brussel, 5 december 2012
DESCRIPTION
Analyse van de informele arbeidsmarkt en zijn arbeidsmigranten in België. Brussel, 5 december 2012. Frederic De Wispelaere & Jozef Pacolet HIVA – Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving KU Leuven [email protected]. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Des
ign
Cha
rles
& R
ay E
ames
- H
ang
it al
l ©
Vitr
a Brussel, 5 december 2012
Analyse van de informele arbeidsmarkt en zijn arbeidsmigranten in België
Frederic De Wispelaere & Jozef PacoletHIVA – Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving
‘It’s time to acknowledge how little we really know about unobserved economy despite forty years of effort to measure their size and growth’
Feige, Urban, 2008
2
‘The more people know about fraud, the more they discuss it, and the better society can fight it’
OLAF, Deterring Fraud by Informing the Public
1. Toegang tot de Belgische arbeidsmarkt: welke mogelijkheden
ondanks migratiestop?
2. Link met de informele economie: een aantal concepten
3. SUBLEC: bevraging naar niet-aangegeven inkomen en arbeid
4. Controleresultaten
5. Conclusie
Inhoud
3
Toegang tot België en zijn arbeidsmarkt
4
Bron: Geets e.a. (2006), Nieuwe migranten en de arbeidsmarkt
5
Toegang tot België en zijn arbeidsmarkt
Bron: Eigen figuur
Lidstaten 1/1/2007
RoemeniëBulgarije
Buitenlandse arbeidsmarkt
Belgische arbeidsmarkt
EU-lidstaat Derdeland
Nieuwe EU-lidstaten
Lidstaten 1/5/2004
O.a. Polen
Arbeidskaart C- Asiel-Familiehereniging- Student- Slachtoffer mensenhandel- …Vrij verkeer van
werknemersVrij verkeer van diensten
Recht op vestiging
BeroepskaartArbeidskaart B knelpuntberoep
Sinds 1/5/2009
Detachering
(schijn)zelfstandigen
1/5/2006 tot 1/5/2009
Tot 31/12/2013
Buitenlands uitzendbureau
OESO – International Migration Outlook 2012
6
Austria
Switzerla
nd
Norway
Sweden
Finland
United S
tates
German
y
Netherl
ands
France
Irelan
d
OECD total
Belgium
Denmark
Portug
al
Austral
ia
New Zea
land
Russian
Federa
tion
Canad
aSpa
in
United K
ingdo
mJap
an
EU (excl
. free
mov.
)Ita
lyMexi
coKore
a0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
0.18
0.40
0.36
0.06
Work Free movements Accompanying family of workers Family Humanitarian Other
Permanent inflows into selected OECD and non-OECD countries, total and by category of entry, 2010
Bron: OECD – International Migration Outlook 2012
Vrij verkeer van werknemers: afgeleverde arbeidskaarten, 2006-2011
7
Arbeidskaart Vlaanderen Brussel Wallonië Duitst. Gem. België2006 A 31 39 27 27 124
B 15 271(8 742)
3 711(116)
1 569(149)
83(44)
20 634(9 051)
C 11 902 8 320 6 005 284 26 511Totaal 27 204 12 070 7 601 394 47 269
2007 A 17 53 24 12 106B 31 404
(25 243)5 366(775)
2 344(650)
113(66)
39 227(26 734)
C 12 513 8 136 5 320 231 26 200Totaal 43 934 13 555 7 688 356 65 533
2008 A 22 25 27 6 80B 40 175
(32 522)7 636(858)
2 787(815)
133(90)
50 731(34 285)
C 12 330 8 134 4 489 160 25 113Totaal 52 527 15 795 7 303 299 75 924
2009 A 23B 21 485C 10 827Totaal 32 335
2010 A 55 65 48 9 177B 18 187 5 743 2 394 50 26 374C 11 666 6 118 6 483 284 24 551Totaal 29 908 11 926 8 925 343 51 102
2011 A 123 85 46 3 257B 22 448 6 911 2 870 60 32 289C 12 027 5 985 7 725 267 26 004Totaal 34 598 12 981 10 641 330 58 550
Bron: FOD WASO
Vrij verkeer van werknemers: afgeleverde arbeidskaarten in Vlaams Gewest, 2003-2011
8
Bron: Vlaams Subsidieagentschap voor Werk en Sociale Economie, Dienst Arbeidsmigratie en Uitzendkantoren, Jaarverslag 2011
9
Vrij verkeer van werknemers: afgeleverde arbeidskaarten in Vlaams Gewest, 2003-2011 (vervolg)
Bron: Vlaams Subsidieagentschap voor Werk en Sociale Economie, Dienst Arbeidsmigratie en Uitzendkantoren, Jaarverslag 2011
10
Recht op vestiging: aantal zelfstandigen
Bron: RSVZ, Jaarverslag 2011
11
Vrij verkeer van diensten: detachering
Bron: RSZ
12
Vrij verkeer van diensten: detachering
Bron: RSZ
Ruime definitie van de informele economie
13
P.m. fiscale onderschatting
Forfaits van bepaalde beroepen
Forfaits van bepaalde beroepen
Ontwijking
Inkomen niet aangegeven
Zwartwerk
Uitkeringsfraude en misbruik
Criminele en illegale activiteiten
Socia
le
uitke
rin
ge
n
Socia
le
bijd
rag
en
Fis
ca
le
bijd
rag
en
Ontduiking
• Naar vorm
• Verplaatsen bel. basis
• In de tijd spreiden
• Naar vorm
• Verplaatsen bel. basis
• In de tijd spreiden
Het wettelijk niet of minder belasten omdat
Grijze zone
Grijze zone
Roerend vermogen
KI eigen woning
Spaarboek
Vrijstelling en subsidie
Huiselijke hulp PWA, diensten-cheques
Huiselijke hulp PWA, amnestie
niet volledig kan belasten
niet volledig wil belasten
Bron: Pacolet & De Wispelaere (2009)
Fraudedriehoek
14
Moraliteit, gedrag
Belasting,regulering, ‘red tape’
Controle, pakkans, handhaving
Bron: Pacolet & De Wispelaere (2009)
Wijze waarop iemand ‘persoon zonder wettig verblijf’ kan worden
15
Bron: Geets et al. (2006), Nieuwe migranten en de arbeidsmarkt
• Vatbaar voor zwartwerk (zie Mededelingen over zwartwerk door de
EC)
• Tewerkgesteld in arbeidsintensieve sectoren met lage
winstmarges. Onder meer land- en tuinbouw, horeca, bouw
• Via individueel of collectief netwerk
• Typologie: zwartwerk als overlevingsstrategie
• Kans op uitbuiting
Profiel irreguliere immigranten
16
Eurobarometer naar zwartwerk: 2007
17
EC (2007),Special Eurobarometer 282. Undeclared work in the European Union
Opinie: Welke van de volgende personen zijn volgens U het meest vatbaar voor zwartwerk?
• Bevraging Belgische bevolking (18-75 jaar) over aangegeven en niet-
aangegeven inkomen en arbeid
• In opdracht van FOD Sociale Zekerheid en POD Wetenschapsbeleid
• Samenwerkingsverband HIVA KU Leuven, CREPP Ulg, METICES ULB
• Uitgevoerd in 2010
• Pilootstudie: 246 personen bevraagd via face-to-face survey. Gebaseerd
op gegevens sociale parastatalen. Irreguliere immigranten zijn niet
bevraagd.
• Gedetailleerde vragenlijst over bijdrage- en uitkeringsfraude, andere
vormen van fiscale fraude – zowel opinievragen als eigen gedrag
SUBLEC: bevraging naar niet-aangegeven inkomen en arbeid
18
SUBLEC: Opinie over de vier meest vatbare socio-economische categorieën voor zwartwerk
19
Bron: Eigen berekeningen op basis van data SUBLEC
SUBLEC: in welke mate zijn volgende gedragingen (on)aanvaardbaar? (1= helemaal onaanvaardbaar; 10= helemaal aanvaardbaar)
20
Bron: Eigen berekeningen op basis van data SUBLEC
SUBLEC: omvang van zwartwerk
21
SUBLEC Eurobarometer: België
Eurobarometer: EU27
Vraag naar zwartwerk: diensten/goederenAlgemeen 38,8% 11%- Diensten 35,2% 15% 9%- Goederen 14,1% 8% 6%Gemiddeld bedrag (€) 1 553 1 050 1 028% BBP per capita 1,9% 0,6% 0,5%Aanbod van zwartwerk: diensten/goederenAlgemeen 14,1% 6% 5%Gemiddeld bedrag (€) 1 332 1 000 1 119% BBP per capita 0,6% 0,2% 0,2%
Bron: Pacolet e.a. (2012), Social and fiscal fraud in Belgium. A pilot study on declared and undeclared income and work: SUBLEC
22
SUBLEC: Mogelijke determinanten van fraude
Parameter VariabeleVraag naar zwartwerk
Aanbod van zwartwerk
Fiscale fraude(3)
Intercept -0,3613 -2,1466*** 0,5952*Geslacht Man -0,0331 0,6068** 0,0162Regio Franstalig -0,0896 0,424* -0,2762Socio-economische groep
Zelfstandige 0,8488** 0,1701 0,1999Uitkeringsgerechtigde -0,4383** -0,7391*** 0,3426*Inactief -0,4079 0,3395 0,0457
Kent iemand (vraag) Ja 0,8468***
Kent iemand (aanbod) 1,1406**
Kent iemand (fiscale fraude)
-0,0152
Inkomen (1) Moeilijk -0,3393* 0,1508 0,0667Moraliteit (2) Totaal akkoord -0,5279* -0,652* 0,3207 Redelijk akkoord 0,261 -0,5856* -0,0158 Niet akkoord -0,1914 -0,23 -0,1203
Opmerking: *, **, en *** geven een significantieniveau van respectievelijk 10%, 5% en 1% weer.1 Komt men rond op het einde van de maand?2 De belastingen zijn te hoog?3 Belastingaangifte niet volledig correct ingevuld.Bron: Pacolet e.a. (2012), Social and fiscal fraud in Belgium. A pilot study on declared and undeclared income and work: SUBLEC
• Mannen bieden meer zwartwerk aan• Zelfstandigen kopen meer goederen en diensten in het zwart• Uitkeringsgerechtigden frauderen minder• Belang demonstratie-effect fraude van anderen
23
SUBLEC: Opinie over determinanten van zwartwerk
Uiteraard is de uitgespaarde belasting het voornaamste motief tot zwartwerk
Bron: Pacolet e.a. (2012), Social and fiscal fraud in Belgium. A pilot study on declared and undeclared income and work: SUBLEC
24
SUBLEC: Opinie over maatregelen ter bestrijding van zwartwerk
• Maar belastingen worden minder vermeld om het zwartwerk terug te dringen• Meer controle wordt wel verwacht• En boven bleek reeds dat demonstratie-effect van gedrag van anderen
speelt
Bron: Pacolet e.a. (2012), Social and fiscal fraud in Belgium. A pilot study on declared and undeclared income and work: SUBLEC
Controleresultaten TSW, 2004-2007
25
Bron: Pacolet e.a. (2007), Zwartwerk in België
2004 2005 2006 2007
Aantal instellingen gecontroleerd op zwartwerk 14 500 14 397 15 532 15 014Aantal onregelmatigheden:- Vreemde werknemers 526 554 514 612- Sociale documenten 3 337 3 363 3 742 3 435- Deeltijdse arbeid 2 252 2 105 2 227 1 856Totaal onregelmatigheden 6 115 6 022 6 483 5 903
Onregelmatigheden t.o.v. gecontroleerde inrichtingen op zwartwerk 42,2% 41,8% 41,7% 39,3%- Vreemde werknemers 3,6% 3,8% 3,3% 4,1%Vaststellingen vreemde werknemers 1 244 1 231 1 136 1 338Onregelmatigheden t.o.v. vaststellingen 42,3% 45,0% 45,2% 45,7%
• Beperkt aantal onregelmatigheden gerelateerd aan vreemde werknemers• Beperkt aandeel in totaal aantal onregelmatigheden• Evenwel zeer inbreukgevoelig
Controleresultaten tewerkstelling buitenlandse WNS, 2005-2010 (SI, TSW, RSZ, RVA, regionale sociale inspectie)
26
Années/ jaren
Travailleurs contrôlés en infraction à la loi du 30 avril 1999 relative à l'occupation des travailleurs étrangers / Gecontroleerde werknemers in strijd met de wet van 30 april 1999 betreffende de
tewerkstelling van buitenlandse werknemers
Pro justitia Rapports pénaux/strafrechtelijke verslagen
Total travailleurs étrangers en infraction (Pro justitia + Rapports pénaux) / Totaal buitenlandse werknemers in inbreuk (Pro justitia + strafrechtelijk verslag)
Total Infraction / Totaal inbreuken
Total Travailleurs étrangers en
infraction/ Totaal buitenlandse
werknemers in inbreuk
Total Infraction / Totaal inbreuken
Total Travailleurs étrangers en
infraction/ Totaal buitenlandse
werknemers in inbreuk
2005 2180
2006 2246
2007 1610 2671 107 215 2886
2008 1816 2543 57 150 2693
2009 1736 2606 59 199 2805
2010 1832 2684 85 964 3648
Bron: SIOD/SIRS, 2011
Verhoging aantal controles?/ Meer gerichte controles?/Toename inbreukgevoeligheid?
Controleresultaten tewerkstelling buitenlandse WNS, 2005-,2010 (SI, TSW, RSZ, RVA, regionale sociale inspectie)
27
Pays/Landen
Totaal buitenlandse werknemers inbreuk 12,1° en 12,2°(legaal en illegaal verblijf)
Total Travailleurs étrangers en infraction 12,1° et 12,2° (séjour légal et illégal)
2005 2006 2007 2008 2009 2010
% wijziging 2010 tov
2005Brésil/Brazilië 94 131 337 284 238 784 734%
Bulgarie/Bulgarije 224 182 298 270 394 224 0%Chine (République populaire)/Volksrepubliek China 86 79 148 155 154 185 115%
Equateur/Ecuador 10 7 12 9 5 223 2130%Inde/India 122 101 140 83 96 90 -26%
Maroc/Marokko 107 112 109 142 187 289 170%Pakistan 53 57 63 40 68 90 70%
Pologne/Polen 437 583 557 487 209 10 -98%Roumanie/Roemenië 105 160 183 267 402 326 210%
Turquie/Turkije 100 84 95 91 91 77 -23%
Bron: SIOD/SIRS, 2011
Controleresultaten tewerkstelling buitenlandse WNS, 2010 (SI, TSW, RSZ, RVA, regionale sociale inspectie)
28
Bron: SIOD/SIRS, 2011
Landen (Top 20)
Land- en tuinbouw
Voedings-industrie
Vervaar-digen
producten van metaal
Bouw-nijverheid Garages
Groot-handel
Klein-handel Horeca
Vervoer te land
Post en telecomm. Reiniging
Sport, ontspanning en recreatie
Huishoudens als werkgever
van huishoudelijk
personeelAndere
sectoren TotaalBrazilië 0% 0% 0% 16% 0% 0% 0% 3% 0% 0% 76% 1% 4% 0% 100%Roemenië 11% 1% 11% 30% 0% 0% 5% 19% 1% 0% 3% 2% 0% 19% 100%Marokko 2% 5% 0% 6% 4% 3% 31% 24% 2% 1% 6% 0% 0% 16% 100%Bulgarije 1% 9% 0% 25% 4% 2% 11% 36% 0% 0% 4% 0% 0% 8% 100%Ecuador 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 99% 0% 0% 0% 100%China 0% 0% 0% 6% 0% 0% 1% 90% 0% 0% 0% 0% 0% 4% 100%Indië 10% 0% 0% 0% 31% 3% 21% 14% 6% 4% 0% 0% 0% 10% 100%Pakistan 0% 0% 0% 1% 13% 4% 61% 9% 0% 6% 0% 0% 0% 6% 100%Turkije 0% 15% 0% 6% 13% 0% 28% 35% 0% 0% 0% 0% 0% 4% 100%Algerije 5% 0% 0% 5% 5% 13% 28% 30% 0% 0% 0% 0% 0% 15% 100%Népal 0% 0% 0% 6% 0% 0% 28% 56% 0% 6% 6% 0% 0% 0% 100%Egypte 0% 0% 0% 17% 0% 0% 0% 83% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 100%Kameroen 0% 0% 0% 0% 6% 31% 0% 25% 0% 0% 0% 0% 0% 38% 100%Afganistan 0% 0% 0% 0% 43% 0% 29% 0% 0% 21% 0% 0% 0% 7% 100%Tunesië 0% 7% 0% 20% 0% 0% 7% 40% 0% 0% 0% 13% 0% 13% 100%Oekraïne 0% 0% 0% 64% 0% 0% 0% 14% 0% 0% 0% 0% 14% 7% 100%Bangladesh 0% 0% 0% 0% 0% 0% 36% 21% 0% 29% 0% 0% 0% 14% 100%Irak 0% 0% 0% 0% 21% 0% 14% 57% 0% 0% 0% 0% 0% 7% 100%Ivoorkust 7% 0% 0% 0% 7% 0% 7% 50% 7% 0% 0% 0% 0% 21% 100%Péru 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 100% 100%Anderen 3% 5% 0% 20% 4% 4% 7% 44% 2% 0% 2% 2% 2% 6% 100%Totaal 2% 2% 1% 14% 3% 1% 10% 22% 1% 1% 34% 1% 1% 7% 100%
Controleresultaten tewerkstelling buitenlandse WNS, 2010 (SI, TSW, RSZ, RVA, regionale sociale inspectie)
29
Bron: SIOD/SIRS, 2011
Landen (Top 20)
Land- en tuinbouw
Voedings-industrie
Vervaardigen producten van
metaalBouw-
nijverheid GaragesGroot-handel
Klein-handel Horeca
Vervoer te land
Post en telecomm. Reiniging
Sport, ontspanning en recreatie
Huishoudens als werkgever
van huishoudelijk
personeelAndere
sectoren TotaalBrazilië 4% 2% 0% 35% 0% 0% 1% 4% 0% 0% 69% 38% 81% 0% 31%Roemenië 53% 5% 96% 23% 1% 0% 5% 9% 13% 0% 1% 25% 3% 28% 10%Marokko 8% 22% 4% 5% 14% 21% 33% 11% 27% 12% 2% 0% 0% 23% 10%Bulgarije 6% 36% 0% 17% 10% 12% 10% 15% 7% 0% 1% 0% 0% 11% 9%Ecuador 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 26% 0% 3% 0% 9%
China 0% 0% 0% 2% 0% 0% 0% 24% 0% 0% 0% 0% 0% 3% 6%Indië 14% 0% 0% 0% 28% 6% 6% 2% 27% 18% 0% 0% 0% 4% 3%Pakistan 0% 0% 0% 0% 12% 9% 18% 1% 0% 24% 0% 0% 0% 2% 3%Turkije 0% 15% 0% 1% 9% 0% 6% 4% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 2%Algerije 4% 0% 0% 1% 3% 15% 5% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 4% 2%Népal 0% 0% 0% 0% 0% 0% 2% 2% 0% 6% 0% 0% 0% 0% 1%
Egypte 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%Kameroen 0% 0% 0% 0% 1% 15% 0% 1% 0% 0% 0% 0% 0% 4% 1%Afganistan 0% 0% 0% 0% 8% 0% 2% 0% 0% 18% 0% 0% 0% 1% 1%Tunesië 0% 2% 0% 1% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 0% 13% 0% 1% 1%Oekraïne 0% 0% 0% 3% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 6% 1% 1%Bangladesh 0% 0% 0% 0% 0% 0% 2% 1% 0% 24% 0% 0% 0% 1% 1%Irak 0% 0% 0% 0% 4% 0% 1% 2% 0% 0% 0% 0% 0% 1% 1%Ivoorkust 2% 0% 0% 0% 1% 0% 0% 1% 7% 0% 0% 0% 0% 2% 1%Péru 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 8% 1%Anderen 10% 18% 0% 12% 9% 24% 6% 17% 20% 0% 0% 25% 8% 7% 8%Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%
• Invloed wettelijk kader op toetreding Belgische arbeidsmarkt en
controle ervan (behandeling in sociaal strafwetboek, omzetting
Richtlijn 2009/52)
• Tewerkstelling arbeidsmigranten: invloed formele vraag op
informeel aanbod?
• Inbreukgevoeligheid: sector- en landgebonden
• Creëren van deugdzame spiraal van verhoogde pakkans,
verbeterde belastingmoraliteit en lagere fraude
Conclusies
30