breeam (building research establishment’s environmental assessment method)

1

BREEAMHoe duurzaamheid van een gebouw meetbaar maken ?

Trilogie aan zeeOostende, 2 september 2011

ir. Michaël Dierickx

2

Agenda

BREEAM

Case: Hoofdkwartier Grontmij, Mechelen

3

Agenda

BREEAM

Inleiding BREEAM schemes Score-systeem Plan van aanpak

Case: Hoofdkwartier Grontmij, Mechelen

4

Inleiding

Definitie

Building Research Establishment’s Environmental Assessment Method

Instrument om duurzaamheid meetbaar te maken

Wereldwijd beschikbaar én vergelijkbaar

115.000 gebouwen gecertificeerd 700.000 gebouwen geregistreerd

Gebaseerd op Europese wetgeving en normen

Aanpasbaar per land

5

Inleiding

6

Inleiding

Doelstellingen

Beperken van impact gebouwen op omgeving

Geloofwaardig label, i.o.m. hun ecologische impact

Vraag naar duurzame gebouwen stimuleren

Criteria vastleggen die wetgeving overstijgen

Bewustmaking van/uitdaging voor gebouweigenaars, -gebruikers, ontwerpers en aannemers

7

Inleiding

Voordelen voor gebouweigenaar

Waarde van gebouw neemt toe (tot 7,5%)

Vlottere verkoop of verhuur (tot 3,5%)

Vermindering van operationele kosten: onderhoud, … (tot 9,5%)

Commerciële meerwaarde

8

Inleiding

Voordelen voor gebouwgebruikers

Verbetering van werkomstandigheden

Toename productiviteit

Kantoren: 2 tot 4% (16%) Retail: stijging verkoop per m² Scholen: 10 tot 15% betere resultaten

Vermindering van operationele kosten: energie, …

Commerciële meerwaarde

Bewustmaking

9

BREEAM schemes

UKNederlandNoorwegenSpanjeZweden

International

10

BREEAM schemes

International

BREEAM Europe Commercial (nieuwbouw en zware renovaties)

Kantoren Retail Industrie

BREEAM International Bespoke (nieuwbouw en zware renovaties)

BREEAM Communities

BREEAM In-Use (bestaande gebouwen)

11

BREEAM schemes

International: verantwoordelijkheden (!)

BREEAM New Build

Assessor: Grontmij Auditor: BRE

BREEAM In-Use

Assessor: opdrachtgever Auditor: Grontmij

12

Score-systeem

Prestatiecriteria - credits

Management (12%)

Comfort en gezondheid (15%)

Energie (19%)

Transport (8%)

Water (6%)

Materiaalgebruik (12,5%)

Afval (7,5%)

Ecologie (10%)

Vervuiling (10%)

13

Score-systeem

Globale score

Minimum prestatie-eisen Bonuspunten voor innovatie

Ratings:

<30% UNCLASSIFIED >30% PASS >45% GOOD >55% VERY GOOD >70% EXCELLENT >85% OUTSTANDING

14

Score-systeem

15

Score-systeem

16

Plan van aanpak

BREEAM-assessor Pre-assessment (voorontwerp)

Vereenvoudigde beoordeling Niet verplicht, wel aanbevolen

Assessment na definitief ontwerp

Volledige beoordeling van ontwerp, incl. bewijsvoering Interim certificaat

Assessment as-built

Controle van score na DO, incl. bewijsvoering Finaal certificaat

17

Plan van aanpak

Mogelijk extra studiewerk en bewijsvoering

Architectuur Stabiliteit Technieken Omgevingsaanleg

Aannemers

In functie van de beoogde score ! Geen bewijs = geen credit !

18

Agenda

BREEAM

Case: Hoofdkwartier Grontmij, Mechelen Context Wat is ‘duurzaamheid’? Sociale aspecten Economische aspecten Ecologische aspecten BREEAM-assessment BREEAM: lessons learned

19

Context

Omzet € 800 miljoen (2009) Flexibele, dynamische

netwerk-organisatie Genoteerd op de

Effectenbeurs Euronext Amsterdam

Jaarlijks 25.000 projecten

Grontmij - ons profiel Opgericht in 1915 Advies & engineering Multidisciplinair Vooraanstaande Europese speler Meer dan 11.000 professionals Actief in duurzame planning & design,

infrastructuur & mobiliteit en water, energie & industrie

20

Context

Essentiële criteria bij locatiekeuze:

Verhuurbare oppervlakte Mobiliteit/bereikbaarheid Openbaar vervoer (bus/trein) Parkeergelegenheid Zichtbaarheid/uitstraling Toegankelijkheid Uitbreidbaarheid AAA locatie

21

Context

Essentiële criteria bij locatiekeuze:

Duurzaamheid:

‘respecting the future’ bedrijfsimago investeren in know-how economisch optimum

22

Context

Vruchtbare samenwerking tussen studiebureau Grontmij en projectontwikkelaar ViRiX

Multidisciplinair proces: uiteenlopende ontwerpcriteria

Geïntegreerd ontwerp: tijdens alle projectfasen

23

Wat is ‘duurzaamheid’?

Streven naar een optimum tussen:

Sociale aspecten Economische aspecten Ecologische aspecten

24

Sociale aspecten – (1) bereikbaarheid

Motivatie: besparing in tijd én CO2-uitstoot

nieuwe locatieHQ Mechelen

25

Sociale aspecten – (2) comfort

Esthetisch comfort - uitstralingThermisch comfortLuchtkwaliteitLichtkwaliteitAkoestisch comfort

26

Sociale aspecten – (2.1) esthetisch comfort

27

Sociale aspecten – (2.1) esthetisch comfort

28

Sociale aspecten – (2.1) esthetisch comfort

29

Sociale aspecten – (2.2) thermisch comfort

Warmte- en koudeafgifte: betonkernactivering Watervoerende leidingen in draagvloer

30

Warmte- en koudeafgifte: betonkernactivering

Lage-temperatuur-verwarming en hoge-temperatuur-koeling

Sociale aspecten – (2.2) thermisch comfort

31

Warmte- en koudeafgifte: betonkernactivering

Lage-temperatuur-verwarming en hoge-temperatuur-koeling

Dankzij thermische inertie pieken en dalen in warmte- en koelbehoefte opvangen

Energie-overdracht via straling = erg comfortabel

Opgepast voor gesloten verlaagde plafonds!

Sociale aspecten – (2.2) thermisch comfort

32

Sociale aspecten – (2.3) luchtkwaliteit

Hygiënische ventilatie - debiet aan verse lucht

EPB-wetgeving: 22 m³/h.pers (IDA 3) ARAB: 30 m³/h.pers (IDA 3)

Kantoor M: 72 m³/h.pers (kantoren, IDA 1) 50 m³/h.pers (vergaderzalen, IDA 2)

33

Sociale aspecten – (2.4) lichtkwaliteit

Daglichttoetreding

Daglichtfactor = 3,2 - 3,4 % Aglas/Avloer = 17,5 %

34

Sociale aspecten – (2.4) lichtkwaliteit

Daglichttoetreding

Daglichtfactor = 3,2 - 3,4 % Aglas/Avloer = 17,5 %

VerlichtingssterkteLocatie Norm (lux) Kantoor M

(lux)

Kantoor 300 - 750 500

Vergaderzaal 300 - 750 500

Refter 150 - 300 500

Sanitair 100 - 200 250

35

Sociale aspecten – (2.5) akoestisch comfort

Geluid = lucht-, contact- en installatiegeluid

Geluidabsorptie intern vnl. via:

Baffles en akoestische plafonds Absorptie op de centrale kern en op de kopse

wanden Tapijt op de vloer

Geluidisolatie extern vnl. via:

Beglazing gevel (ongelijke glasbladdiktes)

36

Sociale aspecten – (2.5) akoestisch comfort

37

Economische aspecten

Bouwkosten

Besparing ten gevolge van behoud bestaande structuur aanwenden voor duurzame ingrepen

Besparingspotentieel energieverbruik

Kantoor Zaventem (2008) = 22,9 €/m²bouwjaar = 1991

Kantoor Groot-Bijgaarden (2008) = 15,7 €/m²bouwjaar = 2003

Kantoor M (geraamd) = 9,2 €/m²

38

Economische aspecten

Premies, subsidies en fiscale optimalisatie

Vermindering onroerende voorheffing energiezuinige gebouwen

E-peil ten hoogste E70: 20% E-peil ten hoogste E40: 40% Gedurende 10 jaar!

39

Economische aspecten

Premies, subsidies en fiscale optimalisatie

Vermindering onroerende voorheffing energiezuinige gebouwen

Ventilatie met warmteterugwinning: 3.750 € Koudewarmteopslagsysteem: 4.560 € Snelheidsregelaars: ca. 4.750 € Hoogrendementsmotoren: ca. 350 € New-lighting: ca. 5.000 €

40

Ecologische aspecten – (1) renovatie

Hergebruik bestaande structuur

41

Ecologische aspecten – (1) renovatie

Hergebruik bestaande structuur

42

Ecologische aspecten – (1) renovatie

Hergebruik bestaande structuur

Studie uitgevoerd door WTCB:

besparing van 2.500 m³ gewapend beton en 16,5 ton constructiestaal

besparing van maar liefst 1.000 ton CO2

equivalent aan energieverbruik voor verwarming gedurende 50 jaar

43

Ecologische aspecten – (1) renovatie

Hergebruik bestaande structuur

44

Ecologische aspecten – (2) energie

K-peil

Koudebrugarme detaillering

E-peil

45

Ecologische aspecten – (2.1) K-peil

Peil van warmte-isolatie: maat voor de warmte-verliezen doorheen de gebouwschil

EPB-wetgeving: max. K45Kantoor M: K17

46

Ecologische aspecten – (2.1) K-peil

Peil van warmte-isolatie: maat voor de warmte-verliezen doorheen de gebouwschil

EPB-wetgeving: max. K45Kantoor M: K17

Bouwdelen: Vloer = 10cm in-situ gespoten PUR Muur = 9 tot 27cm resolschuim Hoogrendementsglas met houten

raamprofielen Plat dak = 18cm PUR

47

Ecologische aspecten – (2.1) K-peil

48

Ecologische aspecten – (2.1) K-peil

49

Ecologische aspecten – (2.2) detaillering

Koudebrug = extra (ongeoorloofd) warmteverlies, met risico op condensatie en schimmelvorming

Dakrand

50

Vloeraansluiting

Ecologische aspecten – (2.2) detaillering

51

Ecologische aspecten – (2.3) E-peil

Peil van primair energieverbruik: maat voor het energieverbruik van een gebouw

EPB-wetgeving: max. E100Kantoor M: E33, excl. PV-panelen E0, incl. PV-panelen

52

Ecologische aspecten – (2.3) E-peil

Peil van primair energieverbruik: maat voor het energieverbruik van een gebouw

EPB-wetgeving: max. E100Kantoor M: E33, excl. PV-panelen E0, incl. PV-panelen

Luchtdichtheid Lage-energiegebouw: max. 1,5 h-1

Passiefgebouw: max. 0,6 h-1

Kantoor M: 0,99 h-1

53

Ecologische aspecten – (2.3) E-peil

Luchtdichtheid

54

Ecologische aspecten – (2.3) E-peil

Peil van primair energieverbruik: maat voor het energieverbruik van een gebouw

EPB-wetgeving: max. E100Kantoor M: E33, excl. PV-panelen E0, incl. PV-panelen

Luchtdichtheid

Zonwerend glas of automatisch regelbare zonwering op ZO-, Z-, ZW- en W-gevels

55

Ecologische aspecten – (2.3) E-peil

56

Ecologische aspecten – (2.3) E-peil

57

Ecologische aspecten – (2.3) E-peil

Verwarming en koeling: warmtepomp met BEO-veld

58

Ecologische aspecten – (2.3) E-peil

Verwarming en koeling: warmtepomp met BEO-veld

59

Ecologische aspecten – (2.3) E-peil

Mechanische balansventilatie:

WTW door warmtewiel (76%) Frequentiegestuurde ventilatoren, aangestuurd

door CO2-detectie

60

Ecologische aspecten – (2.3) E-peil

Verlichting:

Energie-efficiënte armaturen: P < 10 W/m² (kantoren)

LED-verlichting in inkomhal en buiten Aanwezigheidsdetectie Daglichtregeling

61

Ecologische aspecten – (3) water

Herbruik regenwater

Toilet, urinoir Onderhoud

62

Ecologische aspecten – (3) water

Waterbesparende toestellen

Automatische spoeling van urinoirs WC’s met dubbele toetsbediening Spaardouchekoppen Geen onnodige warmwatertappunten

63

Ecologische aspecten – (4) materiaalgebruik

Vergelijkende studie van geveloplossingen door WTCB

64

BREEAM-assessment

Management

65

BREEAM-assessment

Energie

66

BREEAM-assessment

Water

67

BREEAM-assessment

Innovatie

68

BREEAM-assessment

Score

Finale score nog niet gekend Doelstelling is ‘excellent’

69

BREEAM: lessons learned

Gemotiveerde bouwheer is essentieel

Zo vroeg mogelijk BREEAM-assessor bij ontwerp betrekken

Duidelijke afspraken maken (wie-wat-hoe-wanneer)

Bouwheer Architect Studiebureau Aannemer

70

BREEAM: lessons learned

Niet steeds noodzakelijk om ingreep door te voeren, soms volstaat haalbaarheidsstudie voor credit

Meerkosten, functie van beoogde score

Studiekost

BRE-fees BREEAM-assessor Bijkomend studiewerk

Bouwkost

Administratie en bewijsvoering niet onderschatten

71

Bedankt voor jullie aandacht !

Contactgegevens

Michaël Dierickxmichael.dierickx@grontmij.be015/45 13 00

Meer informatie

www.grontmij.bewww.breeam.org