AsianNetworkforFreeElections(ANFRELFoundation)105SutthisarnwinichaiRd.,HuaykwangSamsennok,Bangkok10310Thailand

Tel:+66-2-2773627,6931867Fax:+66-2-6943228Email:anfrel@anfrel.orgWebsite:www.anfrel.org

Afghanistan–FEFA;Bangladesh–FEMA,ODHIKAR;Cambodia-COMFREL,NICFEC;EastTimor-WomenCaucus;Indonesia-KIPP,JPPR,Perludem;India–Lokniti,Maldives-TransparencyMaldives;Mongolia-WomenforSocialProgress(WSP);Nepal-NEOC,NEMA;Pakistan–FAFEN;Philippines-IPER,PPCRV,NAMFREL;Singapore–Maruah;SouthKorea–PSPD;SriLanka–

PAFFREL;Taiwan–CCW;Thailand-PollWatch

ခကျခငးထတျပနရန

ျမနမာႏငင၏ ၂၀၂၀ ခႏစ အေထြေထြေရြးေကာကပြမားဆသ႔ အေပါငးလကၡဏာေဆာငေသာ ေနာကထပေျခလမးတစခ

ရနကန၊ ဧၿပလ ၃ ရက။ ယေန႔ Asian Network for Free Elections (ANFREL) အေနျဖင႔ ျမနမာႏငငမ ျပညသလထအား ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဧၿပလ (၁) ရကေန႔တြင ၾကားျဖတေရြးေကာကပြ ကငးပခ႔ျခငးအေပၚ ခးကး ဂဏျပလကပါသည။ ဒမကေရစအသြငကးေျပာငးေရး၏ အေစာပငးကာလအတြငးမာ ရေသာ ႏငငတစႏငငအေနျဖင ၾကားျဖတေရြးေကာကပြက ေအာငျမငစြာကငးပႏငျခငးသည ျမနမာ ျပညသလထအတြက ထကထကတနတန ဂဏယဖြယျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငတစဝနးတြင ANFREL မ ေစာငၾကညေလလာသမား၏ ေတြ႔ရခကမားအရ မဆႏၵေပးျခငးသည ေယဘယအားျဖင ျမနမာႏငင၏ ေရြးေကာကပြဆငရာ ဖြ႔ၿဖးတးတကမ ႈတြင ဆကလကတးတကလာမႈက ကယစားျပေနပါသည။ ယခ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြမ သငခနးစာယစရာမားက ၂၀၁၅ ခႏစမ သငခနးစာယစရာမားႏင႔ ေပါငးစပလကေသာအခါ မားမၾကာမႏစမားအတြငး လပေဆာငခေသာ ပမေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကခကမားအေပၚ အေျခခ၍ ၂၀၂၀ ခႏစ ေရြးေကာကပြတြင တးတကေကာငးမြနမႈမား ပမခငမာ အားေကာငးလာမည၊ ဆကလက တးတကေကာငးမြနလာမညဟ ANFREL မ ေမာလင႔ပါသည။ ANFREL ၏ အဖြ႔ေခါငးေဆာင Mr. Damaso Magbual သည သေဘာတေထာကခၿပး “ေရြးေကာကပြအလြနကာလက လစလမရႈသငေပမယ အခအခနထ ANFREL ရ႕ ေစာငၾကညေလလာမႈေတြအရ ျမနမာႏငငဟာ ပၿပး ဒမကေရစဆနတ အနာဂတဘကက ဥးတညေနတ႔ ေနာကထပ အေရးႀကး ေျခလမးတစလမး လမးႏငခတာက ျမငလကရပါတယ။ ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြေကာမရငန႔ အားလးေသာ သကဆငသေတြဟာ အခထ လပေဆာငျပခတ သတဝရယ၊ စးစကႏစျမပမႈန႔ လပငနးတာဝနပငးဆငရာ ကၽြမးကငပငႏငမႈေတြက ေရြးေကာကပြအလြနကာလမာလညး ဆကလက လပေဆာငႏငမယလ႔ ကၽြနေတာတ႔ ေမာလငပါတယ” ဟ ေျပာၾကားခသည။ ANFREL အေနျဖင႔ ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြေကာမရငႏင႔ သကဆငေသာ အစးရဌာနအားလးကလညး ယငးတ႔၏ ေရြးေကာကပြစမခန႔ခြမႈအတြက ခးကးလပါသည။ ျပညေထာငစေရြးေကာကပြေကာမရင၏ ေရြး ေကာကပြအလြနကာလ အလပမား ကနေနေသးေသာလညး လြတလပ၍ တရားမတေသာ ေရြးေကာကပြမားျဖစေရး ပပးေပးေသာ ဝနးကငတစခက ဖနတးေပးရန မ႐ဝနထမးမား၏ ႀကးပမးအားထတမႈမားက မတတမးတငထကေပသည။ ၂၀၁၅ ခႏစႏင႔ ယဥပါက မ႐ဝနထမးမားႏင႔ ေရြးေကာကပြ အပခပသမားသည ယၾကညမႈပရလာကာ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြ စညးမဥးမားႏင လမးညႊနခကမားက လကနာရန ပလပလာႏငေၾကာငး ANFREL မ ေတြ႔ခပါသည။ ေရြးေကာကပြ စမခန႔ခြမႈႏငဆငေသာ အေတြ႔အႀကအားျဖင အေတာနညးေသးေသာလညး ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြေကာမရင၊ ေကာမရငအဖြ႔ခြမားႏင ေအာကေျခမ႐အဆငအထ ေရြးေကာကပြ လပငနးစဥက စမခန႔ခြရန ေယဘယအားျဖင ခးကးဖြယရာ ေကာငးမြနစြာ ေဆာငရြကခၾကသည။ ျပညတြငး၊ ျပညပ ေစာငၾကညေလလာသမား၏ ၂၀၁၅ ခႏစအႀကျပခကမားထမ အခ႕က အေကာငအထညေဖာခသညက

2

ေတြ႔ရသျဖငလညး ဝမးေျမာကမပါသည။ အနာဂတျပျပငေျပာငးလမႈတြင ထအႀကျပခကမားထမ ပ၍ ထညသြငး ေဆာငရြကႏငမညဟ ANFREL မ ေမာမနးပါသည။ လၿခေရးေၾကာင ၂၀၁၅ ခႏစတြင ေရြးေကာကပြမား မကငးပႏငခ႔ေသာ မငးရႈးႏင႔ ေကးသးၿမ႕နယမားတြင ၾကားျဖတေရြးေကာကပြမား ေအာငျမငစြာ ကငးပႏငခ႔သညက ေတြ႔ရသျဖင ANFREL မ မားစြာ ေကနပဝမးေျမာကရပါသည။ မငးရႈးတြင အခ႕မ႐မား ေနရာေျပာငးေရႊ႕ျခငးႏင ပတသက၍ ေနရာသစသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးထားေသာ မ႐မားထ မဆႏၵရငမား ေရာကလာေအာင ကညေပးရန ေဒသခေကာမရငအဖြ႔ခြ၏ အကယတဝင ႀကးပမးအားထတမႈက ANFREL မ ခးကးလပါသည။ သ႔ပါေသာလညး မ႐မားေရႊ႕ေျပာငးရန ဆးျဖတခက အခနေနာကကမႈႏင ထသ႔ေသာ ေဆာငရြကခကမား လပရန မလကယက လအပရသညဟသည အခကတ႔ကေတာ စတမေကာငးျဖစရပါသည။ ႏငငေရးပါတမားႏင႔ ၎တ႔၏ ေထာကခသမားအေနျဖင႔ မဆြယစညး႐းမႈမား ပြငပြငလငးလငး၊ လြတလြတလပလပ လပရန လြတလပခြငအေပၚ မညသည အဟန႔အတားေၾကာငမဆ ANFREL မာ စတေသာကေရာကရပါသည။ ေနာကေနာငတြင ထသ႔ေသာ ျဖစရပမးမားက ႀကတင တားဆးကာကြယႏငရန သငေတာေလာကနေသာ လပေဆာငခကမားက ေဆာငရြကလမမညဟ ေမာလငပါသည။ မညသ႔ပငဆေစကာမ ထၿမ႕နယႏစခအတြငး ေရြးေကာကပြမားသည လစလပေနေသာ ကယစားလယေနရာေျခာကခက ျဖညဆညးေပးကာ ထေဒသမားတြင ေနထငသ ျပညသလထအား ကယစားျပခြင ေပးအပခပါသည။ မငးရႈးႏင႔ ေကးသးၿမ႕နယမားမ ျပညသမား မေပးခြင႔ရျခငးအတြက ANFREL သည အားတကလာခပါသည။ ၂၀၁၅ ခႏစႏင႔ ၂၀၁၇ ခႏစမားတြင ေရြးေကာကပြ မကငးပႏငပ ကနေသးေသာ ေဒသမားတြငပါ ေရြးေကာကပြ ကငးပႏငေအာင အပစအခတရပစမႈမားမ ေထာကကေပးမညဟ ေမာလငပါသည။ သ႔မသာ မနမနကနကန ေရြးေကာကတငေျမာကထားေသာ ေခါငးေဆာငမားသည ျမနမာႏငငတဝနးလးမ ျပညသလထအား ကယစားျပႏငေပမည။ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြမား - အထးသျဖင႔ အႏငအ႐ႈးသည လႊတေတာအေပၚ ဘာမသကေရာကမႈ မရသည ေရြးေကာကပြမားတြင မလာေပးသည ဥးေရနညးျခငးမာ ျဖစေနကဟ ANFREL မ နားလညပါသည။ သ႔ရာတြင အခ႕ေသာ ေဒသမားတြင မေပးၾကသည ဥးေရနညးျခငးေၾကာင စတမေကာငး ျဖစခရပါသည။ အရပဖက လမႈအဖြ႔အစညးမား၊ မဒယာမားႏင႔ ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြေကာမရငတ႔သည မဆႏၵရငမားအား အသပညာေပးျခငးႏင႔ မဆႏၵရငမားထ အေရာက အျမငဖြငအသေပးျခငးတ႔က ပမလပေဆာငႏငပါက အနာဂတတြင မလာေပးသည႔ ဥးေရနညးရျခငးက ကစားႏငမညဟ ေမာလငပါသည။ ထသ႔လပေဆာငႏငရန လအပေသာ အရငးအျမစမား ရရေရး လပေဆာငထားသငသညဟ ယဆပါသည။ မဆႏၵရင အသပညာေပးလပငနးမား ထပတး ေဆာငရြကျခငးသည မလာေပးသည လဥးေရတးျခငးသာမက အခ႕ေဒသမားတြင မေရတြကသည႔ အခန၌ ႀကေတြ႔ရသည ပယမအေရအတြကမားျခငးကပါ ေလာခေပးသည အကးအျမတ ရႏငသည။ ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြေကာမရငမ ခငလမအျဖစ ယဆသည သတမတခကမားက ေျဖေလာေပးချခငးမာ ႀကဆရမည တးတကေကာငးမြနမႈတစခ ျဖစပါသည။ သ႔ေသာ အခ႕ေဒသမားတြင ပယမအေရအတြက ရာခငႏႈနးမားေနျခငးသည မဆႏၵရင အသပညာေပးလပငနးမား အလြနလအပေနေၾကာငး ျပသေနပါသည။

3

ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြေကာမရငသည မဆႏၵရငမားမ တကဆင စစေဆးႏငေအာင မဆႏၵရငစာရငး ကပေပးျခငးက ပမန လပေဆာငသညအျပင ၂၀၁၅ ခႏစမစာရငးက အေျခခ၍ တစအမတကဆငး စစစမႈျပလပျခငးျဖင႔ ပမတကေအာင ႀကးစားအားထတမႈမားက ေတြ႔ရသျဖင ANFREL မ ဝမးေျမာကရပါသည။ မစာရငးက အကၡရာစဥလကအစား အမေထာငစအလက ေျပာငးလျပစျခငးကလညး ANFREL ႏင ေတြ႔ဆေျပာဆခသမားမ ႏစသက၊ အသအမတျပခၾကသည။ မေပးသညက ေစာငၾကညရာတြင ျပညတြငး ေရြးေကာကပြ ေလလာေစာငၾကညသမားသာမက ႏငငေရးပါတမားပါ စတပါဝငစားစြာ ပါဝင ေစာငၾကညၾကသညက ေတြ႔ရ၍ ANFREL မလညး ဝမးေျမာကရပါသည။ ႏစဘကလးမ ဆကလကပါဝင ေစာငၾကညျခငးေၾကာင အနာဂတတြင ပြင႔လငးျမငသာမႈႏင ေရြးေကာကပြဆငရာ တာဝနခမႈ ပရလာျခငးတ႔ ရလာေပလမမည။ ႀကတငမႏင ပတသက၍ သျမငႏ႔စပမႈ ပမားလာေသာ ဝနထမးမားႏင မေပးသည လပထးလပနညးမား ပ၍ တသမတတညးျဖစလာျခငး စေသာ တးတကမႈအခ႕က ANFREL မ ေတြ႔ခပါသည။ သ႔ေသာ ႀကတငမေပးသညလပငနးစဥ၏ ၾကာရည အားနညးခကမား ေျပေပာကေစရန ပမကယျပန႔ေသာ ျပျပငေျပာငးလမႈမား လအပသညဟ ယၾကညပါသည။ ႀကတငမေပးျခငးက ႏငငျခားတြင ေပးသညျဖစေစ၊ တပရငးတပဖြ႔တြင ေပးသညျဖစေစ မေပးသည လပငနးစဥတစခလးက ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြ ေကာမရငက ထနးခပထားျခငးသည ႀကတငမေပးသည လပငနးစဥ ျပျပငေျပာငးလေရး စတငရန အေထာကအက ျဖစပါလမ႔မည။ ဤအခကမာ ႀကတငမေပးျခငး အတြကသာမက ေရြးေကာကပြေန႔အတြကလညး ျဖစသင၊ မနကနေပသည။ မေပးျခငးက စမခန႔ခြျခငး၏ တစခတညးေသာ အာဏာပငအဖြ႔အစညးအျဖစ ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြေကာမရငအား လပပငခြငအာဏာ ေပးအပျခငးေၾကာင အခနၾကာလာသညႏင႔အမ လပထးလပနညးမားသည တသမတတညး ျဖစလာျခငး၊ တာဝနခမႈ ရလာျခငးႏင႔ ပြငလငးျမငသာမႈ ရလာျခငးမား ပမျဖစေပၚလာေပမည။ ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြေကာမရငသည အခါအားေလာစြာ အျခားဝနႀကးဌာနမားမ ဝနထမးမားက ေခတငားသးရန လေကာငးလေနေသးသညတင ေရြးေကာကပြကာလအတြငး ျပညေထာငစ ေရြးေကာကပြေကာမရင၏ အမန႔အာဏာေအာကတြင ထဝနထမးမား ရေနသငပါသည။ ၂၀၁၅ ခႏစထက ၂၀၁၇ ခႏစတြင အမးသမး ကယစားလယေလာငးမား ရာခငႏႈနး ပမျမငမားေၾကာငး ေတြ႔ရသျဖင ANFREL မ ေကနပအားရသလ ဤလမးေၾကာငးအတငး ဆကသြားလမမညဟ ေမာလငပါ သည။ အမးသမးကယစားလယေလာငးမား ပမားလာျခငးမသည ေနာကဆးတြင အမးသမး လႊတေတာကယစားလယမား ပမမားျပားလာျခငးေၾကာင ျမနမာျပညသလထႏင လထဆႏၵမားက ပ၍ တကမနကနစြာ ထငဟပသည လႊတေတာတစရပ ေပၚထြကလာေပမည။ ၂၀၁၇ ခႏစ ၾကားျဖတေရြးေကာကပြသည ၂၀၁၅ ခႏစက ျပနၾကညၿပး တးတကလာမႈမားက တငးတာရနႏင ၂၀၂၀ ခႏစ အေထြေထြေရြးေကာကပြဆသ႔ ဥးတညေသာ ရႈေထာငတစချဖင စြကနေနေသာ စနေခၚမႈမားက ဆနးစစရန ရားရားပါးပါး အခြငအလမး ေပးအပထားပါသည။ ကေကာငးေထာကမစြာပင ယခေရြးေကာကပြမားသည အခ႕နယပယမားတြင မားစြာေသာ တးတကမႈမားက ေဖာထတျပခပါသည။ ထတးတကမႈမားက အေျခခၿပး ဆကလက တးတကေအာင ေဆာငရြကသင၊ ခငမာေအာင လပေဆာငသငသလ တးတကေအာငလညး ေဆာငရြကႏင၊ ခငမာေအာငလညး လပေဆာငႏငပါသည။

4

ၾကားျဖတေရြးေကာကပြမ ျမငသာေအာင ျပသခသည ထပတလလျဖစေပၚေနေသာ မညသည အားနညးခကကမဆ ျမနမာႏငငမ ေရြးေကာကပြဆငရာ သကဆငသမားမ ထပတက ကငတြယေျဖရငးၾကမညဟ ANFREL မ ေမာလငပါသည။ အတ လကတြ ေဆာငရြကျခငးအားျဖင လြနခေသာ ငါးႏစအတြငး ေဆာငရြကခသည အၾသေလာကေသာ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈက ဆကလက လပေဆာငကာ ဒမကေရစလမးခရးတြင ႏငငက ေနာကေျခတစလမး တြနးတငေပးႏငပါလမမည။ သတငးအခကအလကမား ပမသရလပါက ေအာကပါပဂၢလမားထ ဆကသြယႏငပါသည - Mr.IchalSupriadi,အဖြ႔ဒါရကတာ -ichal@anfrel.orgor09766970993(English)သ႔မဟတေဒၚဣျႏၵာႏြယ –aeindrarnwel@gmail.comor09422484201(ျမနမာဘာသာ)ANFREL သည ေရြးေကာကပြေန႔တြင ၾကားျဖတေရြးေကာကပြ၏ မဆႏၵနယေျမတငးႏင႔ မ႐ (၁၉၄) ႐သ႔ ၎၏ ႏငငတကာ ေရြးေကာကပြ ေစာငၾကညေလလာသ (၁၅) ဥးအား ေစာငၾကညေလလာရန ေစလႊတခ႔ျခငးအေပၚ အမျပထားပါသည။ ႏငငတကာ ေရြးေကာကပြေစာင႔ ၾကည႔ေလ႔လာသမားအတြက အေျခခမမား ေၾကညာစာတမးႏင ႏငငတကာ ေရြးေကာကပြ ေစာငၾကညေလလာသမား၏ ကငဝတမားက လကမတေရးထးထားသည အဖြ႔အစညးတစခအျဖစ ANFREL ၏ နညးစနစမားသည ထအေျခခမမားႏင႔ လြတလပ၍ တရားမတေသာ ေရြးေကာကပြမားဆငရာ ဘနေကာက ေၾကညာစာတမး (Bangkok Declaration on Free & Fair Elections)၊ Dili ညႊနးကနးမား (Dili Indicators) ႏင႔ ပြင႔လငးျမငသာမႈဆငရာ ဘာလကတကဝတမား (Bali Commitment on Transparency)တ႔အတငး လကနာပါသည။