anales 1794. 2/2. szám · priefatio. n ^ 1. on tribusut, i theca opufculi huius rofea indicat,veru...

N O U I E C C L E S I A S T I C O - S C H O L A S T I C I

A N N A L E S E U A N G E L Í C O R U M

A U G U S T . E T H E L U E T I C ^ E CONFESSIONIS

IN MONARCHIA AUSTRIACA.

~ Ä L T E R I U S CURSUS A N N U Ï

T O M Ü S II. ANNI MDCCXCIV. TR1MHSTRH II.

N E O S O L I I , •haiacleribas loan. lofephi Turnier, reg. priu.

, Typojraphi. MDCCXCIV.

In literarum fcientíis vitafldum eft,. neincogni-ta pro cognitis habeamus, hisque temer« adfentiamus.

Cic. Off. I. 6.

PRiEFATIO.

N ^ 1 on tribus, uti theca opufculi huius rofea indicat, verum novem meulibus tardius, ac nos oportuit, alterius cur-fus annui fecundum dimittimus libel-lum» Thecam illo quidem tempore, (juod ea indicat, prelo commiíimus. Ex literis enim amicorum noftrorum,

A a ti-

A S ^ f i f g ^ T C

qui rem annalium Buda? & Vienne curarunt, intellexeramus, facultatem imprimendi libri nobis proxime imper-titum iri. Spes tamen noftra nos fe-fellit. Nonnifî enim menfe Martio, atque adeo poft intervallum novem menfium, ex literis regii cenforis ad nos exaratis, de exoptato annalium porro fcribendorum indultu certiores redditifumus. Itaque leőtores noítri non nobis, hac dîuturniori mora plu-rimum aíüiőlis, quippe , qui officiis noítris nunquam defuimus , fed fex-centis negotiis, quae fummos patrie noltrie magiitratus in prasfens occupant, tantopere retardatum annalium curfum benevole tribuent. Tantam tempo-ris ia&uram prêter omnem opinio-

nem

s t e B â ^ S sr

nem noftram paflî, dubioque rei even* tu territi, refiduos duos tomulos, qui ad complementum curfus alterius fpe-Áarent, elucubrare haud fuftinuimus ; quininao, hoc quoque, quem modo agirnus, anno , libellos plures duo-bus, typis dari haud poiTe, iam per-fentimus. Itaque non quatuor, ve-rum duo faltim , quibus curfus annali-um noftrorum tertius abfolvetur opufcula promittimus* Aequum ve-ro eft, ut ii, qui pro libellis anni praeteri-ti duos in anteceflum numerarunt Rhe-nenfes Florenos, & huius anni duos obtineant fafciculos. Bene quidem ingenui nonnullorum amicorum, qui priftinum ordinem hoc etiam anno ob-fervandum, nobis etiam atque etiam

A 3 com*

commendarunt, meminimus confilii : ii tamen ipíi ukro lubentesque in no-ftram ibunt fententiam , poíleaquam temporis iaőhiram , qua? penfari am-püus nequit, & interruptum aiiquan-tisper cum amicis literarum commer-cium , quod pra?cipuum lucubratio-num nollrarum eííe adminiculum haud difíitemur, penitius animo per-penderint. Si nobis Deus vitám & valetudinem conftantem largitus fuerit, anno futuro , videlicet MDCCXCVI. eodem ordine, qui anno literarii labo-ris noítri primo obtinuit, rem tra-éla.re conabimur.

Quo vero magisin optatishabe-mus, ut annales noítri omni ex parte

le-

W KS w /

le&oribusnoftrisprobentur : eomaior

nobis in eo cura adhibenda e f t , ut

quidquid in lucem proferimus, fit o-

mnino coníumatum. Eum in finem vi-

ros inftituto noítro amicos maiorem

in raodura oramus rogamusque , ut

quotiescunque nobis mortes virorum

eccleíiaiticorum benigne indicare vo-

luerint, íimul nomen & cognometi

mortui, diem, qua obiit, genus mor-

tem prœcedentis morbi, annos vitás,

libros , quos ícripferit, qua in re ex-

celluerit, quibus prascipue ftudiis de

patria bene meruerit, aliasque, íi

qvLX nota? funt, res memoratu dignas,

& ad biographiam defunóti pertinen-

tes , commemorare velint. Viciflitu-

dinum vero muniorum eccleíialtico-

A 4 rum

rum (mutationes ftationum perperam

vocant,) mentionem faóhiri, de eo,

qua quis die , ecclefiíe vei fchoía? va-

ledixerit ? qua munus recens adeptum

aufpícatus fit? quis & quando ei fuc-

ceíTerit ? aliisque rebus huc idonee

fpeftantibus, nos uberius & bona fî-

de reddent certiores; E re etiam no-k

bis videtnr, vitœ curicula boníe fpei

iuvenum virorum , quibus munus fa-

crum defertur , breuiter deícribere.

Bona? enim eximiorum virorum fama?

ífoidioíiífimi fumus, & vei hoc ipfo ho-

nore, quem iis in annalibus tribuimus,

eos ad ampliiicanda bonarum Jiterarum

ftudia, quibus ornandis nati fa&ique

funt, excitare volumus. Colendarum

certe literarum occafio , elt nemini

op-

opportunior ea , qua religionis

doótores , cumprimis minoribus cœ-

tibus inilituendis pra?feóli, oppido

gaudent. Imo d o l o r e s , quales o-

mnes ac finguli facrorum miniihi f un t ,

& eile debent , doótos omnino elle

oportet.

Ceterum non fine dolore merni-

nimus , incuria correftoris quam plu««

rimas mendas Typographicas in übel-

los prioris curfus annui fubrepfiflfe, ita

quidem , ut eas fenfum ipfum nonnul*

Iis locis reddiderint obfcurum : contra

ea cum voluptate iam adferere poííu-

mus , in primo alterius curfus tomo,

vix unum atque alterum reperiri. I-

A 5 pfiS

j)fis enim nobis, cum typis Tumleria-

nis in prœfens utamur, typothetíe

inuigilare, & cauere ne moleltis ac

turpibus vitiis opufcula confpurcentur

amplius, iam integrum eih Neque

vero omni adfeueratione affirmamus,

emendari quod adnuc pofiit, in opuf-

culo deprehendi nihil. Multa fun t ,

qua* a nobis, num vitia fint, perfpici

nequeunt. Ex. gr. elenchus cœtuum

euangelicorum magni principatusTran-

íiluanis ita inferi debuit , prout eum

ab amicis Tranfiluanis accepimus.

Sicubi itaque peccatum e f t , nemo

inficias ibit, errores non nobis , fed

fcriptoribus, qui elenchum chartíead-

poíuerunt, tribuendos effe. Nequa-

quam tarnen amicorum noltrorum fe-

du-

dulam in confumandis lucubrationibus, quarum nobis beneuole copiam faci-un t , curara, in dubium vocamus. Ulis ipfis etiam, non íecus ac nobis ínuitis, nonnihil fubinde fubrepere poteít, quod polt , ab aliis moniti, erratum efle cognofcimus. Igitur grato animo omnium profequemur no-mina, quicunque nobis fphalmata cu-iuscunque generis amice indicauerint. Nolle corrigere errorem , itolidam ar-rogantiam malitiamque olet.

Quod ad inűgne ZolUkoferianum opufculum, opera cl. Sztraka in fer-monem bohemicum feliciter transla-tum, cuius tum in nuncio Calendis Ianuariis vulgato, tum in rofea prioris

to-

1 2 Sk^ôjrâfi^a

tomi theca mentionem fecimus , adt*-net, id, cum materi« ad annales pro-pius fpeflantes indies augeantur, ne-que bohemica ab omnibus legantur le-éloribus, feparatim typis dare confti-tuimus* Dabimus vero operáin, ut idem, nitidis charaőfceribus bohemi-cis , fine omni errore impreffum, hoc adhuc auno lucem adfpiciat publicam.

Iam vale, le&or benevole ! & rebus noftris, quibus utrique reipu-blicœ etiam atque etiam prodelTe per-

gimus, ex animo ftude. Dabam iplis

Calendis Ápril is , anni reparais falu-

tis MDCCXCV.

\

I. Nonnulla

Excelfi Confilii Locumtenentialis Hungarico Aulici Circularia In-

timata ad rem euangelicam fpeftantia.

I .

Intim atum circulare de taxis pro ex-peditionibus refolutionum regiarum ad fupplices inftantium libellos elar-gitarum , prasuie in Cancellaria H. A . deponendis.

-j-^ llluftniiimi, &c. JLJe altiííimoiuHu Regio, Pnetitulatis Do-minationibus Veftris hifce intimandum ha-bet Coniilium hoc LocumtenentialeRegium, ut per grémium iurifdi&ionis fuse publicari faciant, quo ii, qui pro mandacis ad Can-

A $ . cel-

cellariam fus iWajeítatis facratiffimae Huiu garico-Aulicamrecummt, aut erga quorum inftantias expeditiones qusepiam ad concer-nantes iurisdiétiones ab inde dimictendie ve-liiunt, Taxas huiusmodi expeditionum quo ocyus dekoriere fatagant, vei ii pauperes iuut , id ipfum authentico teftimouio legi-timent, cum Jecus euoluto trimeftri expedi-tiones eiusmodi fimpliciter ad a81 a reponen-dœ veniant, nonniíi erga nouumrecurfutn, effeftiuamque tax« depofitioncm ad fuam competentiam dimittendie. Datum ex Coniilio R. L. H. Budœ, die 26. lulii. 1793» celebrato.

Prsetitulatarum Dominationum Veftrarum

Beneuolus, ad officia paratiíTimi Leopoldus Palatínus. FranaSkerletz.m.p.

m. p. Ant. Zir thy. m. p.

íntiroatum circulare, quo facra lole-mnia viólorias vei alterius cuiufpiam ]a?ti ac niemorabilis euentus caufa celebranda , Superintendentibus quoque euangelicis indici príecipi-untur.

24166. Illuítriffimi, &c.

Cura to r ibus tam e Miniftris , quam & Sar-cul aribus Superintendentise Helueticœ Con£ eis & ultra Danubium conftítutisifthucin eo recurrentibus, ut dum íblemnis cultus pu-blicus, Te Deum Laudamus, infignitus, in-dicitur, in eius quoque cognitionem venire pofiint ; Praetkulatis Dominationibus Veftris hil'ce intimât Regium hoc Locumtenentiale Confilium, utfolemnitatemeiusmodiín oc~ turfuris caßbus concernenti Superintenden-ti temjjeftiue notcim reddi faciant. Datum exConíilio R. L. H, Budae, 11. Of t . 1793. celebrato.

Prœt. Dominationum Veftrarum

Beneuolus, ad officia paratiffimi , C. Ioan. Haller. m.p . C. Franc. deNádaíd. m. p,

" V * r 11.

Circulare mandatum regium argumen-ti literarii.

16039.

Illuftriffimi, Revereiidiíftmi,. Spe&abiles ac Magniftci, PeriJIuftres i tem~ac Geutroü Domini, bis obfervandiiîimi î

S u a Majeftas Sncratiiîîma communi felîcïtati cun&orum iibi fübie&orum populorum , & publics tranquillitatis con-fervationi benigne intenta , ad omnia illa ma la , quœ ex pernicioforum librorum in privatis domefticis typographiis feereta procufione oriri, & falutem ac tranquiliita-tem publicam turbare portent, pro Regio munere i'uo antevertenda , tam ipfa boni publici ratione id expofcente , quam & fiïndamento e o , quod impreífio liörorum iine privilegio exerceri nequeat , privat« vero eiusmodi fecrets typographie in praeiudicium iuris Regalis circa eiusmodi privilegiorum elargitionem íuse Majefta-

*) Quod hic exponimus , ad I . Cemitatum Zoîi-enfem exaratum erat.

tï competentis , &etiam Articulo i f . (* Anni 1791. in falvo reliéti , ac ipíius cen-lurse elufionem vergant , clementer decre-vit : ut uullus privatam fecretam typo-grapliiam fervare praefumat, fed eam fta-tim pofi: publieationeiif prselentis beni-gni mandati abrogare, & caíFare teneatur , íecus tarn ii, qui benigno huic mandato contravenerint, quam & i i , qui in eius-modi privatis typographiis excufos libros fcienter venderent , vei etiam gratis aliis diftribuerent, tanquam transgrelfores be-nigne huius ordinatibnis Régise, argumen-to etiam Articuli 4f . 1599. **) quo vete-

ris

*j Articulas 15. Anni 1791 ita habet : ,, Cura fa-lus reipublicse ab educatione iuventutis plu-rimum dependeat , hinc annuente fua Maje-ftate Regia Status & Ordines decreverunt, ut deputatio regnicolaris, fyftema genera-liorum principiorum nationalis educationis , & libertatis preli elaboratura , ac tandem opus tale comitiis regni poft revilionem &. approbationem in leges regni referendum prsfentatura , falvis iuribus Regiis denomi-netur. "

**) Articulus 45. Anni 1599. « ^Jt "fos noui & reformati Calendarii per omnes regnicolas obfervetur , veteris autem aboleatur, necef-fariura eft. Cum autem ufuin novi Calenda-rii potiílimum a quibusdam Concionatoribus damnari _<k iüterdici inexiftimatur, ideo de

B ere-

ris calendarii impreffio fub pœna mille florenorum per Regiara Majeftatem dí-étanda prohibebatur, tanto magis itaque perniciot'orum librorum iinpreílio vetita efl'e debet , aótione Fifcali conveniantur, & iplis talismodi typographia auftoritate magiftratuali adimatur , illis vero demin-ciantibus, qui pofi: ipfam etiam publicatio-nem benigni huius mandafi eiusmodi fecre-tas privatas typographias apud aliquem reperiri de tegerent , praemium 200 aure-orum comperta rei veritate pro nunc ad-huc ex jerario Camerali enumerandum pr«-í te tur , remuneratione hac ad ilios etiam extenfa, qui penes aüqaam talem priva-tam typographiam in impreílione librorum hactenus coopéra ti fant.

Porro ab omnibus illis, qui in pof-fefforio cuiuscunque Typographie , in qua impreiïio librorum publice exercetur, exi-ftunt, legitimationem de e o , num iidem

pri-

oré tu in e f t , lit ii qui taies Concionatores pu-blics conihtiitioni hac de re fancitse fefe op-ponentes , reperti fuer int , ii proventus fuos Ecclefiafticos , ftatim & de fa f to amittant. Civitates autem & Domini terreftres , fi qui fimiliter fefe eidem publico ftatuto opponere aufi fuerint , ac vetus calendarium impriini curare, illoque uti comperti fuerint ; puniat .ac hiulftet eos fua Majeftas in mille florenis, toties quoties contumaces fuerint. 44

^ S ^ ^ s 19

privilegio quopiam , & quali iu fpecie defuper gaudeant ; quœve provifio apud cos prícexiftat, ne libri fine przvia cen-fura imprimi poffint, exigi, denique opi-fîcibus illis , qui literas pro typographia cudunt , vel cum his quaeftum exercent , interdici clementer iubet Sua Majeftas Sa-cratiffima, ne has publice , nec privatim al teri , quam typographis privilegiatis , fufficieuti eatenus teftimoiro providendis, vendant , led nec ipfi typographi prseat-taótas literas aliis diftrahere pneiumant.

Gtuam proinde benignam refoluiionem Regiam fine eiusdem publicationis & ex-akte obfervationis ac de prxmiíía Legi-timatione a typographiarum poHelForibus exigeuda, horfum fubmittend;einformntio-nis bifce de benigno iniTu Regio Rrsetitu-latis Dominationibus Veftris intimandum eile duxit Confifio Regio Locumtenentiale Regium. Datum ex Confilio Regio Locum-tenentiali Hungarico. Budœ , die vigefima quinta menfis Iunii, Anno millefimo le-ptingenteümo lionagefimo tertio celsb^ato.

Pnetitulatarum Dominationum veftrarum

Reneuolus, Leopoldus, Palatínus, m. p.

Ad officia paratiffimi, Franciscus Skerlecz. m. p. Ioannes Kvallay. m. p. B 1 III.

181a»

Mandatum Regíum eiusdem materieí.

Al t i f l imie Sus Majeftatis SacratiíTims Re-folutio, quoad vetitam librorum in ali-qua typograp.hia intra regnum excufo-rum in alia typographia reimpreliionem édita, & Pnetitulatis Dominationibus Ve-ilris fub 22. Novembris anni proxime prasteriti Nro. 7463 abhinc intimata ad ty-pographias quoque h;ereditariarum ditio-num germauicarum extenfa , adeoque re-ciprocum Ln mefito reimpreflionis libro-rum inter Hungaricam & ditiones Sua; Ma-jeftatis germanicas obfervandum , in eo aitiliimo loco defixum eft : ut librorum iu Hungaria excuforum in híereditariis pro-vînciis germanicis , & vicilïim eorum, qui in aiiqüa typographia proviriciarum fűje Majeílatis Germanicarum excufi fo-rent , in Hungaria reimprelïio vetita fit ; Benigna proinde haec Relblutio Regia iis-dem Prastitulat'is Dominationibus Veitris in coniequentiam Intimati, fub prstcitato dato abhinc expediti fine eiusdem publi-ca cionis & procurand? débita oblervatio-

nis,

ftwMjtt A f 2 1

nis , hîsce nota redditur. Datum ex Coníi-lio R. L.H. Budae, die, 24. lanuarii, 1794. celebrato.

Benevolus, Ad officia paratiffimi,

Comes Carolus Zichy. m. p. Franciscus Skerlecz. m. p. Mathias Nitray. m. p.

V. Eiusdem Argumenti. *)

10811. Prudentes at Circunfpe&i, nobis

honorandi !

V t propagatio pernicioforum librorum pro confervatione tranquillitatis & falutis publics: omni meliori modo efficaciter prsepediatur, ultra ea , quae noviííime cir-ca íecretas & alias privatas typographias, civico huic magiftratui fub 25. Iunii Anni prxter i t i , Nro. 16039 abhinc de poíitivo benigno kiflii Regio intimata funt, vifum eíl SuaeMajeftati Sacratiffimœ proRegio fuo mu-nere adhuc fequentia clementer ordinär®.

i . In

*) Mandatum Regium , cuius hic leftoribus copi-am facimus , inagiftratus Pofonienlxs acce-pit. Non diílimilis vero materiei in eadein r« ót alii obtinuerunt.

B 3

i , In nexu ordinationis Re^ i« , cîvi-co eidem magiftratui, fub 4. Dec. 1792. Nro. 27811 intimata:, vigore cuius ab uni-verlis bibiiopolis genuinas confignationes librorum in bibliopoliis eorundem praeha-bitorum exi.'endas, & in iis deprehenfos libros prohibitos confifcandos elTe difpone-batur, Akefata fua Majeftas cunftis bibii-opolis iniun^i dementer iubet , ut hi nonnifi libros taies , qui iuxta exhibitum elenchum pro ulteriori diftrafrione ipfis in l'alvo reliétí funt , aut qui in catalogo librofum cenfuratorum, quorum diftraóíio licita e i l , per revifores de tempore in tempus cum ipfis communicando continen-t u r , vendere & pro diftrafrione conveni-re auiint, aut fi aliquando libros t a les , qui in catalogis il iis noudam expreíTe continentur, pro venditione, etiamíi 111-tra ambitum reçni fibi comparare volue-r in t , prie vie horum elenchum concernen-ti revifori exhibeant, eiusque fubfcriptio-n e , & librorum in tali elencho contento-rum diftrahendi licentiam a revifore fibi procurent , ut hac ratione quandocunque refpe&u alicuius libri ex eorundem biblio-poliis diftra&i , qusftio enafceretur, ii-dem femet legitimare poffint , fe librum t a l em, cum pra:vio reviforis icitu & an-nutu comparavifle, & venditioni expofuif-fe. Ut vero

2. Bi-

2. Bibliopolae de e o , qualium nam librortim diitra&io admilfa f i t , informari, ac ita lemet dirigere valeant , apud cun-ftos librorum revilores de Altiífimo mlHi' Regio fub hodierno abhinc difponitur, ut iidem catalogum librorum admilTorum de quindenain quindenam transmitti folitum, in unó exemplari cuivis bibliopolae tradant, aliud vero eiusdem exemplar per lingu-lum bibliopolam lubfcribi faciant, & fub-fcriptum apudfe confervent , ne bibliopo. lae ignorantia femet excufare poffint.

3, Praemiflam benignam ordinationem Regiam transgredientes bibliopolas, & li-bros feu prohibitos, feu alios nondum cen-furato s absque praevia reviforibus librorum faéla infinuatione , obtentoque annutuve-num exponentes, prima quidem vice de-'prehenfos , ultra conftfcationem talium li-brorum tanquam benignorum mandatorum Regiorum transgrelfores, eo fenfibilius, quod per prohibitorum librorum diítraóti-o n e m , malis , ex eorum propagatione promanantibus oqcafionem prsbuerint , magiftratualiter puniendos , altera autem vice deprehenforum fornices occludendos, eosque ulteriori quaeftu privandos, fun-damento etiam Articulorum 74, 1723. *)

Articulus 74. anni 1723. ,, Si oppidum quod-piam exiîaret , quod appellationes expr iv i -

b 4 legio

2 4 ^ ^ ^ ê

& ic . 1729. C benigne decrevit Sua Ma-jeftas Sacratiííima.

4to. Cum evenire poffit , ut per i-pfos etiam privilégiâtes Typographos per

ni-

legio ad Tavernicorum Regalium Magiftrum* aut perfonalera Prœfentiam Regiam , vel Se-dem etiam Dominalem transmittere non ob-ligaretur , ut abinde appellatio ad Coniita-tum transmittatur, œquitati conveniens eile : Quoad eXceflus vero opificum collegiorum , yulgo ceharum Articulo 79. Anni 1715. pro-vifum haberetur ; cui ulteriu&quoque inlice-rendum ; & neque fervitores Dominorum o-pificia , pro privata duntaxat Dominorum fuorum neceflltate , in liberis regiisque ci-vitatibu«; , aut regiis etiam oppidis exercen-tes , per cehales opifices in huiasmodi exe r -titio , fub poena violentiœ turbari valebunt; Stabit praeterea in benigno Suce Majeftatis Sacratiflimae arbi trio, collegiis opificum vul-go cell is impertita privilégia pro exigentia neeeßitatis circumfcribendi, vel plane tolr lendi , & abrogandi.

* ) Articulus 10. Anni i7->9. „ Graves nimium a parte contuberniorum opificum vulgo ceharum in eo obfervantur exceilus, quod e$dem, fili-ales quoque cehas per communicatienem pri-vilegiorum adfeire , auftoritatemque fuam extendere , quin imo diverfa , in praeiudici-um Publici Statuta condere ; taxas occafione reeeptionis in medium f u i , ultra modum elevare , & per id , ne multiplicari opifices po'Fmt, arcere , & ad certuin determitiatum numerum reltringere , Nationalisas non ad-

mit-

nicioíi libri ir.iprîmantur ; liincSua Majeilas Sacratifíiir.a, Typographes absquecenfiira qiiidpiam inrprimeutes fundnmento quoque elaufulae eiusmodi privilegiis inieri folitse, beneticio typographie privandos Ufi-t u i t , ea radoné, uc prasvaricatoris ty-pographie, com per ta rei veritate, Magiiïra-tuali aueloritate occludatur, neqne artis huius exercitium illis amplius admittatur.

Q.IÍSC Aitiliima Ordinatio Regia Civico huic Magiftratui ßue inftituenda;, pro o-mnium, quorum interefi uoticia publicatio-li is , ac pro exaéla obl'ervatione, prxieii-tibus intimatur. Datum ex Confilio Regio Locumtenentiali Hangarico, Kudie , die 13. Maii. 1794. celebrato.

Eorundem f fenevöl i , Comes loiephus Kaller.-m. p. Franc. Skerlecz. in. p.

C. Francil'cus de Nádafd. m. p. B j I V /

míttere , pactoque tali pro lubitu abuti pree-fumererit : l.-nde ad humilliinam lfriusmodi excelluum, per Status & Ordines iafram re-praefentationeln, Sacra Ctfarea & Regia Mà-jeftas clementer reiblvere eft djgnata ; quod nbi hi & alii fnr.iles , conruberniorum me-chanicorum exceÜ'us , fpecifice, per Regiura Locumtenentiaîe Confiliain indagati, &S112. Maieltati SacratilUma; reprjefentati fue r in t , live per abrogationen privilçgiorum cebali-a m , aut vero alia mod tiitate , pro e:-.igen-tia etiam Articuli 74. 1723. tollentur.

vr. Intimatum circulare, quo pra^cipitur,

ut literarum ihidiofi ad academias exterorum profeéturi, ftudia, qui-bus ibidem operam nauare vel int , reliqui vero aliorum negotiorum cau-fa iterad exteras prouincias fufcipe-re cupientes, itatum & conditionem fuam in libellisfupplicibus exponant.

S u a Majeftas Sacratiffima benigne refolue-re dignata eft , ut in abhmc pro futuro fub-mittendis confignationibus eorum , qui pe-nes Confilii huius L. R. paííuales ad exteras ditiones, ftudiorum, aliorumque negotio-rum c^ufa ad determinatum tempus profi-cifcuntur, relate ad ftudiofos ad exteras aca-demias ftudiorum cauta proficifcentes, ftu-dia quoqueilla, quibus le ibidem impendunt, quoad aiios autem ad exteras ditiones itiné-rantes, aétualis eorundem ftatus& conditio fem per annotetur. Q.uam itaque benignam Refolutionem Regian Pintitulâtse Domina-tiones Veßras in gremio eo fiue publicandam habebunt; utßuäioßpro eiufmodi paliiiali-bus récurrentes, ininflantiis fuis, fludict quoqueilla, quibur femet in exteris acade-müs impendunt : reliqui vero alia de caufa

ad

ad ext er as provincias proficifci cupientes, aSlualem fuum ftatum, Ö* conditionem in exltibendis fuis Jupplicibus libellis expo-rtant. Datum ex Confilio R. L. H. Bude die 21, Mártii 1794. celebrato.

Pnetit, Dominationum Veftrarum

Beneuolus,

ad officia paratiffimi, C. Carolus Zichy. m. p. Franc. Skerlecz. m. p. Jofephus Stetner. m. p.

IL

IL R E S S C H O L A S T I C i E .

I .

Nonnulla ad recentiorcm Colle-gii Helu. Con£ Debrecinenfis hiftoriam fpe&antia.

íEx literis Calendis Április ad nos Debrecino exaratis.)

De îis, quse apud nos memoratu digna f u u t , paueis tereddam certiorem.

ClariiTimorum virorum, Efajœ Buday, & Failli Sárváry, infignium académie Göt-tingans ciaium , quos munificentiffimi col-legii noftri curatores , hiftoriie & philofo-phiœprofeflfores defignarunt, maximo te-nemur defiderio.

Theologie & philofophiaa ftudioforum examen , quod fmgulis annis lege collegii inftituitur , X. Decembris anni luperioris initium cepit. Primum vero CL.auditores jumme reuerendi viri , Gabrielis Szilagyi, SS. Theologiae Profefforis, reófcoris collegii, & clalïium infpe&oris, viri quibusuis laudi-bus digniffimi, & maximi hujus athenei or-namenti, fuorum inftudiis progreifuum, ex

The-

Theologia dogmatíca, homiietica, cura pa-ftorali, & hiftoria eccleííaftica, prielentibus ipe&atiflimis collegii & cœcusDebreciuen-íis curacoribus aceuergecis , uec nun vene-ra bili coníiftorio , fpecimina dabant, fum-mamque induftriselaudem confecuti íunt.

Die XI. Dccembris auditores celeber-r i m i v i r i , Stephani Kotfi, linguarum ori-eutalium profelForis publici, in exegeii Ge-nefeos & antiquitatibus hebreis diligenter examinati , perbene fteterunt. Sacrorum pnecipue miniftris , exegetica auditorum cognitio mirifice piacúit.

Die XII. Dec. CCL. pfailofophia: ihi-diofi , quantum in pfychologia , conjunóta cum anthropologia & hiftoria humanitatis, in iure nature, arithmetica, & geometria profecerint, palam omnibus probarunt. Id vero iudices cenforesque prefentes dele-élauit cumprimis, quodfolertifíimi collegii eines, philofophiam liberaliorem opera celeberrimiÂ^wtii, &aliorum repnrgatarn, & teuuerint, & omnino intellexerint.

Die XIII. philofophie ftudiofi ex hifto-ria uniuerfali recentiflima & literaria, nec non ex Virgilii Aeneide, & Iliade Hornén, omnium laudibus celebratuin ediderunt i'pecimen.

Die XIV. & XV. noua collegii l e g e , prouida mtecenatum cura A. MDCOXCÍI.

die:

die XXVIII. Apr. lata & publicata, gene-ralis morura cenfura perfiugulas claiTes ho-ris pomeridianis inilituta eil, Hancvero ne-mo effugere audet vei poteft. Ipii faitim ciues iura t i , & publici iuuentutis modera-tores , quippemorum integritate fpeélatif-i imi, (nec enim male moratis publica de-feruntur officia,) ab eaimmunes funt.

Ouœftiones in auditorio maiori propo/ïtœ ' h ce fuere:

Num Deus ita confiderandus fit, tau-quam iudex & rex,vel vero pater hominum?

Quid eil peccatum orginale , & qua; funt argumenta praecipua, quibus tale pec-catum adilrüitur ?

Creatio quid eil ? Quid eil prouidentia, & qui funt eius .

attus ? Explicetur voci s nezem, hebr. fignifi-

catus. Promiffio Abraham faéta , Gen. XXII ,

18. In Jemine two, philologice, cri t ice, & hermeneutice explicetur.

Verba Efaui , lamma-zze Ii bechora, Gen. XXV. 32: exegetice & philologice explicentur.

Senfus phrafis fcriptune S. adgregatus eft ad patres, vel ad populum explicetur.

Hiilo-

Hiftoria Coneilii Tridenti ni fumitiacim & pragmatice enarranda.

Ouœjtiotiês in auditorio philojóphico :

ld quod in nobís cogitat , eftne ipfam corpus, vei diuerfum a corpore? numfpí-ritus alíquis ftri&iore fenfu Tum tus ?

Leges fomnii ex imaginatione, adfo-ciatione idearum , corporisque ftruéhira , quomodo explicari poiïunt ?

Quod eft fynthetice primum omnium inclinatioimm animas humanse princípium , ex quo omnes inclinationes deduci pof-funt?

Difficultas decommercio animi & cor-p o r i s , quomodo tolli poteft ?

Thefes.

Omnes homines in ftatu naturali funt squales.

Iura noftra in ftatu naturali in alios, funtmerenegat iua .

Robur & vires ingenii nullum in alios dant ius.

Iuramentum, tanquam paótum accel-forium , leqtiitur luum principale pactum.

Qua! eft optima omnium Regiminis formarum ?

Très

Très anguîi in trisnguío piano, duo-bus reélis finit squales.

In quouis triangulo reélangulo, qua-draturn hypotbenufieaequaleeftduobus qua-dratis lateru"11 reliquorum.

Cylindrus A ad fphaeram 3 infcriptam feruat rationem 3 : 1.

Enarretor hiftoria reuolunonis Belgicae &Anglicae; bellum item fucceiiionale Hi-ipanicum.

Ex Homero plures vertus refoluantur.

Ad has quasftiones fmguli collegii eines in auditoriis p riefe 11 te s . rïullis eo tempore inftrufti libris, propriis chiro-graphis exhibebant refponfa , quîbus ad fi-nem ufque menfis Decembris a profellbröhus & curatoribus perleétis & examinatis, profeétibus accommodata fufeepta eil fie difta gradatio , (mallemus caftius latine exprimere , ad fublimiores grodus promo-tio, aut noua omnium collegii cuium, pro ratîone factorum in literis ac rnoribus pro-feéhium 111 clafíes , quarum quatuor funt, oiuif io , ) que quantum ad felicitatem col-legii ciuium habeat moment i , ii ? qui îiiims infiituti rationem penitus eognoue-r e , clare psrfpiciunt. Eft fane omni lau-de digna hec noue prouifio legis a fena-tu noftro ecclefiafticolate, qua iuuenes ité-rât» vice ad ultimam reJati clalïem , tam-

quam

quam ad fiudia haud idonei ex collegio di-inittuntur, qua item iolertibus & ingenuis iufíae tribüuntur laudes honorefque , atque aaeo linguli ad tratfandaà maiori afliduitate liceras, iedandamque virtutem exflimulaiitût» Haec graduuni in praefens difpolitiö, V I I I , ianuarn, praefentibus venerabilis Coniißorii membris, cuudiique collegii ciuibus in au-ditcrio inaiori per Seniorem ill. collegii pu-blice përlecia eft.

Die XI . Ianuarii, prcèceptores publier, quos tribus ante examina, tune munere fuo iungehtium claflium moderatorum , menii-bus, eum in finem creare moris eft, ut hi ad munus Íibí delatum iefe mature praepa-r;:re valeant, iuperato rigorofo tentamine, Iii iunt delignati :

1. Ornatiifimus vir iuuenis, Stcpkdnus Z. liceraturae grxcae & latinse prse-ceptor , iedis icholafticse adfeiîcr. Annis tribus Poeíim doeuit.

2. G. V. Michael Çfokoticiy , praefe-dtus eft elafti poeticae, vir in gr^eca, latina, itaiica, & hungarica poëfi verfatiflimus, ae-flethices apprime gnarus, poeta facilis & ex-cellens.

3. ClaiTem oratorum feu rhetorum mo-derabitur, ü . V. Francifcus Tóth.

4. Syntaxiin docebit, O. V . Beniiipiin Sykf/ai.

C 5.

34 ^ s s ^ ^

g. Grarnmaticam, O.V. Andreas Miiskei. 6. Conjugare, O. V. Stephanus Nazy. 7. Declinare, O. Vi Iofephus Szilagyit 8• Elementa liíerarutn cognofcent ma-

jores, duce O . V . Michaile Soiteft; 9 , minores vero, fub manudu&ione Oi

V . Ioannis Sebeßyen.

Refiorum fcholœ munia maxime notabiîia. menfe Fehruario Ö Aprili, hi Junt amplexi :

Schola NänaßenfiSi O . V . PaulumBar-tza , iuratum collegii ciuem, obtinuit redio-iem. Hic docèt redtor, conredtor, & très praeceptőres.

O . V . Andreas Torok, iuratus collegii ciuis, Srikfzouienfem fcholam moderabitur.

O . V . Paulus Molnár, œque antea iu-ratus collegii ciuis, Kabaienfi fcholre pras-feélus eil.

O . V. Samueli Teleki, e ciuibus colle-gii iuratis, Szobofzlouienfes, munus fcholœ fuae retforis detuierunt ;

Turkeùienfes vero, O. V. Gabrieli Ko-máromi.

Gymnaíium Szenteßenfe reget , O. V . Samuel Sfilázyi ;

Turienfe autem, O. V . Petrus Tôt, an-no praeterit© iù collegio poëfeos prœceptor.

R*-

Keß auf ata fede fcholaflica, nunc membra eins hccc funt :

In Senioreiti communibus fuffragiis eîe* dus e ß , O. V. Daniel Betleni ; in Contra-fcribam, O. V. Samuel lenei. Ceteri adfef-iorcs lunt : OO. VV. lrfephus Lengyel, lofephus Stfkfzai, lofephus Lukäts, Sa-muel JS/aty * Stephaiuis Z. Nagy 4 Joannes Anzyan, Gabriel Nasy, Georgius Fazekas « Ioannes Karika, Alexander Laky, Ladis-laus F. Gry, fedis nótárius,

Diipeníator alumneorum eil, (XV* Sa-muel Jenei; tamuiorum, quorum CCCLVJT, in collegio iunt. infpedtor, Ö. V . Ioannes Zitai j prxbitor alumnei, O. V". JoJephus Fekete. üantorumcollegii pr£efeseft, O.V. lofephus L'en y ei. Chorus vero his confiât membris : (JO. Viris, Michaële ALvv\t\i* Gabiiele Kis, loanne S {à nt o, Michaële Lu-káts , Michaële Cfetfi, lofepho Kojfár, A-rone Bartza, Andrea Nyéki 4 Daniele Bar* î{( î , Michaële Cforba, Michaële Kai ai} Ö Thoma Vad.

Machinis hydraulicis proefetfi funt: OCX Viri lofephus Fekete, & Samuel Marjai.

Alter ex ill. collegii cuiatoribus rem publicam literariam moderatur, Spedabilis Dominus, loannes Sikos ; fiíci vero publici curam ger i t , Perilluftris Dominus Petrus-

C a Erde-

36 S ^ s s ^ g

Erdélyi : caufas autem collegii agit, Peril« lufírisDominus, Rakovsky; prior, pereep-tor, pofierior íiíea-is audit. Oeconomus efl, praefíantifl. iuuenis, Stephanus Györfi.

Examina reliquarum claílium , XXIV* Már t i i , & fequentibus quinque diebus ha-bebantur.

Die XXIV. examinati funt in literatu-ra graeca át latina, quam ornatiiïïmus iuuenis vir, Iofephiis Lengyel, tradebat, CXÍII . dií-cipuli, quorum profecius nemini non placue-runt. Eminentesfuere, qui &prsemiis ornati funt Albertus Marjai, Cumanus, Ioannes Szántó* Semlyéno - Bibarieníis, Georgius S^ikfzai, Debrecineníis, Alexander Tcíko9

Telekino-Comarornieníis, Alexander Tali, Comaromienûs, Michail Derecskei, Debre-cineníis, Iofephus Laky, Bogard-Albenfis, lïmeriçus Odor, Dobroino-Szathmarieníis.

Eodem die non mediocris indufirise ipecimina dabant CCCXCVII. elementarii maiores, quos O. iuuenis vir , Franci feus Vafvàri\ inflituebat. Inter eminentes fuere : Gedeon Hartha, Debrecineníis, Francifeus Halmdgyi* Köröíino-SzoJnokieníis, Paulus Sauts, <& Ioannes Vas% Debrecineníis.

Elementarii quoque minores CCCIJ. ab ornatifíimo iuuene, Mich ule Soltéfx infiitu-t i , fuam maecenatibus aiïîduitatem fatis pro-barunt, Prœmia acceperunt : Daniel Szik-

, Gtorçius Pallaî, Stephanus Lám fr h f l , lofephus Sîztù , Alexander Sipos s Michael Szilagyi, Stephanus Pap, Ioannes Luâfi, Debrecmenies.

Die XXV\ Mártii poëfeos fludiofi ado-lefcentes L I V . dúcé prneftantiflimo viro, Petra Tot, quantum in dodrina religionis v

chriftian.ne, hiftoria poetica, Virgilio, T e -rcntio, Ouidio, Horatio, Catonis dißichis, geographia veteri & noua, logica, rhetorioa, omnibubque tum latinorum tum hungarico-rum carnimum generibus profecerint, palam tefldtiiunt. Excelluerunt prae ceteris, atque etiam donis honorati funt : Ioannes Seemen, Nagfía'uino Kraízneníis, Ioannes Eajnot\iy

Rofino-Heuefienfis. Stephanus Varga, Iga-rino-Heuefieníis, Georpus Kis, Fejértoino Szabolchenfis, Daivel $%okolai, &Francif-cus 7 dite fi, Comaromienies, ùabriel Szarka, Vanyaino-Békeíieníis, Samuel Défi, Epe-rieíino - Sárofieníis, Sigifmundus Lthdlùfi, Cfengeririo - Szathmarienfís.

Eodem die , CCLXVI1I. difcipuli, prxfla itiflimi viri, Samuelis Mofonyi, quos dec!iniftas vocant, in doótrina religionis, hi-fioria, geographia , arithmetica, declinätio-nibus, laudem adepti funt promeritam. Col-lata vero iunt maxime induflriis munufcula, quippe, Gábrielt Fényes, Cfokalyino - Bi-hari en í i , Sámuelt A zofion, & Michaeli Eçc/,

C i De-

Debrecineníibus, Michaeli S^xïatkai, Fr an-, ci fco Diofzegi, M'ch-icli Ráí\ , Franci fco Szikszaiy Gabrieli Bakos, Bagoíino- Bihar»

Die XXVI . Mártii, magifter oratorio, praeűantiffimus vir, Alexander Laky, lefe cum difeipulis CLXXV. coram maecenatibus fiitit, laudibus omnium multum celebiatus. Ediderunt adoleícentes ípecimina ex doári-na religionis chriftiance, logica, oratoría la-tina & hprigarica, arithmetica, antiquitati* bus Romanis, feriptis Ciceronis, geographia reteri & noua, hiftoria uniuerfali, patriae, & hiftoria linguae latina?, Plurima laude afTecíti funt : Daniel Ertjei, Turino Heueíieníis, Jojcphus SzfkJ^ai, Vámos-Piri im o, Pau-lusM'lefyt Debrecinenfis, Carolus Pándi, D ebre eme il fis, Valentinus Levât, Tuiino-Fkuc-íieníis, LudouicusSzordt, Fejértoino-Szaboicheníis, Ladislaus Retsky, Buráino-Heueíiecíis, Ladislaus Rhédei, Ö'tfödino-Békeíieníis , lofephus Győri* Nafzalyino-Comaromieníis, Bent amin Heve fî, N . Igmandr Çomaromienfis, Grecorius S^ent - Királyi, Szent - Királyino - Szolnokieníis , Marcus Vuits, Buda-Peftieníis, Ladislaus Benedek, Pataino - Tolnenfis.

Eodem die claífis grammaticae aíumnos CCIII. ab ornatiflimo viro, Michaeic S\a~ káts, intfitutos, multa laude proíequuti (unt omnes 9 qui eorum tentámini interfuerunt.

Pal-

Palrnam vero praecipue dederunt, Emerico Cfanádi , Almofdino - Biharienfî , loanni Gétft, Debrecineníi , loanni Kajfai, Ba* gamerino - Biharienfî, loanni Borbély, Mií-kolcino - Borfodieníi, Emerico Böl'nnyi, Ké-merino , Krafzeníi, Fr.mcifco Btfförmnyi, Székelyhidino - Biharienfî, Michaeli Balh, Debrecineníi, qui etiam prœmia acçeperunt.

Die XXV"II» Martii prodierunt ducç prefiantiflimo viro, Petro iVLiar, ÇCÇJI, âdolefcentes fyntaxi operam nauantes, qyi omnes, ab auditoribus laude, quam merue-r u n t , impertiti funt. Adorea affecerunt maecenates pne ceteris veteranis, ,L,udoui-cum Kuti, & Andreám, G ad, Dèbrecierv fes , Stephanum Kór oft, Iofephum Biittofi, P u,lum Borbély, Debrecineniem, Dánielem Kadar, Berinkeino-Békeíienfem, Samuelem Tómófuary, Stephanum Etfedi, Alexàndrum Veres , Dánielem Boros, Debrecinenfem : enouitiis autem, Francifcum Rhé dey de Kis* Rhede, Alexàndrum Hunyadi, Debrecinen-fem, Carolum Szilagyi, Patakino - Zempli-nienfem , Iofephum Guti , Körtvélyeíino -Szabolchenfem , Francifcum Kováts, Zû-laino-Krafznenfem , Danielem Rittoh, Uj-falua-Biharienlem, Emericum Bákényi, Efz-fzlarino-Biharienfem, Iofephum Székelyhídi % Szathmarienfem.

C 4 Eodem

Eodem die CCXXXVI. fie didi con-iugiflae , difcipuli ornatiííími viri, Iofephi Kutafi, eximium aiïiduitatis iuœ exhibuerunt fpecimen. Et laudes praeeipuas, & corigia-ria adepti funt , Samud Hunyadi, Debreci-nenfis, Emericus 'Lombori, Fejértóino-Sza-bolcheníis, Ludouicus Htlrfiá^yi, Köröfino-Szolnokieníis, Ludouicus Szilágyi, Kova-tíino-Biharieníis, Francifcus Egri, Debre-cinenfis, loannes Sziget h - Kù\i9 Alexander CfiWtjeri, Almofdino-Bihari eniis, Franc. & Andreas Gáti, atque Gabriel Borbély.

Hoc anno fchojaflico, qui Calendis Maii initium capiet, h:çc in auditoriis tradabun-tur fludia : in theologicis quidem , gramma-tica hebrœa, arabica, chaldaica & fyri3ca, critica, theologiadogmatica & morális, exe-gefis, hifíoria eccleíiafíica , & aníiquitates hebrsese; in auditoriis vero philofophicis, a-rithmetica , algebra , geometria , mathefis adplicata , phyíica , Jogica , metapbyíica, hiíloria uniueríalis, hifíoria patrire, aníiqui-tates graecse, audores latini grrccique.

Sériés ftudiorum in gymnafifo A. C.Pofonieníi intra biennium per-tra&andorum.

Qemefir'' primo priori s Anni tradit cl. vir, J ovim s Geor^ius Siret sko , redtor gymnaíii & profellor , theologiam dogmaticam bora matutina 8 — 9 ; rhetoricam , 9 — 10 ; grse-ca cum exegeíi , hora pomeridiana 1— 2.

Gl. vir, Stephanus Sabel , profeíTor , hiftoriam eccJefiafiicam, 9 — 10; matheíim puram, 2 — 3 ; hiftcriam uniuerfalem , 3 — 4.

Cl. vir, Steph.mus Fcibri, logicain,7—8 ; geographiam , 8 — f i a t i ß i c a m , 3 — 4.

Semefiri II. cl, vir , / . G. St rets ko, theologiam do^maticam, ( qune continuatur, ) 8 — 9 ; rhetoricam, 9 — 1 0 ; hebraica cum exegefi , 1 —2.

Cl. vir, Stephanus Sah el, hiftoriam ec-clefialîicam períequitur, 9 — 1 0 ; matheíim puram, 2 — 3 ; hiftoriam uniueríalem conti-nuât, 3 — 4 .

Cl. vir, Stephanus Fahrt, metaphyíicam, 7—8; geographiam,8—9; politicam, 3—4.

Semefiri L alterius annt, cl vir i I. G. Stretsko, theoiogiani moralem, 8 — 9 ; toricam, 9 — 10 ; giseca, cuin ex ege fi, 1 — 2.

C 5 Cl.

Cl. Stepkanus Säbel, phyficam & ma-theiim adplicatam, 9 — 1 0 ; matheíim purani a— 3 ; antiquitates rornanas, 3 — 4.

Cl. Stephanus Fabri, philofopliam pra-(fticam & ethicam, 7 — 8 ; logicam rhetori-bus, 8 — 9 ; hiftoriam aularum, 3—4.

Semeflri IL cl. I. G. St rets ko, theo-Jogiam moralem, 8 — 9 ; rhetoricam, 9 —10 ; hebraicam cum exegeii, 1 — a.

Cl. Stephanui Säbel, phyficam & mathe* iim adplicatam, 9 — 1 0 ; matheíim puram, a — 3 ; grœcam ex clafiicis, 3 — 4.

CK stephanus Fabri, ius naturae , 7 — 8. theologiain rhetoribu?, 8 — 9 ; hißorjam au-Jarum, 3— 4.

i . Etil maiorem gymnafii iuuen-tutem très docent profeflores : ipfa tarnen iu-uentus duas faltim conßituit clalles.

2. Rhetores non in omnibus, quse ex-pofi tafunt , inflituuntur, verum in religion e faltim, matheli pura, rhetorica. logica , hi-floria uniuerfali, grsecis, geographia, & an-tiquitatibus romanis; quorum omnium curri-culo confedo ad maiorem dein promotis claf-f em, altiora quoque audire integrum eft.

3. Primani exaliis fcholis venientes & nondum forte in matheii exercitati, hanc cum rhetoribus iimul difcunt, quin tarnen ad elalTem eorum detrudantur.

4.Tifdem etiam, fludii cuiuscunque, quod clafíi rhetoricae proprium eß , íi in eo non fatis veríati ellent, porro audiendi concedi-tur facultas, ex.gr. hißorise uniuerlabs, geo-graphice, antiquitatum, imo etiam praecepto^ cum oratorize.

5. Extraordinariis horis recenfentur e-phemerides tum literariœ, tum publicae vul-gares.

6. Singulis diebus Mercurii, a viro plu-rimum reuerendo, Danidé Cruii, pruden-tia pafioralis, & ius ecclefiafiicum protefian-tium in Hungaria traditur.

7. Diebus Sabbathi , exercitia in di-cendis iacris fermonibus & arte catechifandi, fub priíidio unius e ven. minißerio viri in-flituuntur. Germanis quideni, Traitfchan-ftky, Hungaris , Infi-,tons , Slauis autem Cru Ii , viri clariiTimi , & iuuentutis patriae fiudiolifllmi, praelunt.

8. Initium ßudiorum nt annis ficguiis, prima Septembris.

9. Examina duo habentur, alterum fub finem Ianuarii , alterum vero initio menüs Iulii.

Ordoleftionum claflis fyntadtae.

Semeßri 1. diebus Lunie mane inßituit cl. vir , JVlichad Tekufch , iuuentutem in

• . S hifio-

hiftoria uniuerfali, ad dudtum ccmpendii Schrœckhiani : Schrbckhs Lehrbuch, der all' gemeinen f f eltêfchïchte * horis vero pome-ridianis in fyntaxi , ad gramm. Brœd. item in periodologia, & arithmetica.

Diebus Martis mane , in religione, fe-cundum Dietrichium, & in libello Gedickii : poßmeridiem a u t e m , in geographia, & transferendis penfis germanicis, diebus Sab-bathi datis, in latinum fermonem.

Diebus louis mane, in hiftoria uniuer-fali; poftmeridiem vero in Gedickii libello.

Ëodcm tempore pura dhcipulorum feri-pta ad regqlas calligraphiée & orthographies examinantur.

Piebus Veneris mane , in fyntaxi , & arithmetica; poft meridiem, in geographia, & in orationibus, qu e ante octiduum ex Cel-larii orationibus feleCiis datas erant, decla-mandis. Noua oratio dictatur, & explicatur.

Diebus Sabbathi mane , in religione. Datur etiam nouum difcipuiis penfum, domi pure deicribendum.

Semeflri IL idemobferuaturrerunôrdo, prîeter quod fyntaxim & periodologiarn priori femefíri traditam excipiatprofodia, Gedicîum Cornelius, uniuerfalemvero hiftoriam, patriae hiftoria fecundum Schrœck-hium. ( Schràckhs WeltêJcKichte fur Kinder IV. B. III. Ab-ihedim^ )

ín priuatis ledionibus , prreter repeti-tionem pubiicarum lectionum, hiftoria quo-que naturalis traditur, & in epiftolis fcri-bendis exercetur iuuentus;

Ut vero & domi utiliter occüpáti fint pueri , dantur eis phrafes X — X X , & ver-fus, poöquam explicati íunt, mémorisé man-dandi, nec non Variationes & periodi ela-bcrandse.

In claíTe Grammatica, docet pfteítan-üffimus vir, Ioannes Bogfeh,

1 , religionem chriflianam, (fecundum iibellum : Unterwerfung \ur Gluck ßl'igk/ti, nach der Lehre lefu. Prejsbur». 178^.) horis matutinis duabus, eamque iingulis annis ab-foluit ;

2 , grammaticam dudu Brœderi, ( Bf 6-der s pra&ifche Grammatik. Leipzig* 1787« ) partem quidem priorem, femefiri primo, al-tero autem pofteriorem, cuius nonnifi gene-rales explicat régulas fyntadicas, horis quatuor iingulis hebdomadis ;

3 , elementa phyficae, hißoriae natura-lis , & technologiae, ( fecundum Iibellum 5 der kleine Lateiner. Prefsburg, 1785.) horis duabus perhebdomadem ;

Ai

4* linguam latinam, quötidianis excr-ckiis iaanalyíi ötveríionibus cuiuspiam penü ÍJ belli Gedickiani. ( Gedickens hteinifches Lefebuch* Berlin, 1785.) E Iibro hoc fabula nonniíi & hifloria naturalis quotannis abiol-uuntur : reliqua vero in iyntaxi traCíantur ;

5 , hifloriam Hungarhe duce Windüchio* ( tV'mdifch. unzanfchc Gefchichte jíir Kin 1er. Prefsburg. 1786.) quae, tametfi ei una faltim hora íingUlis hebdomadis tribuaíur , tota u-nius anni ípatio percurritur;

6 , Geographiam, cuius generalem pia* niglobii notitiam prsemittit , port tegnum Hungáriáé, & prouincias eidem adnexas lu-ftrat, atque tandem geographica defcriptione reliquorum imperiorum regnorumque Europse occupatur;

7 , arithmeticam , horis uniuscuiusque hebdomadis duabus*

In claffe Donatiftarum, fub manu-du&ione humaniífími viri, An* drece SzliichoUiny i uiftituuntur a-dolefcentuli,

t ) ie Lunse mane in lingure latina prin-eipiis, & geographia; eodem tempore di&a Scripturae S. öt vocabula recitant diicipuli :

poft

poflmeridiem autein tepeîunt ledïbnem geo-graphicam & in arithnietica exercentur.

Die Mártis mane in reiigione, Exa« minantur etiam arithmeticae exempla per di-ieipulos domi elaborata. Poflmeridiem repe-tita leCtione iacra , reuidentur difcipulorum refponfa ad quxfliones didtatas adlata , & hifloria naturalis explicatur.

Die louis mane in declamandis breuio-ribus penfis, nec non in expedita & accu-rata ledione exercitantur pueri , qua in fe adhibetui Über germanicus, cui titulus : der Bhrgerfreund , qui & legitur & explicatur, Poflmeridiem hifloria naturalis traditur, aut repetitur. Latina etiam nonnulla penía ta-bula adícripta* in latinum vertunt difcipulu

Die Veneris mane, prima linguce latin s traduntur elementa, & iimplices arithmeticre fpecies : poflmeridiem autem feripta puero-rum domi pure deferipta reuidentur, atque errores tum calligraphici tum orthographici corriguntur. Inflituitur antecedentis geogra-phica ledionis repetitio.

Die Sabbathi mane, premifla religionis inflitutione, & explicatis S. Scripturae locis memoriter difeendis, ex omnibus, qux inde a die Lunse publice tradebantur, examinan-t e difeipuli.

Nota. Latinis quotidie vel vocabula^ vei paradigmata domi memoriter diícenda

ad-

sdíignantur. Germani verő aeque íingulis die-bus vei dida Scripturae S. memoriae man-dant , vei epiílolam élaborant,

InclaíTe eíementariorum maiorum, humaniíTimüs vir, David Kafzbcr-ger*

Semeßri L i , hiflorias bibi!cas N . T j qu e in libello •• Seilers kleiner hißorifcher Kateclvjmus, Byruthini impreíTo cóntinen-tur , qualibet hebdomada horis explicat dua-bus;

a , religionem cbrifíianam . ad dudum libelli : Auszug des Weges zur Gluck.felie-kéit nach der Lehre leju , Pofonii, 173 é. imprefíi, bis íingulis bebciomadis docet;

3 , exhifloria naturali memorabilia quse-dam, pracfertim de piantis, animalibus, & mineris, fecundum libellum Pofonii, 1788. excufuni : der Bkrgerfteund, qualibet fepti-mana bis enarrat;

4 , Europœ regna addudum libelli Be-rolini impreffi: Kur^e geoçraphifch'e Befchrei-hung aller Länder der fVeft, íingulis heb-domadis in mappa difeipulis monflrat;

5 , exercitium ledurcfe germanicse, par-tim ex N . T . partim ex libello : der Bitrger-

freuni, quotidie dimidia hora inflituit ;

6 , in calligraphia'iuuentutem hebdoma-datim bis, adTnormáíem mëfhôdum, ut & in prioribus tribus arithmetica fjpeciebus exercet.

Semeflri vero IL i , Hiftorias bibiieas V . T . ex libello Seiieri fuperius nominato bis qualibet hebdomada interpretatur ;

* , officia hominis chriftiani, ex libello, fuperius num. 2. nominato, hebdomadatim bis explicat ;

3 , ex hiftoria naturali, memorabilia de meteoris, praelertim de homine aeque iingu-lis hebdomadis bis profért;

4 , toties etiam ex geographia terras Au-flriacas, cumprimis autem Hungáriám eique adnexas prouincias diieipulis in mappa o-ftendit ;

5 , non diflimiliter in calligraphia & a-rithmetica, videlicet tertia & quarta fimplici fpecie inftituit difeipulos; ac tandem

6 , eosdem in orthographia, ut & in lechira germanica, ex fupra num. 5. indicato libro, quotidie hora dimidia exercet.

D

Ratio inftitutionis in fchola capitali nationali mixta

Brezno -Bányenü.

(Ex lîtçris, Brezno-Bánya XXIX. Ápr. Anno MDCCXCIV. ad nos datis.)

S i nofirae quoque iiatiónalis mixtaé fcholas in annaíibus veflris eccleíiafiico - ícholafticis mentionéin facere volqeritis, vel h£ec a vo-bis referri pöffent.

Magiftrçs icholaehuius, lege regia, atque ex folemni padione mutuo fada * quae & per excelfum Conlilium locumtenentiale re-gium fancita eíl, très atque únum adiutorem, &horunj primum & adiutorem, euangelicse religiçnis-> alterum vero & tertium, catholi-cos efle oportet.

Infpedores vero duo fchote prœfunt, quorum fiatuto regio alter catholicus, euan-gelicus alter, uterque vero ex fecularibus efle debet. Vtrique cauere incumbit, ne quispiam fiue magiflrorum, fiue fcholarium, in rebus ad religionem fpedantibus mutuum prsebeat fcandalum. In pnefens infpedorum ofïiciis fumma cum laude defunguntur, Per-illuflris ac Generofus Dominus , Andreas En*

gier

g l t r , religionis Euangelicae, modo ciuitatis Brezno-Bányeníis iudex , & inclyti comi-tatus Zolieníis tabulae iudiciariae afleilör, nec non Periiiuflris ac Generoius Dominus, La-dislaus Bendik, religionis Catholicai, Sena-tus Brezno-Banyenlis membrum.

Pïofeflores vero íunt , viri praeftantiflimi, i , lofiphus Wagner 4, direcior fcholae & pro-feiTor Primarius, religionis euangelicae ; a , Sebaflïanus KrafzJzonit^, profeítor clafíis fe-cundae, catholicae religionis ; 3 , Andreas Knes^novit^, profeiTor claílis pimae, religio-nis catholicae ; 4 , lacohus S^artons, coetus euangelici Brezno - Banyeníis cantor & or-gancedus.

Dies Sabbathi totus ínflitutiohi iuuen-tutis inreligione dicatus eft. Catholici ado-leícentes in duobus hypocaufiis conueniunt, ubi a iuœ religionis magifíris «SÍ catecheta in-fíituuntur : euangelica vero iuuefitus itque in duo congregatur cubicula, átque dodrina re-ligionis ab euangelicis impertitur magiftris.

Ceterum id íumma qjm voluptate pet-hibemus* & magifítos fcholie, & eorutídem difcipulosí tametíi religione diuerfos, fami-liari tamen amicitia mutuo iundos, tran-quille, atque fine omni oftènfa tina conuer-íari, & quod praécipue notamus, iuuentutem ícholafticam ab omnibus concitationibus, li-xis * & verberationibus mutuis , qu£í mala

D a olim

olim frequentia fue re , hic quidem loci pror-sus alienam eile.

Ad hanc capitalem rnixtam fchoîam efl etiam ab annis quatuor praflicum indu-ftriœ inßitutum quod puellas in omnibus format, quae matresfamilias icire, & in ad-miniflranda feliciter re familiari agere opor-tet . Diiîicilia quidem inftituti huius fuere initia, imo neque nunc, e a , quam ex ani-mo optaremus, eius efl conditio : fpes tamen eft , fore , ut nouis au&a acceffionibus, breui in fpem patriae eflorefcat, frudusque ferat uberrimos.

Quod ad ipfam fcholae capitalis mixtae inflitutionem ad t ine t , quae anno praeterito M D C C X C I U . tradiderint profeflores, ex le-(ftionum poftremi examinis fer ie , quam hic exhibemus, abunde patebit»

Ordo examinis publici fcholœ capitalis na-tionalis mixtse Brezno - Banyenfis poil alterum femeftre anni MDCCXCIIX. inftituti.

Clafiîs primas difçipuli, 1 , minimi, quantum in cognitione &

composition e literarum slauicarum, latinarum , hungaricarum & germanicarum profecerint, probarunt; maiores vero penfa latina, hun-garica & germanica legebant.

a»

2 , Minores repetierunt quatuor fpecies arithiiieticse mentalis; maiores autem penfa additionis, fubtractionis, & multiplicationis in tabula elaborarunt,

3, Exhibuerunt calligraphia fpecimina,

Claííis II. ícholares, 1 , in legendo slauico, hungarico ger-

manico , & iatino t y p o , ac chirographis tentabantur;

a , ex arithmetica , exempla priorum quatuor fpecierum in tabula & charta elabo-rabaot ;

3 , penfum slauicum ad tabulam didta-tum, fecundum regulás orthpgraphicas corri-gebant ;

4 , fabulas aliquot ex libella elementar! l egeban t , atque nonnullas voces declina-laant.

5 , charadteres oflendebant.

Claifis III. adolefcentes ,

i , fabulas latinas libro elementari adiun-dtas legebant, lectas vertebant in slauicum, & refoluebant, voces vero nominis, prono-minis , ac verbi par t is , declinabant, & coniugabant ;

a , oßendebant fuos in arithmetica pro-fecäus, exemplis additionis , fubtraétionis,

D 3 mul-

54 ^ ^ 5 5 2 ^

multiplieationis, diuiíionis, numerorum con-cretorum, integrorum, reducibilium, fra&io-num vulgarium, regulae aureae diredtx & in-uerfae, limpJicis & compoiitae, cum & (ine f r ad i s , regul« íocietatís aeque iimplicis ac compoiitae, regulae alligationis feu mixtionis, fpeciatim vero priorum trium capitum, nempe

rt, ii data quantitate & pretio mifcibir lium quaeratur pretium medium mixti ;

b , fi data quantitate mixti , & propor-t ione , in qua partes mifceri d e b e n t , quae-ratur quantitas mifcibilium ;

c , fi dato pretio mix t i , & pretio mi-fcibilium, qu:eratur mifcibilium quantitas.

Praeterea nonnulla italicae prarticae e-xempla proprio marte elaborata exhibuerunt.

3 , epiflolas, fyngraphos, chirographos, aiTignationes, recepifle & aufzugales, habi-ta ratione orthographiai slauonicae compone-b a n t ;

4 , penfa latina vei slauica, ad tabulam , didlata fecundum orthographiae régulas cor-

rigebant; 5, penfa hungarica, slauica, & germa-

nica ex libro elementari legebant & verte-bant ;

6 , de hungaricis declinationibus, fuffi-x i s , comparationibus, & coniugationibus ad quaeßiones refpondebant propofitas, & voces nonnullas, cum & fine fuffixis declinabant, comparabant, & coniugabant. 7 ,

r ' ^ ^ ^ S 35

7 , ex geographia, generaliffima dè Eu-ropa narrabant, atque denique

8 , chartderes ofiendebant. Abiolutis his, fcbola induftriae profe-

<*luum fuorum ípecimina dabat.

I V .

Confilia de erigenda fchola, E-uangelicis utriufque ConfeíTionis communi, Vindobonae , Anno MDCCXCIII.

Eph. IV , 15. 16.

Sincere nos gcrente* in charitcte, prorfus aiolef-camus in eum , qui eft caput, ntmpe Chrijlus. Ex quo totum corpus congruenter coagmenta-tum ÏJ compaflum per omnes fuppeditatas com-mijfuras, Ú vi intus agente pro menfura unius-cuiufque membri , incrementum cápit c'orpori eonuemens ad fui ipjius exjtrutiiomm per chà-ritatem.

C v ^ u m non pauci in utroque euangelicorum yindobonerííium cœtu reperiantur , qui in anteceiTum pro erigenda communi ichola beneuolas obtulerunt fymbolas ; fpesque fit fore, ut plures horum exemplo iefe in re tam utili, tamque neceílaria seque munificos ae

D 4 iibe-

liberales praeßent ; Superattendentes atque Curatores utriufque huius eccleíiae XÍJ. Nou. una congregati, de ratione infiituti huius mu-tua iniuerunt confilia ? quas poß typis vul-gata, * fingulis cœtuum membris, eum in finern, ut unumquoduis ad Calendas ufque ianuarias, quod ei videretur, fuperaddere, ruonere, in melius transducere, atque adeo, ad confumandam perutilis buius futuro vere aperiendsc fcholae rationem nonnihil conferre poílit , amice propofuerunt.

I. Difcopo & atnb 'jtu infiituti huius ^

J. r. Uterque ccetus, in e o , ut com-munis Jchola erigatur, unanimibus votis coa-luit.

a. Fluribus fufFragiis decretuin e ß , ut infiitutum hoc , non forinandis viris do-d i s , hoc enim maiorum fchoJarum, lyceo-rum, & academiarum e ß , fed iuuentuti in dodrina religionis, & iis , quas felicem in quocunque vitre genere ciuem efliciunt, re-d e inßituende, deferuiat.

$• 3*

* Nos perim'le hoc, atque etiam commemo-ratione noftjra l^nge digniflimum fcriptum fermone teufortico Vindohonae'anno fupe-riore in Jucem cd i tum ; ' cum voîuptste in

, Î2tinuœ trsnstiilimus, atone hic exhibemus.

3» Deflinatur idem vtriufque fexus prolibus, ab ea actate, qua bene loqui, & cogitare incipiunt, ad id ufque tempus , qug 4

lie dido coniirmationis ritu ad facrum ad-miflae epulum publice religionem chriitianam ipfe proiitentur, i. e. ab anno cetatis VI. —* XIV. ^

4, Obieïïa in/iitutionis erunt , 1 , religio, quae a primis moralitatis principiis, gradatim ita docebitur, ut omn.e dodhinam religionis utriusque cœtus intercedens diicri-men prorfus iilentio praetereatur, idemque faltim, aCtui confirmationis, atque adeo fa-crorum minifîris, qui eum moderantur, re-linquatur; 2. Omne id, quod iuxta norma-lem circumßantüs accommodât am methodum f cholarum h.uc prceterea pertinet, utpote : cognofceie & coiligere literas, legere, fcri-bere , adhaec, arithmetica, exercitia ftili vul-garis in fcribendis literis, apochis, fyngra-phis, teflimoniis, contradibus, partis, &c. principia grammaticae ferinonis vernaculi, & fcitu maxime neceflària, ex geographia, hifloria, phyíica, hifioria naturali, & tech-nológia.

Obf. T; Catecheticis infiitutionibus quo-tidie duxhorae, reliquis quatuor tribuentur.

2. Prorationecircumftantiarum, &quoad eius fieri potuerit, etiam eorum, qui in ar-tificum & cpihcum tum maioribus tum minő--

D 5 ri bus

ribus occupantur officinis, imo & puellarum, ea habebitur cura, ut pro fris quidem tnjti-tutum excitetur iniuftrice, pro il Iis autein

Jchola fie di&a dominicalts^ ( Sonniazsfchule) íiue fchola tyronibus, in rebus ad religionem fpç$antibus, & aliis fcitu neceílariis, dio dopiinico inflituendis defíinata, quamprimum inftruatur.

II. De miituo inflituti hiùusfcholafllci ufu.

I. Uterque ccetus aqualerri in omni-bus, quae ad eredionem, conferuationem & uíum lcjiolae huius fpeótant, partém captent ; atque adeo, eadem utriusque cœtus erunti

iura, eadem adminillrationis cura, iidem ex inftituto promanantes frpdus.

Obf. I. Nullum aliud inter difeipulos obferuabitur diferimen, nili quod inter ido-neos <k minus idoneos obtinet, & ex quo ipdicari dement, num ad hanc vei alteram claifem referendi íint.

a. Quod ad magiflros attinet normales, Jionjm píures, & quidem ab utrjusque con-feííionis coetibus candidandi> atque flrenue, & abfque Audio partium exarninandi, fine tarnen refpedu religionis maxime idonei, & hi quidem in cafibus colliíionum, vei forte etiam diligendi erunt,

«. Omnis inflituti huius ratio mutuis erif iiißixi conûliis & adminiculis. Confilia

qui-

quidem, pluribus íiiffragiis, & ubi vota pa-ria funt futura, forte vim legis confequentur.

Ob/. l , Tantum catechetarum, cum ii-dem iimyl rjcarii funt futuri, eledtio, fin-gulis cœtibus relinquetyr propria. Eorum etiam examen, quo fubiiciendi fun t , con-cernent! Superattendenti competet.

2. Donec ufque fixis & in perpetuum duraturis beneficiis fchola hrec non fuerit in-firucla : uniufcuiufque cœtus curatores, con-feruationem eius habebunt libi aequa ratione commendatam. '

3 Jn omnibus, quae commqni confenfu necdum vjpi ltgis cbtipuerunt, íingulis cœ-tibus pro lubitu difponere integrum eflo. Ex. gr. num eos, qui fiícum cœtus adminiflçant, cfficiis fuis ad determinatum, vel non deter-minatum tempus defungi oporteat ? & fimilia.

.3. Et(i fpes eil, commune ac per-utile infiitutum hoc fcholafiicum femper du-raturum : in eum tamen cafum, il quae non pryui x circumflantiaé , peceilitatem olim fufcipiendae mutationis cœtibus imponerent, in anteceíTum, id quod e re videbitur, fla-tuendum, atque iuribus utriyfque cœtus ?equo modo profpiciendum efl,

Obf. Quidquid ad communem infiituti rationem f p e d a t , eoufque faltem , donec eadem communis efl futura, partém utram-que obligat.

HL

III, Propior communis fcholce. huius conflitutio.

I. Prafens fcholis huius in duas claf-fes diuifae ratio requirit, ut eidem duo ca-thctœ, duo itern inagijiri normales prsefi-ciantur*

Obf. i . Magiftrum claiTis fuperioris in literarum feientiis apprime verfatum, atque adeo dodum eflè oportet; alter tarnen vei in Seminario ludimagiftrorum íormatus f i t , cui, íi aptitudinem íuam fufficienter proba-uerit, & de iuuentute íjbi concredita bene meruerit, aditus etiam ad fuperiorem gra-duíii oblata occaíione patebit.

a. Normales fcholre magiflri vei pro-prerea neceílarii f u n t , ut catechetœ, qui iimul vicarii funt futuri , tanto diligentius jinflitutioni in religione vacare , atque reli-quis quoque muneris fui partibus, quae haud üdniitturaí, ut aliis etiam muniis, fine ne-gledu reiiquorum praeíiciantur, ex omnium íententia defungi poííint.

3. Ad prrefens in très faltiin annos fuf-cipientur magiflri i futuro vero tempore, quod reliquumeft, proratione circumftantia-rum flatuetur,

4. IVTultym eojíftitutionem fcholae indu-íírioe adiuuaret, f i i i l i , qui ícholse huie prae-

fici-

ficiendus efi , eilet uxor, cui nec habitus $ nec voluntas ad inflituendum deeíl'et.

J . a. Quam in religione inßitutionem cptimam fore exifli m auerint Superattenden-tes confeflionis utriusque, iuo tempore pro-ponent. Quod veto ad reliqua adtinet ßu-di. i , claiïîs interioris magifler docebit diici-pulos cognoiccre literas, iyllabas colligere, legere, ícribere, atque eos in arithmeticis inflituet. Magifter vero claffis fuperioris tra-det grammaticam vernaculi iermonis, dician-do in orthographia exercebit iuuentutem, item in ftilo vulgari, & in iis, quœ maxi-me utilia funt , ex geographia, hifloria, phy-iica, hifloria naturali, & technologia.

Ob f . Unaquaeque claffis fecundum apti-tudinem difcipulorum in duas diuidetur par-tes , quarum altera antemeridiem a hora 8 — i r ; altera poflmeridiem a i — 4 . le&iones frequentabit.

§.3. Infpicere fcholae, eamque dirige-re & adminrßrare, partim cœtibus ipíis in-cumbet , partim ofiiciis fupremi fcholarum diredorii proprium efl.

i . Ex parte quidem ccetuum, Senatus Scholriflicus ( deputatio fcholaftica ) efl con-flituendus, cuius membraerunt, Superatten-dentes duo, & quatuor ex fecularibus aequali numero ex íingulis cœtibus ita deligendi viri,

ut

ut duo eorundem curatores íint ecclefiae, re- i líqui vero e numero alioium ecclefiae mem-brorum. Circa eledionem eorundem idprae-cipue fpediari débet , ut rationes ducere , atque adeo fiîco prœeiïe poflint^ nee non* ut iint exper ts probitaûis* -

Obf< i , Senatus hic, communis boni* auCíöriíate utriusque cœtus , & iuxta iibi praefcriptas leges, cuiam habebit.

a* In expeditionibus diflindö utetur fi* gilîo.

3. Tempore tum fiito, hím pro rationë îieceffitatis , prout videbitur conflituendo $ una conueniet.

4» Uterqtië Superintendens alternatim res proponet agendas, œconomicis exceptis, quas exponent reliqui. Alternatim etiam in lenatu ducent adueríaria , ( protocola ) ita quidem, ut dum alter rem proponet, alter, quod opus efí ëodem tempore ad aduer-íaria référât. Iisdem alternis_ Vicibus & re-liqui fua tradlabunt negotia*

5. Huius fenatus fcholaftici in préfens officia erunt, curam totius infiituti habere 4 voluntatem cœ'tuum , íiue in deferendis cui-piatn muniis, iiue quibuscunque aliis ad in-fiitutum hoc fpeötantibus rebus , palam & fcripto declarare, vacante officio quopiaip in medium confulere, magiflris &difcipulis,

quan-

^ s s ^ ™ 63

quantum quidem iis id integrum eft , inuigi-lare, cubilia ccnferuare fcholaflica, libros & apparatum ad fcribendum neceilàrium inter pauperiores difiribuére diicipulos, & in gfe- / ne re , œconomicae infiituti vacare adminiflra-tioni. Accipiet idem ab utriusque cœtus curatoribus fcnptas benefadorum, quibusfeie ad prœfianda qusepiam bénéficia obligabunt, literas, atque eas iibi exhibitas eile , ipfe etiam fcripto tefiabitur ; eadeni ratio erit tefiamento relidorum, vel cuiufcunque alte-rius generisoblationum ; prouidebit pecunire, qure fuperefi, & quœ prrefenti vel proximo tempore haud neceffaria erit ; excipietfœnus, (vulgo interufuria) ; omnia ad inflitutum icho-lae lpedantia^ quse occurrent, fufcipiet ne-gotia, atque ea omni dexteritate tradabit; quidquid vel fummus magifiratus, Vel icho-larum diredores, vel ipfi etiam fcholse magi-firi, aut quiscunque alter, adeccleüam in re-bus fchölafiicis expediuerit , omne ienatui huic fcholafiico referêtur* idemquei, quod é re erit^ fiatuet ; ducet denique aduerfaria, & archiuum curae fuse habebit.

6. In fiatutis cafibus grauioribüs idem fenatus teliqUorum cœtus curatorum utetur eoníiliis, ex.gr. tempore cuiufpiam notabilis rerum viciífitudinis, aut fi quid uniueriœ pro-ponendum fit ecclefisc, aut Ii fchote de ma-giflris proípiciendum fit, &c. Fofiremum

íi euenitet , uíriusque Superattendentis, con-ilituendus magifier iubiicietur examini; ho-rum teiiimonio inftrueius icholae fenatus, exarninatum in conuentu ecclefije fiftet, at-que tum demum, praefentibus cœtus curato-ribus colligentur fuliragia. Eadem ratione, licatecheta deligendus elTet, Superintendens & deJegati a cœtu viri , quippe fcbolaflici îilius fenatus membra, cum eccleíiae curato-ïibus una conueniant neceffe eft.

2. Normális fcholariim reziminis, lege fiabiliti ordinis fcholaftici & concordi32 reli-gionum, eft, iuflo totius fcholae ordini, ac-commodae docendi methodo, & affiduitati tam docentium, quam difcentium inuigilare, in i i s , quse ad religionem non pertinent, inftitutionis -conftituere rationem , & libros , quos magiflri fequantur , praefcribere, exa-rninare magiftros, hisque aptitudinis imper-tiri teftimonium , quod fummo magiflratui, ratione flabiliendse eledtionis, proporiendum er i t ; identidem inuifere fcholam, & uno-quouis trimeftri, more confueto, eam publi-co iubiicere tentamini.

IV, De œconomica communis infiituti huius adminifl ratio ne.

i . Fons, ex quo fcholae huius con-feruatio deriuabitur, erit commune benejicium,

quod

• ; : /

quod in praefens legato Himlyano, & pro-milTis , atque iubfcriptione roboratis maece-natuin utriufque coetus adminiculis, horum-que fuperabundanti copia, nec non tranf-miffione haereditaria rerum ab euergetis o-lim offerendarum, atque fœnore ex elocato sere promanante ( interufuriis ) conßabit»

Ob f . i . Omnia fcholjs legata bénéficia, alteriusque generis munera , íiue illa com-muni inftituto huic, iiue alterutri cœtui dono oblata fuerint, fine exccptione, fifco fcho-lae huius erunt propria. Nihilominus tarnen, quidquid hoc in negotio e re videbitur, fe-dulo in aduerfariis & rationibus notari debet; quod & de beneuoiis fcripto exhibitis obla-tionibus intelligendum eft.

«. Ufus communis huius beneficii, ae-quali iure , in quantum idem , commune lcholae inftitutum concernit, utrique eccle-fiae competet.

a» Hoc beneficium fcholae proprium, donecufque iplius inftituti communis ufus perdurabit, nequaquam cum reliquo eccleliae fifco commifcendum erit, quinimo, quidquid in ufus fcholae oblatum, curaioribus traditum fuerit, aeque ac expenfae in ulus fcholae fadx , fcholaflico lenatui ( deputationi fcholaftici ) indicandae, atque per huno ad rationes com-munis inftituti referendae erunt.

H

g» 3. Idem beneficium ab omnibus con-flituendi fenatus fcholaflici utriusque cœtus membris, aequali ratione, ita adminiflrabi-t u r , ut unum ex íingulis eccleíiis fenatus j membrum, claui fifci infirudum f i t , ratio-nes , ut fupra notatum, alternis vicibus ab bis duobus ducantur , & unice expenfas, quae iam certae & flabilitae fun t , propria et-iam auéioritate , fine concurfu reliquorum, & uberiore eatenus ineundo confilio, iidem facere poflint.

4. Stabilité expenfcc funt, i * Salaria docentium, & quidem cate-,

chetae, 200 Rh. fl ; magiflro clafîis inferioris 400 fl; claíli vero fuperiori praefedto 600 fl. in praefens attributi.

ObJ\ 1» Cum ex fifco fcholae cateche-tis totum , quid eis adfignatum efl , pendi nequeat : eoufque, donec idem expenfas has, ipfe facere potuerit, ex fifco ecclefiae 100 fl. eifdem numerabuntur.

2. Unaquaeuis ecclefia nonnihil certio-lis ad id etiam conferet, ut cubiU fcholajîi-cum cum oratorio coniuncitum, purum cou-ftruari, atque hyeme caltfieri pofiit. Hac ratione omnes euitabuntur difficultates, quae caufa lignorum euenire poflent. ALioquin vero unicuiuis ^cclefiae de lignis, quorum ufus nonnullis liber efl, prouidetur»

5. Jncèrtœ expcnfcz fiunt in cubilia fcholre ordinanda & conieruanda, in libros fcholafiicos, & apparatum ad fcrifeendum ne-ceiiarium pro pauperioribus difcipulis, invia-ticum magiflro e longinquo aduenienti offe-rendum , & in alia etiam , quibus falus infii-tuti huius oppido adiuuatur.

Obf\ In fumptibus faciendis circumfian-tiarum & neceííitatis ratio habenda, & aug-mentis fifci, quoad eius fieri potefi, fluden-dum erit.

V. De infiituti huius difotutione, quœoïim fieripoßet, o? preefirtim iufiaeum

in cajüm diuifione benefiái.

f . i . Si circumfíantiee qurepiam non praeuifae cataflrophes aut díjfolutionis ineui-tabilis, perutili inflituto huic fcholaflico im-ponerent olim neceííitatein : cauendum erit* ne qusepiam eeclefia vel in minima re iniu-riam accipiat; únaque omnis obligatio mu-tua, quas perdurante dommuni fchols huius ufu inter utramque partém obtinuit, penitus ceíl'abit.

2. Cumprimis vero communis fifci bénéficia, íiue elocata, liue prxfentia, pro ratione iuris unicuique eccleüae proprii, iu-lié dmidenla erunt ; de quo fequentia in prïfens ftatuuntur :

E2 1.

i . Beneficium Himlyianum tefiamenío relidum lege eiufdem teflamenti, (Art. 6.) cedet cœtui Euangelico Helu. Conf.

Ä. Eodem modo unumquoduis legatum vei priuatum beneficium , de quo nihil in antecefíum flatutum erat, illi ecclefiae, ex qua profedum efl , reddatur, neceíle efl.

3. Totum reliquumaes, quód non ex huiufmodi legatis & donationibus conflatum efl , liue illud ex fuperabundanti copia be-neuolarum oblationum , fiue ex donariis, quibus peregrini fcholae huic gratificati erant, íiue ex fcenore elocatae pecuniae, (interufu-rio,) aut undecunque adquifitum fuit , aeque ac pecunía praefens, iufle &pro ratione fum-mae, quae ex oblationibus fingulorum cœ-tuum a principio inflituti colle&is efficitur, diuidendum erit.

3. Cum conferuatio aduerfariorum , rationum , & reliquorum adorum, utrique cœtui aeque exoptata , ac magni momenti fit : horum omnium accurata fieri debet co-pia , pofí afenatu íeholaflico fedulo & atten-te conferenda, ac fubfcribenda, nec non fi-gillis munienda. Denique forte flatuetur, cui ecclefiae originale, cui item eiusdem co-pia cedere debeat.

4' Quoduis cubile fcholaflicum, res, quibus inflrudum fuerit, retinebit.

S - s -

g. 5. Cum elapfo quinquennio denuo de conftituendis magiflris agendum fit : poft de eo, quod e re videbitur, hac quidem in

, in medium confuletur.

Datum Vindobonae XX. Nouembris Anno MDCCXCII I .

re

loan. Georpus Focky Superintendens, & Primarius facrorum minifter ecol. euan. Aug. Conf.

loann. Michael Tho-mann, curator.

Daniel Coith, cura-tor.

: Chri/lianus Wilhelm. Teuerhin, curator.

loan. Chrißian. Hen-ricus Schmallwaf-ser, curator.

( L . S . )

Carolus Wilhelmus Hilchenbach, Su-perintendens , & ecc. eu.Helu. Conf, facrorum minifter.

loan. lacob. L,. B. a Gontard, cutaror.

loann. Henricus Gey-midier, curator.

Fridolinus Ienny, cu-rator.

lacobus Forer, cura-tor.

(L.S.)

v ^ u m ex literis plurimum reuerendi viri, loannis Gtorpt Fockii, Superattendentis, XX. praeteriti meníis Maii ad nos exaratis certiores reciditi fnnus, non vana fuifle con-filia, quae utriusque cœtus membra mutuo

E 3 capi-

eapiebant : fumma cum voluptate fragmenta ipfius max» reu. viri epiflolï , ad rem no-iiram fpe&antia, hic loci fubiungimus, quœ ita habent ;

,, lam utriusque confzflionis Euan^elici ,, omnino in zo coaluzrunt, utfcholam utri-„ que cœtui Cômmunem , bonis ciutbus ac ,, chriftianis formandis deflinatani confli-,, tuant. Confcruabitur falut are inftitutum ,, hoc, mezeenatum, quorum hic non pau-„ cos, boni publici non immemores habé-rt, mus, infigni bcneuolentia. Semtus fcho-

laflicus, ( Schuldeputaiion ) qui fckolct 1, huius cur am habebit, fex ex ulroque cœ-,, tu viris lonve diztiiffimis confiât. I p f t „ fchola duas conftituit claffts, quorum alte-„ /7, clarijf. Forfter, Onolsbacenfis, alte ri, ,, prceflantiffimm Haecker, Norimber'ienfis, „ zymnafli patrii alumnus , unanimi con-,, fenfu prœfeftus eft. Prior atjuuii falorii 9, fexcentos, quadringentos pofhnor occi-„ p/df rhenenfes űorenos. Clafjis inferioris ,, modifier docebit coz.nofeert literas, fyl-,, /dte collínért, & fçribere, necnon in pri-„ mis arithmeticez fpeciebus inftituet difei-,, pulos, //I c/.ij/è î^ao fuperiori iuuentus „ /egtf attentifs, & de leäis meditari dif-,, cct, Ja^/f operam grammaticœ fermonis „ vernaculi, fefe in orthographia & flilo e-„ xercebit, atque maxime utilia ex hifloria

natu-

,, natúrali & uniuerfali, geographia, p^y* 7/l-ü, & technologia fibi familiariter red~

,, det cognita. Sanclioribus doflrinis ca-„ techetez, qui fimuL vicarii S. minißerii au-,, diunt, & mp/íi nojlras vices frequenter „ , iuuentutem altérais vicibus in jcho-„ impertient. Unusquifque eorum, „ drimentos accipiet florenoS, quippe al-

ter am fummct huius partém ex reditibus ,, inflituti fcholajlici, alter am vero ex fifco ,, cœtus, cui in facris miniftrcuit. , , &c.

V .

Séries ftudiorum in fc'hola Ofgya-nenfi, iuuentuti claífis i* n . nr. & ív. a prima Septembris, A. MDCCXCII. ad fecundam Iulii, A. MDCcxciii. per virum clariíL Samuelem Kollár * traditorum.

Siudia clajfis 1.& II. m ai o ris conïmElim.

i . Confumata anno fuperiore parte pri-ma theoîogiœ fíride fie didibe , hoc anno

E 4 feho-

* S u f p i c i m u s fummam c l . K o l l a r i i , i n i n í t i t u e n -d i s tot claifium d i f e ipu l i s p a t i e n t i a m , & fuc -

ceffus

fcholaflico partém fecundam, quse antropo- i logiam theologicam continet, rite inchoatam abioluit, atque hic primum de integritate hominis primitiua , feu de imagine diuina homini ante lapfum propria, poft de vitiata poft lapfum humana natura, feu de conditi- I one hominum prœfenti égit, deinde articu-lum de lapfu ad finem perduxit. Hoc ter- ! minato, articulum deopere diuino ad reftau-randam falutem humanam decreto inchoauit» ' Hunc fecutus eil articulus de Chrifto, de publicatione falutis reparatae inter homines, feu de vocatione, de pœnitentia, de fide, de operatione diuina, qua efficitur cum pœ-nitentia fides, de facramentis, baptifmo, & S Domini cœna, de iufíificatioue, de animi

vir-

c e f l u s l o n g e f e l i c i f f i m o s . E a ef l o m n i n o n o n -nul larum patriae noftrae f c h o l a r u m ratio , ut d e f i c i e n t i b u s prsefidiis v i t a e , v i x un i i d o n e o d o é t o r i f c h o l a f l i c o iuflam r e f e r r e grat iam po l î în t . H u i c v e r o u n i , o m n i u m clafl ium de-_ f e r t u r i n f l i f l u t i o . R e s c e r t e a r d u a , & f e x -c a n t i s d i f f i cukat ibus o b n o x i a , a tque a d e o mo]ef t i i ï ima. Ig i tur tan to m a i o r i e x i f t i m a t i o -ne , & p u b l i c a patriae c i u i u m b e n e u o l e n t i a d i g n i funt , qui fufceptae tam moleflae i n -flitutionis nunquam pertaefî , o m n i fide & d e x t e r i t a t e perut i l ïbus d o é t r i n i s i u u e n t u t e m fuae curae c o n c r e d i t a m i m p e r t i u n t , atque h i s i m p e d i t i f f i m i s i h i d i i s , faluti reipublicae e x o m n i u m fentent ia in m e d i u m c o n f u l u n t .

virtute, feu de bonis operibus, de focietate chriftiana, feu de eccleiia , ubi etiam de dodoribus religionis chrifiianae. Finem de-nique impofuit uniuerfae theologias dodrina de morte , & mortuorum refurredione, de extremo iudido, & vita beatorum aeterna.

a. Hifloriam aulae Hifpanicae, Gallicae, Brit-tanicae & Portugalicae, una cum hifloria Sla-uicae nationis, porro res geflas gentis Polo-nicae, Ruiïicas, & Suecicce duce Achenwallo receniuit. Addidit hifloriam Europas recen-tiflimam, a Luthero, ad noflra ufque tempû-ra, hanc in nouem fediones diuiiit, atque enarratiope pacis Tefïinienfis terminauit.

3. Geographiam anno fuperiori inchoa-tam continuauit : regnunl praecipue Galliae, & Anglia?, & impérium Ruífiae flatifiice per-currit.

4. Hifloriam religionis & ecclefiae Chri-flianae methodo Schrœckhii in I V . periodos diuifam expoiuit, duas quidem ex toto ab-ioluit, tertio vero, capiti nonnifi primo fi-nem impofuit. His praeterea addidit hiflo-riam religionis Chriflianae dodorum , quorum fata, placita, & monumenta pofleritati re-l ida , enarrauit.

5. Logicam, Federo duce, a capite ad calcem expofuit.

6. Arithmeticae omnes fpecies, & qui-dem non fimplices folum , verum & com-

E 5 pofi-

poíitas, una cum fradtionibus, extraftione radicis quadratae & cubicie, doíirina de ra-tionibus, itemque algebra, feu arithmetica literaU, doc-uifc.

7. Stili exercitia in elaborandis variis orationuni generibus , iingulis hebdomadis infiituit,

. Siudia chjjis III. cum IV. unitx.

1. Religionis chrifiianse capita ordine eo, quo vulgo a theologis collocari folent, ab articulo de Chrifio, ( ibi enim anno fupe-riori fubftítit, ) ufque ad finem perduxit.

2. Hifíoriam uniuerfalem antiquam in compendio & pro captu adolefcentium enar-ïatam , una cum hifloria populi Romani , finiit.

3. Geographie annofuperiore inchoatac, & hoc quidem anno, geographire cumprimis Germanise coronidem impofuit.

4. In arithmeticis, omnem claflis huius íuuentutem eo perduxit, ut pauciffimi í int , qui regulám fociorum tantum teneant , ut potius quamplurimi fracíiones reducere, has addere, fubtrahere, multiplicare, &diuidere, radicem adeo quadratam, & cubicam extra-here prompte fei an t.

5. Stili exercitia diebus Lunœ & louis habuit, quo tempore conflruere quoque, re-

folue-

foluere, ex themate exhibito dialogos, lite* ras liberi paflus, teflimonia, contra&us, a-pochas, fyngraphas, &c. fcribere, difcipulis folitum erat.

6. Syntacflicae çlailîs adolefcentuli íin-gulis hebdornadis duo capita ex Cornelio, Grammatici item , totidem vertebant.collo-quia in linguam Hungaricam ; hoec iimul, & hi , & íIii imitabantur, atque labores iuos publice legebant.

7. Perorationes & difputation.es, tem-pore opportuno inßituit.

8- In calligraphiai orthographia omnes exercuit.

9. Singulis feptimanis, fenten das, tranf-lationes, periodos, epiftolas, &c. domi & in fchoîa proprio marte per difcipulos elabo-ratas, reuidit, examinauit, correxit, & eo-rum, qui maximam laudem adepti funt , ad exemplum reliquorum, labores publice prge-legere iuifit.

m .

Sériés ecclefîafticorum & fecuîa-rium Curatorum, item Eccle-fiarum matruna & filialium feu unitarum, uti & verbi diuini facrorumque Miniftrorum, Ve-nerabilis Superattendento Hel-ueticam ConfeTionem proii-tentis Tranf- Danubianae, anni MDCCXCIV.

Suprcmus Curator fecuUiris : Excellen-tiilimus ac Illuftriiïimus Cornes, Gedeon de Rdda, Sacras Caefareas, & Regio - Apoftoli-cae Majeftatis Tntimus Status Coniiliarius , & ad tîxcelfam Tabulam Septemuiralem Co-judex, &c.

Vice - Curator fecularis : Spedïabilis ac Perilluflris Dominus , lofephus Pâ^mandi, complurium inclytorum Co.nitatuum Tabulas Iudiciarix AíleíTor primarius.

Superintendens prouinciae huius Trans-Danubianae : ReuerendiiTimus ac Generofus Dominus, lofephus Karman, íimul nobilis eccleûae Loffbntzienfis V. D. M. prima-

rius,

rius, in Superintendentem Rév - Comaromi-ni XII I . praetenti menüs Maii electus & confirmâtes.

Generalis Notarii, feu Vicarii proxi-me eligendi officium, quo hucdum Reueren-diflimus Dominus, Iojephus Kármán, íumma cum laude defungebatur, nunc vacat.

I.

Venerabilis tra&us

D R É G E L Y - PALANKIENSÏS.

Trafiuales curatores funt : Spedtabilrs ac Perilluflris Dominus, Iofephns Szilaßi, inclyti Comitatus Neogradieníis Ordinarius Nótárius, &c. & Spedabilis ac Perilluflris Dominus, Joannes Bót{, inclyti Comitatus Honteníis Ord inar ius Iudex Nobilium.

Senior Tra^ualis, promoto ad dignita-tem Superattendentis, max. reuerendo viro, lofepho Kármán, in pnefens nullus efl.

Eccleíiae :

A. In Comitatu Neogradienfi. i . Loffontyinum, oppidum priuilegia-

tum, cum adfiUatis, P . Darótz, Ludány, Do-

Dolyáf í , jpeío, Kova'cíi , Pilin , L. Gerge* j Kefzi , Pálfalua, Markháza, Kis-Terenne* : Kis - Aranyi , Mut f in , Rap. Lofli Tugár , ; & Loííontz Apátfaiua.

V . D. Miniflri : Iojephus Kármán, & j Francifcus Babarik.

Diós Jenő, cum adíiliatisTereftény* & Szátok. V . D . M : Samuel Dienes.

B. In comitatu HonteníL 3. Szokota. V . D . M : Michael Szalag \

confifioríi fenioralis aíTeííor. 4. Pèr'ùtfén, cum adf. Szakáílos. V.D*

M : Michael Balozh, Tradualis Áfleffor. 5. Ipoly Pdfitoha, <SC Bél. V . D . M :

Georgius Sallai•

C. In comitatu Neogradieníl & H o n t e h í i .

6. Verätzt, & Nagy Maros cppiduiil* V . D. M : á i t ó Z

D. In comitatu Strigonienfi.

7. Marát, «SEDömös. V . D . M : /OÍI/I-«es Ka"{inc\i.

Venerabiiis tratfus B A R S I E N SIS .

Tracluales curator es funt : SpeCtabilii ac Perilluflris Dominus, Andreàs Nazy, de P é l , complurium Inclytorum Comitatuum Tabulae Iudiciarise AÍTeílor, &c. őt SpeCia-bilis ac Perilluflris Dominus, Ioannes Botz, qui fupra.

Senior traBualis : Admodum reueren-dus ac clarifiimus vir, Stephanus Szobonycl, cœtus Ujj - Barfieníis facrorum minifter.

Eccleiiœ :

A. In comifatü Barfienfi. 1. Ujj-Bars, Marosfalua, &Kis-Koto-

nal. V. D . M : Stephanus S^obonya, Senior. 2. Bajka. V . D . M : Samud 'Sebők. 3. Kis-Kálna, & Nagy-Kalna. V . D.

M: Paulus Török. 4. Ladányi & Óvár. V . D . M : Ste-

phanus Molnár. 5. Léva, oppidum priuilegiatum. V. D.

M : Emericus Fegyverneki. 6. Lók, Alíó & Felfö P é l , Főhely,

& Eny. V . D. M : Iofephus Steiler. 7-

7- Mohi. V . D . M : loannes Pap. 8. Pózba, Be fe , Baratska, Faj-Kurt ,

& L ó t . Y - D M : Stephanus Tóth. 9. Nagy-Sallo, oppidum priuilegiatum,

Kis - Salló, Hölvény, & Endréd. V . D . M : Stephanus Baka.

10. Kis-Sáro, & Nagy-Sáró . V . D. M : Georgius lenei.

11. Nagy-SzetjI', Kis-Szetfe, &Nagyod. V . D. M : Stephanus Gyarmathi, traCiualis Nótárius.

1 2 . Szent György. V . D . M '.Georgius Ónodi.

iZ.Siódó, &Mikola. V . D . M - lonis Simon.

14. Alfö-Várad, Felfö-Várad, & Töre . V* D. M : Gabriel Komáromi.

15. Vegekény, Zel iz , & Agó. V. D. M : IoanneS Miko.

16. Nemes Orofíi. V.D.M: Andreas Bartok.

B, In comitatu StrigonieqfL 17. Ae'íy, Farnad, N . Ö'Ivéd. V . D.

M : lofephus Gál.

C. In comitatu Nagy-Honteníí. 18. Nemes Bori, & Borfö. V . D . M :

Cafpar Pötfi. 19.

19. Atfo Fegyvernek, & Felfö Fegy-v e r n e k . V . D . M : Joannes Pollya.

20» Fú^es- Gyarmat. V» D . M : Fran-cifcus Németh.

21. N így Pefyek. V . D . M : Alexan-der Balogh.

22. Garam-JCis-Sallo. V . D . M : Geor-gius Ki/s.

23. Tergtnyt, & L o n t o . V . D . M : Antonius Lakv.

24. Kis - Ö / l W , & Zalába. V. D. M : Adamus Imrè.

25. Kz r / ä i , Gorhi, & Kis Kér. V . D . M : Aitf/us G art fik.

ra. Venerabilis tra&üs

C O M A R O M I E N S I S . Curatorés traffudles, cum fénioratus hic

longe extenfifíimus ü t , très *eccleíiis prae-funt, videlicec : Spedabilis acGeneroiusDo-minus, Paulus Pà\mandi, Incl. Com. Co-maromieníis tabulîe iudiciaríae afl'eíTor ; Per-iJluftris ac Generoíus Dominus, Sigifmundus Tali, Incl. Com. Comaromienfis Ordinarius Fifcalis; nec non Perillufíris ac Generoíus D o m i n u s , Ladislaus Prikkel, cauíarum u-triufque fori Aduocatus.

F Se-

Scmor traBualis cœtus inoderatur, Ad-ttîodum Heuerendus ac Cîariifimus vir, Fr an-ci feus Horváth, eccleiiœ Bátor -Kefzienlià in prouincia Strigonienfî facrorum minifler.

Eccleiiœ :

A. In comitatu Strigonienfî. 1. Bátor-Ke foi, priuilegiatum oppidum.

V.D.M: Francifcus Horváth, Senior Tra-dtualis.

2. Kis'Ujj-falu. V . D . M : Ioannes Nagy.

3. Buts. V . D . M : Ioannes Ka\ai. 4. Mots• V . D . M : Ioannes Szilagyi.

B. In comitatu Comaromieníi. 5. Comarominum, ( R é v - Komárom )

urbs libéra atque regia , cum oppido, Ujj -Szöny, quod priuilegiis gaudet. V. D. Mi-niflri : Samuel SVlindf\enti, & Ioannes Far-kas.

6. Duna - Radvány, ik M a r t z e l h á z a . V . D . M : Ioannes Szila/t.

7. Hetény, & l f a . V . D . M : Michael Vég h y coníiflorii fenioralis afleflor.

8» Aranyos* V . D . M : Beniamin Ba-logh.

9 . Megyerts* V • D . M : Francifcus Barta. 1 0 .

TÓ. Ekkel. YT,D.M: Joannes Hetényi.

i i . fernes-Ölt/a. V. D . M : Ioannes

D'ifa. i á . Nagy Kefft, & Kis Kefzi. V . D . M :

Francifcus Szatmári. 13. Kolos-Néma, & Gönyii. V. D .

M . JvúchaeL S^endrei. 14. Cfitfi. V. D.M: Ioannes PufpO-

ki Szilágyi. iS- .Nagy Tany. V . D. M : lofephus

Balogh. 16. A l f t , & Feh'ö Geller, cum Bogya.

V . D M : Paulus Czika. 17. Tun S^ak.iïos, & Szilas. V . D .

M : Samuel Dómján. 18. Apátba Szakadós. V . D . M : Io-

annes Tót Bitekéi, tra&ualis nótárius. 19. Ekets. V . D.lVl; Michael Bíró. 20. Nagy Megy er , & Iíap. V , D . M :

Stephanus Ats. 21. Kamotfa. V . D . M : Ladislaus Ke-,

lemen. 2«. Martos, Imely, & Bagota. V . D .

M i Gabriel Vétfei. 23. S jent Péter. V . D. M : lofephus

Bátorkqi Kis. 24. Madar. V.D.M: Paulus Öri. 2t. Pcrb ete , Ciűz, Cfehi, Udvard, &

l á z - f a l u . V . D . M : Francifeus Nyikos. 26. (J-G y alla. V . D . M : Ioannes Feli.

F 2 C. In

C. In comitatu Iaurinienlî.

27. Cßii\-Raivány. V . D . M : Ah* mus Dái idhc\i.

ág. Kïdtfod. V . D. M : Di nid Hcveffi. 29. &Nyárád. V . D . M : Geor-

gius / addft. 3c. Pitts. V . D . M : Marti nus Nagy,

venerabilis coníifioiii Senioralis affeiior. '

D. In comitatu Pofoníenfi.

31. Nag y Padány* Kis Padány, & Bö-gelö. V . D . M : Valentinas Kasài »

31. Ali/t al, Filiflal, Tönye . V. D. M: Petrus Győri.

33. NagyMad, Modor , AlbarBene , Hthe , Hegy E t h e , Poda - f a , & Bálás - fa. V . D . M : Ladislaus Laki.

34. fíodos, Nagy Abony, Kis Abony, Kis Udvarnok , Szerdahely, Bögöly, Pa-tony, Förge-Patony, & Dios-Patony» V , D . M : Samuel Nemethi.

35. Samarta, Gantsháza , Királyfia, Gomba, Bélvata, Bútúháza, B e n k e - P a -tony, Löger-Patony , & Cfetlén - Patony» V . D . M : Francifeus Pap.

36. lóka, Borfa, & Hegy-Sur . V, D . M : Francifcus Bor^a.

37. Réte, & Boldogfalua, V. D. M : Petrus Vajda. 38.

38. 'Sigár i , Feliö - & Alto - Szeli. V . -D . M : AUx.vi.kr B. Bányai.

E. In comitatu Nitrieníu 39. Kis Msny i, Valkháza, & Mihály-

Úr. V . D . M : Stephanus Vàmofji. 40. Alfa Stöllns, Ûrmëny, & Már-

tonfa. V . D . M : Stephanus Vári Na;y. 41. Dedki. V . D . M : Stephaiiui Cfonr.

tofi. 42. Farka/A, Sők , & Szelötze. V .

D . M : Michael Gyonty'ôfji. 43. Negye J. V. D. M : Paulus Ofgyànl

IV. Venerabilis trapus

D O T E N S I S. TraRuales curat ores : Spedabilis ac Pe t -

illuflris Dominos, loanneç Pà^mvidi, incly-ti comitatus Comaromieniis tabulîe iudicia-riœ alïeffor; & Spedabilis ac Perilluflris Do-minus, Mich lïl Laki, inclyti comitatus Co-maromienûs Ordinarius iudex nobilium.

Senior tratlualis : Admodum Heueren-dus ac clariifimus vir, loannes Szabó, cœ-tus Sz'ïnyeniis in prouincia Comaromienû V . D. Minifler.

F 3 £c -

EccleíLx : A. In comitatu Coroaromienfi.

1. Kots. V . D . M : Nicolaus Vetfei. 2. Tata, oppidum priuiíegiis gaudens.

V . D . M : fofephus S^ent Györgyi, venera-bilis coniiftorii fenioralis natarius.

3 . Naftàly. V. D . M : Andreas Győri, venerabilis coniiftorii fenioralis afleiior,

4. Sjony, oppidum priuil. V. D. M : Ioannes Szabó, Senior .

5 . Almás. V . D . M : lofephus KeneJJei. 6. Nejzm'ely. V . D . M : Adamus Né-

medi. 7. Lábatlan. V . D . M : Stepkanus Erns. 8. iVagy V. D. M : Stephanus

Kelemen. 9. Gy er mely. V . D . M : Stephanus Pá-

lyi, venerabilis coniiftorii fenioralis Afleflor. jó. Héreg. V . D . M : Beniam'm Balogh. I i . Tanár. V . D . M : Emericus Györi. I a. Szomód. V . D . M : Georgius Sbly-

moß. 13. Kömlöd Környe. V . D . M : /0-

fephus Tóth. 14. A l i & Bokod. V . D . M : Pw/ws

Tetfi. 15. S^enJ. V . D . M : Stephanus M mus. 16. ( y - i ^ r , & Kéchel. V . D . M : /0-

Jephus Endrédi. 1 7 .

17. Eté. V . D. M : Timotheus Szent-miklbft.

18. Cßp. V . D . M : Stephanus Koma-romi.

19. Afzár, Kis Bér , & Teleki . V . D . M : Martinus \Soldos.

20. Tárkár. V . D . M : Andreas Székely. s i , Bana. V . D . M : Stephanus Balogh• 2 ». Ats. V . D. M: Paulus Tóth, coníi-

florii Superattendentis tranídanubiani aíl'eflor. 23. Nagy Jemand^ &KisIgmand. V,

D . M : Samuel HeveJJi, coníiflorii íenioralis aííeilor.

24. Motfa. V . D . M : Paulus HeveJJi

B. ín comitatu Iaurinieníi. 25. Iaurinum, urbs libéra atque regia.

V . D . M : Samuel Váfárhelyi. 26. ßöny . V , D. M : ^ / • f z / w s TWe/za-

V .

Yenerabilis tra&us PAPENSIS.

TraSíuales Curatores : Speclabilis ac Petilluflris Dominus, Joannes Öri, inclyti comitatus VefzprimienGs Ordinarius iudex nobilium; & Perilluftris ac Generoíus Do-

F 4 mi-

minus , Sv'jfmunius Ofzvdth, inclyti comi-tatus Vefzprimienfis Ordinarius fifcalis.

Senior traHualis : Admodum Beueren-dus , ac clariflîmus vir , lacohus Torkos, cœtus Papeniis facrorum minifler.

Ecclefiae ;

- A, In comitatu Vefzprimienfî,

t. Papa , oppidum priuilegiatum. V* D . M : lacobus .Torkos, Senior.

а. Dudár. V . D* M : Stephanus Szo-kolai,

3. MefnLak. V . D . M ; Andreas Tőrük. 4. CJùzle. V . D . M . Vacat. 5. Gôrfn/u V . D, M: Francifcus Altaï. б. Atsdd. V.D.M. Vcat, 7. Mihály hája, & Szalók. V . D, M :

Ionathan Némethi. 8. Adorjanhd^a. V. D, M ; Andreas

Németh. 9. Pirit. V . D. M : Stephanus Cfaha,

coniiftorii fenioralis afleflor. 10. Padrag. V . D . M : lofephus Nagy. 11. Ajka. V . D M : Pia/as KopUt fi. 12. Nof\lop. V . D. M: /W/ 'c tó M . 13- Nydrad. V . D . M : Grftó/d/v/f l / i -

hâfi. 14. Két Tornyú Lak. V.D.M. loan-

nés Németh» J5.

15. Dertnke. V . D . M : Michail Gvtn*c. 1 6 . Tapoltpfù & Kçvâtfi. V . D . M :

Stcphanus Bernàth. 17. Homok R \I?>gc, Gyimot & Vanyola.

V . D . M : Paulus Újhelyi.

18. S\ent Király, V . D . M : Francif-cus Fodor.

19. Cfetcny. V . D . M : Gabriel Debre-ceni.

20 Rede. V . D . M : Samuel Nazy a i . Takatfi. V . D . M : Stcphanus Se-

re?,ely. , 2». A d à f x Tevely. V . D . M . Vacat .

B. In comitatu Iauriiiienfi.

23. Táp, & Szent Miklós. V , D . M : Ioannes Pados.

24. Me?() Örs. V . D . M : Paulus 1 örök. 25. Pdzmand. V . D . M : Paulus Bi'qás. 2 6. S{emere. V . D . M : lofephus S tö-

kölni.

C. In comitatu Caítriferrei.

27. Rákos. V.D.M: Ioannes Filep, coníiftorii fenioralis affeííor.

28 . Felfö-ür. V . D . M . Vacat.

2 9 . Rádóq. V . D . M : Michail Barkós. •

30. S{ecfód. V.D.M: Stephanus

F ő 31.

31. Kormond. V, D. M: Gabriel Gál. 33. ÖrS^ent Peter. V. D. M : Andreas

Hévégi. 33. Kertza. V . D . M : Ioannes Kán.

D. In comitatu Szaladienfi.

34- Szent György Völgye. V . D» M : Ioannes Szabó.

35» Bits Völgye. V . D . M : Francifcits Páp.v.

VI.

Venerabilis tra&us

V E S Z P R I M I E N S I S . Tnfluales curator es : Spedlabilis ac

Perillufïris Dominus, Samuel Pa\mandi ; & periliuflres ac Generoii Domini , Emericus S nős, & vV. Győr ifi.

Senior traffiualis : Admodum Reueren-dus ac Clarifïîmus Dominus, Stephanus .So-mo^yi, cœtus Vámofieníis in prouincia Vefz-primieníí, facrorum minifter.

Ecclefias :

A. In comitatu Vefzprimienii. l . Vefoprimium, oppidum priuilegiatum

V . D . M : Samuel Kotfi Horváth.

а. Rátot. V . D . M : Lfcphus Sykftai 3. Kálárta. V.D.M: Franc if eus Sari. 4. H.igymas Kér. V .D . M : Joannes

Nitrai. 5. Sóly. V . D . M : Michael Sblymofi. б. Litçr. V .D .M^ loannes Toronnyai. 7. S^ent ljtvàn. V . D . M : Francijeus

Cfupo/os. 8. Vilonya. V . D . M : Joanne s Kluhet^. 9 Palota, oppidum piiu.il. V . D . M :

Joannes Kùrtvélefu 10. S^ent Király Szabadi. V . D. M :

Adamus Atmàfi. 11. Vámos. V . D . M : Stephanus So-

mo'jyi•> Senior. 12. Arái s , Cfopák:, Kövos Palaznâk.

V . D . M : lofiphus Galamb. 13. G.'?'/. V . D . M : Stevhaws

Tuba.

R. In comitatu Alba Regalenii.

14.CJurvb. V . D, M: Thomas Balogh. 15. Jftka $\ent György. V . D . M :

Samuel Vec/ei. 16. Moha, V .D. M : Georgius Somozyi. 17. Cfoor. V . D . M : Stephanus Rai?. 18. Inota. V . D M: Samuel Sebezi. in . Pap Kefzi. V. D. M: Michael Oláh' 20. Veras Berény. V . D*M: Jofcphu-i;

Fabian C. hi

C. In comitatu Szaladieníi. 21 Alf Örs. V . D . M : Dvj?d M'kl's. 22. Felfo Örs. V . D . M . Ski'fmundus

Gondol 23. Füred, ikTihany. V D . M : C/ff-

gorius S:;ép. 24. À/s Sfötós. V. D. IM: Michael

Kovái s. 25. Pecfel, Vafzoly, & Aízízcny- iö.

V.D.M: Stephanus Borfos. 26. Udvari. V. D . M : Béni amin S^n-

nye. 27. Knveskál, & Szepud. V. D. M ;

Andreas Ács Szatmári. 28. Y . D . M : Francifcus Ta-

majfa. 29. Morofzlô. V . D . M : Gabriel Ka-

rancfi* 30. Y . D . M : Michael Bene-

dek. 31. Nagy Váfony, Menczel & Öts.

V . D . M : PC'IMÇ S^omÚi. $ 2. Magyar Barnak. V . D . M : Ioan-

nes Szép. 33. TÓ/ FA/O/IY. V . D . M ; Ioannes

Nafaályi.

VIL Venerabiiis tra&us

PEREM AR.TONIENSK.

Curatores Tratl'iOles : Spedhbiles ac Generoii Domini, Samuel Kenejei, de ea-d e m ; & Ladislaus Holtifi. inclyti comi-tatus VeizprimienGs Ordinarius iudex nobi-liu-.n, nec non PerilJuftris ac Generofus Do-minus, Emericus Tatai, caufarum utriufque tori aduoeatus.

Senior traffualis : Admodum reueren-dus ac clariilimus vir, lofephus Le.fúl% cœ-tus Soponyaeniis in prouincia Alba Rega* lenli iacroium minifler,

Ecclefiie :

B, In comitatu Alba Regaleníi.

1. Soponya. V . D . M : lofephus Làfzli, Senior.

2 . Polgárdi. V . D . M : Sigifmunlus Ketskemeti•

3. Ladiny. V . D . M : Jo mns Sykfoai. 4. Füle. V . D . M : loannes Vâfonyu

5. Egres. V . D . M : loannes TunyogK 6. Sár KereJiUs. V . D . M : Samuel

Akàb. 7 ,

7- Tàcz. V . D . M : IoannesMegyafzfzai. 8. Battyân. V . D . M : Joannes Váradi. 9 . Mbr. V . D M : JoannesMadaráft. 10. îgâr. V . D . M : Ioannes Gál. 11. Sênt. Mihály. V . D . M : lofephus

Gyarmati. 1 2 . Kúlo^. V . D . M : Georgius Szeder-

kényi. 17,. Kis Ke fai. V . D . M : Ludouicus

Záhonyi. 14. C f o f o V . D . M : Georgius Sx'dvafu 1 5 . Magyar Annás. V . D . M : Stcpha-

nus Cferna. 16. Bodajk. V . D . M : Ioannes Betfe. 17 . Cfak Serény. V . D . M : Paulus

Malier.

B. In comitatu Vefzprimienfi. 1 8 . Ka;árt V . D M \ Adamus Kálmán. 1 9 . Öfi. V . D . M : Ioannes Száfzi. 20. Lep fény. V . D . M : Samud Syikftai. 21. Bolhás & Dég. V . D . M : Petrus

Sâlai. 2 2 . Kenejfe. V.D.M: Paulus Arvai. 2 3 . Cfajáz- V . D . M : Petrus Sâbo. 2 4 . Enyeng. V . D . M : Stephanus Turocfí. 2 5 . Fog Szabadi. V . D . M : Ioannes

Sebe/lény. 26. Maros, V . D . M : Stephanus Ten-

gődig ' 27.

2>7* Mező Komárom. V , D . M: Andreas Dorfanjzky,

28. % / i í György. V . D . M : Sa-muel Váqi.

29. Berhida. V . D M : Stephanus Bán. 30. À/i Kovátft. V . D . M : Stephanus

Horváth.

C. In comitatu Simeghienfi. 31 . FJros Hidvég, V . D. M : Andreas

Kállai.

D. In comitatu Toliienfi. 32. Pál fa, ^ V . D M: Pitr us Botka. 33. Simonitornya. V . D . M : loannes

Bárányi.

VIII. Venerabilis tra&us

S I M E G H I E N S I S . Traciuales curatores ; Spedtabiíes ac

Generoii Domini, Stephanus Sárközi, incly-ti comitatus Simeghieníis generalis perceptcr, & Andreas Gombai, eiuídem comitatus Or-dinarius iudex nobilium.

Senior tradualis : Admodum reueren-dus ac clariíTimus vir, Paulus Kazi, cœnjs Cíokonyaeníis in prouincia Simeghienfi ia-crorum minifier. Eccle-

Eccleííae :

A. In comitatu Simeghienfi. I . Alfa Segefd. V . D . M : loannes Des'n. fl. Alßk, Nagy Marton, Udvarhely*

Cfurgó, &Szenta. V . D . M : lofephus Füredi. 3. Aftalô. V . D . M : Michael Vint^e. 4. Magyar Atdd, & Patalom. V . D .

M : Paulus Scbü. 5. Bolhás, & Szób. V . D . M : Sr.'pfo-

71KS Verefs. 6. Beleg. V . D» M : Franci feus Király. 7. BètZy &Lukafa. V . D . M : Georgius

Fekete. 8. Böhönye* V D . M : Andreas K i f s . 9. Bürüs, & Várad. V . D . M : Pant f

Sápi. 10. Cfoknyd, & Cfombard, V . D . M :

lofephus Erős. I I . Cfokonya. V . D . M : Paulus Ka f i ,

Senior. 12. (JoAő/y, fcfákó. V . D . M :

gorius Nagy. 1 3 . Dar dny. V . D . M : loannes Ny aradi. 14. Afaíy & Kis Dobfza. V . D . M :

Francifcus Kovát s. 15. Kajl'elyos Dombó9 & Gardon, V .

D . M : loannes Szegedi. 16. i l í^ya/- E g r « , & Várda» V . D .

M : lofephus Nagyi 17 ,

17. Iád. V . D . M : Joannes Fodor. 18. Kálmantfa. V.D.M: lofcphusFa-

zekas. 19. Kádárkát. V . D . M : Ioannes Cfi-

tényo. 20. Kis J f f t o n d . V . D . M : F r a n c i f c u s

Komp a. a i . Kis Bajom. V . D . M : Stephanus

Molnár. 22. Komlofd, «Sí Péterhida* V . D . M :

Nicolaus Kováts. 2 3 . Kutas. V . D . Í Y Í : Ioannes Liber. 24. Lábod, & Hofzfzűfalu, V . D . M í

Alexander Nagy. 45. Magyar Lád, & Patosfa, V . D .

M : Gabriel KapoJJi. 26. Kapós Mérői & Kapos Üjjlak* V .

D . M : Joannes Tóth. 27. Merenye, & Czégled, V. D . M :

Daniel Barla. 28. Nagy Bajom. V . D . M : Ioannes

Cfépán. 2 9 . Nagy Korpád, V . D . M : lofephus

Dalnoki. 3 0 . Nemes Déd. V . D . M : Michael

Banai. 31. Nemeske, Kis Tamáf l i , & Görös-

gall. V . D . M : Ioannes Krifa. 32. Nemes Kis Falud. V . D . M : Ada*

mus Nafályi. G 33- *

98 ^ i y 3 ^

33. Ortri. V . D . M : Alexander Sárai. 34. Ötvös Kônyi. V. D. M: Gabriel

Sarau 05. Pata, Molvány, Apáti, Bafal, &

Pokíofi. V D . M : Georgias Béczi. 36. Petténd. V . D. M: Stephanus Bihari, 37. Szabás. V. D. M : Emencus Dö-

mölki' 38. Szenna. V D.M: Francifcus Kovdts. 39. ^Ytr/ií Benedek, Dard őt Dada. V .

D . M : Ioannes Nagy. 40. Sfomajom, & Puízta Korpád. V.

D . M : Paulus Varga. 41 . Tötf\ent György. V• D* M : Sámuel

S\entefu 42. Magyar Ujjfalu. V.D.M: Sámuel

Benedek. 43. ZflV/or, & Szörény, V. D . M :

Joannes Demeter. 44. Zehi, Kizfaíud, & Szent Márton.

V . D . M : Samuel Mthó. 45. Vi fonta, Rinya Ujjlak, & Ujj Nép .

V . D . M : Andreas Mikolai. 46. Víjzló & Cfertü. V . D . M : Mi-

chael Ardai.

B. In comitatu Szaladieníi. 4 7 . Galambok , & Eger. V. D. M :

Ioannes Bôda. 48. , Kovátíi, & Szárafzlő.- V. D

M: Stephanus S\ent Györgyi. 49.

49. Gergeteg, & Rinya Szent Király. V . D . M : Stephanus Vafs.

50. Gyöngyös Mellyek. V . D. M : loannes Szabó•

51. Hatvan. V .D M: loannes Cfákvári. 5a. Hedrahely, Henye & Vifnye. V .

D . M : Stephanus Elek. 53. Hei«. V . D . M : loannes Méftáros. 54. Hoboly. V . D . M : lofephus Gazda. 5«,. //omog %/zt György. V . D . M :

Petrus Begyes. 56. i/i/te. V.D.M: Stephanus Szénafű 57. Ißvdndi. V . D NI: Stephanus Budai.

Epitome omnium tranfdanubianas pro-uinciae cœtuum, quos matres vocitare folent, & his adiunctorum, qui filiales audiunt.

Matres, Filiales cœtus.

Tradus Palankieníis 8 - a i . Baríienfis - 35 - 31. Comaromieníis 44 - 50. Doteníis a6 - 6. Papeníis - 35 - 5. Vefzprimieníis 33 - g. Peremartonienfis 33 - 1. Simeghieníis 57 - 3fj.

a6i 160.

G 2 IV.

S e r i e s

E C C L E S I A R U M E T

V. D. M I N I S T R O R U M

A u g . C o n f .

i n i n f e r i o r i A u i l r i a *

S t y r i a & C a r i n t h i a .

I. Cactus Auftriae inferioris. I* Vindobonct, ubi très verbi divini

minifiri facra faciunt, utpote : Ioannes Ge-orgius Fock, Superintendens , auguftiffimo

p r i n -

* E i l q u i d e m n o b i s praefto & ccetuum Auflriae i u p e r i o r i s , praefe&urae Tergeftanae, Morauiae, Gal ic iae , L o d o m e r i a e & Bukouinae f er i e s . Q u i a tarnen iam ter t ius ab e o t e m p o r e , q u o eam a c c e p i m u s , s n n u s labitur : n o n e a m p r i u s , quam ab a m i c i s n o f i r i s d e n u o r e u i f a & e m e n -d a t a f u e r i t , ad annales r e f e r e m u s . Quae v e r o i n praefens e x h i b e m u s , recent i f l ima iunt . H o -Tum e n i m X X praeteriti n . e n f i s M a i i ab a m i c i s V i n d o b o ü e n í i b u s n o b i s c o p i a f a d a eft ,

principi in troniifiorio euangelico a confilii«, & eccleiire Vienneniis paftor primarius ; Georgias , Chrifliamis Schmidt, optimo principi in coniißorio eu. a coníiliis , alter iacrorum minifter; Car o lus Traugott Hill, vicarius & catecheta.

2. Mitte r baci ad Annabergam. ( Mitter-[ bach bey Anmber«. / V . D. M : Ludoukus

Ernejlus B<ume.

II. In ducatu Styrix. 1. Culmii. (Kulm auf der RemfauJ V .

D . M : Ioannes Georgius Overbeck. 2. Schladmiwce. (Schladmingj V . D .

M: Michael Schmahl.

III. In ducatu Carinthiae. 1. Himmelbergce. (Himmeibergj V . D .

M : Gabriel Wucherer, Senior. 2. Ferrotratteni. (Elfentratten.) V . D .

M : Paulus Prüfer. 3. Dctrnbacï. ( Dornbach. ) V . D . M :

Matthceus Ferdinandus Knopf. 4. Arnaci. (ArriachJ V.D.M. Ioan-

nes Samuel Kaltenflein. 5. Infano S. Pari. (SanH Peter in Feld.)

V . D . M : Tobias Tiefbrunner. 6. In vico S. Ruprechti prope IVillacum.

(St. RuprechtbcyViilach.) V . D . M : Marti-nas Keller. G 3 7.

7. Albopriaci. ( fïeifspriach. ) V . D . M : Michail Strompf.

8. Trefdorfi. (TresdorfJ V . D . M : Ioannes Daniel Scharrer.

9. fVattfchigpi. (fVattfchisgj V . D . M: Ioannes Georgius Renner.

10. Trebeflinta. (TrebeflingJ V . D . M: Ioannes Wilhelmus Hoffmann.

11. Puci &Fröfaci. (Puch undFrbfachJ V . D. M : Fridericus Wach.

12. Feffernici. fFeffernit^J V . D . M : Ioannes IheopKilus Klarner.

13. Staggenwojct. ( Staggenwoy auf der ZlauJ V. D. M : Samuel Sachs.

V .

MORTES VIRORUM

E C C L E S I A S T I C O R U M .

1. Venerandus vir, Thomas Cfery, cœ-tus Drjenouieniis in prouincia Nagy-Hon-tenfi XL. annis facrorum minifier dignifïï-mus , die XXIÍÍ. praeteriti menfis Április vitam Cum morte permutauit , die XXVI. eiufdern menfis, folenni funere iepultus.

2. Duo optimae fpei iuuenes viri, aca-demiae lenenfis ciues , Ioannes Fi 1er, & Paulus Klanit^a, Hungari, ille quidem Ca-

lendis

lendis Iulii anno fuperiore, phtiíi, hic verő die XVI . praeteriti menüs Mártii apoltema-te quopiam, quo pars capitis & guttur affè-Ctum erat , deceilerunt. Dici vix poteft , quam ledulam utriufque habuerint curam, eeieberrimi medici íenenfes; neque minus populariutn noftrorum eiufdem academiae ci-uium laudanduin eít auxilium , quod fociis pe-riculoíifíimo morbo adfli&is afíerebant. Üt-enim necfumptibus parcebant, nec tempus, quo eis a ffudiis aliquantiíper vacabat, rei cuipiam impendebant lubentius, quam inui-fendis & curandis his. Certe Ftzari cumpri-mis plurium meniium morbus, fummam po-pulariuin omnium probauit beneuolentiam & dexteritatem.

3. Non diffimiliter dolemus inopinatam mortem ornatiiïimi iuuenis , Stcphani Pán, Mijauia Nitrienfis SS. Theologise ftudioíi, qui literarum ftudiis in fcholis patriis, Pritrf-dieníi, Gömörieníi, KaismarKienii & Pofo-nieníi egregie innutritus, cum iter adexte-rorum academias iam iam appararet, iniqua valetudine, qua quidem a puero feníim con-fumebatur, maiorem in modum affedus, die X X I V . Decembris anno fuperiore Tóth-Pronc in prouincia Thurocienli apud ve-nerandum fratrem fuum M.vtinum , facrorum euangelicorum ibidem miniftruni, cui & ad-minicula lludiorum, & in valetudine aduer-

G 4 fa

fa curam vetc fraternam in acceptis refere-bat , vjta omnibus exoptatifíima defundus eß»

V I C I S S I T U D I N E S

M U N I O R U M

E C C L E ' S I A S T I C O R U M .

1. Depiítati cœtuum euangelicorum H. C. prouincise tranfdanubianae nundi Rév-Comaromini die XTI1. menfis Maii congre-gati, virum maxime reuerendum, loftphum Kármán, ccetus LoíTontzienfis primarium verbi diuini prœconem, & tradus Drégely-Palankienfis complurium annorum feniorem longe dignifíimum , fummum diflridus fui crearunt praefulem; quam praecipuam in ec-defia euangelica dignitatem iam ex omnium íententia aufpicatus efl. Habet omnino, quod fibi gratuletur hunc fupremum nada curionem íransdanubiana prouintia. Eorum enim , quae in furnmis rerum (acrarum mo-deratoribus femper fpedari debent, ut funt: liberalior theoíogica eruditio, mens quibus-uis utifibus dödrinis apprime exculta, vitoe moribus integerrihiis confpicuae, quod reli-

qui

qui praecones imitentur , exemplar, atque omnium hominum amor & exiftimatio, hé-rum, inquam, in Karmanio, viro celeber-rimo, nihil deíideraueris.

2. Cœtus euangelici A. C. prouinciac eccleíiafticae Zemplinio -Saroffienlis , Spe-dtabilem ac Perilluilrem Dominum, Stepha-num RoJJkouányi, de Kadern, complurium inclytorum comitatuum tabuke iudiciariae af-feilorem, fummum in hac prouincia mufa-rum, & religionis docîorum euergetam, die X V I l i . Septembris anno fuperiore in con-uentu Rakotzieníi, fupremi tradus infpeâo-ris dignitate condecorarunt.

3. Beatum Thomam Çfery in eccleíia Drienouienfi, quœ in prouincia Nagy Hon-ten Ii eil , reu. vir, Samuel Plachy, antea Daraíieníis cœtus facrorum minifier, Domi-nica Exaudi excepit.

4. Sacrorum minißri officia apud euan-gelicos Zauadienfes in prouincia Neogradi-enfi , viro prœftantiiî. îoanm Bohiifs, antea Kis Zellöenlis, annis quinque, poftOtfouien-iis annis quatuor, atque denique Kalnouien-fis fcholae magiflro longe folertiiïimo, rite deîata funt. Die V. praeteriti menfis Maii ritu folenni, quem examen confuetum prae-cedebat, Neofolii in facro munere confir-m â t ^ efl.

G5 5.

^ ^ g. Daraflienfis eccleíia euangelica in

prouincia Nagy Hontenû, clariiïimum virum, M'chat lem G odra, obtinuit facrorum mini-ftrum. Natus eft die XX. Septem. Anno IVFDCCLXX. Bathouiae in prouincia Nagy Hontení i , Luca Godra & liiditha Balko parentibus , a quibus primum ad fchoiam patriam, dein ad Bagonyenfem, quam euan-gelicus magifterinftituebat, poflSchemnicium, ubi b. Seuermi & Ramaïiar, viri cJariiïimi, claf-fes moderabantur priores, A» MDCCLXXX. mi (Tus erat. A. MDCCLXXXVII . Pofo-nium conceflît, ubi literis & difcendis & do-cendis ( praenobili enim adolelcenti, Caro-lo Szerdahelyi de Nitra - 'Zerdahely , prse-fedus

erat«> ) dabat operam. Abfoluto flu-dioruin fcholafticorum curriculo, examini fie di&o academiic candidatorum fefe fubiecit, atque in eo ex omnium fententia fletit. Itaque menfe Martio A. MDCCXCII . aca-demiam lenenfem pe t i i t , in qua ab ore Griesbachïi Döderleinii, Pauli, Rheinhol-dii, &Schmiedii utriufque, biennium pepen-dit. Vix dum ad Jares redierat patrios, cum ei Darafîîenfes probaticum obtulerunt fer-monern infacris eorundem sedibus dicendum, qui ita cum omnium applaufu exceptus eft, ut orator unanimi conienfu in verbi diuini praeconem eiigeretui. Examinatus, atque in ordinem curiohum facrorum II. lunii ritu folemni cooptatus eft. 6.

6. Netr.es Podhradienfes in comitatu Trenchinienfi, Michaëlem Mcqor, Iefzenoua ex Morauia evocatum fcholœ & choro iuo praefecerunt.

7. Matthice Ki fui in fchola Zfaskouien-iî, qure in comitatu Aruenfi eft, menfe Tulio anni fuperioris, loannes Hermann fucceiferat. Quia vero hic nonnili fex meniibus officiis fcholae magiftri detundus, Pofonium feie li-terarum porro tradandarum caufa contulerat ; ei loannes Bruck, vir humaniffimus, furro-gatus eft.

8. Leftinenfem fcholam in eadem pro-uincia, Iaannes Me^ihradftky, antea fcho-lae Iafzenouieniis magifter; Iafzenouienfem vero, Matthias Zimdnyi, vir humanifl. iam moderatur.

9. Pag. 85 tom. I . curf. I I . annalium nofirorum, notaueramus, cl. Bolemannum in locum max. reu. viri , Stephani Lefchka, Pragam promoti, vocatum eile. Nunc vero literis ipfius max. reu. viri ea de re infor-mati , clarifl Bolemannum reipfa munus fa-crorum miniftri apud Krilchlitzenfes aufpica-tum efl'e perhibémus.

v u .

log fe^s«^

VIL RECENSIONES LIBRORUM.

L I T E R i E E L E G A N T I O R E S \ Peitini, typis Matthiae, Trattneri : Oratio,

quam viro gratis patria ciuibus com-memorabili, Seniori Gedeoni Comiti de Ráda , monumentum ejje voluit, Carolus Koppi e fcholis piis, A A. L.L. & Phil. D. & in uniuerfitate regia Pe-flienfi hiftorias uniuerfalis profeffor. A.C* MDCCXCII . pag. 43,

P X Iis manibus viri perilluflris, fenioris co-mitis Gcdevnis de Ráda, die VI . Augufli A. MDCCXCIf . magno rei literariae, hungarae cumprimis, damno denati , Carolus Koppi, vir clariifimus , hac infigni oratione, inter exequiarum die XII. meniis Augufli celebra-tarum folemnia, nonnullis, qui funus comi-tabantur exhibita, poß vero typis imprefla, parentauit. Merito iniquum eile ait cl. au-d o r , ut virorum multis nominibus illuflrium, quibus optimo iure comitem Gcdconem adnu-merat, adae vits memoria cum cineribus inter-ea t ; quin potius iuflum Őtaequum effeadferit,

ut

^ S t S ^ g I09

ut haec ad feros ufque perduret pofleros. Hœc enim iunt prae ceteris, quae mortales vins, de patria bene meritis reddere poflunt vir-tutis & fludiorum praemia. Equidem perfaepe pofi mortem etiam viros magnós, inuidia, & turpes ex opinionum diueríitate proma-nantes perfequuntur inimicitiae : hic tarnen vir, cuius át eruditionem, & virtutes aequo omnes intuebantur animo, nec viuus, nec mortuus, ullis hominum obtredationibus fuit obnoxius. Tgitur non vindicandi honoris eius caufa , fed ut vitae beatae exemplar, quod ordinis praecipue equeflris viri afíidue imiten-tur, fuperfit, hanc orationem, quae íefe & gratia flili, & Audio veritatis maiorem in modum commendát, fcripfit cl. au&or, Do-lemus profedo & nos, illufiriflimum virum, tametfi infenedute viuere defierit, hoc cum-primis tempore nobis ereptum eile, quo res« publica literaria, viro tarn placidi ingenii, utilium fcientiarum peri to , prudenti, con-fulto, & in antiquitatibus patriis longe ver íatiflimo, indiguifïet vei maxime ; ut nihil dicamus deeo, quam bonus ciuis, pius pater, folers paterfamilias, mufarum fludioiis con-iundiffimus, hofpitalis, minime ambitiofus femper fuerit. Natales fuos, licet ab omni-bus publicis muniis remotus vixerit, n.ulto ïeddidit illuftriores : non minus enim priuatis fplendebat virtutibus, atque nobiliiïîmo iljc

de-

dtcore, quem a maioribus íuis multiî lau-dibus conipicuis accepit.

Propaginem , illuftris Ridaiana familia trahit a celebri Ratoldo, Caferta Apuliœ oriun-do, qui feculo Xi fub Coloniano rege, Hun-gáriám ingreiïus eil. Ab hoc uno viro dure nomine & opibus iniignes familire ortum tra-xerunt, a l t e r a ^ Hafznos & Pdfcthb, altera de Rdda pioprie diota. Certe Iacobus de Rdda , qui anno MCCCXLVIÍ Í . nomine regis ftatutioni vici Dabas intererat, in lite-ris, quas fiatutorias appellant, Iacobus filius Blafii de Rdda, de genere Ratoldi nomi-natur. Multi pneterea in hac familia fadis & bonorum fplendore viri illufires floruere. Mitto Blaßos, Iacobos, Gregorios, Valen-tinas , Stephanos, Cafparos, Andreas, o-mnes de Ráda, Matthceum prœ ceteris no-minare iuuat, fratrem Cafpari, qui comitis defundi atauus & Paulo de Várda, Hungá-riáé primati affinitate iundus erat Hic enim non tantum arcem Dévén fub Ludouico II. ab iniuria hoflium vindicauit, fed Solimanno Jí. pofi cladem Mohatfianam Hungáriám va-fiante, arcem Bahocfam fortiter defendens, curfuin vidoriarum Turcicarum valide flitit ; quam ob caufam Ferdinandus I. nouis infi-gniis feutum familia exornauit. Sedatis belli turbis idem Matthäus Vice Iudicis Cu-riae munere fundus eil ; unde patet eum

praeter

praeter artis beilicae peritiam, in aliis etiam bonaruni artium fludiis, cumpriniis vero in icientia iuris non mediocriter verlatum fuifle, quare in diploinatibus, literátus appellatur. Filius eius Petrus de Rdda, nauticorum prae-liorum ita peritus fuit , ut a Ferdinando clafli myoparorum per iflrum ferendae praeficeretui. Andreas de Rdda , Cafpari filius, comitis noflri proauus, non tantum ut fortis bellidux praelidium Szecténenfe fumma fide tutatus efl, fed etiam ut legum peritus, primum a prouincia Neogradienfi , pofl a primoribas comitatus" Peflienfis, procomes expetitus efl, quo oíiicio deiunetus faepius in regni comi-tiis fidem & eloquentiam fuam probauif. Quod vero ad Paulum de Rdda, Andreae iilium attinet, hoc certe quodeunque genus fplendidum iure poüet gloriari. Hic a na-tura ad fumma fatfus, negotiisque par maxi-mis, infelicibus etiam patriae fub initium huius ieculi temporibus, fidem & patriae, & regi probauit. Non tantum enim ad ledandas patriae turbas per optatam pacem Szathma-lieníem plurimum contulit, fed & in comi-tiisanni MDCCXV. «St MDCCXXII1. non íecus ac in negotio religionis & iyflematis, ( Comiilionem vocant religionanam & fyfle-maticatn) tefle ipío Ai%uflo Carolo V I . in-tegeirime verfatus efl. Jn pluribus princi» pum auiis, cum maxima patriae utilitate le-

gatio-

gationes obiit; imo & arcanam fui temporis motuum hifiorianj, iter Benderianum, & alia conícripíit. Neque infeliciter in hymnis fa-cns & epigrammatibus, qure ipfo auéíore íu-perfunt, veiiatus erat ; pius enim, & cum laie face tus fuit.

Hoc tanto pâtre & matre pientiíTima Clara Kajaù, natus eft nofter Gedeon de Ráda, qui inpueritia, tum ipfius genitóris* tum etiam priuata praeceptorum opera eru-ditus, anno œtatis XVII . ad mufas Franco-furtanas * quae ad Oderám fun t , ftudiorum caula dimiiius fu i t , ibidemque ad annum usque vigeíimum ftudiis academicis fedulam nauauit operám ; neque adhuc in pátriám rediiíTet, niíi trifti nuncio de obitu defide-ratiífimi parentis fuifíet reuocatus. A'tque in patria fua, non munera quœfiuit publica, nee honores quofpiam, qui fagum togamue co-̂ mitantur, ambiebat, fed totum fe priuato literarum Audio dicauit, non dubitans, quin hac quoque ratione patrie faluti in medium confulere poífit. Rebus, lofepho II. rem-publicam moderante, commutatis, ad am-plifies etiam honorum gradus eidem patebat aditus : maluit tamen ornamentis ordinis e-queftris contentus viuere, quam Iplendidiora petere munera. Gerte oblatam iibi ab in-dulgentillimo principe Baronis , & paulo poft Comitis dignitatem non tain quseiiuit *

quam

quam non refpuit. Neque inuitus publicis prouinciarum comitiis, ( congregationes co-, mitatuum appellant, ) interfuit; quin potius ultro fponteque fapientiflimis coníiliis rem-publicam adiuuabat. Jn tribus regni comi-tiis ita verlatus efl, ut (quod etiam deAttico perhibuit Nepos , ) & effet Jemper partium optimarum, & exiflimaretur. IVlitis & pla-cidus a natura, ampliffima rerum Cognitione ftrepitus nunquam fecit : coniiliis tarnen, pro quibus capiendis, in rebus cumprimis maioribus, quam plurimi adeum confîuebant, eruditionem & prudentiam fuam reddidit communem. Maximis etiam fumtibus fe-lediílimis libris in villa Pétzelienii infiruxit bibliothecam, cui in Hungaria, publicas fi exceperis, vix quampÍ3m parem repereris. In hac vero continuo quaû fepultus latuit. Maxime vero in monumentis & antiquita-tibus patriae conquirendis, & , quod alii fub exitum feculi quali ex fomno excitatï imi-tati fun t , in lingua patria fberpolienda dili-gentiiïimus fuit. Poetica ingenii eius fpe-cimina leguntur paffim , inprimis in mufeo hungarico (Magyar Mufeum) quod lucubra-tionibus fuis identidem adiutum ibat. Et licet uniuerfas ferme fcientias complexus fuerit, haberique cum Longino potuent ßi-ßXio^L/nt/, sfji^vxoç : in linguae tarnen patriae critica, & poëii praecelluit. Fuit pro natiuo

v H hun-

hungaricae gentis genio hofpitalis, adeo ut caflellum Pétzelienie, diuerticulum magna-tum, & eruditoram piaeprimis virorum, itm-pet íuent. Caflellum hoc , in quo omnia plena falis & dodrinae funt, ad eum ipJen-dorein, quo ieic aduenis primo obtutu o-mnibus commendat, ipfe perduxit, atque in co ad oduagefimum setatis annum viuidus & vegetus vixit. Hic iam ante III . annos eoniugem omni matrimonialium virtutum ge-

' nere ornatam, illuílrifl'. Catharinau! S\tnt Péteri, mauíoleo familios a fe condito intu-l i t , cuius iaduram aequo animo ferens, íb-latium omne in dulciííimo unico nato, ex-cellentiflimo Comité, Gedeone de Rdda, iam ad fummum honoris fafiigium progrefl'o, & in fuauiffima nuru flirpis Fayanae, prout etiam in magnae fpei nepotibus Paulo & Ge-deone , viduus habuit ; atque tandem VI» Aug. Anno MDCCXCf l . mortalitate inter-ceptus, ab amicis iupremo officio defundis, folenni funere tumulo famili.c conditus efl» Vetuftatem feret celebris virtutum & ftudio-rum eius fama : nos vero tanti viri memó-riám auro cedroque dignam, donec hac vita defungemur, mente recolemus gratiflima.

Ceterum quod hic de vita Attici noßri breuiter exhibuimus , idem ipfa cl. Kopii oratio ledu omnino digniflima, exponit u-berius».

Sza-

Szako lcs , ap. I. A. Skarnitzl: tyamiU ná ceCému froetuTragoedia/Cfmutnoa b r a ) ancboffto roerjïcnmé n>t>pfdtií jafofttroefoo prmnjd) fKoDtcü paim, fDejto fe térnci* rofietfn materpe , naí>a b a j f y , a p o ^ b n o j ü , gof t>cemjm taï net>cetli)ut f l nafötaroagíct) piret^ ndjfegí / »ofmétfu^i / a gruntoœné o&pramugj , 3 prtpo(tem)m fyïaftm fnoe Slbeloroi) / trucl)lm>pm © é t a *|)arn)ard)9 ttaD 2íbeíem frojlenjm, fyrobu 2lbeítm>ef)0 (Slbeíoroa) epi-taphium ( na'ptfem ) Ű prcnifagicpm fcfafem àvme ftrpftorot) fepfaná oî>

, getmobo ©faltcíepo ADaMoVfcHo SyNa. C3l0amon?a.) i .e . Tragoedia , toti mundo memorabilis, fiue Poetica lap fus primoruin parentum defcriptio, &c. A . 1791. pag. 592.

Etíi iam complures a Eohemis recen-tioribus in lucem editi libri eiufdem mate-riei , cuius haec tragœdia eft , manibus no-flrorum etiam Slauorum veriantur : meri to tamen piam clarifíimi etiam DoUfchcd'ii vo-luntatcm iufpicimus, & hoc opufculum iufta laude haud fruflratis popularium poetarum lucubrationibus non inuiti adnumeramus. In

H a eandem

eandern ncbifcum iententiain ibunt omnes, quos haud latét, quam pauci fint, qui fer-monem vernaculum ita, ac cl. audor calieant, qui tantum ad fingenduni habeant ingenii, & in fundendis carminibus aeque lint ieJiees. Ceterum íi quis tragoediít nomine hic loci intelligeret id, quod Germanis, cin Traucr-

Jpicl, Bohemis, truchlohra, audit , genus videlicet poematis theatro accomodati, atque ven. audorem, talem nobis tragoediam ex-hibere exiftimaret : is quidem vehementer falleretur. Tantum eniin abell, ut audor re-gulás artis poëticae in hoc genere carminum obferuandas, íi numerum fyllabarum & rhyth-mum excipias , fequutus fueri t , ut poüus ne externatn quidem fpeciem tragoediae liber hic praeíeferat. Loco enim actuum & ícena-rum in tragoediis confuetarum , diuiíit audor opufculuni in capita & paragraphos. Sed neque intrinfecus tragoediam inuenimus, cum neque très illas íic didas unitates, loci vi-delicet, temporis, & adionis audor obfer-uauerit, & volumen etiam libri tantum í l t , ut non très vei quatuor horas , ut mcris eft , fed viginti & plures reprasfentatio huius tra-goediae in theatro requirat. Nos eam , dia-logum didadico-rhythmicum inter Adamum, Euam atque Sethum appellare mallemus. Atque hoc colloquio infelicem protoplafto-rum defcribit conditionem , dodiíl". audor,

rem

rem carminé & calamo Miltonis, Klopílo-ckii, & quibus hos imitari integrum efi, lon-ge digniííimam. Exhibent nobis clariifimi viri, Hammerdórfer, & Koiche, in libro : Europa ein giographifch- hiflorifches Lefe-buch fum Nutzen der lugenl, uni ihrer Er-zieher, Tom. í. pag. 62. fpecimen fcripti, comoediam an tragcedivn ? auctore Kalde-ronio, Hifpano annunciantem, cui titulus, Deus, caufa rei cuiufdam publica. Argu-menta carminis & agentes perfonse erant : I , ingenium, 2, cogitatio, 3,religiogcntiliiun^ 4, fynagoça, 5, átheifmus, 6, fandus Pau-lus, 7 , baptifma, 89 confefjio, 9, connu-hium, 10 , facerdotium, 11, lex naturalis, 12, /ex fcripta, 13 , lex gratice. Argu-menta vero & agentium aeque perfonarum nomina, in tragoedia noftra ita habent : 1, paradifus; 2, conditio domeßica protopla-fiorum extra paradijum; 3 , tentatio inpa-radifo; 4 , profunda ferpentis aflutia; 5, ferpentinct dotlrincz examen, 6, fcrpens ma-gnus orator ; 7 , facinus Eux ante ef um prohibai fru-dus ; 8? tempus & occaßo lap-fus; 9 , Ad ami res familiáris, 10, Eua labitur; 11, lap fus Ada; 12, conditio ho-minis poft lapfum; 13, rebelles ad tribu-nal citantur; 14, inquifitio criminalh per-agitur ; 15, Acíio iuris diuini jiabihtur. Inepta lapfus apologia ; 16, ferpens con-

H3 dem•

HS ^ ^ ^ ^

demnatur, 17« Eux pœna dictature i g , in Adámum Jent ait ici proniuiciatur ; 19, peccatum protoplajlrorum pofleris imputa-tur ; 2 0 , Adamus caput reprafentatiuum ; 21, pojjibilitas peccandi abfolute necejjaria; 1 2 , condemnatio diuina confideratur\ »3, de permißione mali morális ; 2 4 , liturgia paradiflaca ; 2 5 , folemnis ex paradifo e-migratio ; 26, noua protoplaftorum œco-nomia\ 2 7 , religio defolata; 2 8 , martyrium Abelis ; 2 9 , cajlrum doloris ; 3 0 , vox fanguinis Iefu Chrifli.

De dogmaticis, quae in dialogo legun-tur, nihil attinet dicere; haec enim non fe-cus ac in libris theologorum feculi X V Í . caute explicantur. Utinam vero, vel de o-rigine linguae non veterum opiniones-, fed recentiores, atque inter hos cumprimis Ade-lungium in libro : lieber den Vrfprung der Sprache und den Bau der Worter. Leipzig. 1781. 8» aut Einhornium , in opere , cui titulus : Repertórium für biblifche und mor~ gcnlAndifche Literatur. I V . Iheil. Leipzig. 1779. pag. 129 — 256. confuluiflet î quan-tum ex his aucftori acceffiflet luminis !

Latinas voces, quae fexcentae in opuf-culo fun t , non poflumus non improbare : tametii eas in appendice in fermonem tranf-fert vernaculum, atque adferit, fe-üfdem or-namenti caufa & ob maiorem emphaiim, u-

ium

I1Ç

fum fui île. Ergone reuera fermo bohemicus. qui iam ante duo fecula , germanico illius 3Etatis longe fuit perfedior, atque eodem, Ariftotelis, Xenophontis, Luciani, Cicero-nife, Petrarchi, Ladbnti i , Eufebii, Erafmi Roterdami & a'iorum fcripta legebantur. it* pauper eft* ut vocibus vernaculis, latins fub-flitui debeant ? Iudoctis deilinatum eile li-brum, ipfe cl.aurtor p.lV.prefationisfatetur, dum agit : ,, pmenj ííternjmu obDanj, marne rofleligafe, a ftke pïjlif* roufofe w barcfp ! 2ííc nerooïnt fu faticponafûm a po* fîpfdm prtforoatij, téméí ârifcne î 2l6p tet>p ç tifo reco ofoitoeijo preçûnacertf&o mélt/ Dit ^eqicb ôû'Doffirce fchopnofîi, proto fem toío 9 prtgemntjm roerlToronóm pfdntm ropmctfo* roaf. , , Igitur latinis vocibus vei propterea abftinendum fuifíet. Toculare etiam ef t , Adamum, Euam & Sethum diuerfo fermone & cumprimis latino audire loquentem. Ex. gr. pag. 217. Adamus hoc modo de fcholi* & liberaliutn artium ftudiis dilierit :

&rt tom fe tej ewoíj, in mathefi pura, 5(59 ín£ obratn« wflbu creatura ,

lífnobúlt, in caübus datis «Pceb fc:<tn«u maubrofli nrooffà»af gratis,

p. 228. $ cfccelt den rraœero t>o ttrmbP raubali, Seruatis feruandis, pteb foubce fainjati, Steatfolaragt ani fara Änej 6<ílem 5)p ne^âf Pr*äicam 9 uniuerfalera.

H 4 Pag

Pag. 245. Sethus loquitur : - £ > U CO to nefftftfine J P M B N F Ö Peccatum ;

Sacfificjum fcçfo abrogatura ! 'JJrnmj incruentum, je ßrottw jitpoítf, <8$icc »am necfctcfi, ta 25oêî bo&rota!

Pag. 265. ipfam etiam Euam latine loquentem audímus. '

íöújj Mathematicus (en neçctiiciegffî ! £Remëflii&9 ttDütii föl) oeprunfríotönégfíi ? , 28 íamem centrum fiaT íen íwatpoííftt, Si a ncgí fmc mp í fá t l i me tmt fofotnj tor ; Drára, gat jtçto ecftç f fapm fcofum ä q u a l e s t a t oï> »Ijfu 0irtc fflt Diagonales,

pag. 270. eadem loquitur : OJîôg umuf nèrtp pot»i, d t̂cgc fe obtytat ; Haec f a c i è s T r o j a e , d u m c a p e r e t u r e r a t !

Etíi vero reu. aucítori iam largiti fumus, eum fermonis vernaculi peritia multos fupe-rare : qusedam tamen reperimus fphalmata, qu£ in poflerum, ii quid lucubrationum fua-rum publici iuris fecerit, facile deuitarepot-eft.

Hucreferimus primum hungarifmos non-nullos, qui eo magis deuitandi eflent, quo magis in optatis habemus, ut libri nofiri a Bohemis quoque legantur. Hi funt ex. gr. pag. 6. lin. 17. térd)a, ( ex hungarico terech,) pro, t î j , bïemeno» pag. 17. lin. penulti-ma pat) ' p aç , pat) ! eft hungarica par-ticula exclamationis , jay , quam Slaui & Bohemi reddunt, ad)« pag. 11. tMtfftUlJp, ( ex hungarico gyenge, Bohemis ûiîfiï)/ zart,

flUtíií

autlinn)/ zlrtlich. pag. 26. lin. 16. fíafor, löco fián. pag. 130. lin. 15. bufretû (hung. bukréta.) loco fpífű. pag 145. rotUdè loco re j , rejonof. pag. «20. Do&ctit loco fürfa* rot) tabdf. pag. 136. orectfp, t>ref (exhun-garico, örökös) pro fcíDtcnt)/ t>ét>ÍCITOÍ. In multis locis ofojnp, (exhungarico, hafzon) pro öjiteínp.

Sunt etiam nonnulli errores grammatici, ex. gr. pag. 2. lin. 2. obaud) pro obCtlK pag. 244. ®~tát »De'ffent) aafbp Dotibo bpf tiefïf i;rom, ©fpfferc diroofa ned)ce (Iront > pro flronui. Vid. Dolefclu gramm: p. „149. reg. 30. Porro pag. 371.

íebaut mrdfeta fjromorad fe tníece / vojc, ne$ fcbnterç cptjß n> fröcp mece, pro meiU pag. 377.o 3&ûj ctitefu troogîc^ pofroe'* cend f)fatr>a, £runu trcef>o gruwem frroaropm bprodroa, pro bprod. pag. 132. tp roinp fconefli, pro fp roï)t\X) bonejïp* pag. eadem ru í)iaupoftt ftt>oqeg / pro froe.

Nonnulla nimium craffe ionant ; ex. gr. diabolus dicitur mox jjíöríDttt) àbôgnjf / mox» pefelnd foroa, $forecend ffelma, flfofînd po-iroora/ pefeínd ttrdtta. pag. 4g. lin. 22. corbem vocat, 5 prautÊû màftfd) roretfo.

Quiedam pure bohemice potius redden-da fuiiTent, cum facile a slauis etiam omni-bus intelligantur. Ex. gT. p. 1. lin. penult. Pitdfé fe pro ptdfs fe. pag. 3. lin. 6. ne*

H 5 tvfd*

tuídt)a, pro netmí)' Tnlocis innumeris, 6o* Det)i boöa»), pro ó 6t) 6 Í p. 4. Hn. 8. fl'unce o p ^ a f o , pro ^tafo. p. »6. lin, n . rclcfo pro rotóef. p. 4 3 . et alibi quam fre-quentiflime, njeö, pro tDffaf. p 44« pro Del), p. eadem trooga pro troa* p. 45. ro m ^ e üff i , pro m m e »iTu Loci« quam plurimis t)j , pro qij ; xotába, pro m o c * nui / pro (ebbt), pag, 3 0 0 . lin. 6 . totau' fatt f e , pro faulen fe. pag. 145* öinfí} / pro cjtnt). &c.

Hhythmis, uti fun t : p. 35. Jjfaupt) — bu&p; p. 138. aafhipu — Söul). pag. «39. bifïup — ptiffop. p. 183. ftoeíü — obleDp, rariííime inuenimus, quin potius cum volu-ptate perhibemus, verfuum & rhythmorum, qui a potiori, ut Dolefchalius vocat, emi-nentes in hoc libro funt, elegantia, facile omnium tum veterum tum recentiorum poë-tarum bohemicorum carmina fuperari. Exem-pli gratia nonnullos in medium adducimus verficulos, quibus occaíio opificiorum, & artificiorum oftenditur, pag. » 1 9 .

» e j f b p | ifrtectf, »ro (eb / této jemt, rojumero (pfcíft, tœprat funfTíp «uffemt.

^ríffnp rojum «äffet; rorffaœe »ttfeno, S3w fe nêcjm jafror tno&Eo to foieno.

breroènem pfufcu mèli frae to fltêfij, Je fine mo&lt jfato , jelejo nalejtt. , Gát P«»njlrit "«n», tafp fem fiflffni,

fe rat nflbûcit fui jeleja fr<ifn$.

íöo fe nabattfit, 9 gtnfcp œcc íafo , 2í ga, Jle ! bru^frat u>çora£ fem $fato.

pMom jel^o, jt'aío borau &mi, 3pra»if fem roífelico/ fofuy nfíjj, fefmi.

Sub finem libri adiunxit reu. Dol. très hymnos, quorum primum in Tranofcio ope-ra reu. Inflitoris emendato, atque Pofonii, 1787. typis vulgato aliquantum correCtiorem inuenimus ; alter vero eft ex germanico, qui in plerisque veteribus colledtionibus legitiir: Du biß cin Menfch, das weifst du wohl, in fermonem vernaculum ipíius autitoris no-flri labore translatus, in quo quam feliciter verfatus f i t , vel très veríiculos feledtiores excerpemus :

3c gfp cfowff, to bo&re jn<if6, $roc tebp m«$ i>9ct>tctc «j>o tèd) wêced), m v<ín 23u& náftf Wuje fára ectnili ? Saufáfé fe twau rojumnofij $0 flejtacö mno^d) farofli, SRpfle »jbçtfç ; gat fe mi tytebce fwebc na $emi ?

2tdj œèr rat, je gef! baremné Söffelifé <»é mp* flleni, Sîerauj onotçt jpufo&né®en f art«fiti»cmenj. 21 tua péce gen to braoge $ûfo6j, je fe jpofoflc 23 mote iûfofli , 91 fo&e îiraot trátjte.

me jSufc nafi primo fracj Vo ce#«c& f»é m*a< broftt, $r:»obj tutë, fbpl fára rácj, Ä titbím tu* $um rabofît; Sepr» potom, tbpj to bjfo 2öofon*no rojïmfu bçfo, ïïtuîe cfowêf fpatrtít, £0 SSity ráac njnítí.

Quantum reu. audor de re facra & li-teraria Slauorum Bohemorumque mereretur,

fi

fi operám íuam, quae in transferendis viro-rum do&orum laboribus tam felix efl, ver-tendis nonnullis recentiorum Germanorum fcriptis v impenderet ! Equidem ex animo opfamus, ut íequentes longe praeflantiífimi libri quamprimum ciuitate donentur bohe-mica : £orneIro$. (£tn tfefebud) fúr aüerlet) SScrfF, Daë (Boti furcbfeit unï> red)t f&un roilí. SSon 3oí). Slugufl Spbraim ®o&e. i . £t>eiK 1789+ pa?g. 520. 8« Utrum iam alter etiam tomus prodierit, nobis non confiât. Príe-terea : SMe ©Triften M 2 . parapha* f i m crfldri/ unD mit fürjen erbaulicher, 2ín* roenbungeit sunt porlefen tn beit 93ef(íunDert unt> fonjí 6ct> öffentlichen unt) 9>rtDatgotte3* btenfte. III. £(jet!e. Utrique libro, anna-lium literariorum Ienenfium fcriptores laudem tribuerunt maximam»

Peftini ap. Matthiam Trattnerum I. A. Comenii oratio de cuhura ingeniorum, A. 1650. d. 24. Nou. in auditorio maiori Sáros - Patakini dicta., nunc vero ob in-figne eius argumentum ex tenebris pro-tratta, per Sámuelem The/chedik ; acceffe-runt nonnulla fragmenta ex rarißimo opere Comenii de pellenda ex fcholis ignauia. 1791. pagg. 47.

Con-

Conûlium recudendae huius Comenianx orationis, ipíius cel. Thcjchedikii verba in epiftola, qua opufculum viro de te facra & literaria optirae merito, Balthasare Pongrat^, domino in Szent Miklós & Ovár, &c. de-dicat, palam faciunt, quae i t ahabent : , ,Gen-ie Hungara meliorem iuuentutis face educa-tionem ferio méditante, exijtimabam me o-perce pretium fatlurum, fi hoc Comenu, li-ter atori s fui temporis fummi, & de re feho-lafiica meritiflimi, infigne ingemi documen-tum, denuo in lucem protraxero, eff'e&urus eo, ut prceclara viri cl. confiha pluribus in-notefeant. „ Exfiat omnino & in hoc Co-meniano epuículo felicitatis publicae fiudii, quo audor in genus humánum ferebatur, benedida memoria, nulla unquam temporis iniuria obliteranda ; neque minus reu. The-

fehedikio, qui orationem hanc ledu digniűi-mam quafi poftliminio in lucem edidit, ha-bemus gratiam. Ceterum lphalmata typo-graphica quamplurima ieníum orationis inuol-uunt. Notabiliora quidam nonniii hic attin-gemus : p. 28. 1. 10. cogitationes, lege, co-gnationes. pag. 29. 1. 19. profitum, lege, íitim. 1. 33. recedas, lege, recellas. pagK 30. n. 5. conuerfationis, lege, conferuaticnis, &c Patria Comenii noflri t'uit Comna vicus pro-pe Brumauiam in Morauia. Igitur non bent in fronte orationis pag. 5. Hunno Brodenfi*

Mo-

Morauus dicitur. Opus ejus de pellenda e ícholis ignauia cum erudiíionis fcholafiicie atrio prodiifle dicitur; p. 42. Norimbergœ, typis & fumtibus Endteri. Hac eadem pagina uíque ad finem appendix fragmcntorum illp-rum ex dicílo Jibro exhibetur.

E X P H Y S I C A .

Pragas, ap. I. Car. Hraba. , 0 gtmled^ (jtttfed)) pro SMa&ej (m£dt>ef) na ©pii* fob Cfcpufob) €ber ta , Söujfonfa, (föfe fimfa) a é Soroclenim Qfyf. ^ rd í . Cetlim) men(fçdf> C menfpc^) latinfïçcî) © f í o f . i. e. De elementis. In ufus iu-uentutis, methodo Eberti , Búfchingii & aliorum. &c. in 8- min. cum unius folii prasfatione. pagg. 46»

Superflitio, ignorantiae filia & fœcun-difíima mater fcelerum, adeo fcepe iungitur religioni, ut ex animo, in quo adoleuit, fine periculo pietatis erga D e u m , vix tuto eiici pofíit. Etenim in eaeducatus, íi quas-piam phcenomena, quae a pueris, ut lingu-lare opus diuinum reuerebatur , aut ut dae-monis cuiuspiam adum pertimefcebat, na^ turae viribus fieri forte cognofcat, iam non fuperfiitionem folam, quít hucduin pars fuit

eius

eius religionis, fed fufpicax omnem abiicit religionem. Quare cum irrilores religionis multiplicari videmus : non eíflorefcentes lite-ras, fed illiberalem educationem, quae aut neglexit, aut permixtam praeiudicatis ac de-liris opinionibus docuit religionem, accufe-mus, neceffe eft. Nos in praefens iuuentu-tem mature ad genuinam naturae ducamus cognitionem , íi íinceros religionis velimus habere amicos, qui Deum non iufíi, fed fponte , ut totius naturae audorem, & beni-gniftimum humani generis patrem penitius cognitum cum voluptate venerentur. Qui enim in omnibus minimis aeque ac maximis naturae operibus, pulcerrimum ordinem,fum-mum confenium, nexumque acproportionem fcrutatur, atque dein quotidie magis magis-que peiípicit : fieri non poteft, quin auCto-rem naturae cognofcat, eiufque fummam fa-pientiain , bonitatein , ac potentiam , ea , qua par eft pietate colat, Lo coníilio cl. aucílor * bohemicae iuuentutis , aut eius pae-dagogis vernacula lingua, hunc de elemen-tis oliert libellum. ínit io. ignis, aëris, a-quae & teirae mentione facta, breuem fyfle-matis folaris ex mente Copernici praemittit

de-

* A d ca lcem praefationis n ő m é n e ius ita fcr i -p tum legimus : í t n t o n j n gvtief <0oftf© tcntjjdlu , m í y f Rtál JLat. C w j c i t d , ( C w i c ú e l / ) vo P r ^ e , X . 0 .

defcriptionem ; poft omnium quatuor elemen-toiurn explicat naturam, ac denique de ter-ra , non ut de elemento, fed tanquam pla-né ta , difíerit. Non eft huius loci, in hypo-thelium, quae audtori praealiis complacuerunt, probabilitatem longa difputatione inquirere : verum id hic merito quaeritur, an libellus ad propoíitum fcopum íatis lit idoneus ? Et certe íi opufculum hoc rite coníideremus, felic-es auctoris, naturam ignis, aëris, & a-quae , lingua vernacala explicandi conatus, non poílumus non laudare. Non diíTimula-mus tamen ad perfedtionem nonnihil deíi-derari, Adfunt complura fphalmata; quae-dam, quae adeiïe deberent, defunt ; pleraquc omnia ftilo magis virili, quam qui iuuentu-tem de lede t , fcripta effe deprehendimus; quod iam docebimus exemplis. 4. ícri-bit : fJunee neb n) na{TÓm ( » n a f f m O porábfu rabéit jcm na punííf , ( punft>f ) ft>e gefî fíopec, pricftajt) mame garo, na roa'bu pofypnuf , na rafa íe'ío, na lo^oroíce Spmu- Sole , autnoftro ordine potius terra, ad pundhjm arietis veniente, habemus ver, &c. Hic certe, aut delendum eft , n*b ti» najjem poráfcfu aut ratione terrœ

oppoíita figna ponenda funt. Quis enim nefcit, terram ex föle , utpote centro fyfle-matis Copevnicani coníideratam, cum fol ex eadem fpe&atus in arietis iigno adparet, in

libra

libra videri ? 30. 2Bot>a ^ e f r m (»fiect)) ro3pau t j , a ivfli) ( rc t f j ) d)utt pxu Ctna geít. Auútor vero ipie idque vere a8- fatecur, aquam elementum eile infipidum. Si vero iníipidum ei l , quomodo caufa omnis faporis eile poteil ? Quin potius falia fapidos faciunt cibos : aqua vero eorum vehicuium eil. 36. 9>reöce neâfe poi)nytj fe tïuncp pnputftii m u f o / Döfuö ( ofcfuo) ro$licnjS)i* lï) ( ro^íi^né fcifp ) vofti pocâ'êgí ta? / ga fo oî) poí)pbotDdní jerne oFoft íroe napraroi)/ Dftt a ttöC. Solem, licet in fyilemate mun-di centrum occupet, moueri circa axem, nemo facile negauerit. Ab illo autem motu, ver , aeftatem, &c. oriri non intelligimus. Quin potius has temporis viciiTitudines curfui terrœ circa folem debemus, quod ipfe etiam audtor 3 9 . innuit. Aut error hic eil , aut nos, quid audtor dicerevelit, non intelligi-mus. g . 37. Saie^t ot> projtreDfu ! piifno* et) a f poletmjmu, geDenfráí? çenorn ja roÉ fe (Miua, je t>eu a noc gfau jîegttj, n) ojîaf* njm cafe gfau nebo tmoroó nebo noci) Dek - fft). (t>el|T|.) Remotiotes ab requatore re-giones, tum verfus feptentrionem, tum ver-fus meridiem una vice folum intra annum habere diem & noclem aequalein, adfirma-tur : atqui omnibus conflat, nos, qui utique verfus Septentrionem reiedi fumus, duo ha-bere aequino&ia, aliud vernale, autumnale

I „ aliud,

aliud. J . 38. ® f t ) c fc tidm nlífcp j ceta ftotvd/ to t t j ienfrdt/ fDt)J rororonr ítnpi s ffuncem a gémi fîO^j. Nobis illo tempore luna, licet obfcure, uti opacus difcus, qui radios folis intercipit, adparet : & tum, ec-lipiim folis habere dicimur. Luna vero nobis non adparet t um, ubi inter íolem & terram proxime ad lineam redam verfatur. S- 39- Söiíiífó C W o f * ) a roabaíenofl tfünce negnj (nenj) çrjctna n>ctiTçi>o (wrff jbo) ne& menjTttyo (men)fîl)o) ^orfa : uebo n> apme blt$ flunce mante, nej ro leié« Quo minor folis ab aliquo corpore cœlefti eft diftantia : eo maior etiam eft vis caloris eius, quod & audtor initio §. adfirmat. Quainobrem quo propior eft terra foli, eo magis uritur. E x - ' periuntur id incolœ auftralium regionum , quos radii folis tum terrae propioris perpen-dicularitelf feriunt : atra faciès eorum maio-ris caloris imo seftus teftis eft. Nobis utique, licet propiores iimus hyeme foli, ac aeftate, nihil inde caloris accedit : quia radii folis , dum oblique cadunt, minorem vim habent, quam aeftate, cum fol nobis remotior quidem, fed propior ad noftrum Zenith radios fuos in nos vibrât. Hoc demirari non poilumus fatis, audorem hac falfa propoiitione libel-lum claufiile : §>obpbotudnj jemt ofofo fFun« ce pûfobuge rojl tfmj (roaltfne) (EdafKca* fp ) rofu ; tity ôfatt cn;u : garo a le'to,

potente! a Hucdum vere : fedporro: $ t e t j ofofo profHetrfu jemé g f a u , mag} n> fed) DjPeá) rofu ircaírat Uto, aeDnau 5pmu. Quis hoc credat V Regio quœcunque, cum fuperficiem eius folis radii perpendieulariter aut minime oblique illuminant, habet aefta-tem : dum vero quam maxime oblique eam feriunt, hyemem. Utroque modo idem bis intra annum contingit iis, qui íunt fub zona torrida. Bis fol intra annum aequatorem ttan-i i t , & fub eo regiones perpendiculariter u-r i t ; bis item oblique eas calefacit , cum in iigno cancri , & iigno capricorni verfatur. Bis igitur zonaE torridae incolae, & aeftatem, & hyemem intra annum fentiunt.

Equidem non habemus in optatis, ut in libello primae inflitutioni iuuentutis dica-to omnia phyficae principia fufe proponan-tur : illa tarnen íilentio praetereunda non eile cenfemus, fine quibus vei illa, quae icripta f u n t , non intelliguntur, vel quibus negledis obuiorum phœnomenorum ratio reddi non poteft.

In deferiptione fixarum flellarum, po-laris ftella piaecipue notanda eft, utpote po-li index , cuiu* in libello nulla fit mentio. Colorutn originem utique radiis folaribus de-ber i , r ede proponitur : verum id adiieien-dum fui t , non omnes corporum fuperficies, eofdem radios lucis refringere : niger omnes

I % abior-

""'tv;

abforbet, albus omnes refringit, viridis quos-dam tranfmittit, quofdam refle&it, ruber ite-rum alios, &c. Hinc diuerlitas colorutn o-ptime intelligitur.

Aucítorem quatuor elementa , quippe ignem, aërem, aquam & terram conflituiife iam diximus : fed in naturam elementi terrae nullibi inquirit. Cur aqua, quam ignis cale-fadjam expandit , refrigerata quidem minus fpatii , fed fortiter gelata plus loci deíideret ? propter negledtam frigoris materiem ratio reddi non potuit.

Quod ad flilum a t t ine t , quo audor a capite ad calcem ufus efl, eum longe alium ei le , quam qui iuuenili aetati piacere folet , exempla hic excerpta docent ; eadem de quamplurimis in libello erroribus orthogra-phias teflautur : nequaquam tamen dubita-mus , quin hoc opuículo idonei fcholarum magiflri cuin frudtu uti pofíint velintque» Utinam omnes iuuentutis patriae moderato-res neceííariis adiuti adminiculis ad fiudium naturae, ipfamque adeo religionem a fuper-flitione, quae quidem etiam religio, fed dé-lira & anilis, & ut Cicero dicit, inanis Deo-ium timor efl , diflinguendam , difcipulos quam diligentiflime manuducant !

Libri

Libri prœiïantiores exterorum.

E x T h e o l o g i a .

V i t o d u r i , ap. S te inerum, & E. Beytra'ge xur

Beförderung des vernünftigen Denkens in der Religion. " XIVtes H e f t , 1790. pagg. 204. XVtes , pagg. 180. XVîtes , 179a. pagg. 206. X V I I . 1793. P3SS» 2 0 2 -

Libe]Ii confilio fuo plerumque re fpondent , l icet non omnium materiarum eadem fit grauitas. Praecipue funt in tomulo XIV. Ueber die Einfe-ttung des Ab endmab. Predigt, über Matth. 4, S ' -i l . Charaéteris lefu defcr ipt io elegantiflîma ex hiftoria t en ta t ion is , facile popu l a r i , praética n-tilitate , & veritate fe commendans. Von der Hoffnung bejferer Zeiten bey den alten luden. Ueber einige Abdrucke, die in N.T. vor Kommen. Xotça, mçiç, S-vvxfJLsiç, avxiaGtç, yXo>66ai£

Etwas über die Religionslehre der Edda. Continuantur elegantiffimae epiftolae : über das Prin-Xipiuni der Moral. Tomulo X V . Ueber das Princí-pium der Selbftvervollkommung. Gedanken über die Frage : ob, und wie fern fich Iefus und die Apoftel Xu einigen jűdifclen Meynungen h er abgelaufen haben ? Der hiüorifche Verfuch über den Einflufs der Reli-Lon auf Moral. Zur Berichtigung der Frage : Was haben wir in Adam verlohren ? Etwas über Tim# 3 , 16. p ro lef t ione oç. Tomulo X V I . Von den Evangelien. Freye Pßngßbemerkungen ; praecip j e de y ^ O ) 6 6 a ; , & yAcoóóa^ XaWsiv. Ueber die Controvers von der Gottheit Chri/li. Betrachtung über die Traume lofephs, und Mariens.— Etwas über iit gnoßifchen Lehrfa'tze ! Toino XVII . Ueber den

I3 Em

ï34 ^ s s ^ S

Einflufs der Geiflerwelt auf unsMenfchen, nach dem paulini/chen Lehrbegrieff, Eph. 6, 12. Lebte Iefus wrklich bis in fein dreyfsigfles fahr %u fra^areth ? Gedanken über Herrn Fichtes Verfuch einer Kritik aütr Ojjenbahrungen, Í3c.

L«mgouiae, ap. Meyerum : Handkuck yur kur-forifchen Lektüre der Bibel. A. B. für An-fanger auf Schulen und Univtrßtdten. Unter Veranßaitung und mit einer Vorrede des H. R. R. Hexet, ausgearbeitet von Iohann Georg Fried-rich Leun, der IV. IV. Dofïor, und öffentli-chem Lehrer an dem akademifchen Pädagogium XuGiefsen. I V . Thei i . Erjle Abtheilung. 1790. Zweyte und letzte Abtheilun£. 179i. 728-pagg. 8. H o c touio clauditur opus , candidatis Theo-

logiae longe utiliflimum, quo duce multo com-jnodius, quam Reinecci i Ianua in itudio librorum ve t . foederis uti poffunt. Nam non tantum ün-gulorum voCdbuk>rum fignificatus exponuntur , fed etiam integrarum fententiarum adtertur interpre-tat io Qua in r e , cum & fobriae exegefis fequa-tur régulas, & adminiculis recent ioribus exege-t icis diligenter utatur, a u d o r dodiflimus : tantum p r o f e d o prodeiie poteft utiii üudio librorum fa-crorum V. T . magis , quanto grauius eil , eum prima iam l e d i o n e , quae ftudium linguae hebraeae p ro confilio habet, intelligentiam & exegefis fanse coniunxiiTe principia. Prima f e d i o Tomi I V . eiusdemque nouiliimi cont inet ; Danie lem, XII . prophetas minores, & Pfalmos ; altera Iobum & libros Salomonis.

Lipfiae, ap. Barthium : Em. Frid. Con. Rofen. műlleri fcVolia in V.T. Tom. III. le faite va-ticinia complettens. Seil, altera. 1793- pagg. 377. S e d i o II I . 1793. pagg. 226. mai. 8.

R o f e n -

RofenmMIeri , theologi fubtilis & reoderati , lucubrationibus iam priden: fuum orbis eruditus ftatuit pretium. Ceterum fcholia haec in Iefaiam etiam leparatim venduntur , ita infcripta ; Rofen-nrídler, lefaict vaticinia latine vertit \J explicat.

GieíTenae, apud Heyerum : Wilhelm Friedrich Hemels Schriftfor/cher. II. Bandes 2 Stück. pagg. 205 — 416. 3. Stúck. p. 429 — 604. 8-

In hoc quoque opere Hezelius laudem inde-feíTa induftriae, liberális & acuti exegetae tuetur. Diflertatione prima vindicaçe ftudet authentiam l o c i , I . loh. 5, 7. altera ait de effuiïione Spir i -tus Sanít i feflo Pentecoftes ; tertia de tentatio-ne I . Ch. Matth. 4 , I — I i . Luc. 4 , 1 — 13; quarta de conccptu : smiciDei^LieblingGottes,) i n lingua veterum ; quinta de hominibus tanquam angelfs ; fexta de creat ione uniuerii per "Koycç ; feptima & oétaua, exhibet duas orationes acade-micas , de more veterum praecipue Hebraeorum, dierum initia ducendi a folis occafu , & de v is electr ica flammarum luminumque mirae efte&rici« veûigiis in codice facro.

Wit tebergae, & Serueftae, ap. Z imnermann ium : Syllem der chrißlichen Moral, von Dr. Franz. Volkmar Reinhard, der Theologie und Fhilo-

fophie Profejfor, (nun Oberhofprediger und 0-berconßflorialrath ^u Dresden. ) L Band. p . 542. 1788. II. B. p. 555. 1790. Zweyte ver-bejferte Auflage. I. B. p. XX. praef. p . 595. 179t. II. B. p . V I . praef. p . 632. 1792. in mai. 8. Syftema pr incipi is philofophiae empiricae fu-

pe r í l ru í tum, in quo fubti l i tas, in tegr i tás , pe r -fp icui tas , ftri&iflimus, qui obtineri potu i t inter affumta principia & cetera dojmata acxus , am-

1793-

I4 pli«-

pliflîma & feîeftiiïima l i teraturs cognit io, ita con-i u n d a funt , ut elegantiflïmum in horizonté eru-* a i to phoenomenon exhibeant , cui tamen pr inci -piorum purorum lux iamiam plena o r iens , vi-tám pollicetur breuem. Sed ufus libri prseftan-tiflimi p r a d i c u s manet tum quoque ampliffimus, ubi pr incipi is puris in i ixum íyftema morális chriftianae acceper imus , cuius neceffitatero tanto maiorem iVntimus, quanto vel ex hoc artis , e-îudit ionis & pictatis chriftianae opere eximio cla-r ius intelligimus, philofophiam empiricam i n m o -rali fcientia ducem fecuram efle.non polie.

In hac fecunda edi t ione , fi prafüantiffimam illam Oillertotionem parte II. p.498^ Teqq. deiure-iurando de non mutanda fententia recepta in re-bus fäcris ^ Reli^ionseid) exceper i s , nihil grauio-r is accelli ' In quibusdam locis lux aftufa inter-fcr ip t i s explicatiunculis , notit ia etiam literali adauôa efl. Pars tertia tantopere defiderata nec-dum lucem adfpexit.

Gôrtingae, ap. Ruprechtum : Ideen zur Kritik des Syjlems der chnjllichen Religion, von M. Carl Fr. Stdudlein, ordentl. Prcf. der Tkeolo-logie in Güttingen. 1791. p . 364 8. Syrrbolae hae praeflantiflimae tanto maiorem

merentur at tent ionem, quod & primum tentamen p u b i c u m exhibeant , philofophiae criticas in îy-

flemate Theologico c o r r i g e n t : Verfuch einer Kritik aller Offenbahrungen, & quae Kantius ipfe his de rebus fcripfit , recentius lucem viderunt publ icam, & proficifcantur a v i r o , qui theologi-carum rerum cognitioni accuratae & folidae, fub-tilem adiunxerit criticae philofophiae fcientiam.

Altonae, ap Hammerich : Magasin fúr Kirchen-ge/chichte, und Kirchenrecht des Nordens. Her- i avsgegeben von D. Friedrich. Munter , ord. Prof der Theologie %u Kopenhagen. T. B. 1792. p . 388. 8. Hi-

Hifloriae ecclefiaílicae amicis non poteft non hoc fcriptum periodicum effe longe gratifïimum, ut quod defe&us hiftorise ecclefiaílicae regnorum feptentrionalium tam doi te & diligenter explere cœper i t Primum volumen confiât quatuor to-mul i s , materiarum & ubertate & grauitate refe-étiffimis, ut funt : Die frac} rieht von den pdbflli-chen -Nuncien in Danemark und Norwegen ; die Ernennung eines kathoii/chen Bi/chofs für die dani-

' fchen Staten betreffend ; Urkunden xur Gefchichte der Univerjitat -%u Kopenhagen ; Atten und Décrété von Provincial und D iócefanfynoden der ddnifchen Kir-che ; über das bifchóflli che Amt in der ddnifchen und fchwelifchen Kirche ; ^u>ey Nacilefen von

• Briefen des merkwürdigßen und des grófsten unter den'Pdbjlen des Mittelalters , Innocent UL &C.

Lemgouiae, ap. Meyerum : Neueße Religionsge-fchichte , fortgefetjt von D. Gottlieb lacob Planck. II. Thei l . 1790. p . 510. III . Thei l . 1793- 8-Ad laudes Planckii hiftoricorum noflrae aetatis

facile pr ine ip is , nihil a nobis accedere poteft . Si qui f u n t , qui eo offendantur , tarde nonnulla faéta memorabilia noitrorum t emporum, hiüorias / i n t e r i , ii meminerint ,• hifiorico exfpe&andum eile, dum grauitatem rerum geftarum ex i i s , quse con-^ fequuta ellent, metiri poffit. Parte II. inuenias : Ueber die neuere Streitigkeiten des Neapolitanifchen Hofes mit dem Romi fchen. II. Ueber den Priejler-eid'in Kölln. III. Aiïenftûcke Xu der Gefchichte der neueßen Religionsbefchwerden der Evangelifch -Reformirten in der Pfal\. IV. Synode xu Pß°Ja uni Florent- V> Paßoralinftrutfion des Eifchofs von ChiuJi und Pienxa, und dejfen Briefwechfel darüber mit dem Pabfl. VI. Fortgtfetxte Gefchichte der Streitigkeiten xw'fc^en dem romifchen Stuhl, und

I5 den

den deut/chen Erxbifclwfen. VII. Ankündigung einer Mayn^ifchen Dwcefanfynode. Pars III. cont inet : Gefchichte der Kirchen Revolution in Frankreich.

Pauiae, apud Cominium : Afia Í2 decrera f y -nodi DivcefcM-e Pißoienfis A. 1686. Pars I. complètent aria i j décréta, p . 355. P II . complefíens appendicein monumentorum. p 216. 1789- 8

Bamberg« & W i r z b u r g i , ap. Gebhardt : AÏÏii congregationis Archiepifcoporum <3 Epifcopo -rum Hetruriac, Florentice, A. 1787- ceiebrata ex Itaiico in latinum fermonem translata a Ca-rolo Sehwariel, SS. T h . D. & Prof . Fr iburg . &c. 8. T o m 1.1790. p. 463. T o m II . 1791. p . 650. Tom. III. 1 7 9 2 . p . 814. Tom. I V . Î793' P - 1 0 0 4 - T o m . V . 1794. p . 9 4 c .

A d a & décréta Synodi Piftorienfis ipfe eius praefes, vir immortalis mémorisé, Epifcopus Sci-

Îïio de R i c c i , altero aterminata f y n o d o anno ita-ico fermone audori ta te Magni Ducis Leopoldi t

a. 1788- edidi t , qwae poüea in linguam romanam translata funt. Congregationis F lo ren t in« a d a ita-i ico fe rmone , primum feptem tomis una cu:n ap-pendicibus publicata funt : nunc autem opus ra-rum & pretiofum , in quinque tomos r e d a d u m , lat inoque fermone donatum D. Schwarzel iuris publici eftecit.

Ad integritatem operis l e d u digniffimi defi-deramus adhuc apologiam Epifcopi Pif torienfis , nec non totius congregationis contra iniquas cri-minationes maleuolorum. Rei grauitas nos fpe-rare iube t , horum quoque fcriptorum verfionem cura D. Schwarzel proxime lucem adfpeduram. Ceterum hiftoriam & décréta fynocli Piflorienfis iam in Plankii pretiofiffimo opère : Neueße Re-ligionsge/chichte, inuenias

Lipiiae,

Lipfiae, in officina Weidmaniana : Hofex ora-cula, hebraice \S latine, perpetua annotationt illu/lrcuit , Chriflianus Theophilus KuinneeL, Phil. Prof. Liplîae 1792. p. 124. 8-

Operis huius longe pra&ftantifllmi le&io, in quo auétor do&iihmus Heynianam methodum in ilJu-ftrando fcr iptore difficillimo feliciter f e q u i t u r , defiderium leétoribus exprimit ceterorum quoquc librorum V. T . interprecationes fimiles videndi.

Rigae, ap. Hartknoch : Von der Auferßehung, als Glaubensgefchichte und Lehre, f . G Herder. 1894- P- 84. 8. Cardinalis Bembo, varia ex Georg io Sabino,

quaefiuit deMelanchthone, & denique e t i a m : quid de rcfurre&ione mortuorum & vita aeterna fent ia t? Cum ei ad quaeftionem poftremam Sabinus ex fcript is refponderetMelanchthonis : tumCardinalis, v i r u m , inqu i t , prudentiorem haberem, fi hoc non

/ crederet ! „ Vielleicht, narrationi hu ic fub i ic i t cl. Herder , werden einige hefer, die nicht Cardinale find, von mir, der ich nicht Melanchthon bin, bey diefer Schrift ein gleiches denken. „ Nos quidem cre-d imus , non tantum Cardinalem Bembo, fed ipfum etiain Leflingium, fi hunc libellum vel continuo poft Fragmenta de refurref t ione Iefu legilTet, ex-clamaturum fuifle : O ! virum prudentem, quihaec« ita & ciedat & doceat !

Lipfiae, in oft. Gr&ffiana : Conyer's Middletons vermifchte Abhandlungen über einige wichtige Theologifche Gegenßande. Aus den Englifchen uberfetjt, und mit einigen Xufc.t%en begleitet. 1793- 18. philir. 8. rn. ( 18 gr. )

Quamquam haec opufcula Middletonii Theologi apud Anglos meritiffimi, per fe le&u d i g n a f u n t ; tarnen vero additamentis interpretis teutonis , qui lumine fequioris temporis ad ea illuftranda dode & fideiitèr uíus e i l , multum pretii lucrata func.

Pr imus

Primus t rads tus ait : de diffîdio Paulum inter & Petrum Apoitolos Antiochiae orto ; alter continet mentem audor i s pii áreruditi de iis locis fcr ipto-rum S. vitae I e f u , ubi eadem fada diuerfa ratione narrantur ; tertius differit de dono linguarum ; q-jartus, de i i s , quae inter Ioannem ^ipoftolum & Cerinthum accidiile fabulantur ; denique fex tus & feprimus, deailegorica & literali interpretatione narrationis Mofaicae de creatione & lapfu primo-rum hominum.

Duisburg!, in otî. H e ^ i n g i a n a : Zur Befôrde-rung der Nutzbarkeit des Predigtamts, und des Theologifchen Studiums , von Anton Wilhelm Peter Möller, Docl. u Prof. der Theologie, auf der K. P. Univerfitdt Duisburg. I . Band 1793. 16. phil. 8- mag. ( 16. g r . ) Pr imum hocce volumen titu'o librt omnîno

refpondet , promittitque opus S. miniiter 'i candi-datis & religionis dodor ious longe utiliflimum. Materiae in primo volumine fequentes pe r t r adan-ttir ; Ueber einige der vomehmilcn Hindernifse eines zweckmäßigen theologifchen Studiums \ur Belehrung und fVarnung für angehende Theologen ; über die Darßellung der Rewegunsgründe x.um Guten im Re-ligionsunterricht ; JVie Religions Vorträgen Rei% und Neuheit und dadurch grőfseres Interejfe %u er-theilen fey ? über die 'zunehmende Geringfcbat%ung des Abendmahls.

E x P h i l o f o p h i a .

Ienae, in off. Crôckeriana : Grundrifs der Mo-ralphilofophie, fúr Vorlefungen von Carl Chri-

fiian Erhard Schmid , Prof. der Philofophie , Diaconus und Garnifonprediger xu I<na- I793*

2 5 6 ' 8" Quid-

- M i Quîdquid in philof^phia Kantiana hucdum

praeftitum eft , & praeftari omnino potui t , totum difputat.onibus fere lubtililîjinis abfoiui debui t , quae ampülhmum quidem ufum etiam pro vit* comrnuin ohm p rompte rem, diu tarnen haue fpem apud pierosque űuüiam facerent. Huius rei ne-cellitatem ex natura phiJofophiae criticae, eius genefi àc progrellu adferre & iiluilrare , non eit inftituti noi i r i , quod fummam breuitatem an.pie-û i t u r . Tanto magis gaudemus, & omnibui ver i & virtutis 'purioris amicis ax animo gratulamur, quod^eo iani dedu&am videamus r e m , ut vir i de hac philofophia iminortaliter m e r i t i , greffumiam inv i t am communem facere, &inuenta , perpurga-taue prineipia atque dogmata , fi needum popu-lari fa t i s , humano fane fermone iam nobis coin-niunicare couentur. Talia profeéto funt haec p r in -eipia morális philofophiae cl. Schmid i i , philoio-phi acutiffimi, a quo plura eiufdem generis tanto laetiores fperamus, quanto clarius vel hoc libel-lo o l l end i t , fe myfteria philofophica «tiam Gel-lertiana facilitate docere pofle.

N e o w i d i , ap. Gehram ; Briefe über die Moral-philofophie und Religion. 1793. p. 190.8.

Opus cum propter internam praeftantiam , tum propte rea , quod a viro p i o , philofopho acutiili-mo , catholicae religionis ven ia t , longe pretiofiiii-rcum, & lef t ione digQiiEmum.

E x P h i l o l o g i a .

Berolini . in oft. Voffiana : Iohann Chrißoph Ade-lungs deutfcYe Sprachlehre, fúr SchuUn. Zweytc vermehrte und verbejfertc Auflege, 1792. p . 535- (i8.gr->>

M«-

Mérita celeberrími Adelungii de lingua teutonica funt not iora , quam ut noílra celebra-tione egeant. Eius opera philologica, quae omnia claíTic&meritohabentur, audor i fuo , iudicio com-muni eruditorum, in línguae teutonicae ftudio ar-bitri glóriám pararunt. Quod ad nouam hanc e-ditionem grammaticae attinet, etíi in praefatione, de emendatione eius permodeíte diíierat audor dodiflimus : nihilominus tamen, qui eam cum prima anni 1781. attenta mente confer t , inueniet opus refumto laboré retradatum , & ín toto pari-ter ac- partibus prioré longe perfedius .

Lipfiae, ap. Gófchen : Anmerkungen und Ab-handlungen philofophi/chen und philologifchen Inhalts über Cicero's Bûcher von der Natur der Götter jweyter und letzter Band. Von M. C. V. Kindervater, Prediger^zu Pedelwi tz , unweit Pegau. 1792. p. 355. XII. 8-

Philologicae obferuationes funt hic frequen-t iores , quam in parte pr ior i , & plerumque pro-bandae ; philofophicse autem exponunt placita Stoi-corum in hac matéria fatis fideliter & fubtiliter, quamquam f i incr i f i eorum criticam philofophiarn fequutus fuiilet audor dodiflimus : cum multa alia , tum etiam conceptum de fato Stoicorum , fubtilius, quam ex Wolfianis principiis explicare potuiflet.

Libri tertii Capiti 26. integritatis ideae caufa dialoguni fuum adiunxit cl . K. in quo inter duos recentioresphilofophos de rat ione, tanquam fonte beatitatis aputStoicos , & praefertim de argumen-ta phyfico-theologico, exiilentiae ut aiunt diuinae difputatur , atquè ex Kantianis principiis eius débilitas oílenditur. -

Ceterum in utroque tomo verfionem fuam anni 1787 ftudio laudabili emendauit.

Wien-

W i e n n * , ap. Wapplerum : Hebräifche Sprach-lehre fúr Anfänger von Iohann lohn» Dr, der "iheologie und Prof. der morgenlandifchen Li-teratur zu Wien. 1792. 9 .phi l . 8« Libellus hic merito fuo inter optimos eius

generis refertur ; eftque clarilfimo docnmento , uniuerfitatem Vindobonenfcm feliciilimis aufpiciis profeflione linguarura orientalium, quam gloriofse memoriae Leopoldo II, debemus, audam eile.

E x h i f l o r i a .

L i p f i « , in oft. Weidmanniana ; Bibliothect hi-Jlorica inftrufla ab. Burcardo Gotthilf Struuio% aufla a b. Chrißiano Gottlieb Budero> nunc vero a Ioanne^Georgio Meufelio , ita digeßa, ampli-

ßcata, ü emendata, ut pvene nouum opus vidt-ri pojfit. Volum in is fext i pars prima. 1793. V I I I . Index materiarum. p. 512. 8« mai. Sub his manibus opus eruditiflimum pe r fed io -

n i sacc ip i t tantum, quantum avirolaudibus noftr is maiore fperari potuit.

Got t ing» , ap. Dietrichium : Gefchichte der Deutfchen in der fdchfifchen Periode von Carl Ludwig Woltmann. ü r f i e r Thei l . 1794. p . 294- 8-Hoc opere orbi erudito fe infinuat v i r iuue-

nis , omnibus dotibus large excul tus , quae ei in ter principes hiíloricos locum parent. Potiffimum autem felix eil in defcribendis cha rade r ibus , quos a u d o r acutiífimus & elegantiffimus non ex n:ore alioium prologos epiiogosque eile vo lu i t , fed r.ar-rationis contextui ita mi fcu i t , ut ex ad ionibu9 íingulae eorum partes fluant, & lucem afhmd-'ntj fequentibus, quo philofophicus ordo , nexu^ «Ss f i rmius orationi cum gratia conciliatur.

1. C ib in i i , ap. Hocbmeiiterum : Der Verfaf-fungs-^ußand der fachíifchen Nation in Sieben-bürgen. 7. phil. 1791. 8.

2. Viennse, ap Mösle : Das Recht des Eigen-thums der fachjlfchen Nation in Siebenbürgen, auf den ihr von ungri/chen Königen verliehenen Grund u. Boden; von den Repräfentanten der Nation. 9. phil. 1791. 8

3. Offenbaci apad Wei lz ium & Brede : Die Grundverfajfung der Sachfen in Siebenbürgen und ihre Schickfaie i ein Beitrag Ge/chichte der Deui/chen außer D eutfchland. 18. phil. 1792. V.

Num. I. Compilatio viri priuati non magni pr t t i i . SeÄiombus tribus de rat ione Saxonum ad fuum terrae p r inc ipem, ad alias Tranfiluamse nationes & de rat ione , qua inter fe tenentur , exponi tur . Multo vero praeilantius opufcuium eft

N . 2. In eo fcil icet nationis legati modeflo, moderatoque ac terfo J imul dicendi genere argu-menta fua e x p o n u n t , quibus ius proprietatis in terram , quam incolunt , ceteraque iura nationis fuse vindicare flüdent.

Scriptum N . 3. exhibet hiftoriam comp l î tam nationis Saxonicae , in qua magno ac iaudabili Au-dio & induitr ia, omnia ea congefta fun t , quasad ilatum eius cognofcendum & illuürandum .peiti-neant.

Berol ini , ap. Mauram : Anthoufa, oder Rom? Alterthum, ein Buch für die Menfchheit. Die heiligen Gebräuche der Römer , von C. Ph. Montx. 1791. p . 8i- cum figg. Charaf ter popiili , qui fe ipie condider i t ,

formaueri t , fibi ipfe leges deder i t , inter cetera . ritibus eius facris & religioni clariffime eil im-pref fus , in eaque optime .intelligi poteit. Genius

vitae

v i t » cura priuatae, tum publ ic« veterum Roma* norum erat fublimitas coniun&a cum fimplicitate, Qu2s virtutes v i r praemature mulis ereptus ita pilen-d i t , ut num eas in matéria, an in orat ione aucto-r i s magis admirari debeas, dubitare videaris .

H i ß o r i a n a t u r a l i s .

Vinariae : Der deutfche Obßg'drtner, oder gemein* jiűtxjges Magasin des Obftbaues in Deutfchlandi

fàmmt lichen Kreifen, verfajfet von einigenprak-tijchen Freunden der Objicultur, und herausge-geben loni. F". Sickler. Erfter Band, mit aus* gemáhíten und fchwar%en Kupfern. i . Sî&ck. p . 88. X V I . 3. fchwar%e, und 2. illum. kupf. • 1794. 8-Opus , quod omnia fui gener is , eíegantia, fa*

Cili t ä t e , fúbtilitate & rerum dele&u longe fuperat.

Ë x g e o g r ä p h i ä .

Hamburg i , ap.Bohnium : Çhrißoph Daniel Ebi" lings, Profejjors der Gefchiehte und gnechifchert Sprache in Hamburg, Erdbefchreibung undGe-

Jchche von Amerika. Die vereinigten Staaten in yinnerica. 1. Bond. 1793. p. &Ó2. LXX» Introdudlio. AdimribiU Audio, deledu reium philöfophi-

c o , hi?gna îemporis & aerís impenfa fcripti ope-ris , de re ten t i quidem , fed ingentibus paflîbus ad fumtnam potentiam properante ciuitate, fingulaé paginae induflriam diuturnam -, ac ver i indagaiidi facilitatem fingularem teftantur.

Ibidem : Dr. Anton Friedrich Búfchiiig, Koni gl. preuß. überconjißorialraths, \Je. Erdbefchrti•

K bung.

bung. Siebente rechtmäßige undßcrk verbefser-te und vermehrte Ausgabe. Nebß Vorrede, und doppelt etil Regißer ^ujedem Theile 8- V. TheiL Einleitung in das deut/che Reich, Bôkeim, Mäh-ren , die Laufitx. und Oeßerreichfcher Kreis. J779. pagg. 768. VI. Theil. IVeßphälifcker und Kurrheinifcher Kreis. 1790. pagg. IIC2. VII. Oberrheinifcher, fckwábifcher, beyer/cker, und

fránkifcker Kreis. 1790. HC2.p. VIII. 7heil. Oberfdchfifeher Kreis. 1*791. p. 952. IX. Theil. Niederfächjifcher Kreis, die drey Krefe der un-mittelbaren Reicksritterfchaft, und anderer nickt •Zu den 10. Jiauptkreifen des deutfehen Reicks gekórige unmittelbare Reichsländer und Oerter. 1792. pagg. 708. X. Theil. Die vereinigten Niederlande, Helvetien , Schießen, und Glati-Fünfte Auflage. 1792. p. 970. XL Theil. Erße Abtheilung. Unterfchiedene Länder von Aßen. Dritte verbejferte undvermehrte Auflage. 1792Í 7Í8. p. Extremae duae partes nullam fere praeter titu-

lum fubiuerunt mutationem. Quinquepriores adeo retra&atae & emendatse f u n t , ut nouum opus «île vidcatur.

E x h i a t h e i i .

Berol in i , ap. Mauram : Aufgaben grofstentheils aus der angewandten Mathematik xur Uebung der Analyjis , für angekende Feldmejfers, In-genieurs und Baumeißer. Entworfen von I. A. Eytelwein. 1-793. 8- mit Kupfern, und in den Text eingedruckten Holxfchnitten. Pro i i s , qui theoriam analyiis ad exempla &

ufum reuocare , hacque in arte habitum ilbi parare cup iun t , liber longe utilifiimus, atque huic con-iilio omnino accomodatus.

VIII .

VIII.

RES MEMORABILËS,

I .

Noua bénéficia gymnafio Eperienfi munifiee collata»

Q u o verius aurores fapientiae, tefte ipfo ctiam Seneca, quacdam bénéficia palamdan-da , atque bonis, aut i i s , quos facere pof-fis bonos, impertienda effe praecipiunt : ea hiaioribus celebramus laudibus nouos colle-gii euangeliei Eperienfi* euergetas, qui in-crementa verse iapientise, & icientiarum in omni genere vitae pôrquam utilium, fingu-lari munificentia fua adiutum eunt. Atque inter hos adorea prae ceteris afficiendus efl» Spedlabilis ae Perilluflris Dominus, Stepha-nus Rojjkowányi de Eadem, compluriwn inclytorum comitatuum tabulae iudiciariae Af-feffor, atque a die XVII. Septênibris anni fuperioris Senioratus Zemplinio - Saroflienfis Generalis Infpeötor^ qui cum animadvertif-fe t , quantis exoptàta iuuentutis Patriae irt fcholis Eperienfi bus inflitutio egeat admini-culis primus omnium, atque fua fponte $ mille Rhenenfes florenos collegio largitus eft;

K 2 Omni-

148 ^ s s ^

Omnino maecenatis huius fludia eo indefi-nenter vergunt, ut priilinus lyceo reflitudtur décor; neque défunt viri, reque erga fiudi-ofam iuuentutem afièdi, qui rei gymnaiîi publicae munifice patrocinantur. Prxter be-nefacitores, quorum Tom. I. huius curfus an-nui p. 120. honorificam mentionemfecimu;, ultro commemoramus, cœtus ind. ac ven. Senioratus Sàroffunfis , qui feptuaginta & tribus, neenon Liptouienfes, qui centum & feptuagintaRhenénfibus florenis collegio gra-tificati funt. Çuae efi melior in hominum genere natura, (loquimur cum Cicerone, ) quam eorum t qui fe natos ad homines iu-uandos, tutandos, cönferuandos, arbitrantur î

IL Rarum concordise chriílianse exeaipiar.

C E x lîteris Eperiefinô 26. Iulii 1794. ad nos extratis. )

l ^ Î "on erit in commemorandis notabiliori-bus rebus íilentio prœtereundum íingulare concordiae chrifiianae exemplar, quod occa-(ione facrae benedidionis matrimonii, reu. r i« I Andrea Schukk^ iuniori, Kiikömezöienfi facrorum minifiro A. C. & Barbara Fabry, pïîeconis quondam Rioia-Brezouienfis fiiise^

i ven.

a ven. viro , Samuele 1hàp{, Batisfaluenfi V . D . M . die XXX. menfis Iunii impertits , adm. reu. vir, N. Ujf'aliijfy, ecclefiae Schwa-bocienfis Romano -Catholics parochus, vir nobilis & aetate gravis, quippe iam in an-num odauum & quadragefimum facrorum cu-rio, publice fiatuit. fnuitatus venerandus fenicio ad nuptiarum folemnia , non modo cum nobilitate utriufque religionis num^rofa comparuit, verum etiam comperto eo , quod benedi&io in priuatis faltim aedibus peragen-da effet , neofponfis & comitanti nobilium bofpitum fodalitatj templum Schwabocienfe, ad quod libere confiuere, atque ritu fuo de-fungi poílint, fua fponte obtulit. Dici vix poteft , quantopere vir optimus, hoc palam declarato beneuolentie, comitatis, & amoris vere chriftiani teßimonio, tum prüfen tes u-triufque religionis hofpites, tum abfentes, quibus idem relatum erat, fibi deuinxerit ; quse quidem & his fimilia concordire chri-ßianne fpeeimina, û frequentiora forent , fi-multates & odia, quae diuerfas inter chriflia-norum focietates multis adhuc locis obtinent, haud difiicili negotio exularent. , ,

UL

Studium iinguae hungarico in prouincia Batiîenfi.

( Ex literis 20. Iulii Petrouacino ad nos datis, )

D ode monuit, M . Darád Advnus Wdcsläwinus, Bohemus de Studio linguas patriae, ( quas quidem huic bohemica tuit ) in praefarione fuper hiftoria Eulebii, unum-quemuis patriae iure fludiofum eruditum ciuem eo maxima contentione adlaborare debere, ut quacunque re poiiit, fludium lingu.e veir naculae prae ceteris adiuuet. Cur vero nos, qui Hungáriáé noftrae dulciiïimas permultum debemus, linguam negligamus pátriám ? Ta-metíi quidem íermones, qui vernaculi no-bis funt, non eífe odio habendos exifíima-mus : hungarico tamen praecipuam operám nauandam efi'e arbiíramur. Hic enim pleris-que Hungáriáé ciuibus eßcommunis; hoc o-mnes prouinciarum magiflratus frequenter publice loquuntur & agunt ; hic aeque ac multi alii, omnium linguis idoneus e i l ; hoc iam opera qusque eruditifímia íeguntur ; & quod maxime curandum eile putamus, falutare & omnino neceílárium eil, ut uno , ob diuer-íitatem nationum, omnibus communi fermo-ns mutuo colloquamur, & quod falus reipu-

blicae

blicae noftras hungaricae requirit, vel eo ipfo magisinterfe quodammocjo iunCti, opportune in medium confulamus,

Huic patriae neceffitati egregie fubuenit, gloriofse mémorisé Leopoilus II. rex nofiet indulgentiffimus, qui hac in re a coníiliis le-gatorum in comitiis regni A. 1791. congre-gatorum haudalienus, beneuola public« le-gis fandlione, fludium linguae hungaricas o-mnibus patriae noflrae ciuibus, quinimo át aliis , qui in Hungária publicis quibuspiam officiis defungi cupiuerint, de meliori com-mendauit.

N e vero commune hoc'principis & gen-fis Hungary deíiderium , & falutaris legis fan&io irrita maneat : complurium iam pro-uinciarum magiflratus , & viri patriae aman-te? nihil non agunt, u t , quod oijipes boni peroptant, hungarics linguae fludium redda-tur uniuerfale. His popularibus viris laude omnium celebrandis adnumeramus Jènatum inclyti comitatus Bat fiai rs, qui omnes ac lingulos prouinciœ huius fcholarum magiílros nutu legis publicae, atque voluntate civium reipublicœ iuílit, ut iuuentutem íibi concre-ditam in lingua etiam hungarica, imo in hac prsecipue inflituant ; qui vero id prasílare non

K 4 pof-

* Vid. p. 27. tom. I. primi curf. annui anna-]ium eccl." fchoiafí. quse intégra® hanc Itgem exhibet.

pöffent, ut libi viros in hungarico fermone probe verfatos adiungant focios, a quibus <$t jpii, & iuuentus ícholaflica, difcant Sin-gulis praeterea iniunxit çcetibus, ne in po-íterum quempiam fcholae prseficiant, niű vi-rum fermonis huius bene peritum Ouod ad fcholas adtinet slauicas, híe quidem ma-giflris prouifœ funt maiorem partém linguas hungaricas gnaris : verum Illyricse Germa-nica iuuentutismoderatoribus plerisque, nunc primum diícenda eft. Nonnuili magiflri, quibus nec difcendae quidem, nec docendae lingue animus efl, ex ícholis dimittuntur. „

A P P E N D I X .

I- . TJibri nom propeditm in lucem prodituri.

T. Ex literis die VIII. Iunii A. * * * ad nos exaratis. „ Exprimere verbis nonpof íum, quan-ta fim perfufus voluptate, ubi ßpientiffimum mo-riítuin ilhid , quod ex praefetione Zollikoferiano-rum allcquiorum , ad calcem primi tömi alterius curfus annui in medium attuleras, mihi occurri t . Idem ego quoque commendaueram multo ante , emnibus , quorquot mecum confilia fua de repa-randis hymnis antiquis, nouifque fcribendis com-municarunt , probabamque laudabile propofitum, unice cauëndum efle dicens, ne praecocem edant fcetum, cum poëiis noilra slaui'ca, imprimis facra, íxiblimifíima illa, vix in cunis adhuc vagiet, ul-traque rhythmum in pîerifque pooularium lucubra-tionibus fe non proférât , neque in fpcm venire

^ ^ 2 ^ 153 poffimns, f o r e , ut iníra dimidíum feeul i , feu p r i -uato aufu feu publico, nouus hymnorum liber, in uniuerfam patriae euangelicam ecclefiam inducatur. Hymnorum l ib r i , quibus in praefens in bohemi-c is cœtibus u t imur , vetuftatem f e r u n t , atque ego Vadem agam, donec multa illa millena exemplaria collcétionis Tranofcianae plus decies iam recu f« proflabunt , vei for te , quod metuendum, recuden-t u r denuo, nunquam illám abolitum iri . Equidem periculum ipfe fcr ibendorum hymnorum f a c i o , habeoquc iam ci rc i ter 300 ; nunquam tamen id c o n c e d a m , ut feu expreíTo auétoris n o m i n e , feu fine illo imprimantur , ut in quampiam int roducan-tur ecclefiam ; quin potius dum prelum fub ibun t , cuius amici boni , & maecenates praecipui funt a u f t o r e s , publice illud & vehementer depteca-boT. „

a, Adfpiciet etiam hoc adhuc anno lucem perutile opufcnlum , au&ore vi ro maxime reueren-do, Stephano Le/chka, per regnum Bohemise ecc le -fiarum tuangelicarum A. C . Superat tendente, & coetus Pragenfis nationis Bohemicae praecone , fub t i tulo : Äciitfe nauceni projpétDOíecnjty, wopútr.nc* fit tané ob etiépana , ffprfwt (îWûngcUcfçcD Stu^. SBsjn, n> S r á l o a f t o j ffjfftera eupertniçnbcnta. Carmen amat cjuifquis carminé digna ge r i t Clau-dian, SBptiiTccné vo Söanfíe SBcfltícp , &c

Quo frequentius contra regulás bohemicas poëfeos in fcribendis verfibus peccari obferua-mus : eo certe nobis lucubratio haec, vir i i n l i t e -ratura bohemica verfatifiimi, acceptior eííe debet. Quamprimum prelum rel iqueri t , indícare in anna-íibus non intermittemus.

3. Breui etiam prodibit Homeri batrachnmyo-machia , l irgua hungarica , methodo Bliunautri reveílita. A u ô o r do&iffimus, & cumprimis in vernacula poé'fi excellentiflimus, necduim vult in* dicari. K 5 II.

IL L.ibri vendes.

apud virum adm. reu. Georgium Ribbay^Czin-kotae in com. Peftienfi V.D.M.

1. 5&Í&IÍ cejîn JpwVa ®cöocryna jflacjíjocp. 1529. fol.

2. »íMj cejïé bjF I. 1579. — VI. i6or. 4. 3 Textus biblie * cum GloíTa ordinaria —

Nicolai de Lyra Poftilla — moralitatibus eiufdem Pauli Burgenfis addiíionibus — Mathliœ Tboving Repiicis prima pars V . libros Moûs CQntinens. Bófi]e«. 1506. fol.

4. Legenda fan&orum, feu hiftoria Lombardíca. Argen t in» 1479. Cum hoc compa&us eft, Gvilhe-vinus. Expoüt iones Epiftolarum Eiufdem typ i eííe videtur ; fed mancus uterque, íme theca, in fol.

b. apud virum adm, reu. Andreám Plachy, Mar-tinopoli in Gom. Thurotzienfi V. O, M.

I. Theologia dogmatica b. Bent^urii in MS. L X . phi lyr is conftans ; ab anno 1760. fer ip ta . ( 2 . rh. fi. )

2 Reife, in die Barbarey, von Poiret. 17S9-/. II. Thal nebfl Kupfer fliehen. (3. fi.)

3 Anw ei fing den Lauf eines Cometen und an-derer Geßime ohne aftronomifche Inßrumenten und mathemaiij"che Rechnungen zu beobachten, mit Kup-fern. 1779- ( i'fl' x r - )

4. HÜloria cri t ica primorum Hungariœ dueum, a Stephano Katona, duo Tomi . 1778. & 1779« .( fl. 3. xr. 30. )

5. Magazin fúr Prediger, oder Sammlung neu aus-gearbeiteter Predigtentwurfe. /.— Vlll. Theile. (7,j7.)

6. Did iona i reHif tor ique & crit ique par Pierre Bcyle, cinquième edition. (45 . i L ) 7-

Titulus libri, uti ejl, iuxta oríhographiem au-íloris hic exfcribhur.

7. Die allgemeine lenai/che Literatur-Zeitung, drey lahrgdnge. 1790. I79Í . 1792. Leder lahrgang' ( 7- ß- x r ' )

* % *

Nuncium de bibliotheca K'mdcrnayiana venum expo fit ci.

iri etiam poftfata venerandi , Georgii Kinder-n a y , Cleryenfis quondam verbi diu. miniftri bi-bliothica , quae nunc in fchola euangelica Schemni-cienfi conferuatur , a b. viri vidua & orphanis offerturvenalis . Conílat illa plur ibus , quam mille & tercentis feoriim b e n e l i g a t i s , theologici , phi-lo foph ic i , medici & hiílorici argumenti l i b r i s , ex quifrus vel duos aut très exempli caufa nomi-namus, utpote : loh. Schammerdams , Bibel der Na-tur , wor innen die Infekten in gewiüe Klaffen eingethei i t , befchrieben , zergl iedert , und in53 . faubern , nach dem Leben geilochenen Kupfern vorgeüell t v/erden. Leipzig. 1752. Herbarium viuum, Lindihur.mers ( loh. Ludv. ) ausführliche Erklärung und Anwendung der Apoüelgefchichtc , als eine Fortfetzung von dem íeligen H. Baron von IÇanfiein, herausgegebenen Erklärung der v ier Evangeliften. Halle. 1725. Chemmtii ÇDoä. Mart.) Examen Conci l i i Tr ident in i . I V . Partes. Francof . 1596. 3<ma Rooprtá , -Êçitorça cçcfeumj, IB 'Di'ûfc. 1594. Matthice Belli, apparstus ad hiflo-riam Hung. Pofoni i . 1735. Michaelis Rotaride hifloria Hungai ia? literaria , an t iqui , medi i , atqu« recentioris aeui. & Danielis Zwittingeri, fpecimen Hungarise literariae , ac bibliotheca fe r ip to rum, qui e x f a n t de rebus hungaricis. Francof . &Lipf . lo. Frid. Schreiben, elemenrorum medicina phy-_ f ico-mathematicorüm tomus I. & eiufdem fun damentorum totius lcientiae medicae pars thei re-

tica

t i ca , adieíta praefatione de praerogatiua medicina? prae reliquis fcientiis. Berolini. 175F &c.

Qui praetereahac bibliorheca contioeantur li-b r i , & quantum valeant, patebit exeorum cata-logis , . propediem ad ven. tra&uum pl reu. Senio-re$ iis cum precibus dimittendis, ut eorundem quamplurimis bonarum literarum fludiofis viris co-piam faciant. Hoc certum eil , fupra quam tri--bus rheneniium florenorum millibus hune libro-rum apparatum conilitiife.

Quia vero viduae & orphanis, eius ufus eil nul-lus , multisautem longeutil i l ï imuseffepoteft: uni» uerfus nonrufi trecentis rh. Ii. proponitur venalis.

Quod/i tarnen ne fie quideni emtor tantae li-brorum mukitudinis reper i re tur : decreuit vidu* &orphani , ut fxngula Volumina inirio futuri menfi* Nofjembris per fie diâam ollam fortunae diuendan-tur Atque ad hanc emtionem fequentibus per-humaniter omnes, quorum intereíl , inuitant :

1. Cui'iis chartulae adfcriptus erit libri cuiuf-piam numerus ; nec eil fcheüa quaepiam vacua fu-tura.

2. Quaslibet fcheda , tametfi praeflantiffimum quemque indicauerit , non pluribus, quam quinque redimetur groflls.

3. Quia tarnen nec pofleffores, libros pluri-hus tomis diüinfto numero fignatis confiantes, quinque groflls dare poilbnt, nec emptori gratim foret, ü eidem unus faltim tomus, abfque aliis ad eurn pertinentibus obtigerit : igit'ir omnium huiufmodi libri tomorum numeri uni fchedae adfcribentur, stque adeo is , cui talis fcheda, forte adllgnata fuer i t , fi modo id libenter voluerit praeftare, pro unoquouis toino grofl'os quinque numerabit.

4 Ut tarn in extrahendis fchedis ordo ob-feruetur, quam omnis euitetur offenfio : conili-iutum eil , ut . tempöris , quo quifque voluntaten f.mm de certo /ehed-arum numero redimcadô,

r e & o r i f c h o l a 6U. Schemnicienfi , Michaeli lárojfy, v i r o cl declaraver i t , ea habeatur r a t io , ut non folum d ies , led etiam hora & quadrans déclara-tae \o lunta t is adnotetur .

5 . Eum in finem unufquifque, cui videbi tur , mature quempiam ex Schemnicienfibus c iu ibus , vei iuuenibus literis operám Schemnic i i nauan-t ibus , qui hanc emtoris voluntatem extemplo in-dicet , ac denique numerato p re t io , fchedarum l ibrorumque curam gerat, fibi deligat, neceí íeef t .

6. S>i forte in te rea , i. e. ufque primam N o -uembris anni praefentis inueniretur non n e m o , qui fupra memoratis tercent is rh. fl. totam hanc bibliothecam fuam facere vellet : id fimul ac eue-ne r i t , his annalibus fignificabitur.

I t t . Nwicium dc diario f y no dali.

* ^ ^ u u m permulti utriufque ordinis viri literati o re fcriptoqufctenus ex me quaefiuerint, anne reapl'e h i f tor ia , feu diarium fynodi noftrae nationalis e-uang. a. 1791. celebratae, per me concínnata, & iam per incl. eiusdem fynodi praefldium ceníura-t a , typis exhibebitur publicis : publice h icdecla-randum e f l ecenfeo , eorum potiflimum grat ia , qu i huic opufculo, ( quod etiam tabula aeri i nc i f a , pa-tres nempe fynodi repraefentante, exornabitur , ) fuum promifeiunt pat rocinium, literis luis gratio-lis ad me exarat is , hanc hiftoriam utique pofl fan-ei tos per fuam facratiflimam Majeílatem f y n o d i huius canones , irnpreflum iri. Qua dement ia re-gia breui nos coníblatum iri firmiílime fperamus. Dab. Mart inopoli . d. 6. I un i i , 1794. „

Andreas Plachy.

I V .

Supplementär

- ^ d pag. 122. tom. I. alt. curf. ann. Aedificium, fcholae graeci ritus non unitçrum in oppido S. Andreae, hanc memorabilem praefefert infcr ip t io-nem : Aedes has mu/arum tyronibus facratas colo-nia Slauo - Serbiorum , mutatis ßerilibus pl agi s irt ceíebrem hominum fedem, poßtres ÍS centim, annos ßxi fui domicilii in oppido ad S. Andreaih pofuit. A. C. 1793 '

Ad pag. 129. eiufdem tomi. Ex literis die 7. ïulii feriptis. „ Quae au<£tor relationis de bi-bliotheea huiate intuitu Crotali donc* dati r e f e r t , ita emëndanda funt . N o n b. Kleiniut eum , aut exuuias ipfius obtul i t , fed debèt munufculum hoc bibliotheca rtoftra ; illuftriff. Baroni, Alexand. Pro-nay , qui tum Pofonii literis operam dabat. Eius pecunia funt exuuiae emtae, & eo confilio ab eo compara i« , ut prius priuatis uübus deferuiat , poftea vero, ut in memóriám eius, una cum feri« n'io rerum naturalium, quas b.Kleinius inc l .Con-uentui ofterre voluit , bibliothecae noftrae dono daretur. Crotalum ipfum feu crepitaculum , quod seque adera t , & meis manibus arienico confper-fumfeparat im cuilodiendum e ra t , peri i t . P rocu l dub io , quia pi'xis inferiptiönem habuit : Hierin-nen iß Gift !

Ad pág. 84. num. 20. eiufdem tomi. Prae-flantiftimo v i r o , lofepho Petrifch , Modram euo-ça to , fucceffit Samariae, N. Rœsler, huic verö Zorndorfini, Ioannes Meitzer.

I n d e Xi

Prsefatio.

I . N ö n n u l l a exc . Confilii L . H . A . intima-ta ad rem euangel icam fpedant ia .

- pag- 7 -

II . R e s fcholaflicit.

r. Quaedam memorabiiia ad recentiorera col-legii H. C. Debiecinenlis hiftoriam pertinentia. 28.

2. Sériés ftudiorum in gymnaiio A . C . Pofo-nienfi intra biennium pertradandorum. 41.

3. Ratio inftitutionis in fchola capitali nati-•nali mixta Brezno - Bányenfr. 50.

4. Confilia de erigenda fchola Euangelicis utriufque confeíT. comm'uni, V indobonaeA. 1793.

" ; ' " r - • - 55-5- Sériés ftudiorum & methodus döccndi in

fchola eu. Ofgyanenfi. - - - - 71.

I I I . Sér iés eccleûarum & feculariùm Cura-torum , i t e m eccleiiarum matrum & filialium feu unitarum, uti & verbi d . facrorumq'ue Minif trorum, ven .Super -attendentias H . C. Tranfdanubianae^ A . 1794. - - - 7 6

1. Tradus Drégely - Palankienfis. 77.

2. Barûenûs 79-

3. Comaromienfis. - - - 8r.

4. Papenfis. * - 87.

5. Vcfzprimienfis. - 90.

6. Pe-

Index.

6. Peremártonienfis. - 93. 7. Simeghieníis. 95 .

I V . Sériés eccleíiarum & V*D. minifirorum A. C, in inferiori Auflria, Styria & Carinthia. - - pag. 100.

V . Mortes virorum ecclefiafHcorum. ica» VI. ViciiTitudines muniorum eccleíiafiico-

rum. - 104.

V i l . Receníiones librorum. - 108. "X- Libri praeftaatiores exterorum breuitef

reccnfiti. - 133* VíII* Res memorabiles.

1. Noua bénéficia gymnafío Eperien/i mnnx-fice collata. - 147.

2. Rarum concordiae chriftianae exempkr. a 148.

3. Studium linguae hungaricae in prouincia Batfieniî. - 150.

A p p e n d i x . 1. Libri nouí propediem in lucem prodituri.

152. 2. Libri vénales. 154*

Nuncium de bibliotheca Kindermayiana ve. num expojita. • 155»

3. Nuncium de diario fynodali .

4. Supplement«. * 157*

anales 1794. 2/2. szám · priefatio. n ^ 1. on tribusut, i theca opufculi huius rofea indicat,veru...

Documents