bar en boos: de winter 1890-91
TRANSCRIPT
De barre winter van 1890-1891
Kunnen wij ons kou nog voorstellen?
Wounded Knee, Bloedbad onder indianen aangericht door
Amerikaanse Cavalerie op decem
ber 1890
1890 Robert Koch ontdekt Tuberceline – eerder al ontdekte hij de bacterie die tuberculose veroozaakt.
Koning Willem
III overlijdt op 23 november, begrafenis op 4
december 1890
Trein vervoerd lichaam van W
illem III van Het Loo naar Den
Haag
Hendri de Toulouse-Lautrec, La dance au Moulin Rouge, 1890
7 januari: hoogste maximumtemperatuur ooit op deze dag: 12.3 °C.februari: februari met laagste neerslagtotaal: 5,4 mm (normaal 52,9 mm).2 maart: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: -5.9 °C en laagste minimumtemperatuur: -9.1 °C.3 maart: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: -6.9 °C en laagste minimumtemperatuur: -10.7 °C.4 maart: laagste minimumtemperatuur ooit op deze dag: -10.5 °C.19 maart: hoogste etmaalsom van de neerslag ooit op deze dag: 21.5 mm.18 mei: hoogste etmaalsom van de neerslag ooit op deze dag: 34,4 mm.10 augustus: hoogste etmaalsom van de neerslag ooit op deze dag: 44,4 mm.31 augustus: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: 10,5 °C.augustus: augustus met hoogste relatieve vochtigheid: 88 % (normaal 79,4 %).1 september: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: 10,8 °C en laagste minimumtemperatuur: 5,9 °C.2 september: laagste minimumtemperatuur ooit op deze dag: 5,6 °C.16 oktober: hoogste etmaalsom van de neerslag ooit op deze dag: 18,2 mm.22 oktober: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: 2,6 °C.
22 november: hoogste etmaalsom van de neerslag ooit op deze dag: 22,1 mm.24 november: hoogste etmaalsom van de neerslag ooit op deze dag: 15,5 mm.27 november: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: -9,1 °C en laagste minimumtemperatuur: -12,3 °C. Dit is de koudste dag ooit in de maand november.28 november: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: -8,4 °C en laagste minimumtemperatuur: -11,2 °C.29 november: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: -5,8 °C en laagste minimumtemperatuur: -9,8 °C.1 december: laagste minimumtemperatuur ooit op deze dag: -7,6 °C.16 december: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: -9,3 °C en laagste minimumtemperatuur: -12,4 °C.29 december: laagste etmaalgemiddelde temperatuur ooit op deze dag: -10,7 °C.december: december met laagst aantal neerslagdagen: 6 (normaal 20).
25 26 27 28 29 30
-20
-15
-10
-5
0
5
10
Temperatuur eind november 1890
Hoogste laagste 10 cm
25 november
Utrecht 17.00 uur: vorst bereikt de Domstad
27 november
Op de Zaan voorbereidingen voor ijsfeest/-kermis
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
Temperaturen december 1890: hoogste, laagste en 10cm boven grond
hoogste laagste 10cm
1890 1879 1853 1933 1969 1870 1996
-6
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
Koudste December maanden + 1996 = gemiddelde temperatuur
Reeks 1
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
-12
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
Gemiddelde temperatuur januari 1891
Reeks 1
1740 1745 1789 1823 1830 1838 1845 1940 1942 1947 19630
50
100
150
200
250
300
350
400
De 10 koudste winters
koudegetal ijsdagen
1789 1963 1947 1942 1830 1838 1795 1823 1740 1845280
290
300
310
320
330
340
350
360
370
Top tien koudste winters (Hellmann) naar Hans de Jong
Reeks 1
6 12 18 24 30 6 12 18 240
10
20
30
40
50
60
IJsdikten IJmuiden en Hembrug (Hans de Jong)
Ijmuiden Hembrug
1936 1947 1942 1855 1891 1940 1929 1871/1979 1956 18650
10
20
30
40
50
60
70
80
90
Strengste winters op basis vorstgetal
Reeks 1
December 1890
Zwakke oostelijk wind
Van 8 t/m 18 december strenge vorst; enkele dagen zeer strenge vorst
Laagste temperatuur: 30 december – 15,8Laagste hoogste temperatuur: 30 december – 12,3
Gemiddelde gehele maand: hoogste -2,1 | laagste – 7,1
December is droog: alleen op 19, 20, 25 en 27 december een beetje sneeuw (Midden-Nederland)
Zomaar een aantal berichten (Haarlemsche Courant)
5 december A. van Beugen, bij Boxmeer doodgevroren
8 december: sneeuwstormen in Parijs
10 Dienst van de Gebr. Zürmuhlen over Noord-Hollands Kanaal met schroefstoomboot wordt gestaakt
11 december: Veerdienst Enkhuizen – Stavoren wordt gestaakt
12 december: spiering vissen op Zuiderzee
13 december: hond redt jongen van onder het ijs
14 december: meisje op de schaats tussen Amsterdam (Sloten) en Haarlem verdwenen
17 december: Jongen rijdt in Smilde tegen een brug en “wordt direct een lijk”
Binnenvaart ligt in 1890-91 gestremd 53 dagen
Vissers (Urk) kunnen niet uitvaren
Vissen op spiering of botkloppen op Zuiderzee
December 1890 is – door de bank genomen - goed schaatsweer op goed ijs, pas januari dooi en sneeuw, daarna beduidend mindere ijs kwaliteit
De barre winter van 1890-91: ontberingen, moeilijkheden en zorgen
• Vorst betekent werkeloosheid voor (land)arbeiders, schippers, vissers
• Vorst betekent geen vervoer over water: scheepvaart gestremd (kolen, turf, water, voedsel).
• Stijgende prijzen van brandstof en voedsel
• Brandgevaar (geen water)
Barre winter 1890-1891
• Spekrijderijen
• Baanveger
Schaatsen in HaarlemFeesten, schoonrijden en hardrijderij
20 december 1890
Pim Mulier rijdt langs de elf Friese steden
Eerste? Nee, het werd een rage. Circa 500 vooral in groepen. Ook vrouwen.
De weg vinden was niet altijd gemakkelijk
Wereldkampioenschap schaatsen in Amsterdam6 en 7 januari 1891
Amsterdamse IJsclub
Museumplein – oktober 1890 - nieuwebaan
schaatser land ½ mijl kwalificatie ½ mijlvfinale2 mijlvvvvv1 mijl 5 mijlGoud Joe Donoghue Vlag van Verenigde Staten (1891-1896) 1.25,4 (1) 1.25,6 (1) 6.10,8 (1) 3.00,4 (1) 16.02,2 (1)(2) Klaas Pander Vlag van Nederland Nederland 1.34,0 (2) 1.30,2 (2) 6.38,6 (2) 3.11,2 (2) 17.04,0 (2)(3) August Underborg Vlag van Duitse Keizerrijk Duitse Rijk 1.36,0 (4) 1.32,4 (4) 6.52,4 (4) 3.14,2 (3) 17.04,4 (3)(4) A. Couvée Vlag van Nederland Nederland 1.36,6 (5) 7.19,4 (8) 3.18,0 (5) 17.04,8 (4)(5) M. Cartier van Dissel Vlag van Nederland Nederland 1.37,0 (6) 6.52,2 (3) 3.27,4 (7) 17.56,0 (5)(6) G. Couvée Vlag van Nederland Nederland 1.44,2 (9) 6.53,4 (5) 3.46,0 (10) 18.30,0 (8)(7) Wim de Boer Vlag van Nederland Nederland 1.49,6 (10) 7.38,6 (9) 3.35,0 (9) 18.26,4 (7)(8) N. Kampers Vlag van Nederland Nederland 1.52,4 (13) 7.19,4 (7) 3.29,0 (8) 18.13,0 (6)(9) Dirk Fenenga Vlag van Nederland Nederland 1.55,2 (14) 8.27,4 (12) 3.56,4 (11) 20.54,0 (9)NF4 Jaap Houtman Vlag van Nederland Nederland 1.40,0 (7) 7.04,4 (6) 3.21,0 (6) NFNF3 C. Henny Vlag van Nederland Nederland 2.02,0 * (15) 9.04,4 (13) NFNS3 B. van Rijkevorsel Vlag van Nederland Nederland 1.42,4 (8) 8.01,4 (11) NSNS3 Pim Mulier Vlag van Nederland Nederland 1.51,6 (12) 7.34,4 (10) NSNS2 Jaap Eden Vlag van Nederland Nederland 1.35,2 (3) 1.31,2 (3) NS 3.15,2 * (4)NS2 B. Jansen Vlag van Nederland Nederland 1.49,6 (10) NS
Wereldkampioenschap 1891 - Amsterdam
Dooi zet door: 23 januari
• Kruiend ijs
• Overstromingen
• Breken van het ijs
• Regen, regen….