“keep%a%low%profile”% of%%...

Faculteit Letteren & Wijsbegeerte

Aurélie Heyninck

“Keep a low profile” of

“multi-‐headed dragon”

China en internationale veiligheid in de 21ste eeuw: interventie of non-‐interventie?

Scriptie voorgedragen tot het behalen van de graad van Master in de Oosterse Talen en Culturen: Sinologie

Academiejaar 2014-‐2015

Promotor Prof. dr. Bart Dessein Decaan Prof. dr. Marc Boone Rector Prof. dr. Anne De Paepe

II

Abstract -‐ 摘要

One of the People’s Republic of China’s most important foreign policy cornerstones is its adherence to the principle of non-‐intervention, and its absolute respect for sovereignty. China’s official discourse in international relations still ascribes high value to Deng Xiaoping’s axiom “keep a low profile and hide one’s brightness”. However, China’s dazzling economic growth and a rapidly changing geopolitical environment result in a significant amount of pressure on these principles. This master dissertation will assess this tension in relation to the growing non-‐traditional security threats posed by international Islamic terrorism. By means of a literature review, China’s altering position on non-‐intervention will be explained, from a strict non-‐intervention policy under Mao Zedong, to a high participation rate in UN Peacekeeping missions nowadays. Notwithstanding China’s evolution, Beijing still opposes any sort of infringement on its internal affairs, especially concerning its struggle with Uygur ethnic separatism and its domestic counterterrorism fight against ETIM, nor will it outside the UN-‐framework intervene in other countries. After 9/11, China went to great lengths to prove ties between ETIM and international terrorist organizations. A recognition of these ties provided Beijing with the power for a harsh crackdown on Uyghurs and a substantial increase of the security apparatus in Xinjiang. However, in line with the international relations theory on the ‘security dilemma’, this resulted only in higher threats to Xinjiang’s security. Relations between separatist Uyghurs and international terrorist organizations intensified. Recent reports of Uyghurs joining Islamic State only add to this theory. Keywords: China, non-‐intervention, sovereignty, non-‐traditional security threat, terrorism and counterterrorism, Uyghurs, Xinjiang, ETIM, Islamic State.

III

中华人民共和国最重要的外交政策之一是不干涉原则并对主权的绝对尊重。中国在

国际关系上的立场依然来自于邓小平“韬光养晦”的外交战略。然而，中国耀眼的

经济腾飞和飞速变化的地缘政治环境对这些原则施加了相当大的压力。本篇硕士毕

业论文将评估这种与增长中的非传统型安全威胁息息相关的紧张状态，这种安全威

胁有别于传统的国际伊斯兰恐怖组织制造的威胁。通过对文献综述的研究发现，中

国的不干涉外交政策已经发生了改变，从毛泽东领导时代下的严格不干涉外交政策，

发展到当前在联合国维和代表团中的高度参与。尽管中国在发生变化，但北京依然

坚持反对任何形式的内政干涉，尤其体现在与维吾尔族少数民族分裂相关以及抗击

东突的国内反恐怖主义斗争中，同时也不干涉其他国家的联合国组织框架内的外交。

911 之后，中国一直在证明东突与国际恐怖组织有联系。国际认识到这种关系的存

在，北京更强有力的镇压维吾尔族分裂分子，同时大幅增加了新疆安保设施。然而，

与“安全困境”国际关系理论相一致，这样做会导致对新疆安全状态更高的威胁。

维吾尔族分裂分子与国际恐怖组织的联系进一步加强。最近关于维吾尔族加入伊斯

兰国家的报道进一步验证了这个理论。

关键词：中国，不干涉，主权，非传统安全威胁，恐怖主义和反恐，维吾尔族，新

疆，东突厥斯坦伊斯兰运动，伊斯兰国家。

IV

Dankwoord

Tijdens mijn studie Oosterse Talen en Culturen heb ik de kans gekregen kennis te maken met een brede waaier aan onderwerpen binnen de Sinologie. Gaande van het ontleden van oude Boeddhistische teksten of prachtige moderne literatuur naar een duik in de rijke Chinese geschiedenis en cultuur, konden we proeven van elk aspect dat China te bieden heeft. Een vastomlijnd thema uit het enorme aanbod kiezen bleek dan ook geen sinecure. Het was pas tijdens mijn jaar op de ‘School of International Studies’ aan de Peking University, en de nieuwe uitdagingen en prikkels die deze opleiding met zich meebrachten, dat mijn ideeën uiteindelijk vaste vorm kregen. De masterthesis die hier nu voor u ligt is gecreëerd als een combinatie van mijn voorliefde voor geschiedenis, mijn fascinatie voor China en mijn belangstelling voor internationale politiek.

Deze masterthesis zou echter nooit tot een goed einde gekomen zijn zonder de hulp en steun die ik uit allerlei hoeken heb mogen ervaren. Vooreerst wil ik mijn promotor prof. dr. Bart Dessein bedanken voor de hulp bij het destilleren van een onderwerp. Daarnaast zou ik ook dr. Mathieu Torck willen bedanken, die gedurende mijn bachelor steeds klaarstond met handige tips en advies over het schrijven van een degelijke paper. Daarnaast gaat mijn dank ook uit naar enkele professoren aan de Peking

University. Prof. dr. Zha Daojiong, asst. prof. Jie Dalei en dr. Lei Shaohua hielpen me het onderwerp verder uit te lijnen, en rijkten in hun interessante lessen nieuwe ideeën aan. Vervolgens wil ik nog een woord van dank aan mijn familie en vrienden richten,

die me steeds bleven aanmoedigen en steunen, ook na zoveel jaren studie en ondanks dat ze af en toe eens moesten vragen wat het onderwerp van mijn thesis “nu ook alweer was”. In het bijzonder bedank ik mama, papa, Thibault en Guillaume,

V

voor het verlichten van de stressvolle momenten met een goedgeplaatst grapje, en de vele kopjes koffie die de laatste loodjes iets minder zwaar maakten. Tenslotte bedank ik mijn vriend Tim, die hier met al zijn geduld toch wel een apart

paragraafje verdient. Bedankt om me elke dag opnieuw, zelfs vanop 8000 km afstand, te motiveren, en me aan te moedigen elke kans te grijpen, ook al brengt me dat naar de andere kant van de wereld. Bedankt om er voor mij te zijn.

VI

Inhoudstafel

Abstract -‐ 摘要 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II

Dankwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV

Inhoudstafel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI

1 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

2 Probleemstelling, opzet en methodologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

2.1 Probleemstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

2.2 Opzet… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

2.3 Methodologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

3 Theoretisch kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

3.1 De westerse discipline ‘ internationale relaties’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 3.1.1 Realisme ...................................................................................................................................... 10 3.1.2 Liberalisme ................................................................................................................................. 12 3.1.3 Constructivisme ....................................................................................................................... 13 3.1.4 Veiligheidsstudies ................................................................................................................... 14

3.2 De westerse principes soevereiniteit en (non-‐) interventie . . . . . . . . . 16 3.2.1 Soevereiniteit ............................................................................................................................ 17 3.2.2 Non-‐interventie en interventie .......................................................................................... 18 3.2.3 De evolutie van soevereiniteit en non-‐interventie ................................................... 21

4 Non-‐interventie in China: mythe of realiteit? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

4.1 Non-‐interventionisme in Oost-‐Azië en Zuidoost-‐Azië . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

VII

4.2 De grondbeginselen van het Chinese buitenlands beleid . . . . . . . . . . . . . . . 28

4.3 China’s non-‐interventiebeleid: Westfaalse retoriek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 4.3.1 China’s non-‐interventiebeleid: de theorie .................................................................... 30 4.3.2 China’s non-‐interventiebeleid: de evolutie .................................................................. 31

4.4 China’s non-‐interventiebeleid in de praktijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 4.4.1 Afwijkingen tijdens de Koude Oorlog ............................................................................. 35 4.4.2 Veranderingen in China’s non-‐interventiebeleid na de Koude Oorlog ............ 37 4.4.3 Interventie met Chinese karakteristieken sinds de jaren 1990 .......................... 38

4.5 Kritieken op China’s non-‐interventiebeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40

5 Terrorisme in Xinjiang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

5.1 Terrorisme in China vs. terrorisme in het westen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 5.1.1 Terrorisme-‐wetgeving in het westen ............................................................................. 45 5.1.2 Terrorisme-‐wetgeving in China ........................................................................................ 47

5.2 De Chinese provincie Xinjiang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 5.2.1 Een woelige geschiedenis .................................................................................................... 49 5.2.2 Xinjiang en de CCP ................................................................................................................... 51

5.3 Xinjiang en het ontstaan van ETIM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

5.4 De internationalisatie van het probleem met de Oeigoeren . . . . . . . . . . 58 5.4.1 Internationale contraterrorisme coöperatie ............................................................... 58 5.4.2 Emigratie en radicalisering van de Oeigoeren ............................................................ 63

6 Case: non-‐interventie en de Islamitische Staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

7 Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

Bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77

Bibliografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Literatuur…. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

Internetbronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

1

1 Inleiding

“Indeed, the ummah of Islam is watching your jihad with eyes of hope, and indeed you have brothers in many parts of the world being inflicted with the worst kinds of torture. Their honor is being violated. Their blood is being spilled. Prisoners are moaning and crying for help. Orphans and widows are complaining of their plight. Women who have lost their children are weeping. Masajid are desecrated and sanctities are violated. Muslims’ rights are forcibly seized in China, India, Palestine, Somalia, the Arabian Peninsula, the Caucasus, Sham (the Levant), Egypt, Iraq, Indonesia, Afghanistan, the Philippines, Ahvaz, Iran (by the rafidah (shia), Pakistan, Tunisia, Libya, Algeria and Morocco, in the East and in the West. So raise your ambitions, O soldiers of the Islamic State! For your brothers all over the world are waiting for your rescue, and are anticipating your brigades. […] So by Allah, we will take revenge! By Allah, we will take revenge! Even if it takes a while, we will take revenge, and every amount of harm against the ummah will be responded to with multitudes more against the perpetrator.”1

Op 29 juni 2014 kondigde een groep salafistische soennitische militanten, beter bekend onder de naam Islamitische Staat van Irak en de Levant (ISIL) of Islamitische Staat van Irak en Syrië (ISIS), de oprichting van een kalifaat aan. De net ingestelde Islamitische Staat (IS) werd gesticht op de door hen gecontroleerde territoria in Syrië en Irak. Tegelijkertijd proclameerde de groep haar leider, Abu Bakr al-‐

1 Letterlijke vertaling van de radio speech die de leider van Islamic State, Abu Bakr al-‐Baghdadi, gaf op 1 juni 2014, naar aanleiding van de stichting van hun kalifaat. SITE Intelligence Group. “Islamic State Leader Abu Bakr al-‐Baghdadi Encourages Emigration, Worldwide Action”, op: https://news.siteintelgroup.com/Jihadist-‐News/islamic-‐state-‐leader-‐abu-‐bakr-‐al-‐baghdadi-‐encourages-‐emigration-‐worldwide-‐action.html (geraadpleegd: 4/7/2015).

2

Baghdadi, als kalief en ‘leider voor moslims overal’.2 Een paar dagen later, op 4 juli, stelde al-‐Baghdadi dat IS alle moslims wiens rechten met geweld geschonden werden ter hulp zou snellen. In zijn boodschap hierboven noemde hij China als eerste van een hele lijst landen en regio’s waar moslimrechten geschonden zouden worden. Daarenboven publiceerde IS een kaart die de plannen aangaande de uitbreiding van het territorium binnen de volgende vijf jaar duidelijk naar voor bracht.3 Het toekomstige kalifaat beslaat volgens deze kaart ook een groot deel van westelijk China, de Autonome Oeigoerse Regio Xinjiang 新疆维吾尔自治区 (Xinjiang Weiwu’er Zizhiqu). Deze provincie in het uiterste westen van China wordt bewoond door de Oeigoerse etnische groep 维吾尔族 (Weiwu’erzu), een gemeenschap voornamelijk bestaande uit moslims.4 De roep om een onafhankelijk Xinjiang door separatistische groepen Oeigoeren

heeft de Chinese regering de laatste decennia grote hoofdbrekens bezorgd. In een poging dit nijpende probleem aangaande de Chinese nationale veiligheid op te lossen, probeerde Beijing de minderheden in Xinjiang te integreren en te assimileren met de dominante Chinese Han-‐cultuur (汉). In het kader van deze poging tot assimilatie startte de Chinese overheid gedurende de jaren 1980 met het promoten van de migratie van Han-‐Chinezen naar Xinjiang. Daarenboven legde de Chinese overheid een culturele assimilatie op, door onder andere taal, educatie en religieuze gebruiken strenger te controleren, en haalde ze de economische banden strakker aan. 5 Beijing’s implementatie van een Chinese monoculturalistische politiek in Xinjiang bleek echter helemaal niet het door de overheid verwachtte effect te hebben en juist contraproductief te zijn. De spanningen tussen de Oeigoeren en de Chinese overheid zijn enkel vergroot, en de politiek heeft zelfs bijgedragen aan de versterking van Oeigoers nationalisme en separatisme.6 Groeiende etnisch nationalistische gevoelens en de strak gespannen verhouding

tussen Beijing en de Oeigoeren leidden vanaf de jaren 1990 tot gewelddadige

2 BBC News. “Isis rebels declare 'Islamic state' in Iraq and Syria”, op: http://www.bbc.com/news/world-‐middle-‐east-‐28082962 (geraadpleegd: 10/11/2014). 3 Voor deze kaart: zie bijlage 1. Deze kaart werd door ABC News, een Amerikaans nieuwsmedium, gepubliceerd. ABC News schrijft de kaart toe aan IS, maar op andere websites wordt gesteld dat de kaart van Amerikaanse makelij zou zijn. Hoe het ook zij, IS heeft, met al haar activiteit op sociale media en internet, deze kaart niet herroepen. 4 Foreign Policy. “China sees Islamic State inching closer to home”, op: http://www.foreignpolicy.com/articles/2014/08/11/the_islamic_state_chinese_media_hong_kong_phoenix_xinjiang (geraadpleegd: 10/11/2014). 5 The Washington Post. “Uighurs and China’s Xinjiang region”, op: http://www.washingtonpost.com/wp-‐dyn/content/article/2008/08/01/AR2008080100933.html (geraadpleegd: 10/11/2014). 6 A. M. Dwyer. The Xinjiang Conflict: Uyghur Identity, Language Policy, and Political Discourse, Washington D.C.: East-‐West Center Washington, 2005, p. X en 2.

3

aanvallen van deze laatsten op de Chinese overheid. Chinese bronnen rapporteerden in deze periode een substantieel aantal terroristische groeperingen in de regio, waarvan de belangrijkste de Eastern Turkestan Islamic Movement of ETIM 东突厥斯

坦伊斯兰运动 (Dong Tujuesitan Yisilan Yundong) is. Na de aanslagen op 11 september 2001 in de Verenigde Staten werd dit discours nog verscherpt, hoewel kon aangetoond worden dat de meeste gewelddadige incidenten tot dan toe echter veroorzaakt waren door voorbijgaande groepen of individuen. Deze ongeorganiseerde acties vormden amper een onmiddellijke bedreiging voor China’s veiligheid, maar ze werden wel handig gebruikt door de Chinese overheid om de aanwezigheid van een omvangrijk veiligheidsapparaat in Xinjiang, en de daarmee gepaard gaande brute onderdrukking van etnisch nationalistisch separatisme, te legitimeren. Omwille van dit hardhandig optreden voelden een aantal militante separatistische Oeigoeren zich genoodzaakt uit te wijken naar Centraal-‐Aziatische buurlanden. Hier kwamen zij vermoedelijk in contact met jihadistische groeperingen die gelinkt waren aan Al Qaeda en de Taliban, organisaties die bekend staan om hun training van nieuwe terroristen.7 Tot voor kort werd aangenomen dat de banden tussen militante Oeigoeren en

internationaal bekende jihadistische organisaties voornamelijk theoretisch waren. In de nasleep van 9/11 publiceerde de Chinese regering een aantal (nogal dubieuze) rapporten om de relatie tussen extremistische Oeigoeren en internationale radicale Islam-‐bewegingen aan te tonen. Zo sprong Beijing mee op de kar van de War on Terror, en gebruikte ze de Amerikaanse strijd tegen internationaal terrorisme als bijkomend middel om haar eigen nationale strijd tegen separatisme te legitimeren.8 De recente bedreigingen aan het adres van de Volksrepubliek China, geuit door IS, tonen echter aan dat de situatie de laatste jaren veranderd is. Daarenboven heeft de internationale aantrekkingskracht die van IS uitgaat ook invloed op militante Oeigoeren in China. Sinds juli 2014 werden verschillende meldingen gemaakt van Chinese extremisten die IS vervoegd hadden. Vanaf 2015 rapporteerden Chinese ambtenaren ook dreigingen van teruggekeerde IS-‐strijders in Xinjiang. Deze evolutie toont aan dat de relatie tussen separatistische groeperingen in Xinjiang en jihadistische terroristen anno 2015 wel een realistische dreiging vormt.9

7 P. B. K. Potter. “Terrorism in China. Growing Threats with Global Implications”, Strategic Studies Quarterly, vol. 7, nr. 4, 2013, p. 72. 8 R. Castets. “The Uyghurs in Xinjiang – The Malaise Grows”, China Perspectives, vol. 49, nr. 5, 2003, p. 12. 9 The Diplomat. “China and the ISIS Threat”, op: http://thediplomat.com/2014/09/china-‐and-‐the-‐isis-‐threat/ (geraadpleegd: 10/11/2014); Global Times. “Turkey’s Ambiguous Policies Help Terrorists Join IS Jihadist Group: Analyst”, op: http://www.globaltimes.cn/content/896765.shtml (geraadpleegd:

4

Hoewel Zhang Chunxian 张春贤 , de partijsecretaris van Xinjiang, IS als een wereldwijde dreiging bestempelde, en daar aan toevoegde dat internationale inspanning nodig zou zijn om het probleem aan te pakken, kon China niet overtuigd worden deel te nemen aan de internationale militaire coalitie tegen IS, geleid door de VS.10 China is dus tot hiertoe trouw gebleven aan haar non-‐interventie principe. Het is echter maar de vraag of Beijing deze koers ook in de toekomst zal kunnen volhouden, wanneer zowel de internationale terroristische dreiging als de internationale druk om hiertegen op te treden groeien.

5/7/2015); China Daily. “IS recruits Xinjiang Residents”, op: http://en.people.cn/n/2015/0311/c90882-‐8860966.html (geraadpleegd: 5/7/2015). 10 The Diplomat. “Chinese Official: Uyghurs Joining Islamic State”, op: http://thediplomat.com/2015/03/chinese-‐official-‐uyghurs-‐joining-‐islamic-‐state/ (geraadpleegd: 5/7/2015).

5

2 Probleemstelling, opzet en methodologie

2.1 Probleemstelling

In een realiteit waar we elke dag afschuwelijke nieuwsberichten lezen over terroristische misdaden, begaan door de Islamitische Staat of consoorten, is een studie van de verschillende manieren waarop strijd tegen dit soort wandaden wordt gevoerd een interessant onderwerp. In deze masterdissertatie zal ik een onderzoek voeren naar de wijze waarop China’s non-‐interventiepolitiek internationale veiligheidsvraagstukken omtrent de strijd tegen terrorisme tijdens de laatste decennia heeft beïnvloed, en vice versa. Deze probleemstelling kan opgesplitst worden in twee clusters van onderzoeksvragen. Ik zal me ten eerste afvragen hoe de Chinese non-‐interventiepolitiek verschilt van de politiek die hieromtrent in het westen gevoerd wordt, hoe ze evolueert en of ze langzamerhand aangepast wordt aan China’s positie als één van de grootste economische spelers op wereldvlak. Ik zal de gevolgen van China’s non-‐interventiepolitiek vervolgens koppelen aan de groeiende internationale dreiging die terrorisme stelt, en onderzoeken of de Chinese regering in haar strijd tegen terrorisme haar normen omtrent de non-‐interventiepolitiek versoepelt, waarbij ik ook mogelijke uitkomsten, gevaren en kritieken, gebaseerd op mijn onderzoek, zal weergeven. Ik maak de keuze om de Chinese non-‐interventiepolitiek te belichten omdat dit

principe erg belangrijk is binnen de disciplines van internationale relaties en internationale rechtspraak. De inhoud van het begrip en de houding ten opzichte van dit principe is in vele landen de laatste decennia sterk geëvolueerd. Dit heeft als gevolg dat de visies van westerse landen en internationale instellingen zoals de Verenigde Naties nogal verschillen van de visie van China, wat inhoudt dat beide entiteiten anders omgaan met internationale veiligheidsvraagstukken. De strijd

6

tegen terrorisme, anno 2015 een grote uitdaging binnen internationale relaties, vormt een goed thema om de problematiek omtrent de Chinese non-‐interventiepolitiek uit te werken. Aangezien terrorisme een grensoverschrijdende dreiging is, beïnvloedt de strijd ertegen ook de relaties tussen de betrokken staten. Contraterrorisme, waarbij verschillende landen de dreiging aanpakken, zal hierom ook vaak gepaard gaan met interventie op een zeker niveau.

2 .2 Opzet

Om deze probleemstelling te onderzoeken, zal ik vooreerst een schets maken van een theoretisch kader aangaande de westerse academische discipline internationale relaties, en de principes van soevereiniteit en non-‐interventionisme binnen de disciplines van internationale relaties en internationaal recht. Ik zal beginnen met een definitie en een historische schets van het ontstaan van deze principes. Ook de evolutie sinds de vastlegging van het belang van dit principe in het charter van de Verenigde Naties zal aan bod komen. Hoe evolueerde dit principe in het westen (in de Verenigde Staten, binnen de Europese Unie en binnen de Verenigde Naties)? Vervolgens zal ik onderzoeken in welke mate non-‐interventionisme in China

evolueerde. Op welke manier voerde Mao Zedong zijn buitenlandse politiek? Hoe evolueerde Deng Xiaoping’s motto “keep a low profile and hide one’s brightness” sinds het einde van de jaren 1980? Groeit China langzamerhand uit tot een “multi-‐headed dragon”, gevreesd door jihadistische terroristen? Of blijft het land trouw aan haar oude principes? In dit hoofdstuk zal blijken dat de Chinese non-‐interventiepolitiek anders evolueerde dan de westerse, en dat schending van de soevereiniteit en territoriale integriteit van een natie uit den boze is. De laatste jaren echter wordt China gezien als één van de grootste spelers op het internationale toneel, en steeds meer wordt China opgeroepen zich dan ook naar deze positie te gedragen. China wordt steeds opnieuw aangespoord zich op te stellen als een verantwoordelijke stakeholder van het internationale systeem, die niet alleen de vruchten plukt van een internationaal systeem waarbinnen zo’n onvoorstelbare economische groei mogelijk is, maar ook verantwoordelijkheid neemt in de strijd tegen groeiende internationale problemen, zoals terrorisme. Is “keep a low profile” een anachronisme geworden in China, en is dit dan ook steeds moeilijker vol te houden binnen de huidige geopolitieke omstandigheden? Een volgend hoofdstuk zal focussen op groeiende dreiging die terrorisme op

nationaal vlak binnen China stelt. Ik zal hierbij vooral focussen op het etnisch

7

separatisme van Oeigoeren in Xinjiang en bijhorend moslimextremisme, door organisaties als East Turkestan Islamic Movement (ETIM). Hoe zijn dit separatisme en extremisme ontstaan? Hoe stelt de Chinese regering zich hiertegen op en wat zijn de gevolgen hiervan? Terrorisme wordt typisch behandeld als een ‘niet-‐traditioneel’ veiligheidsprobleem. Eén van de belangrijkste kenmerken van deze zogenaamde niet-‐traditionele veiligheidsproblemen is dat deze grensoverschrijdend zijn. Hoe staan deze problemen in relatie tot grotere terroristische groeperingen, zoals Al-‐Qaeda of Islamitische Staat, actief in Centraal-‐Azië? Een internationaal probleem vraagt om een internationale oplossing. Is er enige vorm van contraterrorisme mogelijk tussen China en het westen, rekening houdend met de Chinese non-‐interventiepolitiek? Wat zijn de (mogelijke) gevolgen van het al dan niet samenwerken in de internationale strijd tegen terrorisme? Ten laatste zal ik dit alles toepassen op een casestudy aangaande de Chinese

betrokkenheid tegen en bij de Islamitische Staat. Hoe schaadt IS China en Chinese belangen in de regio? Zijn er contacten tussen Chinese Oeigoeren en IS? Welke invloed kunnen deze contacten hebben op de veiligheid in de provincie Xinjiang, en bij uitbreiding in de rest van China? Zou dit alles China toch kunnen bewegen tot interventie, zoals een coalitie van westerse staten op dit moment doet?

2 .3 Methodologie

In dit literatuuronderzoek zal ik me voornamelijk focussen op secundaire bronnen, gecombineerd met actuele pers om de laatste ontwikkelingen te onderzoeken. Om het louter beschrijvende niveau te overstijgen en een in-‐depth analyse mogelijk te maken, heb ik gekozen deze studie op een betekenisvolle manier te beperken in tijd en ruimte: de evolutie van China’s non-‐interventiepolitiek, ten opzichte van de evolutie in westerse non-‐interventiepolitiek (Verenigde Staten, Europese Unie en de Verenigde Naties), in relatie tot internationale veiligheidsvraagstukken aangaande de strijd tegen terrorisme. Ik zal dus een comparatieve studie voeren naar het verschil ten opzichte van deze probleemstelling tussen beide entiteiten. Daarenboven zal ik deze probleemstelling verder uitwerken in een casestudy, over de relatie van de Chinese overheid en van Chinese extremisten tot de terroristische groepering Islamitische Staat, en de mogelijke gevolgen. Het resultaat van deze denkoefening zal een formulering zijn van uitkomsten bereikt door een bepaalde aanpak van problemen, de gevaren die deze aanpak kan bieden, mogelijke

8

oplossingen voor bestaande en toekomstige problemen, en werkpunten en suggesties voor de toekomst.

9

3 Theoretisch kader

"Concessions to adversaries only end in self reproach, and the more strictly they are avoided, the greater will be the chance of security." -‐ Thucydides11

3 .1 De westerse discipline ‘ internationale relaties’

De academische discipline ‘internationale relaties’ vormt een uitgebreid, complex en multidisciplinair onderzoeksveld. De onderwerpen die binnen deze specialisatie onderzocht worden gaan van oorlogen en oorlogsvoering, over internationale mensenrechten naar internationale handelsrelaties. Dit vakgebied wordt dan ook onderverdeeld in verschillende subcategorieën, zoals bijvoorbeeld ‘theorie van internationale relaties’, ‘veiligheidsstudies’, ‘internationale politieke economie’, ‘internationale geschiedenis’, ‘internationaal recht’ of ‘buitenlands beleid’.12 Het onderwerp van deze masterdissertatie zal zich vooral situeren in de subcategorie van de ‘veiligheidsstudies’. Bijgevolg is het hierna volgende theoretisch kader ook op deze subcategorie afgestemd.13 De theorie van internationale relaties probeert een conceptueel kader te voorzien

om de gebeurtenissen binnen de discipline ‘internationale relaties’ in een zinnig 11 Thucydides (ca. 460-‐400 v. Chr.), Boek I, 1.34-‐(3), was een Atheens legeraanvoerder en geschiedschrijver van de Peloponnesische oorlog tussen Athene en Sparta (431-‐404 v. Chr.). Hij was bovendien één van de vroegste denkers over theorie rond internationale relaties en wordt beschouwd als de vader van het politiek realisme. 12 C. Weber. International Relations Theory: a Critical Introduction, Abingdon: Routledge, 2010, p. 2; P. Sutch en J. Elias. International Relations: the Basics, Abingdon: Routledge, 2007, p. 2-‐3. 13 Wat veiligheidsstudies precies inhouden zal verder in dit hoofdstuk behandeld worden.

10

geheel te gieten en een antwoord te formuleren op de vraag waarom sommige zaken op een bepaalde manier geschieden. Academici binnen de discipline van internationale relaties zijn het echter meestal niet eens over welke set van theorieën of concepten nu juist de beste verklaringen biedt, en elke conceptuele set wordt zowel van binnen-‐ als van buiten uit gecontesteerd.14

3.1.1 Realisme

Realisme wordt gezien als de meest traditionele en historisch gezien meest dominante manier om internationale relaties te verklaren. Dit conceptueel kader ontstond in zijn vroege vorm tijdens het Interbellum. Edward Carr (1892-‐1982) en Hans Morgenthau (1904-‐1980), die algemeen beschouwd worden als grondleggers van het politiek realisme, reageerden in hun werken in eerste instantie op het utopisme of het liberale idealisme dat heerste bij de leden van de Volkenbond.15 Deze laatsten geloofden dat ze oorlog, als instrument gebruikt in buitenlands beleid, konden elimineren en vervangen door eeuwigdurende vrede. Morgenthau en de klassieke realisten daarentegen stelden dat de wetenschap van de internationale politiek objectieve analyses voor utopisme zou moeten plaatsen, en waarschuwden dat de prijs voor misplaatst utopisme wel eens erg hoog zou kunnen liggen – wat ook bewaarheid werd na de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog.16 Realisten houden aan een aantal assumpties vast, zoals het feit dat natiestaten

unitaire geografisch vastliggende gehelen zijn in een toestand van anarchie. Met anarchie wordt dan niet de negatieve betekenis van het woord bedoeld, maar eerder dat er geen leider is die de relaties tussen staten onderling reguleert en controleert. Soevereine staten zijn dus de belangrijkste actoren in internationale betrekkingen, ze zijn in constante competitie met elkaar en streven enkel zaken na in hun eigen belang en noodzakelijk voor hun overleving. Bovendien zullen staten, volgens het grote merendeel van de realisten en in navolging van de wetten van de machtspolitiek, steeds het behoud van een conservatief wereldbeeld nastreven en zo de bestaande status quo in de wereldorde proberen te bewaren. Realisten leiden uit

14 P. Sutch en J. Elias. International Relations, p. 6-‐7. 15 M. C. Williams. “Introduction”, in: M. C. Williams (Ed.). Realism Reconsidered. The Legacy of Hans Morgenthau in International Relations, Oxford: Oxford University Press, 2007, p. 1; voor meer informatie over klassiek realisme in de visie van Edward Carr en Hans Morgenthau, zie ook: E. H. Carr. The Twenty Years’ Crisis 1919-‐1939: an Introduction to the Study of International Relations, Londen: MacMillan, 1948; en: H. J. Morgenthau. Politics Among Nations. The Struggle for Power and Peace, 7th Edition, Burr Ridge (IL): McGraw Hill Higher Education, 2014. 16 P. Sutch en J. Elias. International Relations, p. 7.

11

het voorgaande ook af dat internationaal recht ondergeschikt en afgeleid is van internationale machtspolitiek. Het internationaal recht wordt volgens hen enkel gerespecteerd als het in het voordeel van de sterke staten speelt, maar wordt net zo makkelijk genegeerd als het in hun nadeel zou zijn.17 Ook vandaag woedt het debat over realisme nog in alle hevigheid. Klassieke

realisten werden bekritiseerd door neorealisten, aangevoerd door Kenneth Waltz. In zijn Theory of International Politics argumenteert hij dat systemen opgebouwd zijn uit een structuur en dat het interagerende eenheden zijn. In tegenstelling tot het klassiek realisme is Waltz van mening dat de stimuli van leiders en kenmerken van staten niet de causale variabelen zijn voor internationale resultaten, behalve dan dat staten streven naar overleving. De strategieën die staten nastreven kunnen gebaseerd zijn op onderlinge competitie, of op socialisatie van het systeem.18 Maar ook binnen het neorealisme zijn niet alle academici het eens over de manier waarop internationale relaties verklaard zouden moeten worden. Defensief en offensief realisme zijn de belangrijkste aftakkingen binnen het neorealisme. Deze twee disciplines gaan er beiden van uit dat staten naar veiligheid binnen een systeem van anarchie zoeken. Volgens defensieve realisten doen staten dit door er een gematigd en terughoudend beleid op na te houden en zo het machtsevenwicht te behouden en maximale veiligheid te garanderen. Offensieve realisten, zoals John Mearsheimer, nemen eerder een agressievere houding van staten ten opzichte van elkaar waar. Grootmachten zullen volgens hen steeds streven naar het uitbreiden van hun macht en nemen hiertoe een meer revisionistische houding aan.19 Hier dient ten slotte ook de notie van het ‘veiligheidsdilemma’ vermeld te worden.

Dit principe, typisch voor een realistische benadering van internationale relaties, verwijst naar een situatie waarbij een bepaalde staat haar veiligheid probeert te verhogen, door bijvoorbeeld haar militaire macht uit te bouwen, maar op die manier bijdraagt tot het onveiligheidsgevoel van andere staten. Deze staten, die zich in hun soevereiniteit bedreigd voelen, zullen op hun beurt hun veiligheid verhogen, waardoor spanningen zullen ontstaan die tot conflicten kunnen leiden. 20 Een veiligheidsdilemma kan ook binnen een staat plaatsvinden. Binnen een staat wordt 17 T. J. Biersteker et. al. “Introduction: International Law and International Politics – Old Divides, New Developments”, in: T. J. Biersteker, P. J. Spiro, C. L. Sriram en V. Raffo (Eds). International Law and International Relations: Bridging Theory and Practice, Abingdon: Routledge, 2007, p. 4. 18 C. Elman. “Realism”, in: P. D. Williams (Ed.). Security Studies: an Introduction, Londen: Routledge, 2008, p. 18-‐20. Voor meer informatie over neorealisme, zie ook: K. N. Waltz. Theory of International Politics, New York (NY): McGraw Hill, 1979. 19 C. Elman. “Realism”, in: P. D. Williams (Ed.). Security Studies, p. 20-‐23. Voor meer informatie over offensief realisme en John Mearsheimer, zie ook: J. J. Mearsheimer. The Tragedy of Great Power Politics, New York (NY): W.W. Norton, 2001. 20 R. Jervis. “Cooperation Under the Security Dilemma”, World Politics, vol. 30, nr. 2, 1978, p. 169-‐170.

12

dan door de overheid het veiligheidsapparaat in een bepaald gebied uitgebouwd, waardoor minderheden in dat gebied hun eigen ‘identiteit’ in verdrukking gebracht zien. Deze minderheden zullen zich hiertegen verzetten, wat leidt tot een grotere onveiligheid in het gebied dan voorheen.21

3.1.2 Liberalisme

De liberale traditie in veiligheidsstudies heeft zijn wortels in de Verlichting en kan teruggevoerd worden tot Immanuel Kant (1724-‐1804), maar het echte concrete denken kwam pas naar het einde van de 20ste eeuw op gang. Algemeen wordt binnen het liberalisme naar manieren gezocht waarop blijvende vrede en samenwerking kan bereikt worden. Maar ook hier zijn verschillende tendensen in het liberale denken waar te nemen. Naast traditioneel of klassiek liberalisme worden ook onder andere de categorieën neoliberalisme, commercieel liberalisme, republikeins liberalisme en ideologisch liberalisme onderscheiden.22 Traditioneel gezien hadden liberale denkers vier kritieken op het realisme. De

cruciale assumptie die het realisme maakt, namelijk het feit dat anarchie internationale relaties bepaalt, is volgens het liberalisme maar gedeeltelijk waar. De internationale orde ontwikkelt zich ook door normen en instituties, gebaseerd op reciprociteit, coöperatie, en het internationaal recht. De toenemende omvang van internationale interdependentie spreekt ook de realistische assumptie van een onvermijdelijk veiligheidsdilemma en het belang van militaire invloed tegen. Ten tweede wordt ook de assumptie van natiestaten als unitaire actoren tegen gesproken. Staten handelen volgens het liberalisme niet enkel volgens hun eigen set belangen, en niet-‐statelijke actoren, zoals individuen, NGO’s, IGO’s of etnische groepen spelen ook een rol. Ten derde ziet het liberalisme ook een probleem in het realistische concept van rationaliteit. Het liberalisme argumenteert dat indien natiestaten unitaire actoren zouden zijn die rationeel handelen om een coherente set van belangen te verzekeren, deze natiestaten toch zelden bereiken wat ze willen. Daarom wordt gesteld dat de voorkeuren van natiestaten niet gelimiteerd zijn tot het vergaren van macht, maar bestaan uit een brede waaier van keuzemogelijkheden. Ten slotte wordt militaire macht binnen het liberalisme niet gezien als belangrijkste middel om invloed en druk uit te oefenen. Er een uitgebreid staand leger op

21 M. Clarke. “China’s Internal Security Dilemma and the ‘Great Western Development’: the Dynamics of Integration, Ethnic Nationalism and Terrorism in Xinjiang”, Asian Studies Review, vol. 31, nr. 3, 2007, p. 324. 22 C. Navari. “Liberalism”, in: P. D. Williams (Ed.). Security Studies, p. 29-‐30.

13

nahouden is erg kostelijk vergeleken met diplomatie of vredeshandhaving. Internationale instellingen en het internationaal recht creëren bovendien een stabiele omgeving voor onderhandelingen.23 Het klassiek liberalisme volgt Kants opinie. Hij stelde dat ‘it is the desire of every

state, or of its ruler, to arrive at a condition of perpetual peace by conquering the whole world, if that were possible’, een visie die gedeeld wordt door sommige neorealisten, zoals John Mearsheimer. Kant ging hiermee wel in tegen de klassiek realistische gedachte dat het machtsevenwicht aan de basis lag van vrede. Kant stelde een aantal voorwaarden voorop alvorens eeuwigdurende vrede kon bereikt worden. Zo moesten alle staande legers afgeschaft worden, moesten staten zich houden aan het principe van non-‐interventie en moesten imperiale ondernemingen beëindigd worden. Kant voegde aan deze voorwaarden ook nog drie verdergaande funderingen voor vrede toe: de burgerlijke constitutie van elke staat zou republikeins moeten zijn, het volkenrecht moet gestoeld worden op een federatie van vrije staten, en het recht van het wereldburgerschap moet beperkt worden tot de voorwaarden van universele gastvrijheid.24

3.1.3 Constructivisme

De constructivistische benadering van internationale relaties is pas ontstaan in de jaren 1980, en vergaarde als theorie op korte termijn veel sympathisanten. Constructivisme kan in de eerste plaats tegenover rationalisme, een benaming voor traditionele of conventionele theorieën, zoals bijvoorbeeld neorealisme en neoliberalisme, geplaatst worden. Rationalisme, dat in de meeste andere moderne theorieën omtrent internationale relaties verweven zit, gelooft dat sociale fenomenen verklaard kunnen worden op dezelfde manier als de natuurlijke wereld, dat feiten en de waarden die eraan gekoppeld zijn van elkaar gescheiden kunnen worden, en dat actoren handelen aan de hand van een vooropgestelde set belangen en dus met rede.25 Constructivisme betwist deze rationalistische assumpties, en dan vooral de notie

van de onveranderlijke realiteit van internationale politiek. Anarchie is volgens het constructivisme, in tegenstelling tot realisme en liberalisme, geen onvermijdelijk kenmerk van internationale relaties. De typisch constructivistische focus op de 23 J. S. Goldstein en J. C. Pevehouse. International Relations: Brief 2006-‐2007 Edition, New York (NY): Pearson Longman, 2007, p. 78. 24 C. Navari. “Liberalism”, in: P. D. Williams (Ed.). Security Studies, p. 31. 25 M. Zehfuss. Constructivism in International Relations: the Politics of Reality, Cambridge: Cambridge University Press, 2004, p. 3.

14

sociale context binnen dewelke internationale relaties plaatsvinden, en de daaruit volgende nadruk op zaken als identiteit en overtuiging, komt onder andere tot uiting in het werk van Alexander Wendt, één van de belangrijkste sociaal constructivisten in internationale relaties. Hij argumenteert dat de manier waarop een sociale constructie zoals ‘anarchie’ een staat beperkt, niet alleen volledig afhankelijk is van hoe deze staat het concept ‘anarchie’ percipieert, maar ook hoe ze haar eigen identiteit en belangen opvat. Constructivisten erkennen dus dat bepaalde handelingen en praktijken van een staat ook tot bepaalde resultaten leiden. Staten kunnen dan wel enkel handelen naar hun eigen belangen en eigen identiteit, maar deze worden ook constant geherdefinieerd. Ook normen zijn erg belangrijk, daar ze nationale situaties mee bepalen en zo ook internationale praktijken significant beïnvloeden.26

3.1.4 Veiligheidsstudies

Een traditionele en belangrijke subcategorie binnen de academische discipline van internationale relaties zijn internationale veiligheidsstudies. Hoewel aan de begrippen ‘veiligheid’ en ‘veiligheidsstudies’ vaak uiteenlopende interpretaties door verschillende mensen worden toegekend, wordt op een abstract niveau door de meeste academici toch aangenomen dat ‘veiligheid’ betrekking heeft op de inperking van bedreigingen naar door ons gekoesterde waarden toe.27 Wat de categorie ‘veiligheidsstudies’ nu juist inhoudt verandert naargelang de historische evolutie van internationale relaties. Algemeen wordt aangenomen dat het professionele academische studieveld grotendeels een Anglo-‐Amerikaanse uitvinding is, die ontwikkeld werd na de Tweede Wereldoorlog. Er wordt doorheen de tijd een opsplitsing gemaakt tussen bedreigingen voor de traditionele of internationale veiligheid en bedreigingen voor niet-‐traditionele veiligheidskwesties.28 Traditionele veiligheidskwesties en -‐studies worden opgevat tegen de

achtergrond van het voortbestaan van de staat, en van militaire conflicten tussen staten onderling. 29 Deze veiligheidskwesties zouden hun gouden tijdperk 26 M. Zehfuss. Constructivism in International Relations, p. 4; A-‐M. Slaughter. “International Relations, Principal Theories”, Max Planck Encyclopedia of International Public Law, 2011, op: http://www.princeton.edu/~slaughtr/Articles/722_IntlRelPrincipalTheories_Slaughter_20110509zG.pdf (geraadpleegd: 13/7/2015). Voor meer informatie over het constructivisme volgens Alexander Wendt, zie ook: A. Wendt. Social Theory of International Politics, Cambridge: Cambridge University Press, 1999. 27 P. D. Williams. “Security Studies: an Introduction”, in: P. D. Williams (Ed.). Security Studies, p. 1. 28 P. D. Williams. “Security Studies: an Introduction”, in: P. D. Williams (Ed.). Security Studies, p. 1-‐3. 29 S. Hameiri en L. Jones. “The Politics and Governance of Non-‐Traditional Security”, International Studies Quarterly, nr. 57, 2013, p. 462.

15

meegemaakt hebben in de jaren 1950 en 1960, wanneer civiele strategen westerse regeringen bijstonden in hun beleidsvorming omtrent buitenlandse zaken en veiligheidsvraagstukken. Tijdens de Koude Oorlog vormde realisme de dominante benadering binnen veiligheidsstudies. Academici hielden zich vooral bezig met theorieën over nucleaire afschrikking, ze zagen staten als de belangrijkste entiteiten en bedachten strategieën over hoe het dreigement van het gebruik van militaire macht best te gebruiken was. Liberale benaderingen waren tijdens de Koude Oorlog schaars. In de jaren 1980 slaagde Barry Buzan erin een tegengewicht tegen de algemene trend te vormen. Hij opperde dat niet alleen staten, maar de menselijke gemeenschap als geheel het onderwerp kon zijn van veiligheidsstudies.30 In de jaren 1990, na de Koude Oorlog, veranderde de inhoud van het deelgebied

veiligheidsstudies. De traditionele focus op militaire capaciteit en de (nucleaire) wapenwedloop tussen de supermachten maakte, onder invloed van een toenemende globalisering, langzamerhand plaats voor wat ‘niet-‐traditionele veiligheidsstudies’ genoemd wordt. 31 Het gaat hier dan om een brede waaier van, meestal transnationale’, veiligheidsvraagstukken, zoals terrorisme, milieuvervuiling en klimaatsverandering, epidemieën, grensoverschrijdende criminaliteit, mensenhandel en illegale migratie. Al deze problemen overschrijden de grenzen van soevereine staten en liggen dus buiten het bereik van de acties die soevereine staten traditioneel gezien kunnen nemen. Bovendien zijn deze veiligheidskwesties steeds onverwacht en onvoorspelbaar. Ze bedreigen dan wel niet het onmiddellijke voortbestaan van staten, maar stellen de capaciteit van deze staten om hun getroffen bevolking te beschermen zwaar op de proef. 32 Samenhangend met niet-‐traditionele veiligheidsstudies is ‘menselijke veiligheid’. Het VN-‐ontwikkelingsprogramma (UN Development Programme UNDP) definieerde dit in 1994 als ten eerste bescherming tegen bedreigingen als honger, ziekte en repressie. Ten tweede betekent het een bescherming tegen een plotse ontwrichting van het dagelijkse leven. Deze definitie plaatste de mens centraal in het veiligheidsvraagstuk.33 Zowel in het realisme als het liberalisme, en binnen de categorie

veiligheidsstudies, was internationale veiligheid traditioneel gelinkt aan twee belangrijke principes: de principes van soevereiniteit en non-‐interventie. Om de

30 P. D. Williams. “Security Studies: an Introduction”, in: P. D. Williams (Ed.). Security Studies, p. 1-‐3. Voor meer informatie over het werk van Barry Buzan, zie ook B. Buzan. People, States and Fear: the National Security Problem in International Relations, Brighton: Wheatsheaf, 1983. 31 J. S. Goldstein en J. C. Pevehouse. International Relations: Brief 2006-‐2007 Edition, New York (NY): Pearson Longman, 2007, p. 3. 32 S. Hameiri en L. Jones. “The Politics and Governance of Non-‐Traditional Security”,p. 462. 33 M. Curley. “Human security's future in regional cooperation and governance?”, Australian Journal of International Affairs, vol. 66, nr. 5, 2012, p. 528-‐529.

16

internationale veiligheid te bewaren was volgens deze theorieën een absoluut respect voor territoriale integriteit en voor de daarmee samenhangende principes van non-‐interferentie en non-‐interventie, zoals in het Charter van de Verenigde Naties beschreven, noodzakelijk.34 De hierboven beschreven evolutie naar steeds toenemende en groeiende niet-‐traditionele veiligheidskwesties heeft echter ook implicaties voor de principes van soevereiniteit en non-‐interventie. Het grensoverschrijdend karakter van dergelijke dreigingen heeft tot gevolg dat een unilateraal antwoord weinig effect heeft. Een doeltreffende aanpak vraagt om een multilaterale oplossing, en vereist dus dat naties, om hun bevolking te beschermen, samenwerken en acties over hun grenzen heen coördineren. Deze acties kunnen tot gevolg hebben dat de territoriale integriteit van een staat, en dus de soevereiniteit van deze staat en het principe van non-‐interventie in hun meest strikte betekenis, geschaad worden.35

3 .2 De westerse principes soevereiniteit en (non-‐) interventie

Bij een studie van de begrippen non-‐interventie en interventie heeft ook het begrip soevereiniteit zijn plaats. Het principe van non-‐interventie ligt in het verlengde van soevereiniteit van natiestaten. Het verbieden van interventie is immers een uitvloeisel van het recht dat elke staat heeft op soevereiniteit, territoriale integriteit en politieke onafhankelijkheid. Interventie daarentegen is tegengesteld aan het begrip soevereiniteit.36

34 Voor meer informatie over deze begrippen, zie hieronder. A. Collins. Contemporary Security Studies, Oxford: Oxford University Press, 2013, p. 290. 35 K. Weber. “Recalibrating Sovereignty-‐Related Norms: Europe, Asia and NonTraditional Security Challenges”, Journal of European Integration, vol. 35, nr. 1, 2013, p. 19-‐20. 36 C. Weber. Simulating Sovereignty: Intervention, The State, and Symbolic Exchange, Cambridge: Cambridge University Press, 1995, p. XI; Chatham House. “The Principle of Non-‐Intervention in Contemporary International Law: Non-‐Interference in a State’s Internal Affairs Used to be a Rule of International Law, is it Still?”, A summary of the Chatham House International Law discussion group meeting held on 28 February 2007, op: https://www.chathamhouse.org/sites/files/chathamhouse/public/Research/International%20Law/il280207.pdf (geraadpleegd: 14/7/2015).

17

3.2.1 Soevereiniteit

Zoals veel andere begrippen in internationale relaties hangt ook rond het principe van soevereiniteit een waas van ambiguïteit en discussiëren academici over de precieze definitie van het begrip. Dit is het gevolg van het feit dat verschillende vormen van staatssoevereiniteit zowel in het historische als in het moderne internationale politieke discours naast elkaar bestaan.37 Waar de meeste academici het volgens Cynthia Weber wel over eens zijn is het feit

dat soevereiniteit zowel beschouwd wordt als de absolute autoriteit van een staat over een bepaald territorium en een bepaalde bevolking, als de internationale onafhankelijkheid van een staat en haar erkenning als soevereine staat door andere soevereine staten.38 Samuel Barkin en Bruce Cronin voegen hieraan toe dat, wanneer wordt gesproken over de soevereiniteit van een staat over een bepaald territorium en een bepaalde bevolking, er een historische spanning bestaat tussen staatssoevereiniteit en nationale soevereiniteit. Staatssoevereiniteit bespreekt de link tussen soevereine autoriteit en een bepaald territorium, nationale soevereiniteit benadrukt diezelfde link met een bepaalde bevolking. Deze twee types verschillen echter fundamenteel wat betreft de bron van hun legitimatie als onafhankelijke entiteiten, wat doorheen de geschiedenis heeft geleid tot een steeds veranderende omgeving waarbinnen staten met elkaar omgaan. Wanneer staten vooral staatssoevereiniteit erkennen als de legitimerende bron van hun soevereine macht, zal de internationale gemeenschap voornamelijk gevestigde staten beschermen tegen nationalistische en separatistische claims van binnenlandse etnische groepen. Wanneer de internationale orde aan de andere kant nationale soevereiniteit als legitimatie prefereert, zal de internationale gemeenschap voornamelijk sympathiseren met groepen die pleiten voor het recht op nationale zelfbeschikking, ten nadele van gevestigde staten. Deze dynamiek bevestigt het variabele karakter van het begrip soevereiniteit.39 Omdat het nog steeds moeilijk blijft exact te bepalen wat soevereiniteit juist

betekent, stelde Stephen Krasner, in een poging meer verklaring te bieden, dat het principe op vier verschillende manieren kan gebruikt worden. Ten eerste heeft hij

37 De verschillende vormen, zowel in tijds-‐ als in ruimtelijke dimensie, en het variabele karakter van soevereiniteit hangen nauw samen met de evolutie van het begrip non-‐interventie, en worden daarom beschreven in de volgende paragraaf. 38 C. Weber. Simulating Sovereignty, p. 1. 39 J. S. Barkin en B. Cronin. “The state and the nation: changing norms and the rules of sovereignty in international relations”, International Organization, vol. 48, nr. 1, 1994, p. 108. Het karakter van soevereiniteit en non-‐interventie en de visie van de internationale gemeenschap hierop veranderde vaak na grote oorlogen. Dit wordt verder beschreven in de volgende paragraaf.

18

het over internationale juridische soevereiniteit. Deze verwijst naar praktijken geassocieerd met wederzijdse erkenning, over het algemeen tussen territoriale entiteiten die beschikken over een formele juridische onafhankelijkheid. Ten tweede vermeldt hij Westfaalse soevereiniteit. Dit begrip refereert naar een politieke organisatie, gebaseerd op het weren van externe actoren uit de autoriteitsstructuren van een bepaald territorium. Ten derde vernoemt Krasner het bestaan van binnenlandse soevereiniteit. Dit is de formele organisatie van een politieke autoriteit binnen een staat, en de bekwaamheid van publieke autoriteiten om de eigen staatsinrichting binnen de grenzen ook effectief te controleren. Ten slotte is er ook nog de wederzijds afhankelijke soevereiniteit, die verwijst naar de bekwaamheid van publieke autoriteiten om de stroom van informatie, ideeën, goederen, mensen, vervuilende stoffen, en kapitaal over hun grenzen te reguleren.40 De vrij absolute vormen van soevereiniteit die Krasner onderscheidt worden volgens Stuart Elden sinds enkele decennia betwist vanuit verschillende hoeken. Het internationaal recht voorziet verschillende voorwaarden waar moderne natiestaten zich aan dienen te houden, zij het op basis van lidmaatschap van de Verenigde Naties of op basis van andere bi-‐ of multilaterale verdragen. Sommige academici stellen dat de Europese Unie het principe van soevereiniteit heeft uitgehold, anderen argumenteren dat de relativiteit van soevereiniteit het gevolg is van toenemende globalisering en interdependentie.41 Zowel de betekenis als de geschiedenis van de principes soevereiniteit en non-‐

interventie hangen nauw samen. Beide principes zijn inherent verweven: non-‐interventie werd afgeleid van het principe van soevereiniteit van natiestaten en het recht van een staat op zelfbeschikking. Bijgevolg kunnen deze principes niet los van elkaar behandeld worden. De gemeenschappelijke geschiedenis van beide begrippen wordt beschreven in de volgende paragraaf.

3 .2.2 Non-‐interventie en interventie

Gedurende de afgelopen eeuwen domineerde de norm van non-‐interventie de meerderheid van de internationale relaties. Het principe werd voor het eerst officieel ingesteld door het Verdrag van Westfalen.42 De ‘Vrede van Westfalen’, die in 1648

40 S. D. Krasner. Sovereignty: Organized Hypocrisy, Princeton: Princeton University Press, 1999, p. 3-‐4. 41 S. Elden. “Contingent Sovereignty, Territorial Integrity and the Sanctity of Borders”, SAIS Review of International Affairs, vol. 26, nr. 1, 2006, p. 14. 42 A. Osiander. “Sovereignty, International Relations, and the Westphalian Myth”, International Organization, vol. 55, nr. 2, 2001, p. 261 en 269-‐270.

19

werd ondertekend, beëindigde de Dertigjarige Oorlog. Het in het verdrag ingebouwde principe van ‘Westfaalse soevereiniteit’ voorzag dat de belangrijkste Europese entiteiten overeenkwamen elkaars territoriale integriteit te respecteren, met als centrale norm het beginsel van non-‐interventie. De typisch westerse vorm van soevereiniteit die hier ontstond lag aan de basis van het –initieel westerse-‐ systeem om staten te beheren en werd later de globale norm.43 In het internationaal recht, en inbegrepen in het charter van de Verenigde Naties,

houdt het principe van non-‐interventie in dat staten zich zullen onthouden van het dreigement of het gebruik van geweld tegen de territoriale integriteit of politieke onafhankelijkheid van eender welke staat.44 Dit principe houdt eveneens in dat een staat niet op dictatoriale wijze zal interveniëren in de interne zaken van andere staten, noch dat een staat enige vorm van dwang als wijze van interventie zal gebruiken ten opzichte van een andere staat. Anderzijds wordt (militaire) interventie met de uitdrukkelijke toestemming van de regering van de desbetreffende staat niet gezien als interventie.45 In contemporaine internationale relaties wordt het principe van non-‐interventie

beschouwd als één van de belangrijkste middelen om met de ‘logica van anarchie’, de basis van het realisme (en in mindere mate het liberalisme) in internationale relaties theorie, om te gaan. Soevereiniteit en non-‐interventie zijn bijgevolg vooral binnen het realisme noodzakelijke constanten.46 Het principe wordt daarom als heersende regel in relaties tussen staten gezien, wat wordt bevestigd in verschillende

43 P.A. Hayman en J. Williams. “Westphalian Sovereignty: Rights, Intervention, Meaning and Context”, Global Society, vol. 20, nr. 4, p. 523. 44 Charter van de Verenigde Naties. “UN Charter art. 2.4.”, op: http://www.un.org/en/documents/charter/chapter1.shtml (geraadpleegd: 13/5/2015); en Encyclopedia Princetoniensis. “Non-‐Intervention”, op: http://pesd.princeton.edu/?q=node/258 (geraadpleegd: 11/5/2015). In de meeste teksten wordt de term ‘non-‐interventie’ gebruikt, maar soms duikt ook de term ‘niet-‐inmenging’ (non-‐interference) op. Deze laatste term kan gebruikt worden voor een breder verbod, maar in de meeste teksten worden de termen door elkaar gebruikt. Ik zal hier voornamelijk de term non-‐interventie gebruiken. 45 R. J. Vincent. Nonintervention and International Order, Princeton (NJ): Princeton University Press, 1974, p. 1. 46 J. S. Barkin en B. Cronin. “The state and the nation: changing norms and the rules of sovereignty in international relations”, p. 108. Hoewel soevereiniteit en non-‐interventie de laatste decennia hun absolute karakter hebben verloren, zien belangrijke internationale en intranationale instellingen, als de VN en EU, wel nog het belang van soevereiniteit als basisprincipe van internationale relaties. Vooral met betrekking tot het behoud van staatsgrenzen wordt soevereiniteit nog steeds als noodzakelijk (volgens Elden als een “noodzakelijke fictie”) beschouwd. S. Elden. “Contingent Sovereignty, Territorial Integrity and the Sanctity of Borders”, p. 14.

20

documenten van de VN.47 Er heerst echter ook controverse ten opzichte van de juiste interpretatie en onenigheid over de omvang van het gedrag geïmpliceerd door soevereiniteit en non-‐interventie. Doorheen de geschiedenis wijzigde de betekenis van deze principes regelmatig, en vooral na oorlogen of periodes van intense strubbelingen werkten politici en academici nieuwe benaderingen van deze concepten uit.48 Ondanks de wijzigingen gold, tot voor enkele decennia, absolute staatssoevereiniteit als basis voor internationale relaties. Onder druk van veranderende ideeën over correct gedrag van staten en als resultaat van bepaalde acties die staten ondernemen, valt sinds kort echter een evolutie waar te nemen in de richting van nationale soevereiniteit. Wanneer staten niet kunnen voldoen aan bepaalde verplichtingen naar hun onderdanen en de internationale gemeenschap toe, verliezen ze het recht autonoom te handelen wat betreft hun onderdanen, ten voordele van de internationale gemeenschap. Zeker op het vlak van mensenrechten beschouwt de internationale gemeenschap een interventie bij grove schendingen tegenwoordig als legitiem.49 Deze evolutie naar wat nu ‘humanitaire interventie’ genoemd wordt, markeerde

een fundamentele wijziging ten aanzien van respect voor het non-‐interventieprincipe binnen de VN-‐Veiligheidsraad. Waar tijdens de Koude Oorlog nog geen sprake kon zijn van interventie om humanitaire redenen, werd dit enkele decennia later juist aangemoedigd.50 Hiaten in de internationale wetgeving omtrent humanitaire interventie zorgden na het einde van de Koude Oorlog echter voor een inconsistent optreden van de internationale gemeenschap. Om hieraan tegenmoet te komen werd op aandringen van de vorige VN-‐Secretaris Generaal Kofi Annan (1938) het principe van Responsibility to Protect (R2P) uitgewerkt. Volgens dit principe, dat steeds meer aanhang en respect verwerft, heeft de internationale gemeenschap een drievoudige verantwoordelijkheid inzake het handhaven van mensenrechten: ze heeft de verantwoordelijkheid humanitaire crises te voorkomen, in te grijpen wanneer deze toch voorvallen (wat overeenkomt met humanitaire interventie), en een gemeenschap te helpen heropbouwen na een dergelijke crisis. De instrumenten

47 M. Kinagioclu. “The Principle of Non-‐Intervention at the United Nations”, Perceptions, 2005, (http://sam.gov.tr/wp-‐content/uploads/2012/01/Muge-‐Kinacioglu.pdf), (geraadpleegd: 17/5/2015), p. 16. 48 J. S. Barkin en B. Cronin. “The state and the nation: changing norms and the rules of sovereignty in international relations”, p. 108. Deze wijzigingen worden beschreven in de volgende paragraaf. 49 J. M. Ramos. Changing Norms Through Actions: the Evolution of Sovereignty, New York (NY): Oxford University Press, 2013, p. 2-‐3. 50 C. B. Walling. “Human Rights Norms, State Sovereignty, and Humanitarian Intervention”, Human Rights Quarterly, vol. 37, nr. 2, 2015, p. 383-‐384.

21

die door de internationale gemeenschap gebruikt kunnen worden om haar verantwoordelijkheid op te nemen bestaan vooral uit niet-‐militaire middelen. Wanneer een militaire interventie toch onvermijdelijk blijkt, wordt de laatste beslissing nog steeds genomen door de VN-‐Veiligheidsraad.51 Het ontstaan van R2P en het belang dat de internationale gemeenschap en de VN aan het concept hechten, bewijst nog maar eens dat het principe van soevereiniteit, althans volgens de westerse visie, haar absoluut karakter verloren is.

3 .2.3 De evolutie van soevereiniteit en non-‐interventie

In de jaren na de Franse Revolutie kwam het Westfaalse concept van soevereiniteit voor de eerste keer onder druk te staan. Tussen 1792 en 1815 probeerde Frankrijk haar revolutie te exporteren over heel Europa. De Franse ideeën over natiestaten, republicanisme en vrijheid bedreigden in die periode echter rechtstreeks de basisprincipes van de meeste Europese monarchieën. Daarbij kwam dat, na de finale nederlaag van Napoleon, meer dan de helft van Europa geen overheid meer had, wat leidde tot de afschaffing van het oude continentale staatssysteem en het ontstaan van de moderne natiestaat.52 Wanneer in 1815 de grenzen van nieuwe Europese staten werden uitgetekend, stelde Klemens von Metternich (1773-‐1859) dat, wanneer een staat door binnenlandse sociale onrust zijn verdragsverplichtingen ten aanzien van andere staten niet kon nakomen, "the right to intervene belongs as clearly and indisputably to every government which finds itself in danger of being drawn into the revolutionary maelstrom, as it does to any individual who must put out a fire in his neighbor's house if it is not to spread to its own."53 Hiermee stelde Metternich dus al grenzen aan de Westfaalse doctrines van soevereiniteit en non-‐interventie. Gedurende de 19de eeuw, wanneer het Europese imperialisme zijn hoogtepunt

kende, werd duidelijk dat de internationale regels aangaande soevereiniteit enkel op Europese staten van toepassing waren. Dit Europa-‐centrisme maakte het mogelijk voor Europese staten gebieden in Afrika, Latijns-‐Amerika en Azië te koloniseren, zonder de richtlijnen van de internationale gemeenschap te schenden. Ideeën 51 J. Pattison. Humanitarian Intervention and the Responsibility to Protect: Who Should Intervene?, Oxford: Oxford University Press, 2010, p. 3. 52 In deze periode werd ook de notie van nationaliteit en etniciteit geïntroduceerd. Tijdens het Congres van Wenen (1814-‐1815) werd beslist dat de ‘staat’ steeds boven de ‘natie’ zou moeten komen. J. S. Barkin en B. Cronin. “The state and the nation: changing norms and the rules of sovereignty in international relations”, p. 115-‐117. 53 Metternich, geciteerd in: J. S. Barkin en B. Cronin. “The state and the nation: changing norms and the rules of sovereignty in international relations”, p. 118.

22

aangaande rechten van minderheden en het recht op zelfbeschikking borrelden in deze periode regelmatig op, maar aan de essentie van het principe van soevereiniteit werd niet getornd. Respect voor de rechten van minderheden werd in principe wel verwacht, maar de internationale gemeenschap kon op geen enkele manier ingrijpen bij schendingen hiervan, waardoor het principe van non-‐interventie gehandhaafd werd.54 Na de Eerste Wereldoorlog (1914-‐1918) werden opnieuw veranderingen aan de

principes soevereiniteit en non-‐interventie doorgevoerd. Bij het Verdrag van Versailles (1919) werden, in tegenstelling tot het Congres van Wenen, de nieuwe grenzen van Europese staten vastgelegd volgens het principe van nationalisme, wat wijst op een veranderde perceptie van soevereiniteit. Woodrow Wilson (1856-‐1924) benadrukte dat een legitieme natiestaat een specifiek omschreven nationale bevolking representeert, met een regering die verantwoordelijk is voor haar onderdanen. Ook het recht op zelfbeschikking is erg belangrijk. De Volkenbond werd na de Eerste Wereldoorlog in het leven geroepen om erop toe te zien dat deze rechten gerespecteerd werden, om oorlogen in de toekomst te vermijden.55 Het idealisme van Wilson en de Volkenbond was echter geen lang leven

beschoren. Slechts enkele decennia later brak de Tweede Wereldoorlog (1940-‐1945) uit, deze keer gebaseerd op een extreme vorm van nationalisme, wat leidde tot extreme gruwel. Om dergelijke horror in de toekomst te vermijden, werd een nieuwe intergouvernementele organisatie in het leven geroepen: de Verenigde Naties. De normatieve aanvaarding door de geallieerden van het recht op zelfbeschikking van volkeren als legitieme basis voor een staat, en daarmee ook van het feit dat de Tweede Wereldoorlog was veroorzaakt door extreem nationalisme, gold als hoeksteen voor het opstellen van het Handvest van de Verenigde Naties. Het Handvest bevestigt het behouden van internationale vrede en veiligheid als het eerste doel van de VN. Dit wordt gedefinieerd als het vermijden van de schending van vastgelegde staatsgrenzen door andere staten. Het Handvest confirmeert ook het zelfbeschikkingsrecht van volkeren, respect voor mensenrechten en non-‐interventie als basisprincipes binnen de nieuwe wereldorde.56

54 J. M. Ramos. Changing Norms Through Actions, p. 10. 55 J. S. Barkin en B. Cronin. “The state and the nation: changing norms and the rules of sovereignty in international relations”, p. 119-‐122. 56 J. S. Barkin en B. Cronin. “The state and the nation: changing norms and the rules of sovereignty in international relations”, p. 123. De doelstellingen van de VN staan beschreven in Artikel 1 van het Handvest van de Verenigde Naties. Dit zijn: art. 1.1. “de internationale vrede en veiligheid handhaven […]”, art. 1.2. “tussen de naties vriendschappelijke betrekkingen tot stand brengen […]”, “internationale samenwerking tot stand brengen bij het oplossen van internationale vraagstukken van economische,

23

De nadruk op mensenrechten en zelfbeschikkingsrecht enerzijds, en het principe van non-‐interventie anderzijds, vormt een zekere contradictie binnen het Handvest van de VN. Daarom bouwde de VN een centraal orgaan in dat de macht had tegen verdragsstaten, die de regels van het Handvest schonden, op te treden. Dit leek de start te zijn van een grondige herziening van de principes soevereiniteit en non-‐interventie, maar de Koude Oorlog (1945-‐1989) remde deze evolutie af. Het heersende discours binnen de VN moedigde humanitaire interventie bij mensenrechtenschendingen aan, maar kon door de nucleaire impasse tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-‐Unie niet in praktijk worden omgezet.57 Slechts wanneer de Koude Oorlog ontdooide, vanaf de jaren 1980, en met de

implosie van de Sovjet-‐Unie in 1989, werd een goede werking van de VN mogelijk. Maar hiermee kwam ook een intense politieke discussie over de precieze omvang en toepassing van soevereiniteit en non-‐interventie in de nieuwe wereldorde op gang. De voorstanders van absolute staatssoevereiniteit in alle omstandigheden stellen dat, wanneer staten en internationale instellingen het non-‐interventieprincipe niet respecteren, ze Pandora’s doos van hegemonische interventies openen, gerechtvaardigd onder het mom van het herstellen van internationale vrede en veiligheid. In deze visie kan een schending van staatssoevereiniteit niet objectief gerechtvaardigd worden, en is interventie daarom ook op geen enkele manier legitiem. Aan de overzijde van het debat argumenteren staten dat de internationale gemeenschap niet aan de zijlijn kan toekijken wanneer een staat er niet in slaagt haar bevolking te beschermen tegen genocides of terrorisme. Bij grove schendingen van mensenrechten wordt hier gepleit voor ‘contingent sovereignty’.58 Deze vorm van soevereiniteit werd gepromoot door een deel van de Bush-‐

regering in de Verenigde Staten na de aanslagen van 9/11. Philip Zelikow (1954) en

sociale, culturele en humanitaire aard, alsmede bij het bevorderen en stimuleren van eerbied voor de rechten van de mens en voor fundamentele vrijheden voor allen, zonder onderscheid naar ras, geslacht, taal of godsdienst” en art. 1.4. “Een centrum te zijn voor de harmonisatie van het optreden van de naties ter verwezenlijking van deze gemeenschappelijke doelstellingen”. Zoals ook hierboven al eens beschreven, is vooral Artikel 2.4. van het VN Handvest belangrijk wat betreft de beschrijving van het non-‐interventie principe. Dit stelt letterlijk: “In hun internationale betrekkingen onthouden alle Leden zich van bedreiging met of het gebruik van geweld tegen de territoriale integriteit of de politieke onafhankelijkheid van een staat, en van elke andere handelswijze die onverenigbaar is met de doelstellingen van de Verenigde Naties”. Charter van de Verenigde Naties. “UN Charter art. 1”, op: http://www.un.org/en/documents/charter/chapter1.shtml (geraadpleegd: 22/7/2015); Charter van de Verenigde Naties. “UN Charter art. 2.4.”, op: http://www.un.org/en/documents/charter/chapter1.shtml (geraadpleegd: 22/7/2015). 57 J. M. Ramos. Changing Norms Through Actions, p. 10-‐12. 58 J. M. Ramos. Changing Norms Through Actions, p. 12-‐14.

24

Richard N. Haass (1951), die hoge functies hadden in Collin Powell’s (1937) ministerie van buitenlandse zaken, stelden dat soevereiniteit verplichtingen en verantwoordelijkheden met zich meebrengt. Dit houdt onder andere een humane behandeling van de bevolking in, en de verantwoordelijkheid om terrorisme niet te ondersteunen of geen massavernietigingswapens te produceren. Haass stelde in 2002 dat “sovereignty does not grant governments a blank check to do whatever they like within their own borders.” Dit impliceert dat, wanneer een staat niet voldoet aan deze (westerse) voorwaarden, de internationale gemeenschap het recht, of zelfs de plicht heeft, de territoriale integriteit en soevereiniteit van deze staat te schenden.59 Uit de acties die de Verenigde Staten in de daaropvolgende jaren nam, is gebleken

dat de opinies die in machtige staten heersen wel degelijk internationale veranderingen in de visie op principes als soevereiniteit en non-‐interventie hebben aangebracht. Maar ook andere staten waren de voorbije decennia machtig genoeg om hun stempel te drukken op de basisbeginselen van internationale relaties. Waar de VS de leidende macht was in het kamp van de liberale en vernieuwde visie op soevereiniteit en non-‐interventie, golden China en Rusland als normzetters voor absolute staatssoevereiniteit. In hun officiële opinie zou staatssoevereiniteit in eender welke zaak gerespecteerd en gegarandeerd moeten worden. De bescherming van mensenrechten is belangrijk, maar overstijgt het belang van staatsoevereiniteit zeker niet. Volgens China is dit een nationale aangelegenheid, waar de internationale gemeenschap geen zeggenschap in heeft.60 Maar ook in China is het vasthouden aan deze belangrijke internationale principes geen absoluut en vastgeroest gegeven, wat zal blijken in het volgende hoofdstuk.

59 S. Elden. “Contingent Sovereignty, Territorial Integrity and the Sanctity of Borders”, p. 14-‐15. Philip Zelikow is een Amerikaanse diplomaat. Hij werkte als directeur van de 9/11 commissie, directeur van het Miller Center of Public Affairs op de universiteit van Virginia, en als Councelor of the United States Department of State (2005-‐2007). Richard Nathan Haass is een Amerikaanse diplomaat. Hij was Director of Policy Planning voor het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken (2001-‐2003) en adviseur van minister van buitenlandse zaken Collin Powell. In die periode was hij eveneens de United States Special Envoy for Northern Ireland. Sinds 2003 is hij de president van de Council on Foreign Relations. 60 J. M. Ramos. Changing Norms Through Actions, p. 14.

25

4 Non-‐ interventie in China: mythe of realiteit?

“China consistently carries out an independent foreign policy and adheres to the five principles of mutual respect for sovereignty and territorial integrity, mutual non-‐aggression, non-‐interference in each other’s internal affairs, equality and mutual benefit, and peaceful coexistence in developing diplomatic relations and economic and cultural exchanges with other countries.” -‐ Preambule van de Chinese Grondwet

Sinds enkele decennia vertoont de internationale statenpraktijk inzake de principes van soevereiniteit en non-‐interventie grote variaties. De westerse internationale politiek beschouwt het principe van soevereiniteit niet meer als absoluut, en ziet haar verantwoordelijkheid voor de bescherming van de wereldbevolking tegen schendingen van mensenrechten als legitieme reden voor een interventie. Machtige wereldspelers zoals China en Rusland, met in hun kielzog een heel aantal Derde Wereldlanden, verzetten zich echter tegen deze evolutionaire trend. Deze staten verkiezen in hun officieel discours de klassieke overeenkomsten inzake Westfaalse soevereiniteit, non-‐interventionisme en territoriale integriteit te behouden.61 Maar doen zij dit ook in realiteit?

61 N. MacFarlane en N. Sabanadze. “Sovereignty and Self-‐Determination: Where Are We?”, International Journal, vol. 68, nr. 4, 2013, p. 621-‐622.

26

4 .1 Non-‐interventionisme in Oost-‐Azië en Zuidoost-‐Azië

In de periode onmiddellijk na de Tweede Wereldoorlog werden regionale relaties in Oost-‐Azië gekenmerkt door wantrouwigheid, conflicten en onzekerheid. In het westen hielden staatshoofden zich bezig met de volledige hertekening van de internationale orde en de creatie van nieuwe, globale, intergouvernementele instellingen, terwijl Oost-‐ en Zuidoost-‐Azië worstelden met de gevolgen van dekolonisatie en de creatie van een heel aantal nieuwe landen. Daarbij kwam ook dat de internationale gemeenschap verwikkeld raakte in de Koude Oorlog, en dat ook in dit deel van de wereld staten verdeeld raakten over de communistische en kapitalistische kampen. Op enkele jaren tijd was de regio een broeinest van territoriale disputen. Interne conflicten, secessionisme en een gebrek aan sociaal-‐politieke samenhang vormden de belangrijkste bedreigingen voor de bestaande regeringen.62 De staten in Oost-‐ en Zuidoost-‐Azië ontpopten zich tegen deze achtergrond als

sterke verdedigers van de meest traditionele interpretaties van het begrip staatssoevereiniteit. De onaantastbaarheid en haast heilige status die aan het begrip werd toegekend leidde tot situaties waarbij zelfs een retorische discussie rond het begrip als inbreuk op het principe werd gezien. Elke vorm van kritiek op het binnenlands beleid van buurlanden was dus uit den boze. Non-‐interventie werd als belangrijkste factor voor het behoud van regionale stabiliteit, vrede en veiligheid gezien. Bovendien garandeerde loyaliteit aan het principe dat Oost-‐Aziatische staten zich konden concentreren op nationale consolidatie in de nasleep van de dekolonisatie van het gebied. Tegelijkertijd kon de regio op deze manier de risico’s van destabiliserende externe tussenkomst en internationale conflicten indijken. Met een geschiedenis van buitenlandse koloniale interventie en bezetting, en een onstabiel binnenlands politiek milieu, maakte het non-‐interventieprincipe het pad vrij voor nieuwe intraregionale relaties gebaseerd op wederzijds respect voor elkaars soevereiniteit, territoriale integriteit en nationale veiligheid. Bovendien waren veel overheden in de regio ervan overtuigd dat, om politieke consolidatie en economische ontwikkeling te bereiken, zij een sterke staat moesten vestigen, waarbij

62 A. J. Bellamy en C. Drummond. “The Responsibility to Protect in Southeast Asia: between non-‐interference and sovereignty as responsibility”, The Pacific Review, vol. 24, nr. 2, 2011, p. 184.

27

ze maar al te vaak individuele mensenrechten opschortten ten voordele van het algemeen belang van nationale ontwikkeling.63 Eén van de vroegste uitingen van non-‐interventie in de regio, werd vastgelegd in

de Five Principles of Peaceful Coexistence 和平共处五项原则 (heping gongchu wuxiang yuanze), ook wel het Verdrag van Panchsheel genoemd. Dit verdrag werd in 1954 opgesteld door Zhou Enlai 周恩来 (1898-‐1976), de toenmalige premier van China, in samenwerking met Jawaharlal Nehru (1889-‐1964), de toenmalige premier van India, en de overheid van Myanmar. Met speerpunten als ‘wederzijds respect voor elkaars soevereiniteit en territoriale integriteit’, en ‘non-‐interventie in elkaars nationale aangelegenheden’ reflecteerde het verdrag het belang dat deze landen hechtten aan principes als absolute soevereiniteit en non-‐interventie.64 Dit belang werd later ook nog eens bevestigd door het lidmaatschap van de

meeste Oost-‐ en Zuidoost Aziatische landen in de Non-‐Aligned Movement 不结盟运

动 (Bu Jiemeng Yundong) of ‘Beweging van Niet-‐Gebonden Landen’. Deze beweging werd gesticht op een internationale conferentie in Belgrado in 1961, en was eigenlijk een voortzetting van de Bandung Conferentie in 1955, waar Oost-‐ en Zuidoost-‐Aziatische landen, evenals enkele Afrikaanse staten, het belang van de Five Principles benadrukten en uitbreidden. De belangrijke spelers in de Beweging van Niet-‐Gebonden Landen waren de staatshoofden van India, Myanmar en Indonesië, maar ook Cambodia en Sri Lanka waren vertegenwoordigd. Tegenwoordig zijn ook Laos, Maleisië, de Filippijnen, Singapore, Thailand en Vietnam lid. De primaire doelen van de Niet-‐Gebonden Landen zijn een focus op de ondersteuning van het zelfbeschikkingsrecht, nationale onafhankelijkheid, en de soevereiniteit en territoriale integriteit van de lidstaten. Ze delen de opinie dat non-‐interventie in de interne aangelegenheden en vredevolle co-‐existentie tussen alle naties, en tevens de verwerping van het gebruik of dreiging tot gebruik van geweld in internationale 63 L. Wu. “East Asia and the Principle of Non-‐Intervention: Policies and Practices”, Maryland Series in Contemporary Asian Studies, vol. 160, nr. 5, 2000, p. 1-‐2; A. J. Bellamy en C. Drummond. “The Responsibility to Protect in Southeast Asia: between non-‐interference and sovereignty as responsibility”, p. 184. 64 Y. Choedon. “India and Democracy Promotion: Cautious Approach and Opportunity”, India Quarterly, vol. 71, nr. 2, 2015, p. 162; Xinhuanet. “Five Principles of Peaceful Coexistence not Outdated: Chinese President” op: http://news.xinhuanet.com/english/china/2014-‐06/28/c_133445548.htm (Geraadpleegd: 16/6/2015). De vijf hoofdpunten van het verdrag zijn: 1. Wederzijds respect voor soevereiniteit en territoriale integriteit; 2. Wederzijdse niet-‐aanvalsverdragen; 3. Non-‐interventie in elkaars nationale aangelegenheden; 4. Gelijkheid en wederzijdse voordelen; 5. Vreedzame co-‐existentie. Het verdrag werd afgekondigd bij het tekenen van de Overeenkomst over Handelen en Betrekkingen tussen de Tibet-‐regio van China en India. M. Kou. Contending with Contradictions: China’s policy toward Soviet Eastern Europe and the Origins of the Sino-‐Soviet Split, 1953-‐1960, Lanham: Lexington Books, 2001, p. 57.

28

betrekkingen, noodzakelijk zijn voor een goede internationale samenwerking.65 Uiteindelijk resulteerden deze conferenties en het voortdurende geloof in de voordelen van non-‐interventie in 1967 in de oprichting van de Association of the Southeast Asian Nations (ASEAN), een organisatie van Zuidoost-‐Aziatische landen. Deze organisatie was erop gericht een eigen set van diplomatieke regels vast te leggen, en zo een gezamenlijk en sterk antwoord te kunnen bieden tegen buitenlandse bedreigingen van hun territoriale integriteit en staatssoevereiniteit.66

4 .2 De grondbeginselen van het Chinese buitenlands beleid

Onmiddellijk na de oprichting van de Volksrepubliek China in 1949 kende het beleid inzake internationale relaties van de gloednieuwe staat een moeizame start. Vroegere kennismakingen met buitenlands beleid en het internationale systeem lieten geen al te goede indruk na, waardoor China zich nogal sceptisch opstelde tegenover de voordelen die dit internationaal systeem te bieden had. Deze gereserveerde houding werd gevormd door twee gebeurtenissen. De eerste was China’s onsuccesvolle poging om toe te treden tot de Verenigde Naties, en de weigering van het westen om de Chinese Communistische Partij (CCP) te erkennen als de ware en enige regering van China. De tweede reden was de interventie door de Verenigde Naties in de Koreaanse oorlog (1950-‐1953). Deze interventie was, volgens de CCP althans, een poging van de Verenigde Staten om een democratisch bastion in Oost-‐Azië te installeren. Als gevolg hiervan hield de Volksrepubliek China tijdens de eerste decennia van haar bestaan een nogal geïsoleerde en onafhankelijke koers aan. Het land ontwikkelde haar eigen set van grondbeginselen en principes aangaande internationale relaties, los van de westerse doctrine op dat moment. Toch bleef China ook in deze periode haar netwerk van buitenlandse relaties gestaag uitbreiden.67

65 ‘The Non-‐Aligned Movement’, published on: http://namiran.org/background-‐general/ (consulted: 16/6/2015). 66 A. J. Bellamy and C. Drummond. “The Responsibility to Protect in Southeast Asia”, p. 185; S. Narine. “Forty Years of ASEAN: a Historical Review”, The Pacific Review, vol. 21, nr. 4, 2008, p. 414. 67 M. Lanteigne. Chinese Foreign Policy: an Introduction, Abingdon: Routledge, 2009, p. 2-‐4.

29

Een vroege, maar belangrijke, interpretatie van de visie van Mao en de CCP op buitenlandse relaties werd vastgelegd in de Five Principles of Peaceful Coexistence, samengesteld door China, India en Myanmar, zoals hierboven beschreven. De hoofdpunten van deze doctrine, ‘wederzijds respect voor elkaars soevereiniteit en territoriale integriteit’, en ‘non-‐interventie in elkaars nationale aangelegenheden’, waren ook voor China van groot belang. Medewerking aan een dergelijke doctrine benadrukte China’s wil om haar internationale positie te verbeteren door het gebruik van diplomatieke middelen, en accentueerde haar onafhankelijkheid wat betreft wereldpolitiek. Uiteindelijk werd de doctrine ingesteld als hoeksteen van het buitenlands beleid van de CCP.68 Deze principes vormden tevens een ondersteuning van het primaire binnenlandse beleid van China in deze periode, met name de trage maar zekere economische ontwikkeling en sociale hervorming. De beginselen werden opnieuw benadrukt tijdens de Bandung Conferentie van Aziatische en Afrikaanse Naties in 1955, het startpunt voor de Beweging van Niet-‐Gebonden Landen. Op dat moment werd duidelijk dat China zichzelf begon op te werpen als leider van de nieuwbakken onafhankelijke naties in Azië en Afrika. China nam, met haar beleid van ‘vredevolle co-‐existentie’, zes decennia geleden het voortouw en bood de nieuwe onafhankelijke naties van Azië en Afrika, die zich duidelijk afzetten tegen de westerse doctrine, een alternatief voor de Amerikaanse perceptie van wereldorde. Hierdoor werd de notie van non-‐interventie door heel wat staten in de wereld als één van de meest belangrijke en onaantastbare principes in internationale relaties beschouwd.69 Eén van de typische karakteristieken die het buitenlands beleid van de CCP bezit,

is de continuïteit en loyaliteit van de Chinese regering aan haar eigen principes. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat een aantal principes inzake buitenlands beleid, die decennia geleden werden vastgelegd, nooit officieel werden afgevoerd of stopgezet. De ontwikkeling van Chinese buitenlandse relaties kende een aantal zware tegenslagen onder Mao Zedong 毛泽东 (1893-‐1976), die zijn strategieën vooral richtte op het bereiken van militaire superioriteit. Deng Xiaoping 邓小平 (1904-‐1997) richtte zich meer op het uitbouwen van duurzame internationale relaties, en bouwde zijn buitenlandse politiek op in functie van zijn nationale strategie. Hedendaagse Chinese leiders zijn nog steeds trouw aan een aantal van deze

68 M. Kou. Contending with Contradictions: China’s policy toward Soviet Eastern Europe and the Origins of the Sino-‐Soviet Split, 1953-‐1960, Lanham: Lexington Books, 2001, p. 57. 69 M. Nakajima. “Foreign Relations: From the Korean War to the Bandung Line”, in: R. MacFarquhar and J.K. Fairbank (eds.). The Cambridge History of China, vol 14, Cambridge: Cambridge University Press, 1987, p. 261.

30

principes, hoewel deze vaak echter nog moeilijk toepasbaar zijn in de huidige internationale situatie. Hierdoor strookt de retoriek de laatste decennia niet altijd met de realiteit.70

4 .3 China’s non-‐interventiebeleid: Westfaalse retoriek

Vanaf de stichting van de Volksrepubliek China organiseerde het land haar internationale relaties tegen de achtergrond van een non-‐interventiebeleid. Sindsdien zijn er geen fundamentele wijzigingen aan het principe en aan het officiële beleid meer doorgevoerd.71

4 .3.1 China’s non-‐interventiebeleid: de theorie

China’s non-‐interventiepolitiek heeft twee hoofddoelen. Ten eerste wordt het principe ingezet als reden voor China om zich te onthouden van participatie in interventies van de internationale gemeenschap. De achterliggende gedachte hier is dat China op deze manier kan vermijden veel nationale rijkdommen te spenderen aan zaken die de status van het land niet rechtstreeks bevorderen, waardoor het land ook kan kunnen focussen op economische ontwikkeling. Ten tweede wordt het principe ook gebruikt om alle vormen van interventie in Chinese nationale zaken te vermijden. De achterliggende idee hier is dat China elke kritiek of mogelijke militaire interventie van het westen of de Verenigde Naties naar aanleiding van schendingen van mensenrechten, territoriale disputen, nationaal of internationaal beleid wil voorkomen. Over deze twee doelen zal ook verder in dit hoofdstuk nog uitgeweid worden. Tegelijkertijd kunnen er ook drie belangrijke karakteristieken onderscheiden

worden inzake China’s non-‐interventieprincipe. Ten eerste heeft het principe geen betrekking op suggesties, commentaren of zelfs kritieken tussen staten over elkaars

70 The Diplomat. “Reflecting on China’s Five Principles, Sixty Years later”, op: http://thediplomat.com/2014/06/reflecting-‐on-‐chinas-‐five-‐principles-‐60-‐years-‐later/ (geraadpleegd: 19/1/2015). 71 Z. Pang. “China’s Non-‐Intervention Question”, Global Responsibility to Protect 1, 2009, p. 239.

31

interne aangelegenheden. Dit staat bijvoorbeeld in scherp contrast met de lidstaten van ASEAN, waar zelfs bepaalde suggesties of raadgevingen al als een schending van het principe werden gezien. Ten tweede beschouwt het Chinese non-‐interventieprincipe het politieke regime van een staat als een exclusief interne aangelegenheid. De CCP streefde vanaf het ontstaan van de Volksrepubliek China naar respect als rechtmatige leider van China, en gaat daarom ook niet akkoord met westerse inmenging in de staatszaken van pariastaten. Ten derde, en ruwweg gelijk aan het tweede hoofddoel hierboven beschreven, is China hypergevoelig aan interventie bereikt door chantage, en wil het land op geen enkele manier dat eender welke staat zich mengt in haar eigen interne zaken. Dit heeft deels te maken met China’s standpunt in een aantal onopgeloste zaken, zoals de situaties in Tibet, Taiwan en Xinjiang. China gebruikt in deze zaken vaak haar non-‐interventieprincipe om zich te verzetten tegen kritieken op schendingen van mensenrechten, zowel binnen China als erbuiten.72

4.3.2 China’s non-‐interventiebeleid: de evolutie

Het principe van non-‐interventie was in de eerste decennia van het bestaan van China nauw verbonden met China’s zelfbeeld in de internationale politiek. Nadat het land na een ‘Eeuw van Vernedering’ 百年国耻 (1839-‐1949) en agressie vanwege westerse grootmachten haar soevereiniteit en onafhankelijkheid had teruggewonnen, beoogde China haar buitenlandse relaties te voeren op een basis die sociale systemen en ideologieën zou overstijgen.73 Hierom ontpopte China zich, zoals in de vorige paragraaf ook werd beschreven, als grote voorstander van een nieuwe wereldorde gestoeld op het principe van wederzijdse non-‐interventie, samen met andere nieuwe onafhankelijke staten in Azië en Afrika. Voor het principe echter goed en wel in de Chinese politiek kon geïmplementeerd worden, raakte China verwikkeld in de zeer dodelijke Koreaanse Oorlog (1950-‐1953).74 Ook gedurende de Koude Oorlog was het initieel erg moeilijk voor China om economische relaties met niet-‐communistische landen op te bouwen. Ten einde toch haar natuurlijke rijkdommen en middelen economischer te kunnen gebruiken en zich te kunnen focussen op

72 M. Chaziza en O. S. Goldman. “Revisiting China’s Non-‐Interference Policy Towards Intrastate Wars”, The Chinese Journal of International Politics, vol. 7, nr. 1, 2014, p. 94. 73 M. Duchâtel, O. Bräuner, Z. Hang. Protecting China’s Overseas Interests, SIPRI Policy Paper, juni 2014, p. 1. 74 Z. Pang. “China’s Non-‐Intervention Question”, p. 239-‐240.

32

interne ontwikkeling, implementeerde China een strategie van non-‐interventie in haar buitenlands beleid, om zo nieuwe economische partners aan te trekken.75 Na Mao’s dood in 1976 beklemtoonden de nieuwe leiders in Beijing nogmaals het

belang van de principes soevereiniteit en non-‐interventie. Dit werd duidelijk in de nieuwe strategieën inzake het Chinese buitenlandse beleid die Deng Xiaoping achtereenvolgens instelde. Op het Twaalfde Nationaal Congres van de CCP in 1982, waar China voor het eerst duidelijke richtlijnen inzake haar internationale relaties vastlegde, stelde Deng dat China voortaan een onafhankelijke en vredevolle koers zou varen met haar 独立自主的和平外交-‐strategie (duli zizhu de heping waijiao), of ‘de strategie van onafhankelijke en vredevolle buitenlandse relaties’. Het belang van China’s soevereiniteit en haar nadruk op non-‐interventie ligt vervat in deze strategie, zowel wat betreft buitenlandse inmenging in Chinese nationale zaken, als China’s onwilligheid zelf te interveniëren in andere staten.76 Naar het einde van de jaren 1980 ontwikkelde Deng voor het buitenlands beleid

van China een bijkomende strategie, die tot vandaag nog steeds gebruikt wordt om bepaalde acties (of non-‐acties) te verantwoorden. In 1989 lanceerde Deng één van zijn meest beroemde axioma’s, met name 韬光养晦 (taoguang yanghui). Deze term is sinds haar ontstaan op allerlei manieren -‐ zowel positief als negatief -‐ vertaald, afhankelijk van de nationaliteit van de vertaler. Door de Verenigde Staten werd het in het jaarlijks rapport van het Departement van Defensie vertaald als “hide our capabilities and bide our time”, andere westerse auteurs vertaalden het als “hide

75 American Progress. “China’s Evolving Foreign Policy”, op: https://www.americanprogress.org/issues/security/report/2012/03/08/11224/china-‐and-‐the-‐collapse-‐of-‐its-‐noninterventionist-‐foreign-‐policy/ (geraadpleegd: 19/1/2015). 76 Eigen vertaling van Aurélie Heyninck. Wat Chinese staatsleiders juist bedoelden met deze (en ook volgende) strategie is voor interpretatie vatbaar, aangezien Deng Xiaoping zelf niet zoveel uitleg gaf. China’s strategieën inzake buitenlands beleid zijn vaak opgebouwd uit een heel aantal idealen en staan bol van idealistische begrippen. Hierdoor is de eigenlijke betekenis vaak niet duidelijk (of gemaskeerd, wat dan natuurlijk weer in het voordeel speelt van aanhangers van de ‘China threat’-‐theorie), en staat het (normaliter Chinese) academici vrij naar hartenlust te speculeren over de strekking van de strategie. Liping Xia, bijvoorbeeld, stelt dat het woord ‘vrede’ �� in dit verband wil zeggen dat China in haar buitenlands beleid zal afwegen of bepaalde acties voordelig zijn voor de internationale en regionale vrede en stabiliteit. Dit staat in scherp contrast met de strategieën die onder Mao werden gehanteerd, waar vooral werd bekeken hoe militaire superioriteit kon bereikt worden. De term ‘onafhankelijkheid’ �� geeft aan dat China een buitenlands beleid in overeenstemming met haar eigen nationaal belang hanteert, en bovendien rekening houdt met “the common interest of peoples of all the countries in the world”. Ook de Five Principles of Peaceful Coexistence worden volgens Xia hiermee nog eens herhaald. Gill Bates wijst er echter, niet geheel onterecht, op dat Xia hiermee zichzelf tegenspreekt. Hij acht de kans dat de gemeenschappelijke belangen van alle mensen in de wereld (hetgeen trouwens onmogelijk is met zekerheid te determineren) de nationale belangen van China wel eens zouden kunnen tegenspreken namelijk vrij groot. L. Xia. “China: a Responsable Great Power”, Journal of Contemporary China, vol. 10, nr. 26, 2001, p. 18; G. Bates. “Discussion of ‘China: a Responsible Great Power”, Journal of Contemporary China, vol. 10, nr. 26, 2001, p. 31.

33

one’s ability and pretend to be weak”, “conceal one’s true intention”, “hide one’s ambitions and disguise its claws”, enzovoort. De onderliggende gedachte in al deze vertalingen stelt telkens opnieuw dat China haar ware intenties verborgen probeert te houden en het juiste moment afwacht om toe te slaan.77 Om meer duiding bij het concept te geven, werd in de zesde editie van Cihai 辞海 (woorden zee) in 2009 voor het eerst een vertaling van het concept opgenomen. Taoguang 韬光 staat hier voor “hide one’s brightness” of het verbergen van ’s lands vermogen, talent of bekwaamheid. Yanghui 养晦 wordt door Cihai geïnterpreteerd als “pull in one’s horns and conceal one’s ability and movements”, wat wil zeggen dat China zich onopvallend moet gedragen en zich gedeisd zou moeten houden. Samengevoegd schrijven de termen voor hoe de Chinese regering haar relaties en uitwisselingen met andere staten moet voeren.78 De interpretatie die Cihai biedt staat dichtst bij de vertaling die tegenwoordig in

de meeste gevallen wordt gehanteerd: “keep a low profile and hide one’s brightness”. Na het bloedbad op het Tian’anmen-‐plein 天安门 in 1989, de daaropvolgende economische sancties die het westen aan China oplegde en de implicaties van de implosie van de Sovjet-‐Unie, zocht Deng dringend aansluiting bij het internationale systeem, zonder daarbij een al te grote rol op zich te moeten nemen. Hij stelde in een toespraak dat: “Some developing countries would like China to become leader of the Third World. But we absolutely cannot do that -‐ this is one of our basic state policies. We can’t afford to do it and besides, we aren’t strong enough. There is nothing to be gained by playing that role; we would only lose most of our initiative.”79 Deng Xiaoping wilde zich in plaats daarvan toeleggen op interne economische

ontwikkeling, en wilde deze vooral niet in het gedrang brengen met een overdreven begeesterd buitenlands beleid. Vroegere beleidslijnen, zoals belangrijke handelspartners de toegang tot de Chinese markt ontzeggen omdat ze geen aanhangers van het communisme zijn, of militaire uitgaven verkiezen boven investeringen in de economie, zouden de Chinese economische ontwikkeling enorm

77 G. Xiong. “China’s Diplomatic Strategy: Implication and Translation of ‘Tao Guang Yang Hui’”, Foreign Affairs Journal, nr. 98, 2010, s.n. 78 Cihai 辞海 (woorden zee), 6th edition, Shanghai: Shanghai Lexicographical Publishing House, 2009. In: Xiong Guangkai. “China’s Diplomatic Strategy: Implication and Translation of ‘Tao Guang Yang Hui’”. 79 Deng Xiaoping geciteerd in: J. Y. Cheng en F. W. Zhang. “Chinese Foreign Relation Strategies under Mao and Deng: a Systematic and Comparative Analysis”, Philippine Journal of Third World Studies, vol. 14, nr. 3, 1999, p. 100.

34

kunnen hinderen. 80 Omdat het aannemelijk was dat China meer buitenlandse investeringen kon aantrekken en handel kon boosten door een niet-‐confronterende houding aan te nemen, ging China tot het uiterste om haar non-‐interventiepolitiek te handhaven en om deel te nemen aan vriendschappelijke relaties met landen over heel de wereld, wat hun politieke ideologie ook mocht zijn.81 China hield, anders gesteld, een onopvallend profiel inzake internationale relaties en buitenlands beleid aan en benadrukte in elke zaak het officiële Chinese standpunt van absolute loyaliteit aan het non-‐interventieprincipe. Op deze manier konden de Chinese machthebbers vermijden dat China tegen wil en dank werd meegesleurd in, typerend voor de Koude Oorlog, diplomatieke disputen en conflicten die de rijkdommen van hun land haast volledig konden opslorpen.82 Ook onder president Jiang Zemin 江泽民 (1926), gedurende de jaren 1990 en

2000, stelde de CCP expliciet dat ze de ontwikkeling van buitenlandse relaties, onderhandelingen en samenwerking met politieke partijen en organisaties van landen en regio’s over de hele wereld zou verderzetten. De onderwerpen van deze relaties variëren van de principes van onafhankelijkheid, naar volledige gelijkheid en wederzijds respect, tot non-‐interventie in elkaars interne aangelegenheden. Hiermee formuleerde de CCP opnieuw een verderzetting van de Five Principles of Peaceful Coexistence, die in 2004, onder president Hu Jintao 胡锦涛 (1942), bovendien verankerd werden in de Chinese grondwet.83 Ook president Xi Jinping 习近平 (1953) eerde het oude principe van non-‐interventie, door op 28 juni 2014 een viering te organiseren voor het 60-‐jarig bestaan van de Five Principles.84

80 M. Ren. “An Analysis on the Contradiction Between China’s Non-‐intervention Policy and Intervention Activities”, op: http://r-‐cube.ritsumei.ac.jp/bitstream/10367/5025/1/isa_13ren.pdf (geraadpleegd: 17/1/2015), p. 26. 81 J. Wang. “China’s Search for a Grand Strategy: a Great Power Finding Its Way”, Foreign Affairs, vol. 90, nr. 2, 2011, p. 70. 82 American Progress. “China’s Evolving Foreign Policy”, op: https://www.americanprogress.org/issues/security/report/2012/03/08/11224/china-‐and-‐the-‐collapse-‐of-‐its-‐noninterventionist-‐foreign-‐policy/ (geraadpleegd: 19/1/2015). 83 M. Ren. “An Analysis on the Contradiction Between China’s Non-‐intervention Policy and Intervention Activities”, p. 26. 84 The Diplomat. “Reflecting on China’s Five Principles, Sixty Years later”, op: http://thediplomat.com/2014/06/reflecting-‐on-‐chinas-‐five-‐principles-‐60-‐years-‐later/ (geraadpleegd: 19/1/2015).

35

4 .4 China’s non-‐interventiebeleid in de praktijk

4.4.1 Afwijkingen tijdens de Koude Oorlog

Uit het bovenstaande blijkt duidelijk dat het officiële discours van de CCP niet afwijkt van de loyaliteit aan de principes van soevereiniteit en non-‐interventie die de Partij steeds vooropstelde. China neemt in de jaren 2000 nog steeds dezelfde houding ten opzichte van deze concepten aan als in de jaren 1950. Maar enkel politieke uitspraken en officiële verklaringen in acht nemen, zou tot kortzichtige conclusies leiden. Mao deelde in 1966 mee dat “our principle must be steadfast, but in order to fulfill that principle we also need to hold the permitted and necessary flexibility”. Hiermee voorzag hij mogelijke uitzonderingen op het principe van non-‐interventie, wanneer dit in het voordeel van zijn toen vooropgestelde strategie inzake buitenlands beleid zou kunnen zijn. In de praktijk leidde dit ook onder Mao al tot significante afwijkingen van het principe. Hoewel de Chinese overheid een heel aantal verdragen had afgesloten met andere landen waarin clausules waren geïmplementeerd, die wederzijdse interventies in elkaars binnenlandse zaken verboden, werden deze stipulaties toch soms met de voeten getreden. 85 Zo ondersteunde China in deze periode een aantal revoluties en bewegingen, die trachtten een nationale bevrijding te bekomen en die konden leiden tot de ontwikkeling van een nieuwe communistische staat. Ook tijdens de Culturele Revolutie 文化大革命 (1966-‐1976) stapten Mao en zijn ministers volledig van het principe van non-‐interventie af en steunden ze actief subversieve groepen in niet-‐communistische landen, vooral in de regio Zuidoost-‐Azië.86

85 Ren, M. “An Analysis on the Contradiction Between China’s Non-‐intervention Policy and Intervention Activities”, p. 26. 86 R. Farley. “Making the PLAN: a Concise History of the People’s Liberation Army Navy”, in: D. C. Chau en T. M. Kane (eds.). China and International Security: History, Strategy, and 21st-‐Century Policy, Santa Barbara (CA): Praeger, 2014, p. 98. Op het Negende Partijcongres van de CCP in 1969 stelde Lin Biao 林彪 (1907-‐1971) bijvoorbeeld dat China ook in de toekomst solidair zou zijn met revolutionaire strijdmachten in de wereld, en hij noemde Laos, Thailand, Myanmar/Birma, Malaya/Maleisië, Indonesië en India als landen waar de proletarische revolutie verdergezet diende te worden. J. Domes. China after the Cultural Revolution: Politics Between Two Party Congresses, Berkeley en Los Angeles (CA): University of California Press, 1977, p. 217-‐218. Voor meer informatie over dit onderwerp, zie ook: P. Van Ness. Revolution and Chinese Foreign Policy: Peking’s Support for Wars of National Liberation, Berkeley en Los Angeles (CA): University of California Press, 1970. Een aantal Zuidoost Aziatische niet-‐communistische landen voelden deze uitspraken aan als dreigende taal, en zagen communistische opstanden, gesteund door China, als één van de belangrijkste bedreigingen voor de regionale veiligheid in deze periode. Bescherming hiertegen

36

Na Mao’s dood in de late jaren 1970 en doorheen de hele jaren 1980 leek China zich te houden aan haar non-‐interventiestandpunt. Op het einde van de jaren 1970 sprak China zich nog uit tegen de oorlog in Afghanistan van de Sovjets, en vanaf 1982 versterkte China haar non-‐interventiestandpunt nog eens met de instelling van Deng Xiaoping’s ‘strategie voor onafhankelijke en vredevolle buitenlandse relaties’. De desintegratie van de Sovjet-‐Unie en de economische sancties tegen China na 1989 verplichtten de Volksrepubliek ook nog in de eerste helft van de jaren 1990 een onopvallende internationale houding aan te nemen en niet af te wijken van het non-‐interventieprincipe.87 Toch manoeuvreerde Deng zijn beroemde axioma op een dergelijke manier dat hij ook hier eventueel een uitweg zou hebben indien dat beter uitkwam. Hij voegde namelijk de woorden 有所作为 (yousuo zuowei) toe aan zijn postulaat, wat daarmee de betekenis uitbreidde naar ‘verberg je snuggerheid, hou je gedeisd, maar realiseer ook een aantal zaken’.88 Dit principe is een tweesnijdend zwaard en wordt zo ook gebruikt om

buitenlandse bemoeienissen in Chinese nationale aangelegenheden weg te houden. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat Deng Xiaoping ook regelmatig westerse landen en instellingen er aan herinnerde dat zij niet dienden tussen te komen in Chinese interne zaken. Vooral bij de instelling van internationale sancties, als antwoord op de hardhandige onderdrukking van de Tian’anmen-‐protesten in 1989, stelde Deng dat buitenlandse regeringen “were not qualified to punish China”, en dat Chinese leiders “would never permit other countries to interfere in China’s internal affairs”.89 Ook tegenwoordig nog bedient de CCP zich nog van deze taal (waarbij een blijvend respect voor het non-‐interventieprincipe natuurlijk noodzakelijk is), vooral om het westen, en met name de Verenigde Staten, te waarschuwen zich niet te bemoeien met puur Chinese zaken als de situatie in Tibet, Taiwan of Xinjiang.

was één van de belangrijkste redenen voor hun continue benadrukking van het principe van non-‐interventie en voor de oprichting van ASEAN. S. Narine. “Forty Years of ASEAN: a Historical Review”, p. 414. 87 Z. Pang. “China’s Non-‐Intervention Question”, p. 240. 88 M. D. Swaine. America’s Challenge: Engaging a Rising China in the Twenty-‐first Century, Washington DC: Carnegie Endowment for International Peace, 2011, p. 404. 89 Deng Xiaoping, geciteerd in: M. Chaziza en O. S. Goldman. “Revisiting China’s Non-‐Interference Policy Towards Intrastate Wars”, p. 95.

37

4.4.2 Veranderingen in China’s non-‐interventiebeleid na de Koude Oorlog

De contradictie tussen het officiële Chinese discours aangaande het non-‐interventiebeleid enerzijds, en China’s eigenlijke praktijk anderzijds, doet de vraag rijzen of, wanneer en hoe China haar traditionele visie op soevereiniteit en non-‐interventie zal aanpassen. Deze contradictie, in combinatie met China’s veranderde geopolitieke positie na de Koude Oorlog, en de nieuwe uitdagingen en verantwoordelijkheden waar China nu, als opkomende economische, politieke en militaire macht, mee te maken zal krijgen, vormen een druk op de strikte aanhang van het non-‐interventieprincipe. China’s bekwaamheid hier mee om te gaan en haar bereidheid hier op in te spelen zal veelzeggend zijn over haar toekomstige rol in het internationaal systeem: het zal aanwijzingen geven of China haar rol als “responsible stakeholder in the international system”, zoals de president van de VS Barack Obama het uitdrukt, zal opnemen, en of China bereidwillig is haar attitude inzake non-‐interventie en haar antwoord op humanitaire crises te wijzigen.90 China’s internationale politiek en diplomatieke praktijk begon na de Koude Oorlog

gradueel te veranderen. Het Chinese beleid toonde meer moderatie, engagement en integratie in het globale systeem.91 Ook China’s standpunt aangaande de eigenlijke betekenis van non-‐interventie heeft sinds de jaren 1990 een evolutie meegemaakt. In de praktijk houdt China sindsdien een andere interpretatie van het principe aan dan in de vroegere jaren van de Volksrepubliek. Hoewel China blijft hameren op respect voor het principe van non-‐interventie, heeft het land de strategie om zich simpelweg te verzetten tegen elke vorm van internationale interventie, geïnitieerd of gesteund door het westen, laten varen. Beijing kant zich ook niet meer tegen de noodzakelijkheid van bepaalde legitieme internationale interventies.92 In het verleden veranderde de bestaande statenpraktijk aangaande soevereiniteit

en non-‐interventie in het westen meestal naar aanleiding van invloedrijke 90 M. Chaziza en O. S. Goldman. “Revisiting China’s Non-‐Interference Policy Towards Intrastate Wars”, p. 95. President van de Verenigde Staten Barack Obama sprak op de Asia Pacific Economic Co-‐operation summit (APEC) in Hawaii (2011) nogal klare taal. Hij stelde dat de Chinese leiders moesten “understand that their role is different now than it might have been 20 years ago or 30 years ago when, if they were breaking some rules, it didn't really matter, it didn't have a significant impact. […] Now they have grown up. They are going to have to help manage this process in a responsible way.” BBC News. “Obama to China: ‘act like a grown-‐up’”, op: http://www.bbc.com/news/world-‐asia-‐china-‐15718392 (geraadpleegd: 26/7/2015). 91 M. Chaziza en O. S. Goldman. “Revisiting China’s Non-‐Interference Policy Towards Intrastate Wars”, p. 95. 92 Z. Pang. “China’s Non-‐Intervention Question”, p.240.

38

gebeurtenissen.93 Ook in China bleek dit gedurende de laatste decennia het geval te zijn. De invloed van gebeurtenissen in Irak na de Eerste Perzische Golfoorlog (1990-‐1991), en van conflicten in Somalië, Haïti, Rwanda, Bosnië, Kosovo en Oost-‐Timor wordt duidelijk weergegeven in de evolutie van China’s statenpraktijk en het officieel discours inzake haar ‘Responsibility to Protect’-‐beleid (R2P) in Libië en Darfur. Elk van deze situaties draaide om een humanitair drama, en elke keer werd China gedwongen te beslissen of het een internationale interventie zou ondersteunen, of het louter zou berusten bij een internationale interventie, of zich er juist tegen zou verzetten. In elke situatie was China opnieuw verplicht haar visie op belangrijke internationale rechtspraak en belangrijke principes binnen internationale relaties te definiëren en te verklaren. Uit de reactie van China op deze conflicten blijkt dat China, hoewel het vasthoudt aan haar retoriek van loyaliteit aan non-‐interventie, weldegelijk een bereidwilligheid vertoont te berusten in, of zelfs actief deel te nemen aan, multilaterale humanitaire interventies. Een belangrijke factor die wijst op de evolutie in China’s non-‐interventiebeleid is de toenemende deelname van de Volksrepubliek aan VN-‐vredesmissies. Dit gebeurde in het kader van China’s toenemende geloof in het belang van R2P. Zo heeft Beijing gedurende de laatste decennia een aantal dogma’s inzake het concept van R2P in haar eigen buitenlands beleid opgenomen, wat nogmaals de recente flexibiliteit ten aanzien van de principes van internationale relaties aanwijst.94

4.4.3 Interventie met Chinese karakteristieken sinds de jaren 1990

China mag dan sinds de jaren 1990 wel bereid zijn militaire acties te ondernemen om wreedheden, misdaden tegen de mensheid, genocides of andere humanitaire drama’s te voorkomen of te beëindigen, het zal nog steeds enkel actie ondernemen wanneer aan twee voorwaarden voldaan wordt: de acties moeten goedgekeurd zijn door de VN-‐Veiligheidsraad, en de ontvangende staat moet er uitdrukkelijk mee instemmen.95 De karakteristieken van de manier waarop China intervenieert kunnen

93 Zie hiervoor ook paragraaf 2.2. 94 M. Chaziza en O. S. Goldman. “Revisiting China’s Non-‐Interference Policy Towards Intrastate Wars”, p. 95-‐96. Ondertussen is China één van de belangrijkste machten binnen het systeem van VN-‐vredesmissies. 95 M. Chaziza en O. S. Goldman. “Revisiting China’s Non-‐Interference Policy Towards Intrastate Wars”, p. 96.

39

in drie types worden onderverdeeld, naargelang de gebruikte methode: directe interventie, indirecte interventie en stilzwijgende interventie.96 Directe interventie omvat zowel zachte als harde (of militaire) interventie. Zachte

interventie wordt uitgevoerd door het zenden van diplomatieke vertegenwoordigers naar andere landen om zo een interne crisis te helpen oplossen.97 Een hedendaags voorbeeld van zachte interventie door China zijn de vele buitenlandse investeringen, vooral in Afrika. Vanuit respect voor het principe van non-‐interventie staat China aan Afrikaanse landen erg grote en goedkope leningen en toelagen toe, zonder hiervoor politieke voorwaarden, zoals voorstellen voor een anti-‐corruptiewetgeving of de bescherming van mensenrechten, te stellen. China wil enkel haar toegang tot Afrika’s natuurlijke rijkdommen verzekeren, en financiert in ruil allerlei Afrikaanse projecten en neemt grote infrastructuurwerken voor haar rekening.98 Militaire interventie houdt vanzelfsprekend in dat het leger ingeschakeld wordt. Dit kan voorvallen omwille van verschillende redenen, gaande van bescherming van mensenrechten tot bescherming van het eigen belang. In regel wijst China het omverwerpen van regimes af, maar het land heeft de afgelopen jaren wel moeite gedaan Chinese onderdanen die in het buitenland in gevaar verkeerden te redden, zoals gebeurde tijdens de missie van de Chinese marine in de Golf van Aden in 2008.99 De term indirecte interventie slaat op acties die geautoriseerd werden door de VN,

zoals deelname aan vredesmissies en internationale sancties. Een typisch voorbeeld van China’s evoluerend beleid inzake interventionisme is haar veranderde visie op deze vredesmissies. Van een sterke afkeuring gedurende de jaren 1950 en 1960 evolueerde de CCP naar de status van actieve deelnemer (hoewel China blijft hameren op enkele belangrijke voorwaarden om tot interventie te komen).100 Deze transitie kan op verschillende manieren verklaard worden. Ten eerste steeg de

96 F.R. Tesón. Humanitarian intervention: an inquiry into law and morality, New York (NY): Transnational Publishers, 2005; M. Ren. “An Analysis on the Contradiction Between China’s Non-‐intervention Policy and Intervention Activities”, p. 26. 97 M. Ren. “An Analysis on the Contradiction Between China’s Non-‐intervention Policy and Intervention Activities”, p. 27. 98 M. Chaziza en O. S. Goldman. “Revisiting China’s Non-‐Interference Policy Towards Intrastate Wars”, p. 97. Voor meer informatie over deze specifieke vorm van interventie door China, zie ook: J. S. Nye. “China and Soft Power”, South African Journal of International Affairs, vol. 19, nr. 2, 2012, pp. 151-‐155; of K. King. China’s Aid & Soft Power in Africa: the Case of Education and Training, Woodbridge en Rochester (NY): James Currey, 2013. 99 M. Ren. “An Analysis on the Contradiction Between China’s Non-‐intervention Policy and Intervention Activities”, p. 27. 100 M. Ren. “An Analysis on the Contradiction Between China’s Non-‐intervention Policy and Intervention Activities”, p. 27.

40

welvaart ten opzichte van de jaren ’50 en ’60, en heeft Beijing dus ook de middelen om bij te dragen aan dergelijke internationale initiatieven. Ten tweede heeft China’s groeiende economische, diplomatieke en militaire macht het land gretiger gemaakt de haar aangeboden rol als verantwoordelijke internationale stakeholder ook werkelijk op te nemen. Ten derde worden vredesmissies tegenwoordig simpelweg als legitiem aanzien in het Chinese buitenlands beleid, op voorwaarde althans dat de missie is goedgekeurd door de VN en door het ontvangende land.101 Stille interventie is geheimzinnig gedrag en een ambigue houding ten opzichte van

bepaalde zaken die deel uitmaken van interne aangelegenheden van andere landen. Dit soort interventie kwam vaak voor in de eerste decennia van het bestaan van de Volksrepubliek China, wanneer interventie vooral bestond uit het steunen van communistische revolutionaire partijen in andere staten. Hoewel dit gedrag na het einde van de Koude Oorlog nog zeer zelden ontdekt werd, kan geargumenteerd worden dat China soms nog steeds een ambigue positie inneemt door zich te onthouden bij een stemming van een VN-‐resolutie aangaande bepaalde internationale interventies (bv. de oorlog in Syrië). Op deze manier probeert China westerse kritiek en verwijten over obstructie te vermijden, zonder daarbij te verzaken aan haar loyaliteit aan het non-‐interventieprincipe, en behoudt ze bovendien haar vermogen ontevredenheid over bepaalde situaties uit te drukken.102

4 .5 Kritieken op China’s non-‐interventiebeleid

Omwille van China’s dubbelzinnige houding op het vlak van interventie en non-‐interventie wordt het land steeds meer onderworpen aan zowel buitenlandse als binnenlandse kritieken. Omdat het land tot de late jaren 1970 geïsoleerd was en in het defensief stond tegenover de twee toenmalige globale grootmachten, de VS en de Sovjet-‐Unie, werden Beijings argumenten om niet te interveniëren tot dan nog door de internationale gemeenschap geaccepteerd. Tijdens de Koude Oorlog leefde de Volksrepubliek in constante angst voor een aanval en moest het land steeds voorbereid zijn op een mogelijke agressie. Maar wanneer de Koude Oorlog eindigde verloren deze argumenten langzamerhand hun gezag, omdat China er niet alleen

101 R. Weitz. Global Security Watch – China, Santa Barbara (CA): Praeger, 2013, p. 112. 102 M. Ren. “An Analysis on the Contradiction Between China’s Non-‐intervention Policy and Intervention Activities”, p. 27.

41

duidelijk in was geslaagd directe aanvallen te vermijden, maar ook een grotere economische invloed en meer rijkdom wist te vergaren.103 Tegenwoordig wordt China, doordat het theoretisch nog steeds haar non-‐

interventiebeleid volgt, bekritiseerd door het westen omdat Beijing niet participeert in het opleggen van economische sancties of een internationale veroordeling van bepaalde pariastaten waar China economische belangen zou hebben. China’s non-‐interventiebeleid lijkt, in westerse ogen, tegen deze achtergrond niet meer dan een pragmatische en meedogenloze beslissing, eerder genomen om haar eigen belangen te beschermen in plaats van uit respect voor de soevereiniteit van andere staten. En hoewel China steeds meer deelneemt aan VN-‐acties en vredesmissies, en zich steeds meer engageert in internationale groeperingen, ontbeert het deze deelnames en engagementen nog steeds aan kwaliteit, althans volgens de internationale gemeenschap. Bovendien eist ook China’s eigen bevolking meer actie, zodat China, als één van de grootste economische spelers op wereldvlak, ook haar eigen burgers en bezittingen in het buitenland beter kan beschermen.104 Omdat China daarenboven steeds vaker deelneemt aan interventies, merken

sommige westerse analisten op dat China van twee walletjes probeert te eten: Beijing verzacht haar standpunt over het principe van non-‐interventie wanneer dit nodig blijkt om eigen belangen in het buitenland te beschermen, maar duldt geen kritiek inzake haar eigen binnenlands beleid. China maakt op deze manier niet alleen gebruik van het principe van non-‐interventie om een onopvallend profiel in haar buitenlandse relaties te onderhouden. Het non-‐interventiebeleid wordt ook ten voordele van de binnenlandse politieke belangen van de CCP ingezet.105 Beijing wil niet dat buitenlandse overheden zich bemoeien met het Chinese nationale beleid, noch dat deze regeringen of instellingen sancties en andere internationale beleidsmiddelen tegen China zouden inzetten. Recente terechtwijzingen door Beijing aan het adres van westerse overheden inzake bemoeienissen in Tibet en Xinjiang, of in het Chinees beleid in de Zuid-‐Chinese Zee, bewijzen deze stelling.106 103 BBC News. “Is China’s non-‐interference policy sustainable?”, op: http://www.bbc.com/news/world-‐asia-‐china-‐24100629 (geraadpleegd: 20/1/2015). 104 American Progress. “China’s Evolving Foreign Policy”, op: https://www.americanprogress.org/issues/security/report/2012/03/08/11224/china-‐and-‐the-‐collapse-‐of-‐its-‐noninterventionist-‐foreign-‐policy/ (geraadpleegd: 19/1/2015). 105 American Progress. “China’s Evolving Foreign Policy”, op: https://www.americanprogress.org/issues/security/report/2012/03/08/11224/china-‐and-‐the-‐collapse-‐of-‐its-‐noninterventionist-‐foreign-‐policy/ (geraadpleegd: 19/1/2015). 106 P. Harris in The National Interest. “Westphalia with Chinese Characteristics”, op: http://nationalinterest.org/blog/the-‐buzz/westphalia-‐chinese-‐characteristics-‐10947 (geraadpleegd: 26/7/2015); The New York Times. “China Says It Could Set Up Air Defense Zone In South China Sea”, op:

42

De laatste tijd wordt ook de eigenlijke omvang van de voordelen, bereikt met dit non-‐interventiebeleid, steeds meer in vraag gesteld. China is de laatste jaren uitgegroeid tot één van de grootste handelspartners in de wereld, en hiermee samenhangend tot één van de grootste buitenlandse directe investeerders. Volgens het Chinese Ministerie voor Buitenlandse Zaken zal het cijfer van Chinezen die naar het buitenland reizen 100 miljoen bereiken tegen het einde van 2015. Een heel aantal hiervan zijn tewerkgesteld in zogenaamde pariastaten en hebben bescherming nodig tegen de snel veranderende levenscondities in deze landen.107 Daarenboven voelen Chinese gezagdragers zich ook steeds onbehaaglijker bij het feit dat ze, wat betreft bepaalde zaken, geïsoleerd worden door de internationale gemeenschap, althans volgens sommige Amerikanen. Ze zouden het internationale respect verlangen dat geassocieerd wordt met hun internationale status als wereldmacht. De neutrale of verdedigende standpunten van Chinese diplomaten jegens bepaalde, in ongenade gevallen regimes of de indruk dat China enkel haar eigen economische belangen verdedigt ten koste van de bevolking van bepaalde landen, komen het beeld van China in de wereld echter niet ten goede, en zullen niet resulteren in het internationale respect dat Beijing beoogt.108 Het principe van non-‐interventie werd grotendeels opgesteld in een andere

internationale omgeving, waarin China niet zoveel economische en veiligheidsbelangen buiten haar grenzen moest verdedigen. In de tegenwoordige wereld, waar China een steeds prominentere plaats inneemt en waar veiligheidskwesties een steeds internationalere hoedanigheid aannemen (zoals bijvoorbeeld ook te zien is in de strijd tegen terrorisme) kan men zich echter de vraag stellen of deze niet-‐aflatende loyaliteit aan het non-‐interventiebeginsel nog

http://www.nytimes.com/2015/06/01/world/asia/china-‐says-‐it-‐could-‐set-‐up-‐air-‐defense-‐zone-‐in-‐south-‐china-‐sea.html?ref=topics (geraadpleegd: 26/7/2015); Xinhua Net 新华网. “Waimei Guanzhu Wang Yi Jizhehui Zhanxian Daguo Waizhang ‘Gongfu’” 外媒关注王毅记者会展现大国外长“功夫” (De Buitenlandse Media Schenken Aandacht aan de Persconferentie van Wang Yi waar hij de “Kongfu” van de Minister van Buitenlandse Zaken van een Grootmacht Tentoon Spreidt), op: http://news.xinhuanet.com/world/2014-‐03/10/c_126242212.htm (geraadpleegd: 23/4/2015); Xinhua Net 新华网. “Zhongfan Fanbo Aobama Nanhai Zhize: Dajia Dou Qingchu Shei Kuaitou Jirou Da” 中方反驳奥

巴马南海指责：大家都清楚谁块头肌肉大（De Chinese zijde weerlegt Obama’s kritiek aangaande de Zuid-‐Chinese Zee: Iedereen is Duidelijk over Wiens Kaliber en Spieren Groot Zijn), op: http://news.xinhuanet.com/2015-‐04/11/c_1114935390.htm (geraadpleegd: 23/4/2015). 107 M. Duchâtel, O. Bräuner, Z. Hang. Protecting China’s Overseas Interests, p. 2. 108 American Progress. “China’s Evolving Foreign Policy”, op: https://www.americanprogress.org/issues/security/report/2012/03/08/11224/china-‐and-‐the-‐collapse-‐of-‐its-‐noninterventionist-‐foreign-‐policy/ (geraadpleegd: 19/1/2015); M. Chaziza en O. S. Goldman. “Revisiting China’s Non-‐Interference Policy Towards Intrastate Wars”, p. 91.

43

steeds China’s nationale belangen evengoed behartigt als enkele decennia geleden het geval was.

44

5 Terrorisme in Xinjiang

“China’s leaders have always been sensitive to the possibility of domestic disorder caused by foreign threats. In Chinese political history, there are enough examples of regimes toppled by a combination of internal disarray and external invasion. This was the case for the fall of the Ming-‐ and Qing-‐dynasties and, to some extent, for the end of the Guomindang-‐rule and the consequent Communist Revolution of 1949. For this reason, anxiety about internal turmoil was, and still is, an incentive for the CCP to maintain certain policies and conduct foreign relations in a certain way.” -‐ Wang Jisi109

5 .1 Terrorisme in China vs. terrorisme in het westen

Terrorisme vormt een ernstige bedreiging voor de stabiliteit en veiligheid van de internationale gemeenschap. De vraag hoe het gevaar van terrorisme doeltreffend geëlimineerd kan worden heeft reeds veel wereldleiders hoofdbrekens bezorgd. Deze willekeurige en zinloze vorm van geweld, vaak compleet onverwacht en schijnbaar oncontroleerbaar, met een groot psychologisch effect op de bevolking tot gevolg, resulteert in verhoogde angst en vormt een grote uitdaging voor regeringen.110 Bovendien wordt terrorisme, gecategoriseerd als non-‐traditioneel veiligheidsvraagstuk, getypeerd door haar internationale karakter. Terroristen 109 J. Wang. “China’s Search for a Grand Strategy: a Great Power Finding Its Way”, p. 69. 110 C. L. Ruby. “The Definition of Terrorism”, Analysis of Social Issues and Public Policy, vol. 2, nr. 1, 2002, p. 10.

45

houden zich niet aan landsgrenzen, waardoor regeringen er de bijkomende horde, die internationale samenwerking kan stellen, moeten bijnemen. Vooral voor landen met een strikt non-‐interventiebeleid kan dit knap lastig zijn, aangezien ze dan verondersteld worden gevoelige informatie te delen en soms militair op te treden buiten de eigen landsgrenzen. Gedurende de laatste decennia kreeg de internationale gemeenschap steeds meer af te rekenen met een intense vorm van terroristische aanvallen, gegroeid uit religieuze overtuigingen en vaak geïnspireerd op moslimextremisme. De gewelddadige aanslagen op het World Trade Centre in New York van 9/11, gepleegd door de islamitische fundamentalistische organisatie Al Qaeda, vormden een globaal keerpunt voor de manier waarop overheden hun wetgeving en acties afstemden op het gevaar van terrorisme.

5.1.1 Terrorisme-‐wetgeving in het westen

Hoewel de politieke wil om op te treden tegen terrorisme globaal genomen erg groot is en de internationale veroordeling van terroristische activiteiten vaak haast unaniem is, blijkt het toch moeilijk tot internationale samenwerking over te gaan en deze politieke wil om te zetten in globale acties.111 Een reden hiervoor is het feit dat een internationaal geaccepteerde definitie over wat terrorisme nu juist inhoudt en wat de term juist betekent in het internationaal recht, niet bestaat, en ook in de toekomst moeilijk vast te leggen zal zijn.112 Sinds 1963 werden door de VN, maar ook door andere regionale intergouvernementele instellingen of NGO’s, verschillende conventies en verdragen ondertekend met betrekking tot terroristische daden. Deze focusten echter telkens op vervolging of uitlevering van terroristen, maar hielden nooit een specifieke definitie van de term in. In de jaren 1970 werd dit nog maar eens duidelijk, wanneer het ‘Ad Hoc Comité voor Internationaal Terrorisme’ van de VN er niet in slaagde een unanieme beslissing te nemen over de definitie van terrorisme. Het grootste probleem was de nadruk, die heel wat landen in het Comité legden op de legitimiteit van acties van nationale bevrijdingsbewegingen, die volgens hen niet verward mochten worden met terrorisme. Hiermee wil men waarschuwen dat het geladen begrip ‘terrorisme’ niet misbruikt mag worden als politieke pejoratieve term om bepaalde (etnische) groepen, die ijveren voor een grotere 111 A. P. Schmid. “The Definition of Terrorism”, in: A. P. Schmid (Ed.). The Routledge Handbook of Terrorism Research, Londen en New York (NY): Routledge, 2011, p. 39. 112 Jiang Tao 姜涛. “Kongbuzhuyi Fanzui: Lilun Jieding yu Yingdui Celüe” 恐怖主义犯罪：理论界定与应对

策略 (Het Misdrijf Terrorisme: theorie en definitie, tezamen met antwoord en tactiek), Journal of People’s Public Security University of China (Social Sciences Edition), nr. 1, 2013, p. 77.

46

toepassing van het zelfbeschikkingsrecht, te stigmatiseren.113 Of zoals vaak wordt gesteld: “one person’s terrorist is another person’s freedom fighter”.114 Ook in de belangrijke resoluties die de VN-‐Veiligheidsraad na de aanslagen van 9/11 uitvaardigde, slaagde men er niet in tot een definitie te komen.115 Omdat men in het internationaal recht nog veraf staat van een unanieme en

internationaal aangenomen definitie, wordt in veel conflicten de overheid in kwestie als voornaamste definiërende partij gezien.116 Binnen de Europese Unie konden de lidstaten wel tot een besluit komen in het ‘Kaderbesluit van de Raad van 13 juni 2002 inzake terrorismebestrijding’. Dit stipuleert dat bepaalde acties als terroristische misdrijven kunnen omschreven worden als de dader ze pleegt met het oogmerk om: “een bevolking ernstig vrees aan te jagen, of; de overheid of een internationale organisatie op onrechtmatige wijze te dwingen tot het verrichten of het zich onthouden van een handeling, dan wel; de politieke, constitutionele, economische of sociale basisstructuren van een land of een internationale organisatie ernstig te ontwrichten of te vernietigen.”117 In de Verenigde Staten wordt terrorisme sinds 1983 gedefinieerd door het

Amerikaans Ministerie van Binnenlandse Zaken in ‘Patterns of Global Terrorism’. Terrorisme wordt hier omschreven als “politically motivated violence perpetrated against noncombatant targets by subnational groups or clandestine agents, usually intended to influence an audience.” De term terrorisme verschilt volgens deze definitie dus op drie manieren van andere vormen van geweld: terrorisme is politiek gemotiveerd, het wordt gebruikt tegen ongewapende burgers en wordt uitgevoerd

113 G. Guillaume. “Terrorism and International Law”, International & Comparative Law Quarterly, vol. 53, nr. 3, 2004, p. 539; A. P. Schmid (Ed.). The Routledge Handbook of Terrorism Research, p. 40. 114 G. Guillaume. “Terrorism and International Law”, p. 539. Deze problematiek speelde ook latere pogingen tot een besluit parten; VN Algemene Vergadering. “Measures to Eliminate International Terrorism”, A/RES/51/210, (aangenomen: 16/1/1997), op: http://www.un.org/documents/ga/res/51/a51r210.htm. 115 VN-‐Veiligheidsraad Resolutie 1368, “Threats to International Peace and Security caused by Terrorist Acts”, S/res/1368 (aangenomen: 12 September 2001), op: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1368(2001) ; United Nations Security Council Resolution 1373, “Threats to International Peace and Security caused by Terrorist Acts”, S/res/1373 (aangenomen: 28 September 2001), op: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1373(2001). 116 A. P. Schmid. “The Definition of Terrorism”, in: A. P. Schmid (Ed.). The Routledge Handbook of Terrorism Research, p. 40. Aangezien terrorisme echter een typische non-‐traditionele bedreiging voor de internationale veiligheid is, en bijgevolg ook niet gebonden is aan staatsgrenzen, kan deze stelling problematisch zijn. 117 Kaderbesluit van de Raad van 13 juni 2002 inzake terrorismebestrijding. (2002/475/JBZ), op: http://eur-‐lex.europa.eu/legal-‐content/NL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32002F0475&from=EN (geraadpleegd: 27/7/2015).

47

door subnationale of clandestiene groepen. Dit laatste criterium wil zeggen dat geweld gepleegd door andere natiestaten nooit als terrorisme kan beschouwd worden, tenzij de acties van de aanvallende staat op een clandestiene manier worden uitgevoerd. Aan deze definitie voegden Amerikaanse academici nog toe dat terroristen meestal een angstige gemoedstoestand willen creëren bij de bevolking van de staat waartegen hun acties gericht zijn. De grootste terroristische aanslag die de Verenigde Staten ooit getroffen heeft, de aanslagen door Al Qaeda van 9/11, voldoen aan alle voorwaarden van deze definitie. Ze werden duidelijk gedreven door een politieke doelstelling (namelijk, de eliminatie van de Amerikaanse aanwezigheid in het Midden-‐Oosten). Daarenboven waren de daders een clandestiene groep die gewone Amerikaanse burgers aanvielen en zo een angstige gemoedstoestand in het hele land creëerden.118 Na 9/11 nam de Amerikaanse overheid een groot aantal buitengewone maatregelen om dergelijke aanslagen in de toekomst te vermijden. Het “anti-‐terrorism legislative wildfire” dat hierdoor ontstaan is, creëerde een spanning tussen het behoud van de nationale veiligheid en het respecteren van mensenrechten.119

5.1.2 Terrorisme-‐wetgeving in China

Hoewel China de laatste decennia minder zichtbaar heeft geleden onder terroristische aanslagen, althans vanuit westerse optiek, is ook daar gedebatteerd over de betekenis en wetgeving omtrent deze veiligheidskwestie. Ook in China werd de wetgeving na 9/11 verscherpt en omdat de internationale gemeenschap er niet in slaagde één gezamenlijke definitie te produceren, kwam China met haar eigen beschrijving op de proppen. 120 Op een conventie van de Shanghai-‐samenwerkingsorganisatie (SSO) 上海合作组织 (Shanghai hezuo zuzhi) in 2001, werd het probleem van terrorisme gelijkgesteld aan separatisme en extremisme.121 Deze drie elementen, die volgens Beijing samen de ‘as van het kwaad’ vormen,

118 C. L. Ruby. “The Definition of Terrorism”, p. 11. 119 K. Kavanaugh. “Narrating Law”, in: A. M. Emon, et. al. (eds). Islamic La wand International Human Rights Law: Searching for Common Ground, Oxford: Oxford University Press, 2012, p. 28. 120 M. Clarke. “Widening the Net: China’s Anti-‐terror Laws and Human Rights in the Xinjiang Uyghur Autonomous Region”, The International Journal of Human Rights, vol. 14, nr. 4, 2010, p. 547. 121 Het SSO is beter bekend onder haar Engelse naam: de Shanghai Cooperation Organisation (SCO). Voor meer informatie over de SSO, zie bijvoorbeeld ook: Zhao Huasheng 赵华胜. “Zhongya Xingshi Bianhua Yu ‘Shanghai Hezuo Zuzhi’” 中亚形势变化与‘上海合作组织’ (Veranderende Omstandigheden in Centraal-‐Azië en de SSO), Eastern Europe and Central Asia Studies, nr. 6, 2002, p. 54-‐59.

48

dienen gezamenlijk binnen het SSO contraterrorisme-‐kader bestreden te worden. Artikel één van de SSO-‐Conventie definieert deze ‘drie kwalen’: het gaat om acties die erop gericht zijn de dood of ernstige verwondingen tot gevolg te hebben, die gericht zijn tegen burgers of eender wie niet actief deelneemt aan een gewapend conflict. Ook acties die grote materiële schade teweegbrengen worden gezien als terroristische daden, evenals het organiseren, plannen of bijdragen tot dergelijke acties. Het typische doel van terroristische daden is het intimideren van de bevolking, het schenden van de publieke veiligheid of het schenden van de beslissingen van internationale instellingen of reguleringen van de lokale overheid. Dit alles kan vervolgd worden in overeenstemming met nationale wetten.122 Ook in het Chinese Strafrecht werd de definitie van het begrip terrorisme in 2001 opnieuw bepaald. De amenderingen die aan deze wet gedaan werden breidden de omvang van terrorisme, in overeenstemming met de globale tendens van criminalisering, behoorlijk uit. Dit was ook het geval in de herziening van deze wet in 2011, die nog eens een bijkomende verduidelijking van de definitie van terrorisme voorzag.123 Zowel de definitie van het SSO als de uitgebreide Chinese Strafwet voorzien een heel breed toepasbare definitie van terrorisme. Het is deze brede toepassingsgraad die veel westerse overheden, academici en

vooral internationale mensenrechtenorganisaties zorgen baart. Door de nieuwe amenderingen van de Chinese Strafwet, die zware gevangenisstraffen of de doodstraf voorziet bij schendingen van deze wet, kunnen niet alleen personen die ook volgens de westerse criteria schuldig zijn aan terrorisme veroordeeld worden. Ook politieke activisten en dissidenten, evenals vreedzame demonstranten zijn volgens Amnesty International en Human Rights Watch al het slachtoffer geworden van de brede toepassing van deze wet.124 De Volksrepubliek China krijgt volgens Martin Wayne zeker en vast af te rekenen met opstanden, maar deze auteur maakt een onderscheid tussen (het minder ernstige) ‘opstand’, en ‘terrorisme’, waar Beijing dat meestal niet

122 Zhang Lizhe 张立哲. Zhongya Diqu Daji Kongbuzhuyi falü Jizhi Ping Xi 中亚地区打击恐怖主义法律机制

评析 (Discussie en Analyse van het Rechtssysteem inzake Terrorisme en Aanslagen in de Regio Midden-‐Azië), Seek Truth from Facts, nr. 1, 2014, p. 85. 123 BBC News. “China Draft Bill Defines Terrorism Amid ‘Real Threat’”, op: http://www.bbc.com/news/world-‐asia-‐pacific-‐15444081 (geraadpleegd: 19/7/2015); Xinhua News 新华

网. “Zhongguo Jujiao: Zhongguo Mingque Jueding Kongbu Huodong. Fankong Lifa Wenbu Tuijin” 中国聚焦：

中国明确决定恐怖活动: 反恐立法稳步推进 (China focus: Chinese duidelijke definities over terroristische organisaties: de anti-‐terrorisme legislatie gaat gestaag vooruit), op: http://news.xinhuanet.com/politics/2011-‐10/29/c_111133010.htm (geraadpleegd: 22/7/2015). 124 M. Clarke. “Widening the Net: China’s Anti-‐terror Laws and Human Rights in the Xinjiang Uyghur Autonomous Region”, p. 549.

49

doet.125 Toch eisten sommige terroristische aanslagen, zoals bijvoorbeeld de aanslag op het station van Kunming 昆明 en verschillende bomontploffingen in Xinjiang, de laatste jaren ook in China een zware tol. Het is echter niet steeds duidelijk wie de zogenaamde terroristische aanslagen juist heeft gepleegd en hoeveel slachtoffers juist vielen. Of het harde optreden van de Chinese overheid tegen dissidente en opstandige groepen evenredig is aan het geweld van deze groepen, is nog maar de vraag.

5 .2 De Chinese provincie Xinjiang

5.2.1 Een woelige geschiedenis

De moeilijke relatie tussen wat nu de Autonome Regio Xinjiang wordt genoemd en Beijing, en de respectievelijke volkeren die deze regio’s sinds lang bewoonden, is al enkele eeuwen oud. Door de geografische ligging van het gebied, op het ‘kruispunt’ tussen Europa en Azië, en de vele verschillende etnische bevolkingsgroepen die het gebied door de eeuwen heen bewoond hebben, en die ook allemaal hun eigen culturele bagage meebrachten, bleek het niet makkelijk te zijn deze regio te verenigen. Deze woelige geschiedenis ligt mede aan de basis van de problemen die de Chinese regering er vandaag de dag ondervindt. Tijdens de heerschappij van keizer Qianlong 乾隆帝 (1711-‐1799) werden enorme

nieuwe territoria aan het Chinese grondgebied toegevoegd. Rond het midden van de 18de eeuw slaagde de keizer erin een groot deel van Centraal-‐Azië en de volkeren die dit gebied bewoonden, onder zijn heerschappij te plaatsen. Dit gebeurde echter niet zonder slag of stoot. De Dzoengaren 准噶尔 (Zhunga’er) waren op dat moment het machtigste volk in de regio en heersten over een gebied ter grootte van India, gaande van het Mongoolse kernland, over Centraal-‐Azië tot de grens van Tibet. Zij verzetten zich hevig tegen het Mantsjoe-‐leger. Na meer dan 70 jaar van gevechten verloren de Dzoengaren hun laatste veldslag en keizer Qianlong beval een Endlösung avant-‐la-‐lettre om een nieuwe confrontatie met dit opstandige volk voor eens en voor altijd te voorkomen. De genocide die het Chinese leger op de Dzoengaren uitvoerde was zo

125 M. I. Wayne. “Inside China’s War on Terrorism”, Journal of Contemporary China, vol. 18, nr. 59, 2009, p. 249.

50

grondig dat bijna de helft van de bevolking werd uitgemoord. Het gebied werd daarna in het Chinese rijk geïncorporeerd, onder de naam Xinjiang 新疆, of ‘nieuwe grens’.126 Op dat moment waren de Oeigoeren, een oud multi-‐etnisch volk dat ook in deze regio leefde en waarvan het ontstaan en de geschiedenis erg complex is, niet echt georganiseerd in één verenigd etnisch volk dat voor of tegen de Mantsjoes vocht. 127 De moderne etnisch-‐nationalistische identiteiten die vandaag onderscheiden worden, zoals ‘Mongool’ 蒙古族 (Mengguzu), ‘Hui’ 回族 (Huizu), ‘Oeigoer’ 维吾尔族 (Weiwu’erzu), ‘Mantsjoe’ 满族 (Manzu) of ‘Han’ 汉族 (Hanzu) waren ten tijde van de Qing-‐dynastie 大清 (1644-‐1911) meer georganiseerd volgens coalities van elites waaronder ze behoorden en waren niet zo strak omlijnd als tegenwoordig het geval is. Veel van deze volkeren werden door de Qing aangemoedigd zich te vestigen in grote delen van de nieuwe Chinese provincie Xinjiang om zo de leemte, ontstaan door de uitroeiing van de Dzoengaren, op te vullen.128 Hoewel in deze periode nog geen sprake was van het bestaan van natiestaten of begrippen zoals ‘zelfbeschikkingsrecht van etnische minderheden’, toont dit wel de complexiteit van de bevolking van hedendaags China aan. Bovendien legden deze gewapende conflicten, oorlogen en onderdrukkingen, die volgens Peter Perdue nu nog steeds door het huidige Chinese regime worden onderschreven, wel de basis voor latere separatistisch-‐nationalistische gevoelens, waar veel problemen vandaag de dag tussen Oeigoeren en Han-‐Chinezen aan te wijten zijn.129 Na de val van het Chinese keizerrijk in 1911, verviel ook het verre westen van het rijk in chaos. De regio van Xinjiang had achtereenvolgens af te rekenen met corrupte Han-‐elites die achterbleven na de val van het rijk, confrontaties met Russen en Sovjets en de heerschappij van verschillende krijgsheren. Vanaf 1930 was Xinjiang een erg instabiele regio, waardoor de toenmalige heersers de hulp van de Sovjet-‐Unie moesten inroepen om de rebellieën van Turkse moslims te onderdrukken. Zo werd Xinjiang voor een korte periode de facto een Sovjet-‐satellietstaat. In de vroege jaren 1940 echter was Rusland gedwongen haar troepen elders in te zetten, en liet

126 O. A. Westad. Restless Empire: China and the World Since 1750, New York (NY): Basic Books, 2012, p. 26. 127 J. A. Millward en P. C. Perdue in: S. F. Starr (Ed.). Xinjiang: China’s Muslim Borderland, Armonk (NY): M.E. Sharpe, 2004, p. 40-‐41. 128 P. C. Perdue. China Marches West: the Qing Conquest of Central Eurasia, Cambridge (MA): The Belknap Press of Harvard University, 2005, p. 509. Voor meer informatie over de rijke geschiedenis van de vele etnische volkeren in de regio Xinjiang, zie bijvoorbeeld ook: J. A. Millward. Eurasian Crossroads: a History of Xinjiang, New York (NY): Columbia University Press, 2007. 129 P. C. Perdue. China Marches West, p. XIV.

51

een machtsvacuüm achter in Xinjiang. In 1945 slaagden Turkse moslimvolkeren erin na een nieuwe opstand de (Tweede) Oost-‐Turkestaanse Republiek op te richten.130

5.2.2 Xinjiang en de CCP

Deze republiek was echter geen lang leven beschoren. Sinds Xinjiang ‘vreedzaam bevrijd’ werd door het Volksbevrijdingsleger van de CCP in 1949, was het overkoepelende doel van de regering Xinjiang in China te integreren. Het was niet alleen een hele opgave voor de CCP om haar macht over deze uiterste provincie te consolideren, maar ook om de verschillende niet-‐Han etnische groepen, zowel politiek, als economische en cultureel, in de communistische staat te absorberen.131 De CCP verklaarde in 1949 in eerste instantie dat de nieuwe Volksrepubliek China een multinationale staat zou zijn. Al snel begon de CCP echter te streven naar een ‘unitaire, multi-‐etnische staat’, opgebouwd uit 56 verschillende etnische groepen, waarmee zij de imperiale 18de-‐eeuwse queeste van de Qing voortzette. Het simultaan verwijzen naar de Volksrepubliek als natiestaat en het erkennen van China als multi-‐etnische of zelfs multinationale staat, resulteerde in een ambigue houding van de CCP tegenover de etnische minderheden doorheen de decennia. Dit was duidelijk te onderscheiden in de verschillende beleidslijnen inzake minderheden die sinds 1949 werden uitgevaardigd.132 Met haar anti-‐rechtse campagne (1957-‐1959) 反右运动 (Fanyou Yundong)

keerde de CCP zich tegen ‘lokaal nationalisme’ onder de etnische minderheden, en trad hardhandig op tegen alles wat met religie te maken had. Amper een decennium later, gedurende de Culturele Revolutie, kregen de culturele minderheden in China met nog grotere onrechtvaardigheden te maken. Ook de Oeigoeren in Xinjiang

130 M. Clarke. “The ‘Centrality’ of Central Asia in World History, 1700-‐2008”, in: C. Mackerras en M. Clarke (Eds.). China, Xinjiang and Central Asia: History, Transition and Crossborder Interaction into the 21st Century, Abingdon: Routledge, 2009, p. 35. De Eerste Oost-‐Turkestaanse Republiek was van erg korte duur. Deze bestond amper een jaar, van 1933 tot 1934, in de regio van Kashgar. Voor meer informatie over beide republieken, zie ook: A. D. W. Forbes. Warlords and Muslims in Chinese Central Asia: a Political History of Republican Sinkiang 1911-‐1949, Cambridge: Cambridge University Press, 1986. 131 M. Clarke. “China, Xinjiang and the Internationalisation of the Uyghur Problem”, Global Change, Peace and Security, vol. 22, nr. 2, 2010, p. 215. 132 Van Wie Davis, E. ‘Uyghur Muslim Ethnic Separatism in Xinjiang, China’, Asian Affair, an American Overview, vol. 35, nr. 1, 2008, p. 2; M. Clarke. “China’s Internal Security Dilemma and the ‘Great Western Development’: The Dynamics of Integration, Ethnic Nationalism and Terrorism in Xinjiang”, Asian Studies Review, vol. 31, nr. 3, 2007, p. 327-‐328.

52

moesten met lede ogen toekijken hoe hun religieuze teksten en moskeeën vernietigd en hun religieuze leiders vervolgd werden.133 Wanneer Deng Xiaoping aan de macht kwam in 1978 werden de zware restricties

voor minderheden en religies een beetje verzacht. Dit meer open beleid resulteerde echter in een sterkere oppositie van deze minderheden tegen wat zij als discriminerende economische, religieuze en politieke standpunten beschouwden.134 In Xinjiang genereerden de initiële ‘liberalisatie’ en ‘hervorming’ wat betreft de etnische minderheden en hun religieuze en culturele praktijken, uiteindelijk een toenemende vraag naar grote politieke autonomie. Dit droeg bij aan een golf van etnische onrust naar het eind van de jaren 1980 toe. De strategie die de CCP gebruikte om de etnische minderheden tot bedaren te brengen berustte op de ontwikkeling van een aanpak van ‘dubbele openstelling’: enerzijds werd Xinjiang in de Volksrepubliek geïntegreerd op economisch vlak, wat inhield dat de banden met Centraal-‐Aziatische landen strakker werden aangehaald. Anderzijds bouwde de Chinese regering aan de veiligheid en ook hier vertaalde dit zich in een grotere samenwerking met de Centraal-‐Aziatische buurlanden.135 China besteedde meer aandacht aan de veiligheid in Xinjiang na de desintegratie

van de Sovjet-‐Unie in 1991. De convergentie van externe en interne dynamieken maakten de CCP erg behoedzaam wat betreft het behoud van de nationale veiligheid. De externe dynamieken gaan in dit geval gepaard met mogelijke bedreigingen voor de stabiliteit van de regio, zoals een Islamitische heropleving in de Centraal-‐Aziatische buurlanden en Afghanistan. De interne dynamieken hangen samen met beroering, geassocieerd met de hervormingsperiode van Deng Xiaoping, en vooral de reacties van sommige minderheden hierop. Toen in het begin van de jaren 1990 een nieuwe golf van onrust losbarstte in Xinjiang, die deze keer samen ging met een Islamitisch-‐geïnspireerde rebellie, nam de Chinese regering aan dat ‘externe vijandige krachten’ en ‘nationale separatisten’ samenzweerden om de Chinese controle over het gebied te betwisten.136 Chinese leiders zijn door de eeuwen heen altijd al gevoelig geweest aan de mogelijkheid van nationale beroering, veroorzaakt door externe dreigingen. In de Chinese politieke geschiedenis zijn genoeg voorbeelden van dynastieën en regimes die omver geworpen werden door een combinatie van interne anarchie en externe invasie. Naar goede Chinese gewoonte past de CCP er, ook nu nog steeds, voor op deze geschiedenislessen niet zomaar

133 Van Wie Davis, E. ‘Uyghur Muslim Ethnic Separatism in Xinjiang, China’, p. 2. 134 Van Wie Davis, E. ‘Uyghur Muslim Ethnic Separatism in Xinjiang, China’, p. 2. 135 M. Clarke. “China, Xinjiang and the Internationalization of the Uyghur Problem”, p. 215-‐216. 136 M. Clarke. “China, Xinjiang and the Internationalization of the Uyghur Problem”, p. 216.

53

naast zich neer te leggen. Ongerustheid over interne wanorde vormde een aanleiding voor de CCP om bepaalde beleidslijnen en internationale relaties op haar eigen manier te benaderen.137 De Chinese overheid reageerde door vanaf 1996 militair en hardhandig op te

treden in Xinjiang, kort na de eerste bijeenkomst van de Shanghai Vijf 上海五国 (Shanghai Wuguo), een multilaterale organisatie die in 2001 tot ‘SSO’ zou omgedoopt worden. De leden van deze organisatie, namelijk China, Kazakstan, Kirgizië, Rusland en Tadzjikistan, wilden een grote samenwerking op vlak van handel en cultuur, maar ook in militaire-‐ en veiligheidszaken. Ze kwamen overeen dat vrijheidsbewegingen, terrorisme en religieus extremisme binnen hun grenzen aangepakt moest worden, zonder dat hierbij de soevereiniteit of territoriale integriteit van de andere landen geschaad zou worden.138 Daarenboven geloofde de CCP ook dat ze de roep om onafhankelijkheid van de Oeigoeren kon ondergraven en de problemen van de provincie Xinjiang kon oplossen door de regio economisch te ontwikkelen. Om dit te bereiken, verbond de Chinese regering Xinjiang met Centraal-‐Aziatische landen zoals Kazakstan, Kirgizië en Tadzjikistan door middel van wegen, spoorwegen en pijplijnen. Deze openstelling naar Centraal-‐Azië toe bracht echter ook een ongewenst effect met zich mee: het stelde Xinjiang bloot aan meer moslimfundamentalisme; de toegankelijkheid tot actieve Islamitische terroristische training van Oeigoerse strijdkrachten en tot wapens werd groter en de illegale handel in drugs nam toe.139 Dit ontwikkelingsprogramma voor Xinjiang, evenals voor andere Chinese westelijke provincies, culmineerde vanaf 1999 in de ‘Grote Westelijke Ontwikkelingscampagne’ 西部大开发 van president Jiang Zemin. De doelstelling van deze campagne was het bekomen van een meer diepgaande integratie van China’s westelijke regio’s, die vooral bevolkt worden door etnische minderheden. Dit complexe discours wordt door westerse academici als nogal paternalistisch en minachtend tegenover de

137 J. Wang. “China’s Search for a Grand Strategy: a Great Power Finding Its Way”, p. 69. 138 J. Bakshi. “Shanghai Co-‐operation Organisation (SCO) Before and After September 11”, Strategic Analysis, vol. 26, nr. 2, 2002, p. 266-‐267. Interessant hier zijn ook de opinies van Bates Gill: B. Gill. “Shanghai Five: an Attempt to Counter US Influence in Asia?”, op: http://www.brookings.edu/research/opinions/2001/05/04china-‐gill (geraadpleegd: 28/7/2015). In 2001 werd de ‘Shanghai Vijf’ omgedoopt tot Shanghai-‐samenwerkingsorganisatie, na de toevoeging van Oezbekistan. Op 10 juli 2015 werd voorts beslist om ook India en Pakistan in de regionale organisatie op te nemen. Renmin Wang 人民网. “Yin Ba Jiaru Shanghe Yuanwang Poqie” 印巴加入上合愿望迫切 (De Dringende Wens van India en Pakistan Toegevoegd te Worden aan de SCO), op: http://world.people.com.cn/n/2015/0711/c157278-‐27288487.html (geraadpleegd: 15/7/2015). 139 E. Van Wie Davis. ‘Uyghur Muslim Ethnic Separatism in Xinjiang, China’, p. 2-‐3.

54

etnische minderheden beschouwd. 140 Ook de manier waarop dit plan werd uitgevoerd wakkerde de onrust alleen maar meer aan en gaf aanleiding tot een reeks zaken die de nationale veiligheid bedreigden. Om een gecultiveerd en veilig Xinjiang te creëren, moedigde de Chinese overheid de Han-‐bevolking aan naar de verre westelijke provincie te migreren en deze bij wijze van spreken te koloniseren. De Han-‐bevolking in de regio steeg zo snel dat Oeigoeren de indruk kregen volledig overspoeld te worden door Han-‐Chinezen. Sinds de jaren 1990, en vooral na 9/11, voerde de Chinese overheid een strakke controle op religieuze en culturele expressie uit. Vòòr de jaren 1990 had de CCP afwisselend een zachte en harde aanpak naar religieuze activiteiten vooropgesteld, afhankelijk van hoe groot de interne en externe bedreigingen waren in een bepaalde periode. Maar vanaf het begin van de ‘Grote Westelijke Ontwikkelingscampagne’ werd de Islam als separatistische kracht beschouwd, werden clerici en studenten gearresteerd op verdenking van ‘illegale religieuze activiteiten’, en werden imams verplicht tot ‘politieke re-‐educatie’. Verder staat, volgens de CCP, de (zogenaamd minderwaardige en complexloze) Oeigoerse taal in de weg van een eengemaakt en ontwikkeld Xinjiang, en wordt het gebruik ervan daarom ook aan banden gelegd. Ten slotte worden de Oeigoeren ook op politiek en economisch vlak achtergesteld in Xinjiang. De Han-‐Chinezen zijn oververtegenwoordigd in de leidinggevende politieke functies. Op economisch vlak wil de Chinese overheid zoveel mogelijk winst halen uit de natuurlijke rijkdommen die in Xinjiang te vinden zijn, maar het zijn vooral de inwoners van verstedelijkte gebieden (Han-‐Chinezen) die er iets aan verdienen. Dit alles wordt door de Oeigoeren ervaren als een aanslag op hun eigen identiteit.141 China probeerde in haar vele campagnes de veiligheid en ontwikkeling van Xinjiang te verbeteren, maar dit bleek een averechts effect te hebben en creëerde eigenlijk alleen maar meer problemen. In dit opzicht kan verwezen worden naar wat in de realistische theorie van internationale relaties een ‘veiligheidsdilemma’ genoemd wordt. Zoals beschreven werd in hoofdstuk 3, kan dit veiligheidsdilemma betrekking hebben op de staat als geheel, en dan gaat het vooral om de schending van soevereiniteit, of op een deel van een staat, waarbij het dan vooral gaat om strijd van een bepaalde groep ter bescherming van haar eigen identiteit. Deze laatste vorm van het concept ‘veiligheidsdilemma’ is dus op China en Xinjiang van toepassing. In een poging van de Oeigoeren hun identiteit te behouden, ontstond steeds meer onrust en

140 De etnische minderheden werden voorgestelde als ‘jongere broers en zussen’, die door hun ‘oudere broer’ Han moesten geholpen worden om hun sociale en materiële achterstand weg te werken. M. Clarke. “China’s Internal Security Dilemma and the ‘Great Western Development’, p. 327; A. Sines. “Civilizing the Middle Kingdom’s Wild West”, Central Asian Survey, vol. 21, nr. 1, 2002, p. 9-‐13. 141 M. Clarke. “China’s Internal Security Dilemma and the ‘Great Western Development’, p. 323 en p. 331-‐336.

55

bedreigingen voor de veiligheid in de regio. Het verzet en separatisme van de Oeigoeren werd na 9/11 in het officiële discours van de CCP gelinkt aan “a triumvirate of radical Islam, underdevelopment and international ‘terrorism’ that presents a challenge to ‘national unity’.” De ‘Grote Westelijke Ontwikkelingscampagne’ bleek, als nationale campagne, dus ook internationale gevolgen te hebben, zoals verder in dit hoofdstuk uitgelegd zal worden.142

5 .3 Xinjiang en het ontstaan van ETIM

Wanneer men het over terrorisme en terroristische organisaties in de Volksrepubliek China heeft, wordt dit meestal geassocieerd met Oeigoerse separatistische cellen in Xinjiang, zoals de Oost-‐Turkestaanse Islamitische beweging, beter bekend onder haar Engelse naam East Turkestan Islamic Movement (ETIM), of andere organisaties, zoals de Oeigoerse Bevrijdingsorganisatie, in het Engels Uighur Liberation Organisation (ULO).143 Wanneer de ETIM juist ontstaan is, is niet geheel duidelijk, maar vermoedelijk startte deze groep haar acties in de tweede helft van de jaren 1990. Deze groep is versplinterd in een aantal subgroepen, waarvan sommige extremistische en terroristische doelen aanhangen, terwijl andere een politieke agenda via vredevollere middelen nastreven.144 De golf van onrust die door Xinjiang ging in de jaren 1990 en 2000, zoals

hierboven werd beschreven, was veroorzaakt door onafhankelijkheidsactivisten en separatistische Oeigoeren. Zij streefden, als reactie op de ‘Grote Westelijke Ontwikkelingscampagne’, voornamelijk naar het behoud van hun eigen identiteit, maar er waren ook religieuze moslimelementen binnen deze acties te onderscheiden. Er werd voornamelijk geprotesteerd door middel van passieve, alledaagse opstandigheid, maar ook opstootjes en (zeer zelden) terroristische daden konden voorvallen. In de periode voor 9/11 waren de opstanden en eventuele

142 M. Clarke. “China’s Internal Security Dilemma and the ‘Great Western Development’, p. 323 en p. 324. 143 C. Chung. “Confronting Terrorism and Other Evils in China: All Quiet on the Western Front?” China and Eurasia Forum Quarterly, vol. 4, nr. 2, 2006, p. 76. In mindere mate wordt ook verwezen naar militante leden van de Tibetaanse Boeddhistische geestelijkheid, die eveneens vechten voor hun onafhankelijkheid. 144 J. Z. Wang. “Eastern Turkestan Islamic Movement: a Case Study of a New Terrorist Organization in China”, International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, vol. 47, nr. 5, 2003, p. 575.

56

terroristische aanvallen lokaal en inlands, alhoewel sommige academici toch ook de mogelijkheid van een zeer gelimiteerde externe hulp in overweging nemen.145 Het is belangrijk op te merken dat het Chinese discours aangaande Xinjiang,

Oeigoeren, ETIM en terrorisme drastisch veranderde na 9/11. Volgens een rapport dat de Chinese overheid na 9/11 opstelde, waren deze extremisten tussen de jaren 1990 en 2001 verantwoordelijk voor 200 terroristische aanslagen in Xinjiang, gaande van moord, vergiftiging en brandstichting tot het initiëren van rellen en het bombarderen van openbare plaatsen, met als doel Xinjiang af te splitsen van de Volksrepubliek en een eigen Islamitische (Turkse) staat op te richten. Dit zou geresulteerd hebben in 166 doden en 440 gewonden.146 Deze cijfers worden echter betwist door westerse academici. Zij stelden dat de Chinese overheid verre van systematisch en consistent was in haar verhaal. Wanneer het document dat de Chinese overheid voorzag grondiger ontleed werd, werd duidelijk dat het aantal doden, direct aan terrorisme toe te schrijven, veel lager lag en dat de meeste personen gestorven waren in zeer kleinschalige acties.147 Volgens Potter zou de Chinese regering zich grote moeite getroost hebben om een link tussen ETIM en Al Qaeda te bewijzen. Deze veronderstelde relaties berustten echter op erg weinig reële operationele coördinatie van acties. De kans dat China vrijheidsstrijders valselijk betichtte van terrorisme en bewijs van relaties tussen Oeigoeren en internationale

145 M. I. Wayne. “Inside China’s War on Terrorism”, p. 250 en 252. Omdat een duidelijk onderscheid tussen pure separatistische acties en religieus (moslim) geïnspireerde acties moeilijk te maken is, zal ik me in deze thesis hiervan onthouden. Volgens Wayne zou de gelimiteerde externe steun voor 9/11 vooral training en financiering geweest zijn. 146 J. Z. Wang. “Eastern Turkestan Islamic Movement: a Case Study of a New Terrorist Organization in China”, p. 575. 147 M. Clarke. “China’s Internal Security Dilemma and the ‘Great Western Development’, p. 337; Voor meer informatie hierover, zie ook: J. Millward. Violent Separatism in Xinjiang: a critical assessment, Washington DC: East-‐West Center Washington, 2004. De informatie die de Volksrepubliek China vrijgeeft is niet altijd een realistische weergave van de feiten en voor westerse nieuwsagenten en onderzoekers is het niet altijd makkelijk informatie te verzamelen via onafhankelijke bronnen. De Chinese regering beperkt en bewerkt vaak informatie (denk hierbij bijvoorbeeld aan het Chinese Golden Shield Project 金盾工程, in het westen beter bekend als the Great Firewall of China 防火长城, dat de internetcensuur reguleert). Ook het officiële Chinese nieuwsmedium Xinhua 新华 houdt zelfs de schijn van objectiviteit amper op (meestal houdt de krant het op een vermelding van de zogenaamde terroristische aanslag en stelt ze dat de terroristen al gearresteerd en gestraft zijn). Sociale en politieke wetenschappers die in Xinjiang onderzoek voeren moeten speciale permissies aanvragen en worden onderworpen aan strenge controles. J. T. Reed en D. Raschke. The ETIM: China’s Islamic Militants and the Global Terrorist Threat, Santa Barbara (CA): Praeger, 2010, p. 15.

57

terroristische organisaties gewoon creëerde, wordt onder westerse academici vrij groot geacht.148 Het discours werd dus, naar aanleiding van deze zogenaamde rapporten over de

relaties tussen Oeigoeren en Al-‐Qaeda, aan de internationale tendens aangepast. Beijing stelde dat het “opposed to al manner of terrorist violence” was, waarmee de Chinese overheid ook duidelijk maakte dat ze haar eigen zeg wilde doen over wie of welke groep als terrorist bestempeld moest worden en bovendien deel wilde uitmaken van de westerse antiterrorisme campagne.149 Ook het specifieke Chinese discours aangaande Oeigoeren en ETIM veranderde. De Chinese overheid begon langzamerhand te schaven aan het internationale imago van ETIM en bracht de groep steeds meer in verband met internationaal terrorisme.150 Het contrast tussen het officiële Chinese discours en de vorm die het verzet van de Oeigoeren tot dan toe had aangenomen, namelijk een alledaags en vooral passief verzet, is erg groot. Veel (vooral westerse) intellectuelen beschouwen China’s stellingen dan ook als sterk uitvergroot, handig aangegrepen om zo op zowel binnenlands als internationaal vlak een ondersteuning te vormen voor China’s ontwikkelingsprogramma in Xinjiang en voor het smeden van hechtere internationale relaties met het westen.151 Sinds 9/11 heeft de Chinese regering de veiligheidsvoorzieningen in Xinjiang

significant verhoogd, zowel wat betreft het aantal manschappen als het overheidsbudget. De overheid lanceerde ook verschillende strike hard-‐campagnes. Hierbij werden telkens verdachte etnisch-‐nationalistische militanten gearresteerd en werden vormen van communicatie (telefonie en internet) en mobiliteit zwaar beperkt en gecontroleerd. De grote aanwezigheid van politie en militair personeel in Xinjiang, alsook regelmatige fouilleringen en identiteitscontroles en het af en toe volledig afsluiten van het internet en mobiel netwerk, werden een gewoonte. Daarenboven is het Chinese Volksbevrijdingsleger erg actief in westelijk China en vooral in zaken die te maken hebben met contraterrorisme, inspectie en bescherming van de grenzen. Ondanks de gigantische investering in de veiligheid van Xinjiang, bleek de gehele regio uiteindelijk ten prooi te vallen aan een grotere

148 P. B. K. Potter. “Terrorism in China. Growing Threats with Global Implications”, p. 73. Zie ook: Jihad Watch: “The Fight Against China is our Islamic Responsibility and we have to fulfill it”, op: http://www.jihadwatch.org/2014/03/the-‐fight-‐against-‐china-‐is-‐our-‐islamic-‐responsibility-‐and-‐we-‐have-‐to-‐fulfill-‐it (geraadpleegd: 25/1/2015), voor aan andere visie op jihad China. 149 D. Roy. “China and the War on Terrorism”, in: Orbis, vol. 46, nr. 3, 2002, p. 512. 150 J. T. Reed en D. Raschke. The ETIM: China’s Islamic Militants and the Global Terrorist Threat, p. 15-‐16. 151 M. Clarke. “China’s Internal Security Dilemma and the ‘Great Western Development’”, p. 336.

58

instabiliteit, zoals hierboven beschreven. Deze instabiliteit bleek bovendien ook een internationaal kantje te krijgen na 9/11.152

5 .4 De internationalisatie van het probleem met de Oeigoeren

De internationalisatie van de instabiliteit in Xinjiang is tweeledig. Enerzijds zette de CCP het Oeigoers separatisme zelf op de internationale kaart door ETIM regionaal en internationaal als terroristische organisatie te laten erkennen en vervolgens regionaal en internationaal samen te werken om deze veiligheidskwestie aan te pakken. Anderzijds had de verhoogde veiligheid (en het daarmee gepaard gaande geweld tegen de Oeigoeren) tot gevolg dat de Oeigoeren vanaf dan ook daadwerkelijk naar de Centraal-‐Aziatische buurlanden vluchtten en daar radicaliseerden, onder invloed van goed georganiseerde moslimfundamentalisten en terroristische groeperingen met een lange geschiedenis van zware aanslagen.

5.4.1 Internationale contraterrorisme coöperatie

Op regionaal vlak versterkte China haar strijd tegen het Oeigoers separatisme door hechter samen te werken met de Centraal-‐Aziatische buurlanden die grenzen aan de provincie Xinjiang. Dit gebeurde ten eerste individueel, door middel van bilaterale overeenkomsten. Vooral de samenwerking met Kazakstan en Kirgizië blijken vruchtbaar te zijn, aangezien beide landen actief dissidente Oeigoeren opsporen, arresteren en uitleveren aan China.153 Ten tweede bouwde China aan haar multilaterale relaties in de regio, door ook de

samenwerking binnen de SSO te verhogen. In 2004 werd de Regionale Contraterrorisme Structuur, beter bekend als Regional Counter Terrorism Structure (RCTS) of Diqu Fankong Jigou 地区反恐机构, formeel opgericht. Dit permanent orgaan van de SSO zetelt in Tasjkent en coördineert de gezamenlijke contraterrorisme inspanningen van de lidstaten. De primaire verantwoordelijkheden van het orgaan zijn het bestrijden van de ‘drie kwalen’ terrorisme, separatisme en 152 P. B. K. Potter. “Terrorism in China. Growing Threats with Global Implications”, p. 72-‐73. 153 M. Clarke. “China’s Internal Security Dilemma and the ‘Great Western Development’”, p. 338.

59

extremisme. Dit zou gebeuren door het uitwisselen van informatie en inlichtingen tussen de lidstaten, deportatie van verdachten en coördinatie van gezamenlijke militaire oefeningen. Beijing’s loyaliteit aan het principe van non-‐interventie indachtig, is de regionale samenwerking van China in dit verband een interessant gegeven. Het zou aanwijzingen kunnen geven over mogelijke reële veranderingen in China’s non-‐interventiebeleid en kan volgens Thomas Wallace ook een indicatie geven over regionale en internationale contraterrorisme samenwerking met Chinese karakteristieken.154 Volgens de Chinese overheid en de andere leden van de SSO heeft de RCTS sinds

haar oprichting grote successen geboekt.155 Andere waarnemers spreken dit tegen en stellen dat de successen hoogstens bescheiden te noemen zijn. Zowel de overeenkomsten om informatie uit te wisselen als het opstellen en up-‐to-‐date houden van een uitgebreide databank met inlichtingen stuiten, vooral door het non-‐interventiebeleid van deze landen, op significante problemen. Ook de mondelinge afspraken over narcotica en transnationale criminaliteit blijven zonder reëel gevolg. Volgens Thomas Wallace is er maar één onderdeel van de RCTS dat werkelijk floreert, namelijk de strijd tegen de Oeigoeren. Enerzijds hielp de RCTS China haar interne strijd tegen de Oeigoeren te internationaliseren, door onophoudelijk te berichten over de ‘terreur van de Oeigoeren’. Hierdoor vormden de RCTS en China de internationale opinie om, wat mee aan de basis lag van de veranderde visie in het westen op Oeigoeren en ETIM. Anderzijds zorgt de RCTS ervoor dat dissidente Oeigoeren die naar Centraal-‐Aziatische buurlanden van China vluchten opgepakt en uitgeleverd worden. Andere vraagstukken binnen niet-‐traditionele veiligheid worden minder belangrijk geacht door China, waardoor er in het geheel binnen de RCTS minder belang aan wordt gehecht. Thomas Wallace ziet hierin een uiting van het traditionele Chinese non-‐interventiebeleid, waarbij internationale verwikkeling

154 T. Wallace. “China and the Regional Counter-‐Terrorism Structure: an Organizational Analysis”, Asian Security, vol. 10, nr. 3, 2014, p. 211. 155 J. Jumanbekov. “Keynote Presentation by Mr. Jenishbek Jumanbekov, Director of the Executive Committee of the Regional Counter-‐Terrorism Structure of the Shanghai Co-‐Operation Organization”, Paper gepresenteerd op 2010 Annual Security Review Conference, geraadpleegd op 15/7/2015, p. 6; Xinhua Wang 新华网. “Guoji Guancha: Shanghe Zuzhi Yingxiangli Yuanhe Buduan Tisheng?” 国际观察：上

合组织影响力不断提升？ (Internationaal Perspectief: Om welke reden neemt de impact van de Shanghai Cooperation Organisation ononderbroken toe?), op: http://news.xinhuanet.com/world/2015-‐07/07/c_1115842680.htm (geraadpleegd: 16/7/2015); P. Dutkiewicz en F. Sakwa. Eurasian Integration: the View From Within, Abingdon: Routledge, 2015, p. 259. Zie in dit verband bijvoorbeeld ook de website van de SSO (http://www.sectsco.org/EN123/show.asp?id=261) waar wordt gesproken van conferenties met titels als: “10 years on the Path of Security and Cooperation: Successful Experience of Counteracting Contemporary Challenges and Threats in SCO region”.

60

in bepaalde zaken vermeden wordt ten voordele van het eigen nationale belang. Beijing zou veel meer kunnen bereiken in de regio, maar kiest ervoor hier geen nationale Chinese middelen aan te besteden.156 Niettemin is Beijing, in tegenstelling tot de periode onder Mao, bereid een actieve rol te spelen in internationale organisaties en multilaterale verdragen te ondertekenen. Ook al is het resultaat niet wat de retoriek rond het project beweert, toch kan hier wel een evolutie tegenover het verleden waargenomen worden. Een andere regionale organisatie die hier een vermelding verdient, is ASEAN. De

ASEAN-‐lidstaten kregen na 9/11 af te rekenen met een golf terroristische aanslagen, gebaseerd op moslimfundamentalisme. China mag dan wel geen lid zijn van de oorspronkelijke organisatie, maar is er wel aan verbonden binnen de ASEAN+3 structuur. Aan de oorspronkelijke ASEAN-‐lidstaten werden China, Japan en Zuid-‐Korea toegevoegd, bedoeld om zo beter samen te kunnen werken op vlak van contraterrorisme en het bestrijden van transnationale criminaliteit.157 Na 9/11 en vooral na de bomaanslagen op Bali in 2002 was de politieke wil binnen ASEAN groot om actie te ondernemen, wat zich uitte in verschillende verdragen en verklaringen. Maar ook hier staat loyaliteit ten opzichte van de principes van non-‐interventie en soevereiniteit nog steeds in de weg van een doeltreffende de facto samenwerking.158 Toch wordt ook China door ASEAN-‐lidstaten tegemoet gekomen in haar strijd tegen vermeende Oeigoerse separatisten of terroristen. Dit blijkt uit de recente uitlevering van 109 Oeigoeren door de Thaise overheid en de veroordeling van drie anderen in Indonesië voor terrorisme.159

156 T. Wallace. “China and the Regional Counter-‐Terrorism Structure: an Organizational Analysis”, p. 211-‐212 en 214. Wallace vermeldt hier ook dat China op deze manier ook aangeeft geen intentie te hebben de regionale hegemonie naar zich toe te trekken. Dit staat dan haaks op de realistische theorie van internationale relaties. Deze stelt dat, naar aanleiding van de inherente anarchie in internationale relaties, staten voor een grotere veiligheid hun regionale hegemonie willen instellen. Wallace stelt dat China, als archetype van een opkomende mogendheid, en de macht die ze over haar buurlanden uitoefent, een goede testcase vormt voor deze theorie (die dan in zijn redenering niet zou blijven staan). Toch wijzen andere recente nieuwsberichten wel op China’s groeiende macht in de regio. Hierbij kan dan verwezen worden naar het Chinese gedrag in de Zuid-‐Chinese Zee, en de geschillen rond de Spratly-‐ of Paracel-‐eilanden en de Nine Dash Line. 157 Meer informatie hierover is te vinden op de officiële website van ASEAN: www.asean.org. op: http://www.asean.org/communities/asean-‐political-‐security-‐community/item/asean-‐efforts-‐to-‐counter-‐terrorism-‐this-‐paper-‐was-‐prepared-‐for-‐the-‐un-‐counter-‐terrorism-‐committee (geraadpleegd: 1/8/2015). 158 J. T. Chow. “ASEAN Counterterrorism Cooperation Since 9/11”, Asian Survey, vol. 45, nr. 2, 2005, p. 314-‐316. 159Nicholas Bequelin, regionaal directeur voor Oost-‐Azië bij Amnesty International, stelde dat Thailand met het uitleveren van deze Oeigoeren aan China het internationaal recht overtreedt. Het principe van non-‐refoulement, wat wil zeggen dat een asielzoeker niet mag teruggestuurd worden naar zijn eigen land

61

Op internationaal vlak kaderde de CCP na 9/11 haar eigen strijd tegen het separatisme en terrorisme van de Oeigoeren binnen de grotere globale campagne tegen terrorisme, geleid door de VS. De VS en de VN gingen mee in deze redenering en bestempelden Oeigoerse separatistische groepen en ETIM in 2002 als internationale terroristische organisaties.160 Volgens meerdere waarnemers ‘kaapte’ Beijing de aanslagen van 9/11 en greep ze deze aan als opportuniteit om komaf te maken met een deel van haar interne problemen. Het is duidelijk dat, in ruil voor China’s steun in de globale strijd tegen extremisme, de VS er geen probleem mee had het interne geschil met de Oeigoeren in Xinjiang als een internationale kwestie te erkennen.161 De link tussen de binnenlandse etnische opstanden en jihadisme zorgde ervoor dat China haar gevecht tegen de Oeigoeren kon omvormen van politieke oppressie naar legitieme strijd tegen terrorisme en zo harder kon optreden tegen deze dissidente groepen in het land. De CCP manoeuvreerde zich met andere woorden handig in de War on Terror.162

als dat betekent dat hij vrijwel zeker het slachtoffer zal worden van foltering of de doodstraf zal krijgen, is volgens Bequelin zo belangrijk dat het ondertussen onder internationaal gewoonterecht valt. Maar hoewel Thailand wel bepaalde internationale verdragen heeft ondertekend waar het principe van non-‐refoulement in vervat zit, heeft de Thaise regering zich altijd verzet tegen non-‐refoulement in het bijzonder. Enkel deze zaak behandelen in het Internationaal Gerechtshof zal uitsluitsel kunnen geven over een mogelijke schending van het internationaal recht. N. Bequelin. “Thailand Must Not Send Uighurs to Torture”, op: https://www.amnesty.org/en/latest/news/2015/07/thailand-‐must-‐not-‐send-‐uighurs-‐to-‐chinese-‐torture/ (geraadpleegd 1/8/2015); The Diplomat. “Uyghurs test ASEAN’s Refugee Credentials”, op: http://thediplomat.com/2014/03/uyghurs-‐test-‐aseans-‐refugee-‐credentials/ (geraadpleegd 1/8/2015); The New York Times. “Thailand Condemned for Repatriation of 109 Uighurs to China”, op: http://www.nytimes.com/aponline/2015/07/09/world/asia/ap-‐as-‐thailand-‐uighurs.html (geraadpleegd 1/8/2015); Radio Free Asia. “Indonesian Court Convicts Three Uyghurs on Terrorism-‐Related Charges”, op: http://www.rfa.org/english/news/uyghur/indonesia-‐uyghur-‐07132015150809.html (geraadpleegd: 1/8/2015). 160 J. T. Reed en D. Raschke. The ETIM: China’s Islamic Militants and the Global Terrorist Threat, p. 3. 161 Het is, volgens experts in mensenrechten, niet zo makkelijk een duidelijke lijn te trekken tussen terrorisme en een legitieme strijd voor een verbetering van mensenrechten. Nochtans hadden heel wat organisaties in dit geval gewaarschuwd dat China vermoedelijk haar ‘bewijs’ voor de zogenaamde terroristische aanslagen van Oeigoeren en ETIM had opgeblazen. De VS maakte daarom in december 2002 het statement dat de “U.S. does not and will not condone governments using counterterrorism as an excuse to silence peaceful expressions of political or religious views” en benadrukte tevens haar vriendschapsband met de Oeigoeren en andere volkeren in Xinjiang. S. A. Kan. “U.S.-‐China Counterterrorism Cooperation: Issues for U.S. policy”, Congressional Research Service, 2010, p. 9-‐10, op: https://www.fas.org/sgp/crs/terror/RL33001.pdf (geraadpleegd: 13/6/2015).; The Diplomat. “China’s ‘War on Terror’ in Xinjiang”, op: http://thediplomat.com/2013/07/chinas-‐war-‐on-‐terror-‐in-‐xinjiang/ (geraadpleegd: 25/6/2015). 162 R. Gunaratna and K.G. Pereire. “An Al-‐Qaeda Associate Group Operating in China?”, in: China and Eurasia Forum Quarterly, vol. 4, nr. 2, 2006, p. 56.

62

Pan Guang onderscheidt binnen de internationale contraterrorisme coöperatie van China twee verschillende trajecten. Ten eerste ondersteunde en participeerde China actief de internationale alliantie, geleid door de VS, tegen de Taliban en Al Qaeda. China deelde belangrijke anti-‐terreurinformatie, hielp bij het vernietigen van financiële bronnen van terroristische groepen, steunde de Pakistaanse anti-‐terreurinspanningen, bevocht grensoverschrijdende criminele activiteiten die gerelateerd waren aan terroristische organisaties, enzovoort.163 China stelde in dit verband ook dat de strijd van de CCP tegen ETIM cruciaal was in de internationale War on Terror. De ETIM-‐troepen werden getraind, bewapend en financieel ondersteund door internationale terroristische organisaties, zoals Al Qaeda. Bovendien namen ze volgens Beijing ook deel aan gewelddadige aanslagen buiten China, zoals in Istanbul en Kirgizië, en waren de aanslagen in Xinjiang meestal beraamd en georganiseerd buiten China’s grenzen.164 Ten tweede nam China ook actief deel aan de internationale anti-‐terreurinspanningen binnen het kader van de VN. China heeft altijd een dominante rol van VN in internationale vraagstukken vooropgesteld. Zoals beschreven in hoofdstuk 2, wijzigde China haar strikte non-‐interventiebeleid en keurde ze ook acties uitgevoerd binnen de VN goed. Ook voor 9/11 had China al de meeste internationale conventies aangaande antiterrorisme geratificeerd. Na 9/11 steunde China de VN in het opstellen en het afdwingen van verschillende nieuwe antiterrorisme resoluties.165 Maar ook op het vlak van internationale contraterrorisme samenwerking blijkt er

ruimte voor verbetering.166 De Chinese conceptie over hoe terrorisme bevochten moet worden is uniek en conflicteert soms met de Amerikaanse. Toch werd duidelijk dat beide landen baat hadden bij een samenwerking, en zetten daarom de coöperatie voort, zij het gelimiteerd.167 Het grootste verschil tussen China en de VS is dat de Amerikaanse visie op terrorisme zich focust op internationale terroristen die goed

163 G. Pan. “China’s Anti-‐terror Strategy and China’s Role in Global Anti-‐terror Cooperation”, Asia Europe Journal, vol. 2, 2004, p. 529. Pan Guang is directeur en professor bij het Shanghai Center for International Studies en Institute for European & Asian Studies, en directeur van het SCO Studies Center. 164 X. Wu. “The Pormise and Limiations of a Sino-‐U.S. Partnership”, The Washington Quarterly, vol. 27, nr. 4, 2004, p. 116; China.org. “’East Turkestan’ Terrorist Forces Cannot Get Away With Impunity”, op: http://www.china.org.cn/english/2002/Jan/25582.htm (geraadpleegd: 12/6/2015). 165 G. Pan. “China’s Anti-‐terror Strategy and China’s Role in Global Anti-‐terror Cooperation”, p. 529. China steunde en ratificeerde ook de belangrijke contraterrorisme resoluties 1368 en 1373. Deze laatste werd bij Hoofdstuk VII van het VN-‐Handvest gevoegd, waardoor alle lidstaten van de VN wettelijk gebonden zijn aan deze resolutie. 166 S. A. Kan. “U.S.-‐China Counterterrorism Cooperation: Issues for U.S. policy”, p. 1. 167 D. Roy. “Lukewarm Partner: Chinese Support for US Counterterrorism in South-‐East Asia”, Asia-‐Pacific Center for Security Studies, 2006, p. 4.

63

gefinancierd zijn en die er een lange-‐termijnagenda van vijandelijkheden op na houden. China daarentegen kreeg steeds te maken met lokale separatistische oproer onder de extremistische Oeigoeren in Xinjiang, en handelt daarom vooral in het kader van het eigen nationale belang. Deze Chinese focus op de strijd tegen de Oeigoeren vormt een punt van dispuut tussen de VS en China.168

5.4.2 Emigratie en radicalisering van de Oeigoeren

Doordat de Chinese regering na 9/11 harder optrad tegen de Oeigoeren in Xinjiang heeft ze mee bijgedragen tot de internationalisatie van het probleem. Zoals hierboven vermeld ging de Chinese regering na 9/11 erg ver om een link tussen separatistische groepen in Xinjiang en Al Qaeda of de Taliban gedurende de jaren 1990 aan te tonen. Voor deze veronderstelde relatie bestond echter, zeker voor die periode, zeer gering feitelijk bewijs en er wordt dus verondersteld dat het hier dan vooral om een theoretische relatie ging met weinig reële gevolgen.169 Toch slaagde Beijing erin de VS en VN te overtuigen van deze link, waarop beide ETIM op hun zwarte lijst van terroristische organisaties plaatsten. De legitimatie van de Chinese strijd tegen Oeigoers separatisme die dit met zich meebracht, leidde tot het genoemde hardere optreden van de CCP in Xinjiang.170 Naar analogie met de realistische theorie van internationale relaties omtrent het

veiligheidsdilemma, droeg het verhoogde Chinese toezicht op de veiligheid in de provincie Xinjiang juist bij tot een grotere onveiligheid in de regio. Doordat het toenemende toezicht op de veiligheid gepaard ging met een excessief gebruik van geweld en machtsvertoon, dat bovendien zowel tegen extremistische separatisten als tegen gematigde moslims gericht was, voelden de Oeigoeren dat hun identiteit onder 168 D. Roy. “Lukewarm Partner: Chinese Support for US Counterterrorism in South-‐East Asia”, p. 4. 169 In 2002 stelde Beijing initieel dat zo’n 300 Oeigoeren in Afghanistan Al Qaeda vervoegd zouden hebben. Dit cijfer werd door de internationale gemeenschap vol ongeloof onthaald, aangezien de CCP voor 9/11 weinig melding maakte van zware terroristische dreigingen in haar westelijke provincies. Later werd deze claim gereduceerd naar 100 Oeigoeren, wat ook bevestigd werd door de United National Revolutionary Front of East Turkestan (UNFRET). Deze laatste groep benoemt zichzelf niet als een terroristische organisatie en veroordeelt aanslagen op burgers, maar vecht wel voor de vrijheid van de Oeigoeren door wat zij als legitieme doelwitten beschouwen aan te vallen (volgens het Terrorism Research & Analysis Consortium (TRAC), te raadplegen op: www.trackingterrorism.org). Deze groep is bovendien ook fel gekant tegen de sinizering van Xinjiang, waardoor zij vermoedelijk op dit vlak juistere cijfers zal voorzien dan de CCP. G. Christoffersen. “Islam and Ethnic Minorities in Central Asia: The Uyghurs”, in: E. Van Wie Davis en R. Azizian (Eds.). Islam, Oil and Geopolitcs, Lanham (MD): Rowman & Littlefield Publishers, 2007, p. 47. 170 P. B. K. Potter. “Terrorism in China. Growing Threats with Global Implications”, p. 73.

64

druk kwam te staan. Velen vluchtten voor de harde Chinese repressie naar Centraal-‐Aziatische buurlanden als Afghanistan, Kazakstan, Tadzjikistan of Oezbekistan, waar ze hun religie vrij konden belijden.171 De vlucht en verplaatsing van Oeigoeren na 9/11 droeg bij tot de creatie van een

web van relaties tussen Oeigoerse terroristische organisaties, zoals ETIM, en grote terroristische organisaties in de regio. Deze internationalisatie en formatie van allianties met capabele organisaties heeft de separatisten nog meer geradicaliseerd. Bovendien leerden ze in Centraal-‐Azië hoe ze in hun thuisland dergelijke goedgeorganiseerde terroristische organisaties moesten opzetten, waardoor het gevaar voor Xinjiang nog vergroot werd.172 De antagonisering door de CCP en de daaropvolgende kruisbestuiving tussen de

voorheen geïsoleerde en vooral lokale bewegingen leidde zo tot meer aanvallen met meer doden, door een betere kennis en gebruik van uiterst dodelijke tactieken. Hoewel westerse media vaak betwijfelen of bepaalde aanvallen ook werkelijk uitgevoerd zijn door ETIM of andere Oeigoerse separatisten173 wijst onderzoek toch uit dat terroristische aanslagen in China de laatste jaren in aantal toenemen, meer dodelijke slachtoffers maken en vooral in Xinjiang plaatsvinden.174 Recente oproer en aanslagen, zoals de rellen in Ürümqi 乌鲁木齐 (Wulumuqi) in 2009, waarbij meer dan 200 mensen omkwamen, hadden tot gevolg dat de Chinese autoriteiten nog strenger optraden om de veiligheid in de regio te garanderen. Maar er werd met nog meer geweld gereageerd. Dit blijkt uit een hele reeks aanslagen in 2013 met dodelijke gevolgen in Turpan 吐鲁番 (Tulufan), Kashgar 喀什 (Kashi), Beijing, evenals uit een zware aanval met steekwapens in een station in Kunming in 2014.175 Dat de relatie tussen extremistische Oeigoeren en internationale terroristen

gedurende het laatste decennium wel degelijk is uitgebouwd, wordt ook bewezen door het feit dat al Qaeda en de Taliban sinds kort de Oeigoeren openlijk oproepen

171 P. B. K. Potter. “Terrorism in China. Growing Threats with Global Implications”, p. 73. 172 P. B. K. Potter. “Terrorism in China. Growing Threats with Global Implications”, p. 73. 173 The Diplomat. “Rights Groups Doubt Uyghur Involvement in Tiananmen Attack”, op: http://thediplomat.com/2013/10/rights-‐groups-‐doubt-‐uyghur-‐involvement-‐in-‐tiananmen-‐attack/ (geraadpleegd: 14/7/2015). 174 Zie in dit verband bijlage 2. Op de kaart van het Mercator Institute for China Studies (MERICS) is duidelijk te zien dat sinds 2010 de meeste terroristische aanslagen in Xinjiang plaatsvonden. In het staafdiagram rechts, dat het aantal slachtoffers van terroristische aanvallen weergeeft van 2010 tot april 2015 is een duidelijke stijging waar te nemen. Deze interactieve kaart is terug te vinden op: http://www.merics.org/en/merics-‐analyses/web-‐specials/how-‐china-‐fights-‐terrorism.html (geraadpleegd 1/8/2015). 175 Uighur militancy threatens China's ‘new Silk Road’, Strategic Comments, vol. 20, nr. 8, 2014, p. viii-‐ix.

65

een heilige oorlog tegen de Chinese overheid te starten.176 Ook eiste Abdullah Mansour, sinds 2013 de leider van ETIM die vermoedelijk in Noord-‐Waziristan resideert, een gebied in Pakistan onder controle van de Taliban, sommige van de recente aanslagen op, zoals de aanslag op het Tian’anmen-‐plein in 2013. In een interview met Reuters in maart 2014, twee weken na de aanslag in het station van Kunming, stelde hij dat China de vijand van alle moslims is en dat het zijn heilige plicht was de Chinezen te bevechten. Hij eiste de aanslag in Kunming niet met zoveel woorden op, maar vermeldde wel dat Oeigoerse terroristen liever met messen dan met geweren vechten. Van Abdullah Mansour wordt tevens vermoed dat hij niet alleen veel steun van de Taliban en Al Qaeda krijgt in Noord-‐Waziristan, maar dat hij er ook zelf troepen traint binnen het grotere kader van de Taliban.177 Hieruit blijkt de steeds toenemende interesse van de internationale jihadi-‐beweging, alsook de toenemende invloed van de Taliban en Al Qaeda in Xinjiang. Na 9/11, en in het kader van de nieuwe geopolitieke omstandigheden in Centraal-‐

Azië (de War on Terror) en de internationalisatie van terrorisme in China, kan duidelijk gesteld worden dat het Oeigoers separatisme en terrorisme geen lokaal probleem meer is. Voor 9/11 was de strijd tegen de Oeigoerse separatisten beperkt tot Xinjiang, hoe hard de Chinese regering ook de link tussen ETIM en Al Qaeda of de Taliban probeerde te bewijzen. Maar sinds de CCP ETIM op de internationale lijst van terroristische organisaties plaatste, ontwikkelde ETIM wel degelijk banden met Al Qaeda en de Taliban. Een oorspronkelijk lokaal probleem werd zo een internationaal veiligheidsvraagstuk. Dit vraagt dan ook om een internationale aanpak, wat druk zet op het Chinese non-‐interventieprincipe.178

176 P. B. K. Potter. “Terrorism in China. Growing Threats with Global Implications”, p. 73. 177 Reuters. “From his Pakistan Hideout, Uighur Leader Vows Revenge on China”, op: http://www.reuters.com/article/2014/03/14/us-‐pakistan-‐uighurs-‐idUSBREA2D0PF20140314 (geraadpleegd: 17/7/2015). 178 D. Shambaugh and M. Yahuda. International Relations of Asia, Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, Inc., 2008, p. 199-‐200.

66

6 Case: non-‐ interventie en de Islamitische Staat

Een manier om de rendabiliteit van het Chinese non-‐interventiebeleid in relatie tot non-‐traditionele veiligheidskwesties te meten, is door dit beleid te toetsen aan de case van de internationale strijd tegen de terroristische organisatie Islamitische Staat. Zoals in dit hoofdstuk zal blijken, komt het Chinese non-‐interventiebeleid steeds meer onder druk te staan. Het ontstaan van deze groep is nogal obscuur, waardoor niet met zekerheid

gezegd kan worden door wie en wanneer ze gesticht is. Bovendien is de geschiedenis doorspekt met naamsveranderingen en fusies met andere moslimterroristische organisaties. Aannemelijk is dat de organisatie sinds 1999 bestaat en toen werd gesticht door Abu Musab al-‐Zarqawi (1966-‐2006) onder de naam The Monotheism and Jihad Group. In 2004 zag al-‐Zarqawi zich genoodzaakt zijn eigen organisatie samen te voegen met Al Qaeda, de beruchte groep onder leiding van Osama Bin Laden (1957-‐2011). Verschillende kleinere groepen vervoegden deze coalitie, waardoor ze ging fungeren als overkoepelende organisatie, die vanaf 2006 en na de dood van al-‐Zarqawi werd omgedoopt tot Islamic State of Iraq (ISI). Het is deze formatie die in 2013, onder het leiderschap van Abu Bakr al-‐Baghdadi (1971), de naam Islamic State of Iraq and Syria (ISIS) of Islamic State of Iraq and the Levant (ISIL) kreeg en die nu nog steeds actief is. Met deze aankondiging bleek al-‐Baghdadi echter op zere tenen bij de leiders van zusterorganisatie Al Qaeda te trappen, die verklaarden dat ISIS van dan af aan niet langer gesteund werd door Al Qaeda. Toch

67

slaagde ISIS erin, na een aantal militaire overwinningen en de inname van de stad Mosoel in Noord-‐Irak, haar eigen kalifaat te stichten: de Islamitische Staat (IS).179 Bij het uitroepen van haar kalifaat in juni 2014, noemde IS China als eerste in een

hele reeks landen die de rechten van haar islamitische inwoners schendt. Bovendien herhaalde de nieuwbakken kalief Al Qaeda’s oproep aan de Oeigoeren om een heilige oorlog tegen de Chinese regering te voeren.180 China werd als “multi-‐headed dragon” gezien, even gevaarlijk als de “head of the snake” (de VS) en moest dus ook meedogenloos bestreden worden.181 Hoewel het idee dat IS op termijn delen van de Volksrepubliek China zou veroveren en Xinjiang zou controleren nogal vergezocht is en algemeen wordt aangenomen dat de rebellie van de Oeigoeren het voortbestaan van de Chinese staat niet bedreigt, heeft China toch voldoende redenen zich te wapenen tegen IS. In de nasleep van verschillende zware aanslagen in 2013 en 2014 in het westen

van China, die volgens de Chinese staatsmedia gepleegd waren door religieuze extremisten in het kader van de globale jihad, laat de Chinese president Xi Jinping, althans in Xinjiang, zijn klauwen zien. Hij stelde een strenge anti-‐terreur campagne in, en deed een oproep voor “nets spread from the earth to the sky” om Xinjiang te beschermen tegen terroristen. Zijn campagne focuste enerzijds op de arrestatie en berechting van overtreders, en anderzijds op het tegengaan van de verspreiding van extremistisch religieus materiaal.182 Indien ETIM en andere Oeigoerse separatisten

179 A. Y. Zelin. “The War Between ISIS and al-‐Qaeda for Supremacy of the Global Jihadist Movement”, The Washington Institute for Near East Policy, 2014, op: http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/ResearchNote_20_Zelin.pdf (geraadpleegd: 2/8/2015); UCDP (Uppsala Conflict Data Program). “Actor Information on IS”, UCDP Conflict Encyclopedia, op: http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=77&regionSelect=10-‐Middle_East# (geraadpleegd: 27/7/2015). 180 BBC News. “Isis rebels declare 'Islamic state' in Iraq and Syria” op: http://www.bbc.com/news/world-‐middle-‐east-‐28082962 (geraadpleegd: 10/11/2014). 181 R. Gunaratna, A. Acharya, Wang Pengxin. Ethnic Identity and National Conflict in China, New York: Palgrave Macmillan, 2010, p. 123. 182 Zhongguo Pingan Wang 中国平安网. “Xinjiang Juxing Zhonghe Fankong Yanxi: Moni Yingdui Tufa Lianhuan Baozha” 新疆举行综合反恐演习：模拟应对突发连环爆炸 (Xinjiang houdt uitgebreide anti-‐terrorisme oefeningen: ze simuleert een antwoord op een plotse uitbraak van een kettingexplosie), op: http://www.zgpaw.com.cn/zfdt/2014-‐06/10/c_126598836.htm (geraadpleegd: 15/6/2015); Xinhua News. “32 Terror Groups Busted in Xinjiang”, op: http://news.xinhuanet.com/english/china/2014-‐06/23/c_133430366.htm (geraadpleegd: 15/6/2015); Xinhua Wang 新华网. “Xi Jinping Xinjiang Kaocha: Duifu Baokong Fenzi Yaoyou Youxiao Shouduan” 习近平新疆考察：对付暴恐分子要有有效手段 (Xi Jinping inspecteert Xinjiang: omgaan met terroristische groepen vraagt om effectieve methodes), op: http://news.xinhuanet.com/politics/2014-‐04/28/c_1110452810.htm (geraadpleegd: 1/7/2015); China

68

zich ondertussen echter naast Al Qaeda en de Taliban ook gelieerd hebben aan IS, is de kans dat Xi Jinping zijn netten ook buiten Xinjiang moet spreiden, of informatie over zijn eigen binnenlandse situatie moet delen, groot. Het staat vast dat ETIM en andere Oeigoerse separatisten sinds 9/11 hun relaties

met Al Qaeda en de Taliban opgebouwd en verstevigd hebben, zoals in het vorige hoofdstuk beschreven werd. Er is echter ook steeds meer bewijs voor een groeiende band met IS. In juli 2014 stelde Wu Sike 吴思科 (1946), 中国政府中东问提特使列表 (Zhongguo zhengfu Zhongdong wenti tishi liebiao), of de Chinese Speciale Gezant voor het Midden-‐Oosten Probleem, dat ongeveer 100 Chinese militanten IS vervoegd hadden.183 Het bewijs kwam al snel: het Iraakse ministerie van defensie berichtte dat het Iraaks leger in september 2014 een Chinese onderdaan, die vocht aan de zijde van IS, had gevangen genomen. Het Chinese ministerie van buitenlandse zaken kon niet bevestigen noch ontkennen dat het inderdaad om een onderdaan van China ging, maar nam wel aan dat het wel eens om een Oeigoer zou kunnen gaan.184 Ondertussen moet het cijfer van Chinezen in IS-‐gebied echter al aangepast worden. Verschillende bronnen maakten in december 2014 melding van 300 Oeigoeren die aan de zijde van IS zouden vechten.185 Bovendien werd deze link ook bevestigd door een officiële bron van de CCP. De partijsecretaris van Xinjiang Zhang Chunxian 张春贤 (1953), rapporteerde in maart 2015 dat hij een terroristische cel, geleid door teruggekeerde Chinese IS-‐veteranen, had opgerold.186 Hij waarschuwde voor het succes dat IS leek te hebben in het rekruteren van Oeigoeren, en stelde dat China reeds onderhevig was aan de gevolgen hiervan.187 De laatste weken wordt ook de zaak van de 300

Daily. “Xi Urges Anti-‐Terrorism ‘nets’ for Xinjiang”, op: http://www.chinadaily.com.cn/china/2014-‐05/29/content_17552457.htm (geraadpleegd: 1/7/2015). 183 China Topix. “Chinese Diplomat says 100 Chinese citizens may be fighting for Isis” op: http://www.chinatopix.com/articles/5157/20140729/china-‐citizens-‐fighting-‐isis.htm (geraadpleegd: 10/11/2014); The Diplomat. “China and the ISIS Threat” op: http://thediplomat.com/2014/09/china-‐and-‐the-‐isis-‐threat/ (geraadpleegd: 10/11/2014). 184 CNN. “’Capture’ of Chinese National Fighting with ISIS Gives China Jitters”, op: http://edition.cnn.com/2014/09/05/world/asia/china-‐isis/ (geraadpleegd: 10/11/2014). 185 Global Times. “Turkey’s Ambiguous Policies Help Terrorists Join IS Jihadist Group: Analyst”, op: http://www.globaltimes.cn/content/896765.shtml (geraadpleegd: 5/7/2015); Reuters. “About 300 Chinese said fighting alongside Islamic State in Middle East”, op: http://www.reuters.com/article/2014/12/15/us-‐mideast-‐crisis-‐china-‐idUSKBN0JT0UX20141215 (geraadpleegd: 27/1/2015). 186 China Daily. “IS recruits Xinjiang Residents” op: http://en.people.cn/n/2015/0311/c90882-‐8860966.html (geraadpleegd: 5/7/2015). 187 The Diplomat. “Chinese Official: Uyghurs Joining Islamic State” op: http://thediplomat.com/2015/03/chinese-‐official-‐uyghurs-‐joining-‐islamic-‐state/ (geraadpleegd: 5/7/2015).

69

Oeigoeren die illegaal naar Thailand gevlucht waren door Chinese media op de voet gevolgd. Deze Oeigoeren, die Turkije wilden bereiken, werden door de Thaise autoriteiten opgepakt om weer aan China uitgeleverd te worden. De Chinese media schrijft dat illegale migratie meestal gekoppeld is aan transnationale misdaad. Vervolgens werd gesteld dat een aantal van de 300 Oeigoeren een criminele achtergrond blijken te hebben, en ervan verdacht worden via Turkije IS-‐gebied bereikt te willen hebben.188 De relatie tussen de Oeigoeren en IS, en bijgevolg ook het internationaal

terrorisme binnen China, kan dus wel degelijk bewezen worden. Dit feit, samengevoegd met de dreigementen die IS al tegen de Chinese staat uitte, maakt van China een doelwit bij uitstek voor fundamentalistische jihadi’s. De veiligheidsdreiging binnen de Chinese landsgrenzen betreft vooral Chinese onderdanen, die strijden voor IS en ook training en fondsen ontvangen van deze terroristische organisatie. Wanneer zij terugkomen en deze kennis met zich meebrengen, hebben ze ook het vermogen georganiseerde groepen in Xinjiang op te richten. Op deze manier stellen ze een groot veiligheidsvraagstuk voor China, zoals ook in West-‐Europa de teruggekeerde IS-‐strijders een groot probleem blijken te zijn. Op internationaal vlak blijkt de dreiging van IS voor de Chinese staat complexer.

Enerzijds bedreigt de instabiliteit in de regio China’s economische belangen in Centraal-‐Azië. China’s recente One Belt, One Road-‐strategie 一带一路 (Yidai Yilu) in dit gebied, stelt een grotere en meer geïntegreerde economische en diplomatieke samenwerking in Eurasia voorop.189 De strategie heeft als doel Oost-‐Azië, Centraal-‐Azië, Rusland, het Midden-‐Oosten en Europa economisch aan elkaar te linken door een netwerk van wegen, energiepijpleidingen, spoorwegen en telecommunicatie. Het plan moet zowel China’s nationale economie vooruithelpen en haar steeds groeiende vraag naar olie en andere energie bevredigen, als de relaties tussen China en haar

188 Global Times 环球时报. “Zhong Tai Qianfan Toudu Zhe Guan Tu’erqi Meiguo He Shi? Zuihao Bizui!” 中泰遣返偷渡者关土耳其美国何是？最好闭嘴！ (Wat gaat de zaak van repatriëring van illegalen tussen China en Thailand Turkije en de VS aan? Hou maar beter je mond!), op: http://mil.huanqiu.com/observation/2015-‐07/6972939.html (geraadpleegd: 1/8/2015). 189 Het plan dient ter ondersteuning van Xi Jinping’s Chinese Dream 中国梦 (Zhongguo Meng). Deze strategie moet China zowel nationaal als internationaal een sterkere positie bezorgen. Voor meer informatie over Xi’s Chinese Dream en zijn One Belt, One Road-‐strategie, zie ook: Li Wen en Cai Jianhong 李文和蔡建红. “’Yidai Yilu’ Dui Zhongguo Waijiao Xin Linian De Shijian Yiyi” ‘一带一路’对中国外交新

理念的实践意义 (De praktische betekenis van de ‘One Belt, One Road’ van de nieuwe filosofie ten opzichte van de Chinese diplomatie), Southeast Asian Studies, nr. 3, 2015, pp. 4-‐9.

70

buurlanden verbeteren.190 Maar de dreigingen van IS in Syrië en Irak, en de Taliban in Afghanistan, brengen de plannen van China danig in de war. Ze voorkomen nieuwe Chinese investeringen in het gebied, en brengen bestaande ondernemingen, en vooral hun Chinese werknemers, in gevaar. Ten slotte stelt, ook op internationaal vlak, de schending van mensenrechten op

massieve schaal door IS een probleem voor de veiligheid, zowel voor de internationale gemeenschap als geheel als voor China. Volgens Human Rights Watch en talloze andere mensenrechtenorganisaties, begaat IS onnoemelijke wreedheden. Zelfmoordaanslagen, seksueel misbruik, massa-‐executies en genocide van religieuze minderheden zijn er dagelijkse kost. 191 IS zou bovendien ook drie Chinese staatsburgers, militante Oeigoeren die IS hadden vervoegd, geëxecuteerd hebben, omdat ze wilden vluchten of verraad hadden gepleegd.192 Het is niet ondenkbaar dat IS in de toekomst ook Chinese onderdanen zou onthoofden die niets met de organisatie te maken hebben, zoals de terroristen eerder ook al deden met verschillende Amerikaanse journalisten. De humanitaire crisis die hierdoor ontstaat laat de internationale gemeenschap niet koud. Humanitaire interventie bij een dergelijke schending van mensenrechten, in het kader van het concept van R2P, is zelfs voor landen zoals China die een strikte vorm van non-‐interventie aanhangen geen vreemd gegeven. Dit wordt bewezen door het hoge aantal deelnames van China aan VN-‐vredesmissies gedurende de laatste jaren. Toch heeft China tot hiertoe nog geen stappen ondernomen de coalitie tegen IS,

geleid door de VS, te versterken met eigen troepen. Deze coalitie werd gevormd op 16 juni 2014. Officieel maken meer dan 60 landen deel uit van deze coalitie, maar in realiteit is maar een fractie van dit aantal ook echt actief.193 Aangezien China één van de grote wereldspelers is, en het Chinese leger ook een wezenlijk verschil zou kunnen vormen, werd Beijing verschillende keren door de internationale gemeenschap, en door de VS in het bijzonder, en bovendien door haar eigen

190 Foreign Affairs. “China’s Road Rules”, op: https://www.foreignaffairs.com/articles/asia/2015-‐04-‐19/chinas-‐road-‐rules (geraadpleegd: 27/7/2015). IS en China kunnen vooral in conflict komen over Iraakse olie. China haalt een groot deel van haar olie uit Irak, maar ook IS financiert zichzelf door steeds meer oliebronnen te controleren en olie te verkopen. Rubin Center. “ISIS Caliphate Meets China’s Silk Road Economic Belt”, op: http://www.rubincenter.org/2015/02/isis-‐caliphate-‐meets-‐chinas-‐silk-‐road-‐economic-‐belt/ (geraadpleegd: 2/8/2015). 191 Voor meer informatie, zie ook de website van Human Rights Watch: https://www.hrw.org/middle-‐east/n-‐africa/iraq (geraadpleegd 3/8/2015). 192 China Human Rights. “Islamic State Kills Chinese Militants”, op: http://www.chinahumanrights.org/html/2015/WORLD_0206/1829.html (geraadpleegd: 3/8/2015). 193 CNN. “Who’s Doing What in the Coalition Battle Against ISIS?”, op: http://edition.cnn.com/2014/10/09/world/meast/isis-‐coalition-‐nations/ (geraadpleegd: 3/8/3015).

71

academici, opgeroepen de coalitie te vervoegen. China gaf aan deze oproepen echter geen gehoor. In een persconferentie lichtte Hua Chunying 华春莹 (1970), de woordvoerster van het Chinese ministerie voor buitenlandse zaken, de beslissing van China toe. Ze stelde dat China gekant is tegen elke vorm van terrorisme en dat ook de Volksrepubliek erg bezorgd is over de globale ontwikkelingen en de toename van het internationaal terrorisme als gevolg van de wandaden van IS. Toch kan China geen directe steun aan de VS-‐coalitie verlenen, aangezien dit in strijd zou zijn met haar non-‐interventiebeleid en haar absoluut respect voor staatssoevereiniteit. Deze principes dienen ook bij het gevecht tegen terrorisme ongeschonden te blijven. China is in dit verband vooral bezorgd dat de VS de strijd tegen IS in Syrië zou misbruiken om luchtaanvallen tegen het regime van Assad uit te voeren.194 Ook de Chinese intelligentsia riep de CCP op actie tegen IS te ondernemen. Chen

Dingding 陈定定 stelde bijvoorbeeld dat China, naast het bestrijden van serieuze bedreigingen voor haar veiligheid, ook andere voordelen uit een interventie zou kunnen halen. Het inzetten van Chinese troepen in een echte oorlog zou het Chinese Bevrijdingsleger de (volgens hem) broodnodige ervaring geven die het leger de laatste 30 jaar moest missen. China zou bij een interventie ook meer betrokken worden in het Midden-‐Oosten, en bijkomend in de internationale gemeenschap als geheel, en zo aan haar rol als globale stakeholder tegemoetkomen. Ten slotte zou op deze manier ook de relatie tussen China en de VS enorm gebaat zijn bij een interventie van China.195 Ook Chen maakt hierbij wel dezelfde kanttekening die China bij elke interventie tot hiertoe heeft gemaakt. Ten eerste moet de interventie binnen het VN-‐kader vallen, ten tweede moet ze gericht zijn op het bieden van humanitaire hulp en vredeshandhaving, en ten derde zou China slechts een klein aantal troepen moeten zenden.196 Amerikaans president Barack Obama bekritiseerde de houding van Beijing ten

opzichte van interventie tegen IS zwaar. Hij noemde China een “global free-‐rider”, en stelde dat China steeds de economische voordelen die het land uit Irak haalde kon 194 Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China. “Foreign Ministry Spokesperson Hua Chunying's Regular Press Conference on September 11, 2014”, op: http://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/xwfw_665399/s2510_665401/2535_665405/t1190302.shtml (geraadpleegd: 14/7/2015); The Diplomat. “Will China Join the Fight Against Islamic State?”, op: http://thediplomat.com/2014/09/will-‐china-‐join-‐the-‐fight-‐against-‐islamic-‐state/ (geraadpleegd: 27/1/2015). 195 The Diplomat. “China Should Send Troops to Fight ISIS”, op: http://thediplomat.com/2014/09/china-‐should-‐send-‐troops-‐to-‐fight-‐isis/ (geraadpleegd: 1/8/2015). 196 The Diplomat. “It’s Still a Good Idea to Send Troops to Fight ISIS”, op: http://thediplomat.com/2014/09/its-‐still-‐a-‐good-‐idea-‐for-‐china-‐to-‐send-‐troops-‐to-‐fight-‐isis/ (geraadpleegd: 1/8/2015).

72

omzetten in nationale groei, zonder ooit haar verantwoordelijkheid in de regio op te nemen bij moeilijkheden. China gedroeg zich volgens Obama dus niet zoals een belangrijke internationale stakeholder zou moeten doen, en bekritiseerde op deze manier het traditionele Chinese axioma “keep a low profile” en het bijhorende non-‐interventiebeleid.197 Wanneer de Chinese president Xi Jinping en de Amerikaanse president Obama elkaar tijdens de APEC-‐bijeenkomst in november ontmoetten, stelde Xi dat China de Amerikaanse actie goedkeurde, in die zin dat China de onderneming niet zou tegenwerken.198 Dit zou zich eventueel kunnen vertalen in het stemgedrag van China binnen de VN, als hier een resolutie over IS gestemd wordt. In januari 2015 citeerden sommige nieuwsmedia de Iraakse minister van

buitenlandse zaken Ibrahim al-‐Jaafari (1947), die stelde dat China had aangeboden Irak te helpen met het verslaan van IS. Wang Yi 王毅 (1953), de Chinese minister van buitenlandse zaken, zou gesteld hebben dat China Irak wel wilde helpen, maar dan buiten de internationale coalitie om, zodat China haar non-‐interventiebeleid niet zou schaden.199 Of deze berichten stroken met de waarheid is moeilijk na te gaan, maar wat zeker vaststaat is dat China tot vandaag geen militaire hulp aan Irak biedt. Indien er een vorm van samenwerking is, zal dit waarschijnlijk niet verder gaan dan het uitwisselen van belangrijke informatie over de terroristische groep. En volgens ambtenaren van de Chinese overheid zit een militaire interventie in de toekomst er ook niet in.200

197 New York Times. “The Obama Interview: China as a Free Rider”, op: http://www.nytimes.com/video/opinion/100000003047788/china-‐as-‐a-‐free-‐rider.html (geraadpleegd: 27/1/2015). Voor een Chinese visie op dit interview, zie bijvoorbeeld: Renmin Wang 人民网. “Zhuanjia: Aobama ‘Dabianche’ Lun Shi ‘Gengnianqi’ Siwei” 专家：奥巴马‘搭便车’论是‘更年期’思维 (Expert: Obama’s ‘free-‐rider’ discours is een ‘instabiele’ gedachte), op: http://world.people.com.cn/n/2014/0909/c1002-‐25625879.html (geraadpleegd: 17/3/2015). 198 The Diplomat. “US, China Talk Ebola, Islamic State, and South China Sea”, op: http://thediplomat.com/2014/10/us-‐china-‐talk-‐ebola-‐islamic-‐state-‐and-‐south-‐china-‐sea/ (geraadpleegd: 27/1/2015). 199 Assyrian International News Agency. “China Offers to Help Iraq Defeat Sunni Extremists”, op: http://www.aina.org/news/20141212050801.htm (geraadpleegd: 27/1/2015). 200 Liang Yabin. Presentatie ThinkIN China, ““Radical Islam and international security. A Chinese perspective.” (20/4/2015). Liang Yabin is als doctor verbonden aan de Centrale Partij School van de CCP 中共中央党校 (zhonggong zhongyang dangxiao).

73

7 Besluit

De inhoud van de principes ‘non-‐interventie’ en ‘soevereiniteit’ is doorheen de jaren sterk veranderd en kende in het westen bovendien een andere evolutie dan in het oosten. In westerse internationale relaties hadden deze principes tot enkele decennia geleden een absoluut karakter. Hoewel deze beginselen sinds hun ontstaan en vastlegging steeds onderhevig geweest zijn aan lichte wijzigingen, vond pas na de Tweede Wereldoorlog, en onder invloed van de Verenigde Naties, een echte belangrijke evolutie plaats. Respect voor non-‐interventie en soevereiniteit werd ondergeschikt aan respect voor mensenrechten. Staten die bepaalde verplichtingen ten opzichte van hun bevolking of de internationale gemeenschap niet konden nakomen, verloren hun recht autonoom te handelen naar hun bevolking toe, ten voordele van de internationale samenleving. Humanitaire interventies, tegenwoordig vervat binnen het concept Responsibility to Protect, werden na de Koude Oorlog een vaste waarde binnen westerse internationale relaties. Ook de principes binnen Chinese internationale relaties vormen geen statisch

geheel. Onder het bewind van Mao Zedong werd er in theorie een strikt non-‐interventiebeleid op nagehouden. De hoekstenen van de Chinese internationale relaties, en bij uitbreiding van het buitenlands beleid van een heel aantal Zuidoost-‐Aziatische landen, waren vastgelegd in de Five Principles of Peaceful Coexistence, die een absoluut respect voor staatssoevereiniteit voorop stellen. Er bestaat hier echter een divergentie tussen discours en praktijk. In realiteit zond Mao troepen naar de Koreaanse Oorlog, steunde hij verschillende communistische rebellen en vrijheidsbewegingen in de China omringende landen, en stapte hij gedurende de Culturele Revolutie volledig van het principe af. Deng Xiaoping bevestigde opnieuw het belang van non-‐interventie in de Chinese internationale relaties, met zijn beroemd axioma “keep a low profile and hide one’s brightness”. Het strikte Chinese non-‐interventiebeleid in de jaren 1980 moest dienen om een participatie in interventies van de internationale gemeenschap te vermijden. Deng wilde zich in deze periode concentreren op de economische groei en geen kostbare rijkdom verspillen aan zaken die de Chinese staat geen rechtstreekse voordelen brachten.

74

Ten tweede werd het non-‐interventiebeleid in China aangewend om alle vormen van inmenging met Chinese nationale zaken te vermijden. De CCP wilde tevens kritiek of een mogelijke militaire interventie van het westen inzake schendingen van mensenrechten of territoriale disputen absoluut voorkomen. Maar ook China paste uiteindelijk, na de Koude Oorlog en onder druk van nieuwe

geopolitieke omstandigheden, haar non-‐interventiebeleid aan. De Volksrepubliek was ondertussen uitgegroeid tot een wereldspeler van formaat, wat nieuwe uitdagingen en verantwoordelijkheden met zich meebracht. China nam een steeds actievere rol aan binnen de VN en veranderde haar statenpraktijk onder invloed van een aantal humanitaire drama’s. China wijst nu zelf op het belang van R2P en neemt tegenwoordig deel aan een groot aantal humanitaire interventies, zij het enkel en alleen binnen het kader van de VN én wanneer de ontvangende staat haar uitdrukkelijke goedkeuring gegeven heeft. Hoewel er dus een duidelijke evolutie is waar te nemen in het Chinese non-‐

interventiebeleid, komt er ook kritiek uit westerse hoek. De zogenaamde evolutie in China’s non-‐interventiebeleid berust op een pragmatische en meedogenloze beslissing, waarbij beslissingen genomen worden vanuit het belang van de staat en niet omwille van China’s respect voor soevereiniteit of uit humanitaire overwegingen. China intervenieert enkel wanneer de CCP er ook zelf voordeel uit kan halen, en zal binnen de VN geen sancties toestaan tegen staten waar China zelf economische belangen heeft, wat China het verwijt een free-‐rider te zijn opleverde. Bovendien verzacht China dan wel haar non-‐interventiebeleid als dit voordelig lijkt, maar de CCP zal nog steeds geen enkele vorm van inmenging in haar eigen nationale zaken dulden. Een belangrijke dimensie in China’s nationaal beleid, waar de CCP zich fel verzet

tegen elke vorm van westerse interventie, is Beijing’s optreden tegen separatisme en nationaal terrorisme. De Oeigoeren, een moslimminderheid in Xinjiang, vochten reeds voor het ontstaan van de Volksrepubliek China voor hun vrijheid. Sinds het Chinese Volksbevrijdingsleger Xinjiang in 1949 ‘vreedzaam bevrijdde’, probeert de CCP deze bevolkingsgroep en provincie te integreren en te assimileren in het Chinese rijk. Dit gebeurde echter door de Oeigoeren zware restricties op te leggen wat betreft het beleven van hun godsdienst en het gebruik van hun eigen taal. Na de desintegratie van de Sovjet-‐Unie, en met de Islamitische heropleving in haar buurlanden, besteedde de CCP nog meer aandacht aan de veiligheid in Xinjiang. Interne strubbelingen, die ook nog eens buitenlandse impulsen zouden kunnen krijgen, werden namelijk als uiterst gevaarlijk voor het voortbestaan van de CCP en de Chinese staat beschouwd. Als reactie op een aantal separatistische bewegingen werd het veiligheidsapparaat in Xinjiang dan ook uitgebouwd, en trachtte de CCP Xinjiang economisch open te stellen naar Centraal-‐Azië toe. De ‘Grote Westelijke

75

Ontwikkelings-‐campagne’ bracht op het einde van de jaren 1990 een nog grotere aanwezigheid van veiligheidstroepen en een nog sterkere sinizering van de regio. Na 9/11 keerde het discours van Beijing inzake Xinjiang en de Oeigoeren. China

bestempelde separatistische acties van Oeigoeren nu voluit als terrorisme. Tevens stelde de CCP alles in zijn werk om relaties tussen militante Oeigoeren (al dan niet lid van ETIM) en internationale terroristische netwerken zoals Al Qaeda vanaf de jaren 1990 te bewijzen. In ruil voor steun aan de Amerikaanse oorlog tegen internationaal terrorisme, werd ETIM op de lijst van gevaarlijke internationale organisaties geplaatst. Op deze manier kaapte de CCP handig de War on Terror om haar eigen interne problemen op een intensere manier te kunnen aanpakken. De minimale contraterrorisme coöperatie die hieruit volgde, zowel met de VS als met de SSO, was niet erg succesvol en berustte in beide gevallen vooral op het delen van informatie, en het uitleveren van dissidente Oeigoeren aan China. Door China’s non-‐interventiebeleid kon deze coöperatie nooit uitgroeien tot een doeltreffende samenwerking. Het jarenlange harde optreden van de CCP tegen de Oeigoeren en de

onderdrukking van de Oeigoerse identiteit leidde tot een waar veiligheidsdilemma. Het verhoogde toezicht op de veiligheid in de regio, leidde net tot een grotere instabiliteit en een werkelijke internationalisatie van het separatisme en voorheen lokale terrorisme. Een aantal militante Oeigoeren vluchtte naar Centraal-‐Azië, waar ze werden opgevangen door internationale terroristische organisaties zoals Al Qaeda en de Taliban. Hier radicaliseerden deze Oeigoeren, kregen ze een volwaardige training en deden ze ervaring op het slagveld op. Wanneer deze geradicaliseerde Oeigoeren terugkwamen naar China, werden ze bovendien gefinancierd en van wapens voorzien door de Centraal-‐Aziatische organisaties, wat leidde tot een verhoogd aantal aanslagen na 9/11 en tevens een groter aantal slachtoffers. De internationalisatie van het Oeigoers separatisme en de vorming van een reële link tussen Oeigoerse militanten en Al Qaeda of de Taliban, bewijst het internationale karakter van veiligheidsdreigingen zoals terrorisme. Aangezien terrorisme zich over de landsgrenzen uitstrekt, vraagt een doeltreffende aanpak van het probleem ook om internationale samenwerking, wat het non-‐interventiebeleid van China zwaar onder druk zet. Deze internationalisatie uitte zich het voorbije jaar ook in een relatie tussen

Oeigoerse militanten en de terroristen van IS. IS vormt niet alleen een bedreiging voor de internationale veiligheid, maar, door de verhoogde kans op zware terroristische aanslagen, ook een grote bedreiging voor de Chinese nationale veiligheid. Toch weigerde China vorig jaar de coalitie tegen IS, geleid door de VS, te vervoegen, op grond van haar non-‐interventiebeleid. Nochtans zou een samenwerking tussen China en de coalitie de zaak sterk vooruit kunnen helpen,

76

aangezien het Chinese leger de capaciteit bezit een echt verschil te maken. Bovendien zou een samenwerking de diplomatieke relaties tussen China en het westen ten goede komen. Een welgemeende contraterrorisme coöperatie zou immers de westerse kritiek op China’s strenge optreden in Xinjiang, en de daarbij horende mensenrechtenschendingen, ietwat kunnen verzachten, alsook wederzijds begrip voor bepaalde nationale situaties kunnen vergroten. Door daarentegen niet deel te nemen aan de internationale coalitie, stelt de internationale gemeenschap het Chinese non-‐interventiebeleid alleen maar meer in vraag, waardoor de diplomatieke contacten tussen China en het westen op hun beurt alleen maar verder bekoelen. De toekomst voorspellen blijft zelfs na uitgebreid onderzoek een moeilijke zaak,

en wat China eventueel tegen IS zal ondernemen is niet te voorzien. Indien China toch zou deelnemen aan de coalitie, zal de internationale gemeenschap vooral hopen dat de Oeigoeren in Xinjiang daar niet mee de dupe van worden zoals de Koerden in Turkije op dit moment. Niettemin zal China vermoedelijk niet meteen tot de coalitie toetreden. Deze oorlog zal wellicht enige tijd duren, en de wederopbouw na de oorlog zal vermoedelijk nog meer tijd in beslag nemen. Eerder dan uit respect voor de staatssoevereiniteit van bepaalde landen waar IS actief is, neemt China vermoedelijk niet deel omdat ze dit als een onnodige verspilling van haar nationale rijkdom ziet. Deze kan ze, althans volgens de CCP, beter elders inzetten. China’s leitmotiv voor het buitenlands beleid blijft bijgevolg nog steeds haar focus op binnenlandse problemen. De CCP probeert op deze manier haar machtspositie binnen China te behouden, maar dit leidt tot een irrationeel buitenlands beleid. Een grotere versoepeling van het non-‐interventiebeleid zou China, en bij uitbreiding het Chinese volk, enkel ten goede komen. China zou niet alleen zichzelf beter kunnen wapenen tegen het internationaal terrorisme in Xinjiang, maar zou ook waardevollere internationale relaties in het algemeen bekomen. Met andere woorden hangt China dus nog teveel het oude gezegd “keep a low

profile, hide one’s brightness” aan en zou het land zich iets meer als een echte “multi-‐headed dragon” tegenover internationaal terrorisme mogen gedragen.

77

Bijlagen

Bijlage 1

Kaart: de uitbreidingsplannen van Islamitische Staat.

Bron: ABC News. “See the Terrifying ISIS Map Showing its 5-‐Year Expansion Plan”, op:

http://abcnews.go.com/International/terrifying-‐isis-‐map-‐showing-‐year-‐expansion-‐plan/story?id=24366850 (geraadpleegd: 12/1/2015).

78

Bijlage 2

Kaart: Terrorisme in China (2010-‐2015)

Bron: Mercator Institute for China Studies (MERICS), op: .

http://www.merics.org/en/merics-‐analyses/web-‐specials/how-‐china-‐fights-‐terrorism.html (geraadpleegd 1/8/2015).

79

Bibliografie

Literatuur

J. Bakshi. “Shanghai Co-‐operation Organisation (SCO) Before and After September 11”, Strategic Analysis, vol. 26, nr. 2, 2002, p. 265-‐276.

J. S. Barkin en B. Cronin. “The state and the nation: changing norms and the rules of sovereignty in international relations”, International Organization, vol. 48, nr. 1, 1994, p. 107-‐130.

G. Bates. “Discussion of ‘China: a Responsible Great Power”, Journal of Contemporary China, vol. 10, nr. 26, 2001, p. 27-‐32.

A. J. Bellamy en C. Drummond. “The Responsibility to Protect in Southeast Asia: between non-‐interference and sovereignty as responsibility”, The Pacific Review, vol. 24, nr. 2, 2011, p. 179-‐200.

T. J. Biersteker et. al. “Introduction: International Law and International Politics – Old Divides, New Developments”, in: T. J. Biersteker, P. J. Spiro, C. L. Sriram en V. Raffo (Eds). International Law and International Relations: Bridging Theory and Practice, Abingdon: Routledge, 2007, p. 1-‐24.

B. Buzan. People, States and Fear: the National Security Problem in International Relations, Brighton: Wheatsheaf, 1983.

E. H. Carr. The Twenty Years’ Crisis 1919-‐1939: an Introduction to the Study of International Relations, Londen: MacMillan, 1948.

R. Castets. “The Uyghurs in Xinjiang – The Malaise Grows”, China Perspectives, vol. 49, nr. 5, 2003, p. 2-‐19.

M. Chaziza en O. S. Goldman. “Revisiting China’s Non-‐Interference Policy Towards Intrastate Wars”, The Chinese Journal of International Politics, vol. 7, nr. 1, 2014, p. 89-‐115.

Y. Choedon. “India and Democracy Promotion: Cautious Approach and Opportunity”, India Quarterly, vol. 71, nr. 2, 2015, p. 160-‐173.

J. Y. Cheng en F. W. Zhang. “Chinese Foreign Relation Strategies under Mao and Deng: a Systematic and Comparative Analysis”, Philippine Journal of Third World Studies, vol. 14, nr. 3, 1999, p. 91-‐114.

J. T. Chow. “ASEAN Counterterrorism Cooperation Since 9/11”, Asian Survey, vol. 45, nr. 2, 2005, p. 302-‐321.

C. Chung. “Confronting Terrorism and Other Evils in China: All Quiet on the Western Front?” China and Eurasia Forum Quarterly, vol. 4, nr. 2, 2006, p. 75-‐87.

Cihai 辞海 (woordenzee), 6th edition, Shanghai: Shanghai Lexicographical Publishing House, 2009.

80

M. Clarke. “China’s Internal Security Dilemma and the ‘Great Western Development’: the Dynamics of Integration, Ethnic Nationalism and Terrorism in Xinjiang”, Asian Studies Review, vol. 31, nr. 3, 2007, p. 323-‐343.

M. Clarke. “The ‘Centrality’ of Central Asia in World History, 1700-‐2008”, in: C. Mackerras en M. Clarke (Eds.). China, Xinjiang and Central Asia: History, Transition and Crossborder Interaction into the 21st Century, Abingdon: Routledge, 2009, p. 213-‐229.

M. Clarke. “Widening the Net: China’s Anti-‐terror Laws and Human Rights in the Xinjiang Uyghur Autonomous Region”, The International Journal of Human Rights, vol. 14, nr. 4, 2010, p. 542-‐558.

A. Collins. Contemporary Security Studies, Oxford: Oxford University Press, 2013. M. Curley. “Human security's future in regional cooperation and governance?”, Australian

Journal of International Affairs, vol. 66, nr. 5, 2012, p. 527-‐541. J. Domes. China after the Cultural Revolution: Politics Between Two Party Congresses,

Berkeley en Los Angeles (CA): University of California Press, 1977. M. Duchâtel, O. Bräuner, Z. Hang. Protecting China’s Overseas Interests, SIPRI Policy Paper,

juni 2014, p. 1. P. Dutkiewicz en F. Sakwa. Eurasian Integration: the View From Within, Abingdon:

Routledge, 2015. A. M. Dwyer. The Xinjiang Conflict: Uyghur Identity, Language Policy, and Political Discourse,

Washington D.C.: East-‐West Center Washington, 2005. S. Elden. “Contingent Sovereignty, Territorial Integrity and the Sanctity of Borders”, SAIS

Review of International Affairs, vol. 26, nr. 1, 2006, p. 11-‐24. C. Elman. “Realism”, in: P. D. Williams (Ed.). Security Studies: an Introduction, Londen:

Routledge, 2008, p. 15-‐27. R. Farley. “Making the PLAN: a Concise History of the People’s Liberation Army Navy”, in: D.

C. Chau en T. M. Kane (eds.). China and International Security: History, Strategy, and 21st-‐Century Policy, Santa Barbara (CA): Praeger, 2014, p. 97-‐118.

A. D. W. Forbes. Warlords and Muslims in Chinese Central Asia: a Political History of Republican Sinkiang 1911-‐1949, Cambridge: Cambridge University Press, 1986.

J. S. Goldstein en J. C. Pevehouse. International Relations: Brief 2006-‐2007 Edition, New York (NY): Pearson Longman, 2007.

G. Guillaume. “Terrorism and International Law”, International & Comparative Law Quarterly, vol. 53, nr. 3, 2004, p. 537-‐548.

R. Gunaratna, A. Acharya, Wang Pengxin. Ethnic Identity and National Conflict in China, New York: Palgrave Macmillan, 2010.

R. Gunaratna en K.G. Pereire. “An Al-‐Qaeda Associate Group Operating in China?”, in: China and Eurasia Forum Quarterly, vol. 4, nr. 2, 2006, p. 55-‐61.

S. Hameiri en L. Jones. “The Politics and Governance of Non-‐Traditional Security”, International Studies Quarterly, nr. 57, 2013, p. 462-‐473.

P.A. Hayman en J. Williams. “Westphalian Sovereignty: Rights, Intervention, Meaning and Context”, Global Society, vol. 20, nr. 4, p. 521-‐541.

R. Jervis. “Cooperation Under the Security Dilemma”, World Politics, vol. 30, nr. 2, 1978, p. 167-‐214.

Jiang Tao 姜涛. “Kongbuzhuyi Fanzui: Lilun Jieding yu Yingdui Celüe” 恐怖主义犯罪：理论

界定与应对策略 (Het Misdrijf Terrorisme: theorie en definitie, tezamen met antwoord en tactiek), Journal of People’s Public Security University of China (Social Sciences Edition), nr. 1, 2013, p. 77-‐85.

J. Jumanbekov. “Keynote Presentation by Mr. Jenishbek Jumanbekov, Director of the Executive Committee of the Regional Counter-‐Terrorism Structure of the Shanghai

81

Co-‐Operation Organization”, Paper gepresenteerd op 2010 Annual Security Review Conference.

K. Kavanaugh. “Narrating Law”, in: A. M. Emon, et. al. (eds). Islamic Law and International Human Rights Law: Searching for Common Ground, Oxford: Oxford University Press, 2012, p. 17-‐51.

K. King. China’s Aid & Soft Power in Africa: the Case of Education and Training, Woodbridge en Rochester (NY): James Currey, 2013.

M. Kou. Contending with Contradictions: China’s policy toward Soviet Eastern Europe and the Origins of the Sino-‐Soviet Split, 1953-‐1960, Lanham: Lexington Books, 2001.

S. D. Krasner. Sovereignty: Organized Hypocrisy, Princeton: Princeton University Press, 1999.

M. Lanteigne. Chinese Foreign Policy: an Introduction, Abingdon: Routledge, 2009. Li Wen en Cai Jianhong 李文和蔡建红. “’Yidai Yilu’ Dui Zhongguo Waijiao Xin Linian De

Shijian Yiyi” ‘一带一路’对中国外交新理念的实践意义 (De praktische betekenis van de ‘One Belt, One Road’ van de nieuwe filosofie ten opzichte van de Chinese diplomatie), Southeast Asian Studies, nr. 3, 2015, pp. 4-‐9.

Liang Yabin. Presentatie ThinkIN China, ““Radical Islam and international security. A Chinese perspective.” (20/4/2015).

N. MacFarlane en N. Sabanadze. “Sovereignty and Self-‐Determination: Where Are We?”, International Journal, vol. 68, nr. 4, 2013, p. 609-‐627.

J. J. Mearsheimer. The Tragedy of Great Power Politics, New York (NY): W.W. Norton, 2001. J. A. Millward en P. C. Perdue in: S. F. Starr (Ed.). Xinjiang: China’s Muslim Borderland,

Armonk (NY): M.E. Sharpe, 2004. J. Millward. Violent Separatism in Xinjiang: a critical assessment, Washington DC: East-‐West

Center Washington, 2004. J. A. Millward. Eurasian Crossroads: a History of Xinjiang, New York (NY): Columbia

University Press, 2007. H. J. Morgenthau. Politics Among Nations. The Struggle for Power and Peace, 7th Edition,

Burr Ridge (IL): McGraw Hill Higher Education, 2014. M. Nakajima. “Foreign Relations: From the Korean War to the Bandung Line”, in: R.

MacFarquhar and J.K. Fairbank (eds.). The Cambridge History of China, vol 14, Cambridge: Cambridge University Press, 1987, p. 259-‐292.

S. Narine. “Forty Years of ASEAN: a Historical Review”, The Pacific Review, vol. 21, nr. 4, 2008, p. 411-‐429.

C. Navari. “Liberalism”, in: P. D. Williams (Ed.). Security Studies: an Introduction, Londen: Routledge, 2008, p. 29-‐43.

J. S. Nye. “China and Soft Power”, South African Journal of International Affairs, vol. 19, nr. 2, 2012, pp. 151-‐155.

A. Osiander. “Sovereignty, International Relations, and the Westphalian Myth”, International Organization, vol. 55, nr. 2, 2001, p. 251-‐287.

G. Pan. “China’s Anti-‐terror Strategy and China’s Role in Global Anti-‐terror Cooperation”, Asia Europe Journal, vol. 2, 2004, p. 523-‐532.

Z. Pang. “China’s Non-‐Intervention Question”, Global Responsibility to Protect 1, 2009, p. 237-‐252.

J. Pattison. Humanitarian Intervention and the Responsibility to Protect: Who Should Intervene?, Oxford: Oxford University Press, 2010.

P. C. Perdue. China Marches West: the Qing Conquest of Central Eurasia, Cambridge (MA): The Belknap Press of Harvard University, 2005.

P. B. K. Potter. “Terrorism in China. Growing Threats with Global Implications”, Strategic Studies Quarterly, vol. 7, nr. 4, 2013, p. 70-‐92.

82

J. M. Ramos. Changing Norms Through Actions: the Evolution of Sovereignty, New York (NY): Oxford University Press, 2013.

J. T. Reed en D. Raschke. The ETIM: China’s Islamic Militants and the Global Terrorist Threat, Santa Barbara (CA): Praeger, 2010.

D. Roy. “China and the War on Terrorism”, in: Orbis, vol. 46, nr. 3, 2002. D. Roy. “Lukewarm Partner: Chinese Support for US Counterterrorism in South-‐East Asia”,

Asia-‐Pacific Center for Security Studies, 2006. C. L. Ruby. “The Definition of Terrorism”, Analysis of Social Issues and Public Policy, vol. 2,

nr. 1, 2002, p. 9-‐14. A. P. Schmid. “The Definition of Terrorism”, in: A. P. Schmid (Ed.). The Routledge Handbook

of Terrorism Research, Londen en New York (NY): Routledge, 2011, p. 39-‐98. D. Shambaugh en M. Yahuda. International Relations of Asia, Lanham: Rowman & Littlefield

Publishers, Inc., 2008. A. Sines. “Civilizing the Middle Kingdom’s Wild West”, Central Asian Survey, vol. 21, nr. 1,

2002, 5-‐18. P. Sutch en J. Elias. International Relations: the Basics, Abingdon: Routledge, 2007. M. D. Swaine. America’s Challenge: Engaging a Rising China in the Twenty-‐first Century,

Washington DC: Carnegie Endowment for International Peace, 2011. S. N. “Uighur militancy threatens China's ‘new Silk Road’”, Strategic Comments, vol. 20, nr. 8,

2014, p. VIII-‐IX. F.R. Tesón. Humanitarian intervention: an inquiry into law and morality, New York (NY):

Transnational Publishers, 2005. P. Van Ness. Revolution and Chinese Foreign Policy: Peking’s Support for Wars of National

Liberation, Berkeley en Los Angeles (CA): University of California Press, 1970. Van Wie Davis, E. ‘Uyghur Muslim Ethnic Separatism in Xinjiang, China’, Asian Affair, an

American Overview, vol. 35, nr. 1, 2008, p. 15-‐30. R. J. Vincent. Nonintervention and International Order, Princeton (NJ): Princeton University

Press, 1974. T. Wallace. “China and the Regional Counter-‐Terrorism Structure: an Organizational

Analysis”, Asian Security, vol. 10, nr. 3, 2014, p. 199-‐220. C. B. Walling. “Human Rights Norms, State Sovereignty, and Humanitarian Intervention”,

Human Rights Quarterly, vol. 37, nr. 2, 2015, p. 383-‐413. K. N. Waltz. Theory of International Politics, New York (NY): McGraw Hill, 1979. M. I. Wayne. “Inside China’s War on Terrorism”, Journal of Contemporary China, vol. 18, nr.

59, 2009, p. 249-‐261. J. Wang. “China’s Search for a Grand Strategy: a Great Power Finding Its Way”, Foreign

Affairs, vol. 90, nr. 2, 2011, p. 68-‐79. J. Z. Wang. “Eastern Turkestan Islamic Movement: a Case Study of a New Terrorist

Organization in China”, International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, vol. 47, nr. 5, 2003, p. 568-‐584.

C. Weber. International Relations Theory: a Critical Introduction, Abingdon: Routledge, 2010.

C. Weber. Simulating Sovereignty: Intervention, The State, and Symbolic Exchange, Cambridge: Cambridge University Press, 1995.

K. Weber. “Recalibrating Sovereignty-‐Related Norms: Europe, Asia and NonTraditional Security Challenges”, Journal of European Integration, vol. 35, nr. 1, 2013, p. 19-‐35.

R. Weitz. Global Security Watch – China, Santa Barbara (CA): Praeger, 2013. A. Wendt. Social Theory of International Politics, Cambridge: Cambridge University Press,

1999. O. A. Westad. Restless Empire: China and the World Since 1750, New York (NY): Basic

Books, 2012.

83

M. C. Williams. “Introduction”, in: M. C. Williams (Ed.). Realism Reconsidered. The Legacy of Hans Morgenthau in International Relations, Oxford: Oxford University Press, 2007, p. 340-‐342.

P. D. Williams. “Security Studies: an Introduction”, in: P. D. Williams (Ed.). Security Studies: an Introduction, Londen: Routledge, 2008, p. 1-‐12.

L. Wu. “East Asia and the Principle of Non-‐Intervention: Policies and Practices”, Maryland Series in Contemporary Asian Studies, vol. 160, nr. 5, 2000, p. 1-‐39.

X. Wu. “The Pormise and Limiations of a Sino-‐U.S. Partnership”, The Washington Quarterly, vol. 27, nr. 4, 2004, 115-‐126.

L. Xia. “China: a Responsable Great Power”, Journal of Contemporary China, vol. 10, nr. 26, 2001, p. 17-‐25.

G. Xiong. “China’s Diplomatic Strategy: Implication and Translation of ‘Tao Guang Yang Hui’”, Foreign Affairs Journal, nr. 98, 2010, s.n.

M. Zehfuss. Constructivism in International Relations: the Politics of Reality, Cambridge: Cambridge University Press, 2004.

Zhang Lizhe 张立哲. Zhongya Diqu Daji Kongbuzhuyi falü Jizhi Ping Xi 中亚地区打击恐怖主

义法律机制评析 (Discussie en Analyse van het Rechtssysteem inzake Terrorisme en Aanslagen in de Regio Midden-‐Azië), Seek Truth from Facts, nr. 1, 2014, p. 84-‐86.

Zhao Huasheng 赵华胜. “Zhongya Xingshi Bianhua Yu ‘Shanghai Hezuo Zuzhi’” 中亚形势变化

与‘上海合作组织’ (Veranderende Omstandigheden in Centraal-‐Azië en de SSO), Eastern Europe and Central Asia Studies, nr. 6, 2002, p. 54-‐59.

84

Internetbronnen

American Progress. “China’s Evolving Foreign Policy”, op: https://www.americanprogress.org/issues/security/report/2012/03/08/11224/china-‐and-‐the-‐collapse-‐of-‐its-‐noninterventionist-‐foreign-‐policy/ (geraadpleegd: 19/1/2015).

ASEAN. www.asean.org. op: http://www.asean.org/communities/asean-‐political-‐security-‐community/item/asean-‐efforts-‐to-‐counter-‐terrorism-‐this-‐paper-‐was-‐prepared-‐for-‐the-‐un-‐counter-‐terrorism-‐committee (geraadpleegd: 1/8/2015).

Assyrian International News Agency. “China Offers to Help Iraq Defeat Sunni Extremists”, op: http://www.aina.org/news/20141212050801.htm (geraadpleegd: 27/1/2015).

BBC News. “Isis rebels declare 'Islamic state' in Iraq and Syria” op: http://www.bbc.com/news/world-‐middle-‐east-‐28082962 (geraadpleegd: 10/11/2014).

BBC News. “Is China’s non-‐interference policy sustainable?”, op: http://www.bbc.com/news/world-‐asia-‐china-‐24100629 (Geraadpleegd: 20/1/2015).

BBC News. “China Draft Bill Defines Terrorism Amid ‘Real Threat’”, op: http://www.bbc.com/news/world-‐asia-‐pacific-‐15444081 (geraadpleegd: 19/7/2015).

BBC News. “Obama to China: ‘act like a grown-‐up’”, op: http://www.bbc.com/news/world-‐asia-‐china-‐15718392 (geraadpleegd: 26/7/2015).

N. Bequelin. “Thailand Must Not Send Uighurs to Torture”, op: https://www.amnesty.org/en/latest/news/2015/07/thailand-‐must-‐not-‐send-‐uighurs-‐to-‐chinese-‐torture/ (geraadpleegd 1/8/2015).

Charter van de Verenigde Naties. “UN Charter art. 1” op: http://www.un.org/en/documents/charter/chapter1.shtml (geraadpleegd: 22/7/2015).

Charter van de Verenigde Naties. “UN Charter art. 2.4.” op: http://www.un.org/en/documents/charter/chapter1.shtml (geraadpleegd: 13/5/2015 en 22/7/2015).

Chatham House. “The Principle of Non-‐Intervention in Contemporary International Law: Non-‐Interference in a State’s Internal Affairs Used to be a Rule of International Law, is it Still?”, A summary of the Chatham House International Law discussion group meeting held on 28 February 2007, op: https://www.chathamhouse.org/sites/files/chathamhouse/public/Research/International%20Law/il280207.pdf (geraadpleegd op 14/7/2015).

China Daily. “Xi Urges Anti-‐Terrorism ‘nets’ for Xinjiang”, op: http://www.chinadaily.com.cn/china/2014-‐05/29/content_17552457.htm (geraadpleegd: 1/7/2015).

China Daily. “IS recruits Xinjiang Residents”, op: http://en.people.cn/n/2015/0311/c90882-‐8860966.html (geraadpleegd: 5/7/2015).

85

China Human Rights. “Islamic State Kills Chinese Militants”, op: http://www.chinahumanrights.org/html/2015/WORLD_0206/1829.html (geraadpleegd: 3/8/2015).

China.org. “’East Turkestan’ Terrorist Forces Cannot Get Away With Impunity”, op: http://www.china.org.cn/english/2002/Jan/25582.htm (geraadpleegd: 12/6/2015).

China Topix. “Chinese Diplomat says 100 Chinese citizens may be fighting for Isis”, op: http://www.chinatopix.com/articles/5157/20140729/china-‐citizens-‐fighting-‐isis.htm (geraadpleegd: 10/11/2014).

CNN. “’Capture’ of Chinese National Fighting with ISIS Gives China Jitters”, op: http://edition.cnn.com/2014/09/05/world/asia/china-‐isis/ (geraadpleegd: 10/11/2014).

CNN. “Who’s Doing What in the Coalition Battle Against ISIS?”, op: http://edition.cnn.com/2014/10/09/world/meast/isis-‐coalition-‐nations/ (geraadpleegd: 3/8/3015).

Encyclopedia Princetoniensis. “Non-‐Intervention”, op: http://pesd.princeton.edu/?q=node/258 (geraadpleegd: 11/5/2015).

Foreign Affairs. “China’s Road Rules”, op: https://www.foreignaffairs.com/articles/asia/2015-‐04-‐19/chinas-‐road-‐rules (geraadpleegd: 27/7/2015).

Foreign Policy. “China sees Islamic State inching closer to home”, op: http://www.foreignpolicy.com/articles/2014/08/11/the_islamic_state_chinese_media_hong_kong_phoenix_xinjiang (geraadpleegd: 10/11/2014).

B. Gill. “Shanghai Five: an Attempt to Counter US Influence in Asia?”, op: http://www.brookings.edu/research/opinions/2001/05/04china-‐gill (geraadpleegd: 28/7/2015).

Global Times. “Turkey’s Ambiguous Policies Help Terrorists Join IS Jihadist Group: Analyst”, op: http://www.globaltimes.cn/content/896765.shtml (geraadpleegd: 5/7/2015).

Global Times 环球时报. “Zhong Tai Qianfan Toudu Zhe Guan Tu’erqi Meiguo He Shi? Zuihao Bizui!” 中泰遣返偷渡者关土耳其美国何是？最好闭嘴！ (Wat gaat de zaak van repatriëring van illegalen tussen China en Thailand Turkije en de VS aan? Hou maar beter je mond!), op: http://mil.huanqiu.com/observation/2015-‐07/6972939.html (geraadpleegd: 1/8/2015).

P. Harris. “Westphalia with Chinese Characteristics”, The National Interest op: http://nationalinterest.org/blog/the-‐buzz/westphalia-‐chinese-‐characteristics-‐10947 (Geraadpleegd: 26/7/2015).

Human Rights Watch. op: https://www.hrw.org/middle-‐east/n-‐africa/iraq (geraadpleegd 3/8/2015).

Jihad Watch: “The Fight Against China is our Islamic Responsibility and we have to fulfill it”, op: http://www.jihadwatch.org/2014/03/the-‐fight-‐against-‐china-‐is-‐our-‐islamic-‐responsibility-‐and-‐we-‐have-‐to-‐fulfill-‐it (geraadpleegd: 25/1/2015).

Kaderbesluit van de Raad van 13 juni 2002 inzake terrorismebestrijding. (2002/475/JBZ), op: http://eur-‐lex.europa.eu/legal-‐content/NL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32002F0475&from=EN (geraadpleegd: 27/7/2015).

S. A. Kan. “U.S.-‐China Counterterrorism Cooperation: Issues for U.S. policy”, Congressional Research Service, 2010, op: https://www.fas.org/sgp/crs/terror/RL33001.pdf (geraadpleegd: 13/6/2015).

M. Kinagioclu. “The Principle of Non-‐Intervention at the United Nations”, Perceptions, 2005, op: http://sam.gov.tr/wp-‐content/uploads/2012/01/Muge-‐Kinacioglu.pdf (geraadpleegd: 17/5/2015).

86

Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China. “Foreign Ministry Spokesperson Hua Chunying's Regular Press Conference on September 11, 2014”, op: http://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/xwfw_665399/s2510_665401/2535_665405/t1190302.shtml (geraadpleegd: 14/7/2015).

New York Times. “The Obama Interview: China as a Free Rider”, op: http://www.nytimes.com/video/opinion/100000003047788/china-‐as-‐a-‐free-‐rider.html (geraadpleegd: 27/1/2015).

Radio Free Asia. “Indonesian Court Convicts Three Uyghurs on Terrorism-‐Related Charges”, op: http://www.rfa.org/english/news/uyghur/indonesia-‐uyghur-‐07132015150809.html (geraadpleegd: 1/8/2015).

M. Ren. “An Analysis on the Contradiction Between China’s Non-‐intervention Policy and Intervention Activities”, op: http://r-‐cube.ritsumei.ac.jp/bitstream/10367/5025/1/isa_13ren.pdf (geraadpleegd op 17/1/2015).

Renmin Wang 人民网. “Zhuanjia: Aobama ‘Dabianche’ Lun Shi ‘Gengnianqi’ Siwei” 专家：奥

巴马‘搭便车’论是‘更年期’思维 (Expert: Obama’s ‘free-‐rider’ discours is een ‘instabiele’ gedachte), op: http://world.people.com.cn/n/2014/0909/c1002-‐25625879.html (geraadpleegd: 17/3/2015).

Renmin Wang 人民网. “Yin Ba Jiaru Shanghe Yuanwang Poqie” 印巴加入上合愿望迫切 (De Dringende Wens van India en Pakistan Toegevoegd te Worden aan de SCO), op: http://world.people.com.cn/n/2015/0711/c157278-‐27288487.html (geraadpleegd: 15/7/2015).

Reuters. “About 300 Chinese said fighting alongside Islamic State in Middle East”, op: http://www.reuters.com/article/2014/12/15/us-‐mideast-‐crisis-‐china-‐idUSKBN0JT0UX20141215 (geraadpleegd: 27/1/2015).

Reuters. “From his Pakistan Hideout, Uighur Leader Vows Revenge on China”, op: http://www.reuters.com/article/2014/03/14/us-‐pakistan-‐uighurs-‐idUSBREA2D0PF20140314 (geraadpleegd: 17/7/2015).

Rubin Center. “ISIS Caliphate Meets China’s Silk Road Economic Belt”, op: http://www.rubincenter.org/2015/02/isis-‐caliphate-‐meets-‐chinas-‐silk-‐road-‐economic-‐belt/ (geraadpleegd: 2/8/2015).

SITE Intelligence Group. “Islamic State Leader Abu Bakr al-‐Baghdadi Encourages Emigration, Worldwide Action”: https://news.siteintelgroup.com/Jihadist-‐News/islamic-‐state-‐leader-‐abu-‐bakr-‐al-‐baghdadi-‐encourages-‐emigration-‐worldwide-‐action.html (geraadpleegd: 4/7/2015).

A-‐M. Slaughter. “International Relations, Principal Theories”, Max Planck Encyclopedia of International Public Law, 2011: http://www.princeton.edu/~slaughtr/Articles/722_IntlRelPrincipalTheories_Slaughter_20110509zG.pdf (geraadpleegd: 13/7/2015).

The Diplomat. “China and the ISIS Threat”: http://thediplomat.com/2014/09/china-‐and-‐the-‐isis-‐threat/ (geraadpleegd: 10/11/2014).

The Diplomat. “US, China Talk Ebola, Islamic State, and South China Sea”, op: http://thediplomat.com/2014/10/us-‐china-‐talk-‐ebola-‐islamic-‐state-‐and-‐south-‐china-‐sea/ (geraadpleegd: 27/1/2015).

The Diplomat. “Will China Join the Fight Against Islamic State?”, op: http://thediplomat.com/2014/09/will-‐china-‐join-‐the-‐fight-‐against-‐islamic-‐state/ (geraadpleegd: 27/1/2015).

The Diplomat. “China’s ‘War on Terror’ in Xinjiang”, op: http://thediplomat.com/2013/07/chinas-‐war-‐on-‐terror-‐in-‐xinjiang/ (geraadpleegd: 25/6/2015).

87

The Diplomat. “Chinese Official: Uyghurs Joining Islamic State”: http://thediplomat.com/2015/03/chinese-‐official-‐uyghurs-‐joining-‐islamic-‐state/ (geraadpleegd: 5/7/2015).

The Diplomat. “Rights Groups Doubt Uyghur Involvement in Tiananmen Attack”, op: http://thediplomat.com/2013/10/rights-‐groups-‐doubt-‐uyghur-‐involvement-‐in-‐tiananmen-‐attack/ (geraadpleegd: 14/7/2015).

The Diplomat. “China Should Send Troops to Fight ISIS”, op: http://thediplomat.com/2014/09/china-‐should-‐send-‐troops-‐to-‐fight-‐isis/ (geraadpleegd: 1/8/2015).

The Diplomat. “It’s Still a Good Idea to Send Troops to Fight ISIS”, op: http://thediplomat.com/2014/09/its-‐still-‐a-‐good-‐idea-‐for-‐china-‐to-‐send-‐troops-‐to-‐fight-‐isis/ (geraadpleegd: 1/8/2015).

The Diplomat. “Uyghurs test ASEAN’s Refugee Credentials”, op: http://thediplomat.com/2014/03/uyghurs-‐test-‐aseans-‐refugee-‐credentials/ (geraadpleegd 1/8/2015).

The Non-‐Aligned Movement, published on: http://namiran.org/background-‐general/ (consulted: 16/6/2015).

The New York Times. “China Says It Could Set Up Air Defense Zone In South China Sea”, op: http://www.nytimes.com/2015/06/01/world/asia/china-‐says-‐it-‐could-‐set-‐up-‐air-‐defense-‐zone-‐in-‐south-‐china-‐sea.html?ref=topics (Geraadpleegd: 26/7/2015).

The New York Times. “Thailand Condemned for Repatriation of 109 Uighurs to China”, op: http://www.nytimes.com/aponline/2015/07/09/world/asia/ap-‐as-‐thailand-‐uighurs.html (geraadpleegd 1/8/2015).

The Washington Post. “Uighurs and China’s Xinjiang region”: http://www.washingtonpost.com/wp-‐dyn/content/article/2008/08/01/AR2008080100933.html (geraadpleegd: 10/11/2014).

UCDP (Uppsala Conflict Data Program). “Actor Information on IS”, UCDP Conflict Encyclopedia, op: http://www.ucdp.uu.se/gpdatabase/gpcountry.php?id=77&regionSelect=10-‐Middle_East# (geraadpleegd: 27/7/2015).

VN Algemene Vergadering. “Measures to Eliminate International Terrorism”, A/RES/51/210, op: http://www.un.org/documents/ga/res/51/a51r210.htm (aangenomen: 16/1/1997).

VN-‐Veiligheidsraad Resolutie 1368, “Threats to International Peace and Security caused by Terrorist Acts”, op: S/res/1368 (aangenomen: 12 September 2001), op: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1368(2001).

VN-‐Veiligheidsraad Resolutie 1373, “Threats to International Peace and Security caused by Terrorist Acts”, op: S/res/1373 (aangenomen: 28 September 2001), op: http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/1373(2001).

Xinhua Net 新华网. “Waimei Guanzhu Wang Yi Jizhehui Zhanxian Daguo Waizhang ‘Gongfu’” 外媒关注王毅记者会展现大国外长“功夫” (De Buitenlandse Media Schenken Aandacht aan de Persconferentie van Wang Yi waar hij de “Kongfu” van de Minister van Buitenlandse Zaken van een Grootmacht Tentoon Spreidt), op: http://news.xinhuanet.com/world/2014-‐03/10/c_126242212.htm (Geraadpleegd: 23/4/2015);

Xinhua Net 新华网. “Zhongfan Fanbo Aobama Nanhai Zhize: Dajia Dou Qingchu Shei Kuaitou Jirou Da” 中方反驳奥巴马南海指责：大家都清楚谁块头肌肉大 (De Chinese zijde weerlegt Obama’s kritiek aangaande de Zuid-‐Chinese Zee: Iedereen is Duidelijk over Wiens Kaliber en Spieren Groot Zijn), op: http://news.xinhuanet.com/2015-‐04/11/c_1114935390.htm (Geraadpleegd: 23/4/2015).

88

Xinhua Net. “Five Principles of Peaceful Coexistence not Outdated: Chinese President” op: http://news.xinhuanet.com/english/china/2014-‐06/28/c_133445548.htm (Geraadpleegd: 16/6/2015).

Xinhua News. “32 Terror Groups Busted in Xinjiang”, op: http://news.xinhuanet.com/english/china/2014-‐06/23/c_133430366.htm (geraadpleegd: 15/6/2015).

Xinhua News 新华网 . “Zhongguo Jujiao: Zhongguo Mingque Jueding Kongbu Huodong. Fankong Lifa Wenbu Tuijin” 中国聚焦：中国明确决定恐怖活动: 反恐立法稳步推

进 (China focus: Chinese duidelijke definities over terroristische organisaties: de anti-‐terrorisme legislatie gaat gestaag vooruit), op: http://news.xinhuanet.com/politics/2011-‐10/29/c_111133010.htm (geraadpleegd: 22/7/2015).

Xinhua Wang 新华网. “Xi Jinping Xinjiang Kaocha: Duifu Baokong Fenzi Yaoyou Youxiao Shouduan” 习近平新疆考察：对付暴恐分子要有有效手段 (Xi Jinping inspecteert Xinjiang: omgaan met terroristische groepen vraagt om effectieve methodes), op: http://news.xinhuanet.com/politics/2014-‐04/28/c_1110452810.htm (geraadpleegd: 1/7/2015).

Xinhua Wang 新华网. “Guoji Guancha: Shanghe Zuzhi Yingxiangli Yuanhe Buduan Tisheng?” 国际观察：上合组织影响力不断提升？ (Internationaal Perspectief: Om welke reden neemt de impact van de Shanghai Cooperation Organisation ononderbroken toe?), op: http://news.xinhuanet.com/world/2015-‐07/07/c_1115842680.htm (geraadpleegd: 16/7/2015).

A. Y. Zelin. “The War Between ISIS and al-‐Qaeda for Supremacy of the Global Jihadist Movement”, The Washington Institute for Near East Policy, 2014, op: http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/ResearchNote_20_Zelin.pdf (geraadpleegd: 2/8/2015).

Zhongguo Pingan Wang 中国平安网. “Xinjiang Juxing Zhonghe Fankong Yanxi: Moni Yingdui Tufa Lianhuan Baozha” 新疆举行综合反恐演习：模拟应对突发连环爆炸 (Xinjiang houdt uitgebreide anti-‐terrorisme oefeningen: ze simuleert een antwoord op een plotse uitbraak van een kettingexplosie), op: http://www.zgpaw.com.cn/zfdt/2014-‐06/10/c_126598836.htm (geraadpleegd: 15/6/2015).