bonżurka na etażerce – czyli zapożyczenia z języka francuskiego w języku polskim kamil...
TRANSCRIPT
Bonżurka na etażerce – czyli zapożyczenia z języka francuskiego w
języku polskim.Wykonał:
Kamil Wójcik
Z klasy 2c
Gimnazjum nr.2
W Luboniu
Galicyzmy – definicja
• Galicyzmy są to wyrazy zapożyczone z języka francuskiego.
• Najwięcej pojawiło się ich w XVIII wieku, kiedy na dworach panowała moda na Francję i wszystko, co było z nią związane –ubiory francuskie, kosmetyki, książki, jedzenie i oczywiście język. Nie wypadało wtedy człowiekowi dobrze wykształconemu nie znać francuskiego!
• Do dobrego tonu należały konwersacje prowadzone w tym właśnie języku.
Geneza galicyzmów w Polsce
• Język francuski pojawił się w Polsce za panowania króla Władysława IV, a dokładnie za sprawą jego pochodzącej z Francji małżonki Marii Ludwiki.
• Królowa przeniosła do Polski francuskie słownictwo, obyczaje czy też elementy stroju.
• Szlachta nie przepadała za nią, dlatego wpływy języka francuskiego z tego okresu najłatwiej znaleźć w języku potocznym.
• W tym czasie rozwijał się dramat i komedia stanisławowska. Były one zapożyczone właśnie z francuskiej kultury i posługiwały się językiem potocznym. Bardzo często wystawiano także komedie francuskich pisarzy, a zwłaszcza Moliera.
Molier
• Jeszcze szerszy wpływ języka francuskiego rozpoczął się po ślubie Jana III Sobieskiego z kolejną francuską markizą, zwaną w Polsce Marysieńką. Niedługo po jej pojawieniu się na naszym dworze Paryż stał się stolicą kulturową Europy. Wprawdzie w Polsce działała dosyć szeroko zakrojona kampania na rzecz ochrony języka polskiego przed francuskimi wpływami, jednak jego wpływ był coraz bardziej widoczny i zaczął on przenikać nawet do warstw szlacheckich.
Jan III Sobieski
Romantyzm – XIXw.
• Prawdziwa fascynacja francuską kulturą następuje w okresie romantyzmu.
• Zmiana światopoglądu powoduje, że w Polsce nie przestrzega się już tak bardzo czystości językowej, a nowe gatunki literackie zaczynają mieć coraz większe znaczenie.
• Dodatkowo następuje fascynacja językiem potocznym, który zaczyna wkraczać do literatury.
• Jest jeszcze jeden powód wzrastającego wpływu francuskiego na język polski – walka Polski i Francji ze wspólnymi wrogami: Austrią, Prusami i Rosją.
• We Francji powstały Legiony Polskie u boku Napoleona, a po upadku Powstania Listopadowego w 1830 r. do Paryża wyemigrowali najwięksi przedstawiciele polskiego romantyzmu: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Fryderyk Chopin, Józef Bem czy książę Adam Jerzy Czartoryski.
• Na ziemiach polskich pojawiły się francuskie guwernantki, które dbały o wykształcenie polskiej młodzieży
• To wszystko spowodowało, że galicyzmy pojawiły się praktycznie w każdej sferze językowej:⁻ sztuka: plener, wernisaż, pejzaż,
⁻ literatura: dekadencja, felieton, reportaż,
⁻ teatr: kulisy, romans,
⁻ życie salonowe: bal, wizyta, bilet, krawat, butonierka, perfumy, dama, gorset, peruka,
⁻ kuchnia: bulion, szampan,
⁻ wojsko: garda, batalia, brygada, pistolet, atak, dezerter,
⁻ polityka: prezydent, parlament.
XX wiek
• Jeszcze na początku XX wieku widać dużą fascynację francuską kulturą, zwłaszcza w ilości przekładów dzieł francuskich pisarzy na język polski. Wśród tłumaczy przoduje m.in. Zenon Przesmycki „Miriam” czy tez Leopold Staff. Dzieła francuskie czytane są również w oryginale. Polska szlachta doskonale zna dzieła Villona, Baudelaire’a czy Balzac’a.
XXIw. - współczesność
• Obecnie wpływ języka francuskiego jest dużo słabszy niż w poprzednich wiekach. Praktycznie zupełnie został on wyparty przez język angielski.
• Jednak galicyzmy na stałe weszły do języka polskiego.
Mini-słownik galicyzmów
• à propos – powiedzieć coś przy sposobności, w związku z tematem
• au courant – na bieżąco
• bon mot – dobre słowo
• déjà vu – już widziany, złudzenie, że widziało się pewien obraz człowieka, sytuacji, rzecz w przeszłości
• fin de siècle – koniec wieku
• noblesse oblige – szlachectwo zobowiązuje
• par excellence – w całym tego słowa znaczeniu
• va banque – na całość
• vis-à-vis – naprzeciwko
Inne galicyzmy
• makijaż, tiul, żorżeta, apaszka, bilateralny, brylować, garsonka, kategoryczny, kostium, krawat, szal, beszamel, beza, bulion, konfitura, korniszon, krokiet, bagietka, majonez, szarlotka, atelier, balkon, loża, parkiet, salon, suterena, szalet, fotel, komoda, sofa, szezlong, wersalka, lustro, witraż, żyrandol