54 • CAMERA MAGAZINE 130 • nov/dec 2010 CAMERA MAGAZINE 130 • nov/dec 2010 • 5554 • CAMERA MAGAZINE 130 • nov/dec 2010 CAMERA MAGAZINE 130 • nov/dec 2010 • 55

Betovering & Passiein Beeld

Laura Samsom-Rous

Fotografe Laura Samson-Rous (Bandung, Indonesie 1939) brengt een ver-borgen universum in beeld. Met haar nieuwste kunstboek: “It happened on a clear day in Amsterdam”, presenteert zij het resultaat van een twee jaar lange strooptocht door weer en wind. De foto’s zijn op straat genomen en het uitgangspunt lijkt bedrieglijk eenvoudig: onze auto, dat vervoermiddel dat niet meer uit het straatbeeld weg te denken is. Merk of kleur is niet aan

de orde, het gaat om de lak, om dat flinterdunne laagje, waarin een heel spectrum aan images verborgen ligt. Tenminste, als je er oog voor hebt, anders loop je er zo voorbij. Ik zocht Laura Samsom-Rous in haar studio op en ging met haar in gesprek over de betovering die haar trof op een heldere dag in Amsterdam.

Vierhoog, volle tafels, stapels mappen, boeken en foto’s. We strijken neer op het terras, beschut onder het afdakje en uitkijkend over de daken van omliggende huizen. Tegenover elkaar gezeten neemt Laura mij nieuwsgierig van onder haar zonneklep op, één oog een beetje toegeknepen, alsof ze me door de zoeker van haar camera bekijkt. Twee glazen thee met de heldergroene kleur van versgeperste Toscaanse olijfolie en tussen ons in de dummy van haar nieuwste boek. Blad na blad wordt voor me omgeslagen.

“It happened on a clear day in Amsterdam” “Ik draag het boek aan Canon op,” zegt Laura meteen in het begin van ons gesprek. Hiermee zijn twee van mijn vragen beantwoord. De zorgvuldig samengestelde lijst die de leidraad van het gesprek zou moeten zijn, blijft diep in mijn map verborgen. Er gebeurt iets. Voor ik het weet zijn we samen op reis. Hangend aan haar lippen wordt ik meegetrokken in een-zelfde stroom die Laura voortstuwde vanaf het moment dat ze haar onderwerp ontdekte en de eerste foto maakte.

In het verleden heeft Laura antropologie gestudeerd. Samen met echtgenoot fotograaf Hans Samsom is zij bekend geworden. Samen hebben ze veel gereisd, reportages gemaakt en is hun werk in de grote musea te zien geweest: o.a. in het Stedelijk Museum in Amsterdam; het museum voor Moderne Kunst in Arnhem en het museum voor hedendaagse Kunst in Parijs (Fondation Cartier). Naast haar fotografie geeft ze gastlessen in visuele antropologie en workshops op kunstacademies en op de universiteit van Amsterdam (UVA). Ze hebben altijd en met veel plezier voor Canon gewerkt. Bijzondere projecten waarin ze heel vrij waren. Het geeft haar een goed gevoel dit kunstboek aan Canon op te dragen. Het werd bij Canon geprint en gaat in een oplage van elf verschijnen, één exemplaar houdt ze voor zichzelf en de anderen zijn voor de verkoop. Er is veel belangstelling en tijdens een kleine tentoonstelling bij Galerie Planting in Amsterdam hebben collectioneurs al foto’s aangekocht. Laura hoopt op een grote tentoonstelling. De foto’s worden op 1.20 m gedrukt.

“Het valt op een innerlijk beeld”Het begon tijdens het wachten op Hans op een volle parkeerplaats. Een natuurlijke situatie kun je niet creëren, het is er al, maar het is de kunst om het te zien. Zoals een van onze grote beeldhouwers uit de geschiedenis opmerkte: “De vorm zit er al in, je hoeft hem er alleen maar uit te halen”. Het wachten duurde lang en er was niets te zien, behalve auto’s. Ze stapte uit in de hoop op iets boeienders en zag toen ineens iets moois. Laura legt uit: “Waar je naar kijkt is een verlengstuk van jezelf, van je eigen standpunt.” Er is een herkenning of zoals ze het even later poëtisch omschrijft: “het valt op een innerlijk beeld”.

Kill your darlingsHet proces heeft twee jaar nodig gehad om de uiteindelijke vorm te krijgen. Laura heeft

I zwf vr lt, ds d d ac, rga a lnsch, ract scldj, ucr, fti,

dkr u, n c, gbrt jlt, vir alnsch … ? Is d twr?

INTERVIEW

56 • CAMERA MAGAZINE 130 • nov/dec 2010 CAMERA MAGAZINE 130 • nov/dec 2010 • 57CAMERA MAGAZINE 130 • nov/dec 2010 • 5756 • CAMERA MAGAZINE 130 • nov/dec 2010

honderden foto’s gemaakt en het was niet makkelijk ze te selecteren. “Kill your darlings,” zegt ze, wat betekent dat je afstand moet doen van datgene wat dierbaar is. “Op een gegeven moment zou ik er twintig foto’s uitlaten en toen bleek dat ik er dertig had bijgedaan.” Met de tekst ging het eenvoudiger die schreef ik in een flow, de lijn volgend die spontaan was ontstaan.

At the end I arrived where I startedHet boek wordt ingeleid met een helder voorwoord van kunstcriticus Cornel Bierens en een tekst van Laura zelf waarin ze haar project toe-licht. Twee zinnen hieruit die een beeld geven: “It was a journey through space and time. I did not find the land of gold but at the end I arrived where I started and know the places for the first time Deze regel uit Lau-ra’s tekst is geparafraseerd op een gedicht van T.S. Elliot. Tekst en foto’s zijn opgebouwd als een cyclus. Een ontwikkeling door tijd en ruimte, de jaargetijden volgend, meanderend tussen bewustzijn en diepere lagen die raken aan de bron van ons bestaan. Een verras-sende eenheid die door de toegevoegde poëtische teksten “leest” als een verhaal.

“I traveled in the heart of the storm where the dance is” “In werkelijkheid is het in het hart van de orkaan doodstil,” legt Laura uit. Ze geeft het een twist door te zeggen dat juist daar de dans is, de tegen-strijdigheid en de energie benadrukkend. De teksten, in het Engels, zijn poëtische, vaak metaforisch, vullen de foto’s aan en zijn de leidraad in het geheel. In de teksten zit ook haar eigen proces: Laura wil dieper tot de materie doordringen.

Nog net niet in de boeien geslagen “Ik ben door de politie in mijn kraag gegrepen,” vertelt Laura vrolijk, “… nog net niet in de boeien geslagen!” Haar stem is zacht, en ze articuleert de woorden zorgvuldig. “Ik had een zwart jack aan,de capuchon diep over mijn hoofd, zoals de junks die je wel ziet. Ik heb het vaak koud,” voegt ze er ter verontschuldiging aan toe. Het vraagt enig voorstellings-vermogen om deze gedistingeerde vrouw in een dergelijke situatie voor te stellen. Hoe ze van de ene auto naar de andere gaat, haar zoekende blik diep verborgen onder de zwarte kap en aan haar voeten afgetrapte sportschoenen waar haar tenen uitsteken, want dat vertelt ze er ook bij. De agenten vroegen: “Is dat uw auto? We zagen u ook al bij die andere auto? Wat bent u aan het doen?” Ze laat hen de foto’s op haar camera zien en krijgt als antwoord: “Oh, dat is weer eens iets anders.” Gerustgesteld gaat ze weer op pad tot de volgende waakzame agent haar aanspreekt. Laura benadrukt: “Het maken van de foto’s was heel spannend.” Af en toe was er twijfel en angst door de spanning die het opriep: “Ik was betoverd, maar je dringt ook in de privacy van andere mensen,” legt ze uit. “Een keer hing ik over de motorkap van een auto en bleek er iemand in te zitten. Ik schrok me rot, ik had dat niet gezien.” De man was zelf ook fotograaf en begreep het wel. “Veel foto’s heb ik met bonzend hart gemaakt.”

Om dat ene mooie plekje in de lak goed in beeld te krijgen moest Laura zich in allerlei bochten wringen en vaak over de motorkap heen hangen. De uitleg volgt op rustige toon: “Het is een split millimeter waarin het beeld zich ontvouwt, een centimeter verder was het alweer weg. Vaak ontstond het beeld alsof het door mijn lens geschilderd werd. Ik ver-groot het uit, verhevig het.”

“Behind the dust and mirroring light - the island” Stofjes, die je zo van het blad zou willen vegen, worden structuren. ( foto) Er is niets gemanipuleerd, de beelden zijn zoals Laura ze gezien heeft. Alleen de kleurtoon wordt af en toe wat gedempt, omdat heel felle kleuren niet binnen haar palet passen. Sommige foto’s lijken van binnenuit de auto genomen te zijn. Door de weerspiegeling word je op het verkeerde been gezet, je verliest je oriëntatie. Diepte en plat, het is alles tegelijk. Schoonheid en dreiging, suggesties van iets wat het niet is. Het zijn vluchtige momenten. Tegelijkertijd zijn het verwijzingen naar

INTERVIEW Laura Samsom-Rous

58 • CAMERA MAGAZINE 130 • nov/dec 2010 CAMERA MAGAZINE 130 • nov/dec 2010 • 5958 • CAMERA MAGAZINE 130 • nov/dec 2010 CAMERA MAGAZINE 130 • nov/dec 2010 • 59

INTERVIEW Laura Samsom-Rous

primaire elementen of projecties van verlangens. Hoe langer je kijkt, hoe meer je ziet. Een delirium of een nectar van kersenbloesemblaad-jes en daal ik af naar de diepere lagen, naar het wezenlijke, het avontuur en de innerlijke processen die meegedragen hebben aan de uiteindelijke vorm van het boek. Ik zweef over vlaktes, dans met de elfjes in de nacht, vergaap me aan landschappen, abstracte schilderijen, structuren, olifantshuid, een tunnel van licht, een donker woud, een gebar-sten ijsvlakte, een rivier of een maanlandschap en … ? Is dat een ruitenwisser? Tijdens het kijken vergeet je wat de bron van de foto’s is. “Ruitenwissers staan voor de schone blik”, legt Laura uit. “ Ze hebben een functie in het geheel, het was echt belangrijk!” Benadrukt ze met klem. (foto) Naast de diepgang speelt Laura met haar onderwerp, blijft het luchtig en weet ze de kijker op het verkeerde been te zetten. Het is niet de bedoeling de foto’s te verklaren, te begrijpen of uit te leggen hoe hij ze in elkaar zitten. Kijk ernaar en laat de ervaring op je inwerken.

We’re so late. I daren’t look at my watch hurry, hurry, time is short”Ineens ligt er achter de weerspiegeling een pluche konijn. Laura verklaart: “Alice in Won-derland is een verhaal voor kinderen en volwassenen met een filosofische strekking” In het verhaal van Lewis Caroll kijkt het konijn op zijn horloge en roept: “schiet op we ko-men te laat!” Het konijn duikt vervolgens het hol in. Alice weet niets anders te doen dan achter het konijn aan te springen en glijdt, al kleiner wordend, de diepe wondere wereld in, waar werkelijkheid en fantasie door elkaar lopen. De volgende foto ‘s suggereren het hol en het vallen en het donkere bos.

“I follow the river downstream, the sea is all bout us”Het Alice moment gaat over in een ondoorgrondelijke diepte. “Deze foto werkt als de zee,” licht Laura toe. Eerst zie je de bovenste laag en vervolgens kijk je er doorheen, de diepte in, daar waar het leven ooit begonnen is. En dan is er de koele sfeer van maan-licht en de enige foto in het boek waarop een stuur voorkomt en de functie van een poort, een ingang vertegenwoordigt. De cyclus eindigt in de winter en ijskristallen vormen een landschap. “Met veel situaties, zoals de rijp op de kappen, heb ik geluk gehad.

Op de valreep Laura schetst zichzelf als workaholic , ze werkt iedere dag van tien tot tien. Toch wekt ze niet de indruk haast te hebben of me deur uit te willen werken. Tijdens het afscheid gaat het gesprek gewoon door en tot mijn verrassing laat ze me op de valreep nog heel even haar twee andere projecten zien. Haar gedrevenheid hangt als een vibrerend energieveld om haar heen. De aanleiding herinner ik me niet precies, maar dan vertelt ze iets wezenlijks over zichzelf: “Als kind heb ik drie jaar in een Jappenkamp gezeten. Ik had geen speelgoed, speelde met takjes en torretjes en zoomde in op de grond. Dat inzoo-men ben ik altijd blijven doen. Ik voel me nog altijd datzelfde kind.” De cirkel is rond, dit is waar het allemaal mee begon.

Dan zijn we echt aan het eind van ons gesprek. Of toch niet? Vlak voordat ik de lift instap citeert deze bijzondere vrouw nog een zin die ze schreef in haar boek : “Het boek begint met de dans zit in de storm …,” zegt ze. Er volgt een korte stilte en op geheimzinnige toon maakt Laura haar zin af: “… maar de dans zit in mijn ogen.” Ik denk er nog lang over na.

Interview: Helena Jansz

Het aan Canon opgedragen boek 'It happened on a clear

day in Amsterdam' verschijnt in een

oplage van elf.