c a l a n d an n i c i a l c l f m o de deney hayvanlarında kan ve … · 2012-04-20 · 60...

Journal of Clinical and Analytical Medicine60 | Journal of Clinical and Analytical Medicine1

Journal o

f C

linic

al and Analytical Medicine

Deney Hayvanlarında Kan ve Oumlrnek Alma Teknikleri

Sorumlu Yazar Mustafa İssi Fırat Uumlniversitesi Veteriner Fakuumlltesi İccedil Hastalıkları Anabilim Dalı 23119 Elazığ Tuumlrkiye T +90 4242370000 E-Mail mustafaissihotmailcom

Laboratuvar hayvanlarından kan alma deneysel ccedilalışmaların buumlyuumlk bir ccediloğunluğunda hematolojik ve biyokimyasal analizler iccedilin gereklidir [1 2] Hematolojik muayeneler EDTArsquolı (etilendiamin tetra asetik asit) tuumlplere alınan kanda biyokimyasal analizler ise serumda veya heparin ilave edilerek elde edilen plazmada yapılır [2 3]Stres (oumlzellikle hayvan tespit edilirken oluşan aşırı stres) hematolojik ve biyokimyasal parametreleri oldukccedila etkiler [2 4-6] Stres durumunda hematokrit değer ve akyuvar sayısında artış olabilir kan glikozu normalin 2 katı kadar yuumlkselebilir ve bazı hormonların kandaki miktarları değişebilir [2 5 6] Anestezik ve aneljeziklerin de hematolojik ve biyokimyasal parametereleri etkileyebileceği dikkate alınmalıdır [2] Strese neden olması yanında hayvanın refahı accedilısından uygun bir kan alma tekniğinin belirlenmesine her zaman ihtiyaccedil vardır [2 5-8] Kan alma youmlnteminin deneyin planlama aşamasında duumlşuumlnuumllmesi gerekir [5 7] ve youmlntemin seccedilimin de kan alma amacı (arteryel kan venoumlz kan veya ikisinin karışımı gerektiğinde) kan alma suumlresi sıklığı veya deneyin devam edip etmeyeceği etkilidir [5] Laboratuvar hayvanlarından ccedileşitli amaccedillar iccedilin değişik miktarlarda ve farklı boumllgelerden kan alınmaktadır [3 9-11] Bazı boumllgelerden kan alımında ağrı meydana geldiğinden dolayı anestezi yapılmalıdır [5 7 12-14]Kan almak iccedilin damar kesilmesi oumlnerilmez Şayet boumlyle bir işlem uygulanacaksa anestezi altında yapılmalıdır [7] Parmak veya kuyruk ucu kesilerek kan alınması da yasaklanmıştır Bu şekilde kan almada venden ziyade bir arterin kesilmesi sonucu şiddetli kanamalara neden olması daima muumlmkuumlnduumlr Ayrıca youmlntemin yeri enfeksiyon hemoraji ve diğer komplikasyonlar iccedilin ccedilok hassastır [6 7]Guumlvenli kan alımı iccedilin ratın vuumlcut ağırlığına goumlre farklı voluumlmlerde kan ihtiva ettiği unutulmamalıdır [7] Erişkin bir rat yaklaşık olarak 70 mLkg kan voluumlmuumlne sahiptir [15] Ratlar genel olarak 300-500 g geldiği iccedilin ortalama erişkin bir hayvanın kan voluumlmuuml yaklaşık olarak 30 mLrsquodir [2] Oumlluumlmcuumll (terminal hayvanı feda etmeyi gerektiren) kan alımında hayvanın vuumlcut ağırlığının 5rsquoi kadarı alınabilir Burada kan alımı tam bir genel anestezi altında yapılmalı ve kan alımı sonrasında alternatif bir oumltenazi metodu uygulanarak oumlluumlm sağlanmalıdır [7]Kan alındıktan sonra hayvanın yaşaması isteniyorsa dolaşımda bulunan kan miktarının 10rsquoundan fazlasının alınmaması gerekir [5-7 15] Alınacak kan oumlrneği miktarı maksimum 25 mL kadardır [2] Zira bu miktardan daha az kan kaybında herhangi bir belirti goumlruumllmez Tuumlm kanın 15-20rsquosinin kaybında ise arteryel basınccedil ve kardiyak atımda azalma goumlruumlluumlr Daha fazla miktarda kan alımının ise hipovolemi ve kardiyovaskuumller yetmezlik sonucu oumlluumlme

neden olacağı dikkate alınmalıdır [2 6-8 15] Bir kerede buumlyuumlk voluumlmlerde kan alınması gerekiyorsa alınan miktarı telafi etmek iccedilin iv olarak izotonik sıvılar yavaşccedila verilmelidir [6 7] Deney hayvanlarından haftalık aralıklarla ccedilok sayıda kan alınacaksa vuumlcut ağırlığının maksimum 1rsquoi (kan voluumlmuumlnuumln 5-10rsquou) alınabilir Alınan bu voluumlm sağlıklı erişkin hayvanlarda 24 saat iccedilinde telafi edilmekle beraber buumltuumln kan oumlğelerinin normale doumlnmesi iccedilin iki haftaya ihtiyaccedil vardır [7 8] Alınabilecek maksimum miktardan daha az kan oumlrnekleri alındığında hayvan 1 mLkgguumln oranında kan oumlğelerini yenileyecektir [7]Tekrarlayan kan alımları birkaccedil ay devam edecekse alyuvar sayısı hematokrit değer ve kan frotisi yapılarak aneminin kontrol edilmesi gereklidir [6] Yine tekrarlayan kan alımları gerektiği zaman her seferinde damarı delmek yerine heparinserum fizyolojik iccedileren kalıcı kanuumll yerleştirilebilir Anestezi uygulamadan yuumlzlek (yuumlzeysel) venlere yerleştirilebileceği gibi anestezi altında derin venlere de sabitleştirilebilir Bu durum hayvanlara sıkıntı vermeden kolayca kan almaya yardımcı olur Ancak kalıcı katater yerleştirildiği zaman bazen ciddi kanamalara neden olabileceğinden 30ndash60 dakika aralıklarla kontrol edilmelidir [2]Kan alımından sonra boumllgeye direkt olarak veya gazlı bir bez ile bastırılarak kanamanın durdurulması sağlanmalıdır Arteryel punksiyonlardan sonra birkaccedil dakika basınccedil uygulanması gerekebilir Kan alma metodu ne olursa olsun tam hemostaz elde edilene kadar (kan alma yerinden hiccedil kan gelmeyinceye kadar) hayvanlar kafese bırakılmamalıdır [2 7]Sağlıklı ratlarda hematolojik ve bazı biyokimyasal parametreler ile hormon duumlzeyleri Tablo 1 2 ve 3rsquode verilmiştir

Kan Alma MetotlarıRatlardan kan alımı iccedilin farklı youmlntemler belirtilmiştir Bu youmlntemler kanın alındığı yere goumlre sınıflandırılabileceği gibi (Arterlerden ve venlerden alınabildiği gibi goumlz damarlarından ve kalbin punkisyonuyla da kan alınabilir) anestezi gerektiren veya anestezi gerektirmeyen youmlntemler olarak ta ayrılabilir Ayrıca hayvanın yaşamasına izin veren veya feda etmeyi gerektiren olarak ta adlandırılabilir (Tablo 4) [3 6 7 15 16 20] Oumlzellikle buumlyuumlk miktarlarda kan alımı iccedilin ccediloğu zaman işlemin başında veya sonunda hayvanın feda edilmesi zorunludur [16]Venaya veya vaskuumller sistemin diğer kısımları iccedilerisine kanuumllle uygun bir şekilde girilmesi normal olarak youmlntemin en zor kısmıdır Bazı kurallar verilebilir ama pratik bir beceri sağlanmalıdır [7 8] Kan almada kullanılacak iğneler (Şekil

Mustafa İssi Yusuf Guumll

Kan AlınmasıGenel Prensipler

Journal of Clinical and Analytical Medicine 61


| Journal of Clinical and Analytical Medicine


2

1) ve ccedilapları Tablo 5rsquode verilmiştir [16] Uygulama boumllgesindeki kıllar kırpılır veya tıraş edilir Daha sonra boumllge dezenfektan veya deterjan ilave edilmiş ılık su ile temizlenir ve alkolle silinir [6-8] Kuyruktan Kan AlınmasıHem yeni suumltten kesilen hem de erişkin ratlarda aralıklı kan oumlrneği almak iccedilin en uygun youmlntemdir [15] Bu youmlntemle ratın buumlyuumlkluumlğuumlne bağlı olmakla birlikte genellikle lateral kuyruk veni kullanılarak 01ndash2 mL kan alınabilir [9 21] Kuyrukta 2 lateral ve 1 dorsal olmak uumlzere uumlccedil tane ven 1 tane de ventral arter vardır [15] Genellikle kan alımı iccedilin tercih edilen lateral venler [9 15 21] ince duvarlı olmalarına rağmen kalıcı kanuumllasyon amacıyla da kullanılabilen damarlardır [16] Kuyruk tıraş edilir ve antiseptiklerle temizlenir Venlerin dilate olarak daha iyi goumlruumlnmesi iccedilin hayvanın kuyruğunun 5-8 dakika 370Crsquolik suya daldırılması (Şekil 2a) alkol ve ksilol ile friksiyon yapılması veya 5-15 dakika duumlşuumlk wattlı ampuumllle ısıtılması venoumlz punksiyon oumlncesi oumlnerilebilir [5 7 16 21] Teknik eğer yardımcı olmadan yapılacaksa kuyruktaki damarların iyi goumlruumlnmesi iccedilin ısı uygulamaları yapılan hayvan tutma aparatına yerleştirildikten sonra lastik bir bant veya modifiye edilmiş enjektoumlr (Şekil 3) turnike gibi kuyruk koumlkuumlne uygulanır İğneyle vene girildiğinde kan akışına izin verilmesi iccedilin turnike serbest bırakılmalıdır [15 22] Ancak bu uygulamaların strese ve hipertermiye neden olması yanında salivasyon nedeniyle dehidrasyon sonucu metabolik değerleri artırabileceği de unutulmamalıdır [9] Kuyruk venlerinin genccedil ratlarda kolayca goumlruumlnmesine rağmen yaşlı ratlarda yerini belirlemek daha zordur [15 16] Punksiyon yeri kuyruğun vuumlcuda yakın kısımlarındaki (kuyruk koumlkuuml) derinin pullu ve kalın olmasından dolayı kuyruk koumlkuumlnden yaklaşık olarak 13 uzaklıkta olmalıdır [6 12 16] Zira kuyruk koumlkuumlnden uzaklaştıkccedila deri daha ince olduğundan iğneyle kolayca delinir [16] Bu youmlntemle kan alınırken hayvan anesteziye alınabileceği gibi anestezi uygulanmadan iyi bir tespit işlemi yapıldıktan sonra (uygun bir duumlzenekle veya tecruumlbeli bir yardımcı tarafından) insuumllin iğnesi gibi ince uccedillu iğne ile lateral kuyruk veninden girilerek kan alınabilir [6 7 9 13 16] (Şekil 2b) Kan almak iccedilin 21 veya 25 Grsquolık kanuumll ve 1 mLrsquolik enjektoumlr kullanılabileceği gibi genellikle 21 G x 1 inch kelebek iğne de kullanılır [5 9 15 16] Operatoumlr kuyruğun alt yuumlzeyinin yaklaşık uumlccedilte ikisinden sol eliyle kuyruğu tuttuğu yerden vene paralel olarak derin olmayacak şekilde kanuumlluuml yerleştirir (Şekil 2b) Kan enjektoumlre yavaşccedila ccedilekilir veya doğrudan deney tuumlpuumlne damlatılır [9 15 22] Bu işlem esnasında kan akımını artırmak iccedilin damara dokunulabilir Bu şekilde alınan kanın loumlkosit tablosunda değişikliklere neden olabileceği unutulmamalıdır Kanuumlluumln kaldırılmasından sonra parmakla uumlzerine bastırılarak veya bant bandaj yerleştirilerek hemostazis sağlanır [9 15] Tekrar kan oumlrneği alınması gerektiğinde venin ilk

Tablo 3 Ratlardaki bazı hormonların plazma konsantrasyonları [18]

Tablo 2 Ratlar iccedilin normal serum biyokimyasal parametreleri

Tablo 1 Ratlar iccedilin normal hematolojik değerler

Journal of Clinical and Analytical Medicine62




3

girildiği yerin biraz oumln kısmından veya diğer lateral ven kullanılabilir [15] Kuyruk venine yapılan punksiyonda kanuumlluumln deriyi delerek geccedilişi sırasında iğne ucu doku sıvısı ile kontamine olabilir Eğer araştırmada steril kan oumlrneği alınması isteniyorsa anestezi altında yapılacak bir operasyon ile ven dışarıdan goumlruumlnuumlr hale getirildikten sonra doğrudan damardan alınabilir [5] Vakumlu aygıtlar (vacuum-assisted method) kullanılarak ta kuyruk kanı alınabilir [15 16] Ancak bu aygıtlar her laboratuvarda bulunmamaktadır [16]

Kalpten Kan AlınmasıBu teknik genellikle ccedilalışmanın sonlandırılması esnasında ve fazla miktarda kan alınması gerektiği durumlarda tercih edilir [2 7] Ancak akciğer ve kalp damarları iccedilin muhtemel komplikasyonlardan dolayı anestezi altında uygulanması tavsiye edilir [17] Bu teknikte kan direkt olarak ventrikuumllden alınır Atriyumdan kan alınması perikarda kan sızması ve buna bağlı kalp durması nedeniyle oumlluumlm riskinden dolayı sakıncalıdır Deney hayvanının yaşaması isteniyorsa buna dikkat edilmelidir [5] Accedilık veya kapalı youmlntemle kan alınabilen [15 16] bu teknik ile ratın buumlyuumlkluumlğuumlne bağlı olarak 10-15 mL kan alınabilir [1 6] Hayvanın feda edileceği durumlarda accedilık youmlntemle kalpten kan alınır [16]Rastgele kan alınmasından sakınmak iccedilin accedilık kanuumllasyon ideal bir youmlntemdir Bu teknikte anesteziye alınan hayvanın toraksı orta hattan dikey insizyonla accedilıldıktan sonra kalp doğrudan kanuumlle edilerek kan oumlrneği alınabilir [16] Biraz beceri gerektiren kapalı punksiyonda [16] interkostal yol dışında ksifoid altından girmek te muumlmkuumlnduumlr Bu amaccedilla anestezi edilen rat soluna yatırılır (Şekil 4a) Sol elin baş ve işaret parmağı toraksın uumlzerine hafifccedile bastırılarak kalp atımları hissedilir [15] Bu nokta sternumun orta hattının biraz solundadır Hipodermik iğne takılan bir enjektoumlr ile sternumun kenarından interkostal aralıktan girilebileceği gibi (Şekil 4b) [16] sırt uumlstuuml yatırılan ratın cartilago xiphoidearsquosı sol elin işaret parmağı oumlncuumlluumlğuumlnde hafifccedile kaldırılarak 25-300rsquolik accedilı ile karın duvarı geccedililerek diyafram delinip goumlğuumls boşluğuna girilir ve kalbe ulaşılır Hafifccedile vakum yapılan enjektoumlre kanın gelmesiyle kalbe ulaşıldığı anlaşılır (Şekil 5) [15] Eğer ratın yaşaması isteniyorsa kardiyak punksiyonda miyokartta meydana gelecek hasarı minimize etmek iccedilin 23-25 Grsquolık kanuumll kullanılması ve kalbi ilk seferde delmek oumlnemlidir [2 15 16] Ratlarda trombosit sayısı fazla olduğundan ince ccedilaplı kanuumlllerle kan alınırken pıhtılaşma ve tıkanma kolay olduğu iccedilin [16] 21 veya 23 Grsquolık kanuumll tercih edilmeli ve hızlı davranılmalıdır [2 7] Ancak kollapsı oumlnlemek iccedilin kan yavaşccedila alınmalıdır [9] Eğer hayvan feda edilecekse daha kalın iğne kullanmak tıkanma sorununu ccediloumlzebilir [16] Birkaccedil kez deneme kalpte yırtılmalara sebep olacağından hemorajilere kanın goumlğuumls boşluğunda birikip pıhtılaşmasına ve oumlluumlme sebep olabilir [2 7]

Periorbital Kan AlınmasıRetro-orbital posterior-orbital retrobulbar pleksus orbital sinus punksiyonu veya venoumlz pleksusun kanatılması olarak ta bilinir [9 17 20 21] Genellikle laboratuvar ccedilalışmalarında kullanılan bir youmlntem olup bu teknik tecruumlbeli veteriner hekim veya veteriner teknisyenleri tarafından tercih edilmesine rağmen [17] bazı araştırıcılar bu tekniği hissi doğasından dolayı tercih etmezler [15] Ancak iyi oumlğrenildiğinde goumlze ve hayvana zarar vermeden kolayca uygulanabilir [16]Bu teknik ile kan oumlrneği alırken 60 grsquodan daha buumlyuumlk ratlara mutlaka anestezi uygulanması gerekir [16] Anestezi altındaki ratlarda

Tablo 4 Ratlarda kan alma metotları

Şekil 1 Kan almada kullanılabilecek farklı kalınlıklarda enjeksiyon iğneleri [16]

Şekil 2 Kan almadan oumlnce kuyruk damarlarının daha iyi goumlruumlnebilmesi iccedilin kuyruğun sıcak su iccediline batırılması(A) Kuyruktan kan alınması (B) [16]

Şekil 3 Turnike olarak kullanılabilecek modifiye edilmiş bir enjektoumlr [15]

Şekil 4 Kapalı kalp punkisyonu iccedilin hayvanın yatış pozi-syonu (A) İnterkostal aralıktan kalbe girilerek kan alınması (B) [16]





4

orbital ven pleksusları kapillar tuumlplerle yırtılarak kanın tuumlpe dolması sağlanır Bu teknik kullanılarak haftada bir veya iki haftada bir 05 mL kan tekrar alınabilir Orbitanın venoumlz yapısının lokalizasyonunu bilmek başarılı bir periorbital kan alma tekniği iccedilin yardımcı olabilir (Şekil 6) [21 23] Teknik uygulanırken rat kafatası ve ccedilenesinden tutularak başın hareket etmesine izin verilmez İşlem sırasında baş boumllgesindeki venlerin dolgunlaşması iccedilin jugular ven uumlzerine başparmakla bastırılır İşaret parmağı ile uumlst goumlzkapağı geri ccedilekilir Middorsal yaklaşımla mikrokapillar tuumlp veya ince duvarlı pastoumlr pipetiyle goumlzuumln iccedil accedilısından yavaşccedila ccedilevrilerek goumlz yuvarlağı doğrultusunda damarlara doğru ilerlenir Tuumlpuumln damarları yırtması sonucu kanama olur ve kan ince pipetin kapillaritesi sayesinde ccedilekilir (Şekil 7) Bu youmlntemle 05 ndash 1 mL kan kolayca alınabilir ve emme gerekmez Kan alma sonrası tuumlp ccedilekildikten hemen sonra kanama durur Eğer durmazsa basınccedil uygulanmalı ve gazlı bezle silinmelidir [15 -17] Goumlz etrafına goumlz pomadı suumlruumllmesini oumlnerenler de vardır İyileşme yaklaşık 4 hafta suumlrer İki goumlz sırasıyla kullanılarak daha kısa aralıklarla birkaccedil kez kan almak olasıdır [16]Bu şekilde alınan kan oumlrneğinin harderian bezinden salgılanan forfirin ve diğer vuumlcut sıvıları ile kontaminasyonu olabilir Bu sebeplerden dolayı steril kan alınmasında bu youmlntem tercih edilmez İşlem kaba yapılırsa retroorbital hematom oluşabilir Oluşan hematomun basıncı nedeniyle ağrı hissedilir Ayrıca optik sinir zedelenebilir Aynı goumlzden tekrar tekrar kan alınırsa intraorbital yapıların hasarı sonucu hemoraji yangı ve koumlrluumlk oluşabilir Bu nedenlerden dolayı pek ccedilok uumllkede orbital damarların punksiyonu uygun bir kan alma youmlntemi olarak goumlruumllmemektedir [5 7 13 23 24]

Jugular Venden Kan AlınmasıGenccedil hayvanlarda jugular ven kolayca goumlruumllebildiğinden anestezi uygulanmadan kanuumll ile kan alınabileceği gibi tercihen anestezi altında boynun alt boumlluumlmuumlne yapılan bir deri kesiti sonrası klavikulanın hemen uumlstuumlnde jugular ven goumlruumllerek doğrudan kan alınabilir [15 20] Bu teknikle ratın buumlyuumlkluumlğuumlne bağlı olarak 01 ndash 2 mL (normalde 01 ndash 03 mL) kan oumlrneği alınabilir Daha sonra deri bir veya iki dikişle kapatılır [9] Pratikte anestezi uygulamadan bir ratın sağ jugular veninden kolayca kan alınır Bunun iccedilin boynun sağ tarafındaki kıllar kesilir Kısa 21 Gx58 inch bir iğne 2 mLrsquolik enjektoumlre takılır Ccedilene rehber olarak kullanılarak (Şekil 8a) ccedilok yuumlzeysel bir accedilı ile damara girilir (Şekil 8b) Kan oumlrneği alındıktan sonra kanuumll geri ccedilekildiğinde hemostazisi sağlamak iccedilin boumllgeye hemen basınccedil uygulanmalıdır Genellikle kanama veya hematom oluşmaz [15 16 20] Bu teknikle 24 saat veya tercihen 48 saat aralıklarla kan oumlrneği alınabilir Tecruumlbeli kişiler tarafından iyi bir şekilde tespit edilen ratlar anestezi uygulamadan jugular venden kan alınması diğer metotlardan (kuyruk veninden veya orbital sinustan) daha az strese neden olabilir [15] ve bir saatte yaklaşık 60 rattan kan oumlrneği alınabilir Bu teknikle alınan kan oumlrneklerindeki arginine vasopressin ve kortikosteron konsantrasyonlarının dekapitasyon ve kalıcı kanuumllasyon teknikleriyle alınan kan oumlrneklerindeki duumlzeylerden daha duumlşuumlk olduğu belirlenmiştir [20]Deri kesisinin uygulandığı ve anesteziye alınmış ratlarda jugular vene doğrudan girilerek kan alınır İşlem tamamlandıktan sonra deri kesiti birkaccedil dikişle kapatılmalıdır [15 16 20] Tekrarlayan kan alımlarında kalıcı kateter konulabilir [6 12] veya her iki jugular ven muumlnevabeli olarak kullanılabilir [15]

Vena cavarsquodan Kan Alınması Bir mililitreden daha fazla kan alınacağı durumlarda (3-8 mL) bu teknik tercih edilir Hayvan anestezi altında dorsal yatış pozisyonda tutulur Deri ve abdomen duvarı ldquoVrdquo şeklinde kesilir Deri goumlğuumls uumlzerine konur ve bağırsaklar ratın sol tarafına alınır (araştırmacının sağına) Boumlbrekler duumlzeyinde posterior vena cavarsquonın en geniş kısmı goumlruumlnuumlr İyi bir goumlruumlnuumlm iccedilin karaciğer oumlne itilir Uumlzerindeki yağlı doku sıyrıldıktan sonra 19 veya 21 Grsquolık kanuumll kullanılarak vena cavarsquoya girilir (Şekil 9) [15 21]

Damarın hareketini oumlnlemek iccedilin uumlzerine serbest olan elin iki parmağıyla bastırılır Damar yeniden dolana kadar kan alınması geccedilici olarak durdurulmalıdır Yeterli miktarda kan alınıncaya kadar bu şekilde 3-4 kez tekrarlanabilir Bu metot sadece deneyin sonlandırılacağı ve ratın feda edileceği durumlarda kullanılır [16] Sublingual Venden Kan AlınmasıSon yıllarda kan alınması iccedilin genel anestezi altında sublingual venin punksiyonu bildirilmiştir Ancak bu metodun hayvanların yem alımının azalmasına neden olabileceği belirtilmektedir Rat anesteziye alındıktan sonra supine pozisyonunda (baş aşağıda

Orbital venoumlz pleksusun

Şekil 5 Sırt uumlstuuml yatırılan ratın cartilago xiphoidearsquosı sol elin işaret parmağı oumlncuumlluumlğuumlnde hafifccedile kaldırılarak kalp-ten kan alınması [15]

Şekil 6 Orbital boumllgenin şematize goumlruumlnuumlmuuml [23]

Şekil 7 Orbital venoumlz plexusun punksiyonu iccedilin anestezi edilmiş bir rattan kan alınması [15]

Şekil 8 Juguler ven boyundaki seyri (A) Aynı izduumlşuumlmuumln derisi uzaklaştırılmış kadavradaki goumlruumlnuumlmuuml (B) [16]





5

olacak şekilde) tutulur Hayvanın dilini dışarı ccedileken bir kişi tarafından sublingual venin punksiyonu yapılır ve hemen kan oumlrneği tuumlpe aktarılır [14]

Dorsal Aortarsquodan Kan Alınmasıİyileşmesine izin verilmeyecek hayvanlarda buumlyuumlk miktarda kan almak iccedilin alternatif bir metot olarak dorsal aortarsquodan kan alınır Genellikle iliac arterin distal bifurkasyon yerinin hemen oumlnuumlnden koumlr disseksiyonu yapıldıktan sonra aorta bu noktadan sıkıştırılarak ta kan oumlrneği alınabilir Hayvanın oumlnuuml hafifccedile yuumlkseltilir ve aorta bifurkasyon noktasından tamamen transekted (herhangi bir yapının uzun eksenine dik olarak kesit yapmak) edilir Kesme sonrası toplama kabı veya tuumlpuuml damarın ağzına yerleştirilir Kanın kuvvetli fışkırmasından sakınmak iccedilin kıskaccedil yavaşccedila kaldırılır Hayvanı feda etmeyi gerektiren bu youmlntem ile birkaccedil mililitre kan hızlıca toplanabilir [15]

Aksillar Damarlardan Kan AlınmasıFiilen teknik bir huumlner gerektirmeyen terminal kan oumlrneği alımının alternatif bir metodudur Bu youmlntemde anestezi edilmiş ratın kuyruğu araştırıcıya gelecek şekilde sırt uumlstuuml yatırılır Bir kanuumll veya toplu iğne ayağın uumlzerine batırılarak sabitlenir Oumln ayağın accedilısı iccediline toraksın yanından deriye insizyon yapılır (aksilla boumllgesi) Pensle deri altı yağı tutulur Makasla jugular venide iccediline alan oumln bacak accedilısındaki tuumlm damarlar hızlıca kesilir Aksillar boumllgesindeki bu derin kesit kanamaya neden olur Bu boumllgede biriken kan pastoumlr pipetiyle toplanır (Şekil 10) Bu teknikle buumlyuumlk miktarda kan alınabilir fakat doku sıvılarıyla kontamine olur [15] Safenoumlz Venden Kan AlınmasıSefanoumlz ven genellikle uyluk boumllgesine basınccedil yapılarak venoumlz durgunluk sağlandıktan sonra az miktarda (02 mLrsquoe kadar) kan almak iccedilin uygundur [7 8 10 13] Bu youmlntem kardiyak ve retroorbital punksiyona alternatif olarak geliştirilen pratik insani bir metottur Hayvanı zapt etmek iccedilin 50 mLrsquolik tuumlp kullanılır Tuumlpe hava giriş ccedilıkışını sağlamak iccedilin tuumlpuumln koni kısmı delinir Arka bacak gerilir Kuyruk ve kalccedila arasındaki deri kıvrımı tutularak sabitleştirilir Bacağın kılları temizlendikten sonra 20 ndash 23 Grsquolık iğne ile vene girilir (Şekil 11) Ccedilıkan kan tuumlpe serbestccedile akıtılır [1 10 13 19]Kan alınması sonrası basınccedil yapılarak hemostaz sağlanır Pıhtılaşmayı ve koagulasyonu azaltmak iccedilin silikon yağıyla deri yağlanabilir Birden fazla oumlrnek aynı yerden alınacağı zaman yara kabuğu kaldırılır Bir guumlnde birkaccedil kez kan alınabilir [10 19]

Dekapitasyonla Kan AlmaAnestezi altında veya bilinccedilli ratlarda uygulanabilen bir metottur [20] Ratın başını keserek kan oumlrneği alınması istenmeyen bir youmlntem olup ccediloğu araştırıcılarında hoşuna gitmez Tecruumlbeli biri tarafından yapılırsa hayvanın oumlluumlmuuml oldukccedila hızlı olur ve buumlyuumlk miktarda (10 mLrsquoye kadar) kan alınabilir [15]Bu teknik uygulanırken ya rat baş arkasından tutulur ve kuvvetli bir makasla kısmen veya tamamen boyun ayrılır ya da gyotin kullanılarak baş ayrılır [15] Bu youmlntemde alınan kan oumlrneğinin arteryel ve venoumlz kan karışımı olması yanında doku sıvılarıyla da kontamine olması soumlz konusudur [20]

Neonatal Ratlardan Kan AlınmasıOnatlı guumlnluumlğe kadar olan ratladan kan almak iccedilin en uygun youmlntem kardiyak punksiyondur Bu teknik iccedilin vakumlu tuumlp ve ona uygun hipodermik bir iğneye ihtiyaccedil vardır Rat sırt derisinden araştırıcıya doğru baş aşağı tutulur İğne goumlğuumls boşluğuna girildikten hemen sonra vakum oluşturulur ve toplama tuumlpuumlnde kan goumlruumlnuumlnceye kadar ccedilok yavaş ilerletilir (Şekil 12) Ratın yaşına bağlı olarak 02 ndash 07 mL kan alınıncaya kadar kanuumll sabit tutulur [15]

Gaita ve İdrar Toplanması İdrar ve dışkı alımı metabolizma ccedilalışmaları iccedilin oumlnemlidir Genellikle gaita ve idrar oumlrneklerinin ayrı ayrı toplanması iccedilin olanak sağlayan metabolik kafesler kullanılır İdrar ve gaita oumlrnekleri normal uumlrinasyon ve defakasyon sırasında alınabilirse de bunu goumlzlemlemek ccedilok zordur Fakat ratlar tutulup bırakıldıklarında ccediloğunlukla spontan olarak gaita ve idrar yapabilirler İdrar kesesi uumlzerine baskı yaparak idrarın boşalması sağlanabilir Ayrıca sistosentez sistotomi idrar kesesi kateterizasyon ve idrar fistuumlluuml sayesinde de idrar oumlrneği alınabilir [20]Metabolik kafeslerin (Şekil 12) prensibi huni uumlzerine yerleştirilmiş tel ızgara doumlşeli bir kafes sistemidir Tuumlm idrar ve gaita ızgaranın altına doumlkuumlluumlr İdrar huninin kenarındaki kanal vasıtasıyla toplanır Dışkı peletleri ise toplama kavanozu uumlzerine duumlşer Metabolizma

Şekil 11 Bir ratta safenoumlz venden kan alma [19]

Şekil 10 Aksillar damarlardan kan alma [15]

Şekil 9 Vena cavarsquodan kan alma [15]





6

kafesleri idrar ve dışkıyı ayırmakla birlikte yine de yem ve suyla veya birbiriyle kontamine olabilir Daha detaylı metabolizma kafeslerinde ise yem ve suyun idrar ve dışkıyla kontamine olmaması iccedilin yemleme ve sulama kompartmanları iccedilermektedir [15] Yine bazı metabolizma kafeslerinde oumlzel duumlzenekle idrar ve gaita birbiriyle temas etmeden ayrı ayrı toplanabildiği gibi ratın soluduğu gazların (CO2 N2 gibi) oumllccediluumlmuuml de muumlmkuumlnduumlr Ancak bu tuumlr kafesler pahalı olduğundan her araştırma labortuvarında bulunmamaktadır [15 16] Kontamine olmamış dışkı toplanabilmesi iccedilin pratik olmamakla birlikte ya ccedilocuk bezi veya anal kap uygulaması yapılabilir (Şekil 13) [15 16 25] Ratlar tespit edilirken ele alındığında genellikle idrar ve gaitasını yaptıklarından [5 16 20] az miktarda kullanılacak numuneler iccedilin bu youmlntem kullanılabilir Eğer hayvan araştırmacıya alışmışsa bu şekilde idrar yapmayabilir Bu gibi durumda hayvanın burnuna eterli pamuk suumlrmek hayvanı uyarır ve idrar yapmış ratların bile idrar yapmasına neden olabilir [16] İdrar kesesinin kateterizasyonu ile de idrar alınabilir Ancak erkek ratlarda uumlretranın ccedilok kıvrımlı olması nedeniyle uygulanamaz sadece dişi hayvanlarda uygulanır Bu işlem anestezi altında uygulanmalı ve steril ccedilalışılmadığı taktirde sistitis meydana gelebilir Sırt uumlstuuml yatırılmış hayvanın karnına parmakla hafif

bastırarak idrar yolu accedilılır Uumlretra ağzı goumlruumlnuumlnce 22 G kateter oumlnce kaudal youmlnde iccedileriye doğru ilerletilir Daha sonra kraniyale doğru ccedilevrilerek idrar kesesine girilir (Şekil 14) [16 20] Tablo 6rsquoda ratlarda normal idrar değerleri ile bazı boumlbrek fonksiyonları iccedilin değerler verilmiştir [16] Ratların gaitayı yeme alışkanlığı (koprofaji) olduğundan guumlnluumlk dışkı miktarının belirlenmesinde oumlzel kafesler gereklidir Ancak koprofaji hayvanın beslenmesi accedilısından oumlnemli bir gereksinim olduğundan tuumlm gaitanın toplanması hem hayvanın beslenmesini hem de bağırsak florasını değiştirebileceği dikkate alınmalıdır [15 16]

Safra Kanalının KateterizasyonuSafra ve pankreatik sekresyonların toplanması amacıyla yapılır [15]

Safra ToplamasıRatlarda safra kesesi yoktur Safra kanalı ise yaklaşık 1 mm genişliğinde yarı şeffaf ve pankreatik sekresyonların toplanması iccedilin ana kanal olarak ta hizmet eder Bu kanalın karaciğer hilumrsquoun yakınından kateterizasyonu saf safranın toplanmasını sağlayacaktır (Şekil 15) [15] Safranın toplanması iccedilin birkaccedil

Şekil 12 Ratlardan dışkı ve idrar toplamak iccedilinkullanılan bir metabolizma kefesi [15]

Şekil 11 Neonatal bir rattan kan alınması [15]

Tablo 5 Kan almada kullanılacak iğnelerin numarası dış ccedilapı ve rengi [16]

Tablo 6 Ratlarda idrar değerleri ve boumlbrek fonksiyonlarının fizyolojik değerleri [16]





7

youmlntem bildirilmiştir [26-28] Genel anestezi altındaki hayvanın karın boşluğu accedilılır ve safra kanalına (Ductus choledochus) kanuumll yerleştirilir Safra kanalı karaciğerin portal boumllgesinden duodenuma doğru uzanır Kanuumll yerleştirilmesinden sonra ince bağırsaklara safra geccedilişi olmaz ve yiyeceklerin sindiriminde sorunlar ortaya ccedilıkması nedeniyle genellikle bir ccedilalışmanın son safhasında gerccedilekleştirilir [5] Uzun suumlreli ccedilalışmalarda kanuumll safra kanalına yerleştirilip sabitlenebilir Bu tuumlr ccedilalışmalarda iki adet kanuumll yerleştirilir Bunlardan biri safra yolunun karaciğer doğrultusuna diğeri ise bağırsak doğrultusuna yerleştirilir Bu iki kanuumlluumln diğer uccedilları daha sonra birleştirilir Birleştirilen uccedillara hemen ulaşılacak şekilde veya sadece uccedillar dışarıda kalacak şekilde kanuumlller deri altına yerleştirilir Kanuumlllerin uccedilları dışarıda birleştirildiği iccedilin safranın enterohepatik dolaşımı yeniden duumlzenlenmiş olur [5]Safranın uumlretimi 24 saatte yaklaşık 10 ndash 15 mLrsquodir Eğer istenirse safra birkaccedil hafta toplanabilir [15]

Pankreatik Sekresyonların ToplanmasıPankratik sekrasyonların toplanması iccedilin safra alma tekniğinde anlatıldığı şekilde rat anesteziye alınarak karın boşluğu accedilılır ve kanuumll yerleştirilir (Şekil 15) Bir ligatuumlr safra kanlının duodenuma girdiği yere diğeri ise safra kanalının bifurkasyonundan oumlnce karaciğer hilumrsquouna konur Bu ligatuumlrlerin kanala yakın olan kısmına katater yerleştirilerek saf pankretatik sekresyon toplanır [15] Pankreatik sekresyonun akış oranı değişken olmakla birlikte 05 ndash 1 mLsaatrsquotir Pankreas sekresyonunun kateterizasyonu yapılan ratlar birkaccedil hafta hayatta kaldığında safra tıkanıklığı nedeniyle sarılık goumlzlenir [15]

Lenf Sıvısının ToplanmasıTorasik ve mezenteriyal lenf kanallarının kateterizasyonuyla lenf sıvısı toplanabilirse de [15] bu işlem iccedilin en guumlvenilir yol ductus thorasicusrsquoun kanuumlle edilmesidir (Şekil 16) [5 15 16] Ductus thorasicus aorta ile vertebralar arasında vertebraların dizilişine paralel uzanacak şekilde bulunur [5] Lenf kanalları ccedilok şeffaf ve duvar yapıları ince olduğundan ccedilevre dokulardan ayırt edilmeleri zordur Kanuumllasyon ancak lup yardımıyla ya da mikroskop buumlyuumltmesiyle yapılabilir [15 16] İşleme başlamadan oumlnce lenf sıvısını boyamak iyi bir youmlntemdir Bunun iccedilin karın accedilıldıktan sonra mezenteriyal lenf noduumlllerinden birinin iccediline evans blue veya trypan blue gibi boya maddelerinden birinin 1 soluumlsyonundan 50-100 microL enjekte edilir Enjeksiyondan sonra yaklaşık 1 dk suumlreyle lenf mavimsi goumlruumlnduumlğuumlnden buumlyuumlk kanallar kolayca seccedililebilir Boyanın 5 mLrsquosi ameliyattan 30 dk oumlnce intraperitoneal olarak uygulanırsa aynı etki sağlanabilir Alternatif olarak operasyondan 1 saat oumlnce gavagersquola 05 ndash 1 mL zeytin yağı veya glycerol trioleate verilmesi de lenfin beyaz goumlruumlnmesine neden olacaktır [15] Yine ameliyattan birkaccedil guumln oumlncesinden başlayarak hayvana yağlı diyet vermek bir gece oumlnce su yerine suumlt iccedilirmek ya da

1 ndash 2 saat oumlncesinde gavage yoluyla 5 mL kremalı suumlt verilmesi de lenf sıvısını beyaz renkli veya koyu kıvamlı hale getirip lenf kanallarının belirgin hale gelmesini sağlar [16] Ductus thorasicus belirgin hale getirildikten sonra operasyon iccedilin anesteziye alınan rat sırt uumlstuuml yatırılarak uumlst kadran kesisi ile batına girilir Bağırsaklar nemli bir gazlı bez ile ekarte edilir Sol boumlbrek ve suumlrrenal bez accedilığa ccedilıkarıldıktan sonra yatağından dikkatlice ayrılarak mediyale doğru kaldırılır Boumlylece aortun yakınında bulunan cisterna chyli duktus torasikus kanalına ulaşılır Ductus thorasicus dikkatli bir şekilde ccedilevresinden serbestleştirilip askıya alınarak 20 G kanuumll ile kalıcı kateterizasyon yapılır veya ince bir iğne ile girilip bir seferlik lenf sıvısı oumlrneği alınabilir Kalıcı kateterizasyon iccedilin kanuumlluuml kese ağzı dikişiyle tespit etmek gerekir [16] Lenf en az bir hafta suumlreyle suumlrekli olarak toplanabilir Eğer lenf soğuk bir kapta toplanırsa lenfositlerin yaşama şansı 90rsquodan daha fazla olur (3 veya 4 guumlne kadar sayıda şiddetli bir azalma olur) [15]

Kemik İliği AspirasyonuEritrositlerin rejenerasyonu veya immun fonksiyonlar hakkındaki soruları cevaplamak iccedilin kemik iliği alınabilir [20] İleum tibia sternum femur veya kuyruğun proksimal uumlccedilte birindeki kemiklerden ilik oumlrnekleri alınabilir [17] Oumlrneği alınması nekropsi veya genel anestezi altındaki ratlara uygulanır Kemik korteksleri duumlşuumlk devirli elektrikli matkapla delinip polietilen tuumlpe 18 G 1 inch nekropsi iğnesi ile ilik oumlrneği aspire edilebilir [16 20]

Serebrospinal Sıvı AlınmasıSerebrospinal sıvı biri serebromeduumlllar sisternanın kafatası ile ilk boyun vertebrası arası diğeri ise son lumbal vertebra ile sakrum

Şekil 15 Ratta safra ve pankreatik kanalın şematize goumlruumlnuumlmuuml [15]

Şekil 14 Bir ratda idrar kesesinin kateterizasyonu [16]

Şekil 13 Bir ratta anal kap uygulaması [25]





8

arasındaki lumbosakral boşluğun punksiyonu ile iki farklı yerden alınabilir Serebrospinal sıvı alınırken durameterin punksiyonu sıvının akmasına izin vermeyecek şekilde dıştaki ucu kapalı bir kanuumll ile yapılır Bu kapalı uccedil daha sonra accedilılır ve gerektiği kadar spinal sıvı alınır [5] Bu işlem iccedilin hayvanın feda edilmesine gerek yoktur [16] Ancak sedasyon veya lokal anestezi şarttır [5] Ayrıca işlemin komplikasyona accedilık bir girişim olduğu bilinmelidir [16] Sisternal punksiyon iccedilin anestezi altındaki hayvanın başının arka kısmındaki deri traş edilir [15] Hayvan zemine 50o accedilı yapan oumlzel bir eğik duumlzlem uumlzerine kafası yukarıda kalacak şekilde yuumlz uumlstuuml yatırılır [15 16] Eğik duumlzlemin ortası ccedilene ve boynun iccediline yerleşip trekeaya baskıyı oumlnleyecek şekilde oluk biccedilimli olmalıdır Bu konumu sağlamanın en kolay yolu bir masa kenarından hayvanın kafasını sarkıtmaktır Punksiyon sırasında başa kuumlccediluumlk hareketler yaptırabilmek iccedilin sabitlenmemesi gerekir [16] Baş oumlne doğru eğildiğinde boyun boumllgesindeki occipital ccedilıkıntı belirgin hale gelir Bu ccedilıkıntı ile atlasın dikeni arasındaki ccedilukurlukta atlanto-occipital membran bulunur Bir serum setine veya polietilen tuumlpe 24 Grsquolık kanuumll takılarak bu ccedilukurluktan girilir (Şekil 17) İğne itilirken hissedilen direncin sisterna magnarsquoya ulaşılınca aniden kaybolduğu hissedilir [15 16] Serebrosipinal sıvı hemen akar ve genellikle akışın kesilmemesi iccedilin polietilen tuumlp cisterna yuumlzeyinden 3 cm aşağıda tutulmalıdır Bazı olgularda akışı başlatmak iccedilin iğnenin hafifccedile geri ccedilekilmesi veya hafifccedile emilmesi gerekebilir Uumlccedil dakika iccedilerisinde yaklaşık olarak 01 ndash 015 mL alınabilir Serebrosipinal sıvı genellikle berraktır Ama ccedilok az kanla kontamine olabilir Kontaminasyonun derecesi tekrar yapılan sisternal punksiyonun sıklığına bağlıdır Birkaccedil saat aralıklarla yapılan punksiyonlarda ccedilok sayıda eritrosit kontamine olabilir Bu istenmeyen komplikasyonları en aza indirmek iccedilin sisternal punkisyonlar arasında 3 ndash 7 guumln olmalıdır [15] Peritoneal Huumlcrelerin veya Asites Sıvısının Alınmasıİmmun fonksiyonlar veya antikor uumlretim protokolleri iccedilin peritoneal huumlcreler veya asites sıvısı toplanabilir Bu işlem iccedilin bilinccedilli anesteziye alınmış veya oumltenazi edilmiş ratlarda iğne veya enjektoumlr kullanılarak perkutanoumlz aspirasyon youmlntemiyle veya anesteziye alınmış veya oumltenazi edilmiş ratlarda abdominal ensizyon youmlntemiyle veyahut cam pipete peritoneal huumlcreler veya silikon tuumlplerin cerrahi implatasyonuyla peritoneal huumlcreler veya asites sıvısı toplanabilir [20] Asites alınırken karın boşluğu punksiyonu genel anestezi altında yapılmalıdır ve alınacak sıvı vuumlcut ağırlığının 20rsquosinden fazla olmamalıdır Birden fazla punksiyon yapılması hemoraji ve peritonitise neden olabileceğinden sakıncalıdır Bu uygulamanın hayvanda ciddi rahatsızlıklara neden olacağı unutulmamalıdır [5]

Suumlt ToplanmasıLaktasyondaki ratlardan kontrolluuml şartlar altında basitccedile kurulan sağım makinesi ile suumlt alınabilir (Şekil 18) Bu duumlzeneğe metal ccedilatalın takılı olduğu musluğu doumlnduumlrmek iccedilin dakikada 25 kez doumlnebilen motor takılır [15] Suumltuumln sağımı iccedilin yaklaşık 4 saat oumlncesinden yavru annesinin yanından alınarak meme bezlerinde suumlt birikmesi sağlanmalıdır Sağımdan 30 dk oumlnce suumltuumln ejeksiyonunu sağlamak iccedilin deri altı olarak 5 IU oksitosin yapılır Meme başı fincanı aynı anda iki memeye yerleştirilir ve vakumun başlaması iccedilin vuumlcut duvarına bastırılır Meme başı etrafına biraz petrolium jel suumlruumllmesi bu işlemin başarılmasına yardım edecektir Sağım esnasında meme başına doğru masaj yapılmalıdır Suumlt akmaya başladığında birkaccedil dakika iccedilinde alınabilir Rat huzursuzlandığında sağım durdurulmalıdır Yedi guumlnden beri laktasyonda olan ratlardan guumlnluumlk her sağımda 3 ndash 7 mL suumlt alınabilir Eğer sık sık birkaccedil damla suumlt alınacaksa meme başına doğru yavaşccedila masaj yapılarak alınabilir [15]

Semen Toplanması Elektroejakulatla canlı (hareketli) spermatozoa iccedileren semen alınabilir Doğal şartlar altında rat semeni coagulating gland enzyme vesiculase nedeniyle ejakulattan hemen sonra pıhtılaşır Pıhtılaşmadan korunmak iccedilin pıhtılaşmaya sebep olan bu bezin kaldırıldığı ratta elektroejakulasyon uygulanabilir [15 20] Elektroejakulasyon aynı rat kullanılarak birkaccedil kez tercih edilebilir Hatta elekrikal uyarım oumlncesi aşağı ccedilekme esnasında kendiliğinden de ejakulat alınabilir Bir ejakulatta beklenen sperm sayısı yaklaşık olarak 60 milyondur [15 20] Eğer sperma suni tohumlama iccedilin kullanılacaksa 7 mL distile su 3 g yumurta sarısı 15 mg sodyum bikarbonat ve 300 mg glikoz iccedileren karışım da saklanır [15]

Okuumller Sıvıların AlınmasıOkuumller toksisite veya metabolizma ccedilalışmaları gibi spesifik araştırmalarda okuumller sıvıların toplanması gerekebilir Sulu sıvı (aqueous humor) 26 G iğne ve tuumlberkuumllin enjektoumlruuml kullanılarak anestesizi edilmiş ratlardan kolayca toplanabilir Camsı (Vitreous) sıvı enuumlkleasyon sonrası enjektoumlr iccediline toplanabilir [20]

Lakrimal Sıvıların AlınmasıLakrimal bez fonksiyonlarının araştırılması iccedilin gerekli olabilir Pilokarpin gibi

Şekil 18 Ratlardan suumlt alınabilmesi iccedilin kurulan basit bir sağım makinası [15]

Şekil 17 Bir rattan beyin omurilik sıvısı alınması [16]

Şekil 16 Ratta ductus thorasicusrsquoun şematize goumlruumlnuumlmuuml [15]





9

parasimpatomimetik ilaccedillarla tedavi sonrası medial canthusrsquoten toplanabilir [20 29] Sıvı genellikle kapillar tuumlplere toplanır Goumlz yaşı oumlrneklerinin de bir Schirmer striprsquoi 5 mm katlanarak alt kapak kenarından toplanabileceği bildirilmiştir [20 30] Ayrıca sekresyonları toplamak iccedilin anestezi edilmiş ratlarda lakrimal bez akıtıcı kanalı direkt olarak kanuumlle edilebilir [20 31]

Pulmoner Huumlcre ve Sıvıların AlınmasıDiagnositik amaccedilla ccedileşitli laboratuvar analizleri iccedilin respiartorik kanaldan toplanan huumlcre ve sıvılar kullanılır Oumltenazi edilmiş ratlardan lavaj tekniğiyle pulmoner ve alveoler makrofajlar alınabilir Yine anestezi edilmiş ratlarda iki polietilen katater kullanılarak trakeobronşial sekresyon toplanabilir [20]

Salya AlınmasıRatlarda oral sıvıların toplanması oral sıvı immunolojisi 24 saatlik akım fizyolojisi oral elektrolit fizyolojisi ve ilaccedil metabolizması gibi kontrolluuml araştırmalar iccedilin oumlnemlidir Oral sıvıların toplanması iccedilin sayısız metotlar bildirilmiştir Genellikle oral cavityrsquoden direkt alma tuumlkuumlruumlk kanalının kanuumllasyonu cerrahi youmlntemlerle izole edilmiş tuumlkuumlruumlk kanalının kesilmesiyle direkt olarak toplama veya nekropside tuumlkuumlruumlk kanalının alınmasıyla toplanabilir [20]

Kaynaklar1 Beton C Garcia A Chandy KG Drawing blood from rats through the saphenous vein and by cardiac puncture J Vis Exp 2007 httpwwwjovecomindexdetailsstpid=266 doi 1037912662 Durgut R Yarsan E editors Laboratuvar Hayvanları Hastalıkları ve Sağaltımı Ankara Medisan Yayınları 2007 3 Campbell TW Mammalian hematology Laboratory animals and miscellaneous species In Thrall MA editor Veterinary hematology and clinical chemistry USA Blackwell publishing 2006 p 211-2244 Conahan ST Narayan S Vogel WH Effect of decapitation and stres on some plasma electrolite levels in rats Pharmacol Biochem Behav 1985 23 1 147-1495 İde T editor Laboratuar Hayvanları Biliminin Temel İlkeleri p 292-297 Ccedileviri Zutphen LFM Baumans V Beynen AC editors Principles of Laboratory Animal Science Ankara Oumlkan Matbaacılık Ltd Şti Medipres 20036 Morton DB Abbot D Barclay R Close BS Ewbank R Gask D Heath M Mattic S Poole T Seamer J Southee J Thompson A Trussell B West C Jennings M Removal of blood from laboratory mammals and birds Lab Anim 1993 27 1-227 Anon Guidelines for collection of blood from experimental animals httpwwwahcumnedurarBLOODHTML 100620088 İssi M Laboratuvar hayvanlarında kan alma teknikleri Bornova Vet Kont Araşt Enst Derg 2008 30 44 43-489 Anon Rat Blood vessel cannulation httpwwwnc3rsorguk 1812201010 Bronstad A (2008) Blood collection using the saphenous vein An alternative to retro-orbital collection httpwwwuibnovivarietmou_bloodBlood_coll_mice_html 0506200811 Nahas K Provost JP Blood sampling in the rat Current practices and limitations Comp Clin Path 2002 11 14-3712 Meredith A Redrobe S BSAVA Manual of Exotic Pets 4th ed England British Small Animal Veterinary Association 200213 Van Herck H Baumans V Brandt CJWM Boere HAG Hesp APM van Lith HA Schurink M Beynen AC Blood sampling from the retro-orbital plexus the saphenous vein and the tail vein in rats comparative effects on selected behavioural and blood variables Lab Anim 2001 35 131-13914 Zeller W Weber H Panoussis B Buumlrge T Bergmann R Refinement of blood sampling from the sublingual vein of rats Lab Anim 1998 32 369-37615 Waynforth HB Flecknell PA Experimental and surgical technique in the rat 2nd ed San Diego San Francisco New York Boston London Sydney Tokyo Academic pres 1992 16 Bayramiccedilli M editors Deneysel Mikrocerrahi Temel Araştırma Doku ve Organ Nakil Modelleri İstanbul A4 Ofset Matbaacılık 200517 Mitchell MA Tully TN Manual of exotic pet practice St Louis Missouri Saunders Elsevier 200918 Campbell TW Clinical chemistry of mammals Laboratory animals and miscellaneous species In Thrall MA editor Veterinary hematology and clinical chemistry USA Blackwell publishing 2006 p 463-77819 Hem A Smith AJ Solberg P Saphenous vein puncture for blood sampling of the mouse rat hamster gerbil guinea pig ferret and mink Lab Anim 1998 32 364-36820 Koch MA Experimental modelling and research methodology In Suckow MA Weisbroth SH Franklin CL editors The Laboratory Rat 2n ed USA American collage of laboratory Animal Medicine Series 2006 p 587-618

21 Diehl KH Hull R Morton D Pfister R Rabemampianina Y Smith D Vidal JM Vorstenbosch C A good practice guide to the adminstration of substances and removal of blood ıncluding routes and volumes J Appl Toxicol 2001 21 15-2322 Omaye ST Skala JH Gretz MD Schaus EE Wade CE Simple method for bleeding the unanaesthetized rat by tail venipuncture Lab Anim 1987 21 261-26423 Van Herck H Baumans V Van Der Craats NR Hesp APM Meijer GW van Tintelen G Walvoort HC Beynen AC Histological changes in the region of rats after orbital puncture Lab Anim 1992 26 53-5824 Van Herck H Baumans V Boere HAG Hesp APM van Lith HA Beynen AC Orbital sinus blood sampling in rats effects upon selected behavioural variables Lab Anim 2000 34 10-1925 Kurien BT Everds NE Schofield RH Experimental animal urine collection a review Lab Anim2004 38 333-361 26 Johnson P Rising PA Techniques for assessment of biliary excretion and enterohepatic circulation in the rat Xenobiotica 1978 81 27-3627 Rath L Hutchison M A new method of bile duct cannulation allowing bile collection and re-infusion in the conscious rat Lab Anim 1989 23 163-16828 Tomlinson PW Jeffery DJ Filer CW A novel technique for assessment of biliary secretion and enterohepatic circulation in the unrestrained conscious rat Xenobiotica 1981 11 12 863-87029 Weiss J Taylor GR Zimmermann F Nebendahl K Collecrion of body fluids In Krinke GJ editor The Laboratory Rat London Academic Pres 2000 p 485-510 30 Kapıcıoğlu Z Kalyoncu IN Değer O Can G Effect of a somatostatin analogue (SMS 201-995) on tear secretion in rats Int Ophthalmol 1998 22 43-4531 Thorig I van Haeringen NJ Wijngaards G Comparison of enzymes of tears lacrimal gland fluid and lacrimal gland tissue in the rat Exp Eye Res 1984 38 6 605-609





2

1) ve ccedilapları Tablo 5rsquode verilmiştir [16] Uygulama boumllgesindeki kıllar kırpılır veya tıraş edilir Daha sonra boumllge dezenfektan veya deterjan ilave edilmiş ılık su ile temizlenir ve alkolle silinir [6-8] Kuyruktan Kan AlınmasıHem yeni suumltten kesilen hem de erişkin ratlarda aralıklı kan oumlrneği almak iccedilin en uygun youmlntemdir [15] Bu youmlntemle ratın buumlyuumlkluumlğuumlne bağlı olmakla birlikte genellikle lateral kuyruk veni kullanılarak 01ndash2 mL kan alınabilir [9 21] Kuyrukta 2 lateral ve 1 dorsal olmak uumlzere uumlccedil tane ven 1 tane de ventral arter vardır [15] Genellikle kan alımı iccedilin tercih edilen lateral venler [9 15 21] ince duvarlı olmalarına rağmen kalıcı kanuumllasyon amacıyla da kullanılabilen damarlardır [16] Kuyruk tıraş edilir ve antiseptiklerle temizlenir Venlerin dilate olarak daha iyi goumlruumlnmesi iccedilin hayvanın kuyruğunun 5-8 dakika 370Crsquolik suya daldırılması (Şekil 2a) alkol ve ksilol ile friksiyon yapılması veya 5-15 dakika duumlşuumlk wattlı ampuumllle ısıtılması venoumlz punksiyon oumlncesi oumlnerilebilir [5 7 16 21] Teknik eğer yardımcı olmadan yapılacaksa kuyruktaki damarların iyi goumlruumlnmesi iccedilin ısı uygulamaları yapılan hayvan tutma aparatına yerleştirildikten sonra lastik bir bant veya modifiye edilmiş enjektoumlr (Şekil 3) turnike gibi kuyruk koumlkuumlne uygulanır İğneyle vene girildiğinde kan akışına izin verilmesi iccedilin turnike serbest bırakılmalıdır [15 22] Ancak bu uygulamaların strese ve hipertermiye neden olması yanında salivasyon nedeniyle dehidrasyon sonucu metabolik değerleri artırabileceği de unutulmamalıdır [9] Kuyruk venlerinin genccedil ratlarda kolayca goumlruumlnmesine rağmen yaşlı ratlarda yerini belirlemek daha zordur [15 16] Punksiyon yeri kuyruğun vuumlcuda yakın kısımlarındaki (kuyruk koumlkuuml) derinin pullu ve kalın olmasından dolayı kuyruk koumlkuumlnden yaklaşık olarak 13 uzaklıkta olmalıdır [6 12 16] Zira kuyruk koumlkuumlnden uzaklaştıkccedila deri daha ince olduğundan iğneyle kolayca delinir [16] Bu youmlntemle kan alınırken hayvan anesteziye alınabileceği gibi anestezi uygulanmadan iyi bir tespit işlemi yapıldıktan sonra (uygun bir duumlzenekle veya tecruumlbeli bir yardımcı tarafından) insuumllin iğnesi gibi ince uccedillu iğne ile lateral kuyruk veninden girilerek kan alınabilir [6 7 9 13 16] (Şekil 2b) Kan almak iccedilin 21 veya 25 Grsquolık kanuumll ve 1 mLrsquolik enjektoumlr kullanılabileceği gibi genellikle 21 G x 1 inch kelebek iğne de kullanılır [5 9 15 16] Operatoumlr kuyruğun alt yuumlzeyinin yaklaşık uumlccedilte ikisinden sol eliyle kuyruğu tuttuğu yerden vene paralel olarak derin olmayacak şekilde kanuumlluuml yerleştirir (Şekil 2b) Kan enjektoumlre yavaşccedila ccedilekilir veya doğrudan deney tuumlpuumlne damlatılır [9 15 22] Bu işlem esnasında kan akımını artırmak iccedilin damara dokunulabilir Bu şekilde alınan kanın loumlkosit tablosunda değişikliklere neden olabileceği unutulmamalıdır Kanuumlluumln kaldırılmasından sonra parmakla uumlzerine bastırılarak veya bant bandaj yerleştirilerek hemostazis sağlanır [9 15] Tekrar kan oumlrneği alınması gerektiğinde venin ilk

Tablo 3 Ratlardaki bazı hormonların plazma konsantrasyonları [18]

Tablo 2 Ratlar iccedilin normal serum biyokimyasal parametreleri

Tablo 1 Ratlar iccedilin normal hematolojik değerler





3













4














5














6













7














8













9










3













4














5














6













7














8













9










4














5














6













7














8













9










5














6













7














8













9










6













7














8













9










7














8













9










8













9










9






c a l a n d an n i c i a l c l f m o de deney hayvanlarında kan ve … · 2012-04-20 · 60...

Documents