestenn ledanna lyennek
europek ha katholek yrsquoga mysk
oberethow Sowsnek Frynkek Almaynek
ha Bretonek Yma lies gwedh gettuel ha
kehaval ynna mes dyffransow ynwedh
Rag konvedhes derivas Murdoch yn
tien yma edhomm a adhyskans akademek
yn lyenn kresoesel europek keffrys ha
skentoleth yn studhyansow biblek mes
gesyn dhe notya bos agan bardhonek
Kernewek par y savla dhersquon re skrifys yn
yethow erell ha kewsys yn ledanna
Arta yma kampoellow manylys
chaptra ha gwers ynter an bardhonek
harsquon aweylyow Kyn syw an derivas dre
vras an Bibel yma poeslev war
5 keschanjyadow interchangeable
wodhevyans Krist ha Maria Selwyans an
woslowysi yw poesek kyn nag eus ambos
a evyans dhersquon diwedh par dell gevir yn
yethow erell
Jane Bakere (lemmyn Jane French)
Cornish Ordinalia (Ordinali Kernewek)
(2nd dyllans amendys 2009 Kesva an
Taves Kernewek) a gehevel an bardhonek
harsquon gwari hag unnver yw hi aga bos
skrifys a-dro dhersquon keth termyn yrsquon 14ves
kansblydhen An wonisogneth hag ytho
an lyenn kresoesel o keswlasek drefenn
bos Kristonedh an ertach kemmyn
katholek ha Latin yrsquon oes na an yeth
dyskys pub le
Kepar ha Murdoch hi a re rol a
henhwedlow nag yw biblek Yma
testennow rag ensampel kemmerys
diworth an Historica Scholastica tekts an
12ves kansblydhen gans Petrus Comestor
harsquon Passyhon Frynkek Passion des
Jongleurs
Nebes testennow nag yw biblek yw
~ Yudas a lever bos Yesu fel hag a dhiank
martesen arsquon Yedhewon (gwersyow
38-40)
~ ny yll enev Yudas gasa y anow drefenn
ev dhe amma Krist hag yndellma y
gorf yw skwerdys dhe dharnow (106)
~ an gov a nagh gul kentrow rag an grows
ow leverel bos lovryjyon dhodho harsquoy
debel wreg arsquos gwra yn y le (154-160)
~ an goen diwri gwrys gans Maria yn
flogholeth Krist a dyv ganso hag ev
ow tevi
~ benyn nag yw henwys a gudh korf
Krist hag ev ow pos destryppys dhe
vos krowsys rag own ev dhe verwel
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
9
dre yeynder - martesen henhwedhel
Veronika (177)
~ Nikodemus owth elia korf Krist yn nos
~ Krist ow terri porthow ifarn (212-213)
~ an teyr Maria (241-251)
~ henhwedhel prenn an grows
~ ystynnans korf Krist dhrsquoy worra war an
grows
~ an 5475 goli
~ yaghheans Longinius dall
~ gwanans ympynnyon Krist gans an
gurun spern
Jane Bakere a dheriv ynwedh bos 29
gwers arsquon 259 pur haval orth rannow an
Ordinali ha 23 linenn yw poran an keth
Ple feu skrifys an Passhyon ha gans
piw Es yw profya y vos skrifys gans
managh po menegh dhe Gollji Glasneth
mes yma kevrenn ynwedh gans
Eglossankres kyn nag yw kler poran
prag
Ha prag y feu skrifys Heb mar rag
bos lennys yn eglosyow dhe brys Pask
martesen ow ri derivasow devosel an
Bibel dhe bobel leg an werin Yn konter
heb mar rannow an Ordinali o gwariow
dhe vos gwelys ha klewys yn plen an
gwari
An testennow yw biblek dre vras
selys war an peswar aweyl mes synsys
ynna ynwedh henhwedhlow kresoesel
par dell yw kampoellys a-ugh rag
ensampel diworth an Historica
Scholastica an Legenda Aurea an
Passion des Jongleurs Frynkek ha derivas
an Passhyon yn Sowsnek rag ensampel
an Northern Passion
An entent kler o selwyans an
wolowysi gwers 2
Seul a vynno bos selwys
Goslowes ow geryow
Byttegyns dhe benn an bardhonek
nyns eus ambos a evyans a 100 dydh po
hwath 500 dydh par dell vydh kevys yn
bardhonegow Frynkek Bretonek ha
Sowsnek
Nance a brofyas ynwedh bos an
mammskrif dasskrifys yn fenowgh may
feu skrifys kammwonisyow na ylli bos
gwrys gans an skrifer derowel Geryow re
beu dasskrifys le may teuth ha bos gwann
an ynk traweythyow yn kamm ha nyns
yw nebes geryow es aga redya
Arta dell leveris Talek Passhyon
Agan Arloedh yw tresor meur dhyn a dal
bos studhys genen oll kryjyek kynth on
po kyn nag on
An Veyn gans Mary Sutcliffe
treylys hag amendys dhiworth lsquoCornish
Folklorersquo gans Robert Huntrsquo
Yn lies le yn Kernow yma menhiryon
ha tollvenow gorrys ena gans agan
hengeughyon nans yw milvilyow a
vlydhynyow Martesen i a verk hen vedh
chyften kernewek po martesen tyller sans
le may hwrythya oferysi po berdh a aga
devosow
Unn men-an-tol ogas dhe Lanyon a
sev yn mysk an eythinegi war an woen
Nans yw lies blydhen tus a grysi yrsquon jevo
an men ma galloes dhe yaghhe lsquokleves an
myghternrsquo (yn Sowsnek-lsquoscrofularsquo) Res
o hembronk fleghes klevesys harsquoga gorra
noeth teyrgweyth dres an toll hag ena aga
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
10
movya teyrgweyth war an gwels dhiworth
an howlsedhes dhersquon howldrehevel
Hwath pella y leverir gwer ha
benynes ow kodhevel a gleves an keyn
mar passyens dres an toll a dhaskavsens
aga yeghes
Mar pe dew bynn a vrest gorrys gans
rach war amal a-wartha an men
govynnow dhersquon men a via gorthybys yn
hwir gans gwayans an pynnow
Yn lies le yth esa meyn koedhys an eyl
a-dreus y gila ha tus gans remm a
bedrevana dres an aswa yn-danna a vedha
rydhhes dhiworth payn hag evredhder
An kylghyow a venhiryon a veu
drehevys martesen gans an hen oferysi po
Drewydhyon avel templow rag aga
solempnitys kryjyk
Tus yn termynyow eus passyes a grysi
yth esa galloes barthusek yrsquon leow na
Ena ni a wel arwoedhyow sorr an Duwow
awos disakrans tus heb revrons neb a
dhefolas an jydh sakrys Ogas dhe
Eglosveryan yth esa kylgh a venhiryon
henwys lsquoAn Morenyow Lowenekrsquo hag yn
ogas dew venhir henwys lsquoAn Biboryonrsquo
An hwedhel yw gorthugherweyth
unn dyrsquoSul nebes morenyon dhiworth an
dreveglos owth ankevi mos dhe
vesperyow a wandras dhersquon parkow
Dew dhyowl toellwiskys avel piboryon
a dhallathas gwari ilow rag donsya An
morenyow yowynk a junyas an dons i a
dheuth ha bos moy ha moy yntanus an
dons o pur wyls hag ena yth esa
lughesenn dhiworth ebron gler neb arsquos
treusfurvyas i oll yn meyn Lemmyn i oll
a sev bys yrsquon jydh ma stag yn meyn bys
vynitha ha bys vynnari
Hwedhel kehaval yw derivys yn kever
an kylgh a nownsek men ogas dhersquon fordh
dhe Benn an Wlas henwys Boskawenn-
Woen Dew arall yw an Naw Moren yn
Sen Kolomm Veur hag onan arall yn Sen
Stedhyans An bagas ma yw henwys
lsquoHwerydh Gwyrghrsquo ha desevys yw aga
bos managhesow a asas aga lenji dhe
dhonsya Yn keth vaner derivys yw bos
an bagas henwys lsquoAn Hurlysirsquo
yonkoryon ow kwari Hurlya dyrsquoSul An
hwedhlow ma a ylli krevhe an dyskans a
irevrons rag an Sabot
Yth esa nebes meyn gans
skrifedhyow War an eyl an Men
Skrifys yn Pennwydh yma hanow
Rialobran po Bran-vras Ryel martesen
chyften ryel an ranndir na War y gila
yma skrifys yn Latin lsquoy hworwedh mab
Cunomorusrsquo Hanow arall a Cunomorus
yw Mark ha hemma yw hanow myghtern
ha tas Tristan dhiworth hwedhel lsquoTristan
hag Isoldarsquo onan arsquon brassa hwedhlow a
gerensa yrsquon bys
An veyn ma oll a re gowologow dhyn
a vysow agan gorhengeughyon
Notenn Ramasek gans Wella Brown
Nyns en drog pys pan redis an Notenn
Ramasek gans Yowann Parker a-dro
dhersquon ger lsquodrogrsquo (An Gannas mis-Hedra
f5) Ya Kemmynna us an ger lsquodrogrsquo a
vydh y skrifa a-rag an hanow gans aswa
yntredha strik po junys avel unn ger Fest
tanwa yw y skrifa wosa y hanow par dell
yw an kas yn BM 1285
marsquos happ drog orthwgh a rsquoskynn
but an event (one) bad for you will befall
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
11
Omma y tesevir bos an ger lsquodrogrsquo
skrifys yrsquon le ma rag may fe holyes gans
lsquoorthowghrsquo bad for you (cf GMK 152(8)
f 126)
Efan yw an keth ger dhe vos gwir
hanow OM 1628
kemmys drog eus ow koedha
hag yn lies le arall
Ger war-lergh gwra vri a
pes da mes drog pes
Servisyow Eglos dydhyasow avisys
An Revrond Chenon Jane Kneebone a
dhannvon kedhlow a-dro dhe servisyow a
dheu
3a mis Kevardhu Eglos Vudhek
Servis Asvens
10ves mis Kevardhu Chapel Sen Yv
Servis Nadelik
31ves mis Kevardhu Chapel Pons
Resulyen Servis Nadelik
7ves mis Genver Eglos an Bluw
Lannystyli Servis Stoel
Pella derivadow a-dhiworth
Rev Chenon Jane Kneebone
01637 873135
07966 703924
janekneebonegmailcom
Nawbedrek
A yllrsquota dismygi an ger a naw
lytherenn Py lies ger a moy es 3
lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
M E D
E L M
A R L
Gorthyp mis-Du 2017
karrigell
Koloven Bersonel
Nadelik 2017
1 Gorhemmynnadow arsquon gwella dhe bub
redyer An Gannas rag Nadelik harsquon
Vlydhen Nowydh 2018 dhiworthyn ni oll
Ni a wayt may hallo avonsya an yeth hag
yn despit dhersquon kaletteryow poes
aswonnys genen may hyllyn ni oll
mentena gologva bosedhek
Jori amp Beth Ansell ha teylu
2 Graham Sandercock Pennskrifer An
Gannas harsquoy deylu a garsa dannvon
gorhemmynnadow Nadelik an gwella
dhywgh hwi oll ha gans govenek y fydh
2018 kuv dhyn ni oll
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
12
A n G a n n a s 2 0 1 7
An Gannas 2017
An Gannas yw dyllys pub mis gans
Kowethas an Yeth Kernewek An
Skrifennyas yw Tim Hambly 12 Stret
an Duk Lannstevan Wartha Kernow
PL15 8HD 01566 773716
skrifennyasbtinternetcom
Pennskrifer An Ganna yw Graham
Sandercock hag yw lowen
degemmeres erthyglow ha skeusennow
dhe vos dyllys
grahamsandercockblueyondercouk
bys yn 2018
Nadelik 2017
Y fydh Gwedhen Owr ha Konsel an
Dre Lyskerrys ow kesoberi rag
pareusi Nadelik Lyskerrys Kanow yn
Kernewek ha golowys der an stretow
yn mysk hwarvosow erell
Pella derivadow diworth
admingoldentreeorguk
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
2
Krowseryow gans Ray Edwards
a-dreus
1 Rann vyghan (6)
4 Tamm a dir (6)
7 Dekkweyth deg (4)
8 Rag henna hellip alemma
na hwila agan rsquonia (CW 1274 (4)
10 Kynsa dydh an seythun (3)
11 An pyth a wra pup tra glyb (4)
12 Neb a wra dhe fleghes dyski (8)
15 Praysya (8)
18 Aswa yntra menydhyow (4)
19 Henwyn he skrifys an eyl wosa y
gila (3)
21 Galloes mar hellip ev (4)
22 Pur (4)
23 Ahas (6)
24 Krevhe (6)
war-nans
1 Fasthe (6)
2 Yma dewdhek anedha yn
blydhen (3)
3 An mis ma (8)
5 Daffar rag pareusi an tir dhe hasa (4)
6 Le (6)
9 Rag skrifa warnodho (4)
11 Torr y hellip (4)
13 Patron (8)
14 Gwayans an korf ow sywya musur
ilow (4)
15 Benyn a wra drog der bystri (6)
16 Diwweyth naw (4)
17 Perthi own (6)
20 Gul moy byghan (4)
22 Skiansek (3)
Gorthybow dhersquon krowseryow
mis-Du 2017
An Nowodhow
Nowodhow berr yn Kernewek yw
dyllys gans Radyo Kernow dhe 5 eur
dyrsquoSul Geryow an dowlenn a yll bos
redys diworth gwiasva Kowethas an Yeth
Kernewek
wwwcornish-languageorg
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
3
Folenn Steronieth gans Rod Lyon
Yrsquon folenn ma arsquon mis eus passys my a
dhiskwedhas skeusenn arsquon Ranneves
Orion yn unn leverel y fydhav vy ow
kewsel an mis ma a-dro dhe neppyth yw
dhe les yn rann anodho - lsquoAn Kledharsquo
lsquoAn Kledharsquo yw es lowr dhrsquoy gavoes
Kynsa gwra kavoes teyr sterenn splann yn
rew berr hag ewn An re ma yw an
lsquoGrogysrsquo Lemmyn gwra kavoes linenn
gammys a sterennow usi lsquoow kregirsquo
dhiworth an teyr sterenn arsquon Grogys An re
ma yw Kledha Orion Gwel an skeusenn
a-woeles
An Ranneves Orion
Mar kwrersquota hwilas a-dro dhe gres an
Kledha ty a yll gweles neb lsquokommolennrsquo
Hy semlant yw kepar ha sterenn maylys yn
pel a niwl golowyjyek
Ytho pyth yw mar dhidheurek gans an
dra ma An Gommolenn Orion yw onan an
taklow yrsquon ebron nosweyth an moyha
skeusennys ha studhys
An gommolenn ma re dhiskwedhas dhe
steronydhyon meur a gedhlow a-dro dhe
argerdh an fordh mayth yw sterennow ha
systemow planetek furvys dhiworth
kommolennow a dhoust ha gass terlesa
Steronydhyon re welas yn ewn dyskow
proto-planetek lsquokorresow gellrsquo
(sterennow) ha gwayansow tynn ha
terfyskus an gass
Yn diwlagattel vyghan yth yw gwel
marthys kyns oll gans an lsquoTrapeziumrsquo ndash
peder sterenn splann ynni henwys yndella
der aga fatron Mar mynnrsquota kavoes vu
anedhi gwell gwra devnydhya pellwelell
vyghan Byttegyns may hyllrsquota kavoes an
gwella vu oll dell yw diskwedhys a-
woeles res yw dhis gul devnydh a
bellwelell vras ha kemmeres skeusenn hir-
diskudhans
An Gommolenn Orion
Wel henn yw oll rag 2017 Gans
Nadelik ow tos bydh sur y hwrersquota profya
an tybyans dhersquoth wreg gour kespar po
kerens y fia pellwelell ro perfydh rag
Nadelik hag ena ty a yll kavoes an
gwelyow splann oll ma an ebron
Golowyjyek ndash luminescent
Hir-diskudhans ndash long-exposure
Kynth yw martesen Orion lsquomyghtern an
ebronrsquo dres an Gwav yma lies tra arall ha
mis Genver my a wra diskwedhes dhis
neppyth del les a yllrsquota gweles gans
diwlagattell
Ytho bys yn mis Genver Nadelik
Lowen ha Blydhen Nowydh Da
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
4
Lyther a Alban a-dhiworth Yowann Byghan
(agan kesskrifer arbennik albanek)
Gavin Douglas
Nyns yw skant aswonnys Gavin
Douglas (c1476-1522) vyth oll yn mes a
Alban ha hwath yn Alban ev yw den
ankevys Byttegyns ev a skrifas an kynsa
treylyans a lyenn klassek yn mammyeth
deythyek Breten Veur an bardhonek
klassek o an Aeneid gans Virgil harsquon
vammyeth o Scots Arthur Golding a
dreylyas an Metamorphoses gans Ovid yn
Sowsnek yn 1567 ha Christopher
Marlowe (koweth Shakespeare) a
dreylyas galarganow Ovid yn Sowsnek a-
dro dhe 1580 mes treylyans Scots an
Aeneid gans Gavin Douglas a veu dyllys
yn 1513 ndash yth o an kynsa treylyans
teythyek arsquon lyenn klassek yn Breten oll
Yn Latin an bardhonek a dhalleth lsquoArva
virumque cano rsquo (My a gan arvow harsquon
den) hag yn Scots Douglas lsquoThe battelis
and the man I will descruive rsquo
Douglas o mab yowynka Yurl an
Angus ytho den golusek an
bennsevigeth Mes y vammyeth o Scots ndash
nyns o Gagraveidhlig namoy Sowsnek Re bia
prydydhyon albanek erell ow skrifa yn
Scots kyns yrsquoga mysk Robert Henrysoun
(fl1460-1500) ha William Dunbar
(c1459-c1530) mes ny wrussons i
assaya ragdres mar vras na mar
ughelhwansek ages an Aeneid Yrsquon
dydhyow na yth o Scots taves krev ha
poesek kepar ha Sowsnek Shakespeare
Yrsquon jydh hedhyw tus a dyb bos Scots
taves kemmyn an werin mes yrsquon
brydydhyon Dunbar Henrysoun ha
Douglas ny a yll klewes taves teg ha
bysfel taves pur ilowek
Ottomma rann an Aeneid (Eneados yn
Scots) gans Gavin Douglas harsquom
treylyans vy yn Kernewek
lsquoAne blasterend bub out fra the north braying
Gan ouer the foirschip in the bak sail dying
And to the sternys up the fluide can cast
The ayris hatchis and the takillis brast
The schippis stewyn frawart hir went can
writhe
And turnit her braid side to the wallis swythe
Heich as ane hill the jaw of watter brak
And in ane heip come on thame with ane
swakrsquo
Virgil
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
5
lsquoHager-awel yn hwyflyn a wrug begi arsquon
gledhbarth
Hag omdewlel dres an flour-rag ha hwettya an
goel a-dryv
Harsquon liv ow hwedhi hag ow drehevel an aros
dhersquon ster
Ha skwattys an revow an gorheryow harsquon
daffar
Harsquon gorhel a wrug gwynnel yn-rag ha
slynkya
Ha treylya y denewen ledan troha fosow an
mor
Mar ughel avel menydh penn-gasenn an dowr
a dardhas
Ha koedha yn slynk warnedhi gans krakkrsquo
Yrsquon lys Myghtern Jamys IV yth esa
pymp yeth kewsys yn-fenowgh
Gwydhelek Latin Frynkek Spaynek ha
Sowsnek Mes Gavin Douglas der y
dreylyans an Aeneid gerys-da a worras
Scots ynwedh yrsquon rol na Yn y eryow y
honan ev a worras lsquoScottisrsquo dhersquon keth
ughelder es an tavosow erell lsquoThis buke I
dedicait writen in the language of the
Scottis natiounrsquo
Jamys IV myghtern a Alban
argemmynn
Radyo an Gernewegva
Radyo an Gernewegva yw towlenn
radyo yn Kernewek pub seythun restrys
yw gans Matthi Clarke ha dell leverir
yth yw an gwella ilow ha kows yrsquogan
taves kernewek Y hyllir goslowes orth
wwwanradyo com
Passhyon Agan
Arloedh gans Graham Sandercock
Hemm yw selys war areth gwrys yn 2015 ha
dyllys yn An Gannas an vlydhen na Dyllys arta
yw omma ha nebes ystynnys rag studhyoroyon
an peswora gradh yn arbennik ha karoryon agan yeth yn ledanna
Passhyon Agan Arloedh aswonnys
ynwedh avel Bardhonek an Passhyon ha
Mont Kalvari (gwers 162 arsquon jeves an
linenn lsquoBys yrsquon Mont a Galvarirsquo) a dhydh
arsquon peswardhegves kansblydhen
martesen a-dro dhe 1340 mes an
mammskrif a hevel bos arsquon 15ves
kansblydhen ha dasskrifys lies gweyth
may kevir fowtow yrsquon mammskrifow
arsquogan beus lemmyn Ytho martesen yth
yw tamm kottha ages gwariow an
Ordinali (1375)
An bardhonek a syns ynno 259 gwers
reyth Peub arsquos teves 8 linenn a 7
syllabenn marnas gwers 208 hag arsquon
jeves 10 linenn Byttegyns yn gwiryonedh
yrsquon mammskrif y honan skrifys yns avel
4 linenn a 14 syllabenn
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
6
Patron an rimyow yw ABABABAB
henn yw dhe leverel an kynsa harsquon tressa
linennow a rim an nessa harsquon peswora an
pympes harsquon hweghves harsquon seythves
harsquon ethves Moy es henna yn
gwiryonedh an kynsa tressa harsquon pympes
a rim harsquon nessa peswora harsquon hweghves
a rim kekkefrys
Rag ensampel yn kynsa gwers ni a
wel
Tas ha Mab harsquon Spyrys Sans
Hwi a bys a leun golonn
Re wrontyo dhywgh gras ha hwans
Dhe woslowes y Basshyon
Ha dhymmo gras ha skians
Dhrsquoy dherivas par lavarow
May fo dhe Dhuw y wordhyans
Ha selwyans dhersquon enevow
Yma moy es unn mammskrif Henry
Jenner kynsa Bardh Meur a Gernow
Gwas Mighal a grysi bos pymp
Re erell a lever bos moy Nyns yns i
oll dien ha nebes anedha arsquos teves
treylyans dhe Sowsnek Nyns yw es redya
an dornskrif mes yn kever kemmow1 yth
yw an tekst Kernewek arsquon moyha kewar
1 kemm + ow mutation
ASD Smith an bardh Caradar a gavas
bos marnas unn kemm gesys yn-mes yn
pub 74 linenn
An mammskrif hag yw aswonnys an
gwella yw gelwys Harley 1782 yn
Gwithti Predennek yrsquon dydhyow ma mes
yrsquon jeves kevrenn gans Eglossankres
ogas dhe Bennsans Kwarto byghan yw
braster an folennow ha skrifys war
leughkenn garow Yth yw an tekst unnsel
Kernewek a syns ynno delinyansow mes
an deg delinyans yw sempel ha nebes
garow aga gnas Ynwedh yma dew
dhasskrif yn Lyverva Bodley Rysoghen
hag onan yn Lyverva an Arghepskop
Lambeth Loundres
Perghenn an mammskrif ma (Harley
1782) a-dhiwedhes yrsquon 17ves kansblydhen
o William Scawen Treylys veu gans John
Keigwin a Borthynys ha dyllys fest yn
trog gans Davies Gilbert yn 1826 yn-
dann an hanow Mount Calvary (Mont
Kalvari) Nyns o Davies Gilbert hegar
vyth dhe Gernewek ow leverel bos da
ganso nag o kewsys na fella an yeth
Whitley Stokes 1830-1909 a dhellos
dyllans marthys gwell an mammskrif
Kernewek yn 1862 gans treylyans dhe
Sowsnek Whitley Stokes genys yn
Dulynn2 o laghyas iwerdhonek ha skoler
keltek meur y vri
2 Dulynn Dublin
Whitley
Stokes
Henry Jenner
(Gwas Mighal)
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
7
Robert Morton Nance (2a Bardh Meur
Kernow Mordon) a gevresegas an
Passhyon yn rannow harsquoga dyllo yrsquon
lyver-termyn lsquoKernowrsquo ynter 1934-6 ow
kwitha an gwersyow a 4 linenn ha 14
syllabenn ha Ray Edwards arsquon
kevresegas arta yn lsquoAn Lef Kernewekrsquo
81-103 1983
EG Retallack Hooper (3a Bardh
Meur Talek) arsquon dellos yn Kernewek
Unys gans treylyans dhe Sowsnek yn
1972 Herwydh Talek an Passhyon o
tresor Kernewek haval orth bardhonieth
dha yn yeth pynag hag y koedh dhe bub
studhyer a Gernewek y aswonn Dyllans
Talek arsquon jevo an furvas a 7 syllabenn hag
8 linenn
3 anpoeslevys unstressed
Goulvenn Pennaod a bareusas
treylyans yn Bretonek owth holya
dasskrif Whitley Stokes kevys yrsquon
Lyverva Genedhlek (Bibliothegraveque
Nationale) yn Paris ha dyllys gans
Preder yn 1980 Pennaod a grysi nag o pur
ogas an rimyow Martesen hemm yw
drefenn nag esa lytherenn skrifys yn
Kernewek nag yn Sowsnek rag
syllabenn finel anpoeslevys3 ha leverys
avel bogalenn ankler skrifys yn fenowgh
avel lsquoersquo yrsquon tekstow Martesen y fia esya
breusi hemma lemmyn gans Kernewek
Kemmyn ages gans lytherennans derowel
an tekst
Ray Edwards Kesva an Taves
Kernewek 1993 a dhellos mammskrif an
Passhyon treuslytherennans dhe
Gernewek Kemmyn ha treylyans dhe
Sowsnek yn furvas 7 syllabenn 8 linnenn
dhe bub gweres
Dyllans Edwards arsquon jeves meur a
notennow gramasek ha kampoellow a vri
hag ynwedh rol a dyffransow byghan dre
vras ynter Hooper ha Pennaod Ynwedh
yma krows-kampoellow4 pur vanylys yrsquon
bardhonek dhersquon peswar Aweyl an
Testament Nowydh ha dhe rannow an
Ordinali Rag ensampel yn gwers 42 yma
kampoellys Aweyl Matthew chaptra 26
gwersyow 17-25 Mark 14 12-20 Luk
22 8-21 ha Passio Christi (Passhyon
Krist) nessa gwari an Ordinali linennow
617-764
Y gommendyans yw meur dhe les
ynwedh hag a dhiskwedh rag ensampel
usadowyow lytherenna yrsquon mammskrif
4 krowskampoell cross reference
Mordon
Talek
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
8
lsquoursquo ha lsquovrsquo yw keschanjyadow5 lsquozrsquo yw
devnydhys yn fenowgh rag lsquodhrsquo Ena y
syw rannow war notennow yethek ha
lytherennans Dyllans pur dhown ha
skolheygyek yw lyver Edwards ha
dastyllys a-nowydh lemmyn gans an
Kesva an Taves Kernewek
Henry Jenner (1a Bardh Meur Gwas
Mihal) yn y Handbook of Cornish
Language (Dornlyver an Yeth Kernewek)
1904 a grys bos an mammskrif yrsquon
Gwithti Predennek an vershyon derowel
Ev a lever nag eus saw boghes yrsquon
bardhonek moy es derivas gwersys a
hwarvosow ynter DyrsquoSul Palm ha Myttin
Pask kemmerys diworth an aweylyow ha
keworransow a henhwedlow kresoesel
Brian Murdoch Cornish Literature
(Lyenn Kernewek) 1992 DS Brewer
Kargront arsquon jeves chaptra dien henwys
lsquoThe Poem of the Passionrsquo (Bardhonek an
Passhyon) folennow 19-40 An derivas
skoleryek ma a vir orth agan bardhonek
Kernewek yn kettestenn ledanna lyennek
europek ha katholek yrsquoga mysk
oberethow Sowsnek Frynkek Almaynek
ha Bretonek Yma lies gwedh gettuel ha
kehaval ynna mes dyffransow ynwedh
Rag konvedhes derivas Murdoch yn
tien yma edhomm a adhyskans akademek
yn lyenn kresoesel europek keffrys ha
skentoleth yn studhyansow biblek mes
gesyn dhe notya bos agan bardhonek
Kernewek par y savla dhersquon re skrifys yn
yethow erell ha kewsys yn ledanna
Arta yma kampoellow manylys
chaptra ha gwers ynter an bardhonek
harsquon aweylyow Kyn syw an derivas dre
vras an Bibel yma poeslev war
5 keschanjyadow interchangeable
wodhevyans Krist ha Maria Selwyans an
woslowysi yw poesek kyn nag eus ambos
a evyans dhersquon diwedh par dell gevir yn
yethow erell
Jane Bakere (lemmyn Jane French)
Cornish Ordinalia (Ordinali Kernewek)
(2nd dyllans amendys 2009 Kesva an
Taves Kernewek) a gehevel an bardhonek
harsquon gwari hag unnver yw hi aga bos
skrifys a-dro dhersquon keth termyn yrsquon 14ves
kansblydhen An wonisogneth hag ytho
an lyenn kresoesel o keswlasek drefenn
bos Kristonedh an ertach kemmyn
katholek ha Latin yrsquon oes na an yeth
dyskys pub le
Kepar ha Murdoch hi a re rol a
henhwedlow nag yw biblek Yma
testennow rag ensampel kemmerys
diworth an Historica Scholastica tekts an
12ves kansblydhen gans Petrus Comestor
harsquon Passyhon Frynkek Passion des
Jongleurs
Nebes testennow nag yw biblek yw
~ Yudas a lever bos Yesu fel hag a dhiank
martesen arsquon Yedhewon (gwersyow
38-40)
~ ny yll enev Yudas gasa y anow drefenn
ev dhe amma Krist hag yndellma y
gorf yw skwerdys dhe dharnow (106)
~ an gov a nagh gul kentrow rag an grows
ow leverel bos lovryjyon dhodho harsquoy
debel wreg arsquos gwra yn y le (154-160)
~ an goen diwri gwrys gans Maria yn
flogholeth Krist a dyv ganso hag ev
ow tevi
~ benyn nag yw henwys a gudh korf
Krist hag ev ow pos destryppys dhe
vos krowsys rag own ev dhe verwel
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
9
dre yeynder - martesen henhwedhel
Veronika (177)
~ Nikodemus owth elia korf Krist yn nos
~ Krist ow terri porthow ifarn (212-213)
~ an teyr Maria (241-251)
~ henhwedhel prenn an grows
~ ystynnans korf Krist dhrsquoy worra war an
grows
~ an 5475 goli
~ yaghheans Longinius dall
~ gwanans ympynnyon Krist gans an
gurun spern
Jane Bakere a dheriv ynwedh bos 29
gwers arsquon 259 pur haval orth rannow an
Ordinali ha 23 linenn yw poran an keth
Ple feu skrifys an Passhyon ha gans
piw Es yw profya y vos skrifys gans
managh po menegh dhe Gollji Glasneth
mes yma kevrenn ynwedh gans
Eglossankres kyn nag yw kler poran
prag
Ha prag y feu skrifys Heb mar rag
bos lennys yn eglosyow dhe brys Pask
martesen ow ri derivasow devosel an
Bibel dhe bobel leg an werin Yn konter
heb mar rannow an Ordinali o gwariow
dhe vos gwelys ha klewys yn plen an
gwari
An testennow yw biblek dre vras
selys war an peswar aweyl mes synsys
ynna ynwedh henhwedhlow kresoesel
par dell yw kampoellys a-ugh rag
ensampel diworth an Historica
Scholastica an Legenda Aurea an
Passion des Jongleurs Frynkek ha derivas
an Passhyon yn Sowsnek rag ensampel
an Northern Passion
An entent kler o selwyans an
wolowysi gwers 2
Seul a vynno bos selwys
Goslowes ow geryow
Byttegyns dhe benn an bardhonek
nyns eus ambos a evyans a 100 dydh po
hwath 500 dydh par dell vydh kevys yn
bardhonegow Frynkek Bretonek ha
Sowsnek
Nance a brofyas ynwedh bos an
mammskrif dasskrifys yn fenowgh may
feu skrifys kammwonisyow na ylli bos
gwrys gans an skrifer derowel Geryow re
beu dasskrifys le may teuth ha bos gwann
an ynk traweythyow yn kamm ha nyns
yw nebes geryow es aga redya
Arta dell leveris Talek Passhyon
Agan Arloedh yw tresor meur dhyn a dal
bos studhys genen oll kryjyek kynth on
po kyn nag on
An Veyn gans Mary Sutcliffe
treylys hag amendys dhiworth lsquoCornish
Folklorersquo gans Robert Huntrsquo
Yn lies le yn Kernow yma menhiryon
ha tollvenow gorrys ena gans agan
hengeughyon nans yw milvilyow a
vlydhynyow Martesen i a verk hen vedh
chyften kernewek po martesen tyller sans
le may hwrythya oferysi po berdh a aga
devosow
Unn men-an-tol ogas dhe Lanyon a
sev yn mysk an eythinegi war an woen
Nans yw lies blydhen tus a grysi yrsquon jevo
an men ma galloes dhe yaghhe lsquokleves an
myghternrsquo (yn Sowsnek-lsquoscrofularsquo) Res
o hembronk fleghes klevesys harsquoga gorra
noeth teyrgweyth dres an toll hag ena aga
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
10
movya teyrgweyth war an gwels dhiworth
an howlsedhes dhersquon howldrehevel
Hwath pella y leverir gwer ha
benynes ow kodhevel a gleves an keyn
mar passyens dres an toll a dhaskavsens
aga yeghes
Mar pe dew bynn a vrest gorrys gans
rach war amal a-wartha an men
govynnow dhersquon men a via gorthybys yn
hwir gans gwayans an pynnow
Yn lies le yth esa meyn koedhys an eyl
a-dreus y gila ha tus gans remm a
bedrevana dres an aswa yn-danna a vedha
rydhhes dhiworth payn hag evredhder
An kylghyow a venhiryon a veu
drehevys martesen gans an hen oferysi po
Drewydhyon avel templow rag aga
solempnitys kryjyk
Tus yn termynyow eus passyes a grysi
yth esa galloes barthusek yrsquon leow na
Ena ni a wel arwoedhyow sorr an Duwow
awos disakrans tus heb revrons neb a
dhefolas an jydh sakrys Ogas dhe
Eglosveryan yth esa kylgh a venhiryon
henwys lsquoAn Morenyow Lowenekrsquo hag yn
ogas dew venhir henwys lsquoAn Biboryonrsquo
An hwedhel yw gorthugherweyth
unn dyrsquoSul nebes morenyon dhiworth an
dreveglos owth ankevi mos dhe
vesperyow a wandras dhersquon parkow
Dew dhyowl toellwiskys avel piboryon
a dhallathas gwari ilow rag donsya An
morenyow yowynk a junyas an dons i a
dheuth ha bos moy ha moy yntanus an
dons o pur wyls hag ena yth esa
lughesenn dhiworth ebron gler neb arsquos
treusfurvyas i oll yn meyn Lemmyn i oll
a sev bys yrsquon jydh ma stag yn meyn bys
vynitha ha bys vynnari
Hwedhel kehaval yw derivys yn kever
an kylgh a nownsek men ogas dhersquon fordh
dhe Benn an Wlas henwys Boskawenn-
Woen Dew arall yw an Naw Moren yn
Sen Kolomm Veur hag onan arall yn Sen
Stedhyans An bagas ma yw henwys
lsquoHwerydh Gwyrghrsquo ha desevys yw aga
bos managhesow a asas aga lenji dhe
dhonsya Yn keth vaner derivys yw bos
an bagas henwys lsquoAn Hurlysirsquo
yonkoryon ow kwari Hurlya dyrsquoSul An
hwedhlow ma a ylli krevhe an dyskans a
irevrons rag an Sabot
Yth esa nebes meyn gans
skrifedhyow War an eyl an Men
Skrifys yn Pennwydh yma hanow
Rialobran po Bran-vras Ryel martesen
chyften ryel an ranndir na War y gila
yma skrifys yn Latin lsquoy hworwedh mab
Cunomorusrsquo Hanow arall a Cunomorus
yw Mark ha hemma yw hanow myghtern
ha tas Tristan dhiworth hwedhel lsquoTristan
hag Isoldarsquo onan arsquon brassa hwedhlow a
gerensa yrsquon bys
An veyn ma oll a re gowologow dhyn
a vysow agan gorhengeughyon
Notenn Ramasek gans Wella Brown
Nyns en drog pys pan redis an Notenn
Ramasek gans Yowann Parker a-dro
dhersquon ger lsquodrogrsquo (An Gannas mis-Hedra
f5) Ya Kemmynna us an ger lsquodrogrsquo a
vydh y skrifa a-rag an hanow gans aswa
yntredha strik po junys avel unn ger Fest
tanwa yw y skrifa wosa y hanow par dell
yw an kas yn BM 1285
marsquos happ drog orthwgh a rsquoskynn
but an event (one) bad for you will befall
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
11
Omma y tesevir bos an ger lsquodrogrsquo
skrifys yrsquon le ma rag may fe holyes gans
lsquoorthowghrsquo bad for you (cf GMK 152(8)
f 126)
Efan yw an keth ger dhe vos gwir
hanow OM 1628
kemmys drog eus ow koedha
hag yn lies le arall
Ger war-lergh gwra vri a
pes da mes drog pes
Servisyow Eglos dydhyasow avisys
An Revrond Chenon Jane Kneebone a
dhannvon kedhlow a-dro dhe servisyow a
dheu
3a mis Kevardhu Eglos Vudhek
Servis Asvens
10ves mis Kevardhu Chapel Sen Yv
Servis Nadelik
31ves mis Kevardhu Chapel Pons
Resulyen Servis Nadelik
7ves mis Genver Eglos an Bluw
Lannystyli Servis Stoel
Pella derivadow a-dhiworth
Rev Chenon Jane Kneebone
01637 873135
07966 703924
janekneebonegmailcom
Nawbedrek
A yllrsquota dismygi an ger a naw
lytherenn Py lies ger a moy es 3
lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
M E D
E L M
A R L
Gorthyp mis-Du 2017
karrigell
Koloven Bersonel
Nadelik 2017
1 Gorhemmynnadow arsquon gwella dhe bub
redyer An Gannas rag Nadelik harsquon
Vlydhen Nowydh 2018 dhiworthyn ni oll
Ni a wayt may hallo avonsya an yeth hag
yn despit dhersquon kaletteryow poes
aswonnys genen may hyllyn ni oll
mentena gologva bosedhek
Jori amp Beth Ansell ha teylu
2 Graham Sandercock Pennskrifer An
Gannas harsquoy deylu a garsa dannvon
gorhemmynnadow Nadelik an gwella
dhywgh hwi oll ha gans govenek y fydh
2018 kuv dhyn ni oll
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
12
A n G a n n a s 2 0 1 7
An Gannas 2017
An Gannas yw dyllys pub mis gans
Kowethas an Yeth Kernewek An
Skrifennyas yw Tim Hambly 12 Stret
an Duk Lannstevan Wartha Kernow
PL15 8HD 01566 773716
skrifennyasbtinternetcom
Pennskrifer An Ganna yw Graham
Sandercock hag yw lowen
degemmeres erthyglow ha skeusennow
dhe vos dyllys
grahamsandercockblueyondercouk
bys yn 2018
Nadelik 2017
Y fydh Gwedhen Owr ha Konsel an
Dre Lyskerrys ow kesoberi rag
pareusi Nadelik Lyskerrys Kanow yn
Kernewek ha golowys der an stretow
yn mysk hwarvosow erell
Pella derivadow diworth
admingoldentreeorguk
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
3
Folenn Steronieth gans Rod Lyon
Yrsquon folenn ma arsquon mis eus passys my a
dhiskwedhas skeusenn arsquon Ranneves
Orion yn unn leverel y fydhav vy ow
kewsel an mis ma a-dro dhe neppyth yw
dhe les yn rann anodho - lsquoAn Kledharsquo
lsquoAn Kledharsquo yw es lowr dhrsquoy gavoes
Kynsa gwra kavoes teyr sterenn splann yn
rew berr hag ewn An re ma yw an
lsquoGrogysrsquo Lemmyn gwra kavoes linenn
gammys a sterennow usi lsquoow kregirsquo
dhiworth an teyr sterenn arsquon Grogys An re
ma yw Kledha Orion Gwel an skeusenn
a-woeles
An Ranneves Orion
Mar kwrersquota hwilas a-dro dhe gres an
Kledha ty a yll gweles neb lsquokommolennrsquo
Hy semlant yw kepar ha sterenn maylys yn
pel a niwl golowyjyek
Ytho pyth yw mar dhidheurek gans an
dra ma An Gommolenn Orion yw onan an
taklow yrsquon ebron nosweyth an moyha
skeusennys ha studhys
An gommolenn ma re dhiskwedhas dhe
steronydhyon meur a gedhlow a-dro dhe
argerdh an fordh mayth yw sterennow ha
systemow planetek furvys dhiworth
kommolennow a dhoust ha gass terlesa
Steronydhyon re welas yn ewn dyskow
proto-planetek lsquokorresow gellrsquo
(sterennow) ha gwayansow tynn ha
terfyskus an gass
Yn diwlagattel vyghan yth yw gwel
marthys kyns oll gans an lsquoTrapeziumrsquo ndash
peder sterenn splann ynni henwys yndella
der aga fatron Mar mynnrsquota kavoes vu
anedhi gwell gwra devnydhya pellwelell
vyghan Byttegyns may hyllrsquota kavoes an
gwella vu oll dell yw diskwedhys a-
woeles res yw dhis gul devnydh a
bellwelell vras ha kemmeres skeusenn hir-
diskudhans
An Gommolenn Orion
Wel henn yw oll rag 2017 Gans
Nadelik ow tos bydh sur y hwrersquota profya
an tybyans dhersquoth wreg gour kespar po
kerens y fia pellwelell ro perfydh rag
Nadelik hag ena ty a yll kavoes an
gwelyow splann oll ma an ebron
Golowyjyek ndash luminescent
Hir-diskudhans ndash long-exposure
Kynth yw martesen Orion lsquomyghtern an
ebronrsquo dres an Gwav yma lies tra arall ha
mis Genver my a wra diskwedhes dhis
neppyth del les a yllrsquota gweles gans
diwlagattell
Ytho bys yn mis Genver Nadelik
Lowen ha Blydhen Nowydh Da
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
4
Lyther a Alban a-dhiworth Yowann Byghan
(agan kesskrifer arbennik albanek)
Gavin Douglas
Nyns yw skant aswonnys Gavin
Douglas (c1476-1522) vyth oll yn mes a
Alban ha hwath yn Alban ev yw den
ankevys Byttegyns ev a skrifas an kynsa
treylyans a lyenn klassek yn mammyeth
deythyek Breten Veur an bardhonek
klassek o an Aeneid gans Virgil harsquon
vammyeth o Scots Arthur Golding a
dreylyas an Metamorphoses gans Ovid yn
Sowsnek yn 1567 ha Christopher
Marlowe (koweth Shakespeare) a
dreylyas galarganow Ovid yn Sowsnek a-
dro dhe 1580 mes treylyans Scots an
Aeneid gans Gavin Douglas a veu dyllys
yn 1513 ndash yth o an kynsa treylyans
teythyek arsquon lyenn klassek yn Breten oll
Yn Latin an bardhonek a dhalleth lsquoArva
virumque cano rsquo (My a gan arvow harsquon
den) hag yn Scots Douglas lsquoThe battelis
and the man I will descruive rsquo
Douglas o mab yowynka Yurl an
Angus ytho den golusek an
bennsevigeth Mes y vammyeth o Scots ndash
nyns o Gagraveidhlig namoy Sowsnek Re bia
prydydhyon albanek erell ow skrifa yn
Scots kyns yrsquoga mysk Robert Henrysoun
(fl1460-1500) ha William Dunbar
(c1459-c1530) mes ny wrussons i
assaya ragdres mar vras na mar
ughelhwansek ages an Aeneid Yrsquon
dydhyow na yth o Scots taves krev ha
poesek kepar ha Sowsnek Shakespeare
Yrsquon jydh hedhyw tus a dyb bos Scots
taves kemmyn an werin mes yrsquon
brydydhyon Dunbar Henrysoun ha
Douglas ny a yll klewes taves teg ha
bysfel taves pur ilowek
Ottomma rann an Aeneid (Eneados yn
Scots) gans Gavin Douglas harsquom
treylyans vy yn Kernewek
lsquoAne blasterend bub out fra the north braying
Gan ouer the foirschip in the bak sail dying
And to the sternys up the fluide can cast
The ayris hatchis and the takillis brast
The schippis stewyn frawart hir went can
writhe
And turnit her braid side to the wallis swythe
Heich as ane hill the jaw of watter brak
And in ane heip come on thame with ane
swakrsquo
Virgil
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
5
lsquoHager-awel yn hwyflyn a wrug begi arsquon
gledhbarth
Hag omdewlel dres an flour-rag ha hwettya an
goel a-dryv
Harsquon liv ow hwedhi hag ow drehevel an aros
dhersquon ster
Ha skwattys an revow an gorheryow harsquon
daffar
Harsquon gorhel a wrug gwynnel yn-rag ha
slynkya
Ha treylya y denewen ledan troha fosow an
mor
Mar ughel avel menydh penn-gasenn an dowr
a dardhas
Ha koedha yn slynk warnedhi gans krakkrsquo
Yrsquon lys Myghtern Jamys IV yth esa
pymp yeth kewsys yn-fenowgh
Gwydhelek Latin Frynkek Spaynek ha
Sowsnek Mes Gavin Douglas der y
dreylyans an Aeneid gerys-da a worras
Scots ynwedh yrsquon rol na Yn y eryow y
honan ev a worras lsquoScottisrsquo dhersquon keth
ughelder es an tavosow erell lsquoThis buke I
dedicait writen in the language of the
Scottis natiounrsquo
Jamys IV myghtern a Alban
argemmynn
Radyo an Gernewegva
Radyo an Gernewegva yw towlenn
radyo yn Kernewek pub seythun restrys
yw gans Matthi Clarke ha dell leverir
yth yw an gwella ilow ha kows yrsquogan
taves kernewek Y hyllir goslowes orth
wwwanradyo com
Passhyon Agan
Arloedh gans Graham Sandercock
Hemm yw selys war areth gwrys yn 2015 ha
dyllys yn An Gannas an vlydhen na Dyllys arta
yw omma ha nebes ystynnys rag studhyoroyon
an peswora gradh yn arbennik ha karoryon agan yeth yn ledanna
Passhyon Agan Arloedh aswonnys
ynwedh avel Bardhonek an Passhyon ha
Mont Kalvari (gwers 162 arsquon jeves an
linenn lsquoBys yrsquon Mont a Galvarirsquo) a dhydh
arsquon peswardhegves kansblydhen
martesen a-dro dhe 1340 mes an
mammskrif a hevel bos arsquon 15ves
kansblydhen ha dasskrifys lies gweyth
may kevir fowtow yrsquon mammskrifow
arsquogan beus lemmyn Ytho martesen yth
yw tamm kottha ages gwariow an
Ordinali (1375)
An bardhonek a syns ynno 259 gwers
reyth Peub arsquos teves 8 linenn a 7
syllabenn marnas gwers 208 hag arsquon
jeves 10 linenn Byttegyns yn gwiryonedh
yrsquon mammskrif y honan skrifys yns avel
4 linenn a 14 syllabenn
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
6
Patron an rimyow yw ABABABAB
henn yw dhe leverel an kynsa harsquon tressa
linennow a rim an nessa harsquon peswora an
pympes harsquon hweghves harsquon seythves
harsquon ethves Moy es henna yn
gwiryonedh an kynsa tressa harsquon pympes
a rim harsquon nessa peswora harsquon hweghves
a rim kekkefrys
Rag ensampel yn kynsa gwers ni a
wel
Tas ha Mab harsquon Spyrys Sans
Hwi a bys a leun golonn
Re wrontyo dhywgh gras ha hwans
Dhe woslowes y Basshyon
Ha dhymmo gras ha skians
Dhrsquoy dherivas par lavarow
May fo dhe Dhuw y wordhyans
Ha selwyans dhersquon enevow
Yma moy es unn mammskrif Henry
Jenner kynsa Bardh Meur a Gernow
Gwas Mighal a grysi bos pymp
Re erell a lever bos moy Nyns yns i
oll dien ha nebes anedha arsquos teves
treylyans dhe Sowsnek Nyns yw es redya
an dornskrif mes yn kever kemmow1 yth
yw an tekst Kernewek arsquon moyha kewar
1 kemm + ow mutation
ASD Smith an bardh Caradar a gavas
bos marnas unn kemm gesys yn-mes yn
pub 74 linenn
An mammskrif hag yw aswonnys an
gwella yw gelwys Harley 1782 yn
Gwithti Predennek yrsquon dydhyow ma mes
yrsquon jeves kevrenn gans Eglossankres
ogas dhe Bennsans Kwarto byghan yw
braster an folennow ha skrifys war
leughkenn garow Yth yw an tekst unnsel
Kernewek a syns ynno delinyansow mes
an deg delinyans yw sempel ha nebes
garow aga gnas Ynwedh yma dew
dhasskrif yn Lyverva Bodley Rysoghen
hag onan yn Lyverva an Arghepskop
Lambeth Loundres
Perghenn an mammskrif ma (Harley
1782) a-dhiwedhes yrsquon 17ves kansblydhen
o William Scawen Treylys veu gans John
Keigwin a Borthynys ha dyllys fest yn
trog gans Davies Gilbert yn 1826 yn-
dann an hanow Mount Calvary (Mont
Kalvari) Nyns o Davies Gilbert hegar
vyth dhe Gernewek ow leverel bos da
ganso nag o kewsys na fella an yeth
Whitley Stokes 1830-1909 a dhellos
dyllans marthys gwell an mammskrif
Kernewek yn 1862 gans treylyans dhe
Sowsnek Whitley Stokes genys yn
Dulynn2 o laghyas iwerdhonek ha skoler
keltek meur y vri
2 Dulynn Dublin
Whitley
Stokes
Henry Jenner
(Gwas Mighal)
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
7
Robert Morton Nance (2a Bardh Meur
Kernow Mordon) a gevresegas an
Passhyon yn rannow harsquoga dyllo yrsquon
lyver-termyn lsquoKernowrsquo ynter 1934-6 ow
kwitha an gwersyow a 4 linenn ha 14
syllabenn ha Ray Edwards arsquon
kevresegas arta yn lsquoAn Lef Kernewekrsquo
81-103 1983
EG Retallack Hooper (3a Bardh
Meur Talek) arsquon dellos yn Kernewek
Unys gans treylyans dhe Sowsnek yn
1972 Herwydh Talek an Passhyon o
tresor Kernewek haval orth bardhonieth
dha yn yeth pynag hag y koedh dhe bub
studhyer a Gernewek y aswonn Dyllans
Talek arsquon jevo an furvas a 7 syllabenn hag
8 linenn
3 anpoeslevys unstressed
Goulvenn Pennaod a bareusas
treylyans yn Bretonek owth holya
dasskrif Whitley Stokes kevys yrsquon
Lyverva Genedhlek (Bibliothegraveque
Nationale) yn Paris ha dyllys gans
Preder yn 1980 Pennaod a grysi nag o pur
ogas an rimyow Martesen hemm yw
drefenn nag esa lytherenn skrifys yn
Kernewek nag yn Sowsnek rag
syllabenn finel anpoeslevys3 ha leverys
avel bogalenn ankler skrifys yn fenowgh
avel lsquoersquo yrsquon tekstow Martesen y fia esya
breusi hemma lemmyn gans Kernewek
Kemmyn ages gans lytherennans derowel
an tekst
Ray Edwards Kesva an Taves
Kernewek 1993 a dhellos mammskrif an
Passhyon treuslytherennans dhe
Gernewek Kemmyn ha treylyans dhe
Sowsnek yn furvas 7 syllabenn 8 linnenn
dhe bub gweres
Dyllans Edwards arsquon jeves meur a
notennow gramasek ha kampoellow a vri
hag ynwedh rol a dyffransow byghan dre
vras ynter Hooper ha Pennaod Ynwedh
yma krows-kampoellow4 pur vanylys yrsquon
bardhonek dhersquon peswar Aweyl an
Testament Nowydh ha dhe rannow an
Ordinali Rag ensampel yn gwers 42 yma
kampoellys Aweyl Matthew chaptra 26
gwersyow 17-25 Mark 14 12-20 Luk
22 8-21 ha Passio Christi (Passhyon
Krist) nessa gwari an Ordinali linennow
617-764
Y gommendyans yw meur dhe les
ynwedh hag a dhiskwedh rag ensampel
usadowyow lytherenna yrsquon mammskrif
4 krowskampoell cross reference
Mordon
Talek
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
8
lsquoursquo ha lsquovrsquo yw keschanjyadow5 lsquozrsquo yw
devnydhys yn fenowgh rag lsquodhrsquo Ena y
syw rannow war notennow yethek ha
lytherennans Dyllans pur dhown ha
skolheygyek yw lyver Edwards ha
dastyllys a-nowydh lemmyn gans an
Kesva an Taves Kernewek
Henry Jenner (1a Bardh Meur Gwas
Mihal) yn y Handbook of Cornish
Language (Dornlyver an Yeth Kernewek)
1904 a grys bos an mammskrif yrsquon
Gwithti Predennek an vershyon derowel
Ev a lever nag eus saw boghes yrsquon
bardhonek moy es derivas gwersys a
hwarvosow ynter DyrsquoSul Palm ha Myttin
Pask kemmerys diworth an aweylyow ha
keworransow a henhwedlow kresoesel
Brian Murdoch Cornish Literature
(Lyenn Kernewek) 1992 DS Brewer
Kargront arsquon jeves chaptra dien henwys
lsquoThe Poem of the Passionrsquo (Bardhonek an
Passhyon) folennow 19-40 An derivas
skoleryek ma a vir orth agan bardhonek
Kernewek yn kettestenn ledanna lyennek
europek ha katholek yrsquoga mysk
oberethow Sowsnek Frynkek Almaynek
ha Bretonek Yma lies gwedh gettuel ha
kehaval ynna mes dyffransow ynwedh
Rag konvedhes derivas Murdoch yn
tien yma edhomm a adhyskans akademek
yn lyenn kresoesel europek keffrys ha
skentoleth yn studhyansow biblek mes
gesyn dhe notya bos agan bardhonek
Kernewek par y savla dhersquon re skrifys yn
yethow erell ha kewsys yn ledanna
Arta yma kampoellow manylys
chaptra ha gwers ynter an bardhonek
harsquon aweylyow Kyn syw an derivas dre
vras an Bibel yma poeslev war
5 keschanjyadow interchangeable
wodhevyans Krist ha Maria Selwyans an
woslowysi yw poesek kyn nag eus ambos
a evyans dhersquon diwedh par dell gevir yn
yethow erell
Jane Bakere (lemmyn Jane French)
Cornish Ordinalia (Ordinali Kernewek)
(2nd dyllans amendys 2009 Kesva an
Taves Kernewek) a gehevel an bardhonek
harsquon gwari hag unnver yw hi aga bos
skrifys a-dro dhersquon keth termyn yrsquon 14ves
kansblydhen An wonisogneth hag ytho
an lyenn kresoesel o keswlasek drefenn
bos Kristonedh an ertach kemmyn
katholek ha Latin yrsquon oes na an yeth
dyskys pub le
Kepar ha Murdoch hi a re rol a
henhwedlow nag yw biblek Yma
testennow rag ensampel kemmerys
diworth an Historica Scholastica tekts an
12ves kansblydhen gans Petrus Comestor
harsquon Passyhon Frynkek Passion des
Jongleurs
Nebes testennow nag yw biblek yw
~ Yudas a lever bos Yesu fel hag a dhiank
martesen arsquon Yedhewon (gwersyow
38-40)
~ ny yll enev Yudas gasa y anow drefenn
ev dhe amma Krist hag yndellma y
gorf yw skwerdys dhe dharnow (106)
~ an gov a nagh gul kentrow rag an grows
ow leverel bos lovryjyon dhodho harsquoy
debel wreg arsquos gwra yn y le (154-160)
~ an goen diwri gwrys gans Maria yn
flogholeth Krist a dyv ganso hag ev
ow tevi
~ benyn nag yw henwys a gudh korf
Krist hag ev ow pos destryppys dhe
vos krowsys rag own ev dhe verwel
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
9
dre yeynder - martesen henhwedhel
Veronika (177)
~ Nikodemus owth elia korf Krist yn nos
~ Krist ow terri porthow ifarn (212-213)
~ an teyr Maria (241-251)
~ henhwedhel prenn an grows
~ ystynnans korf Krist dhrsquoy worra war an
grows
~ an 5475 goli
~ yaghheans Longinius dall
~ gwanans ympynnyon Krist gans an
gurun spern
Jane Bakere a dheriv ynwedh bos 29
gwers arsquon 259 pur haval orth rannow an
Ordinali ha 23 linenn yw poran an keth
Ple feu skrifys an Passhyon ha gans
piw Es yw profya y vos skrifys gans
managh po menegh dhe Gollji Glasneth
mes yma kevrenn ynwedh gans
Eglossankres kyn nag yw kler poran
prag
Ha prag y feu skrifys Heb mar rag
bos lennys yn eglosyow dhe brys Pask
martesen ow ri derivasow devosel an
Bibel dhe bobel leg an werin Yn konter
heb mar rannow an Ordinali o gwariow
dhe vos gwelys ha klewys yn plen an
gwari
An testennow yw biblek dre vras
selys war an peswar aweyl mes synsys
ynna ynwedh henhwedhlow kresoesel
par dell yw kampoellys a-ugh rag
ensampel diworth an Historica
Scholastica an Legenda Aurea an
Passion des Jongleurs Frynkek ha derivas
an Passhyon yn Sowsnek rag ensampel
an Northern Passion
An entent kler o selwyans an
wolowysi gwers 2
Seul a vynno bos selwys
Goslowes ow geryow
Byttegyns dhe benn an bardhonek
nyns eus ambos a evyans a 100 dydh po
hwath 500 dydh par dell vydh kevys yn
bardhonegow Frynkek Bretonek ha
Sowsnek
Nance a brofyas ynwedh bos an
mammskrif dasskrifys yn fenowgh may
feu skrifys kammwonisyow na ylli bos
gwrys gans an skrifer derowel Geryow re
beu dasskrifys le may teuth ha bos gwann
an ynk traweythyow yn kamm ha nyns
yw nebes geryow es aga redya
Arta dell leveris Talek Passhyon
Agan Arloedh yw tresor meur dhyn a dal
bos studhys genen oll kryjyek kynth on
po kyn nag on
An Veyn gans Mary Sutcliffe
treylys hag amendys dhiworth lsquoCornish
Folklorersquo gans Robert Huntrsquo
Yn lies le yn Kernow yma menhiryon
ha tollvenow gorrys ena gans agan
hengeughyon nans yw milvilyow a
vlydhynyow Martesen i a verk hen vedh
chyften kernewek po martesen tyller sans
le may hwrythya oferysi po berdh a aga
devosow
Unn men-an-tol ogas dhe Lanyon a
sev yn mysk an eythinegi war an woen
Nans yw lies blydhen tus a grysi yrsquon jevo
an men ma galloes dhe yaghhe lsquokleves an
myghternrsquo (yn Sowsnek-lsquoscrofularsquo) Res
o hembronk fleghes klevesys harsquoga gorra
noeth teyrgweyth dres an toll hag ena aga
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
10
movya teyrgweyth war an gwels dhiworth
an howlsedhes dhersquon howldrehevel
Hwath pella y leverir gwer ha
benynes ow kodhevel a gleves an keyn
mar passyens dres an toll a dhaskavsens
aga yeghes
Mar pe dew bynn a vrest gorrys gans
rach war amal a-wartha an men
govynnow dhersquon men a via gorthybys yn
hwir gans gwayans an pynnow
Yn lies le yth esa meyn koedhys an eyl
a-dreus y gila ha tus gans remm a
bedrevana dres an aswa yn-danna a vedha
rydhhes dhiworth payn hag evredhder
An kylghyow a venhiryon a veu
drehevys martesen gans an hen oferysi po
Drewydhyon avel templow rag aga
solempnitys kryjyk
Tus yn termynyow eus passyes a grysi
yth esa galloes barthusek yrsquon leow na
Ena ni a wel arwoedhyow sorr an Duwow
awos disakrans tus heb revrons neb a
dhefolas an jydh sakrys Ogas dhe
Eglosveryan yth esa kylgh a venhiryon
henwys lsquoAn Morenyow Lowenekrsquo hag yn
ogas dew venhir henwys lsquoAn Biboryonrsquo
An hwedhel yw gorthugherweyth
unn dyrsquoSul nebes morenyon dhiworth an
dreveglos owth ankevi mos dhe
vesperyow a wandras dhersquon parkow
Dew dhyowl toellwiskys avel piboryon
a dhallathas gwari ilow rag donsya An
morenyow yowynk a junyas an dons i a
dheuth ha bos moy ha moy yntanus an
dons o pur wyls hag ena yth esa
lughesenn dhiworth ebron gler neb arsquos
treusfurvyas i oll yn meyn Lemmyn i oll
a sev bys yrsquon jydh ma stag yn meyn bys
vynitha ha bys vynnari
Hwedhel kehaval yw derivys yn kever
an kylgh a nownsek men ogas dhersquon fordh
dhe Benn an Wlas henwys Boskawenn-
Woen Dew arall yw an Naw Moren yn
Sen Kolomm Veur hag onan arall yn Sen
Stedhyans An bagas ma yw henwys
lsquoHwerydh Gwyrghrsquo ha desevys yw aga
bos managhesow a asas aga lenji dhe
dhonsya Yn keth vaner derivys yw bos
an bagas henwys lsquoAn Hurlysirsquo
yonkoryon ow kwari Hurlya dyrsquoSul An
hwedhlow ma a ylli krevhe an dyskans a
irevrons rag an Sabot
Yth esa nebes meyn gans
skrifedhyow War an eyl an Men
Skrifys yn Pennwydh yma hanow
Rialobran po Bran-vras Ryel martesen
chyften ryel an ranndir na War y gila
yma skrifys yn Latin lsquoy hworwedh mab
Cunomorusrsquo Hanow arall a Cunomorus
yw Mark ha hemma yw hanow myghtern
ha tas Tristan dhiworth hwedhel lsquoTristan
hag Isoldarsquo onan arsquon brassa hwedhlow a
gerensa yrsquon bys
An veyn ma oll a re gowologow dhyn
a vysow agan gorhengeughyon
Notenn Ramasek gans Wella Brown
Nyns en drog pys pan redis an Notenn
Ramasek gans Yowann Parker a-dro
dhersquon ger lsquodrogrsquo (An Gannas mis-Hedra
f5) Ya Kemmynna us an ger lsquodrogrsquo a
vydh y skrifa a-rag an hanow gans aswa
yntredha strik po junys avel unn ger Fest
tanwa yw y skrifa wosa y hanow par dell
yw an kas yn BM 1285
marsquos happ drog orthwgh a rsquoskynn
but an event (one) bad for you will befall
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
11
Omma y tesevir bos an ger lsquodrogrsquo
skrifys yrsquon le ma rag may fe holyes gans
lsquoorthowghrsquo bad for you (cf GMK 152(8)
f 126)
Efan yw an keth ger dhe vos gwir
hanow OM 1628
kemmys drog eus ow koedha
hag yn lies le arall
Ger war-lergh gwra vri a
pes da mes drog pes
Servisyow Eglos dydhyasow avisys
An Revrond Chenon Jane Kneebone a
dhannvon kedhlow a-dro dhe servisyow a
dheu
3a mis Kevardhu Eglos Vudhek
Servis Asvens
10ves mis Kevardhu Chapel Sen Yv
Servis Nadelik
31ves mis Kevardhu Chapel Pons
Resulyen Servis Nadelik
7ves mis Genver Eglos an Bluw
Lannystyli Servis Stoel
Pella derivadow a-dhiworth
Rev Chenon Jane Kneebone
01637 873135
07966 703924
janekneebonegmailcom
Nawbedrek
A yllrsquota dismygi an ger a naw
lytherenn Py lies ger a moy es 3
lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
M E D
E L M
A R L
Gorthyp mis-Du 2017
karrigell
Koloven Bersonel
Nadelik 2017
1 Gorhemmynnadow arsquon gwella dhe bub
redyer An Gannas rag Nadelik harsquon
Vlydhen Nowydh 2018 dhiworthyn ni oll
Ni a wayt may hallo avonsya an yeth hag
yn despit dhersquon kaletteryow poes
aswonnys genen may hyllyn ni oll
mentena gologva bosedhek
Jori amp Beth Ansell ha teylu
2 Graham Sandercock Pennskrifer An
Gannas harsquoy deylu a garsa dannvon
gorhemmynnadow Nadelik an gwella
dhywgh hwi oll ha gans govenek y fydh
2018 kuv dhyn ni oll
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
12
A n G a n n a s 2 0 1 7
An Gannas 2017
An Gannas yw dyllys pub mis gans
Kowethas an Yeth Kernewek An
Skrifennyas yw Tim Hambly 12 Stret
an Duk Lannstevan Wartha Kernow
PL15 8HD 01566 773716
skrifennyasbtinternetcom
Pennskrifer An Ganna yw Graham
Sandercock hag yw lowen
degemmeres erthyglow ha skeusennow
dhe vos dyllys
grahamsandercockblueyondercouk
bys yn 2018
Nadelik 2017
Y fydh Gwedhen Owr ha Konsel an
Dre Lyskerrys ow kesoberi rag
pareusi Nadelik Lyskerrys Kanow yn
Kernewek ha golowys der an stretow
yn mysk hwarvosow erell
Pella derivadow diworth
admingoldentreeorguk
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
4
Lyther a Alban a-dhiworth Yowann Byghan
(agan kesskrifer arbennik albanek)
Gavin Douglas
Nyns yw skant aswonnys Gavin
Douglas (c1476-1522) vyth oll yn mes a
Alban ha hwath yn Alban ev yw den
ankevys Byttegyns ev a skrifas an kynsa
treylyans a lyenn klassek yn mammyeth
deythyek Breten Veur an bardhonek
klassek o an Aeneid gans Virgil harsquon
vammyeth o Scots Arthur Golding a
dreylyas an Metamorphoses gans Ovid yn
Sowsnek yn 1567 ha Christopher
Marlowe (koweth Shakespeare) a
dreylyas galarganow Ovid yn Sowsnek a-
dro dhe 1580 mes treylyans Scots an
Aeneid gans Gavin Douglas a veu dyllys
yn 1513 ndash yth o an kynsa treylyans
teythyek arsquon lyenn klassek yn Breten oll
Yn Latin an bardhonek a dhalleth lsquoArva
virumque cano rsquo (My a gan arvow harsquon
den) hag yn Scots Douglas lsquoThe battelis
and the man I will descruive rsquo
Douglas o mab yowynka Yurl an
Angus ytho den golusek an
bennsevigeth Mes y vammyeth o Scots ndash
nyns o Gagraveidhlig namoy Sowsnek Re bia
prydydhyon albanek erell ow skrifa yn
Scots kyns yrsquoga mysk Robert Henrysoun
(fl1460-1500) ha William Dunbar
(c1459-c1530) mes ny wrussons i
assaya ragdres mar vras na mar
ughelhwansek ages an Aeneid Yrsquon
dydhyow na yth o Scots taves krev ha
poesek kepar ha Sowsnek Shakespeare
Yrsquon jydh hedhyw tus a dyb bos Scots
taves kemmyn an werin mes yrsquon
brydydhyon Dunbar Henrysoun ha
Douglas ny a yll klewes taves teg ha
bysfel taves pur ilowek
Ottomma rann an Aeneid (Eneados yn
Scots) gans Gavin Douglas harsquom
treylyans vy yn Kernewek
lsquoAne blasterend bub out fra the north braying
Gan ouer the foirschip in the bak sail dying
And to the sternys up the fluide can cast
The ayris hatchis and the takillis brast
The schippis stewyn frawart hir went can
writhe
And turnit her braid side to the wallis swythe
Heich as ane hill the jaw of watter brak
And in ane heip come on thame with ane
swakrsquo
Virgil
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
5
lsquoHager-awel yn hwyflyn a wrug begi arsquon
gledhbarth
Hag omdewlel dres an flour-rag ha hwettya an
goel a-dryv
Harsquon liv ow hwedhi hag ow drehevel an aros
dhersquon ster
Ha skwattys an revow an gorheryow harsquon
daffar
Harsquon gorhel a wrug gwynnel yn-rag ha
slynkya
Ha treylya y denewen ledan troha fosow an
mor
Mar ughel avel menydh penn-gasenn an dowr
a dardhas
Ha koedha yn slynk warnedhi gans krakkrsquo
Yrsquon lys Myghtern Jamys IV yth esa
pymp yeth kewsys yn-fenowgh
Gwydhelek Latin Frynkek Spaynek ha
Sowsnek Mes Gavin Douglas der y
dreylyans an Aeneid gerys-da a worras
Scots ynwedh yrsquon rol na Yn y eryow y
honan ev a worras lsquoScottisrsquo dhersquon keth
ughelder es an tavosow erell lsquoThis buke I
dedicait writen in the language of the
Scottis natiounrsquo
Jamys IV myghtern a Alban
argemmynn
Radyo an Gernewegva
Radyo an Gernewegva yw towlenn
radyo yn Kernewek pub seythun restrys
yw gans Matthi Clarke ha dell leverir
yth yw an gwella ilow ha kows yrsquogan
taves kernewek Y hyllir goslowes orth
wwwanradyo com
Passhyon Agan
Arloedh gans Graham Sandercock
Hemm yw selys war areth gwrys yn 2015 ha
dyllys yn An Gannas an vlydhen na Dyllys arta
yw omma ha nebes ystynnys rag studhyoroyon
an peswora gradh yn arbennik ha karoryon agan yeth yn ledanna
Passhyon Agan Arloedh aswonnys
ynwedh avel Bardhonek an Passhyon ha
Mont Kalvari (gwers 162 arsquon jeves an
linenn lsquoBys yrsquon Mont a Galvarirsquo) a dhydh
arsquon peswardhegves kansblydhen
martesen a-dro dhe 1340 mes an
mammskrif a hevel bos arsquon 15ves
kansblydhen ha dasskrifys lies gweyth
may kevir fowtow yrsquon mammskrifow
arsquogan beus lemmyn Ytho martesen yth
yw tamm kottha ages gwariow an
Ordinali (1375)
An bardhonek a syns ynno 259 gwers
reyth Peub arsquos teves 8 linenn a 7
syllabenn marnas gwers 208 hag arsquon
jeves 10 linenn Byttegyns yn gwiryonedh
yrsquon mammskrif y honan skrifys yns avel
4 linenn a 14 syllabenn
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
6
Patron an rimyow yw ABABABAB
henn yw dhe leverel an kynsa harsquon tressa
linennow a rim an nessa harsquon peswora an
pympes harsquon hweghves harsquon seythves
harsquon ethves Moy es henna yn
gwiryonedh an kynsa tressa harsquon pympes
a rim harsquon nessa peswora harsquon hweghves
a rim kekkefrys
Rag ensampel yn kynsa gwers ni a
wel
Tas ha Mab harsquon Spyrys Sans
Hwi a bys a leun golonn
Re wrontyo dhywgh gras ha hwans
Dhe woslowes y Basshyon
Ha dhymmo gras ha skians
Dhrsquoy dherivas par lavarow
May fo dhe Dhuw y wordhyans
Ha selwyans dhersquon enevow
Yma moy es unn mammskrif Henry
Jenner kynsa Bardh Meur a Gernow
Gwas Mighal a grysi bos pymp
Re erell a lever bos moy Nyns yns i
oll dien ha nebes anedha arsquos teves
treylyans dhe Sowsnek Nyns yw es redya
an dornskrif mes yn kever kemmow1 yth
yw an tekst Kernewek arsquon moyha kewar
1 kemm + ow mutation
ASD Smith an bardh Caradar a gavas
bos marnas unn kemm gesys yn-mes yn
pub 74 linenn
An mammskrif hag yw aswonnys an
gwella yw gelwys Harley 1782 yn
Gwithti Predennek yrsquon dydhyow ma mes
yrsquon jeves kevrenn gans Eglossankres
ogas dhe Bennsans Kwarto byghan yw
braster an folennow ha skrifys war
leughkenn garow Yth yw an tekst unnsel
Kernewek a syns ynno delinyansow mes
an deg delinyans yw sempel ha nebes
garow aga gnas Ynwedh yma dew
dhasskrif yn Lyverva Bodley Rysoghen
hag onan yn Lyverva an Arghepskop
Lambeth Loundres
Perghenn an mammskrif ma (Harley
1782) a-dhiwedhes yrsquon 17ves kansblydhen
o William Scawen Treylys veu gans John
Keigwin a Borthynys ha dyllys fest yn
trog gans Davies Gilbert yn 1826 yn-
dann an hanow Mount Calvary (Mont
Kalvari) Nyns o Davies Gilbert hegar
vyth dhe Gernewek ow leverel bos da
ganso nag o kewsys na fella an yeth
Whitley Stokes 1830-1909 a dhellos
dyllans marthys gwell an mammskrif
Kernewek yn 1862 gans treylyans dhe
Sowsnek Whitley Stokes genys yn
Dulynn2 o laghyas iwerdhonek ha skoler
keltek meur y vri
2 Dulynn Dublin
Whitley
Stokes
Henry Jenner
(Gwas Mighal)
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
7
Robert Morton Nance (2a Bardh Meur
Kernow Mordon) a gevresegas an
Passhyon yn rannow harsquoga dyllo yrsquon
lyver-termyn lsquoKernowrsquo ynter 1934-6 ow
kwitha an gwersyow a 4 linenn ha 14
syllabenn ha Ray Edwards arsquon
kevresegas arta yn lsquoAn Lef Kernewekrsquo
81-103 1983
EG Retallack Hooper (3a Bardh
Meur Talek) arsquon dellos yn Kernewek
Unys gans treylyans dhe Sowsnek yn
1972 Herwydh Talek an Passhyon o
tresor Kernewek haval orth bardhonieth
dha yn yeth pynag hag y koedh dhe bub
studhyer a Gernewek y aswonn Dyllans
Talek arsquon jevo an furvas a 7 syllabenn hag
8 linenn
3 anpoeslevys unstressed
Goulvenn Pennaod a bareusas
treylyans yn Bretonek owth holya
dasskrif Whitley Stokes kevys yrsquon
Lyverva Genedhlek (Bibliothegraveque
Nationale) yn Paris ha dyllys gans
Preder yn 1980 Pennaod a grysi nag o pur
ogas an rimyow Martesen hemm yw
drefenn nag esa lytherenn skrifys yn
Kernewek nag yn Sowsnek rag
syllabenn finel anpoeslevys3 ha leverys
avel bogalenn ankler skrifys yn fenowgh
avel lsquoersquo yrsquon tekstow Martesen y fia esya
breusi hemma lemmyn gans Kernewek
Kemmyn ages gans lytherennans derowel
an tekst
Ray Edwards Kesva an Taves
Kernewek 1993 a dhellos mammskrif an
Passhyon treuslytherennans dhe
Gernewek Kemmyn ha treylyans dhe
Sowsnek yn furvas 7 syllabenn 8 linnenn
dhe bub gweres
Dyllans Edwards arsquon jeves meur a
notennow gramasek ha kampoellow a vri
hag ynwedh rol a dyffransow byghan dre
vras ynter Hooper ha Pennaod Ynwedh
yma krows-kampoellow4 pur vanylys yrsquon
bardhonek dhersquon peswar Aweyl an
Testament Nowydh ha dhe rannow an
Ordinali Rag ensampel yn gwers 42 yma
kampoellys Aweyl Matthew chaptra 26
gwersyow 17-25 Mark 14 12-20 Luk
22 8-21 ha Passio Christi (Passhyon
Krist) nessa gwari an Ordinali linennow
617-764
Y gommendyans yw meur dhe les
ynwedh hag a dhiskwedh rag ensampel
usadowyow lytherenna yrsquon mammskrif
4 krowskampoell cross reference
Mordon
Talek
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
8
lsquoursquo ha lsquovrsquo yw keschanjyadow5 lsquozrsquo yw
devnydhys yn fenowgh rag lsquodhrsquo Ena y
syw rannow war notennow yethek ha
lytherennans Dyllans pur dhown ha
skolheygyek yw lyver Edwards ha
dastyllys a-nowydh lemmyn gans an
Kesva an Taves Kernewek
Henry Jenner (1a Bardh Meur Gwas
Mihal) yn y Handbook of Cornish
Language (Dornlyver an Yeth Kernewek)
1904 a grys bos an mammskrif yrsquon
Gwithti Predennek an vershyon derowel
Ev a lever nag eus saw boghes yrsquon
bardhonek moy es derivas gwersys a
hwarvosow ynter DyrsquoSul Palm ha Myttin
Pask kemmerys diworth an aweylyow ha
keworransow a henhwedlow kresoesel
Brian Murdoch Cornish Literature
(Lyenn Kernewek) 1992 DS Brewer
Kargront arsquon jeves chaptra dien henwys
lsquoThe Poem of the Passionrsquo (Bardhonek an
Passhyon) folennow 19-40 An derivas
skoleryek ma a vir orth agan bardhonek
Kernewek yn kettestenn ledanna lyennek
europek ha katholek yrsquoga mysk
oberethow Sowsnek Frynkek Almaynek
ha Bretonek Yma lies gwedh gettuel ha
kehaval ynna mes dyffransow ynwedh
Rag konvedhes derivas Murdoch yn
tien yma edhomm a adhyskans akademek
yn lyenn kresoesel europek keffrys ha
skentoleth yn studhyansow biblek mes
gesyn dhe notya bos agan bardhonek
Kernewek par y savla dhersquon re skrifys yn
yethow erell ha kewsys yn ledanna
Arta yma kampoellow manylys
chaptra ha gwers ynter an bardhonek
harsquon aweylyow Kyn syw an derivas dre
vras an Bibel yma poeslev war
5 keschanjyadow interchangeable
wodhevyans Krist ha Maria Selwyans an
woslowysi yw poesek kyn nag eus ambos
a evyans dhersquon diwedh par dell gevir yn
yethow erell
Jane Bakere (lemmyn Jane French)
Cornish Ordinalia (Ordinali Kernewek)
(2nd dyllans amendys 2009 Kesva an
Taves Kernewek) a gehevel an bardhonek
harsquon gwari hag unnver yw hi aga bos
skrifys a-dro dhersquon keth termyn yrsquon 14ves
kansblydhen An wonisogneth hag ytho
an lyenn kresoesel o keswlasek drefenn
bos Kristonedh an ertach kemmyn
katholek ha Latin yrsquon oes na an yeth
dyskys pub le
Kepar ha Murdoch hi a re rol a
henhwedlow nag yw biblek Yma
testennow rag ensampel kemmerys
diworth an Historica Scholastica tekts an
12ves kansblydhen gans Petrus Comestor
harsquon Passyhon Frynkek Passion des
Jongleurs
Nebes testennow nag yw biblek yw
~ Yudas a lever bos Yesu fel hag a dhiank
martesen arsquon Yedhewon (gwersyow
38-40)
~ ny yll enev Yudas gasa y anow drefenn
ev dhe amma Krist hag yndellma y
gorf yw skwerdys dhe dharnow (106)
~ an gov a nagh gul kentrow rag an grows
ow leverel bos lovryjyon dhodho harsquoy
debel wreg arsquos gwra yn y le (154-160)
~ an goen diwri gwrys gans Maria yn
flogholeth Krist a dyv ganso hag ev
ow tevi
~ benyn nag yw henwys a gudh korf
Krist hag ev ow pos destryppys dhe
vos krowsys rag own ev dhe verwel
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
9
dre yeynder - martesen henhwedhel
Veronika (177)
~ Nikodemus owth elia korf Krist yn nos
~ Krist ow terri porthow ifarn (212-213)
~ an teyr Maria (241-251)
~ henhwedhel prenn an grows
~ ystynnans korf Krist dhrsquoy worra war an
grows
~ an 5475 goli
~ yaghheans Longinius dall
~ gwanans ympynnyon Krist gans an
gurun spern
Jane Bakere a dheriv ynwedh bos 29
gwers arsquon 259 pur haval orth rannow an
Ordinali ha 23 linenn yw poran an keth
Ple feu skrifys an Passhyon ha gans
piw Es yw profya y vos skrifys gans
managh po menegh dhe Gollji Glasneth
mes yma kevrenn ynwedh gans
Eglossankres kyn nag yw kler poran
prag
Ha prag y feu skrifys Heb mar rag
bos lennys yn eglosyow dhe brys Pask
martesen ow ri derivasow devosel an
Bibel dhe bobel leg an werin Yn konter
heb mar rannow an Ordinali o gwariow
dhe vos gwelys ha klewys yn plen an
gwari
An testennow yw biblek dre vras
selys war an peswar aweyl mes synsys
ynna ynwedh henhwedhlow kresoesel
par dell yw kampoellys a-ugh rag
ensampel diworth an Historica
Scholastica an Legenda Aurea an
Passion des Jongleurs Frynkek ha derivas
an Passhyon yn Sowsnek rag ensampel
an Northern Passion
An entent kler o selwyans an
wolowysi gwers 2
Seul a vynno bos selwys
Goslowes ow geryow
Byttegyns dhe benn an bardhonek
nyns eus ambos a evyans a 100 dydh po
hwath 500 dydh par dell vydh kevys yn
bardhonegow Frynkek Bretonek ha
Sowsnek
Nance a brofyas ynwedh bos an
mammskrif dasskrifys yn fenowgh may
feu skrifys kammwonisyow na ylli bos
gwrys gans an skrifer derowel Geryow re
beu dasskrifys le may teuth ha bos gwann
an ynk traweythyow yn kamm ha nyns
yw nebes geryow es aga redya
Arta dell leveris Talek Passhyon
Agan Arloedh yw tresor meur dhyn a dal
bos studhys genen oll kryjyek kynth on
po kyn nag on
An Veyn gans Mary Sutcliffe
treylys hag amendys dhiworth lsquoCornish
Folklorersquo gans Robert Huntrsquo
Yn lies le yn Kernow yma menhiryon
ha tollvenow gorrys ena gans agan
hengeughyon nans yw milvilyow a
vlydhynyow Martesen i a verk hen vedh
chyften kernewek po martesen tyller sans
le may hwrythya oferysi po berdh a aga
devosow
Unn men-an-tol ogas dhe Lanyon a
sev yn mysk an eythinegi war an woen
Nans yw lies blydhen tus a grysi yrsquon jevo
an men ma galloes dhe yaghhe lsquokleves an
myghternrsquo (yn Sowsnek-lsquoscrofularsquo) Res
o hembronk fleghes klevesys harsquoga gorra
noeth teyrgweyth dres an toll hag ena aga
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
10
movya teyrgweyth war an gwels dhiworth
an howlsedhes dhersquon howldrehevel
Hwath pella y leverir gwer ha
benynes ow kodhevel a gleves an keyn
mar passyens dres an toll a dhaskavsens
aga yeghes
Mar pe dew bynn a vrest gorrys gans
rach war amal a-wartha an men
govynnow dhersquon men a via gorthybys yn
hwir gans gwayans an pynnow
Yn lies le yth esa meyn koedhys an eyl
a-dreus y gila ha tus gans remm a
bedrevana dres an aswa yn-danna a vedha
rydhhes dhiworth payn hag evredhder
An kylghyow a venhiryon a veu
drehevys martesen gans an hen oferysi po
Drewydhyon avel templow rag aga
solempnitys kryjyk
Tus yn termynyow eus passyes a grysi
yth esa galloes barthusek yrsquon leow na
Ena ni a wel arwoedhyow sorr an Duwow
awos disakrans tus heb revrons neb a
dhefolas an jydh sakrys Ogas dhe
Eglosveryan yth esa kylgh a venhiryon
henwys lsquoAn Morenyow Lowenekrsquo hag yn
ogas dew venhir henwys lsquoAn Biboryonrsquo
An hwedhel yw gorthugherweyth
unn dyrsquoSul nebes morenyon dhiworth an
dreveglos owth ankevi mos dhe
vesperyow a wandras dhersquon parkow
Dew dhyowl toellwiskys avel piboryon
a dhallathas gwari ilow rag donsya An
morenyow yowynk a junyas an dons i a
dheuth ha bos moy ha moy yntanus an
dons o pur wyls hag ena yth esa
lughesenn dhiworth ebron gler neb arsquos
treusfurvyas i oll yn meyn Lemmyn i oll
a sev bys yrsquon jydh ma stag yn meyn bys
vynitha ha bys vynnari
Hwedhel kehaval yw derivys yn kever
an kylgh a nownsek men ogas dhersquon fordh
dhe Benn an Wlas henwys Boskawenn-
Woen Dew arall yw an Naw Moren yn
Sen Kolomm Veur hag onan arall yn Sen
Stedhyans An bagas ma yw henwys
lsquoHwerydh Gwyrghrsquo ha desevys yw aga
bos managhesow a asas aga lenji dhe
dhonsya Yn keth vaner derivys yw bos
an bagas henwys lsquoAn Hurlysirsquo
yonkoryon ow kwari Hurlya dyrsquoSul An
hwedhlow ma a ylli krevhe an dyskans a
irevrons rag an Sabot
Yth esa nebes meyn gans
skrifedhyow War an eyl an Men
Skrifys yn Pennwydh yma hanow
Rialobran po Bran-vras Ryel martesen
chyften ryel an ranndir na War y gila
yma skrifys yn Latin lsquoy hworwedh mab
Cunomorusrsquo Hanow arall a Cunomorus
yw Mark ha hemma yw hanow myghtern
ha tas Tristan dhiworth hwedhel lsquoTristan
hag Isoldarsquo onan arsquon brassa hwedhlow a
gerensa yrsquon bys
An veyn ma oll a re gowologow dhyn
a vysow agan gorhengeughyon
Notenn Ramasek gans Wella Brown
Nyns en drog pys pan redis an Notenn
Ramasek gans Yowann Parker a-dro
dhersquon ger lsquodrogrsquo (An Gannas mis-Hedra
f5) Ya Kemmynna us an ger lsquodrogrsquo a
vydh y skrifa a-rag an hanow gans aswa
yntredha strik po junys avel unn ger Fest
tanwa yw y skrifa wosa y hanow par dell
yw an kas yn BM 1285
marsquos happ drog orthwgh a rsquoskynn
but an event (one) bad for you will befall
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
11
Omma y tesevir bos an ger lsquodrogrsquo
skrifys yrsquon le ma rag may fe holyes gans
lsquoorthowghrsquo bad for you (cf GMK 152(8)
f 126)
Efan yw an keth ger dhe vos gwir
hanow OM 1628
kemmys drog eus ow koedha
hag yn lies le arall
Ger war-lergh gwra vri a
pes da mes drog pes
Servisyow Eglos dydhyasow avisys
An Revrond Chenon Jane Kneebone a
dhannvon kedhlow a-dro dhe servisyow a
dheu
3a mis Kevardhu Eglos Vudhek
Servis Asvens
10ves mis Kevardhu Chapel Sen Yv
Servis Nadelik
31ves mis Kevardhu Chapel Pons
Resulyen Servis Nadelik
7ves mis Genver Eglos an Bluw
Lannystyli Servis Stoel
Pella derivadow a-dhiworth
Rev Chenon Jane Kneebone
01637 873135
07966 703924
janekneebonegmailcom
Nawbedrek
A yllrsquota dismygi an ger a naw
lytherenn Py lies ger a moy es 3
lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
M E D
E L M
A R L
Gorthyp mis-Du 2017
karrigell
Koloven Bersonel
Nadelik 2017
1 Gorhemmynnadow arsquon gwella dhe bub
redyer An Gannas rag Nadelik harsquon
Vlydhen Nowydh 2018 dhiworthyn ni oll
Ni a wayt may hallo avonsya an yeth hag
yn despit dhersquon kaletteryow poes
aswonnys genen may hyllyn ni oll
mentena gologva bosedhek
Jori amp Beth Ansell ha teylu
2 Graham Sandercock Pennskrifer An
Gannas harsquoy deylu a garsa dannvon
gorhemmynnadow Nadelik an gwella
dhywgh hwi oll ha gans govenek y fydh
2018 kuv dhyn ni oll
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
12
A n G a n n a s 2 0 1 7
An Gannas 2017
An Gannas yw dyllys pub mis gans
Kowethas an Yeth Kernewek An
Skrifennyas yw Tim Hambly 12 Stret
an Duk Lannstevan Wartha Kernow
PL15 8HD 01566 773716
skrifennyasbtinternetcom
Pennskrifer An Ganna yw Graham
Sandercock hag yw lowen
degemmeres erthyglow ha skeusennow
dhe vos dyllys
grahamsandercockblueyondercouk
bys yn 2018
Nadelik 2017
Y fydh Gwedhen Owr ha Konsel an
Dre Lyskerrys ow kesoberi rag
pareusi Nadelik Lyskerrys Kanow yn
Kernewek ha golowys der an stretow
yn mysk hwarvosow erell
Pella derivadow diworth
admingoldentreeorguk
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
5
lsquoHager-awel yn hwyflyn a wrug begi arsquon
gledhbarth
Hag omdewlel dres an flour-rag ha hwettya an
goel a-dryv
Harsquon liv ow hwedhi hag ow drehevel an aros
dhersquon ster
Ha skwattys an revow an gorheryow harsquon
daffar
Harsquon gorhel a wrug gwynnel yn-rag ha
slynkya
Ha treylya y denewen ledan troha fosow an
mor
Mar ughel avel menydh penn-gasenn an dowr
a dardhas
Ha koedha yn slynk warnedhi gans krakkrsquo
Yrsquon lys Myghtern Jamys IV yth esa
pymp yeth kewsys yn-fenowgh
Gwydhelek Latin Frynkek Spaynek ha
Sowsnek Mes Gavin Douglas der y
dreylyans an Aeneid gerys-da a worras
Scots ynwedh yrsquon rol na Yn y eryow y
honan ev a worras lsquoScottisrsquo dhersquon keth
ughelder es an tavosow erell lsquoThis buke I
dedicait writen in the language of the
Scottis natiounrsquo
Jamys IV myghtern a Alban
argemmynn
Radyo an Gernewegva
Radyo an Gernewegva yw towlenn
radyo yn Kernewek pub seythun restrys
yw gans Matthi Clarke ha dell leverir
yth yw an gwella ilow ha kows yrsquogan
taves kernewek Y hyllir goslowes orth
wwwanradyo com
Passhyon Agan
Arloedh gans Graham Sandercock
Hemm yw selys war areth gwrys yn 2015 ha
dyllys yn An Gannas an vlydhen na Dyllys arta
yw omma ha nebes ystynnys rag studhyoroyon
an peswora gradh yn arbennik ha karoryon agan yeth yn ledanna
Passhyon Agan Arloedh aswonnys
ynwedh avel Bardhonek an Passhyon ha
Mont Kalvari (gwers 162 arsquon jeves an
linenn lsquoBys yrsquon Mont a Galvarirsquo) a dhydh
arsquon peswardhegves kansblydhen
martesen a-dro dhe 1340 mes an
mammskrif a hevel bos arsquon 15ves
kansblydhen ha dasskrifys lies gweyth
may kevir fowtow yrsquon mammskrifow
arsquogan beus lemmyn Ytho martesen yth
yw tamm kottha ages gwariow an
Ordinali (1375)
An bardhonek a syns ynno 259 gwers
reyth Peub arsquos teves 8 linenn a 7
syllabenn marnas gwers 208 hag arsquon
jeves 10 linenn Byttegyns yn gwiryonedh
yrsquon mammskrif y honan skrifys yns avel
4 linenn a 14 syllabenn
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
6
Patron an rimyow yw ABABABAB
henn yw dhe leverel an kynsa harsquon tressa
linennow a rim an nessa harsquon peswora an
pympes harsquon hweghves harsquon seythves
harsquon ethves Moy es henna yn
gwiryonedh an kynsa tressa harsquon pympes
a rim harsquon nessa peswora harsquon hweghves
a rim kekkefrys
Rag ensampel yn kynsa gwers ni a
wel
Tas ha Mab harsquon Spyrys Sans
Hwi a bys a leun golonn
Re wrontyo dhywgh gras ha hwans
Dhe woslowes y Basshyon
Ha dhymmo gras ha skians
Dhrsquoy dherivas par lavarow
May fo dhe Dhuw y wordhyans
Ha selwyans dhersquon enevow
Yma moy es unn mammskrif Henry
Jenner kynsa Bardh Meur a Gernow
Gwas Mighal a grysi bos pymp
Re erell a lever bos moy Nyns yns i
oll dien ha nebes anedha arsquos teves
treylyans dhe Sowsnek Nyns yw es redya
an dornskrif mes yn kever kemmow1 yth
yw an tekst Kernewek arsquon moyha kewar
1 kemm + ow mutation
ASD Smith an bardh Caradar a gavas
bos marnas unn kemm gesys yn-mes yn
pub 74 linenn
An mammskrif hag yw aswonnys an
gwella yw gelwys Harley 1782 yn
Gwithti Predennek yrsquon dydhyow ma mes
yrsquon jeves kevrenn gans Eglossankres
ogas dhe Bennsans Kwarto byghan yw
braster an folennow ha skrifys war
leughkenn garow Yth yw an tekst unnsel
Kernewek a syns ynno delinyansow mes
an deg delinyans yw sempel ha nebes
garow aga gnas Ynwedh yma dew
dhasskrif yn Lyverva Bodley Rysoghen
hag onan yn Lyverva an Arghepskop
Lambeth Loundres
Perghenn an mammskrif ma (Harley
1782) a-dhiwedhes yrsquon 17ves kansblydhen
o William Scawen Treylys veu gans John
Keigwin a Borthynys ha dyllys fest yn
trog gans Davies Gilbert yn 1826 yn-
dann an hanow Mount Calvary (Mont
Kalvari) Nyns o Davies Gilbert hegar
vyth dhe Gernewek ow leverel bos da
ganso nag o kewsys na fella an yeth
Whitley Stokes 1830-1909 a dhellos
dyllans marthys gwell an mammskrif
Kernewek yn 1862 gans treylyans dhe
Sowsnek Whitley Stokes genys yn
Dulynn2 o laghyas iwerdhonek ha skoler
keltek meur y vri
2 Dulynn Dublin
Whitley
Stokes
Henry Jenner
(Gwas Mighal)
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
7
Robert Morton Nance (2a Bardh Meur
Kernow Mordon) a gevresegas an
Passhyon yn rannow harsquoga dyllo yrsquon
lyver-termyn lsquoKernowrsquo ynter 1934-6 ow
kwitha an gwersyow a 4 linenn ha 14
syllabenn ha Ray Edwards arsquon
kevresegas arta yn lsquoAn Lef Kernewekrsquo
81-103 1983
EG Retallack Hooper (3a Bardh
Meur Talek) arsquon dellos yn Kernewek
Unys gans treylyans dhe Sowsnek yn
1972 Herwydh Talek an Passhyon o
tresor Kernewek haval orth bardhonieth
dha yn yeth pynag hag y koedh dhe bub
studhyer a Gernewek y aswonn Dyllans
Talek arsquon jevo an furvas a 7 syllabenn hag
8 linenn
3 anpoeslevys unstressed
Goulvenn Pennaod a bareusas
treylyans yn Bretonek owth holya
dasskrif Whitley Stokes kevys yrsquon
Lyverva Genedhlek (Bibliothegraveque
Nationale) yn Paris ha dyllys gans
Preder yn 1980 Pennaod a grysi nag o pur
ogas an rimyow Martesen hemm yw
drefenn nag esa lytherenn skrifys yn
Kernewek nag yn Sowsnek rag
syllabenn finel anpoeslevys3 ha leverys
avel bogalenn ankler skrifys yn fenowgh
avel lsquoersquo yrsquon tekstow Martesen y fia esya
breusi hemma lemmyn gans Kernewek
Kemmyn ages gans lytherennans derowel
an tekst
Ray Edwards Kesva an Taves
Kernewek 1993 a dhellos mammskrif an
Passhyon treuslytherennans dhe
Gernewek Kemmyn ha treylyans dhe
Sowsnek yn furvas 7 syllabenn 8 linnenn
dhe bub gweres
Dyllans Edwards arsquon jeves meur a
notennow gramasek ha kampoellow a vri
hag ynwedh rol a dyffransow byghan dre
vras ynter Hooper ha Pennaod Ynwedh
yma krows-kampoellow4 pur vanylys yrsquon
bardhonek dhersquon peswar Aweyl an
Testament Nowydh ha dhe rannow an
Ordinali Rag ensampel yn gwers 42 yma
kampoellys Aweyl Matthew chaptra 26
gwersyow 17-25 Mark 14 12-20 Luk
22 8-21 ha Passio Christi (Passhyon
Krist) nessa gwari an Ordinali linennow
617-764
Y gommendyans yw meur dhe les
ynwedh hag a dhiskwedh rag ensampel
usadowyow lytherenna yrsquon mammskrif
4 krowskampoell cross reference
Mordon
Talek
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
8
lsquoursquo ha lsquovrsquo yw keschanjyadow5 lsquozrsquo yw
devnydhys yn fenowgh rag lsquodhrsquo Ena y
syw rannow war notennow yethek ha
lytherennans Dyllans pur dhown ha
skolheygyek yw lyver Edwards ha
dastyllys a-nowydh lemmyn gans an
Kesva an Taves Kernewek
Henry Jenner (1a Bardh Meur Gwas
Mihal) yn y Handbook of Cornish
Language (Dornlyver an Yeth Kernewek)
1904 a grys bos an mammskrif yrsquon
Gwithti Predennek an vershyon derowel
Ev a lever nag eus saw boghes yrsquon
bardhonek moy es derivas gwersys a
hwarvosow ynter DyrsquoSul Palm ha Myttin
Pask kemmerys diworth an aweylyow ha
keworransow a henhwedlow kresoesel
Brian Murdoch Cornish Literature
(Lyenn Kernewek) 1992 DS Brewer
Kargront arsquon jeves chaptra dien henwys
lsquoThe Poem of the Passionrsquo (Bardhonek an
Passhyon) folennow 19-40 An derivas
skoleryek ma a vir orth agan bardhonek
Kernewek yn kettestenn ledanna lyennek
europek ha katholek yrsquoga mysk
oberethow Sowsnek Frynkek Almaynek
ha Bretonek Yma lies gwedh gettuel ha
kehaval ynna mes dyffransow ynwedh
Rag konvedhes derivas Murdoch yn
tien yma edhomm a adhyskans akademek
yn lyenn kresoesel europek keffrys ha
skentoleth yn studhyansow biblek mes
gesyn dhe notya bos agan bardhonek
Kernewek par y savla dhersquon re skrifys yn
yethow erell ha kewsys yn ledanna
Arta yma kampoellow manylys
chaptra ha gwers ynter an bardhonek
harsquon aweylyow Kyn syw an derivas dre
vras an Bibel yma poeslev war
5 keschanjyadow interchangeable
wodhevyans Krist ha Maria Selwyans an
woslowysi yw poesek kyn nag eus ambos
a evyans dhersquon diwedh par dell gevir yn
yethow erell
Jane Bakere (lemmyn Jane French)
Cornish Ordinalia (Ordinali Kernewek)
(2nd dyllans amendys 2009 Kesva an
Taves Kernewek) a gehevel an bardhonek
harsquon gwari hag unnver yw hi aga bos
skrifys a-dro dhersquon keth termyn yrsquon 14ves
kansblydhen An wonisogneth hag ytho
an lyenn kresoesel o keswlasek drefenn
bos Kristonedh an ertach kemmyn
katholek ha Latin yrsquon oes na an yeth
dyskys pub le
Kepar ha Murdoch hi a re rol a
henhwedlow nag yw biblek Yma
testennow rag ensampel kemmerys
diworth an Historica Scholastica tekts an
12ves kansblydhen gans Petrus Comestor
harsquon Passyhon Frynkek Passion des
Jongleurs
Nebes testennow nag yw biblek yw
~ Yudas a lever bos Yesu fel hag a dhiank
martesen arsquon Yedhewon (gwersyow
38-40)
~ ny yll enev Yudas gasa y anow drefenn
ev dhe amma Krist hag yndellma y
gorf yw skwerdys dhe dharnow (106)
~ an gov a nagh gul kentrow rag an grows
ow leverel bos lovryjyon dhodho harsquoy
debel wreg arsquos gwra yn y le (154-160)
~ an goen diwri gwrys gans Maria yn
flogholeth Krist a dyv ganso hag ev
ow tevi
~ benyn nag yw henwys a gudh korf
Krist hag ev ow pos destryppys dhe
vos krowsys rag own ev dhe verwel
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
9
dre yeynder - martesen henhwedhel
Veronika (177)
~ Nikodemus owth elia korf Krist yn nos
~ Krist ow terri porthow ifarn (212-213)
~ an teyr Maria (241-251)
~ henhwedhel prenn an grows
~ ystynnans korf Krist dhrsquoy worra war an
grows
~ an 5475 goli
~ yaghheans Longinius dall
~ gwanans ympynnyon Krist gans an
gurun spern
Jane Bakere a dheriv ynwedh bos 29
gwers arsquon 259 pur haval orth rannow an
Ordinali ha 23 linenn yw poran an keth
Ple feu skrifys an Passhyon ha gans
piw Es yw profya y vos skrifys gans
managh po menegh dhe Gollji Glasneth
mes yma kevrenn ynwedh gans
Eglossankres kyn nag yw kler poran
prag
Ha prag y feu skrifys Heb mar rag
bos lennys yn eglosyow dhe brys Pask
martesen ow ri derivasow devosel an
Bibel dhe bobel leg an werin Yn konter
heb mar rannow an Ordinali o gwariow
dhe vos gwelys ha klewys yn plen an
gwari
An testennow yw biblek dre vras
selys war an peswar aweyl mes synsys
ynna ynwedh henhwedhlow kresoesel
par dell yw kampoellys a-ugh rag
ensampel diworth an Historica
Scholastica an Legenda Aurea an
Passion des Jongleurs Frynkek ha derivas
an Passhyon yn Sowsnek rag ensampel
an Northern Passion
An entent kler o selwyans an
wolowysi gwers 2
Seul a vynno bos selwys
Goslowes ow geryow
Byttegyns dhe benn an bardhonek
nyns eus ambos a evyans a 100 dydh po
hwath 500 dydh par dell vydh kevys yn
bardhonegow Frynkek Bretonek ha
Sowsnek
Nance a brofyas ynwedh bos an
mammskrif dasskrifys yn fenowgh may
feu skrifys kammwonisyow na ylli bos
gwrys gans an skrifer derowel Geryow re
beu dasskrifys le may teuth ha bos gwann
an ynk traweythyow yn kamm ha nyns
yw nebes geryow es aga redya
Arta dell leveris Talek Passhyon
Agan Arloedh yw tresor meur dhyn a dal
bos studhys genen oll kryjyek kynth on
po kyn nag on
An Veyn gans Mary Sutcliffe
treylys hag amendys dhiworth lsquoCornish
Folklorersquo gans Robert Huntrsquo
Yn lies le yn Kernow yma menhiryon
ha tollvenow gorrys ena gans agan
hengeughyon nans yw milvilyow a
vlydhynyow Martesen i a verk hen vedh
chyften kernewek po martesen tyller sans
le may hwrythya oferysi po berdh a aga
devosow
Unn men-an-tol ogas dhe Lanyon a
sev yn mysk an eythinegi war an woen
Nans yw lies blydhen tus a grysi yrsquon jevo
an men ma galloes dhe yaghhe lsquokleves an
myghternrsquo (yn Sowsnek-lsquoscrofularsquo) Res
o hembronk fleghes klevesys harsquoga gorra
noeth teyrgweyth dres an toll hag ena aga
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
10
movya teyrgweyth war an gwels dhiworth
an howlsedhes dhersquon howldrehevel
Hwath pella y leverir gwer ha
benynes ow kodhevel a gleves an keyn
mar passyens dres an toll a dhaskavsens
aga yeghes
Mar pe dew bynn a vrest gorrys gans
rach war amal a-wartha an men
govynnow dhersquon men a via gorthybys yn
hwir gans gwayans an pynnow
Yn lies le yth esa meyn koedhys an eyl
a-dreus y gila ha tus gans remm a
bedrevana dres an aswa yn-danna a vedha
rydhhes dhiworth payn hag evredhder
An kylghyow a venhiryon a veu
drehevys martesen gans an hen oferysi po
Drewydhyon avel templow rag aga
solempnitys kryjyk
Tus yn termynyow eus passyes a grysi
yth esa galloes barthusek yrsquon leow na
Ena ni a wel arwoedhyow sorr an Duwow
awos disakrans tus heb revrons neb a
dhefolas an jydh sakrys Ogas dhe
Eglosveryan yth esa kylgh a venhiryon
henwys lsquoAn Morenyow Lowenekrsquo hag yn
ogas dew venhir henwys lsquoAn Biboryonrsquo
An hwedhel yw gorthugherweyth
unn dyrsquoSul nebes morenyon dhiworth an
dreveglos owth ankevi mos dhe
vesperyow a wandras dhersquon parkow
Dew dhyowl toellwiskys avel piboryon
a dhallathas gwari ilow rag donsya An
morenyow yowynk a junyas an dons i a
dheuth ha bos moy ha moy yntanus an
dons o pur wyls hag ena yth esa
lughesenn dhiworth ebron gler neb arsquos
treusfurvyas i oll yn meyn Lemmyn i oll
a sev bys yrsquon jydh ma stag yn meyn bys
vynitha ha bys vynnari
Hwedhel kehaval yw derivys yn kever
an kylgh a nownsek men ogas dhersquon fordh
dhe Benn an Wlas henwys Boskawenn-
Woen Dew arall yw an Naw Moren yn
Sen Kolomm Veur hag onan arall yn Sen
Stedhyans An bagas ma yw henwys
lsquoHwerydh Gwyrghrsquo ha desevys yw aga
bos managhesow a asas aga lenji dhe
dhonsya Yn keth vaner derivys yw bos
an bagas henwys lsquoAn Hurlysirsquo
yonkoryon ow kwari Hurlya dyrsquoSul An
hwedhlow ma a ylli krevhe an dyskans a
irevrons rag an Sabot
Yth esa nebes meyn gans
skrifedhyow War an eyl an Men
Skrifys yn Pennwydh yma hanow
Rialobran po Bran-vras Ryel martesen
chyften ryel an ranndir na War y gila
yma skrifys yn Latin lsquoy hworwedh mab
Cunomorusrsquo Hanow arall a Cunomorus
yw Mark ha hemma yw hanow myghtern
ha tas Tristan dhiworth hwedhel lsquoTristan
hag Isoldarsquo onan arsquon brassa hwedhlow a
gerensa yrsquon bys
An veyn ma oll a re gowologow dhyn
a vysow agan gorhengeughyon
Notenn Ramasek gans Wella Brown
Nyns en drog pys pan redis an Notenn
Ramasek gans Yowann Parker a-dro
dhersquon ger lsquodrogrsquo (An Gannas mis-Hedra
f5) Ya Kemmynna us an ger lsquodrogrsquo a
vydh y skrifa a-rag an hanow gans aswa
yntredha strik po junys avel unn ger Fest
tanwa yw y skrifa wosa y hanow par dell
yw an kas yn BM 1285
marsquos happ drog orthwgh a rsquoskynn
but an event (one) bad for you will befall
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
11
Omma y tesevir bos an ger lsquodrogrsquo
skrifys yrsquon le ma rag may fe holyes gans
lsquoorthowghrsquo bad for you (cf GMK 152(8)
f 126)
Efan yw an keth ger dhe vos gwir
hanow OM 1628
kemmys drog eus ow koedha
hag yn lies le arall
Ger war-lergh gwra vri a
pes da mes drog pes
Servisyow Eglos dydhyasow avisys
An Revrond Chenon Jane Kneebone a
dhannvon kedhlow a-dro dhe servisyow a
dheu
3a mis Kevardhu Eglos Vudhek
Servis Asvens
10ves mis Kevardhu Chapel Sen Yv
Servis Nadelik
31ves mis Kevardhu Chapel Pons
Resulyen Servis Nadelik
7ves mis Genver Eglos an Bluw
Lannystyli Servis Stoel
Pella derivadow a-dhiworth
Rev Chenon Jane Kneebone
01637 873135
07966 703924
janekneebonegmailcom
Nawbedrek
A yllrsquota dismygi an ger a naw
lytherenn Py lies ger a moy es 3
lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
M E D
E L M
A R L
Gorthyp mis-Du 2017
karrigell
Koloven Bersonel
Nadelik 2017
1 Gorhemmynnadow arsquon gwella dhe bub
redyer An Gannas rag Nadelik harsquon
Vlydhen Nowydh 2018 dhiworthyn ni oll
Ni a wayt may hallo avonsya an yeth hag
yn despit dhersquon kaletteryow poes
aswonnys genen may hyllyn ni oll
mentena gologva bosedhek
Jori amp Beth Ansell ha teylu
2 Graham Sandercock Pennskrifer An
Gannas harsquoy deylu a garsa dannvon
gorhemmynnadow Nadelik an gwella
dhywgh hwi oll ha gans govenek y fydh
2018 kuv dhyn ni oll
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
12
A n G a n n a s 2 0 1 7
An Gannas 2017
An Gannas yw dyllys pub mis gans
Kowethas an Yeth Kernewek An
Skrifennyas yw Tim Hambly 12 Stret
an Duk Lannstevan Wartha Kernow
PL15 8HD 01566 773716
skrifennyasbtinternetcom
Pennskrifer An Ganna yw Graham
Sandercock hag yw lowen
degemmeres erthyglow ha skeusennow
dhe vos dyllys
grahamsandercockblueyondercouk
bys yn 2018
Nadelik 2017
Y fydh Gwedhen Owr ha Konsel an
Dre Lyskerrys ow kesoberi rag
pareusi Nadelik Lyskerrys Kanow yn
Kernewek ha golowys der an stretow
yn mysk hwarvosow erell
Pella derivadow diworth
admingoldentreeorguk
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
6
Patron an rimyow yw ABABABAB
henn yw dhe leverel an kynsa harsquon tressa
linennow a rim an nessa harsquon peswora an
pympes harsquon hweghves harsquon seythves
harsquon ethves Moy es henna yn
gwiryonedh an kynsa tressa harsquon pympes
a rim harsquon nessa peswora harsquon hweghves
a rim kekkefrys
Rag ensampel yn kynsa gwers ni a
wel
Tas ha Mab harsquon Spyrys Sans
Hwi a bys a leun golonn
Re wrontyo dhywgh gras ha hwans
Dhe woslowes y Basshyon
Ha dhymmo gras ha skians
Dhrsquoy dherivas par lavarow
May fo dhe Dhuw y wordhyans
Ha selwyans dhersquon enevow
Yma moy es unn mammskrif Henry
Jenner kynsa Bardh Meur a Gernow
Gwas Mighal a grysi bos pymp
Re erell a lever bos moy Nyns yns i
oll dien ha nebes anedha arsquos teves
treylyans dhe Sowsnek Nyns yw es redya
an dornskrif mes yn kever kemmow1 yth
yw an tekst Kernewek arsquon moyha kewar
1 kemm + ow mutation
ASD Smith an bardh Caradar a gavas
bos marnas unn kemm gesys yn-mes yn
pub 74 linenn
An mammskrif hag yw aswonnys an
gwella yw gelwys Harley 1782 yn
Gwithti Predennek yrsquon dydhyow ma mes
yrsquon jeves kevrenn gans Eglossankres
ogas dhe Bennsans Kwarto byghan yw
braster an folennow ha skrifys war
leughkenn garow Yth yw an tekst unnsel
Kernewek a syns ynno delinyansow mes
an deg delinyans yw sempel ha nebes
garow aga gnas Ynwedh yma dew
dhasskrif yn Lyverva Bodley Rysoghen
hag onan yn Lyverva an Arghepskop
Lambeth Loundres
Perghenn an mammskrif ma (Harley
1782) a-dhiwedhes yrsquon 17ves kansblydhen
o William Scawen Treylys veu gans John
Keigwin a Borthynys ha dyllys fest yn
trog gans Davies Gilbert yn 1826 yn-
dann an hanow Mount Calvary (Mont
Kalvari) Nyns o Davies Gilbert hegar
vyth dhe Gernewek ow leverel bos da
ganso nag o kewsys na fella an yeth
Whitley Stokes 1830-1909 a dhellos
dyllans marthys gwell an mammskrif
Kernewek yn 1862 gans treylyans dhe
Sowsnek Whitley Stokes genys yn
Dulynn2 o laghyas iwerdhonek ha skoler
keltek meur y vri
2 Dulynn Dublin
Whitley
Stokes
Henry Jenner
(Gwas Mighal)
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
7
Robert Morton Nance (2a Bardh Meur
Kernow Mordon) a gevresegas an
Passhyon yn rannow harsquoga dyllo yrsquon
lyver-termyn lsquoKernowrsquo ynter 1934-6 ow
kwitha an gwersyow a 4 linenn ha 14
syllabenn ha Ray Edwards arsquon
kevresegas arta yn lsquoAn Lef Kernewekrsquo
81-103 1983
EG Retallack Hooper (3a Bardh
Meur Talek) arsquon dellos yn Kernewek
Unys gans treylyans dhe Sowsnek yn
1972 Herwydh Talek an Passhyon o
tresor Kernewek haval orth bardhonieth
dha yn yeth pynag hag y koedh dhe bub
studhyer a Gernewek y aswonn Dyllans
Talek arsquon jevo an furvas a 7 syllabenn hag
8 linenn
3 anpoeslevys unstressed
Goulvenn Pennaod a bareusas
treylyans yn Bretonek owth holya
dasskrif Whitley Stokes kevys yrsquon
Lyverva Genedhlek (Bibliothegraveque
Nationale) yn Paris ha dyllys gans
Preder yn 1980 Pennaod a grysi nag o pur
ogas an rimyow Martesen hemm yw
drefenn nag esa lytherenn skrifys yn
Kernewek nag yn Sowsnek rag
syllabenn finel anpoeslevys3 ha leverys
avel bogalenn ankler skrifys yn fenowgh
avel lsquoersquo yrsquon tekstow Martesen y fia esya
breusi hemma lemmyn gans Kernewek
Kemmyn ages gans lytherennans derowel
an tekst
Ray Edwards Kesva an Taves
Kernewek 1993 a dhellos mammskrif an
Passhyon treuslytherennans dhe
Gernewek Kemmyn ha treylyans dhe
Sowsnek yn furvas 7 syllabenn 8 linnenn
dhe bub gweres
Dyllans Edwards arsquon jeves meur a
notennow gramasek ha kampoellow a vri
hag ynwedh rol a dyffransow byghan dre
vras ynter Hooper ha Pennaod Ynwedh
yma krows-kampoellow4 pur vanylys yrsquon
bardhonek dhersquon peswar Aweyl an
Testament Nowydh ha dhe rannow an
Ordinali Rag ensampel yn gwers 42 yma
kampoellys Aweyl Matthew chaptra 26
gwersyow 17-25 Mark 14 12-20 Luk
22 8-21 ha Passio Christi (Passhyon
Krist) nessa gwari an Ordinali linennow
617-764
Y gommendyans yw meur dhe les
ynwedh hag a dhiskwedh rag ensampel
usadowyow lytherenna yrsquon mammskrif
4 krowskampoell cross reference
Mordon
Talek
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
8
lsquoursquo ha lsquovrsquo yw keschanjyadow5 lsquozrsquo yw
devnydhys yn fenowgh rag lsquodhrsquo Ena y
syw rannow war notennow yethek ha
lytherennans Dyllans pur dhown ha
skolheygyek yw lyver Edwards ha
dastyllys a-nowydh lemmyn gans an
Kesva an Taves Kernewek
Henry Jenner (1a Bardh Meur Gwas
Mihal) yn y Handbook of Cornish
Language (Dornlyver an Yeth Kernewek)
1904 a grys bos an mammskrif yrsquon
Gwithti Predennek an vershyon derowel
Ev a lever nag eus saw boghes yrsquon
bardhonek moy es derivas gwersys a
hwarvosow ynter DyrsquoSul Palm ha Myttin
Pask kemmerys diworth an aweylyow ha
keworransow a henhwedlow kresoesel
Brian Murdoch Cornish Literature
(Lyenn Kernewek) 1992 DS Brewer
Kargront arsquon jeves chaptra dien henwys
lsquoThe Poem of the Passionrsquo (Bardhonek an
Passhyon) folennow 19-40 An derivas
skoleryek ma a vir orth agan bardhonek
Kernewek yn kettestenn ledanna lyennek
europek ha katholek yrsquoga mysk
oberethow Sowsnek Frynkek Almaynek
ha Bretonek Yma lies gwedh gettuel ha
kehaval ynna mes dyffransow ynwedh
Rag konvedhes derivas Murdoch yn
tien yma edhomm a adhyskans akademek
yn lyenn kresoesel europek keffrys ha
skentoleth yn studhyansow biblek mes
gesyn dhe notya bos agan bardhonek
Kernewek par y savla dhersquon re skrifys yn
yethow erell ha kewsys yn ledanna
Arta yma kampoellow manylys
chaptra ha gwers ynter an bardhonek
harsquon aweylyow Kyn syw an derivas dre
vras an Bibel yma poeslev war
5 keschanjyadow interchangeable
wodhevyans Krist ha Maria Selwyans an
woslowysi yw poesek kyn nag eus ambos
a evyans dhersquon diwedh par dell gevir yn
yethow erell
Jane Bakere (lemmyn Jane French)
Cornish Ordinalia (Ordinali Kernewek)
(2nd dyllans amendys 2009 Kesva an
Taves Kernewek) a gehevel an bardhonek
harsquon gwari hag unnver yw hi aga bos
skrifys a-dro dhersquon keth termyn yrsquon 14ves
kansblydhen An wonisogneth hag ytho
an lyenn kresoesel o keswlasek drefenn
bos Kristonedh an ertach kemmyn
katholek ha Latin yrsquon oes na an yeth
dyskys pub le
Kepar ha Murdoch hi a re rol a
henhwedlow nag yw biblek Yma
testennow rag ensampel kemmerys
diworth an Historica Scholastica tekts an
12ves kansblydhen gans Petrus Comestor
harsquon Passyhon Frynkek Passion des
Jongleurs
Nebes testennow nag yw biblek yw
~ Yudas a lever bos Yesu fel hag a dhiank
martesen arsquon Yedhewon (gwersyow
38-40)
~ ny yll enev Yudas gasa y anow drefenn
ev dhe amma Krist hag yndellma y
gorf yw skwerdys dhe dharnow (106)
~ an gov a nagh gul kentrow rag an grows
ow leverel bos lovryjyon dhodho harsquoy
debel wreg arsquos gwra yn y le (154-160)
~ an goen diwri gwrys gans Maria yn
flogholeth Krist a dyv ganso hag ev
ow tevi
~ benyn nag yw henwys a gudh korf
Krist hag ev ow pos destryppys dhe
vos krowsys rag own ev dhe verwel
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
9
dre yeynder - martesen henhwedhel
Veronika (177)
~ Nikodemus owth elia korf Krist yn nos
~ Krist ow terri porthow ifarn (212-213)
~ an teyr Maria (241-251)
~ henhwedhel prenn an grows
~ ystynnans korf Krist dhrsquoy worra war an
grows
~ an 5475 goli
~ yaghheans Longinius dall
~ gwanans ympynnyon Krist gans an
gurun spern
Jane Bakere a dheriv ynwedh bos 29
gwers arsquon 259 pur haval orth rannow an
Ordinali ha 23 linenn yw poran an keth
Ple feu skrifys an Passhyon ha gans
piw Es yw profya y vos skrifys gans
managh po menegh dhe Gollji Glasneth
mes yma kevrenn ynwedh gans
Eglossankres kyn nag yw kler poran
prag
Ha prag y feu skrifys Heb mar rag
bos lennys yn eglosyow dhe brys Pask
martesen ow ri derivasow devosel an
Bibel dhe bobel leg an werin Yn konter
heb mar rannow an Ordinali o gwariow
dhe vos gwelys ha klewys yn plen an
gwari
An testennow yw biblek dre vras
selys war an peswar aweyl mes synsys
ynna ynwedh henhwedhlow kresoesel
par dell yw kampoellys a-ugh rag
ensampel diworth an Historica
Scholastica an Legenda Aurea an
Passion des Jongleurs Frynkek ha derivas
an Passhyon yn Sowsnek rag ensampel
an Northern Passion
An entent kler o selwyans an
wolowysi gwers 2
Seul a vynno bos selwys
Goslowes ow geryow
Byttegyns dhe benn an bardhonek
nyns eus ambos a evyans a 100 dydh po
hwath 500 dydh par dell vydh kevys yn
bardhonegow Frynkek Bretonek ha
Sowsnek
Nance a brofyas ynwedh bos an
mammskrif dasskrifys yn fenowgh may
feu skrifys kammwonisyow na ylli bos
gwrys gans an skrifer derowel Geryow re
beu dasskrifys le may teuth ha bos gwann
an ynk traweythyow yn kamm ha nyns
yw nebes geryow es aga redya
Arta dell leveris Talek Passhyon
Agan Arloedh yw tresor meur dhyn a dal
bos studhys genen oll kryjyek kynth on
po kyn nag on
An Veyn gans Mary Sutcliffe
treylys hag amendys dhiworth lsquoCornish
Folklorersquo gans Robert Huntrsquo
Yn lies le yn Kernow yma menhiryon
ha tollvenow gorrys ena gans agan
hengeughyon nans yw milvilyow a
vlydhynyow Martesen i a verk hen vedh
chyften kernewek po martesen tyller sans
le may hwrythya oferysi po berdh a aga
devosow
Unn men-an-tol ogas dhe Lanyon a
sev yn mysk an eythinegi war an woen
Nans yw lies blydhen tus a grysi yrsquon jevo
an men ma galloes dhe yaghhe lsquokleves an
myghternrsquo (yn Sowsnek-lsquoscrofularsquo) Res
o hembronk fleghes klevesys harsquoga gorra
noeth teyrgweyth dres an toll hag ena aga
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
10
movya teyrgweyth war an gwels dhiworth
an howlsedhes dhersquon howldrehevel
Hwath pella y leverir gwer ha
benynes ow kodhevel a gleves an keyn
mar passyens dres an toll a dhaskavsens
aga yeghes
Mar pe dew bynn a vrest gorrys gans
rach war amal a-wartha an men
govynnow dhersquon men a via gorthybys yn
hwir gans gwayans an pynnow
Yn lies le yth esa meyn koedhys an eyl
a-dreus y gila ha tus gans remm a
bedrevana dres an aswa yn-danna a vedha
rydhhes dhiworth payn hag evredhder
An kylghyow a venhiryon a veu
drehevys martesen gans an hen oferysi po
Drewydhyon avel templow rag aga
solempnitys kryjyk
Tus yn termynyow eus passyes a grysi
yth esa galloes barthusek yrsquon leow na
Ena ni a wel arwoedhyow sorr an Duwow
awos disakrans tus heb revrons neb a
dhefolas an jydh sakrys Ogas dhe
Eglosveryan yth esa kylgh a venhiryon
henwys lsquoAn Morenyow Lowenekrsquo hag yn
ogas dew venhir henwys lsquoAn Biboryonrsquo
An hwedhel yw gorthugherweyth
unn dyrsquoSul nebes morenyon dhiworth an
dreveglos owth ankevi mos dhe
vesperyow a wandras dhersquon parkow
Dew dhyowl toellwiskys avel piboryon
a dhallathas gwari ilow rag donsya An
morenyow yowynk a junyas an dons i a
dheuth ha bos moy ha moy yntanus an
dons o pur wyls hag ena yth esa
lughesenn dhiworth ebron gler neb arsquos
treusfurvyas i oll yn meyn Lemmyn i oll
a sev bys yrsquon jydh ma stag yn meyn bys
vynitha ha bys vynnari
Hwedhel kehaval yw derivys yn kever
an kylgh a nownsek men ogas dhersquon fordh
dhe Benn an Wlas henwys Boskawenn-
Woen Dew arall yw an Naw Moren yn
Sen Kolomm Veur hag onan arall yn Sen
Stedhyans An bagas ma yw henwys
lsquoHwerydh Gwyrghrsquo ha desevys yw aga
bos managhesow a asas aga lenji dhe
dhonsya Yn keth vaner derivys yw bos
an bagas henwys lsquoAn Hurlysirsquo
yonkoryon ow kwari Hurlya dyrsquoSul An
hwedhlow ma a ylli krevhe an dyskans a
irevrons rag an Sabot
Yth esa nebes meyn gans
skrifedhyow War an eyl an Men
Skrifys yn Pennwydh yma hanow
Rialobran po Bran-vras Ryel martesen
chyften ryel an ranndir na War y gila
yma skrifys yn Latin lsquoy hworwedh mab
Cunomorusrsquo Hanow arall a Cunomorus
yw Mark ha hemma yw hanow myghtern
ha tas Tristan dhiworth hwedhel lsquoTristan
hag Isoldarsquo onan arsquon brassa hwedhlow a
gerensa yrsquon bys
An veyn ma oll a re gowologow dhyn
a vysow agan gorhengeughyon
Notenn Ramasek gans Wella Brown
Nyns en drog pys pan redis an Notenn
Ramasek gans Yowann Parker a-dro
dhersquon ger lsquodrogrsquo (An Gannas mis-Hedra
f5) Ya Kemmynna us an ger lsquodrogrsquo a
vydh y skrifa a-rag an hanow gans aswa
yntredha strik po junys avel unn ger Fest
tanwa yw y skrifa wosa y hanow par dell
yw an kas yn BM 1285
marsquos happ drog orthwgh a rsquoskynn
but an event (one) bad for you will befall
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
11
Omma y tesevir bos an ger lsquodrogrsquo
skrifys yrsquon le ma rag may fe holyes gans
lsquoorthowghrsquo bad for you (cf GMK 152(8)
f 126)
Efan yw an keth ger dhe vos gwir
hanow OM 1628
kemmys drog eus ow koedha
hag yn lies le arall
Ger war-lergh gwra vri a
pes da mes drog pes
Servisyow Eglos dydhyasow avisys
An Revrond Chenon Jane Kneebone a
dhannvon kedhlow a-dro dhe servisyow a
dheu
3a mis Kevardhu Eglos Vudhek
Servis Asvens
10ves mis Kevardhu Chapel Sen Yv
Servis Nadelik
31ves mis Kevardhu Chapel Pons
Resulyen Servis Nadelik
7ves mis Genver Eglos an Bluw
Lannystyli Servis Stoel
Pella derivadow a-dhiworth
Rev Chenon Jane Kneebone
01637 873135
07966 703924
janekneebonegmailcom
Nawbedrek
A yllrsquota dismygi an ger a naw
lytherenn Py lies ger a moy es 3
lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
M E D
E L M
A R L
Gorthyp mis-Du 2017
karrigell
Koloven Bersonel
Nadelik 2017
1 Gorhemmynnadow arsquon gwella dhe bub
redyer An Gannas rag Nadelik harsquon
Vlydhen Nowydh 2018 dhiworthyn ni oll
Ni a wayt may hallo avonsya an yeth hag
yn despit dhersquon kaletteryow poes
aswonnys genen may hyllyn ni oll
mentena gologva bosedhek
Jori amp Beth Ansell ha teylu
2 Graham Sandercock Pennskrifer An
Gannas harsquoy deylu a garsa dannvon
gorhemmynnadow Nadelik an gwella
dhywgh hwi oll ha gans govenek y fydh
2018 kuv dhyn ni oll
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
12
A n G a n n a s 2 0 1 7
An Gannas 2017
An Gannas yw dyllys pub mis gans
Kowethas an Yeth Kernewek An
Skrifennyas yw Tim Hambly 12 Stret
an Duk Lannstevan Wartha Kernow
PL15 8HD 01566 773716
skrifennyasbtinternetcom
Pennskrifer An Ganna yw Graham
Sandercock hag yw lowen
degemmeres erthyglow ha skeusennow
dhe vos dyllys
grahamsandercockblueyondercouk
bys yn 2018
Nadelik 2017
Y fydh Gwedhen Owr ha Konsel an
Dre Lyskerrys ow kesoberi rag
pareusi Nadelik Lyskerrys Kanow yn
Kernewek ha golowys der an stretow
yn mysk hwarvosow erell
Pella derivadow diworth
admingoldentreeorguk
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
7
Robert Morton Nance (2a Bardh Meur
Kernow Mordon) a gevresegas an
Passhyon yn rannow harsquoga dyllo yrsquon
lyver-termyn lsquoKernowrsquo ynter 1934-6 ow
kwitha an gwersyow a 4 linenn ha 14
syllabenn ha Ray Edwards arsquon
kevresegas arta yn lsquoAn Lef Kernewekrsquo
81-103 1983
EG Retallack Hooper (3a Bardh
Meur Talek) arsquon dellos yn Kernewek
Unys gans treylyans dhe Sowsnek yn
1972 Herwydh Talek an Passhyon o
tresor Kernewek haval orth bardhonieth
dha yn yeth pynag hag y koedh dhe bub
studhyer a Gernewek y aswonn Dyllans
Talek arsquon jevo an furvas a 7 syllabenn hag
8 linenn
3 anpoeslevys unstressed
Goulvenn Pennaod a bareusas
treylyans yn Bretonek owth holya
dasskrif Whitley Stokes kevys yrsquon
Lyverva Genedhlek (Bibliothegraveque
Nationale) yn Paris ha dyllys gans
Preder yn 1980 Pennaod a grysi nag o pur
ogas an rimyow Martesen hemm yw
drefenn nag esa lytherenn skrifys yn
Kernewek nag yn Sowsnek rag
syllabenn finel anpoeslevys3 ha leverys
avel bogalenn ankler skrifys yn fenowgh
avel lsquoersquo yrsquon tekstow Martesen y fia esya
breusi hemma lemmyn gans Kernewek
Kemmyn ages gans lytherennans derowel
an tekst
Ray Edwards Kesva an Taves
Kernewek 1993 a dhellos mammskrif an
Passhyon treuslytherennans dhe
Gernewek Kemmyn ha treylyans dhe
Sowsnek yn furvas 7 syllabenn 8 linnenn
dhe bub gweres
Dyllans Edwards arsquon jeves meur a
notennow gramasek ha kampoellow a vri
hag ynwedh rol a dyffransow byghan dre
vras ynter Hooper ha Pennaod Ynwedh
yma krows-kampoellow4 pur vanylys yrsquon
bardhonek dhersquon peswar Aweyl an
Testament Nowydh ha dhe rannow an
Ordinali Rag ensampel yn gwers 42 yma
kampoellys Aweyl Matthew chaptra 26
gwersyow 17-25 Mark 14 12-20 Luk
22 8-21 ha Passio Christi (Passhyon
Krist) nessa gwari an Ordinali linennow
617-764
Y gommendyans yw meur dhe les
ynwedh hag a dhiskwedh rag ensampel
usadowyow lytherenna yrsquon mammskrif
4 krowskampoell cross reference
Mordon
Talek
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
8
lsquoursquo ha lsquovrsquo yw keschanjyadow5 lsquozrsquo yw
devnydhys yn fenowgh rag lsquodhrsquo Ena y
syw rannow war notennow yethek ha
lytherennans Dyllans pur dhown ha
skolheygyek yw lyver Edwards ha
dastyllys a-nowydh lemmyn gans an
Kesva an Taves Kernewek
Henry Jenner (1a Bardh Meur Gwas
Mihal) yn y Handbook of Cornish
Language (Dornlyver an Yeth Kernewek)
1904 a grys bos an mammskrif yrsquon
Gwithti Predennek an vershyon derowel
Ev a lever nag eus saw boghes yrsquon
bardhonek moy es derivas gwersys a
hwarvosow ynter DyrsquoSul Palm ha Myttin
Pask kemmerys diworth an aweylyow ha
keworransow a henhwedlow kresoesel
Brian Murdoch Cornish Literature
(Lyenn Kernewek) 1992 DS Brewer
Kargront arsquon jeves chaptra dien henwys
lsquoThe Poem of the Passionrsquo (Bardhonek an
Passhyon) folennow 19-40 An derivas
skoleryek ma a vir orth agan bardhonek
Kernewek yn kettestenn ledanna lyennek
europek ha katholek yrsquoga mysk
oberethow Sowsnek Frynkek Almaynek
ha Bretonek Yma lies gwedh gettuel ha
kehaval ynna mes dyffransow ynwedh
Rag konvedhes derivas Murdoch yn
tien yma edhomm a adhyskans akademek
yn lyenn kresoesel europek keffrys ha
skentoleth yn studhyansow biblek mes
gesyn dhe notya bos agan bardhonek
Kernewek par y savla dhersquon re skrifys yn
yethow erell ha kewsys yn ledanna
Arta yma kampoellow manylys
chaptra ha gwers ynter an bardhonek
harsquon aweylyow Kyn syw an derivas dre
vras an Bibel yma poeslev war
5 keschanjyadow interchangeable
wodhevyans Krist ha Maria Selwyans an
woslowysi yw poesek kyn nag eus ambos
a evyans dhersquon diwedh par dell gevir yn
yethow erell
Jane Bakere (lemmyn Jane French)
Cornish Ordinalia (Ordinali Kernewek)
(2nd dyllans amendys 2009 Kesva an
Taves Kernewek) a gehevel an bardhonek
harsquon gwari hag unnver yw hi aga bos
skrifys a-dro dhersquon keth termyn yrsquon 14ves
kansblydhen An wonisogneth hag ytho
an lyenn kresoesel o keswlasek drefenn
bos Kristonedh an ertach kemmyn
katholek ha Latin yrsquon oes na an yeth
dyskys pub le
Kepar ha Murdoch hi a re rol a
henhwedlow nag yw biblek Yma
testennow rag ensampel kemmerys
diworth an Historica Scholastica tekts an
12ves kansblydhen gans Petrus Comestor
harsquon Passyhon Frynkek Passion des
Jongleurs
Nebes testennow nag yw biblek yw
~ Yudas a lever bos Yesu fel hag a dhiank
martesen arsquon Yedhewon (gwersyow
38-40)
~ ny yll enev Yudas gasa y anow drefenn
ev dhe amma Krist hag yndellma y
gorf yw skwerdys dhe dharnow (106)
~ an gov a nagh gul kentrow rag an grows
ow leverel bos lovryjyon dhodho harsquoy
debel wreg arsquos gwra yn y le (154-160)
~ an goen diwri gwrys gans Maria yn
flogholeth Krist a dyv ganso hag ev
ow tevi
~ benyn nag yw henwys a gudh korf
Krist hag ev ow pos destryppys dhe
vos krowsys rag own ev dhe verwel
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
9
dre yeynder - martesen henhwedhel
Veronika (177)
~ Nikodemus owth elia korf Krist yn nos
~ Krist ow terri porthow ifarn (212-213)
~ an teyr Maria (241-251)
~ henhwedhel prenn an grows
~ ystynnans korf Krist dhrsquoy worra war an
grows
~ an 5475 goli
~ yaghheans Longinius dall
~ gwanans ympynnyon Krist gans an
gurun spern
Jane Bakere a dheriv ynwedh bos 29
gwers arsquon 259 pur haval orth rannow an
Ordinali ha 23 linenn yw poran an keth
Ple feu skrifys an Passhyon ha gans
piw Es yw profya y vos skrifys gans
managh po menegh dhe Gollji Glasneth
mes yma kevrenn ynwedh gans
Eglossankres kyn nag yw kler poran
prag
Ha prag y feu skrifys Heb mar rag
bos lennys yn eglosyow dhe brys Pask
martesen ow ri derivasow devosel an
Bibel dhe bobel leg an werin Yn konter
heb mar rannow an Ordinali o gwariow
dhe vos gwelys ha klewys yn plen an
gwari
An testennow yw biblek dre vras
selys war an peswar aweyl mes synsys
ynna ynwedh henhwedhlow kresoesel
par dell yw kampoellys a-ugh rag
ensampel diworth an Historica
Scholastica an Legenda Aurea an
Passion des Jongleurs Frynkek ha derivas
an Passhyon yn Sowsnek rag ensampel
an Northern Passion
An entent kler o selwyans an
wolowysi gwers 2
Seul a vynno bos selwys
Goslowes ow geryow
Byttegyns dhe benn an bardhonek
nyns eus ambos a evyans a 100 dydh po
hwath 500 dydh par dell vydh kevys yn
bardhonegow Frynkek Bretonek ha
Sowsnek
Nance a brofyas ynwedh bos an
mammskrif dasskrifys yn fenowgh may
feu skrifys kammwonisyow na ylli bos
gwrys gans an skrifer derowel Geryow re
beu dasskrifys le may teuth ha bos gwann
an ynk traweythyow yn kamm ha nyns
yw nebes geryow es aga redya
Arta dell leveris Talek Passhyon
Agan Arloedh yw tresor meur dhyn a dal
bos studhys genen oll kryjyek kynth on
po kyn nag on
An Veyn gans Mary Sutcliffe
treylys hag amendys dhiworth lsquoCornish
Folklorersquo gans Robert Huntrsquo
Yn lies le yn Kernow yma menhiryon
ha tollvenow gorrys ena gans agan
hengeughyon nans yw milvilyow a
vlydhynyow Martesen i a verk hen vedh
chyften kernewek po martesen tyller sans
le may hwrythya oferysi po berdh a aga
devosow
Unn men-an-tol ogas dhe Lanyon a
sev yn mysk an eythinegi war an woen
Nans yw lies blydhen tus a grysi yrsquon jevo
an men ma galloes dhe yaghhe lsquokleves an
myghternrsquo (yn Sowsnek-lsquoscrofularsquo) Res
o hembronk fleghes klevesys harsquoga gorra
noeth teyrgweyth dres an toll hag ena aga
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
10
movya teyrgweyth war an gwels dhiworth
an howlsedhes dhersquon howldrehevel
Hwath pella y leverir gwer ha
benynes ow kodhevel a gleves an keyn
mar passyens dres an toll a dhaskavsens
aga yeghes
Mar pe dew bynn a vrest gorrys gans
rach war amal a-wartha an men
govynnow dhersquon men a via gorthybys yn
hwir gans gwayans an pynnow
Yn lies le yth esa meyn koedhys an eyl
a-dreus y gila ha tus gans remm a
bedrevana dres an aswa yn-danna a vedha
rydhhes dhiworth payn hag evredhder
An kylghyow a venhiryon a veu
drehevys martesen gans an hen oferysi po
Drewydhyon avel templow rag aga
solempnitys kryjyk
Tus yn termynyow eus passyes a grysi
yth esa galloes barthusek yrsquon leow na
Ena ni a wel arwoedhyow sorr an Duwow
awos disakrans tus heb revrons neb a
dhefolas an jydh sakrys Ogas dhe
Eglosveryan yth esa kylgh a venhiryon
henwys lsquoAn Morenyow Lowenekrsquo hag yn
ogas dew venhir henwys lsquoAn Biboryonrsquo
An hwedhel yw gorthugherweyth
unn dyrsquoSul nebes morenyon dhiworth an
dreveglos owth ankevi mos dhe
vesperyow a wandras dhersquon parkow
Dew dhyowl toellwiskys avel piboryon
a dhallathas gwari ilow rag donsya An
morenyow yowynk a junyas an dons i a
dheuth ha bos moy ha moy yntanus an
dons o pur wyls hag ena yth esa
lughesenn dhiworth ebron gler neb arsquos
treusfurvyas i oll yn meyn Lemmyn i oll
a sev bys yrsquon jydh ma stag yn meyn bys
vynitha ha bys vynnari
Hwedhel kehaval yw derivys yn kever
an kylgh a nownsek men ogas dhersquon fordh
dhe Benn an Wlas henwys Boskawenn-
Woen Dew arall yw an Naw Moren yn
Sen Kolomm Veur hag onan arall yn Sen
Stedhyans An bagas ma yw henwys
lsquoHwerydh Gwyrghrsquo ha desevys yw aga
bos managhesow a asas aga lenji dhe
dhonsya Yn keth vaner derivys yw bos
an bagas henwys lsquoAn Hurlysirsquo
yonkoryon ow kwari Hurlya dyrsquoSul An
hwedhlow ma a ylli krevhe an dyskans a
irevrons rag an Sabot
Yth esa nebes meyn gans
skrifedhyow War an eyl an Men
Skrifys yn Pennwydh yma hanow
Rialobran po Bran-vras Ryel martesen
chyften ryel an ranndir na War y gila
yma skrifys yn Latin lsquoy hworwedh mab
Cunomorusrsquo Hanow arall a Cunomorus
yw Mark ha hemma yw hanow myghtern
ha tas Tristan dhiworth hwedhel lsquoTristan
hag Isoldarsquo onan arsquon brassa hwedhlow a
gerensa yrsquon bys
An veyn ma oll a re gowologow dhyn
a vysow agan gorhengeughyon
Notenn Ramasek gans Wella Brown
Nyns en drog pys pan redis an Notenn
Ramasek gans Yowann Parker a-dro
dhersquon ger lsquodrogrsquo (An Gannas mis-Hedra
f5) Ya Kemmynna us an ger lsquodrogrsquo a
vydh y skrifa a-rag an hanow gans aswa
yntredha strik po junys avel unn ger Fest
tanwa yw y skrifa wosa y hanow par dell
yw an kas yn BM 1285
marsquos happ drog orthwgh a rsquoskynn
but an event (one) bad for you will befall
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
11
Omma y tesevir bos an ger lsquodrogrsquo
skrifys yrsquon le ma rag may fe holyes gans
lsquoorthowghrsquo bad for you (cf GMK 152(8)
f 126)
Efan yw an keth ger dhe vos gwir
hanow OM 1628
kemmys drog eus ow koedha
hag yn lies le arall
Ger war-lergh gwra vri a
pes da mes drog pes
Servisyow Eglos dydhyasow avisys
An Revrond Chenon Jane Kneebone a
dhannvon kedhlow a-dro dhe servisyow a
dheu
3a mis Kevardhu Eglos Vudhek
Servis Asvens
10ves mis Kevardhu Chapel Sen Yv
Servis Nadelik
31ves mis Kevardhu Chapel Pons
Resulyen Servis Nadelik
7ves mis Genver Eglos an Bluw
Lannystyli Servis Stoel
Pella derivadow a-dhiworth
Rev Chenon Jane Kneebone
01637 873135
07966 703924
janekneebonegmailcom
Nawbedrek
A yllrsquota dismygi an ger a naw
lytherenn Py lies ger a moy es 3
lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
M E D
E L M
A R L
Gorthyp mis-Du 2017
karrigell
Koloven Bersonel
Nadelik 2017
1 Gorhemmynnadow arsquon gwella dhe bub
redyer An Gannas rag Nadelik harsquon
Vlydhen Nowydh 2018 dhiworthyn ni oll
Ni a wayt may hallo avonsya an yeth hag
yn despit dhersquon kaletteryow poes
aswonnys genen may hyllyn ni oll
mentena gologva bosedhek
Jori amp Beth Ansell ha teylu
2 Graham Sandercock Pennskrifer An
Gannas harsquoy deylu a garsa dannvon
gorhemmynnadow Nadelik an gwella
dhywgh hwi oll ha gans govenek y fydh
2018 kuv dhyn ni oll
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
12
A n G a n n a s 2 0 1 7
An Gannas 2017
An Gannas yw dyllys pub mis gans
Kowethas an Yeth Kernewek An
Skrifennyas yw Tim Hambly 12 Stret
an Duk Lannstevan Wartha Kernow
PL15 8HD 01566 773716
skrifennyasbtinternetcom
Pennskrifer An Ganna yw Graham
Sandercock hag yw lowen
degemmeres erthyglow ha skeusennow
dhe vos dyllys
grahamsandercockblueyondercouk
bys yn 2018
Nadelik 2017
Y fydh Gwedhen Owr ha Konsel an
Dre Lyskerrys ow kesoberi rag
pareusi Nadelik Lyskerrys Kanow yn
Kernewek ha golowys der an stretow
yn mysk hwarvosow erell
Pella derivadow diworth
admingoldentreeorguk
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
8
lsquoursquo ha lsquovrsquo yw keschanjyadow5 lsquozrsquo yw
devnydhys yn fenowgh rag lsquodhrsquo Ena y
syw rannow war notennow yethek ha
lytherennans Dyllans pur dhown ha
skolheygyek yw lyver Edwards ha
dastyllys a-nowydh lemmyn gans an
Kesva an Taves Kernewek
Henry Jenner (1a Bardh Meur Gwas
Mihal) yn y Handbook of Cornish
Language (Dornlyver an Yeth Kernewek)
1904 a grys bos an mammskrif yrsquon
Gwithti Predennek an vershyon derowel
Ev a lever nag eus saw boghes yrsquon
bardhonek moy es derivas gwersys a
hwarvosow ynter DyrsquoSul Palm ha Myttin
Pask kemmerys diworth an aweylyow ha
keworransow a henhwedlow kresoesel
Brian Murdoch Cornish Literature
(Lyenn Kernewek) 1992 DS Brewer
Kargront arsquon jeves chaptra dien henwys
lsquoThe Poem of the Passionrsquo (Bardhonek an
Passhyon) folennow 19-40 An derivas
skoleryek ma a vir orth agan bardhonek
Kernewek yn kettestenn ledanna lyennek
europek ha katholek yrsquoga mysk
oberethow Sowsnek Frynkek Almaynek
ha Bretonek Yma lies gwedh gettuel ha
kehaval ynna mes dyffransow ynwedh
Rag konvedhes derivas Murdoch yn
tien yma edhomm a adhyskans akademek
yn lyenn kresoesel europek keffrys ha
skentoleth yn studhyansow biblek mes
gesyn dhe notya bos agan bardhonek
Kernewek par y savla dhersquon re skrifys yn
yethow erell ha kewsys yn ledanna
Arta yma kampoellow manylys
chaptra ha gwers ynter an bardhonek
harsquon aweylyow Kyn syw an derivas dre
vras an Bibel yma poeslev war
5 keschanjyadow interchangeable
wodhevyans Krist ha Maria Selwyans an
woslowysi yw poesek kyn nag eus ambos
a evyans dhersquon diwedh par dell gevir yn
yethow erell
Jane Bakere (lemmyn Jane French)
Cornish Ordinalia (Ordinali Kernewek)
(2nd dyllans amendys 2009 Kesva an
Taves Kernewek) a gehevel an bardhonek
harsquon gwari hag unnver yw hi aga bos
skrifys a-dro dhersquon keth termyn yrsquon 14ves
kansblydhen An wonisogneth hag ytho
an lyenn kresoesel o keswlasek drefenn
bos Kristonedh an ertach kemmyn
katholek ha Latin yrsquon oes na an yeth
dyskys pub le
Kepar ha Murdoch hi a re rol a
henhwedlow nag yw biblek Yma
testennow rag ensampel kemmerys
diworth an Historica Scholastica tekts an
12ves kansblydhen gans Petrus Comestor
harsquon Passyhon Frynkek Passion des
Jongleurs
Nebes testennow nag yw biblek yw
~ Yudas a lever bos Yesu fel hag a dhiank
martesen arsquon Yedhewon (gwersyow
38-40)
~ ny yll enev Yudas gasa y anow drefenn
ev dhe amma Krist hag yndellma y
gorf yw skwerdys dhe dharnow (106)
~ an gov a nagh gul kentrow rag an grows
ow leverel bos lovryjyon dhodho harsquoy
debel wreg arsquos gwra yn y le (154-160)
~ an goen diwri gwrys gans Maria yn
flogholeth Krist a dyv ganso hag ev
ow tevi
~ benyn nag yw henwys a gudh korf
Krist hag ev ow pos destryppys dhe
vos krowsys rag own ev dhe verwel
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
9
dre yeynder - martesen henhwedhel
Veronika (177)
~ Nikodemus owth elia korf Krist yn nos
~ Krist ow terri porthow ifarn (212-213)
~ an teyr Maria (241-251)
~ henhwedhel prenn an grows
~ ystynnans korf Krist dhrsquoy worra war an
grows
~ an 5475 goli
~ yaghheans Longinius dall
~ gwanans ympynnyon Krist gans an
gurun spern
Jane Bakere a dheriv ynwedh bos 29
gwers arsquon 259 pur haval orth rannow an
Ordinali ha 23 linenn yw poran an keth
Ple feu skrifys an Passhyon ha gans
piw Es yw profya y vos skrifys gans
managh po menegh dhe Gollji Glasneth
mes yma kevrenn ynwedh gans
Eglossankres kyn nag yw kler poran
prag
Ha prag y feu skrifys Heb mar rag
bos lennys yn eglosyow dhe brys Pask
martesen ow ri derivasow devosel an
Bibel dhe bobel leg an werin Yn konter
heb mar rannow an Ordinali o gwariow
dhe vos gwelys ha klewys yn plen an
gwari
An testennow yw biblek dre vras
selys war an peswar aweyl mes synsys
ynna ynwedh henhwedhlow kresoesel
par dell yw kampoellys a-ugh rag
ensampel diworth an Historica
Scholastica an Legenda Aurea an
Passion des Jongleurs Frynkek ha derivas
an Passhyon yn Sowsnek rag ensampel
an Northern Passion
An entent kler o selwyans an
wolowysi gwers 2
Seul a vynno bos selwys
Goslowes ow geryow
Byttegyns dhe benn an bardhonek
nyns eus ambos a evyans a 100 dydh po
hwath 500 dydh par dell vydh kevys yn
bardhonegow Frynkek Bretonek ha
Sowsnek
Nance a brofyas ynwedh bos an
mammskrif dasskrifys yn fenowgh may
feu skrifys kammwonisyow na ylli bos
gwrys gans an skrifer derowel Geryow re
beu dasskrifys le may teuth ha bos gwann
an ynk traweythyow yn kamm ha nyns
yw nebes geryow es aga redya
Arta dell leveris Talek Passhyon
Agan Arloedh yw tresor meur dhyn a dal
bos studhys genen oll kryjyek kynth on
po kyn nag on
An Veyn gans Mary Sutcliffe
treylys hag amendys dhiworth lsquoCornish
Folklorersquo gans Robert Huntrsquo
Yn lies le yn Kernow yma menhiryon
ha tollvenow gorrys ena gans agan
hengeughyon nans yw milvilyow a
vlydhynyow Martesen i a verk hen vedh
chyften kernewek po martesen tyller sans
le may hwrythya oferysi po berdh a aga
devosow
Unn men-an-tol ogas dhe Lanyon a
sev yn mysk an eythinegi war an woen
Nans yw lies blydhen tus a grysi yrsquon jevo
an men ma galloes dhe yaghhe lsquokleves an
myghternrsquo (yn Sowsnek-lsquoscrofularsquo) Res
o hembronk fleghes klevesys harsquoga gorra
noeth teyrgweyth dres an toll hag ena aga
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
10
movya teyrgweyth war an gwels dhiworth
an howlsedhes dhersquon howldrehevel
Hwath pella y leverir gwer ha
benynes ow kodhevel a gleves an keyn
mar passyens dres an toll a dhaskavsens
aga yeghes
Mar pe dew bynn a vrest gorrys gans
rach war amal a-wartha an men
govynnow dhersquon men a via gorthybys yn
hwir gans gwayans an pynnow
Yn lies le yth esa meyn koedhys an eyl
a-dreus y gila ha tus gans remm a
bedrevana dres an aswa yn-danna a vedha
rydhhes dhiworth payn hag evredhder
An kylghyow a venhiryon a veu
drehevys martesen gans an hen oferysi po
Drewydhyon avel templow rag aga
solempnitys kryjyk
Tus yn termynyow eus passyes a grysi
yth esa galloes barthusek yrsquon leow na
Ena ni a wel arwoedhyow sorr an Duwow
awos disakrans tus heb revrons neb a
dhefolas an jydh sakrys Ogas dhe
Eglosveryan yth esa kylgh a venhiryon
henwys lsquoAn Morenyow Lowenekrsquo hag yn
ogas dew venhir henwys lsquoAn Biboryonrsquo
An hwedhel yw gorthugherweyth
unn dyrsquoSul nebes morenyon dhiworth an
dreveglos owth ankevi mos dhe
vesperyow a wandras dhersquon parkow
Dew dhyowl toellwiskys avel piboryon
a dhallathas gwari ilow rag donsya An
morenyow yowynk a junyas an dons i a
dheuth ha bos moy ha moy yntanus an
dons o pur wyls hag ena yth esa
lughesenn dhiworth ebron gler neb arsquos
treusfurvyas i oll yn meyn Lemmyn i oll
a sev bys yrsquon jydh ma stag yn meyn bys
vynitha ha bys vynnari
Hwedhel kehaval yw derivys yn kever
an kylgh a nownsek men ogas dhersquon fordh
dhe Benn an Wlas henwys Boskawenn-
Woen Dew arall yw an Naw Moren yn
Sen Kolomm Veur hag onan arall yn Sen
Stedhyans An bagas ma yw henwys
lsquoHwerydh Gwyrghrsquo ha desevys yw aga
bos managhesow a asas aga lenji dhe
dhonsya Yn keth vaner derivys yw bos
an bagas henwys lsquoAn Hurlysirsquo
yonkoryon ow kwari Hurlya dyrsquoSul An
hwedhlow ma a ylli krevhe an dyskans a
irevrons rag an Sabot
Yth esa nebes meyn gans
skrifedhyow War an eyl an Men
Skrifys yn Pennwydh yma hanow
Rialobran po Bran-vras Ryel martesen
chyften ryel an ranndir na War y gila
yma skrifys yn Latin lsquoy hworwedh mab
Cunomorusrsquo Hanow arall a Cunomorus
yw Mark ha hemma yw hanow myghtern
ha tas Tristan dhiworth hwedhel lsquoTristan
hag Isoldarsquo onan arsquon brassa hwedhlow a
gerensa yrsquon bys
An veyn ma oll a re gowologow dhyn
a vysow agan gorhengeughyon
Notenn Ramasek gans Wella Brown
Nyns en drog pys pan redis an Notenn
Ramasek gans Yowann Parker a-dro
dhersquon ger lsquodrogrsquo (An Gannas mis-Hedra
f5) Ya Kemmynna us an ger lsquodrogrsquo a
vydh y skrifa a-rag an hanow gans aswa
yntredha strik po junys avel unn ger Fest
tanwa yw y skrifa wosa y hanow par dell
yw an kas yn BM 1285
marsquos happ drog orthwgh a rsquoskynn
but an event (one) bad for you will befall
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
11
Omma y tesevir bos an ger lsquodrogrsquo
skrifys yrsquon le ma rag may fe holyes gans
lsquoorthowghrsquo bad for you (cf GMK 152(8)
f 126)
Efan yw an keth ger dhe vos gwir
hanow OM 1628
kemmys drog eus ow koedha
hag yn lies le arall
Ger war-lergh gwra vri a
pes da mes drog pes
Servisyow Eglos dydhyasow avisys
An Revrond Chenon Jane Kneebone a
dhannvon kedhlow a-dro dhe servisyow a
dheu
3a mis Kevardhu Eglos Vudhek
Servis Asvens
10ves mis Kevardhu Chapel Sen Yv
Servis Nadelik
31ves mis Kevardhu Chapel Pons
Resulyen Servis Nadelik
7ves mis Genver Eglos an Bluw
Lannystyli Servis Stoel
Pella derivadow a-dhiworth
Rev Chenon Jane Kneebone
01637 873135
07966 703924
janekneebonegmailcom
Nawbedrek
A yllrsquota dismygi an ger a naw
lytherenn Py lies ger a moy es 3
lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
M E D
E L M
A R L
Gorthyp mis-Du 2017
karrigell
Koloven Bersonel
Nadelik 2017
1 Gorhemmynnadow arsquon gwella dhe bub
redyer An Gannas rag Nadelik harsquon
Vlydhen Nowydh 2018 dhiworthyn ni oll
Ni a wayt may hallo avonsya an yeth hag
yn despit dhersquon kaletteryow poes
aswonnys genen may hyllyn ni oll
mentena gologva bosedhek
Jori amp Beth Ansell ha teylu
2 Graham Sandercock Pennskrifer An
Gannas harsquoy deylu a garsa dannvon
gorhemmynnadow Nadelik an gwella
dhywgh hwi oll ha gans govenek y fydh
2018 kuv dhyn ni oll
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
12
A n G a n n a s 2 0 1 7
An Gannas 2017
An Gannas yw dyllys pub mis gans
Kowethas an Yeth Kernewek An
Skrifennyas yw Tim Hambly 12 Stret
an Duk Lannstevan Wartha Kernow
PL15 8HD 01566 773716
skrifennyasbtinternetcom
Pennskrifer An Ganna yw Graham
Sandercock hag yw lowen
degemmeres erthyglow ha skeusennow
dhe vos dyllys
grahamsandercockblueyondercouk
bys yn 2018
Nadelik 2017
Y fydh Gwedhen Owr ha Konsel an
Dre Lyskerrys ow kesoberi rag
pareusi Nadelik Lyskerrys Kanow yn
Kernewek ha golowys der an stretow
yn mysk hwarvosow erell
Pella derivadow diworth
admingoldentreeorguk
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
9
dre yeynder - martesen henhwedhel
Veronika (177)
~ Nikodemus owth elia korf Krist yn nos
~ Krist ow terri porthow ifarn (212-213)
~ an teyr Maria (241-251)
~ henhwedhel prenn an grows
~ ystynnans korf Krist dhrsquoy worra war an
grows
~ an 5475 goli
~ yaghheans Longinius dall
~ gwanans ympynnyon Krist gans an
gurun spern
Jane Bakere a dheriv ynwedh bos 29
gwers arsquon 259 pur haval orth rannow an
Ordinali ha 23 linenn yw poran an keth
Ple feu skrifys an Passhyon ha gans
piw Es yw profya y vos skrifys gans
managh po menegh dhe Gollji Glasneth
mes yma kevrenn ynwedh gans
Eglossankres kyn nag yw kler poran
prag
Ha prag y feu skrifys Heb mar rag
bos lennys yn eglosyow dhe brys Pask
martesen ow ri derivasow devosel an
Bibel dhe bobel leg an werin Yn konter
heb mar rannow an Ordinali o gwariow
dhe vos gwelys ha klewys yn plen an
gwari
An testennow yw biblek dre vras
selys war an peswar aweyl mes synsys
ynna ynwedh henhwedhlow kresoesel
par dell yw kampoellys a-ugh rag
ensampel diworth an Historica
Scholastica an Legenda Aurea an
Passion des Jongleurs Frynkek ha derivas
an Passhyon yn Sowsnek rag ensampel
an Northern Passion
An entent kler o selwyans an
wolowysi gwers 2
Seul a vynno bos selwys
Goslowes ow geryow
Byttegyns dhe benn an bardhonek
nyns eus ambos a evyans a 100 dydh po
hwath 500 dydh par dell vydh kevys yn
bardhonegow Frynkek Bretonek ha
Sowsnek
Nance a brofyas ynwedh bos an
mammskrif dasskrifys yn fenowgh may
feu skrifys kammwonisyow na ylli bos
gwrys gans an skrifer derowel Geryow re
beu dasskrifys le may teuth ha bos gwann
an ynk traweythyow yn kamm ha nyns
yw nebes geryow es aga redya
Arta dell leveris Talek Passhyon
Agan Arloedh yw tresor meur dhyn a dal
bos studhys genen oll kryjyek kynth on
po kyn nag on
An Veyn gans Mary Sutcliffe
treylys hag amendys dhiworth lsquoCornish
Folklorersquo gans Robert Huntrsquo
Yn lies le yn Kernow yma menhiryon
ha tollvenow gorrys ena gans agan
hengeughyon nans yw milvilyow a
vlydhynyow Martesen i a verk hen vedh
chyften kernewek po martesen tyller sans
le may hwrythya oferysi po berdh a aga
devosow
Unn men-an-tol ogas dhe Lanyon a
sev yn mysk an eythinegi war an woen
Nans yw lies blydhen tus a grysi yrsquon jevo
an men ma galloes dhe yaghhe lsquokleves an
myghternrsquo (yn Sowsnek-lsquoscrofularsquo) Res
o hembronk fleghes klevesys harsquoga gorra
noeth teyrgweyth dres an toll hag ena aga
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
10
movya teyrgweyth war an gwels dhiworth
an howlsedhes dhersquon howldrehevel
Hwath pella y leverir gwer ha
benynes ow kodhevel a gleves an keyn
mar passyens dres an toll a dhaskavsens
aga yeghes
Mar pe dew bynn a vrest gorrys gans
rach war amal a-wartha an men
govynnow dhersquon men a via gorthybys yn
hwir gans gwayans an pynnow
Yn lies le yth esa meyn koedhys an eyl
a-dreus y gila ha tus gans remm a
bedrevana dres an aswa yn-danna a vedha
rydhhes dhiworth payn hag evredhder
An kylghyow a venhiryon a veu
drehevys martesen gans an hen oferysi po
Drewydhyon avel templow rag aga
solempnitys kryjyk
Tus yn termynyow eus passyes a grysi
yth esa galloes barthusek yrsquon leow na
Ena ni a wel arwoedhyow sorr an Duwow
awos disakrans tus heb revrons neb a
dhefolas an jydh sakrys Ogas dhe
Eglosveryan yth esa kylgh a venhiryon
henwys lsquoAn Morenyow Lowenekrsquo hag yn
ogas dew venhir henwys lsquoAn Biboryonrsquo
An hwedhel yw gorthugherweyth
unn dyrsquoSul nebes morenyon dhiworth an
dreveglos owth ankevi mos dhe
vesperyow a wandras dhersquon parkow
Dew dhyowl toellwiskys avel piboryon
a dhallathas gwari ilow rag donsya An
morenyow yowynk a junyas an dons i a
dheuth ha bos moy ha moy yntanus an
dons o pur wyls hag ena yth esa
lughesenn dhiworth ebron gler neb arsquos
treusfurvyas i oll yn meyn Lemmyn i oll
a sev bys yrsquon jydh ma stag yn meyn bys
vynitha ha bys vynnari
Hwedhel kehaval yw derivys yn kever
an kylgh a nownsek men ogas dhersquon fordh
dhe Benn an Wlas henwys Boskawenn-
Woen Dew arall yw an Naw Moren yn
Sen Kolomm Veur hag onan arall yn Sen
Stedhyans An bagas ma yw henwys
lsquoHwerydh Gwyrghrsquo ha desevys yw aga
bos managhesow a asas aga lenji dhe
dhonsya Yn keth vaner derivys yw bos
an bagas henwys lsquoAn Hurlysirsquo
yonkoryon ow kwari Hurlya dyrsquoSul An
hwedhlow ma a ylli krevhe an dyskans a
irevrons rag an Sabot
Yth esa nebes meyn gans
skrifedhyow War an eyl an Men
Skrifys yn Pennwydh yma hanow
Rialobran po Bran-vras Ryel martesen
chyften ryel an ranndir na War y gila
yma skrifys yn Latin lsquoy hworwedh mab
Cunomorusrsquo Hanow arall a Cunomorus
yw Mark ha hemma yw hanow myghtern
ha tas Tristan dhiworth hwedhel lsquoTristan
hag Isoldarsquo onan arsquon brassa hwedhlow a
gerensa yrsquon bys
An veyn ma oll a re gowologow dhyn
a vysow agan gorhengeughyon
Notenn Ramasek gans Wella Brown
Nyns en drog pys pan redis an Notenn
Ramasek gans Yowann Parker a-dro
dhersquon ger lsquodrogrsquo (An Gannas mis-Hedra
f5) Ya Kemmynna us an ger lsquodrogrsquo a
vydh y skrifa a-rag an hanow gans aswa
yntredha strik po junys avel unn ger Fest
tanwa yw y skrifa wosa y hanow par dell
yw an kas yn BM 1285
marsquos happ drog orthwgh a rsquoskynn
but an event (one) bad for you will befall
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
11
Omma y tesevir bos an ger lsquodrogrsquo
skrifys yrsquon le ma rag may fe holyes gans
lsquoorthowghrsquo bad for you (cf GMK 152(8)
f 126)
Efan yw an keth ger dhe vos gwir
hanow OM 1628
kemmys drog eus ow koedha
hag yn lies le arall
Ger war-lergh gwra vri a
pes da mes drog pes
Servisyow Eglos dydhyasow avisys
An Revrond Chenon Jane Kneebone a
dhannvon kedhlow a-dro dhe servisyow a
dheu
3a mis Kevardhu Eglos Vudhek
Servis Asvens
10ves mis Kevardhu Chapel Sen Yv
Servis Nadelik
31ves mis Kevardhu Chapel Pons
Resulyen Servis Nadelik
7ves mis Genver Eglos an Bluw
Lannystyli Servis Stoel
Pella derivadow a-dhiworth
Rev Chenon Jane Kneebone
01637 873135
07966 703924
janekneebonegmailcom
Nawbedrek
A yllrsquota dismygi an ger a naw
lytherenn Py lies ger a moy es 3
lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
M E D
E L M
A R L
Gorthyp mis-Du 2017
karrigell
Koloven Bersonel
Nadelik 2017
1 Gorhemmynnadow arsquon gwella dhe bub
redyer An Gannas rag Nadelik harsquon
Vlydhen Nowydh 2018 dhiworthyn ni oll
Ni a wayt may hallo avonsya an yeth hag
yn despit dhersquon kaletteryow poes
aswonnys genen may hyllyn ni oll
mentena gologva bosedhek
Jori amp Beth Ansell ha teylu
2 Graham Sandercock Pennskrifer An
Gannas harsquoy deylu a garsa dannvon
gorhemmynnadow Nadelik an gwella
dhywgh hwi oll ha gans govenek y fydh
2018 kuv dhyn ni oll
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
12
A n G a n n a s 2 0 1 7
An Gannas 2017
An Gannas yw dyllys pub mis gans
Kowethas an Yeth Kernewek An
Skrifennyas yw Tim Hambly 12 Stret
an Duk Lannstevan Wartha Kernow
PL15 8HD 01566 773716
skrifennyasbtinternetcom
Pennskrifer An Ganna yw Graham
Sandercock hag yw lowen
degemmeres erthyglow ha skeusennow
dhe vos dyllys
grahamsandercockblueyondercouk
bys yn 2018
Nadelik 2017
Y fydh Gwedhen Owr ha Konsel an
Dre Lyskerrys ow kesoberi rag
pareusi Nadelik Lyskerrys Kanow yn
Kernewek ha golowys der an stretow
yn mysk hwarvosow erell
Pella derivadow diworth
admingoldentreeorguk
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
10
movya teyrgweyth war an gwels dhiworth
an howlsedhes dhersquon howldrehevel
Hwath pella y leverir gwer ha
benynes ow kodhevel a gleves an keyn
mar passyens dres an toll a dhaskavsens
aga yeghes
Mar pe dew bynn a vrest gorrys gans
rach war amal a-wartha an men
govynnow dhersquon men a via gorthybys yn
hwir gans gwayans an pynnow
Yn lies le yth esa meyn koedhys an eyl
a-dreus y gila ha tus gans remm a
bedrevana dres an aswa yn-danna a vedha
rydhhes dhiworth payn hag evredhder
An kylghyow a venhiryon a veu
drehevys martesen gans an hen oferysi po
Drewydhyon avel templow rag aga
solempnitys kryjyk
Tus yn termynyow eus passyes a grysi
yth esa galloes barthusek yrsquon leow na
Ena ni a wel arwoedhyow sorr an Duwow
awos disakrans tus heb revrons neb a
dhefolas an jydh sakrys Ogas dhe
Eglosveryan yth esa kylgh a venhiryon
henwys lsquoAn Morenyow Lowenekrsquo hag yn
ogas dew venhir henwys lsquoAn Biboryonrsquo
An hwedhel yw gorthugherweyth
unn dyrsquoSul nebes morenyon dhiworth an
dreveglos owth ankevi mos dhe
vesperyow a wandras dhersquon parkow
Dew dhyowl toellwiskys avel piboryon
a dhallathas gwari ilow rag donsya An
morenyow yowynk a junyas an dons i a
dheuth ha bos moy ha moy yntanus an
dons o pur wyls hag ena yth esa
lughesenn dhiworth ebron gler neb arsquos
treusfurvyas i oll yn meyn Lemmyn i oll
a sev bys yrsquon jydh ma stag yn meyn bys
vynitha ha bys vynnari
Hwedhel kehaval yw derivys yn kever
an kylgh a nownsek men ogas dhersquon fordh
dhe Benn an Wlas henwys Boskawenn-
Woen Dew arall yw an Naw Moren yn
Sen Kolomm Veur hag onan arall yn Sen
Stedhyans An bagas ma yw henwys
lsquoHwerydh Gwyrghrsquo ha desevys yw aga
bos managhesow a asas aga lenji dhe
dhonsya Yn keth vaner derivys yw bos
an bagas henwys lsquoAn Hurlysirsquo
yonkoryon ow kwari Hurlya dyrsquoSul An
hwedhlow ma a ylli krevhe an dyskans a
irevrons rag an Sabot
Yth esa nebes meyn gans
skrifedhyow War an eyl an Men
Skrifys yn Pennwydh yma hanow
Rialobran po Bran-vras Ryel martesen
chyften ryel an ranndir na War y gila
yma skrifys yn Latin lsquoy hworwedh mab
Cunomorusrsquo Hanow arall a Cunomorus
yw Mark ha hemma yw hanow myghtern
ha tas Tristan dhiworth hwedhel lsquoTristan
hag Isoldarsquo onan arsquon brassa hwedhlow a
gerensa yrsquon bys
An veyn ma oll a re gowologow dhyn
a vysow agan gorhengeughyon
Notenn Ramasek gans Wella Brown
Nyns en drog pys pan redis an Notenn
Ramasek gans Yowann Parker a-dro
dhersquon ger lsquodrogrsquo (An Gannas mis-Hedra
f5) Ya Kemmynna us an ger lsquodrogrsquo a
vydh y skrifa a-rag an hanow gans aswa
yntredha strik po junys avel unn ger Fest
tanwa yw y skrifa wosa y hanow par dell
yw an kas yn BM 1285
marsquos happ drog orthwgh a rsquoskynn
but an event (one) bad for you will befall
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
11
Omma y tesevir bos an ger lsquodrogrsquo
skrifys yrsquon le ma rag may fe holyes gans
lsquoorthowghrsquo bad for you (cf GMK 152(8)
f 126)
Efan yw an keth ger dhe vos gwir
hanow OM 1628
kemmys drog eus ow koedha
hag yn lies le arall
Ger war-lergh gwra vri a
pes da mes drog pes
Servisyow Eglos dydhyasow avisys
An Revrond Chenon Jane Kneebone a
dhannvon kedhlow a-dro dhe servisyow a
dheu
3a mis Kevardhu Eglos Vudhek
Servis Asvens
10ves mis Kevardhu Chapel Sen Yv
Servis Nadelik
31ves mis Kevardhu Chapel Pons
Resulyen Servis Nadelik
7ves mis Genver Eglos an Bluw
Lannystyli Servis Stoel
Pella derivadow a-dhiworth
Rev Chenon Jane Kneebone
01637 873135
07966 703924
janekneebonegmailcom
Nawbedrek
A yllrsquota dismygi an ger a naw
lytherenn Py lies ger a moy es 3
lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
M E D
E L M
A R L
Gorthyp mis-Du 2017
karrigell
Koloven Bersonel
Nadelik 2017
1 Gorhemmynnadow arsquon gwella dhe bub
redyer An Gannas rag Nadelik harsquon
Vlydhen Nowydh 2018 dhiworthyn ni oll
Ni a wayt may hallo avonsya an yeth hag
yn despit dhersquon kaletteryow poes
aswonnys genen may hyllyn ni oll
mentena gologva bosedhek
Jori amp Beth Ansell ha teylu
2 Graham Sandercock Pennskrifer An
Gannas harsquoy deylu a garsa dannvon
gorhemmynnadow Nadelik an gwella
dhywgh hwi oll ha gans govenek y fydh
2018 kuv dhyn ni oll
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
12
A n G a n n a s 2 0 1 7
An Gannas 2017
An Gannas yw dyllys pub mis gans
Kowethas an Yeth Kernewek An
Skrifennyas yw Tim Hambly 12 Stret
an Duk Lannstevan Wartha Kernow
PL15 8HD 01566 773716
skrifennyasbtinternetcom
Pennskrifer An Ganna yw Graham
Sandercock hag yw lowen
degemmeres erthyglow ha skeusennow
dhe vos dyllys
grahamsandercockblueyondercouk
bys yn 2018
Nadelik 2017
Y fydh Gwedhen Owr ha Konsel an
Dre Lyskerrys ow kesoberi rag
pareusi Nadelik Lyskerrys Kanow yn
Kernewek ha golowys der an stretow
yn mysk hwarvosow erell
Pella derivadow diworth
admingoldentreeorguk
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
11
Omma y tesevir bos an ger lsquodrogrsquo
skrifys yrsquon le ma rag may fe holyes gans
lsquoorthowghrsquo bad for you (cf GMK 152(8)
f 126)
Efan yw an keth ger dhe vos gwir
hanow OM 1628
kemmys drog eus ow koedha
hag yn lies le arall
Ger war-lergh gwra vri a
pes da mes drog pes
Servisyow Eglos dydhyasow avisys
An Revrond Chenon Jane Kneebone a
dhannvon kedhlow a-dro dhe servisyow a
dheu
3a mis Kevardhu Eglos Vudhek
Servis Asvens
10ves mis Kevardhu Chapel Sen Yv
Servis Nadelik
31ves mis Kevardhu Chapel Pons
Resulyen Servis Nadelik
7ves mis Genver Eglos an Bluw
Lannystyli Servis Stoel
Pella derivadow a-dhiworth
Rev Chenon Jane Kneebone
01637 873135
07966 703924
janekneebonegmailcom
Nawbedrek
A yllrsquota dismygi an ger a naw
lytherenn Py lies ger a moy es 3
lytherenn a yllrsquota kavoes res yw dhis
devnydhya pub lytherenn unnweyth yn
pub ger ha res yw dhis devnydhya an
lytherenn yn kres an pedrek yn pub ger
M E D
E L M
A R L
Gorthyp mis-Du 2017
karrigell
Koloven Bersonel
Nadelik 2017
1 Gorhemmynnadow arsquon gwella dhe bub
redyer An Gannas rag Nadelik harsquon
Vlydhen Nowydh 2018 dhiworthyn ni oll
Ni a wayt may hallo avonsya an yeth hag
yn despit dhersquon kaletteryow poes
aswonnys genen may hyllyn ni oll
mentena gologva bosedhek
Jori amp Beth Ansell ha teylu
2 Graham Sandercock Pennskrifer An
Gannas harsquoy deylu a garsa dannvon
gorhemmynnadow Nadelik an gwella
dhywgh hwi oll ha gans govenek y fydh
2018 kuv dhyn ni oll
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
12
A n G a n n a s 2 0 1 7
An Gannas 2017
An Gannas yw dyllys pub mis gans
Kowethas an Yeth Kernewek An
Skrifennyas yw Tim Hambly 12 Stret
an Duk Lannstevan Wartha Kernow
PL15 8HD 01566 773716
skrifennyasbtinternetcom
Pennskrifer An Ganna yw Graham
Sandercock hag yw lowen
degemmeres erthyglow ha skeusennow
dhe vos dyllys
grahamsandercockblueyondercouk
bys yn 2018
Nadelik 2017
Y fydh Gwedhen Owr ha Konsel an
Dre Lyskerrys ow kesoberi rag
pareusi Nadelik Lyskerrys Kanow yn
Kernewek ha golowys der an stretow
yn mysk hwarvosow erell
Pella derivadow diworth
admingoldentreeorguk
An Gannas Niver 492 Mis-Kevardhu 2017
12
A n G a n n a s 2 0 1 7
An Gannas 2017
An Gannas yw dyllys pub mis gans
Kowethas an Yeth Kernewek An
Skrifennyas yw Tim Hambly 12 Stret
an Duk Lannstevan Wartha Kernow
PL15 8HD 01566 773716
skrifennyasbtinternetcom
Pennskrifer An Ganna yw Graham
Sandercock hag yw lowen
degemmeres erthyglow ha skeusennow
dhe vos dyllys
grahamsandercockblueyondercouk
bys yn 2018
Nadelik 2017
Y fydh Gwedhen Owr ha Konsel an
Dre Lyskerrys ow kesoberi rag
pareusi Nadelik Lyskerrys Kanow yn
Kernewek ha golowys der an stretow
yn mysk hwarvosow erell
Pella derivadow diworth
admingoldentreeorguk
top related