TEMİZLİK VE KİŞİSEL BAKIM ÜRÜNLERİNDE ANALİTİK YÖNTEM GEÇERLİLİĞİ

Analytical Method Validation in Cleaning and Personel Care

Products

Doç.Dr. Hasan ERTAŞ Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya Bölümü Bornova/İZMİR

hasan.ertas59@gmail.com hasan.ertas@ege.edu.tr

1

Outline

• Analitik Yöntem Geçerliliği (AYG) nedir?

• (What is the AMV ?)

• Neden AYG ye ihtiyaç duyulur?

• (Why do we need to have an AMV ?)

• Hangi etmenler incelenmelidir?

• (Which parameters should be assessed ?)

2

AYG nedir? What is the AMV ?

Basit olarak; analitik gerekliliği tarif eden bir işlemdir ve ilgili yöntemin uygulamadaki gereklilikleri karşılama kapasitesine sahip olduğunu gösterir.

3

AMV is basically the process of defining an analytical requirement and confirming that the

method under consideration has capabilities consistent with that the application requires.

AYG neden gereklidir ? Why is method validation necessary ? AYG yi gerçekleştirmek için çok sayıda neden vardır; Innumerable reasons exist to accomplish the AMV; ticari olarak ürünleri değerlendirmek,

valuing goods for trade purposes sağlık sistemine yardımcı olmak, Supporting healthcare İçme suyu kalitesini, gıda ve beslenme maddelerini test etmek,

checking the quality of drinking water, food and feed, Uçak yapımında kullanılan alaşımların uygunluğunu bulmak için element içeriğini analizlemek

Analysing elemental composition of alloy to confirm its suitability for use in aircraft construction,

Suç amaçlı olarak vücut sıvılarında adli analiz. Forensic analysis of body fluids in criminal investigation.

4

Hangi Etmenler incelenmelidir ?

• Which parameters are to be assessed?

5

ANALİTİK YÖNTEM GEÇERLİLİĞİ (AYG) ANALYTICAL METHOD VALIDATION (AMV)

YAZILIM VALİDASYONU

Validation Of Software

CİHAZ VALİDASYONU

Validation of Equipment

SİSTEM UYGUNLUK

System Suitability

ANALİTİK YÖNTEM VALİDASYONU

Analytical Method Validation

6

YAZILIM VALİDASYONU

• Validasyon, işlemi yazılım ile başlar

• FDA düzenlemeleri mevcut 21 CFR part 11

• Intra ve Internet düzenlemeleri mevcut

• Verilerin Güvenliği önemli

7

CİHAZ VALİDASYONU INSTRUMENT VALIDATION

Tasarım Kalifikasyonu

Design Qualification(DQ)

Kurulum Kalifikasyonu

Installation Qual(IQ)

İşletim Kalifikasyonu

Operational Qual (OQ)

Performans Kalifikasyonu

Performance Qual(PQ)

8

Tasarım Kalitesi (DQ)

• Laboratory Test, GLP, cGMP ve ISO 9000

9

Cihaz Kurulum Kalitesi

Test yapılır

Voltaj, basınç, yükseklik, ağırlık…

Pompa akış hızı

Dedektör dalga boyu doğruluğu

Gradient doğrusallığı

Enjektör tekrarlanabilirliği ve doğruluğu

Dedektör doğrusallığı

Kolon fırını sıcaklığı

10

Cihaz İşletme Kalitesi Testi

• Cihaz büyük tamir gördüğü zaman veya modifiye edildiği zaman yapılır

11

Cihaz Performans Kalitesi

En kötü senaryoya göre test yapılır

12

SİSTEM UYGUNLUK

k (Alıkonma faktörü)

R (Tekrarlanabilirlik)

RRT (Bağıl Alıkonma Süresi)

Rs (Piklerin Ayrılabilirliği)

T (Kuyruklanma Faktörü)

N (Teorik Plaka Sayısı)

RSD (Bağıl Standart Sapma)

13

Yöntem validasyonunun nasıl yapılacağına ilişkin standart ve

yönetmelikler

• (EN ISO/IEC 17025). Bunlar akreditasyon, GMP vb onay süreci için bir temel oluşturur.

• Sektörlere göre farklılık arz edebilir (gıda, farmasötik vb).

• Kılavuz ile yönetmelikte yer alan standartları farklandırır.

• ICH, FDA ve EMA…. 14

ICH’e GÖRE VALİDASYON PARAMETRELERİ

• Seçimlilik (Specificity)

• Doğrusallık (Linearity)

• Aralık (Range)

• Doğruluk (Accuracy)

• Kesinlik (Precision)

• Belirtme Sınırı (Detection Limit)

• Niceleme Sınırı (Quantitation Limit)

• Sağlamlık (Robustness)

• Sistem Uygunluk Testleri (System Suitability Testing)

15

GENEL VALİDASYON PARAMETRELERİ

• Seçicilik/Seçimlilik

• LOD/LOQ

• Aralık

• Doğrusallık

• Kalibrasyon Grafiği

• Doğruluk/Duyarlık

• Gerçeklik

• Tekrarlanabilirlik/Tekrarüretilebilirlik

• Gerikazanım

16

Seçicilik

Analizin daha önceden belirlenmiş koşullar altında bir örnek matriksi içinde diğer bileşenlerin varlığında ilgili analiti doğru bir şekilde tayin edebilme yeteneğidir. Bir analitik yöntemde yetersiz seçicilik durumu, gerçek analitin tayinini bozan girişimcilerle açıklanır.

Selectivity Is the ability to distinguish the target analyte in the presence of matrix media.

17

Spesifiklik

Seçiciliğin mükemmel halidir. Seçimlilik analitle birlikte muhakkak diğer bileşenlerin de olduğu konumda yöntemin şüphe getirmeyen bir tayin kapasitesini gösterir.

Diğer bileşenler kimi safsızlıklar, bozunma ürünleri ve matriks içindeki bileşenler v.b. olabilmektedir.

Specifity presents the ability to determine unequivocally the analyte in the presence of other components.

18

Belirtme sınırı: LOD

Bir örnek ortamında analitin nitel analizine ilişkin bilgi verdiğinden dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri;

örnekte olmayan bir maddeyi yanlış olarak belli bir derişimde vermek (pozitif yanılgı) yada

örnekte aslında varolan maddenin saptanamadığı yönünde rapor vermektir (negatif yanılgı).

19

• Reporting the absence of the analyte when it is infact present (Type I error)

• Reporting the presence of the analyte when it is actually absent (Type II error)

20

21

Belirtme sınırı: LOD • LOD; makul istatistiksel kesinlik içersinde

ölçülebilen en küçük derişimdir.

• LOD belli bir analitik prosedürle makul belirsizlik düzeyinde en küçük ölçümden (xL) hesaplanan derişim (cL) olarak da tanımlanabilir.

xL = xbl + k·sbl • Burada xbl kör (blank) için saptanan değer ve sbl

ise bu değerin standart sapmasıdır.

• Bu eşitlikte k ise istenilen güven sınırına göre seçilebilen bir çarpandır. 22

Detection Limit

• Lowest amount of analyte in a sample which can be detected but not necessarily quantitated as an exact value

23

Saptama alt sınırı (LOQ)

• LOQ; kabul edilebilir düzeyde tekrarlanabilirlik ve doğruluk ile saptanabilen en küçük derişim olarak tanımlanır.

• Ölçüm aralığının en düşük sınırı olarak da tanımlanabilir

• Quantitation Limit

• Lowest amaount of analyte in a sample which can be quantitatively determined with a suitable precision and accuracy

24

Ölçüm aralığı Gerçek örnek ortamında analitin kabul edilebilir kesinlik ve doğrulukla saptanabildiği derişim aralığıdır.

Working Range

Interval between the upper and lower concentration of analyte in the sample with a suitable precision,

accuracy and linearity.

Ölçüm aralığı doğrusal aralıktan daha geniş olabilir. Ölçüm aralığı analitle, matriksle ve performansa ilişkin aralıklara bağlı olarak verilmelidir.

Doğruluk ve kesinlik, valide edilen tüm aralık için kabul edilir düzeyde olmalıdır

25

Doğrusallık

• Analiz sonuçlarının örnek ortamındaki analit derişimi ile sinyal arasındaki ilişkinin orantılı olduğu aralığıdır.

• Doğrusal aralığın belirlenmesinde kalibrasyon eğrilerinden yararlanılır.

• Its ability to obtain test results which are directly proportional to the concentration of analyte in the sample (dependent and independent variables) 26

Kalibrasyon Grafiği

• Analitik yöntemler örnekte tayin edilmek istenen maddenin (analit) fiziksel ya da kimyasal özelliğine ilişkin bir sinyalin ölçülmesini içerir.

• Bu özellik analit derişimi ile orantılı olmalıdır.

• Orantı katsayısının hesaplanması işlemine ise kalibrasyon denir ve analit derişimi ile analite ilişkin sinyal arasındaki ilişkiyi tanımlar.

• İyi bir kalibrasyon olmaksızın, cihazın ölçüm sonuçları izlenemez ve doğru sonuç elde edilemez.

27

28

Duyarlık

• ölçüm sisteminin yanıtındaki değişime karşın gelen derişime (analit miktarı) oranıdır. Duyarlık kalibrasyon doğrusunun eğimine karşın gelir.

• Sensitivity

• Is the slope of linear regression curve

29

Doğruluk

• ölçülen değerin gerçek değere yakınlığıdır.

• Doğruluk gelişigüzel ve sistematik yanılgıların ölçüm sonucuna etkisini kapsar. Gerçeklik (trueness) ve kesinliğin (precision) bileşimidir. Kabul edilebilir bir ölçüm belirsizliğini içermelidir.

• Accuracy of an analytical method defines the closeness of agreement between the true and observed values.

30

Gerçeklik

Bir dizi ölçüm sonucunun ortalama değerinin kabul edilen bir referans değerine yakınlığıdır. Gerçeklik kaymanın (bias) tam tersidir.

31

Truness can be defined as closeness of mean of a series of multiple measurements to reference value.

Kesinlik

Belli koşullar altında alınan bağımsız ölçüm sonuçlarının birbirine yakınlığıdır. Kesinlik yalnızca gelişigüzel yanılgıların dağılımına bağlıdır ve gerçek değer veya referans değer ile ilişkisi yoktur. Kesinlik azaldıkça tekrarlı ölçüm değerlerinin geniş bir aralıkta dağıldığı anlaşılır.

Precision expresses the closeness of agreement between a series of measurements obtained from multiple sampling of the same homogenous sample under the prescribed conditions. 32

33

REPEATABILITY= KESİNLİK TEKRAR EDİLEBİLİRLİK

Repeatability

Aynı ölçüm koşulları altında aynı analitin ardışık ölçüm sonuçlarının birbirine yakınlığıdır.

Aynı yerde

Aynı kişinin

Aynı cihazla

Aynı ölçüm yöntemiyle

kısa bir zaman aralığında ardışık alınan ölçümleri kapsar.

34

REPRODUCIBILITY TEKRARÜRETİLEBİLİRLİK

• Tekrarüretilebilirlik; ise aynı analitin farklı koşullar altında ölçüm sonuçlarının birbirine yakınlığıdır. Geçerli bir tekrarüretilebilrlik ifadesi için ölçüm koşullarındaki değişimler (ölçümün ilkesi,-ölçüm yöntemi, analizci, ölçüm cihazı, referans standart, yer ve çalışma süresi) belirtilmelidir.

• Lab tekrarlanabilirliği; diğer labların verilerini içermez. Bu terim aynı zamanda günlük varyasyon (Intermediate precision veya day-to-day variation) olarak da bilinir

35

ROBUSTNESS SAĞLAMLIK

Analitik bir yöntemin sağlamlığı yöntem parametrelerinde bilerek yapılan küçük oynamalara karşı etkilenmeyen sonuç verme yeteneğinin bir ölçüsüdür. Bu terim normal kullanım sırasında elde edilen değerlerin güvenilirliği için türetilmiştir.

Yöntem validasyonunda bir grup laboratuar arasında validasyon ortak çalışmaları içerdiği gibi, laboratuarlar arası karşılaştırmaları da içerir.

Robustness is a measure of its capacity to remain unaffected by small, but delibrate variations in method parameters and provides an indicating of its reliability during normal usage.

36

GERİKAZANIM

• Gerikazanım Oranı en az % 70

• En fazla % 110 olmalı

• Ancak tekrarlanabilirliğin iyi olduğu durumlarda % 50-70 arası bir oran kabul edilebilir.

37

References

• The Fitness for Purpose of Analytical Methods (Eurochem Guide 2014)

• ICH Guidelie Q2 (R).

38

Teşekkürler

Thanks for your attention

39