caillau, guillon. joannes chrysostomus. opera omnia. 1835. volume 23

8/6/2019 Caillau, Guillon. Joannes Chrysostomus. Opera Omnia. 1835. Volume 23.

http://slidepdf.com/reader/full/caillau-guillon-joannes-chrysostomus-opera-omnia-1835-volume-23 1/615



Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/omniaquaeextantj23john



COLLECTIOSELECTA

SS. ECCLESI^. PATRUM

XCII.

+W+*

PATRES QUINTI ECCLESIAE SAECULI,

S. JOANNES CHRYSOSTOMUS.

XXUI.



PROSTAT INSUPER VENALE

MOlSTiS PESSVLANJ,

APUD VIRENOU2 , EIBLIOPOLAM;

PARISUS,

Apud BIBLIOPOLAM9

cui nomen gallice ;

SQCl±T± FOttA LA PUBLJCATION DES EONS Z.IVAES

R.uc des Saints Peres , 16.

PARISUS-E 'nPOGRAPHEO BOLRGOGNEET MARTLNET

VI\ VILHO DICTA J\COD, N° OO.



COLLECTIO

S E L E C T A

SS. ECCLESfcET»ATRUM,EXQLTSTEISSIMA .OPE"JkA

TUM DOGMATIC A ET MORAbLA^ Tlft* APOrLOGETL^ET ORATORIA ,*

ACCUaANTIBCS

D. A. B. CAILLAU,CAIfONICO 1IONOR41UO CEXOJIVXE.V^t .^baduecknsi

,

NONlNULLISQUE GLERI gAiJtil^fitfl PRESBYTERIS,

CNA CUM

D. M. N. S. GUILLON,

UPISCOPO MAROCHJBNSI, IK FACCLTATE TIIGOLOGI/E PARlSIBHSI BLOQCE NTI*

SACIliE PHOFBSSORE, AUCTOBE LIBBI CDI TITULUS GALLICK:

blBLIOTIlEQUE CUOISIE DES PERES GRECS ET LJTISS

OPLS REGI DICATUM.

TOMUS NONAGESIMUS SECUNDUS.

PARISIIS,

APUD PARENT-DESBARRES, EDITOREM,

VI A VULGO DICTA DE SEINE, 48.

M, DCCG, XXXVI II,



JUM 3 1957

5733



S. P. N. JOANNIS

CHRYSOSTOiVnARCHIEPISCOPI CX)NSTANTlNOPOUTANl

OPEIIUM

PARS II.

MISCELLANEA

DE ELEEMOSYNA.

DE NON EVULGANDIS FRATRUM PECCATIS.

DE NON ANATHEMATlZANDlS VIVIS ET DEFUNCTIS.

NON ESSE DESPKRANDUM.

OB CLADEM KUTROPJl UOMILLE II.

CUM SATURNINUS KT AURELIANUS IN EXILIUM MISSl aUNT.

DE RKGIPIKNDO SEVERIAWO.

EJUSDiM SERMO DE PACE.

ANTEQUAM IRET IN EXILIUM IIOMILI.E II.

POST REDITUM AB EXILIO IIOMILLE II.

QUOD SIT PSALLENDUM.

LITURGIA.

pahs iii.

PAISEGYRICI, ELOGIA ETEPISTOL.1i

HOMILI.E DE SANCTIS.

ELOGIUM DIODOIU TARSESSIS.

DE LAUDIBUS TIIKODOSU MAGNI.

XCl'.



S. JOANNIS CHBYSOSTOMI

CONSTANTINOPOLITANI

ARCHIEPISCOPI.

SERMO

De Etcemosynakabitus cum hiemis tcmpore periransiis~

set, et paupcres mendicosque neg/ectos vidisset in foro

jacentes.

I. Legationem quamdam juslam1

, utilein, vobisquocon-

gruentem apud vos obiturus acccssi bodic; non ab alio

quopiam orator conslitulus, quam a pauperibus, qiii ves-

tram hanc civitalem incolunt ; non verbis, non calculis,

non scnatusconsullo missus, sed miserabilibus acerbissi-

misque speclaculis.

Namcum ad veslrum ceelum prope-

rans per forum ct angiporlus transirem , videremquc

multos mediis iii biviis jacentes, alios exsectis manibus,

alios eflossis oculis, alios ulceribus vulneribusque itisana-

bilibus plcnos , illasque polissimum partes exhibenles,

quas propler saniem conlegere opus erat; exlrcmne inhu-

manitatis cssc duxi, si apnd charilalcm vestrain de his

non verba faccrem, cum maxime praclcr ca, quae dicla

sunt, mc lcmpus etiam ad eam rem coinpellcrcl. Nam

scmperquidcm convenilde eleemosyna sermonem habere,

quandoquidem ct nos multa Domini qui nos condidit mi-

sericordia cgcnius; scd hac tcmpcslate maxime larilb ur

» Yiile D. CJui!lon, lom. sii, p. S-aS.

I.

BQ/53fo



4 S. JO. cniWSOSTOMI ARCHIKPISCOn C P.

gentc frigore. /Estalc namque lemporis commoditas mag-

num aflcrt pauperibus solalium ; nam vel nudi sinc pe-

riculo ambularcpossunt, cum solares radii veslimenti loco

sint, cum luto possint in nudo pavimento cubare, et sub

dio noctes Iransigere: nerjue adco calceamcntis indigent,

non vini potu, non lauliore cibo; nam salis sunl ipsis

ibnles aquarum : bis viliora olera, iliis pnuca aridaqoc lc-

gumina suflicinnt, anni lempestalc apparatu facilem ipsis

inslruenlc mensam. Aliudquc nec minus commodnm lunc

ipsis adest, operandi nempe facullas: nam qui domos cx-

truunl, qui lcrram fodiunt, qui in mari navigant, borum

maximc minislcrio opus babent. Quod cnim divilibus

sunt agri, domus ccterique proventus, id ipsum est illis

corpus, et qui manibus parari potest rcditus: nliundcnibil

adesl. Quapropter ccslale quidem qnidpiam oflerlur so-

lalii , bibcrno autem lemporc magnum illis undique

bellum.duplex obsidio, fame inlusviscera rodenlc, Irigore

que exlrinsecus carncm congclantc, ct quasi mortuatn

rcddente. Idcirco largiore cibo, densiorc veslilu opus

habent, insuperque tecto, stralo, calceamcnlis mullisquc

aliis. Quodque iilis accrbius csl, ne opcrandi quidem fa-

cultalem babcnt: ncque cnim id anni tcmpestas patitur.

Quandoquidem igitur pluribus indigent iisquc necessariis

rcbus, ncque operandi facultas adcst, neminc miscios

conducente,neminc ad opus vocanle; ngc, conducentium

vicc, misericordium hominum manus porrigMiius : alquc

ad hanc legationem Paulum egenorum verc patronuiii et

curatorem in collegam assumamus. Eteoioi niagnam ille

hnjiiscc rei, etquanlam nemo nlius, solliciludincm babct.

Unde divisis cum Petro discipulis, pauperum curam non

divisit: scd cum dixisset, « Dexlras dedcrunt mibi ct Bar-

» nabrc societatis, ut nos in Centes, ipsi in circumcisio-

t ncm; » »djecit, « tantuin ulpauperum mcmores

esscmus:



DE &LEHUOi\%A. 5

»quod eliam sollicitus fui lioc ipsum facere*. » Elcnim

nbique per cpislolas snas his de rebus scrmoncm indncit,

neque ullam ejus repcrias cpislolam hujnsmodi admoni-

tione vacuam. Sciebat enim, sciebat utique quanti mo*

menti res sit: quamobrem ac si a?dificio mirabile fasti-

ginm imponat, reliquis monilis ct consiliis, doclrinnm

hac de re adjicit. Quod etiam hoc loco fecil, cum de

resurrectione locutus, postquam caetera omnia disposue

rat, in hunc de clecmosyna sermonem desinil his verbis

« De collectis aulem, quaj fiunt in sanctos, sicut ordinavi

»Ecclesiis Galalinc, sic ct vos facile. In una sabbaiornm

«unusquisque vcstruin2

. » Animadverle prudentiam apos-

tolicam, quam opporlnne hanc traclet admonitionem :

postquam enim futurum judicium et tribunal illud tre-

mendum commemoraverat; necnon gloriam illam, qua

amiciendi sunt ii, qni probe vixerint, atque vitam immor

lalem, tunc demum his de rebus scrmonem infert, ut

bona spe fultus atqne expeditior factus audilor, majoro

ipsum alacritate susciperet, lum instante judicii tiinoro

motus, lum repositorum expeclatione bonorum gestiens.

Eleniin qui ,de resnrrcctione philosophari polest, ct ad

futuram illam vilaui se totum transfert, praesentia nihili

faciet, divitias, facultates, aurum, argentum, sumptuosas

vcsles, delicias, lautam mensam aut quidvis aliud simile :

qui autem haec nihil essc reputat, pauperum palrocinium

facilius suscipiet. Ideoque Paulus, postquam eorum lnen-

tem per philosophiam illam dercsurrectione pulchre prac-

paraverat, lunc adhorlationem illam intulit. Non dixit,

I)e collecta vero in mendicos, vcl in pauperes; sed, in

sanctos : audilorcs inslilnens ut egenos admirationi habe-

rcnt, si qnidem illi pii essent; divilesque rcspucrent, si

virtulem illi despicerent. Solct enim etiam Imperalorem

G.ilat. ii, 34. — 1 Cor. x, 1.



6 8. JO. CUKYSOSTOMI ARCIIII/PISCOPI C. P.

profunnm cl iniquum vocare, qnando inimicus est Dei

et paupercs sanclos, cum probi modestique siuii. Ncro-

nem quippe myslerium iniquilalis vocat, dicens: o Mvslc-

»rium enim nunc operalur iniquitatis1

; » hos aulcm qui

alimcnlis egcbant, et emcndicato pane alebanlur, sanctos

appellat. Intcrim vero subobscure docet illos, ne eileran-

tur animo, neve dc hujusmodi mandato cxlollantur, ac si

vilioribus et dcspcclioribus largiantur, secl cerlo sciant

sibique persuadeant, id sibi maximo csse honori, quod

eorum acrumnas parlicipenl.

II. Jam vero operae pretium erit disquirere, quiuam

sint ilii sancti, non enim hic tantum illorum meminit, sed

etiam alibi cum dicit : « j\unc aulem proficiscor in Jeru-

» salem minislrare sanclis2

. » Et Lucas in Actis , cum

magna iames immineret, hos ipsos sanctos ita commemo-

ral: «Discipuli autem, proutquis habcbat, proposuerunt

«singuli miltere ad pauperes sanctorum, qui sunt in Jeru-

»salem3

. » Et iterum, quod ante dicebam, ait, « Tanlum

» ut pauperum memores essemus, quod etiam sollici-

»citus fui hoc ipsum iaccre\ » Postquam vcro sic inter

nos divisimus, ut mihi Gentes, Petro Judaei contingcrcnt,

communi sententia constituimus, inquit, ut divisio ha?c

ad pauperes non pertingerct. Nam cum pnedicabant, iile

Judans, hic gentibus pnedicabat: cum vcro pauperibus

patrocinabanlur, non ita res constituta erat, ut illc pau-

peribus Judaeorum, hic vero pauperibus genlium tantam

curam impenderet : scd uterquc erga paupercs Judaorummagnam gerebat curam. Quamobrem diccbal: « Tanlum

» ut pauperum memores cssemus, quod eliam sollicilus

» fui hoc ipsum facere. » Quinam crgo sunt illi, dc quibus

hic loquitur, nccnon in epistola ad Romanos, el in ejy§-

t 2 Thesa n ,~. — » Ifom. xv, st.1; — ! Ah. \'

,?<). —

4 Gu!u'. ( i:, y.



DE ELUF.MOSYNA. J

toia ad Caiatas, pro quibus ctiam Macedonas hortatur?

Judacorum paupcres, qui Jcrosolymis dcgeJjant. 1*1 ccr

tanlam corumcuram habet? Annonin singulis civilalibus

paupercs ct mendici eranl? Cur ad ilios miltit, el pro eis

omnes rogat? Non sinc causa sanc, nec lcmere, neque cx

personarum acceptionc; scd utiliter et commode. Rem

aulom paulo allius rcpotere nccessc cst. Quoniam Judneo-

rum rcs concidcranl, cl cum Jcsum crucifigerent, vocem

illam, « JNon habemus regem nisi Ca?sarem!

,» conlra se

ralam fcccrant, ac demum Piomanorum imperio subditi

crant, nequc sui juris, ut antea, criiiit; ncque prorsus

servi, nt jam sunl, sed in commilitonum ordincconsliluli,

liibula Impcratoribus pendcbant, clPra?tores ab eis acci-

piebanl. PJerumque eliam suis ulebanlur Jcgibus, et eos

qui apud se delinquerenl, secundum palerna placila plec

lebant. Quod aulem tributa Romanis penderent palam

hinc cst, quod Jesum lcnlantcs inlcrrogarcnt, « Magistcr,

» liccl-ue darc ccnsum Caesari, annon2? » at ipse jussis o*r

tcudere numisma dixit: «Picddilc qiue sunt Cesaris, Cae-

»sari, ct quac suut Dci, Dco. »Lucas vero dicit, ct mililes-

et liibunos haJjuisse teinplum : qine arguuienla nou lcvia

sunt fuisse JtuUeos Ilomanis subditos: quod aulcm pro

priis ulerenlur iogibus hinc palam csl, quod Slophanum

lapidarint, nec ad tribunal ducjtum, Jacohum iratremDo-

miui inlerfcccrint, Christum ij)sum crucifi\erint; cliamsi

judex concederet, iit omni crimine liberalnrei. Quaprop-lcr manus tavit diccns: olnnoccns sum a sanguino

s

. »

Et quia admodum hoc inslanlcs vidobat, ipsc quidem eal-

culum non lulit, sod abcessit : illi veropioptia tyrannide

usi, toium poslea per(V'ccrunt. Paulum eham «epe aggrc-

diebanlur. Quia igilur suo tribunali ulchanlur, hinccon-

tigil ulconlribulcs, qni crcdcbuul, csctcris asperiura pa-

1 3>>;m. xi\. >5. - » M;i't!i \\u. i-.~ * !<!. wn, »<.



8 S. JO. ClinViOSTOMI ARCHIKPISCOPJ c. P.

terenlur. Iu aliis cerlc civitalibus^ el tribunalia el leges ct

magistratus erant; sed non liccbat genlilibus eos cx suis,

qui dcficerent, propria scntenlia vel inlerOcere vel la-

pidibus obruere, aut aliquid ij>sis mali inferre : aut si qnis

deprehendebatur lale quiddam pracler judicum senten-

tiam palrasse, is puniebatur. JuduMS aulem magna circa

rem hanc poleslas conccdebalur : quapropter graviora,

quam caeteri omnes paticbanlur ii ex illis, qui credebant,

ac si inlcr medios lupos inlerccpli csscnt, adslante, qui

eriperct, nemine. Ita ncmpc Paulum sacpe flagellabant :

audi quomodo id ipse declarct : o Quinquies quadragcnas

ia judaeis semel accepi : ter virgis cacsus sum, semel lapi-

»dalus sum 1

.» Quod autem hiec non conjectura dicla

sint, ipse Paulus ad Hebr.Tos scribens dcclarat: « Rcme-t. moramini aulem prislinos dies, in quibus illuminali,

»magnum certamcn siislinuislis passionum : cl in altero

» quideui opprobriis ct tribulalionibus spcclaculum facli

» inaltero autem socii taliler palicnlium clTecti. Elcnimra-

i) pinam bonorum vcslrorum cum gaudio suscepistis, cog-

» nosccnlcs vos habcrc meliorem substanliam in ccclis, el

Binancntem2

. » El cum Thessaloniccnscs adhortarctur,

illos iti mcdium adduxit: « Yos cnim imilalorcs facli cslis,

»lralres, Ecclcsiarum Dci, qtuc sunl in Judiea : cjula ca-

»dcm passi cstis vos a conlribulibus vcslris, sicnt et ipsi

• aJudrcis*. » Qtiia igitur graviora quam omnes alii palie-

banlur, cl non modo sine misericordia cuui illisagebalur,

scd elijni omnia iis rapicbanlur cl aufcrcbauiur, ct undi-

que ipsi pellcbantur; jure omnes adcorum suseipicndum

palrociniutn cxcitat. Iterumquc Corinthios illorum gralia

horlalur liis verbis : a I)c collecla auleni in sanctos, sicut

sordinavi Ecclesiis Galatiac, sic ct vos iacite4

. »

• a Cor ii i 24. — IKl>r. x, 3a. —* 1 Thfa«a n, i|. — * 1 Cor.

XVI . 2.



DE Kl.KEMGsYSA.g

III. Itaquc quinam iili sancti sinl, et cur eorum majo-

rem curaui gerat, jafn salis demonslralum est: reliquum

est ut quarramus cliarn, cur Galalarum memincrit. Cur

autem non dixil: Dc collecla aulem in sanclos hoc facile:

una sabbatorum unusquisque veslrum aj)ud se sej)onat

thesaurizans; sed poslquam dixisset, « de collccla aulem

» in sanctos, sicut ordinavi Ecclcsiis Galaliae, sic et vos fa-

»cile?» Cur hoc agit, ncc unius duarumve aut trium ci-

vilatum meininit, scd gentis inlegrcc? LT

t majus studium

suscij)crcnl, aliorumquc laudcs majoris sibi aemulalionis

occasio essent. Dcindc modum, quo praccepit, dcclaral :

« Pcr unam sabbali, inquit, unusquisque vcslrum aj)iid so

»seponat, rccondcns quod sibi placuerit, ut non cum ve-

»nero, ttmc collcclac liant*. » Unam Sabbatorum, domi-

nicam vocavil. Et cur lalem diem oblalioni depulatPcur

non dixil, sccunda Sabbalorum, aut terlia Sabbalorum,

aul in ij)sis Sabbalis ? Non lcmcre profocto , nec sinc

causa: sed qtiod vcllet a t<Mnporis opportunilate juvari,

ut majtis oiYercnlibus stodium accederct. Neque enim

parva res omnibus in ncgotiis lemporis opportunitas. Et

quid, dices, opporlunitalis habct lempus, ut quis persua-

deatur eloemosynam dare? Quod hac dic ab omni opcre

cessetur, qtiod hilarior animus ex hac quicte reddatur,

quodque omnium maximum est, quod illo die innumeris

fruamur bonis. Hac quippe die solula mors est, extincla

maledicllo , delclnm pcccalum, porlrc inferi confraclne,

vinclus 'diabolus, diutnrnum belhim dircmplum, rocon*

ciliali Doo homincs, noslrumqtie genus ad prislinam, irno

potius ad longe majorrm nobililatem rediit: viditque sol

admirandum illnd spcctaculum, hominem faclum immor-

lalem. Haec omnia et lalia volens ipse nobis in memoriam

revocare, diem illum in mediumaltulit, ceuin advocatum

1 l CttP, XVI, 2.



IO S. -10. CiilWSOSTOUi ARClIIKPISCOPI C. P.

iliuin assumens, ul singulis dicat: Cogita, homo, quot

quantisque malis crcplus: qualis cum prius csscs, qualis

poslea lactus sis. Quod si dics natales noslros recolimus,

mulli autcm servictiam eos, quibus libcrlalc donati sunt,

magno cum honorc celebranl; ita ul alii convivia facianl;

alii aulem liberiorcs dona larinanlur ; mullo ma<:is nos

hunc dicm vcncrari ]:ar csl, qucm non erraverit si quis

lotius humanne naluraj dicm nalalcm vocaverit. Pcrdili

cniin cramus, et invenli sumus: mortui, ct rc\iximus;

inimici, et reconciiiali sumus. Quapropter eum honore

sj)iritualicolere par csl, non conviviis, non vini polu, non

cbrieLUe, non tripudiis, sed fralribus noslris paupcriori-

bus ad Tcrum copiam adduclis. lhvc dico non ut laudelis

tanlum; scd ut eliam imitciniui.

Nejuiteiis

enim hxcad

Coriulhios solum dicla iuisse, scd cliam ad nostrum sin-

gulos ct ad univcrsos, qui post fuluri sunt. Idipsum vcro

iaciamus quud Pauius prrccepil, el die dominico unus-

quisquc nnslrum domi ojjcs dominicas rcponat : sitquchoc

iex ct consucludo immntahilis, ncque admonitione dcin-

ceps vcl consilio enus erit nobis. iNon cnim tanlum valct

sermo cl admonillo, quantum invclcrala consuctudo. Si

lioc staluamus, utsingulis dominicis aliquid i.n subsidium

paupcrum dcponamus, ne quidem si sexccutac urgcanlne-

cessilalcs, hanclcgcm transgredicmur.Postquain vcrc dixil,

ft Per uuam Sabbati, »subdidil, « Inusqmsque veslrum; •

non divitcs lanlum alloquor, inquit, scd cliam panpercs;

non iibcros lantum, sed eliam scrvos ; non viros modo,

sed et mulieres. Nulius sit ab lioc minislerio immunis,

neque lioc lucro vacuus, scd unusquisquc oilerat: ncque

collalioni liuic obslct inojua. Quanlumcum jue cni;n pau-

pcr sis, non es pauj)crior \idua illa, qmeumnetn subslan-

liam suam exbausit1

. Quanlumcumquc paiqier sis, n, n cs

paupcrior mulieic Sidonia, qusc licct pugillum larin.T lau-

' Luc. xxi, a^.



DE KI.KEMOSYNA. j i

tum liabcret, ne sic quidem ab excipiendo propheta

cohibita est; sed licet circumstantcs liberos videret, ur-

genlcmquc famem, nequc aliud quidquam habcret dcpo-

silum, magna cum alacritale prophelam cxcepit1

. Qua

vcrode causa dixit, «apudse scponat thesaurizans?» Quia

iortassc cum modicum essct, id o>lenderc vcrebatur et

erubescebat. Quapropler dixit, Tu serva et custodi, ct

cum oblalionum irequcnlia quod parvumcrat, mullum ef-

fectum fuerit, tunc in medium producilo. Neque dixit, col-

ligens , scd e thesaurizans ; » ut discasexpcnsam illam esse

thesaurum, quia sumplus il!e, thesaurus elftcitur : thcsau-

saurus, inquam, omni thesauro melior. Nam hic, qui sub

sensum cadil, thesauruo insidiis impctilur ct imininuitur,

saepeque eos, qui ipsum invcnerant, pcrdidit:

thcsaurus

vcro ccelestis secus; iinminui namquc el insidiis impcli

nequit, salus possidcntibus ct accipientibus. Non lempore

consumitur, non perit invidia, sed lalibus nrorsus insidiis

inaccessus, sexcenla colligentibus eonieri bona.

IV. Obtcmpercmus igitur, et sic nos ipsi iaciamus :

sintque sacrae pocuniae in domibus noslris cuin privalis

opibus reposilai, ut per cas pnvala' ilke conscrventur,

Qucmadmodum enim in rcgiis .-erariis, si subditi cujus-

dam pceuniaj intcrsini, privat.i- regiarum causa in luto

collocantur; s.ic et si domi rcpositas habcas. pauperum

pecunias, quas dic dominico colligas, ill;c tuis sccurilaicm

paricnt. Ita dispensaloreris

pccuniarum luarum a Pauloconslitulus. Quid dico? ea3 quaj jam eollecUe ad plures

coiligendas occasioncm libi nnsamquo pracbebunt. Si cnim

bonaj huic consueluuini initium dederis, ipsc to ipsuni

excilarc poteris sine ullo symbolo. Sit igitur hoc modo

cujusque domus Ecclcsia , sacris pccuniis intus repositis.

Euimvero^azophvlacia

,qiina hic habenlur, illarum sym-

' 5 \\i"J. XVII. 1 1.



12 «. JO. CUftl*0»TOMl AftClUENSCOPl C. P.

bolum sunt. tbi paupcrum pccunia? jacent, inaccessus

da>monibus est locus : collecUc namque ad elccmosvnam

pccuniac plus, cjuam sculuin, basta, et arma, omneque

corporis robur, ant militum inanus domos muniunt. Cum

dixissct ergo, quando, a quibus et quomodo hujusmodi

pccuniac colligondre sint, quantas illas esse oporleat ofle-

renliuin arbitrio relinquit. Non enim dixit, Tantum et

tanlum ofler, nc oncrosum sit pncceptum, multis pauper-

tatcm objicientibus; ne paupcres dicerenl, Quid igitur si

non possimus? scd facultali oflerentium oblationis moduin

permisit : « Inusquisque, inquit, veslrum apud se repo

»nat thesaurizans quod sibi placuerit:» non dixit,quod

potuerit, aul quod repcrtutn luerit ; sed, « Quod sibi pla-

Bcuerit, » Sive quod commodum fuerit, ostcndens super

num nutum et bcnevolentiam ipsi adfuluram esse. Non

cniin id solum spcctabat Paulus, ut pecuniae pauperibu

subministrarentur, sed ut id magna cum alacrilale fierct

Etcnim Deus non ob id lantum elecmosynam praecepit

alantur egcni, scdeliam ut danlibus beneficia accederent;

proj)terque hosmagis, quam propterillos.

Namsi

pau-peruin dunlaxat habuissct rationcm

,praicepisset lantum

ut pccnniae erogarcnlur, neque croganlium alacritatem

rcquisivisset : at nunc vides Apostolum otuni solliciludinc

praccipienlem, ut la?li hilaresque sint largitores; et ali

quando dicit, t Non cx tristilia , aut ex nccessitate : hila-

»rctn euim datorem diligit Dcus ' ; » non sitnpliciter dato-

rem , sed cum qui libenler id agit. Et ilerum alibi : « Qui

ilribuit in simplicitate, qui pracest in sollicitudine, qui

j»miscrelur in hilaritate2

. » Utc est enim cleemosyna, si

ita dederis, ut gaudeas , et pnles te niagis accipere, quatn

dare. Ideoquc niodis omnibus conalur ut levc faciat pra?-

ceptum, ac cum alacrilate fiat oblatio. Et considera quot

* a Cor !i -. — • Rom. mi, 8.



WE ELKEMO»Y>A. |3

capilibus praecepti pondus auferrc satagat. Primo jubct

non unum , aut duos tresvc ollerre, sed universam civi-

tatem. Collccta cnim niliil aliud esl,qtiam collalio el sym-

bolum ab omnibus oblalum, secundo accipienfium digni-

tati prospicit. Non enim dixit, Pauperes, sed , sanctos.

Tcrtio exemplum rtlTert aliorum , qui similc quiddiim fc-

cerant, « Sicut ordinavi, inquit , Ecclcsiis Gahlias. » Ad

haec diei opportunilalem adjicit : « Per unum sabbalorum,

»ait, unusquisquc veslrum apud se seponat ihcsaurizans. »

Quinlo, non jubct omnem conferlim inferri clccaiosy*

namj sed sensim et paulatim. Non enim par est ralio om«

nia uno die infcrri prrecipero, aut in diulurnum lempus

illa minutatim dividerej nam hoc modo fmperisa ne senli-

tur quidem. Scxlo, non pra*cril)it mcnsuram, scd ofte-

renlium arbitrio rclinquil, et illud a Dco datum dcclarat j

nam cum dicil, quod commodum fucrit, ba*c ambo in-

dicat. Scplimum quoque alium modum adjicil diccns,

« Ui non , cum venero, iunc colleclaj fiaot. » Simul cnim

eos excilat expeclantes advcnlum stitim ; et consolalur,

cerlum adventus sui diem siguificans. Ncque his conten-

tus, oclavum alitid adjicit. Ouodnam illud? « Cum atilem

» pracsens fuero, inquit, quos piobaverilis per epislolas,

»hos mittam pcrferre graliam vestram. Quod si dignum

Wueril ut el ego eam , mecum ibunt1

. » Vide quam aliena

a fastu et quam modcsta sit bcata et generosa illa anima,

vide quam sollicita, quam amoris plena. Noluitenim, no-

quc passus est ut ii, qui pecunias adminislraturi crant

arbilratu sui ipsius constituerenlur, sed eorum clcclionem

ipsis permisit, neque contumclioe loco habuit, si Corinthio-

rum calculo alque scntentia, non autcm Pauli, constiluc-

rentur; conlra vero absurdum forc censuil , si oblalio

eorum esset, ministrorum autem elcclio sua. Idroquo id

1i Cor. xvi, 3.



)l\ S. JO, CHRYSOSTOMl ARCHiKPiSCOPl C. P.

illis eommisit, modesiinm sitnul sunm oslcndens, at^uc

omncm ansam umbramque adversas suspicionis resecans.

Nam liccl sole splendidior ct ab omni mala suspicione

alienus csset : cx abundanti tamcn curabat infirmioribus

se atlemperare, et falsas suspiciones effugere. Propterea

dicit : « Cum autcm prcescns fucro,quos probaveritis, hos

»miltam perferrc graliam veslram. » Quid dicis? Tu non

navigas, nequc pccunias accipis, scd aliis rem committis?

Ne igilur talia cogilantcs scgniores cvaderent, vide quo-

modo et hoc iterum cavcat : non cnira simpliciter dixit,

quos probavcrilis, mittam, sed quid? « Per epislolas. »

Eliamsi corpore non adfuturus sim, at liltcris meis prae-

scnsero, coriiinquc minislerii particeps.

V. Num vel uinbra Pauli , vcl calceamenlis ejus digui

sumus,quando ille tanta apud omnes gloria fulgcns ora-

nium rejicit honores; nos aulera stomachamur ct 33gre

ferimus, si non scnlcnlia ct calculo nostro taliura pecu-

niarura promi crccnlur : conlumeliamque nobis infcrri

puiamus cum nobis inconsultis quipiara pebumas impcn-

dunl suas? Yidc eliam qua rationc sui ubique racnlionein

iaciat, neque uspiam obliviscaiur : ncquc enim hic man-

dalum vocat illud, neque clecmosynam , scd gratiam :

oslendens sicul morluos suscilare, daemoncs pellere et le-

prosos mundare; sic ct paupcrcs juvarc grathe opus essc;

imo potius hoc quain ilhid : atque cliarasi gralia sit , stu-

dio tamen et alacritatc opus nobis cst utcligamus ct veii-

mus, ct nos gralia dignos reddamus. JIoc itaque ad con-

soiationcm altulit, quod liltcras suas cum illis milteret;

aliud vcro majus adjccit, quod se poiliccretur itineris

socium ferc : « Quod si dignum fucrit, inquit, ut et cgo

»eam, raecum ibunt1

. » Ilic animadvcrtas velim ejus pru

dentiam. Ncquecnim ncgavit se siraul ilurum, oranino pol

» i Cor. \» i, S;



iicitusest; sed illudeliamdantium arbilriopermisit, cosque

prolectionts suas dominos fecit; indicans, si donnm tantum

ibret, ut se incitare posset , iter se susccpturiun esse. Nam

cum dicit, « Si dignum fuerit, »id subindicanlis est. Quod

8i profeclionem iilam omnino negasset, ipsos ignnviores

segniorcsque rcddidisset; sin dubie promisisset, negligcn-

tiores fecisset : ideo nec omnino negat, ncquc polliceturJ

scd illud arbitrio Corinlhioruin relinquit dicens, « Qttod si

» dignum fucrit. » Audicnlcs enim Paulum ipsum dclatu-

rum oblalionem sunm , mnjori sludio cl alacrilatc ad id

rei ferebantur, quod sancta? iilac rnanus dona tractaturas

cssent, et huic sacrificio preces iilius acccdcrent. Porro si

Paulo tradituri dona Corinthii , id cum mnjorc alacritale

faciebant; tu Pauli domino daturus , nam per pauperes

ille suscipit, quam cxcusationem habiturus es ? Neque

enim , nisi magna fuisscl oblatio multaquc cura digna

ille cui tolus orbis crcditus , ct cui curac crant omnes sub

sole Ecclesiaj,pollicilus essetso pecunias admihistralurum

csse. Ibec igitur animo repulanlcs, sive largiendum sit,

sive aliis largientibns ministrandum , nc scgncs simus,

neque mcesti, cjuod facultalcs nobis minnanlur. Quomodo

cnim absmdom non fuerit , dnm ngricola scmen jacicns,

et bona cflundens, non trislatur, ncc dolct , ncque id

sumplus loco habet, scd lucrum polius et proventum esse

putat , tametsi spes sit incerla; te qui non pro paribus,

sed pro multo majoribus scminas, ct qui in ipsas Christi

manus argenlum jaclurus es, refugcre, lorpcre , ct ino-

piam praetendere? Annon polerat Deus pracciperc lclluri,

n t proferrct aurum purum? qui enim dixit, a Germinet

» terra herbam fceni1

, » moxquc comanlem cxbibuit, po-

lerat haud dubie praccipere ut fontes et fluvii aurum ju-

giter funderenl. Verum id noluit , scd mullos in paupcr-

' CJen. i, II.



JO JO. CllRVSOSTOUl AHCllIi: PJSCOPI C. I».

tale dimisit tum ob ipsornm, lum ob tuam ulilitatem.

Nam ad virtutem opporlunior est pauperlas divitiis, et iis,

qui in pcccatis suut, non parva consolalio oritur ab auxi-

lio egcnis prajstito. Tanlaquc hujusce rci cura cst Dco,

ut cum advenisset carncque induUis cum hominibus con-

vcrsaretur, non dctrectarct, ncquc ignominiae loco habe-

ret ,quod ipse qnae ad paupercs spectabanl dispensarel :

etsi vero lot pancs feccrat, et quaecumque vcilct jussu

perficiebat, licet posset sexcenlos thesauros confertim

ostendere, noluit tamcn; scd marsupium habcre discipu-

los jussit, et qua3 immittebantur portare, alque inde ege-

nis subministrare. Nam cum Judam aBnigmatico dc pro

ditionc nlloquerctur, non inlclligcnlcs discipuli quod

dicebatur, pulabant, inquit, ipsum dixisse illi ut paupe

ribus aliquid darct : nam < Marsupium , inquit, ipse ha-

»bebat' , » et qtuc immillebanlur porlabat. iMagnam qtiippo

Deus ralioncm habct de miscricordia , non de sua tanlum

erga nos , sed de noslra cliaui in conservos : qna de rc

mullas et in Veleri cl in Novo Teslamcnlo lcges consli-

tuit, hominem jubens el vcrbis et pecuniis et operibus

benignum essc. Ilac de rc passioj Moyses in legibus ser-

moncm inserit : hoc cx pcrsona Dei Prophetaj clamant,

aMiscricordiam volo,etnousacrificium2

: » Aposloliquoque

iis consona el faciunl ct dicunt. Ne itaqtie rem illam negli-

gamus : non enim pauperibus lanlum , sed nobis ipsis

maxime prosumus, majoraque accipimus , quam praj-

bemus.VI. Ikcc non sine causa nunc dico; sed quia pleriqne

egcnos curiose iulerroganl , inquirunt palriam , vilain ,

niores , artein , corj)oris valetudincm : accusaliones inlcu-

lant, et sexcentas de sanilalc ralioncs repelunt. Ideoquc

multi corporis mutilationes simulant, ut ficUe calaniilalis

•

JotU). iii, 39. —•

O.-ir. \;, ;, fi Matlb. iv, ?5.



DE ELEEMOSVNA. 17

artificio crudelitatem immanitalcmque nostram flcctere

valeant. Et aestate quidem taliler criminari,grave licet

sit, non usque adeo tamen grave est : hyemc vero urgente

frigore ita sc inhumanum et ferum praestare judicem,

veniamque nullam otiosis concedere, annon summae cru>

delilatis fucrit? Cur itaque Paulus, dicet aliquis, Thessa-

lonicensibus hanc legem ferebat : « Si quis non vult la-

«borare, ncc manducet 1

?» Ut et tu ha3C audias, et non

ipsum tantum, sedtequoque hisce Paulj verbiscompelles.

Pauli quippe ieges non pauperibus tantum, sed etiam no-

bis posilce sunt. Dicam aliquid onerosum et molestum :

scio fore ut vos succenseatis; attamen dicam : non enim

ut oftendam , sed ut emendem dico. Illis otium objicimus,

rem sa?pe venia dignam : nos autem ea pcrpetramus,quae

otio longe graviora sint. At ego , inquies, palernam haerc-

ditatem habeo. An ergo, dic mihi, quia ille pauper cst ct

ex pauperibus ortus, nec opulentos majores habuit, di-

gnus esl qui pereat ? Profecto ea ipsa de causa commise-

ratione et misericordia apud divites dignus fuerit. Tu qui-

dem saepe dicm in theatris transigens, vel in consessibus,

colloquiisque , ex quibus nihil accedit lucri , multis oblo-

queris , nihilque mali te faccre nec otiosum esse putas :

hunc vero miserum et aerumnosum, qui in precibus, la-

crymis milleque aerumnis toto die versatur, damnas , ad

tribunal trahis , de eoque rationes exposcis? Haeccine,

quaeso, humani sunt animi? Igilur quando dicis,Quid

dicemus Paulo? Tu ea ipsa tibi, non pauperibus dicito.

Alioquin vero , ne minas ejus tantum legas , sed et veniam

quoque : nam qui dicit,«si quis non laborat, nec man-

» ducet,» adjecit: «Vos aulcm, fralres, nolile dcficerebenc

»facientes2

, » At quonam illi specioso obtentu utuntur ?

Fugitivi sunt, inquiunt, peregrini, verberones, qui sua

* 2 Thess. iii, 10. — * lhid. i3.

XCII» 2



l8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

relicta patria in civitatem nostram confluunt. Ideone,

quajso , stomacharis , el civitatis coronam vellicas,quia

omnes cam communem esse portum existimant, et pro-

priae alienam pra?fcrunl ? lmo vero hac de causa exultare

oporluit ac Letari,quia admanus vcstras

,quasi ad com-

mune quoddam emporium omnes accurrunt, et commu-

nem matrem hanc civitatcin esse arhilrantur. Ne, quaeso,

tantum encomium labefacletis , neque antiquam hanc

paternamque laudcm decidatis. Olim namque cum fames

totum orbcm invasura esset, hujus civitatis incolae , Jero-

solymitanis , iisdem ipsis , de quibus jam sermo habetur,

per Barnabam et Paulum pecunias nonpaucas miserunt1

.

Qua igitur fuerimus venia,qua defensione digni

,quando

majores quidem nostri etiam procul posilos suis pecuniis

etiam ad ipsos accurrentes aluerunt; nos vero eos, qui

aliunde ad nos confugiunt, pellimus , deque illis rationes

expetimus , cum sciamus nos plurimorum malorum esse

reos? Quod si Dcns ita diligenter nos scrutaretur , ut nos

causam pauperum , nullam veniam vel misericordiam con-

sequeremur : «in quo enim judicio, inquit, judicabitis,

» judicabimini2

. » Eslo igitur benignus humanusque con-servo : multaque peccata dimitte, ac misericordiam

exerce, ut et ipsc talem impetres sententiam. Quid tibi

ipsi negotia facessis ? quid curiose scrularis? Si Deus prae-

cepisset ut alioruin vitam scrutaremur, rationes expos-

ceremus , moresque curiose disquireremus , annon multi

id molesle fcrrent? annon intra se dicerunt ,

Quidigitur

hoc cst ? Difticilem nobis rem Dcus prrescripsit : an pos -

sumus aliorum vilam examinare? num sciiiiiis quacnam

ille talis pccciJta admiserit ? Annon mulli similia plurima

dicerent? Nunc vcro cum nos ab hujusmodi perquisitione

liberavit, ac merccdem nobis perfectam se daturum polli-

» Act. xi, 5o. —* Muttli. vn, 2.



i)E ELEEMOSYftA. \g

citus est, sive rnali sive boni sint ii, qui accipiunt, nobis

ipsis negotium facessimus. Et unde hoc liquet ; inquies ,

quod sive bonis , sive malis dederimus, mercedem accep-

turi simus? Eo quod ipsc dixerit : « Orate pro inseclanti-

» bus , et cahimnianlibus vos , ut sitis similes patris vestri

» qui in coelis est, qui solem suum oriri facit super bonos

» et malos : et pluit super justos et injuslos1

. » Quemad-

modum ergo Dominusluus ,

cuminnumeri ipsum blas-

phement, innumeri fornicentur, furentur, latrocinenlur,

sepulcra efFodiant, infinita maia perpetrent, a suis erga

omnes beneficiis non absistit, sed communesradios, com-

munes imbres et fructus lerrse profert, suam exhibens

erga hoinines beneficentiam, sic et tu facilo , et cum

lempus misericordiae humanitatisque exhibendae affuerit,

pauperes fove, fainem seda, ab aerumnis libera, nihil ul-

terius scrutare. INam si vitam hominum curiose disquira-

mus, nullius unquam miserebimur; sed hac intempestiva

curiositate praepediti, absque fructu, et omni adjumento

destituti manebimus , multumque laboris frustra et incas-

sum suscipiemus. Quapropter rogo inopportunam hanc

curiositatem abjicienles, egenis omnibus largiamur, idque

abundanter faciamns, ut et ipsi iilo die magnam a Deo

misericordiam et benignitatem consequamur, quam nos

omnes obtinere contingat, gratia et benignitale Domini

nostri Jesu Christi,quocum Palrisimulque sancto Spiritui

gloria, imperium, honor, nuncet semper et in saecula sae-

culorum. Amen.

' Malth. v, 44.

'2.



20 S. J0. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

^V* VVV^V-.VVSVVvVXAX^VVVV^VVVVVVVVVVV^VVVvX^V^VVVXVVVWVVXVVVVVVVVVVVVvVVVVVVVVVVVVVvV^

SERMO

Quod non oporleat peccala fralrum evulgare, neque ini-

micls imprecari.

I. Laudo vos1

, dilectissimi, quod tanto studio ad pa-

ternam domum concurratis. Nam ex hoc studio de vestra

secundum animam sanitate confidendi mihi prebelur occa-

sio ; si quidem mirabilis quaedam est oflicina medici Eccle-

siae schola : medici non corporum, sed animorum. Spiri-

tuulis namque est, neque vulnera carnis, sed peccata mentis

sanat : porro pcccatorum islorum ac vulnerum medicamen-

tum est doctrina. Hoc medicamentum non ex herbis ter-

reslribus,sedex verbisconslatccelestibus : hocnonmanibus

medicorum , sed linguis prophetarum cst compositum.

Quam ob causam perpeluum est, et ncque temporum lon-

ginquitale dcbilitatur, neque morborum virtute superatur.Nam incdicorum quidem medicamenta utroque defectu ac

vitio laborant : dum recentia snnt, vim suam produnt:

cum vero mullum temporis est elapsurn, in modum cor-

porum senectule confeclorum imbecilliora reddunlur:

quin etiam persacpe morborum difficullate vincuntur,

quippe qua3 humana sintrat divinum medicamentum tale

non est, sed mullo tempore interjecto suam omnem vim

retinet. Sane ex eo lempore quo vixit Moyses ; ab illo enim

initium est Scriplurarum; tam mullos homincs sanavit,

et suam virlulem non amisif.scd nequc ab ulla unquam

aegritudine superatum cst. Iloc medicameutum non nu-

1

Vide D. Guillon, tom. x»v, p. 539-542.



PECCATA FRATRUVI NON EVULGA.NDA. 2[

merata pecania Hcet accipere, sed qui sinceram volnnta-

tcm et affectum exhibct , totum illi.id secum reportat. Id-

circo divites simul et pauperespariter hac medicina fruun-

tur. Nam ubi quidcm pccunias impendi necesse est , qui

locuples est, utilitatis sit parliceps: pauper autem saepe

lucri expers discedit, cum tanti reditus illi non suppetant,

ut ad medicamentum conficiendum sufTiciant. Hic vero

quoniam pecuniam numcrare non permittitur, sed fidcs

et voluntas est exhibenda, qui nnmcrare potest ista et cum

alacritate persolvere, hic potissimum percipit utilitatcm :

quandoquidem haec sunt quae pro mercede medicinae istius

cxiguntur. Et dives et pauper pariter hanc utilitatem par-

ticipant:imo vero non pariter utiiitalem participant, sed

mojori percepta pauper abscedit. Quid ita? quod nimirum

dives variis praeoccupatus sollicitudinibus , superbia tu-

mens, et opibus inflatus ac fastu, desidiae dedilus ac negli-

gentiae, non admodum altente, neque magno cum studio

medicinam auditionis scripturae recipiat : pauper autem a

dcliciis et ingluvie, ac negligentia immunis , multamquc

inde animae suae concilians philosophiam , dum totum

tempus in opere manuum ac l^gitimis laboribus consumit,

attentior ac robustior evadat , ac majori cum diligentia

quae dicuntur percipiat : quo fit , nt majori pretio pcrso-

luto, majori decerpta utilitate discedat.

II. Haec a me non eo dicuntur consilio, ut divites quos-

cumque vitupcrem, nec nt pauperes quoscumque laudcm :

nam ncque diviliae malum sunt, scd divitiis male uli:ne-

que paupertas bonum, sed paupertale bcne uli. Torquc-

batur dives ille qui aetatc Lazari vixerat, non quia divcs

fuerat, sed quia crudelis fuerat et inhumanus. Laudabalur

pauper ille in sinu Abrahae, non quia pauper fuerat , sed

quia paupertalem cum gratiarum actione toleraverat. Rcs

enim aliae : attendite diligenter ad ea quae dicimus : pote-



2 2 S. JO. CHRYSOSTOMI /UCHIEPISCOPI C. P.

runt enim sufficientem philosophiam modestiamque vobis

inserere, ac viliosam omnem cogitationem expellere, atque

efficere ut rectum de rebus judicium feratis : res igitur

aliae sunt natura bonae, aliae plane contrariae; aliae quae

ncc bonae sunt nec malae , sed medium quemdam locum

tenent. Bonum est quidam natura sua pietas, malum im-

pietas:bonum virtus, malum improbitas :porro divitiae ac

paupertas per sc ncque hoc sunt, neque illud:sed pro ra-

tione propositi ac voluntatis eorum qui utuntur illis, aut

hoc aut illud fiunt. Nam si ad humanitatem quidem diviliis

utare, tibi res ad occasionem boni traducelur : sin autem

ad rapinas, avaritiam et injuriam , in conlrarium ipsius

usum convertes : verumtamen non sunt in causa divitiae,

sed is qui ad injuriam divitiis est usus. Ita quoque de pau-

pcrtate dici potest:si quidem illam patienter tuleris Do-

mino gratias agens, res tibi occasio fiet ac materia coro-

narum : sin aulem idcirco blasphemus fueris in creatorem,

ejusque providcntiam accusaveris , rem ad malum usum

rursus traduxisti. Sed quemadmodum iliic avaritiae frau-

disve divitiae causa non sunt, sed is qui male divitiis uti-

tur:sic etiam blasphemioe culpam non rejiciemus in pau-

perlalem , sed in eum qui rem moderate ferre noluit.

Ubique namque cum laus , tum vitupcrium ex senlentia

et voluntale nostra pendet. Bonae sunt divitiae, sed non

simplicilcr , verum illi , cui peccatum non est : et rursus

mala est paupertas, sed non simpliciter, verum in ore

impii, quoniam aegrc fcrt, quoniam blasphemat, quoniamindignatur, quoniam creatorem accusat.

III. Ne igitur divilias accusemus, neque paupertatem

simpliciter viluperemus, sed eos qui his rcbus recte uti

nolunt. Res enim ipsae sunt in medio posilne. Sed quod

dicebam; bonum enim est ut ad prius illud argumenlum

revertamur; et dives et pauper eadem cumfiducia et li-



PECCATA FRA.TRUM NON EVULGANDA. 23

bertate his nostris medicamentis fruuntur : saepenumero

etiam rnajori cum sludio pauper. Non haec medicamento-

rum istorum praecipua laus est, qnod animas sanent, quod

temporis longinquitate non corrumpanlur, quod a morbis

non vincantur, quod eorum utilitas gratis proposita sit,

quod ex aequo divitibus et pauperibus pateat medicina : sed

et aliud quidpiam nihilo minus his bonis habent. Quodnam

illud tandem est ? quod eos qui ad hanc medici ofllcinam

veniunt non divulgamus. Nam 1 111 qnidem qui ad profanas

medicorum officinas abeunt, multos habent vulnerum

spectatores:ac nisi prius medicus ulcus dctegat, medica-

mentum non adhibet:hic vero non ita fit, sed cum innu-

meros videamus aegrotos, occulte illos curamns. Neque

enim in medium adductis peccatoribus, eorum deinde pec-

cata divulgamus : sed communi omnibus doctrina propo-

sita, conscientiae relinqnimus auditorum, ut convenienlem

suo vulneriexiisquas dicta sunl eliciantmedicinam. Prodit

enim ab oralorislinguadoctrinae sermoqui vituperationem

vitii continet, laudem virlutis, reprehensionem luxuriae,

commendationem castitatis, accusationem superbise, prae-

conium modestiae, tanquam varium multiplexque pharma-

cum ex omnibus speciebus compositum : porro conveniens

sibi et utile ut accipiat, est uniuscujusque auditorum.

Procedit igitur aperte sermo, ct cujusque conscientiae in-

sidens , latenter suam exhibet medicinam, et priusquam

aegritudo publicetur, saepe restiluit sanitatem.

IV. Heri quidem certe audiistis quo pacto virtutem

orationis laudarim, quo pacto eos qui negligenter orabant,

vituperarim, ncc ullum tamen corum palam notavi. Quot-

quot igitur conscii fuerunt suae diligentiae, laudem ora-

tionis exceperunt, et laudibus diligentiores sunt facti

qui vero snae conscii negligentiae fucrunt, rursus reprehen-

sionem exceperunt, et desidiam excusserunt. Verumtamen



2^ S. 30. CHRYSOSTOMI ARCHIl-PISCOPI C. P.

neque hi nobis, neqnc illi sunt noti, atque haec ignorantia

prodest utrisque. Quo pactoid fiat

exponam. Qui laudesorationis audivit, et suae diligentiae conscius est, si multos

haberet laudum testes, in superbiam laberetur : jam vero

laudem clam excipiens ab omni oslentatione est immunis.

Rursus is qui sibi conscius est negligentiae, dum vitupe-

rationem audit, hacvitnperatione fit melior, cum neminem

suoe reprehensionis habeat speclatorem. Hoc vero non me-

diocriter illi prodest : nam cum vulgi existimationi simus

addicti, qnamdiu quidem latere nos putamus, qui mali

sumus, fieri meiiores studemus :postquam autem omnibus

innotuimus, et solatium illud ex occultatione perdidimus,

eo magis impudentes ac negligentes evadimus. Et quemad-

modnm quae deleguntur ulcera, semperque frigido aeri

exponuntur, acerbiora fiunt : ita quoque anima peccati

rea, si coram multis, ob ea quae deliquit, reprehendalur,

impudentior evadit. Ne igilur hoc acciderci, clam vos

sermo curavit. Atqne ut intelligatis admodum utilem hanc

occultam esse medendi ralionem, audite quid Christus

dicat : « Si peccaverit in te fralcr tuus, corripe eum 1: » et

non dixil, inter te et civitatem, nequc inter te et popnlum,

sedo Inter te et ipsum solum. «Sitsine teslibus accusatio,

inquit, ut facilior sit mulalio in melius. Magnum ergo

bonum est, si non publicc fiat cohortalio : suflicit cons-

cientia : suflicit incorruptus illc judex. Non ita tu pccca-

torem reprehcndis, ut ipsius conscientia : quippe quod

aspcrior ille sit accusator : nequc delicta ejus accuratius

nosti. Noli crgo vulnus vnlneribus addcrc, dum auclorem

peccati divulgas, scd semotis arbitris admonitionem adhi-

beto. Hoc igitur nunc quoque nos agimus, quod Paulus

egit, dum sine testibus apud Gorinthios ejus qui pcccarat

inslituit accusationem. Audi vero quo pacto. «Propterea,

» Matth. xvui, i5.



PECCATA FRATRUM NON EVULGANDA. 20

«fratres, transfiguravi haec in me ipsum et Apollo*. » Atqui

non ipse, neque Apollo erant, qui populnm sciderant, et

Ecclesiam diviserant: accusalionem tamen occultavit, et

tanquam larvis quibusdam suo et Apollo nominibus reorutn

vultus obtegens, facultatem illis tribuit ex illa nequitia

emergendi. Et rursus : « Ne forte cnm venero, humiliet

»ineDens et lugeam mnltos ex iis, qui ante peccarunt, et

» non egerunt pcenitenliam supcr iminunditia et impudi-

»citia, quam gesserunt2

. » Vide quo pacto indefinile dicat

eos qui peccarunt, ne si manifestam accusationem insti-

tueret, impudentiam angeret eorum animae qui peccarant.

Itaque sicut nos tanta cautione reprehensiones facimus,

sic admoneo, et vos omni cum studio emendationem ad-

mittatis, ac diligenter iis quae dicuntur, attendatis.

V. Disseruimus apud vos hesterno die de orationis vir-

tute : ostendi quo pacto tum temporis diabolus, nt male-

ficus est, insidias struat. Cum enim maximum nobis ln-

crum ex oratione cernat obvenirc, tunc maximc impetum

facit:ut excusatione nos privet, ut vacuis manibus nos

domum remittat. Et qucmadmodum apud magistratus, si

forte satellitcs , et qui magistralus latus slipant, eos qui

ipsum conveniunt, odio prosequalur, virgis procul arcent

illos, atquc acccdere vetant, et conqueri, ejusque cleinen-

tiam experiri : sic nimirum et diabolus cum accedcnles ad

judicem homincs vidcrit, procul arcet non virga, sed ne-

gligentia.Novit quippe, probe novit,

si providi vigilesque

accesserint, et peccata sua confessi fuerint, animaque fer-

venti defleverint, multam illos veniam impetraturos. Be-

nignus enim est Dcus : atque idcirco praeoccupat illos et ab

alloquio repellit, ut nihil eorumqnae postulant, consequan-

tur. Sed milites quidem magistratuum violenter illos

summovent, qui eos conveniunt : hic vero non vim afferens,

} \ Cor. ?v, 6, — » 3 Cor. xn, ai.



26 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. p;

sed nos declpiens, et ad negligentiam impellens. Quaprop-

ter nec venia digni sumus, cum nos ipsos bonis sponle

privemus. Lux est mentis et animae cum studio fusa oratio,

lux inextincla et pcrennis. Propterea innumeras nostris

menlibus cogitationum sordes injicit, et quoe nunquam

cogilavimus, haec collecta tempore orationis in animam

nostram infundit. Et quemadmodum venti saepenumero ex

adversoingruentes accensum ignem lucernae flatu diventi-

latum exlinguunt: sic et diabolus cum in nobis accensam

orationis flammam viderit, innumeris nos sollicitudinibus

hinc inde perflatos non prius sinit quiescere, quam lucem

extinxerit. Sed quod illi faciunt, qui lucernas illas accen-

dunt, nos quoque faciamus. Quid illi vero faciunt? Cum

vehementem ingruere ventum vident, imposito digito lu-

cerna3 foramini spiritui adilum intercludunt. Quamdiu

siquidem exterius impetum faciet , resistere valebimus

ubi vero mentis illi fores aperuerimus, et inimicum intus

admiserimus, tum non amplius, ne minimum quidem re-

sistere possuinus :sed mcmoria nostra undique extincla ut

lucerna fumigans, inania verba sinit os noslrum efFundere,

Verum ut illi lucernae ibramini digitum imponunt, ita nos

rationem menli praeficiamus, maligno spiritui aditum in-

tercludamus, ne orationis nostrre lumen extinguat. Metni-

nistis hujusexempli utriusque, ct militum ac magistratus,

et lucernae ? proplerea namque vobis haec exempla reci-

tamus , in quibus versamur , in quibus sumus, ut eliam

cum hinc recesserimus , ac domi fuerimus, per eas res

quas habemus prae manibus, eorum quae dicta sunt nobis

memoria rcfricctur. Magna csl armatura oratio, magnum

praesidium.

VI. Audistis heri quo pacto tres pueri vincti impetum

ignis represserint,quo pacto flammam calcarint; quo

pacto fornacem superaverint, quo pacto virtutem elementi




devicerint? Audite rursus hodie, quo pacto generosus ac

magnus Isaac ipsam corporis naturam oratione superarit.

Illi virtutem ignis dissolverunt , hic hodierno die vincula

solvit mutilatae naturae. Ac disce qua ratione id egerit.

«Rogabat, inquit, Isaac pro uxore sua, quoniam sterilis

«erat1

. »Haec vobis hodie sunt lecla. Heri de oratione

sermo est habitus, et hodie rursus demonstralio virtutis

orationis occurrit. Videtis ut ita Spiritus gratia disponente

sit factum, ut iis consona, quae dicta sunt heri, hodicrno

die legerentur?«Rogabat, inquit, pro Rebecca uxore sua,

• quoniam sterilis erat. »Hoc in primis operae pretium est

quaererc,qua de causa sterilis esset. Admirabilis cujus-

dam vitse, magnaeque castitatis plena cum ipsa erat, tum

vir ejus. Non possumus carpere sanctorum vitam, ac di-

cere peccatorum efFectum esse sterilitatem. Nec ista sterilis

fuit sola ; sed et mater ipsius Sarra ,quae illum peperit.

Neque vero mater ejus tantum sterilis fuit , neque uxor,

sed et nurus, Jacobi uxor Rachel. Quidsibi vnlt haec turba

sterilium ? omnes justi, omnes virfute praediti, omnes Dei

testimonio approbati erant. De illis enim dixerat:«Ego

» sum Deus Abraham , et Deus Isaac , et Deus Jacob2

. »

De iisdem etiam sic ioquitur Paulus : « Quam ob causam

» non confunditur, Dcus vocari Deus eorum \ » Multa eorum

praeconia in novo, multne illorum laudes in veteri Testa-

mento : omni ex parte clari et illustres, et omnes steriles

habebant uxores, ac sine liberis multo tcmpore vixerunt.

Cum igitur virum et uxorem videris cx virtutis praescripto

vitam degentes, cum religiosos, pielatis studiosos et liberis

destitutos, ne peccatorum retributionem omnino esse li-

berorum existimcs orbitalem. Multae quippe sunt rationes

providentiae divinae ac nobis occultae, et pro omnibus

agendae sunt gratiae, solique illi miscri censendi qui vitiis

1 Gen. xxv, 21. — » Exod. 111, 6. — 3 Hebr. xi, 16.



28 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

contaminati vivunt, non qui liberis carent. Saepenumero

Deus uliliter id agit : nos autem eorum quae fiunt causam

ignoramus. Idcirco sapientiam ejus ubiquc laudari par est,

et benignitali ejus ineffabili gloriam deferri.

VII. Atque hic quidem sermo noslros instruere morcs

potest : sed et tangenda nobis est causa , ob quam sleriles

illae mulieres fuerunt. Quaenam igiturfuit causa? Ut cum

virginem parientem communem nostrum Dominum vide-

ris, fidem habere non renuas. Ergo mentem tua in steri-

lium utero exerce : ut cum infcccundum ac vinctum ute-

rum videris divina gralia ad liberos gignendos adapertum,

ne mireris, dum peperisse virginem audis. Imo vero et

mirare et obstupesce, verumtamen crcdere miraculum

nc recusa. Cum dixerit tibi Judacus,Quo pacto peperit

virgo? tu dic illi, Quo pacto peperit slerilis et senectnte

confecla? Duo impedimenta tunc erant, aetas exoleta , et

inepta natura : in virgine autem unum fuitimpedimentum,

quod nuptias expcrla non esset. Viam igilur slernit vir-

gini sterilis? Atque ut intelligas idcirco steriles praeces-

sisse , ut parlus virginis crederetur, aud: quibus eam ver-

bis Gabriel sit affatus. Cum enim venisset, eique dixisset

« Concipies in utero, et paries filium, ct vocabis nomen

»ejus Jesum 1

,» obstupuit virgo, et mirata cst, dixitquc :

«Quomodo fict istud,quoniam virum non cognosco

2? »

Quid igitur Angelus ? « Spiritus sanctus superveniet in tc. »>

Noli ordinem quaererc naturae, inquit : cum supra natu-

ram est id quod geritur : ne nuplias ct dolores partns cir-

cumspice , cum nuptiis snperior gencrationis modus fue-

rit. «Quomodo fiet istud , inquit, quoniam virum non

»cognosco?» Atqui propterca fiet istud , quia virum non

cognoscis. Si enim virum cognovisscs , habita digna non

esses ,quae huic ministerio inscrvircs, Itaque ob hoc ipsum

» kuc, r, 5u — • Ibid.



PECCATA FRATRUM NON EVULGANDA, 29

crede, ob quod fidein renuis habere. Porro ejusmodi in-

servire ministerio digna non esses habita , non quod malum

sit conjugium , sed quia melior est virginitas : augusliorem

enim esse nostro ingressum Domini oportebat; regius

quippe erat : atqui rex per augustiorem viam ingreditur.

Oportuit illum et generationi communicare , et a nostra

differre. Itaque haec ambo disponuntur : nam ex utero

nasci, commune nobiscum est : sed absque conjugio nasci,

conditionem nostram exccdit. Atque in ulero quidem

gestari et concipi, naturae est humanae : quod autem sine

coiiu fiat conceptio, natura humana est augustius. Prop-

terea haec ambo acciderunt, ut et quanto te praestantior

sit is qui paritur, discas, et quantum naturae tuae com-

municet.

VIII. Ac mihi sapienliam considera,quae in iis quae ge-

runtur, elucet : neque praestantia illa simililudinem et

cognationem ,qua nobiscum junctus est, laesit ; neque co-

gnatio nostra prastantiam cjus obscuravit : sed utraque

rebus omnibus declarata est ; et alia quidem nostra habe-

bat integra, alia vero a nobis diversa. Sed quod dicebam

propterca steriles praecesserunt, ut parius virginis crede-

retur, ut ista quasi manu duceretur ad fidern promisso ac

pollicilalioniillihabendam, quam Angelo audivit dicente :

«Spirilus sanclus superveniet in tc , et virlus Altissimi

»obumbrabit libi : » sic, inquit, paritura es. Ne respicias

terram , de ccelo venit efTicacitas. Spiritus est gratia,quod

geritur, ne mihi quaeras naturam et leges nupiiarum. Scd

quoniam illius captum excedcbant haec verba., vult etiam

alteram demonslrationem praebere. Tu vero considera,

quo pacto slerilis ad fidem huic rei habendam deducat.

INam quoniam illa demonstratio mentem virginis excede-

bat, audi quo pacto ad humiliora sermonem demittens

per res subjeclas sensibus illam quasi manu ducat. «Ecce



30 8. JO. CHRYSOSTOMt ARCHlEPISCOPI C. P.

»enim, inquit, Ellzabet cognata tua, et ipsa concepit

» filium in senectule sua : et hic mensis sextus esl illi,quse

»vocatur sleriiis1

. » Vidcs stcrilem esse propter virginem?

Nam aiioqui cur iJli protulit in mcdium cognatae parlum ?

quam ob causam dixit,«in senecdile sua?»cur adjunxit,

«eiquae vocatur sterilis?» iilam nimirum his omnibus ad

fidem annunciationi habendam incitabat : proplerea et

aetatem et naluraj imbecillitatem narravit : propterea quo-

que a die conceplionis elapsum lempus expectavit. Non

enim a principio stalim illi annuntiavit, sed ut semestre

tempus sterili elaberetur, expeclavit : ut ventris tumor

conceptionem indicarct, et uterum illani gestare dubitare

minime posset. Ac mihi rursus prudcntiam Gabrielis con-

sidera. iNeque enim illi rcvocavit in memoriam Sarn.m,

nec Rebeccam, ncc Rachelem, tamfUsi sterilcs etiam crant

ista3, ac seneclute confeclae, neque res carcbat miraculo :

sed vetcrcs erant illae historiae. Porroquae nova sunt et re-

centia,quae noslra aetale acciderunl, multo magis quam

antiqna nos solent ad fidem habendam miraculis incitare :

quam ob causam , illis praetcrmissis , exemplum ipsi co-

gnatae suae Elizabet proponebat, ut ex eo id, quod illi

eventurum erat, intelligerel , ut illiuspartu ad suum illuni

maxime tremendum atque vencrandum certo credendum

induceretur. Medius quippe intcrnoslrum et Domini par-

tuui iuit ille slerilis mulieris, minorquidem virginco , sed

major noslro. Propterea tanquam per quemdam ponlem

per Elizabet , qiue media erat, a naturali partu ad illum

qui naturam excedit , subvehit mentcm virginis.

IX. Voluissem cquidem plura dicere, vosque alias do-

cerc rationes, ob quas sterilis erat Rebecca, et Rachel :

scd non sinit tempus,quod orationem eogit ad ostenden-

dam virtutcm precum festinare. Idcirco namque de his

» Luc. i, 36.



££C<iATA FRATRtJM MON EVttLGAflDA, 3t

omnibus sermonein instituimus, ut intelligeretis,qua ra-

tione preces Isaac sterilitatem uxoris solvcrint , et preces

temporis tam diulurni. « Deprecabatur, inquit, Isaac pro

«Rebecca uxore sua, et exaudivit eum Deus1

. » Noli enim

putare Deum illum invocasse , ac statim exauditum fuisse;

mullum enim temporis Deum orando consumpsit. Ac si

discere veliiis quantum , ego vobis illud exacte narrabo.

Viginti annorum numerum Deum orando consumpsit.

Unde id constat? ex ipsa serie narralionis. Volens enim

Scriptura fidem,patientiam et philosopbiam justi indi-

care , ne tempus quidem siluit , sed et ipsum declaravit

licet snbobscurc , ut negligentiam nostram excitaret ; atta-

men ignotum esse non sivit. Audi ergo, qno pacto sub-

obscure nobis tempus indicarit. «Isaac autem erat quadra-

» ginta annorum , inquit. quando accepit Rebeccam fiiiani

«Bathuel Syri2

. » Didicisti quot annorum esset qnando

duxit uxorem? quadraginta annorum, inquit , erat, quando

Rebeccam accepit. Sed quoniam quot annorum esset di-

dicimus, cum sibi matrimonio junxit uxorem , discamus

et quando tandem susceperit liberos , et quot annorum

esset, cum Jacob genuit; tum videre poterimus quanto

tempore sterilis uxor manserit, ac loto illo tempore Isaa-

cum Deum esse deprecatum. Quot igitur annorum erat

quando Jacobum genuit? «Exiit, inquit, Jacob dextera

» tenens calcaneum fratris sui : proplerea vocavit eum

»Jacob, illum autem Esaii. Isaac autem erat annorum

»sexaginta, quando genuit eos 3 . » Si ergo cum duxit Re-

beccam, quadraginta erat annorum ,quando porro filios

genuit, sexaginta , liquet viginti annos interim slerilem

uxorem mansisse, totoque hoc tempore Isaacum Deum

orasse.

X. Annon igitur erubescimus et confundimur, cum

« Gen. xxv, 21. — » Ibid. ao. — s lbid. a5.



32 8. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

justum vidcmus annos viginli expectasse, nec abstitisse :

nos vero post unam vel alteram petilionem saepe deficimus,

et indignamur? tametsi hic multam apud Deum fiduciam

habcbat, et tamcn dilationem doni non aegre ferebat, sed

patienlcr expeclabat : at nos innumeris onerati peccatis

prava conscientia torti, nec ullam erga Dominum bene-

volentiam exhibentes, nisi prius quam elocuti fuerimus,

audiamur, animo concidimus, scgre ferimus, a precatione

absistinms : cjuo fit ut vacuis semper manibus recedamus.

Quis spatio viginli annorum pro una re Deum precatus

est sicut hic justus? vcl potius, quis viginli solos menses?

Ileri quidem dicebam multos esse qui negligenlcr orant,

et oscitanles, se extendentes, ac pcrpetuo se huc illuc

vertentes, omnein incuriam prae se ferunt : hodic vero

vitium aliud quod precibus intervenit multo pcrniciosius

illo reperi. Mulli enim pronos in terram se projicientes,

terram fronteferientes, caiidasfundentes lacrymas, acerbe

inlerius ingemiscentes. cxtensis manibus, multumque

studium prae se ferentes, hoc fervore ac promptiludine

animi adversus propriam salutcm utuntur. NamDeo pre-

ces ofTerunt non pro suis delictis, neque ut veniam pecca-

torum suorum petant, sed hoc studium omne conferunt

adversus inimicos : ac perinde faciunt, ac si quis ensem

acuat, nec adversus hostes illo genere armorum utalur,

sedeo jugulumsuum trajiciat. Sicetislinonadoblinendam

suorumveniamdelictorum , sed ad accelerandum inimico-

rum suppliciumprecibus utuntur : quodest se ipsos gladio

suo transfigerc. IIoc autemmalignus illeexcogilavit, utnos

omniex parteperdamuset, dum negligenlessumus, etdum

studium aliquod adhibemus. lli cnim hac sua in precibus

incuria Deum irrilant, dum pcr hanc negligenliam con-

temptum prae se ferunl : illi vcro studium exhibent, sed

in salutis suae pernicicm exhibent, Ille, inquit, negli-



34 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P,

veniunt. Et qno pacto fieri, quaeso, potest, ut audiarisdnm

oras , si eum qui est auditurus irrites ? Ilaec enim dum fa-

cis , in barathrum salulem tuam compellis , et in praeci-

pitium ruis, dum inimicum in conspectu Regis percutis.

Quamvis enim manibus id non facias, verbis tamen eum

pcrcutis : quod erga conservos praestare non audes. Igitur

id agere audeas magistratu spectante : licet innumera tua

sint recte facta , omnino confestim ad mortem abduceris.

Ergone coram magistratu non audes aequalem afficere

contumelia : coram Deo autem qui id facis, non, quaeso,

tremis, non times dum orationis tempore ac precum sic

excandescis et efferaris , ac majorem prae te fers iniquita-

tem illo qui centum denarios repetebat? Quod enim tu

majorem injuriam inferas, audi quo paclo testcrur histo-

ria. Decies mille talenta quispiani domino debebat1

:

dcinde cum non habcret unde redderet, orabat ut patienti

animo erga se esset , ut vendita uxore , domo, ac filiis de-

bitum domino suo persolveret. Cum autem illum domi-

nus lamentanlem videret , miseratione commotus est, et

dena millia talentorum remisit. Egressus ille cum allerum

servum invenisset, qui centum denarios ipsi debebat, suf-

focans eum multa cum crudelilate atque immanitate re-

petebat. Ilis audilis, dominus in carcerem eum conjecit, et

quod prius remiserat , debitum denum millium talento-

rum, illi rursus imposuit, et ille suoe in conservum cru-

dclitatis pccnas dedit.

XII. At tu quanto iniquior illo ac stupidior evaseris,

qui adversus inimicos precaris, vide. Ille dominum non

rogabat, ut denarios ccntum repeteret, sed ipse repetebat

centnm denarios : tu vero Dominum ad impudentem ac

prohibilam rcpetitionem cohortaris. Atque ille quidem

non in oculis domini , sed foris conservum sufTocabat ; at

« Matih. xviu, a|,




tu in ipso tempore orationis stans coram Rege id facis.

Quod si ille cum neque dominum ad repetendum esset

hortatus , et postquam egressus fuisset , hoc faceret, nul-

lam cst veniam consecutus , tu qui Dominum ad hanc ve-

titam solutionem impellis, et in ejus conspectu haec agis,

quo non supplicio, quaeso, mulctaberis? At inflammatur

animus tuus ira ex recordatione inimicitiae , et intumescit

et cor commovetur, ac dum acceptae injuriae meministi,

animi tumorem non potes reprimere : tu vero isti oppone

excandescentiae peccatorumtuorum memoriam , ac futuri

judicii timorem. Recordare quam multorum apud Domi-

num reus sis , teque istorum omnium pcenis obnoxium

esse, tum omnino metus iste iracundiam illam vincet,

quandoquidem haec quoque passio longe est illa potenlior.

Recordare geliennae, pcenarum ac suppliciorum tempore

orationis , ac ne in mentem quidem veniet inimicus. Con-

tere animum tuum, menlem humilia tuorum recordatione

deiictornm, ac ne molestiam quidem ullam iracundia ex-

hibebit. Sed hoc illud est , unde cuncta mala nascuntur,

quod in aliorum quidcm peccata diligenter inquiramus,

nostra vero diligenter admodum praetereamus. At contra-

rium agendum csset ,propriorum quidem nunquam obli-

viscendum esset, aliena nunquam oporteret mente versare.

Id si faciamus, et Deus propitius nobis erit, et immortali

odio proximum prosequi desinemus , et nullum unquam

habebimus inimicum. Qui si quando habeamus, odium

cito deponemus , et celerem peccatorum veniam obtine-

bimus. Nam quemadmodum is, qui acceptarum a pro-

ximo injuriarum memor est, dimitti pcenas minimesinit,

quas suis peccatis meretur ; ita qui ab ira immunis est,

cito etiam immunis erit a peccatis. Si enim nos improbi,

et irae servientes , ob Dei mandatum omnia in nos com-

missa peccata despicimus : multo magis benignus ac

3.



3«S S, JO. CHRfSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

bonus Dominus , cum ab omni pertnrbatione sit purus

delicta nostra dissimulabit , et noslrorum remissione pec-

catorum, exhibitam proximo comilatem ct humanitatem

renumerabitur. Quam ulinam nobis omnibus assequi

contingat,

gratia et benignitate Domini nostri Jcsu

Christi , cui gloria et imperium in saecula saeculorum.

Amen.

SERMO

Dc non Anathematizandls vlvis vel defunctis.

I. Nuper vobis de incomprehensibilis cognitione Dei

disserens, multa verba feci, ac tum Scripturarum voci-

bus, tum naturalibus ratiociniis demonslravi, etiam ipsis

invisibilibus Virlutibus inaccessam prorsus cssc numinis

comprehensionem; illis scilicet, quae malcriae expertem et

beatam vitam agunt : nosque tamen, qui in omni moliitie

atque ignavia vitamdegimus, et in quodvis nequitiae genus

ruimus, rem invisibilibus substantiis penitus ignotam, as-

sequi conati : unum tantae rei argumentum habentes cogi-

tationum nostrarum judicium et inanem apud auditores

gloriam, neque naturae nostrat: mensuram ratione cir-

cumscribenles, neque divinam Scripturam Patresque se-

quentes; sed opinionis noslrae phrenesi, ceu hyherno tor-

rente detractos, in tantum peccatum delapsos esse. Age

nunc postquam de anathemate vobis quantum convenit

disserucrimus, vimque mali hujus, quod pro nihilo repu-

tatur, ostenderimus, hinc freni impatientia ora cohibea-

mus, morbum detegentes eorum, quiea in re incuria ni-

« Vide D. Guillon, tom. xm, p. 2\5-:i5j.



DE ANATIIEMATE. 3^

mia laborant. Eteniin in tam deploraluiri stalum nostra

dcvenerunt, ut pessime habentes ignorcmus nos ne tur-

piores quidem afFectus superare; ita ut vox prophetica in

nobis implealur: <i Non est quod imponatur malagina,

» neque oleum, neque ligamina*. »Undenam igitur dehoc

malo dicendi initinm faciam? An a Domini mandalorum

sanclionibus, an ab inscitia et stupore vestro ? Annon ri-

dear et insanire videar, qui italoquar? Annon clamoribus

excipiar, qui hsec tristia et lacrymis digna pertraclanda

suscipiam? Quid faciam ? Doleo, animo dissecor, rum-

puntur viscera, dum tantum video stuporem; quia Judai-

cam transgressionem et Gentiiium impietatem nostra su-

perant. Progressus enim viros cerno, neque ratiocinio ex

divina Scriptura edocto praeditos , nec quapiam divinaj

Scripturae parte imbutos ; multa erubescens taceo ; fari-

bundos, nugaces, « Qui nesciunt quae dicunt, neque de

»quibus affirmant2

; » hoc unum imperite docere auden-

tes, et analhematizare quae nesciunt; ita ut noslra ab iis,

qui a fide alieni sunt, irrideanlur; quod nullam instituen-

dae vitae curam habeamus, neque benefacere edocti si-

mus.

II. Heu mihi, quam gravia haec! heu mihi ! Quot justi

etProphetae desideraverunt videre quae nos vidimus, et

non viderunt, et audire qua3 nos audivimus,et non audie-

runt5

: Et nos haec quasi lusum habemus. Altendile,

quaeso , iis quae audistis, ne quando dihruamus. Nam si

sermo per Angelos diclus firmus fuit, et omnis praevarica-

tio et inobsequentia justam relribntionem accepit, quo-

modo tantam salutem negligentes effugiemus? Dic enim,

qui scopus Evangelii gratiae? quorsum carnalis Dei ad-

ventus, an ut nos mutuo mordeamus et devoremus? At-

qui cum Ghristiana sint legali praeceplo ubiqueperfectiora,

• Jsai. t. 5. — » i Tit. 1,7.— ' Matili. xiu, »7,




charitatem magis a nobis exigunt. Illic namque dicitur :

« Diliges proximum tuum sicut te ipsum';»hic autem

moriendum esse pro proximo. Audi ipsum Christum di-

centem: « Homo quidam descendebat ab Jerusalem in Je-

» richo, et incidit in latrones, qui etiam despoliaverunt

»eum, et plagis impositis abierunt, semivivo relicto. Ac-

» cidil autem ut sacerdos quidam descenderet eadem via :

» et viso illo praeterivit : similiter et Levita cum esset secus

»locum, et videret eum, pertransiit: Samaritanus autem

»quidam veniens in locum et videns eum, misericordia

»motusest. Et approprians alligavit vulnera ejus, infun-

» dens oleum et vinum : ct irnponens illum in jumenlum

»suum, duxit illum in stabulum, et curam illius habuit.

»Et altera die proferens duos denarios dedit slabulario di-

» cens : Guram illius habe, et si quid supererogaveris. ego

»cum rediero reddam tibi. Quis igitur horum trium

»proximus videtur tibi fuisse ei, qui incidit in lalrones?

»At ille dixit, qui fecit cum illo misericordiam. Dixit au-

» tem illi Jesus : Vade, et tu similiter2

. » Papae quod mira-

culum !

NonSacerdotem, non Levitam dixit proximum,

sed eum, qui decreto a Judseis ejectus fuerat; Samarila-

num, inquam, alienum, in muitis blasphemantem, hunc

solum dixit proximum, quia apud illum inventa est mise-

ricordia. Haec sunt verba Filii Dei, haec veniens ille etiam

operibus exhibuit: nec pro amicis solum et suis mortuus

est, sed pro inimicis, pro tyrannis, pro praestigiatoribus,

pro odientibus se, pro crucifigentibus, quos ante mundi

constilutionem tales fbrc sciebat, et cum praescirct, crea-

vit, bonitate sua praescientiain vincens : pro iisque sangui-

nemsuum fudit, pro iis necarise passus esl. « Panis enim,

» inquit 9 caro mea est ,quam C£0 dabo pro mundi

»vita\ » Et Paulus haec per Epistolam dicit : « Si cnim

l Matth. xxn. — » Luc. x, 5o. — 3 Joan. \i , 5i.



DE ANATHEMATE. 3$

» cnm mortui essemus, reconciliati sumus Deo permorlem

» fllii ejus1

; » rursumque in Epistola ad Hebraeosdiciteum

pro universisgustasse mortem 2. Siitaque haec ab ipsogesta

sunt, et horum typos exprimit Ecclesia, dum singulis die-

bus pro nniversis precationes fundit, quomodo iu audes

talia loqui? Nam, qua3so,quid illud est quod tu anathema

dicis ? vide quid dicas; cognosce quid loqueris, nosti-ne

nominis vim? In divina utique Scriptura illud rcpcries de

Jericho dictum : « Et anathematizabis totam civitatem

»Domino Deo tuo3

. » Et penes nos hactenus hic mos in-

valuit apud omnes, ut dicalur : Ille talis cum hoc fecisset,

anathcma in hunc modum abduxit. Num hoc est anathe-

ma ? atqui hoc plerumque in bonam partem sumitur,

quasi dicas, offerri Deo. Quid igitur anathema vocas, nisi

cum dicitur, offeratur ille diabolo, nec ultra locum salutis

habeat, sit alienus a Ghristo.

III. Ecquis tn es tantae potentiae et auctoritatis? Tunc

enim sedebit Filius Dci, statuetque oves a dextris et hce-

dos a sinistris. Cur tantam usurpasti dignitatem, cujus

Apostolorum ccetus tantum consors est, necnon ii, qui

cnm omni accuratione illorum se successores exhibent,

pleni gratiae et virtulis? sane illi praeceptuui hoc diligen-

ter servantes, ac si oculum dextrum cffoderent, sic haere-

ticos ex Ecclcsia ejiciebant: quod sane argumentum est

magnae illorum commiserationis atque mceroris, ac si pu-

tridi membri sectio fieret. Quamobrem Christus id dex-

trum oculum vocavit, illorum qui abjicerent commisera-

tionem declarans. Qua in re sicut et in aliis diligenter se

gerentes, haereses quidem confutabant et ejiciebant : nulli

autcm haereticorum hanc infligebant pcenam. Porro in

duobus tantum locis Apostolus hanc vocem, quasi necessi-

tate coactus protulisse videtur : neque tamen pro certa et

1 Rom. r, 10. — » Hebr. n, 9. — 3 Josue ti.



4'J S. JO. CURYSOSTOMI AUClllEPISCOPI C. P.

determinata pcrsona illam usurpat, cum in epistola ad Co-

rinthios dicit : « Si quis non amat Dominum nostrum Je-

» snni Christum, sit analhema, et, si quis vobis evangeli-

wzaverit praetcrquam quod accepistis, anathema sit* • »

Quid ergo, an quod nemo eorum qui potestatem accepe-

rant facere vel decernerc ausus est, tn facere audebis,

planc advcrsaria morli Domini perpetrans, ac Rrgis judi-

ciuui anlcverlcns? Vultis discere, quid dixerit vir quidam

sanctus (i), qui anlenos, et de successione Apostolorumfuit, acmartyrio dignatns est? Lt hujus verbi molestiam

indicaret, hcc usus exemplo cst : quemadmodum si quis,

privatus cum sit, regiain purpuram induerit, tnm ipse

tum commilitones ejus, quasi tyranni interficiuntur; sic

qui dominico utuntur decrcto , et hominem Ecclesiae

anathema faciunt, in extrcrnam se perniciem abducunt,

Filii dignitatem usurpantes. An leve putatis esse ante

tempus cl judicis adventum tali sententia qnempiam con-

demnare? Nam anathema a Chrislo prorsus separat. Sed

quid dicunt illi ad omnem malitiam audaces? Hacreticus,

aiunt, ille faclus cst, inhabitantem habet diabolum, et

loquilur contra Deum nequiliam, multosque suadcla va-

naquc fallacia in profundum exitii abducit: ideoque a pa-

tribns cjcctus est maxime hujus magister,qui partcm

Ecclesiaj abscidit, sic aut propter Paulinum, aut propter

Apollinarium loqucnles. Nam de horum singulorum dif-

ferentia, sermo multis novitatis notain pulchre effugit,

errorem in penetralibus praejudicatae opinionis invaluisse

arguens : « Doce in modestia corripiens eos, qui rcsistunt,

» ne quando del cis Dcus peenitentiam ad cognoscendam

tvcritatem, ct rcsispiscent a diaboli laqueo, a quo captivi

«tenenlur ad ipsius volunlatcm2

. » Exlende sagenam cha-

ritatis, nc quod claudicat, evertatur. sed potius sanetur.

> o Cor. xvr, 31, ct Galat i, 8. — » a Tim. 11, a5



DE ANATIIEMATE. ^j

Ostende te ex afFectu mullo bonum proprium commune

facere velle. Injice dulcem commiserationis hamum, et

cum sic occulta scrutatus fueris, cx profundo perniciei

extrahe eum, qui sententia submersus fuerat. Quod velex

praejudicata opinione vel ex ignorantia putabatur essc bo-

num, corrige ut ab Aposlolica traditione alienum. Ac si

quidem id accipere velit is, qui errorem exceperat, secun-

dum Prophetae vocem, ille vita vivet, et tu animam tuam

liberabis. Sin nolit, et contendens persistat; ne tu reus

sis, contestaresolum cum longanimitateetmansuetudine,

ne judex animam ejus de manu tua requirat. Ne oderis,

ne averseris, ne persequaris, sed sinceram veramque erga

eum charitatem ostendas. Hanc lucrare, et si nihil aliud

ulilitalis acquiras, haec magna est utilitas, hoc magnum

Jucrum, quod diligas, et Christi doctrinam doceas. « In hoc

»enim, inquit, cognoscent, quod discipuli mei estis, si

» dilectionem habueritis ad invicem1

: » qua absente, ne-

que cognitionem mysteriorum Dei, neque fidem, neque

prophetiam, neque pauperlatem, neque testimonium de

Christo utilitatem afFerre Apostolus declaravit his verbis :

« Si habuero mysteria omnia, et omnem scientiam, et fi-

»dem, ita ut montes transferam, charitatem autem non

»habuero, nihil mihi prodest: et si linguis Angelorum Jo-

»quar, et si dedero omnem subslantiam meam in cibos,

» et si tradidero corpus meum, ut comburar, charitatem

» aulem non habuero, nihil sum. Charitas benigna est,

» non inflatur, non quaerit quae sua sunt : omnia sufFert

» omnia credit, omnia sperat, omnia sustinet1.»

IV. Nemo ex vobis, dilecti, talern pro Christo afFec-

tum exhibuit, qualem sancta illa anima. Nullus hominum

praeter illum ausus est talia proferre verba : ipsa anima

comburebatur dicens : « Adimpleo ea quae desunt tribu-

: Joan. xiii, 2.5, — » 1 Cor. xiu, i.



4* S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

«lationurn Christi incarne mea 1

; »et, «optabam ipse ego

» anathema esse a Christo pro fratribus meis2

; » et, « quis

» infirmatur, etegonon infirmor3

?» Cumque taliergaDeum

affeclu pracditus esset, non contumelias, non vim, non

anathemata cuipiam inferebat. Alias enimnon tot genles

urbesque totas Deo obtulisset: sed humiliatus, percussus,

colaphis cassus, risuique omnium expositus, haec perpe-

trabat, blandiendo, hortando, obsecrando. SicapudAthe-

nienses aditum sibi fecit, cumque invenisset omnes ido-

lorum cultu insanientes, non opprobriis eos aggressus est

his verbis ; Athei estis, omninoque impii : non dixit, om-

nia pro Deo habetis, unumque Deum negatis, dominum

et opificem universi : sed quid? « Circumiens, inquit, et

» videnssimulacra vestra, inveni et aram , in qua scriptum

»erat, ignoto Deo. Quem ergo ignorantes colitis, huncego

«annunlio vobis *. »0 miraculum ! o palerna viscera ! pie

colere Graecos dicit, licet idololatras, licet impie agentes.

Quare? Quia quasi pii cultum suum persolvebant, Deum

se colere ptitantes, cum ita sibi persuasissent. Hujus vos

omncs hortor imilatores esse, ac vobiscum etiam me

ipsum. NamsiDominus qui singulorum voluntalemprospi-

cit, et scit qualis quisque noslrum futurus sit, id fecit, ut

dona magnificcnliamque suam impleret : neque enim pro

malis creat Deus, et sic tamen eos communibus dignatns

est bonis. omncsque vult imitalorcs ejus esse: cur tu con-

traria facis, qui in Ecclesiam convenis, et sacrificium Fi-

lii Dei pcrficis ? Nescitis quod calamum conquassatum

nonconfregit,etlinum fumigans non exhnxit5? Quid sibi

vult illud? Audi. Judam ipsiquc similes in lapsu non abjc-

cit, doncc quisque eorum sponte abductus crrori seman-

ciparet. Nonne pro populi ignorantiissupplicationes olTer-

« Coloss. i, a4- — » Rom. ix, 3. — 3 2 Cor. ii. -- 4 Act. xvi', a 5. —s Jsai. XLit , 3.



DE ANATHEMATE. 43

rimus ? Nonne pro inimicis, pro odientibus et persequen-

tibus orare jnssi sumus ? En ministerinm implemus ,

hortamurque vos : ordinatio non effert, non in sublime

extollit, non potentiam praestat : omnes eumdem Spiritum

accepimns, omnes fn adoptionem filiorum vocati sumus :

quos Pater probavit, eos fratribns in polestate servire vo-

luit. Servitutem itaque nostram implenlcs horlamur vos

obtestamurque, ut ab hujusmodi malo desistatis. Nain is,

quemtu anathematizare decrcvisti, vcl vivit in hac mor-

tali vita supersles, vel morluus est, si ergo superstes

est, impie agis, qui adhuc versalilem, qui possit de

malo in bonum mutari, abscindas; sin mortuus est,

multo magis [ abstincre debes.]

Quare ? Quia do-

mino suo stat vel cadit, neque jam sub humana positus

est potestate. Acdeeo, quod occultum est, saeculorumque

judici reservatum, sentenliam ferre periculosum est; cum

ipse solus novit ct scientiae mensuram, et fidei modum.

Undenam, quaeso, scimus quibus se verbis accusabit, aut

quam defensionem proferet in die qua Deus judicaturus

est occulta hominnm ? Vcre inscrutabilia snnt judicia ejus,

et investigabiles viae ejns. « Quis enim novit sensum Dc-

» mini, aut quis consiliarius ejus fuit* ? » Fortc nullus ex

nobis, dilecti, sebaptismo dignatum esse putat, nemo scit

judicium unquam futurum esse. Quid dico judicium? ip-

sam quoque mortem et cxitum e corpore ignoramus, ob

illam rerum saecularium phrenesim, quae nos invasit. Ab

hoc ,quaeso, malo absistile. Ecce dico et conlestor in

conspectu Dei et electorum Angelorum, hinc nobis in die

judicii malum magnum el intolerabilem ignem parari.

Nam si in virginum similitudine1eos, qui cum splendida

fide, et morum candore vixerunt, Dominus universorum

qui ipsorum opera vidit, ob commiserationis penuriam a

' Isai. xl, i3. — » Malth. xxv, n.



44 S. JO. CHUYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

ihalamo alienos reddit; qnomodo nos, qui oiuni cum li-

ccntia vivimus, ct immisericordes erga contribulesnostros

nos cxhibemus, salutc digni habebimur? Quamobrem ob-

sccro vos, ne vcrba haec negligenler audialis. Hajretica

quippe dogmala iis, qiue nos accepimus, conlraria ana-

thematizare, et impia dogmata confutarc oportet : homi-

nibus autem parcendum, et pro corum salute orandum

cst. Ltinam nosomnes, Dei et proximi amori addicli, at-

(jue Dominica exequentes praecepta, cum misericordia et

fulgidis lampadibus, in die resurrectionis caelesli sponso

occurramus, ofFerentes illi in gloria quam plurimos com-

miscratione nostra servatos, gratia et benignitate ipsius

unigeniti Filii Dei, quicum Patri gloria una cum sancto

Spiritu, nunc et semper et in saecula. Amen.

V"«*» V1-VX1

SERMO

JSon oporlere quemquam de se ipso clesperare,aut preees

conlra inimicos fundere, aut animo deficcre, quam-

vis petens non accipiat;

et ad maritos de pace ergauxores conservanda.

I. Magnas vobis ago gratias, quod cum animi alacritate

habitos de precibus sermones exceperitis , quod beatum

me reddideritis. « Beatus quippe, qui narrat in aurcs au-

«dientium1

. » Id mihi non ex plausibus laudibusve tan-

lum, sed et ex iis quac fieri a vobis cerncbam, persuasum

cst. Cum enim, ut adversus inimicos preces minime fun-

dcretis, vos cohortarer, ac dicerem nos , dum id agimus,

Ueuin irritare, ac legibus ejus alias contrarias fcrre ; dixit

enim ipse, « Orate pro inimicis2

, » at nos dum adversus

; Ereli. xv. •:>.— » Motth. v, 'ji.



NON ESSS DESPERANDUM. 45

initnicos oramns , petimns ab eo ut suam legem ipse dis-

solvat ;

cum igitur haec et talia dicerem , multos inter vos

cernebam faciem percntientes et pectus, graviter inge-

miscentes, manns in coelnm lendentes, veniam a Deo

propter ejnsmodi preces fusas postulanles. Tum vcro ego

sublalis in ccelum oculis Deo gratias egi, quod tam cito

nobis doctrinae sermo fructum protulisset. Ea quippe spi-

ritualis seminis est conditio,non annis indiget, nec lem-poribus, nec diebus , sed si animam generosam invascrit,

confestim spicam virentem et perfectam ostendit : quod

et a vobis hesterno die peractum est. Compunclionis scr-

monem sparseram, et confessionis gemitus germinavit,

gemitus multas bonorum divitias secum ferens. Nam si

publicanus ille, cum pectus perculiendo dixisset,«

Propi-»tius esto mihi peccatori

1

, » plus quam Pharisaeus justifi-

catus recessit : quantam nos apud Deum nobis conciliasse

gratiam verisimile cst , cum intra perbreve tempus tantam

compunctionem ostcnderimus? Tamelsi publicano nihil

est pejus : cum is improbitatis limes sit ultimus : quod

utique Ghristus indicans in

extremorum malorum excm-plum merelrices ac publicanos semper in medium addu-

cit. Estenim violentia quaa libere confidenterquegrassatur,

rapina sine reprehensione, impudens avaritiae genus , ne-

gotiatio a ratione aliena, insolens mercatura : attamen is

qui inter tot mala vixerat, nudis verbis potuit tot probra

delere, ac plura quam postularat accipere. Nam petierat

quidem ille, « Propitius esto mihi peccatori; » Deus au-

tem non propitius tantum fuit, scd etiam illum supra Pha-

risaeum justificavit. Propterea inquit Paulus : « Ei autem,

»qui potest omnia facere superabundanter, quam peli-

Dintis, atit intelligimus2

. » Atqui precatus est eliam Pha-

risaeus, et in templo stetit, et eumdem Deum invocavit,

" Luc. xviu, i3. — » Eplus. 111, 20.



46 S. JO. CHRYSOSTOMI ARGHIEPISCOPI C. P.

etplura verba profudit, et ex gratiarum actione orationis

exordium texuit. Unde igitnr factuni est , ut ille quideni

ca qua3 habebat bona perdiderit, hic autem eam gratiam

ac fiduciam ,quam non habebat sibi conciliaverit? quod

nimirum orandi modus idem non esset. Nam ille quidcm

arrogantiae, fastus, superbiaeque totus plenus erat , hic

vero multae probilatis ct aequitatis. ldcirco licet hic innu-

mcris peccatorum sarcinis gravaretur, omnes abjecit, et

justitiam assumpsit: ille autem qui plenam rectefactorum,

eleemosynarum, jejuniorum, navem reduxerat, tanquam

scopulo cuipiaminanis gloriae superbiaeque tumori allidens

in ipso portu naufragium fecit : siquidem in oratione dam-

num pati , id vero est in portu naufragium facere. Non

tamen id ex natura orationis, sed ex culpa voluntalis ejus

evenit.

II. Vides ad salutem nobis oralionem non sufficere,

nisi simul ex legibus, quas lulit Christus, oremus ? Quas

porro legcs ille tulit? ut pro inimicis oremus , tametsi

multis molestiis nos aflecerint , ac nisi hoc praestemus,

plane perimus : id quod ex Pharisaei consiat exemplo. Si

enim iste cum non adversus inimicos orasset, verum ina-nis gloriae cupiditati solum addictus fuisset , tantam pa>

nam sustinuit, quod supplicium illos manet, qui longos

multosque sermones producunt adversus inimicos ? Quid

facis, mi homo? astas, ut veniam pcccatorum postules, et

animam iracundia replcs ? quando cmnium mitissimos

esse nos oportet , dum alloquimur Dominum , dum pro

deliclis oramus, miscricordiam , clcmentiam , ac veniam

implorantes, tum excandesci i us,in ferilalem devolvimur,

et os nostrum felle complemus ? quo paclo,qnaeso

,pole-

rimus salutem adipisci, cum supplicum specicm prac no-

bis feramus, verba superborum eiltranius , ct in nos

Doniinum irritemus : Ingressus es, ut propria vulnera



NON ESSE DESPERANDUM. 4

curares, non nt propinqui vulnera redderes acerbiora.

Propiliationis tempus est, orationis tempus, ac gernitus,

non iracundiae : lacrymarum, non excandescentiae : com-

punctionis, non indignationis. C<ur confundis ordinem ?

cur tibi ipsi repugnas ? cur aedificium tuum diruis ? homi-

nem qui orat, ante alia omnia miti animo esse oportet

modesta mente, corde contrilo : qui vero clamat advcrsus

inimicos, nunquam illud poterit obtinere : quippe qui sit

ira) plenus, neque modestia possit mentem in officio con-

tinere. Ne igitur adversus inimicos preccs fundamus, sed

neque recte factorum memores nostrorum simus, ne no-

bis idaccidat, quod Pharisaeo. Nam quemadmodum pec-

catorum recordari bonum est, ita recte factorum bonum

est oblivisci. Quam tandem ob causam? quoniam recle

factorum quidem memoria nos in superbiam erigit, pec-

calorum autem memoria mentem deprimit atque humilem

reddit : atque illa quidem negligentiores efticit, ista vero

diiigentiores nos reddit. Nam qui nihil sibi esse boni ar-

bilrantur, alacriores ad acquirenda bona flunt : qui vero

niultum sibi repositum quaestum existimant, his opibus

confidentes non magnum studium prae se ferunt ad plura

sibi deinceps comparanda.

III. Noli ergo recte factorum meminisse, ut meminerit

illorum Deus. « Dic enim peccata tua primus, ut justifi-

» ceris , » et rursus : « Iniquitatum tuarum non recor-

«dabor*, » inquit : at tu recordare. Sed quam tandem ob

causam publicanum tam cito exaudivit Deus, Isaac autem

viginti annos orare permisit, eique pro uxore sua suppli-

care , ac tum dernum justi precibus annuit? sunt enim

vobis hesternae doctrinae reliquiae persolvendae. Quam

igitur ob causam id accidit? ut ex iis quae publicano evc-

nerunt, Domini benignilatem cognoscas : ex iis autem,

1 Isai. xliv, 26.




quae Isaac evenerunt, patientiam servi cognoscas : qui

tarde accepit, et precari non destilit, ut licet peccator

sis , non desperes : licct justus sis , non cfTeraris. « Non est

»opus valentibus medico, scd malc habentibus1

. » Male

habebat publicanr.s; propterea cito manum illi porrexit.

Isaac autem robustior erat; propterea reliqnit ipsum , ut

patientiam ejus augeret. Sed haec quidem cx abundanli a

nobis sint dicta. Cur autem uxor sterilis cssct, operae

pretium fuerit enarrare, nt cum virginem vidcris factam

esse malrem, credere non recuses : ut cum dixerit tibi

Judaeus, quo pacto peperit Maria ? dicas illi, quo pacto

peperit Sarra , et Rebecca, et Rachel? Cum enim mira-

bile quidpiam magnumque fuerit eventurum , muilae prae-

currunt figurae. Et quemadmodum cum Imperator ingre-

ditur,

praecurrunt milites , ne subito ab imparatis

excipiatur : ita cum insolitum futurum esset miraculum,

praecedunt figurae , ut nos prius exercitati ac dispositi non

subito attoniti haereamus, nec rei prwler expectationem

visse territi novitatc obtupescamus. Hoc et in morle : Prae-

cessit Jonas, et mentem nostram exercuil. Lt enim illum

post tres dies cetus evomuit , cum in eo proprium et con-

venicns non reperissct alimentum : proprium quippe con-

veniensque mortis alimentum cst peccati natura : inde

nata est, inde corroborala est, inde etiam alilur. Lt igi-

tur in nobis, si quando lapidem doglutivimus impruden-

tes , tum quidem primnm illum vis stomachi concoquere

ao-o-reditur : cum vero cibum minimc sibi proprium com-

pererit , ubi diutius vim suam concoquendi illi applicuit

non illum corrumpit, sed virlutem suam perdit : unde

nec priorem cibum polest continere , sed defessa cum

ipso illum quoqtie non sine gravi dolore evomit : ita quo-

qucin morte accidit.Lapidem angularem deglulivit, neque

i Matth. ix, »2.



NON ESSE DISPERA.NDUM. />()

concoqaere ipsum potuit, omnis ejus virtus elanguit :

proptcrea cimi ipso reliquura quem hubebat cibum ejecil,

dum hominum naturam simul evomuil. Neque enim dein-

ceps illam in finem potcrit conlinerc. Propterea steriles

quoque praecesserunt, ut etiam parlus fides fieret , vcl po-

tiusnonmodo utfidespartus fieret, sed siexacle examinare

velimus, ipsius etiam mortis figuram sterilitatem fuisse

reperiemus.

IV. Sed attendilc : subtile namque cst quod dicemus :

quippe dicturi sumus quo pacto ad fidem resurrectionis

nos uteri Sarrae sterilitas quasi manu ducat. Quoniam igi-

tur pacto manu ducit? Quemadmodum illa cura esset

raorlua beneficio Dei suscitata est , et Isaaci corpus vivum

germinavit : sic cum esset mortuus Christus propria vir-

tute resurrexit. Neque violentam esse noslram expositio-

nem , audi qua ratione Paulus testetur : Cum enim dc

Abrahamo dixisset : « Non consideravit emortuam vulvam

»Sarra3, sed confortatus est fide dans gloriam Deo,ple-

»nissime sciens, quia quaecumque promisit, potens est ct

wfacere 1: » hoc est, efficere ut ex corporibus morluis

fdius vivus enascatur : deinde ab illa fide, ut ad hanc nos

deduceret, adjecit : « Non est scriptum lantum propler

» ipsum ,quia reputatum est illi : sed et propter nos

2. »

Ad quid? « Quibus reputabitur, inquit, credentibus in

»eum, qui suscitavit Jesura Dominnm nostrurn a mor-

»tuis. » Quod autem dicit, est ejusmodi. Isaacum ex

raortuis corporibus excitavit : sic etiam fdium suum qui

mortuus erat suscitavit. Visne alterius etiara rei syrabo-

lum fuisse sterilitatem cognoscere?Multitudincm fidelium

paritura erat Ecclesia : ut igitur credere ininime recusa-

res quo pacto infecunda , infrugifera , sterilis peperisset

praecessit ea , quae natura sterilis erat : quae sterili volun-

1 Rom. iv, 19. — « lbid. 24.

XCII. 4



5o S. JO. CHBYSOSTOlfl ARCHIEPISCOPI C. P,

tati viam praemuniret , et Sarra facta cst Ecclesiae figura.

Nam ut illa cum sterilis esset, peperit in senecta : sic et

ista cum sterilis esset , novissimis temporibus peperit. At-

que hoc verum esse,quo pacto Paulus testetur audi

o Nos autem stimus liberae filii1

. » Cum enim figura sit

Ecclesiae Sarra ,quae libera est, idcirco addidit, nos liberae

filios esse. Et rursus : «Itaque, fratres , secundum Isaac

»promissionis fdii sumus2

. » Quid est hoc,promissionis?

Quemadmodum iilum natura non peperit, sic neque nos

natura peperit, sed gratia Dei. Et rursus : « Quae autem

» sursum est Jerusalem libera est,quse est mater nostra

u

,

haec est autem Ecclesia. « Accessistis enim ad Sion mon-

»tem, inquit, et civitatem Dei viventis, Jerusalem coeles-

»tem, et Ecclesiam primitivorum4

. » Si ergo superna

Jerusalem est Ecclesia, porro Jerusalem snpernae figura

est Sarra,prout dixit, « Duae sunt, una quidem in servi-

» tutem gcnerans ,quae est Agar : quae autem sursum est

d Jerusalem libera est, quae est mater nostra5

: » manifes-

t.un est Jerusalem ,quae sursum cst , figuram esse Sarram

hnbita ratione partus ac sterilitatis.

V. Scio subtiliora esse quae diximus : sed si attenda

mus , nihil eorum nos effugiet,

quae dicuntur. Hi ergo

pleniores mysteriorum sunt dogmatumque sermones : sed

si lubet, accommodatioremadmores cum illisproferemus.

Sterilis erat uxor, ut castitatem mariti cognoscas : quod

nec illam expulerit, tametsi tum id lex nulla prohiberet

nequc alteram ductam praeter liberam introduxit:

quodtamen faciunt multi quaerendorum specie liberorum , ut

luxuriam suam expleant, et has cjiciunt, illasintroducunt

aliiquoquepellicesin eas armant, et infinilis pugnis acrixis

domoscomplent. At nonitajustusillc : s.edquictus eratdata

' Galat. iv, Si, — » Ibid. 28. — 3 Ibid. 26. - 4 Hebr. xu, 10, —5 Galat. iv, 24.



NON ESSE DESPERANBUM. 5l

sibi a Deo uxore contentus, ac naturae Doininum precabatur,

ut naturaevincula solveret,neque uxori exprobravit. Unde

vero constat eumnon exprobrasse? ex ipsaScriptura. Siex-

probrasset, hoc quoque scriptura dixisset, neque tacuis-

set : si quidein et praeclarafacinora, etvitia justorutncom-

mcmorat , ut hasc fugiamus , illa aemulemur. Cum igitur

apud filium ejus nurus ipsius Rachellainentaretur, et ille

objurgaret,expressit ulrumque, neccelavit Scriptura. Cumenim dixisset : «Da mihi liberos : si autem non moriar

1: »

quid ille ait? « Numquid Deus ego, qui privavit te fructu

»ventris? Da mihi liberos. » Muliebris postulatio, et a

ratione aliena. Marito dicis, da mihi liberos et naturae

Dominum praetermittis ? Idcirco et ille cum illam incre-

pando respondisset , absurdam ejus petitionem repressit,

et a quo pelendum esset edocuit. At non ita iste, neque

tale quidquam ipse dixit, neque apud istum illa conquesla

est ant lamentata. Ilinc castitatem docemur simul et

fidem. Nam cum Deum precetur, fidem ejus hoc indicat:

cum vero nequaquam uxorem ejiciat , id ejus manifestam

reddit castitatem : cum antem non exprobret, neque des-

peret, id patienliam ejus et animi moderationem, mul-

tamque modestiam et amorem erga uxorem ostendit.

Neque enim,quemadmodum nunc multi factitant, qui in

ejusmodi aerumnis ad veneficia praestigiasque confugiunt,

illa superflua , inutilia , noxia , animaeque lethifera ille fe-

cit, sed omissis omnibus his, cunctisque contemptis rebus

humanis, ad naturae Dominum, qui poterat his solus me-

deri , recurrit.

VI. Audite haec mariti, discite uxores, imitemur juslum

omnes, nihil pluris faciat uxor, quam virum : nihil magis

vir diligat ,quam uxorem. Hoc omnium nostrum vitam

tuetur, hoc mundum continet universum. Nam quemad-

1 Gen. xxx, 2.

4.



52 9. JO. CHRYS0ST6MI ARCHIEPISCOPI C. P.

modnm concusso fundamento totuin corruit aedificium:

sic eliam cum dissidia inter conjuges oriuntur, tota vita

nostra subvertitur. Vide namquc : mundus ex urbibus con-

stat, urbes ex domibus, ex viris ac uxoribus domus. Si

igitur inter viros et uxores pugna consurgat, dum isla tur-

bantur, etiam urbes evertuntur: quod si urbes turbenlur,

universum ctiam orbem omnino necesse est tumultibus,

bellis, pugnisque compleri. Propterea Deus isiius rci

maxime curam gerit : Propterea uxorem ejici non sinit,

prnclerquam ob solam fornicationem. Quidigitur si contu-

meliosa sit, dicet aliquis , si profusa sit et sumptuosa , ct

innumeris aliis vitiis scateat ? patienter fer omnia , neque

propter vilia cjice, verumtamcn vitia corrige. Propterca

tu capitis locum tenes, utcorpori scias mederi. Nam neque

si corpus nostrum innumeris sit confossum vulneribus,

illud a capite scparamus. Ne igilur uxorem quoque separcs

a te ipso : nobis enim corporis loco cst uxor. Quam ob

causam beatus etiam Paulus aiebat : « Viri diligere uxores

»sic dcbcnt, ut corpora sua1

. »Et pro uxoribus cadem lcx

dalur:sicut tuum caput amas, et colis uxor

, ita virumtuumcole : nequeenim sinecausa tantamistiusreirationem

habemus. Scio quot bona conciliet istud, si nullum inlcr

virum et uxorem dissidium oriatur : scio quot malorum

occasiones pariat, si inter se contendant. Tunc enim non

divitiae, non felicitas quamboni aiTcrunt liberi, non multi-

tudolibcrorum, nonmagistratusac principatus, non gloria,

non honor, non dcliciae, non sumptus, non alia quaevis fe-

licitas uxorem exhilarare, vel virum polerit, si inter sc

rixentur.

VII. Iluic polissimum rei prae caeteris omnibus studea-

mus. Vitiosa est uxor, fac quod Isaac fecit, Deum precarc.

Si enim ille precum assiduitate dcbilitatem solvit naturae,

> F.phes. v, 28.



NON ESSE DESPERAINDUM. 53

mullo magis nos, si assidue Deum oremus, poterimus vitia

voluntatis corrigere. Si le Deus viderit sludio suae legis

observandae tolerare patienterque ferre delicta uxoris, adillam docendam te juvabit, ac patientiae tibi mercedem

repcndet. « Unde enim scis, vir, inquit, si uxorem salvam

»facies? aut unde scis, uxor, si virum salvum facies1?»

Noli auleni animum despondere, noli desperare. Fieri enim

potest ut ipsa quoque salva fiat : quod si se non corrigat,

tu lamen patientiae mercedem non amittes : sin autem eje-

ceris, illud unum primum peccasti, quod lcgem transgres-

sus fueris, et adulter apud Deum judiceris : « Quicumque

»enim ejecerit uxorem suam, inquit, excepta fornicationis

«causa, faciteam mcechari2

. » Saepenumero autem accepta

difliciliori,peccatum admisisti , nec tamen ullam relaxa-

tionem aut quietem nactus es. Sin meliorem assumpseris,non permittitur tibi, ut sincera voluptale perfruaris ex se-

cunda, ob dimissionem prioris, cum inde tibi adulterium

impulelur. Est enim adulterium priorem dimittere. Cum

igitur aliquam videris oriri difficultatem vel in matrimo-

nio, vel in aliquo alio rerum statu, Deum precare : hic

solus optimus e malis emergendi modus. Magna quippc

est orationis armatura. Hoc et saepenumero dixi, et nunc

dico, neque dicere cessabo : licet peccator sis , converle

oculos tuos in publicanum qui repulsam non tulit, qui

tam multis se peccatis expiavit. Visne intelligere quanla

rcs sit oratio? Non tam valet amicitia apud Deum quam

oralio. Neque meus est hic sermo:neque enim auderem

tanti momenti rem ex mea scntentia definire ; audi ex

Scriptura, quod amicitia non perfecit, id ab orationc esse

perfeclum. « Quis ex vobis est, qui habebit amicum, et ve-

«niens dicet ei, Amice, commoda mihi tres pancs : et ille

»respondens dicet illi, Ostium clausum est, pueri sunt in

• i C*r. vi!, ltj. — « Mattfe. v, 5a.




» cubili : noli mihi molestus esse. Dico enim vobis , etsi

»quod amicus ejus sit , non dabit ei, propter imporluni-

tatem tamen ejus dabit ei quotquot habet necessarios1

.

Vides quo pacto quod non potuit amicilia, hoc assiduitas

potuerit? Nam quoniam fuit amicus, qui petebat, ne prop-

terea rem illuin perfecisse censeres, dixit, « Etsi quod

i) amicus ejus sit non dabit ei,propter importunitatem

»ejus dabit ei. » Licet id amicitia non pnestet, inquit, as-

siduitas tamen praestabit id quod amicitia minime potuit.

Et ubi tandem id accidit? In publicano. Neque enim erat

amicus Deo publicanus, sed amicus est factus : itaque licet

inimicus sis, assiduitate fies amicus. Vide etiam Syro-

phcenissam, et audi quidillidicat : « Nonestbonumsumere

» panem filiorum, et dare canibus2

. » Cur igitur id fecit,

si bonum nonest? assiduitate mulier id bonum eflecit, ul

discas nos quibus digni minime sumus, iis per assiduila-

tcm dignos evadere.

VIII. Haec ego dixi , ne dicas peccator sum , fiduciam

non habeo, preces non habeo. llle fiduciam habet qui se

non habere illam putat:sicut is qui se fiduciam habere

putat, fiduciam amisit, quemadmodum Pharisaeus : qui vcro

se ipsum abjectum putat et fiducia destitutum, is maxime

exaudietur, quemadmodum Publicanus. Vide quam multa

libi excmpla suppetant, Syrophcunissa, Publicanus, Lalro

in cruce, amicus in parabola , qui tres panes petebat,

quique non tam propter amicitiam,quam propter assi-

duitatem obtinuit. Horum unusquisque si dixissel :

Pec-

cator sum , et pudore suflusus , et idcirco accedere non

debeo, nihil promisisset. At quoniam illorum quisquc non

ad peccatorum suorum respexit magnitudinem, sed ad di-

vitiasbenignitalis Dei, confidens et audax fuit, et quamvis

peccator praeter dignitatem suam postulavit , et quae vo-

1

Luc. xi, 5. —» Matth. xv, 26.



IN EUTROPIUM. 55

luit quisque perfecit. Haec igitur ouinia mente verseinur,

et assidue preces fundamus, vigiles, confidenter, bonae

spei pleni, multo cum studio. Quanto cum studio caeteri

adversus inimicos preces fundunt, tanto cum studio nos

pro inimicis et pro fratribus preccs fundamus, et omnino

cuncta quae in rem noslram fuerint obtinebimus. Benignus

enim est qui largitur, nec adeo nos desideramus accipere,

nt desiderat ille largiri. Haec igitur omnia cum sciamus,

licet in infimum nequitiae profundum simus devoluti, ne

sic quidem de salute nostra desperemus, sed bona etiam

cum spe accedamus, nobisquc pei suadeamus omnino fore

ut quod patimur assequamur, si ex praescripto latarum ab

ipso legum petamus. « Eum qui potest omnia facere su-

» perabundanler quam petimus et intelligimus, » Christum

omnium regem Deum nostrum decet omnis gloria, honor

et adoratio, una cum Patre initii experti, ac sanctissimo

vivificoque Spiritu, nunc et semper, et in saecula saeculo*

rum. Amen.

HOMILIA

In Eutropium eunuchum Patrlcium ac Consulcm.

L Semper quidem1

, nunc vero maxime opportunum est

dicere, « Vanitas vanitatum, et omnia vanitas2

. » Ubi nunc

inclytus ille consulatus splendor? ubi illustres illae faces?

ubi applausus illi ac choreae, epulaeque et festi conventus ?

ubi coronae et aulaea? ubi strepitus urbis, et illae circensium

faustae acclamationes, spectatorumque adulationes ? Omnia

• VideD. Guillon, tom. xvi, p. 1-29. — 3 Eccle. i, «.



56 s. jo. ciiiusostomi a.kguiepisgoi»i c. r.

illa pericrunt : procella vehemcns folia dejecit, arborem

spoliatam reddidit, jam radicilus vacillautem : tanlaque

vis venti impacta est, ut

cumnervos ejus

universos con-cusserit , tnm ipsam fundilus prosternere minetur. Lbi

nunc fucati illi amici? iibf compolationes et ceenae? ubi

parasilorum examcn,etmerumper totamdiemexhaustum,

variaequc coquorum artes, et potentatus cultores illi, ad

graliam omnia dicere ac facere assueti ? Omnia illa nihil

nisi nox et somnium fuerunt, ct appetenle die evanuerunt

ilores fucrunt verni, et vere exacto emarcuerunt omnia

umbra erant, et praeterierunt : fumus erant, et soluta sunt

bulke erant, et dirupla sunt:araneac erant, et lacerata

sunt. Quapropler spirituale hoc dictum occinimus, fre-

quenler dicentes, « Vanilas vanitatum, et omnia vanitas. »

Hoc enim diclum in parietibus, investibus, in foro, in

acdibus, in viis, in januis, in alriis; scd potissimum in ipsa

cujusque conscientia conlinenter inscriplum esse oportct,

omnique tcmpore cogitalioni obversari : quandoquidem

negotia fraudulenta et personata ac mimica veritatis opi-

nionem apud plerosque sibi paraverunt : hoc dicto , in

prandio, iu ccena, in ccetu hominum, quemque proximum

suum compellare oportebat, idemque ab illo vicissim au-

dire, nempe « Vanitas vanitalum, omnia vanitas. »Annon

assidue tibi dicebam fugitivas cssc divilias? tu vero nos

non ferebas : annon dicebam eas ingralum domesticum

esse? tu vero credcre nolcbas : Ecce experientia do-

cuit non solum fugitivas el ingralas, sed homicidas etiam

esse, ut quae in tremorem ac meluni nunc te conjecerint.

iNonne dicebam tibi, cuin me indesinenter objurgares vera

monenlem. me tibi potius amicuin esse, quani adulatores;

me qui arguerem, majorein tui curam gcrere, quam eos,

qui tibi per omniu obsequerentur ? Monne et hoc addebam,

fide digniora essc vulnera ab atnicis, quam voluntaria os-



IN LUTUOPiUM. 5y

cula iiiimicorum ' ? Simea vulnera tulisscs, haudquaquam

tibi illorum oscula hoc exitiuui atlnlissent : mea enim vul-

nera sanitatem aiTerunt, illorum oscula morbum immedi-

cabilem tibi conciliaverunt. Ubi nunc pocillatores tui?

ubi qui in lbro populum de via decedere cogebant, luas-

que laudes passim apud omnes praedicabant? Transfuge-

runt, abnegarunt tuain amicitiam, suam securitatem tuis

periculis qua^runt. At non tales nos, sed et tunc quamvis

regre ferentem non deslituimus, et nunc collapsum prole-

gimus accuramus. Ecclesia a te hostiliter habita, expanso

sinu te suscepit : theatra autem magnis obsequiis a te culta,

quorum causa ssepius nobis infensus fuisti, el prodiderunt

te et perdiderunt : attamen nunquam destitimus his te

verbis alloqui:Cur ista facis? in Ecclesiam debaccharis,

ct te ipsum in exitium praecipitem agis:et tu haec omnia

monita negligenter praetercurrebas. Et circensis quidem

mulliludo exhaustis in se tuis facultatibus gladium in te

acuit:Ecclesia vero importuno tuo furore exagitata, ultro

citroque cursitat, si quo pacto te ex his cassibus implici-

tam extricare queat ?

II. Et haec nunc dico, non quod prostrato insultem, sed

quod eos qui adhuc stant, lutiores reddere cnpiam : nec

ut plagas vulnerati refricem , sed ut nondum vulneratos

in sanitale conservem : non ut jactatum fluctibus demer-

gam, sed ut eos, qui secundis auris navigant, erudiam, ne

forte in profundum deferantur. Quo autem modo caveri

possit? INiinirum si rerum humanarum mutaliones consi-

deremus. Si enim iste mutationem limuisset , nunc cam

non paleretur. Sed quoniam iste nec domesticis nec alienis

consiliis corrigi potuit, vos saltem qui divitiis extollimini,

hujus calamitatem in vestrum proiectum convertite :nihil

enim est humanis rebus infirmius : quapropter quocumque

1 Prov. \\ yii, 6.



58 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPl C. P.

noinine earum vilitateni significaveris , minus quam pro

rei veritate dixeris : vel si

fumumeas, vel fcenum , vel

somnum, vel flores vernos, vel quidlibet aliud nominave-

ris : usque adeo sunt fragiles , et magis nihili quam nihil

ipsum; quod autem non solum nihili sint, sed et in prae-

cipiti stent, vel hinc apparet. Quis hoc homine fuit excel-

sior? nonne in loto orbe divitiis praecellebat? nonne ad

ipsa fastigia honorum conscendit? nonne omnes eum for-

midabant ac verebantur? Sed ecce factus est et vinctis

miserior, el servis miserabilior, et mendicis fame tabes-

centibus indigentior, per singulos dies gladios prae oculis

habens in se exacutos, et barathra et carnifices, et viain

quae ad supplicium ducit : ac neque memoria praeteritarum

voluplatum fruitur, imo ne luce quidem communi, sed

meridie quoque tanquam in densissima nocte angustiis

parietum inclusus , oculorum usu privatur. Et quorsuni

haec commeroorare altinet, cum quantumvisadnilar, nullis

verbis exprimere valeam, quis illi animus sit, per singulas

horas capitis supplicium expectanti? Aut quid nostris ver-

bis opus est, cum ipse haec nobis tanquam in imagine de-

pingat? Heri namque missis ad eum ab Imperatore qui

vel pervim hominem pertraherent, cum ad sacrarium con-

fugisset, nihilo meliorem, ut nunc quoque,"quam morlui

colorem obtinebat : tunc dentium stridor, tremor lotius

corporis, vox singultiens etlingua titubans, in summa talis

habitus, qualem oporlebat habere animam qnae lapidea

esset.

III. Ilaec dico non exprobrandi causa, ncque insultans

ejus infortunio, scd ut vestrum animum molliam , et ad

commiserationcm perlraham, eoque inducam ut praesenti

hominis pcena sit contentus. Quoniam enim multi sunt e

noslris adeo inhumani , ut nos etiam incusent, qui eum

sacrario exccperimus; illorum duritiein notris sermonibus



IN EUTROPIUM. 5q

mollirc volens , miserias istius traduco. Quid enim est,

quaeso, dilecle, quod indigne fers? dices,quia in

Eccie-siam confugit, qui eam indesinentcr impugnabat. Atqui

hoc polissimum nomine glorificandus erat Deus, quod

permisit eum in tanta conslitui necessilate, ut et poten-

tiam Ecclesiae et clemenliam disceret : potentiam, eo quod

in tantam inciderit mulationem ob bclla quae ipsi intulc-

rat : clementiam vero,quod ipsum objecto nunc scuto

protegat, etalarum oblentu tueatur, prseteritarumquein-

juriarum oblila , sinus ei amantissimc pandat. IIoc enim

quovis tropaeo splendidius, quavis vicloria illuslrius; boc

ethuicos, boc Judaeos pudefacit; hoc placiditalem vultus

ejus ostentat, quod hosti captivo parcat, et ab omnibus

desertum ac conlemptum sola ut amantissima mater suis

velamentis occultet, Imperatoris simul irae et intolerabili

populi furori ac odio se opponens : hoc ipsum est eximiuin

altaris ornamentum. Dices, Hoccine ornamentum , homi-

nem scelestum, avarum, rapacem altare contingere? Cave

talia dixeris : quandoquidem et meretrix pedes ipsius

Christi contigit, incesta illa et impura : nec tamen hoc in

crimen Domino Jesu cessit , sed in laudem magnam et ad~

mirationem : neque enim purum impura ofFendit, sed

scelestam meretricem purus et inculpabilis suo conlactu

purificavit. Cave injuriarum memineris , o homo. Cruci-

fixi illius servi sumus dicenlis : « Remilte illis, non enim

»sciunt quid faciunt1

. » Dices , at prajclusit hujus loci re-

fugium legibus scriptis, quibus hoc irritum facere conatus

est. At nunc re ipsa didicit, quale sit quod fecit : et suo-

met facto legem suam prirnus abrogavit, factus orbis to-

tius spectaculum : et sileat licet, omnes tamen admonet;

nolite haec facere, ne qualia ego patiamini. Sua calamitale

alios docet , et altare hoc ipso illustrem ex se splendorem

1 Luc, xxui, 34.



()0 S. JO. cunvsosroMi arcuiep;scopj C. P.

cmillit, ac vcl hinc Iremendum vidctur, quod leonem

vinctum contineat : quandoquidem ct regiae efligiei non

lanlum ornalus ex eo contingat, si solio rexsuhlimi sedcat

purpuratus et diademale redimitus, quantumsi sub pedi-

bus quoque regiis barbari manibus posl terga revinctis

proni jaceant. Etquod verbisnonsit usus adpersuadendum

paratis, vosmet festinationc veslra ac concursu altesta-

mini. Etenim praeclarum hodie nobis spectaculum et hila-

ris conventus contingit : nec minorem nunc video populi

frequeniiam,quam in sacra Paschae celebritate : adeo

exciti estis istius silentio,quod impraeseutiaruni quavis

tuba clariorem sonum emittit. Et virgines thalamis, et

mulieres gynaeceis desertis, et viri foro vacuo relicto,

universi huc concurristis , ut humanam naturam traduci

videretis, et saecularium negotiorum momentaneam mu-tabilitatem delegi, illamque meretriciam faciem heri ac

nudius tertius praeclarissime splendentem (talisenim est

ex alienis injuriis felicitas,quae rugosa quavis anicula de

formior apparct) rerum mutatione tanquam spongia qua-

dam tectoria fucosque abstersisse.

IV. Tanta nempe est hujus infortunii vis, quae virumfelicem ac conspicuum, nunc omnium abjectissimum red-

didit. Introeat dives aliquis , et magnam utilitatem perci-

piet : videns enim tam celso fastigio delapsum eum qui

totum orbem nutu concutiebat, ac formidine contractum,

quavisque rana aut leporc timidiorem, et absque vinculis

columnae huic haerentem , et vice catenae timore affixum

trementemque , reprimet arrogantiam , fastum exuet , et

consideratis qiue in humanis casibus consideranda sunt,

discedet re ipsa doctus,quae scriplune nos docent. Quale

cst illud : « Omnis caro fcenum, et omnis gloria hominis

»ut flos fceni : aruit fantun, ct flos ejus decidit* : » item

' Ibvlt. II, 7.



W EUTROPir\r. 61

illud : « Sicut fcenum velociter arescent, et sicut olera

»herbarum cilo decident : quoniam sicut fumus dies ejus

sunt1

: » et reliqua similia. Gontra pauper introgressus,

et hoc spoclaculumanimadverlens, non clisplicet sibiipse,

nequc sortem suam deplorat ; scd gratias insuper pauper-

tati habet, quae sibi et asyli vice sit tulissimi, ct portus

tranquillissimi,et arcis munitissimae : et his visis, si dctur

optio, mallet praesenti conditione contentus esse, quam

omnium facultatibus paulisper occupatis, mox in proprii

sanguinis periculum vcnirc. Vides non parvam utilitatem

divitibus et pauperibns, et celsis et humilibus, servis et

ingenuis , ex hoc istius refugio enatam esse? Yides ut cum

remedio quisquchinc abeat , hujus rei speclaculo alfcctus

curans sucs? Num igitur mollivi vestrosanimos , aut indi-

gnationem expuli ? num inhumanitatcin extinxi ? num ad

commiserationem adduxi ? equidem adduxisse me opinor :

idque ex vultibus vestris ac lacrymis colligo. Quandoqui-

dem igiturpetra cordis vestri in pinguem et fertilem agrum

versa est, age jamfruclumquoque misericordiae proferen-

tes, uberesque commiseralionis spicas prae nobisfercnles,

procumbamuslmperatori adgenua: velpotius deprecemur

benignissimum Deum, utmolliat iram lmperaloris, etcor

illi tenerum dare dignetur, quo hancgiatiam integram ab

ipsoauferrepossimus. Jam enim exillo dic quo huc confu-

git isle, non parva est facta mutatio : postquam enim cog-

novit Imperator eum ad asylum hoc se recepisse, aflluente

exercituet concitato ob ejus crimina , deposcenteque ho-

minem ad supplicium, longam habuit orationem qua mi-

litarem indignalionem compcsccret, postulans ut non

culparummodo, sed etiam recte factorum rationem habe-

rent : utquipro illis gratiam haberet, et siquidsecus acci-

disset, tanquamhominiignoscendum duceret. Cumautem» Psal. x\\v\, u, et cj, 4«



62 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

illi de integro urgercnt ad vindictam lncsi Imperatoris,

clamuntes, exilientes, admortem deposcentes, hastas vi-

brantes : tum vero fontes lacrymaram clementissimis suis

oculis emindens, et sacrosanctae mensoe, ad quam perfu-

geral, religionem illis incuticns, aegre tandem iram eornm

sedavit.

V. Admoveamus igitnr nos quoque quae a nobis adhi-

beripar est.

Quacnim ipsi venia digni essetis, si Impcra-

torepropriaminjuriam condouanteet oblito , vos nibil tale

passi in ira obstinate pergeretis ? autquomodo hoc specta-

culo soluto sacramenta contrectabitis, et precationera il-

lam dicetis, qua rogare jubemur : « Dimitte nobis sicut

»et nos dimittimus dcbitoribus nostris1

, » si a debitore

veslro pcenas cxigatis ? Injuriis vos iorte magnis afFccit ac

contumeliis? ne nos quidem istud inficias ibimus. Sed non

tribunalis est praesens tempus, secl misericordiae potius :

non repetundarum, sed clementiae : non examinis, sed

condonationis : non sufiragiorum ac calculorum, sed mi-

seralionis ac gratiae. Ne igitur quis vestrum accendatur,

neve aegre ferat, sed potius mitissimum Deum deprece-

mur, ut reo vitam proroget , eumque ex impendente caede

eripiat , ut ipsc errata sua corrigat : et communi opera

interpellemus clementissimum Imperatorem pro Ecclcsia

et altari, unum hominem sacrosanclae mcnsae donari ob-

sccrantes. Quod si feccrimus, et Imperatori gratum facie-

mus,ctDeus prius quam Imperalor factum nostrum ap-

probabit, magnamque nobis hujus humanitatis mer-

cedem retribuet. Sicut cnim crudelem ct inhumanum

aversatur et odit : ita misericordem et humanum amplec-

titur ct amat : cique sivc justus sit, splendidiores plectit

coronas : sivc peccalor, peccala cjus dissimulat, commi-

serationis erga conservum talionem ilii retribuens. « Mise-

« Matih. vi, 12.



DE CAPTO EUTROPIO KT DE DIVITIAR. VANITATE. 63

»ricordiam volo, inquit, ct non sacrificium4

. » Et pcr

universam Scripturam vides eum semper hoc requirere,

atque hanc esse dicere peccatorum medelam. Proinde nos

quoque ad hunc modum illum propitium reddemus, sic

peccata nostra redimemus, sic Ecclesiam ornabimus, sic

et Imperator clementissimus , ut dixi, nos laudabit : ila

fict ut univcrsus populus nobis applaudat , et usque ad

fines orbis terrae humanitatis et clementiae noslrae fama

cclebretur, ct hoc comperto ubique terrarum laude afli-

ciamur. Ut igitur talibus bonis frui contingat, procidamns

ad genua , obtestemur, deprecemur : eripiamus epericulis

captivum, profugum, supplicem, ut et ipsi futura bona

consequamur, gratia et benignitate Domini nostri Jcsu

Christi, cui gloria et impcrium nunc et semper, et in sae-

cula saeculorum. Amen.

L ».•».», »^»-V I

HOMILIA

Cum exlra Ecclesiam deprehensus Eulroplus abreplus

fult. De paradlso seu korlo , ct de Scripturis ; atque in

illud, Astitit regina a dextris tuis2

.

I. Suave pratum, suavis est hortus, at longe suavior

divinarumScripturarum lectio8

. Illic quippc marccscentes

flores , hic sententiae vividae : illic zephyrus spirat, hic

aura Spiritus : illic spinae sepiunt, hic providentia Dei tu-

tatur : illic cicadae cantilant, hic Prophelae modulantur :

illic ex aspectu voluptas, hic ex lectionc utilitas. Hortus

« Osee. vi, 6. —* Psal. xliv, io. — 3 Vide D. Guillon, tom. xm,

p. 1 53-i63.



64 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C» P.

uno in loco , Scripturae ubique terrarum. Hortus tempes-

tatum necessitati subditus est, Scripturae et hyeme ct acs-

tale comantes ibliis, fruclibus onustoe sunt. Attendamus

igitur Scriplurarum lectioni : nam si Scripturae attendas

abigitillamoerorem, voluptatem inscrit tibi, maliiiam lollit,

virtutis radices roborat, nec sinil in negoliorum tuinullu

flucluantium more turbari. Furit pelagus : tu vero cum

tranquillitate navigas ; vice namqne gubernatoris habes

Scripturarum lectionem : hunc enim funiculum non

abrumpit negotiorum tenlatio. Quod autem non mentiar,

res ipsae testificantur. Ante dics aliquot obscssa fuit Eccle-

sia : venit excrcitus, qui ignem oculis emittebat, neque

tamen olivam marcidam reddidit : nudabantur cnscs nemo-

que vulnus accepit : Imperatoria oslia in anxietate versa-

bantur, et Ecclesia in tuto posita erat, etiamsi huc bellum

eruperit. Hic quaerebatur is, qui huc confugcrat : illorum-

que furorem non formidantes astitimus. Quare? Aderat

nobis tutissimum pignus , nempe illud : « Tu es Petrus

» et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et

»porta3 inferi non praevalebunt adversus eaml

. » Eccle-

siam dico, non locum tantum , sed mores; non muros

Ecclesiae, sed leges Ecclesiae. Cum confugeris in Eccle-

siam , non locum pete , sed animo transfuge. Ecclesia

enim non murus et tectum , sed fidcs et vila? ratio cst. Ne

dicas eum,qui prodilus cst , ab Ecclesia proditum esse :

nisi deseruisset Ecclesiam, captus nonfuisset.

Nedicas

ipsum confugisse et proditum fuisse : non Ecclesia ipsum

dimisil, sed ipse Ecclesiam dimisit. Non intus proditus

est, sed foris. Cur reliquit Ecclesiam? Te servatum volc-

bas? allare complecti oportebat : non hi muri, sed Dei

providenlia te tutum prncstare poterat. Peccator eras?

non te Deus ideo respuit : non enim venit vocare justos,

« Matth. xvi, 18.



DE CAPTO EUTROPIO ET DE DIVITIAR. VANITATE. 65

scdpeccatores adpoenitentiarn. Meretrixsalutem consecula

est, quia pedesapprehendit. Audistis-ne hodiernam leclio-

nem? Haec porro dico, ut nunquam dubites in Ecclesiam

confugere. Mane in Ecclesia, et non proderis ab Ecclcsia.

QuodsifugerisabEcclesia, lunc Ecclesia in causa non erit.

Nam si intus fucris, lupus non ingreditur; sin exieris, a

bellua capicris; verum non eaula, sed pusillainmilas lua

in causa erit. Nihil Ecclesiai par est : ne mihi commemo-

res muros ct arma; muri enim tempore deleruutur, Ec-

clesia vero nunquam scnescit. Muros barbari demoliuntur,

Ecclesiam nc da:moncs quidem vincunt. Quod haec non

sint jaclantiaj verba , res ipsae tcstanlur. Quot Ecclesiam

pppugnarunt , ipsiquc pericrunt P Ecclesia vero ccelos

transcendit. Talis est Ecclesiae magnituclo , vincit impug-

nala , insidiis appeliia superat, conlumeliis afTecta splen-

didior cvadit : vulnera cxcipit, ncculceribus cadit; agitata

fluctibus non demcrgitur, procellis impelita naufragium

non pa-litur: luctalur, nec prosternilur ; pugilalu certat,

ncc vincilur. Cur crgo bcilum permisit? Ut illa splendi-

dius tropacum crigeret. Aderatis illo die , ac vidistis

quanta movcrentur arma: militaris furor igne vehcmen-

lior crat : nosque ad aulam imperatoriam properabamus.

Scd quid? pcr Dci graliam nihil eorum nos terruit.

II. Hacc porro clico, nt et vos imilemini. Curnon per-

terrili sumus? quod nulium praesentium malorum formi-

dnrcmus. Quid enim gravc esl? an mors? nequaquam

gravis est illa , citius enim ad tranquillum portuin deve-niemus. An bonorurn publicationes? «Nuduscgressus sum

» dc utero malris meae, ct nudus rcvcrlar1

.» Num exilia?

«Dominiest tcrra , et plcnitudo ejus2

. » Num calumnioe?

«Gaudelc etcxullate, cum dixerintomnc malum verbum

»adversum vos mentientes , quoniam mcrces vesira multa

* Job. t, 21, —» Psal, xsiii, i,

XCII, 5




»est in coelis1

. s» Videbam gladios , et caelum cogilabam :

expectabam mortem, et in mentem veniebat resurrectio :

has infimas aerurnnas cernebam , et superna pratnia nume-

rabam : insidias observabam, et supernam coronam me-

ditabar : certaminum argumentum satis erat ad consola-

tionem. Abducebar utique; sed id mihi contumeliae non

erat : una quippe contumelia est, peccatum. Licet enim

te totus orbis contumelia affecerit; si eam lu tibi ipse non

inferas , nequaquam contumelia affectus es. Proditio ea

solum est, quae ex conscientia procedit. Ne tuam prodas

conscientiam , et nemo te prodet. Abducebar, et videbam

negotia ; imo potius verba mea in negotia conversa;

nempe concionem meam ,quam verbis habueram , in foro

per res ipsas denunciatam. Quam concionem : Eam quam

semper dicebam : Insufflavit ventus y et folia dejecit. « Ex-

»siccatum est fconum, et flos decidit2:» abiit nox, et

illuxit dies : rejecta est umbra , et apparuit veritas. Ascen-

derunt usque ad ccelos, et descenderunt usque ad plani-

tiem. Fluctus enim,qui se in altum extulerant, pcr hu-

mana negotia depressi sunt. Quomodo? Doctrina erant

ea , quae gesta sunt. Et dicebam intra mc ipsum:

An pos-

teri hinc erudientur? an duobus non transactis diebus

haec, quae gesta sunt, oblivioni sunt tradita? Manentia

eraut illa monila. Rursus dicam , iterum loquar : Quae

hinc utilitas? lmo utilitas aderit. Licet cnim non omnes

audiant, pars saltem dimidia audiel; si nec dimidia pars

saltem tertia ; si neque tertia, quarta:

si non quarta pars,

sallem decem; si non decem ,quinque; si non quinque,

saltem unus : si neque unus, ego paratam mercedem ba-

beo. «Exsiccatuui estfcenum, et flos decidit : verbum au-

» tem Dei manet in aelernum3

. »

III. Vidistis-ne humanarum rerum vilitatem? Vidistis-

» Matth. v, la. —» Isai. xl, 8. —

3

Ibid.




ne potentiae fragilitatem ? Vidislis-ne divitias, quas

semper fugitivas dixeram , non modo fugitivas, sed etiam

homicidas? Non enim solum se possidentes deserunt, sed

etiam jugulant. Cum enim quis eas studiose colit, tum

maxime illae cultorem suum produnt? Cur divirias colis,

quae hodie penes te sunt , cras penes alium ? Cur divitias

colis, quae nunquam retineri possunt? Vis eas colere, vis

retinere? Ne defodias eas, sed in pauperum manus tradas.

Ferae sunt divitiac , si retineantur , fugiunt ; sin disper-

gantur , manent : Nam«Dispersit, inquit, dedit pauperi-

»bus, justitia ejus manet in sceculum1

. » Disperge, ut

maneant : ne defodias, ne fugiant. Ubinam sunt divitiae ?

ut placide interrogem eos,qui lunc abcesserunt. Haec

autem non exprobrans dico , neque ulcera refricans , absit

sed ut aliorum naufragia in portum vobis convertam. Cum

inilites, cumgladii aderant, cum urbs incendebatur, cum

diadema nihil poterat, cum purpura contumeliis afficie-

batur, cum omnia furore plena erant, ubinam divitiae?

ubi vasa argentea ? ubi argentei lecti ? ubi domestici ? In

fuga omnes. Ubi eunuchi? omnes sese proripuerunt. Ubi

amici? larvas ponebant. Ubi domus? claudebantur. Ubi

pecuniae? earum possessor aufugit. Et ubi tandem pecu-

niae? defossae sunt. Ubinam reeonditae? Num molestus

vobis sum? num onerosus dum semper dico, divitias eos,

qui ipsis male utuntur, prodere? Venit tempus, quo ver-

borum veritas ostenderetur. Quid eas retines, qua; in ten-

tatione nihil te juvare possunt? Si quid habent virium,

adsint tibi cum in necessitalem incideris : si tunc dilFu-

giunt, cuinam tibi usui sunt? ipsac res testificantur. Quae-

nam ex iis utilitas? Gladii acuti, mors imminens, exer-

citus furens , tot minarum expectalio : divitiae vero

nusquam comparent. Quo se subduxerunt illae fugitivae ?

i Psal. «1, 8.

5.



68 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOM c. p.

ipsae tibi haec omnia mala procurarunt, et in tempore ne-

cessitatis fuginnt. Qnanqnam memulli semnrr accusant,

qhod divites incessam : at illi pauperes semper incessunt.

Ego vero semper incesso divites; non , inqnam , divites,

sed eos ,qui male diviliis utuntur. Semper cnim dico me

non criminari divitem , sed rapacem. Aliud divcs , aliud

rapax; aliud opulenlus , aliud avarus. Res distingue , nc

confundas ea, qiue commisceri non possunt. Dives es?

non prohibeo? Rapax es? hoc do crimini. Tua possides?

his fruare. Aliena rapis? non sileo. Vis me lapidare ? pa-

ratus sum sanguincm profundere, peccalum dnnlaxat

tuum prohibeo. Non curo odia , non bellum : una mihi

cura est auditorum proleclus. Filii mei sunt perinde divi-

tes atque paupercs : ambos enim eadem parlurivit alvus;

iisdem ambo doloribus nali. Si ilaque paupcrem incessas,

te arguo : non tantum est damnum pauperis, quantum di-

vitis : nam paupernon multum detrimentipalitur; inpccu-

niis enim laedilur: tu vero inanima laederis. Qni vultc.Tclat,

lapidibus impetat,odio habeat. Materia quippecoronarum

insidiae sunt : pranuiorum idem numerus,qui vulncrum.

IV. Insidias igitur non timeo : nnuni timco peccatum.

Ne me quis peccati arguere possit , et lolus orbis me bcllo

impelat. Hoc quippc bellum me splendidiorcm cfTicit. lla

et vos instituere volo. Ne timealis insidias viri potenlis,

sed timete vim peccati. Ilomo ie non lsedct, nisi lu tc ip-

sum. Si peccalum non habcas, et innumeri adsint gladii

te Dcus eripiet: si peccalum habeas

, et in paradiso fucris

inde excides. In paradiso crat Adam , et cccidit; in funo

sedebat Job, ct coronatusest. Quid illi profuit paradisus,

qnid huic obfuit (imus? IUi nemo insidiabatur , et sup-

plantalus est? huic diabolus insidiabatur , ct coronalus

est. Nonne facultatcs cjus abslulit ? Scd pielalem non cri-

puit. Nonne filios ejus suslulit?

sedfidcm

nonsuccussit.



DE CAPTO EUTttOPIO ET DE DIYlTlAR. VANITATE.6<J

Nonnc corpns ejus sauciavit? Sed thesaurum non invenit.

Nonne uxorem ejus armis instruxit? Sed militem non

proslravit. Nonne tela sagittasque emisit? Sed ille vulnera

non accepit. Machinas admovit , sed turrim non quassavit

fluctus induxit, sednavemnon demersit. Hanc mihi legeui

servate, quaeso, vestraque tango genua, et si non manu,

saltem animo , lacrymasque fundo. Hanc mihi servate le~

gem , et nemo vos laedet. Nunqnam beatum prasdicetis

divitem ; nemineni miserum dicatis, nisi eum qui in pec-

cato sit. Beatum praedicate eum qui in justitia. Non enim

natura rerum , sed mens hominum et hunc et illum talem

efficit. Nunquam gladios timeas , nisi conscientia te accu-

set : nunquam timeas in hello , si conscientia tua pnra sit.

Ubinamsunt ii, qui hinc abcesserunt? Nonne omnes de-

missi stabant, nonne qui in maxima dignitate constituli

erant, tremebant illos ? nonne venerabantur ? Sed venit

peccatum , et omnia prostrata sunt : famuli judices, adu-

latores carnifices effecti sunt : qui manus ejus osculaban-

tur , ipsum ab Ecclesia abripuerunt : qui heri manum ejus

osculabatur, hodie inimicus illius est. Quare? quia heri

non vere illum diiigebal. Venit tempus, et larvae depre-

hensac sunl. Annon hcri manns osculabaris, eumque ser-

valorem, curalorem et beneficum vocabas? Nonne laudes

texebas innumeras? Cur hodie accusas? Heri laudator,

hodie accusator? Heri laudes, hodie crimina oflers ? Quae

mutatio? Quae translatio?

V. At non ego talis : qui insidiis appetebar, patronus

effectus sum. Innumera gravia passus, non par pari retuli.

Dominum menm imilor, qui in cruce dixit : «dimitte cis,

»non enim sciunt quid faciunt1

. » Haec autem dico, ne

malorum vos suspicio corrumpat. Quot mutationes extite-

runt, ex quo civitati huic praefui , et nemo ad meliorem se

1 Luc. xxui, 34.



JO S. 30. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

frugem recipit ? Cum autem dico , nemo , non omnes con-

demno , absit.

Nonenim fieri potest, ut

hoc pingue ar-vum , sementem recipiens , segetem non proferat. Sed ego

insatiabilis sum , nolo paucos, sed omncs salutem conse-

qui. Si vel unus pereat, ego perii : puto me pastorem illum

imitari,qui cum nonaginta novem haberet oves , ad unam

quae erraverat accurrit1

. Quousque pecuniae ? quousque

argentum, quousque aurum, quousque vinum effusum?

quousquc famulorum adulationes ? quousque crateres coro-

nati? quousque satanica convivia, diabolica operatione

plena ? Num nosti vitam preesentem esse peregrinationem?

numnam tu civis ? Viator es. Intellexisti quid dixerim?

Non es civis, sed viator et peregrinns. Ne dixeris : Hanc

et illam civitatem habeo. Nemo civitatem habet. Civitas

sursum est. Praesentia via sunt. Quotidie igitur iter faci-

mus , donec natura cursum perficit. Est qui in via pecu-

nias recondat : est qui in via aurum defodiat. Ingressus

diversorium , illudne exornas? Minime , sed comedis et

bibis , atqtie hinc egredi festinas. Diversorium est vita

praesens. Ingressi sumus,prresentem vitam finimus : cu-

remus cum bona spe egredi , nihil hic relinquamus , ne

illic nobis pereal. Ingressus in cauponam quid puero di-

cis ? Vide quo loco res nostras deponis , ne quid hic relin~

quatur, ne quid quantumvis leve vel exiguum pereat , ut

omnia domum reportemus. Sic et nos in praesenti vita :

eam quasi cauponam respiciamus , nihilque hic relinqua-

mns, sed omnia in melropolim reportemus. Viator es ac

peregrinus, imo viatore vilior. Quomodo? Ego dicam.

Viator scit quando ingreditur diversorium , et quando

egreditur : in ejus enim arbitrio cst egressus, quemadmo-

dum et ingressus. Ego autem ingressus in diversorium,

hoc est in pra^sentem vitam ,quando egressurus sim ignoro.

» Luc. xv, 7»




Atque interdum pro 16ngo tempore alimenta paro , et

Dominus repente me vocat: «

Stulte ,

quae parasti cujus

»erunt? Hac enim nocte accipient animam tuam*. » In-

certus exitus, instabilis possessio , sexcenta praecipitia,

undique procellae. Gur insanis circa umbras? Cur relicta

veritate ad umbras confugis.

VI. Haec dico, nec dicere desinam, dolorem inferens,

et vulnera comprimens; idque non propter eos qui ceci-

derunt, sed proptereos qui supersunt. Illi namque absces-

serunt, finemque acceperunt : qui vero supersunt, eorum

calamitatibus cautiores evaserunt. Et quid, inquies, facie-

mus ? Unum hoc facito. pecunias odio habeas, et vijtam

tuam diligas. Abjice facultates, non dico omnes, sed su-

perfluas reseca. Alicna ne concupiscas, viduam ne expo-

iies, pupilli bona ne rapias, domum ne accipias : non per-

sonas dico, sed res. Si quem conscientia mordet, ipse in

causa est, non meus sermo. Cur rapis ubi invidia? rape

ubi corona ? Ne rapias terram, sed ccelum. « Violentorum

»est regnum ccelorum, et violenti rapiunt illud2

. » Quid

rapis pauperem accusantem? rape Christum laudan-

tem. Vidisti improbitatem etinsaniam? Rapis pauperem

pauca possidentem? Christus dicit , Me rapito , rapinae

tibi gratiam habeo : regnum meum rapito, et vim facito,

Terrenum regnum si rapere volueris, imo si id vel cogita-

veris, supplicium lues : supernum vero si non rapueris,

poenas lues. Lbi mundana, ibi invidia : ubi vero spiritua-

lia, ibi charitas. Haec singulis diebus meditare ; ne post bi-

duum cernens alium curru vectum, serico indutum vesti-

mento, sese efferentem, conturberis aut stupeas. Ne lau-

des divitem, sed eum tantum qui in justitia vivit. Paupe-

rem ne vituperes; sed circa res omnes disce recto et in-

corrupto uti judicio. Ab Ecclesia ne abstineas, nihil enim

x Luc. xii, ao. — » Matth. xi, la.



^2 S. JO. CHRYSOSTOM ARCHI£P1SC0I>I C. P.

fortius Ecclesia, spes tuaEcclesia,refugiumtuumEcclcsia.

Cccio excelsior et terra latior est illa.

Nunquam senescit,sed semper viget. Quamobrem ejus firmitatem stabilita-

temque demonstrans Scriptura montem illam vocat: ejus

incorruptibilitalem , appellat virginem ; magnificcntiam

ejus reginae nomine declarat; cognationem, quam cum

Deo habet, filiae voceindicat; propter numerosam pro-

lem illam olim sterilem, nunc vocat eam, quae peperit

seplem ; sexcenta nomina , ut ejus nobilitatem indicet.

Quemadmodum enim Dominns ejus mulla habet nomina;

nam pater vocatur, via, vita, lux, brachium, propitiatio,

fundamentum, ostium, impeccabilis, thesaurus, Dominus,

Deus, filius, unigenitus, forma Dei, imagoDei: an sufficit

nomen unum ad totum repra?sentandum ? Nullo modo :

ideoque innumera sunt nomina, ut de Dco vel tantilium

ediscamus. Sic et Ecclesia multis vocatur nominibus :

Virgo appellatur, quae tamen prius merelrix erat: nam,

quod in sponso mirabile est, accepit meretricem, et efFe-

citvirginem. rem novam et admirabilem ! Nuptiae apud

nos virginitatem solvunt, nuptiae apud Deum virginitatem

resuscitant. Apud nos quae virgo erat, nupta, nonest virgo;

apud Christum quae meretrix erat, nupta, virgo eificilur.

VII. Hoc soliim velim interpretetur hnerelicus, qui de

superna generatione curiosiusinquirit, ac dicit, Quomodo

genuit Pater? Dic illi, Quomodo Ecclcsia, quae meretrix

erat, virgo eflecta est? Quomodo illa quoe genuit, virgo

permansit: « /Emulor enim vos Dei aemulatione, inquit

^Paulus, despondi enim vos uni viro, virginem castam

»exhibere Christo1

.» O sapientiam , et intelligentiam,

« Emulor enim vos Dei aemulatione. » Quid hoc est?

c /Emulor, inquit. » /Emularis tu qui spiritualises. « /Emu-

»lor enim, • inquit, ut Deus. Ergo-ne Deus aemulatur ?

1 3 Cor. xi, a.



DE CAPTO EUTROPIO ET DE DIVITIAR. VANITATE.J?>

Etiam aemulatur, non animi morbo, sed charilate et ze~

lotypia. « /Emulor enim vos Dei aemulatione. » Dicam tibi

quomodo aemulatur. Yidit terram a daamonibus corrup-

tam, et Filium suum tradidit. Verba quippe dc Deo dicta

non eadem sunt vi praedita : exempli causa , aemulatur

Deus, irascitur, pcenitentia movetur, odit, verba sunt hu-

mana, sed sensum habent Deo congruentem. Quomodo

aemulatur Deus ? « /Emulor enimvos Dei aemulatione. » Iras-

citur Deus ! « Domine ne infuroretuoarguas me 1. «Itaque

etiam dormit Deus? «Exurge, quareobdormis, Domine2. »

Pcenitentia movetur Deus? « Pcenitet, inqnit, me fecisse

»hominem 3. » Odio habet Deus? « Solemnitates veslras

»et neomenias odit anima mea\ » Verum ne verborum

vilitatem spectes, sedsententias, ut Deum decet, intellige.

iEmulatur Deus, quippe qui diligat. Irascitur Deus, non

animimotu, sed ultione et supplicio. Somnum capitDeus,

non dormiens, seddiutius tolerans. Dictiones cum delectu

accipe : sic cum audieris Deum gignere, ne sectiones co-

gites, sed consubstantialilatem. Verba enim multa similia

a nobis mutuatus est Deus, ut et nos ab illo mutuati sumus,ut id nobis sit honori.

VIII. Intellexisti quid dixerim ? Atlende sedulo, dilecte.

Divina sunt nomina, et humana sunt nomina. A me acce-

pit, et mihi dedit ipse. Da mihi tua, inquit, et accipe

mea. Meorum opus habes verborum : non opus habeo

ego,sed

tu. Quiaenim substanlia mea incorrupta est: tu

autem homo es corporiconnexus, corporeas qu?erens dic-

tiones; ut tu corpori connexus, a notis tibi verbis sen-

tentias quoe te superant intelligas. Qusenam accepit a me,

quoenam dedit mihi nomina ? Ipse Deus est , et Deum me

vocavit: ibi nalura rei, hic honor nominis. « Ego dixi,

» Psal, yi, i. — » Id. xlju, *$, — 3 Gen. vi, 7, — 4 IsaL j, i4-



j4 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

»Dii estis, et filii Excelsi omnes 1

. » Hic verba sunt, illic

rerum natura. Vocavit me Deum, hoc enim me honoredignatus est : ille vocatns est homo, vocatus est filius ho-

minis, vocatus est via, ostium, petra. Haec a me accepit

illa vero sibi propria nomina dedit mihi. Cur vocatus est

via ? ut discas nos per eum ad Patrem ascendere. Cur

vocatus est petra? ut ediscas sinceram simul et incon-

cussam fidem. Curvocatusest fundamentum? utscias

eumomnia portare. Cur vocatus est radix? ut discas nos in

ipso florere. Cur vocatus est pastor? quia nos pascit. Cur

vocatus est ovis? quia pro nobis immolatus, factus est pro-

pitiatio. Cur vita ? quia nos mortuos suscitavit. Quare lux?

quia nos a tenebris liberavit. Cur brachium dicitur?quia

consubstantialis Patri. Quare Verbum? quia a Patre ge-

nitus. Quemadmodum enim verbum meum ab anima

mea gignitur, sic et Filius a Patre genitus est. Cur voca-

tus est vestimenlum? quia ipso indulus sum in baptismo.

Cur mensa? quia ipsum comedo, dum fruor mysteriis.

Quaredomus? quia in ipso habito. Curinhabitans dicitur?

quia templum ejus eflicimur. Cur caput?quia membrum

ejus sum constitutus. Quare sponsus vocatus est ? quia in

sponsam me concinnavit. Quare castus dicitur ? quia me

virginemduxil.CurDominusvocatur?quiaancillaejussum.

IX. Vide enim Ecclesiam, ut dicebam, quomodo ali-

quando sponsa sit, aliquando filia, interdum virgo, non-

nunquam ancilla, modo regina, modo sterilis, aliquando

mons, deinde paradisus, interdum fecunda, modo lilium,

aliquando fons: omnia est. Quamobrem his auditis, cave

pules corporea illa esse : sed mentem tuam ad scopum di-

rige ; corporea quippe taliaesse non possunt : verbi gratia

mons non est virgo ; virgo non est sponsa ; regina non est

ancilla. Ecclesia haec omnia est. Quare?quia haec non in

curpore, sed in anima. INam in corpore haec contineri

» Psal. iaxxi, 6.



DE CAPTO ETJTROPIO ET DE DIVITIAR. VANITATE. j5

nequeunt : in anima vero magnum est pelagus. « Astitit

»regina a dextris tuis 1 . » Regina illa conculcata et inops,

quomodo facta est regina? quo ascendit? sursnm astitit

haec regina, quomodo? quia rex factus est servus : non

erat, sed factns est. Disce igitur quae sunt divinitatis, et

sapienter intellige quae ad ceconomiam speclant. Disce

quis erat, el quis propter te factus sit: ne res confundas,

neque ejus erga nos benignitatis argumentum, blasphe-miae occasionem efficias. Sublimis erat, et haec humilis

sublimis non loco, sed natura. Incorrupta et immortalis

erat substantia, incorrupta natura, incogitabiiis, invisibi-

lis, incomprehensibilis, semper existens, eodem modo exis-

tens, transcendens Angelos,supernis Virtutibus superior,

ratiocinia superans ,

montemtranscendens : videri non

potest, credi solum potest. Angeli videbant et tremebantf

Cherubim alas obtendebantprae inetu. Respiciebat terram,

et faciebat eam tremere : minabatur mari, et exsiccabat

illud. Fluvios ex deserto educebat. Montes statuit inpon-

dere, et saltns in statera. Quomodo narrabo, quomodo

declarabo? Magnitudinis ejus non est terminus, sapienlia?

ejus non est numerus, judicia ejus investigabilia, viae ejns

inscrutabiles. At ille tantus et talis, si tamen sine peri-

culo dici potest, tantus et talis : verum quidfaciam, homo

sum, et humane loquor. Luteam possideo linguam, ve-

niam a Domino postulo. Non enim ex arrogantia his

vocibus usus sum, sed ex infirmitatis penuria, et ex lin-

guae nostrae natura. Propilius esto, Domine, non enim ex

arrogantia hujusmodi voces usurpo, sed quod alijc non

suppetant. Neque tamen in dictionis vilitate consisto, sed

alis intelligentiae ascendo. Tantus et talis. Haec dico, utne

dictionibus vel dictorum inopiae immorans, tu quoque id

ipsum facere discas. Quid miraris si id ego facio, quod et

» Psal. xliv, 10.



j6 S. JO. CHRYSOSTOMI ARGHIJEPISCOPI C. P.

ipse facit, quando vnlt quidpiam indicare quod humana

transcendat.Quoniam homines alloquitur, humanis uti-

tur imaginibus, quse qnod dicitur satis quidem demons-

trare non possunt, neque totam rei mensuramin medium

adducere, sed ad auditorum infirmitatem sufficiunt.

X. Hicmentis contentionem adhibe , nec sermonis proli-

xitatc fatiscas. Sicut enim cum apparet, non nt est vide-

tur, neqne nuda subslanlia apparet. Nemo enim vidit Deum,

hoc ipsum scilicct quod ille est. Nam licet attemperatione

quadam appareret, Cherubim tremebant. Attemperate

descendit, etmontes fumigant: attemperate descendit, et

marc siccatur: attemperate dcscendit, et ccelum commo-

vetur. Ac nisi attempcrate descendisset, quis ferre po-

tuisset ? Ut enim non apparet id quod est, sed pro facul-

tate ejus qui respicit ; ideo aliquando senex apparet,

aliquando juvenis; interdum in igne, interdum in aura;

modo in aqua, modo in armis : non mutans substantiam,

sed visum conformans ad subjcctorum varietatem. Sic

quoties vult quidpiam de se ipso dicere, humanis utitur

imaginibus. Exempli causa ascendit in montem , « Et

» transfiguratusest anle eos, et resplenduitfacies ejus sicut

»lux, vestimenta antem ejus facta sunt alba sicut nix1

:

aliqualenns ipsis divinilalem suam aperuil, ostcndit eis

inhabitanlem Deum : « Et transfiguratus est ante eos. »

Atlendile sermoni diligcntcr: dicit,« Et transfignratus est

»ante eos, » et resplenduerunt vestimenta ejus sicut lux,

et vultus ejus sicut sol. Quando dixi, tantus et talis, et

dixi eliam, Propitius eslomihi, Domine : non enim in hac

dictione persto, sed hrcreo, ncc habco aliam compositam

loqucndi formam. Yolo discas, me a scriptura hoc edoc-

tuin csse. Ejus crgo splendorem declarare voluit Evange-

lista, dicitque. resplenduit. Quomodo resplcnduit, dic

1 Matth, xvn, a.



DE CAPTO EUTROPIO ET DE DIVITIAR. VAMTATE.?J

mihi : vehementer. Quo pacto dicis: « Sicut sol. » Sicut

sol dicis? Etiam. Quare? Quia nullum aliud splendidius

astrumdicendumhabeo. El albus erat«Sicut nix. «Quare

sicut nix?quia nulla alia suppetit candidior materia. Nam

quod non ad eum modum splenduerit, ex sequentibus os-

tenditur. Et cecidcrunt in terram discipuli. Si resplen-

duisset sicut sol, non cecidissent discipuli : nam solem

quotidie videbant, neque cadebant: sed quia plus quam

sol, et plus quam nix resplenduit; ideo splendorem non

ferentes ceciderunt.

II. Dic ergo mihi, o Evangelista, plusquam sol refulsit,

et tu dicis, sicut sol? Etiam. Cnm tibi lucem illam reprae-

sentare volo, nullum astrum majus habeo, non aliam ima-

ginem inler astra regnantem. Haec dixi, ut ne in dictionis

tenuilate consistas. Lapsnm discipulorum ostendi. Ceci-

derunt in terram, sopore oppressi et aggravati sunt. « Sur-

»gite, » inquit, et excitavit eos; aggravatique erant. Splen-

doris quippe vehementiam non tulerant, sed sopor occu-

paverat oculos eorum ; ita nempe lux illa splendens solem

superabat. Dixit autem Evangelista, « Sicut sol : » quia hoc

aslrum notum nobis est, ut alia astra superans. Verum,

ut diccbam, ille tantns et talis mereiricem concupivit. An

mcretriccmconcupiscitDeus? Eliam meretricem, naluram

dico noslram. Mcrelricem-ne concupiscit Deus? Ilomo

quidem si meretricem concupiscal , damnatur, et Deus

mcretricem concupiscit ? sane qnidem. Homo merelricem

concnpiscit, ut fornicarius efliciatur: Dcus vero merciri-

ccm concupiscit, ut cam virginem cfficiat. Itaquc concu-

piscentia hominis, concupitae pernicics est : concupisceniia

vero Dei, est concupitae salus. Tantus ac talis meretricem

concupivit? Quare? lit fieret sponsus. Quid vcro facit?

Non miltit ad eam aliquem servorum , non mitlit Angelum

ad mcretricem, non Archangelum, non Cherubim vel Se-



yS S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

raphim : sed ipse araator accedit. Rursum cum audis amo-

rem , ne putes eum esse qui sub sensum cadit. Delectum

habesentenliarum in verbis, quemadmodum optima apis,

qua? ad flores advolat, et favum accipit, herbasque relin-

quit. Meretricem concupivit : et quid facit? Non sursum

eam ducit, nollet enim meretricem in ccelum adducere;

sed ille descendit. Quia illa non poteratsursum ascendere,

ipse deorsum properat. Ad meretricem ingreditur, nec

erubescit : in ejus latibulum intrat. Yidet eam ehriam. Et

quomodo venit? Non nuda suhstantia; sed id efficitur,

quod erat meretrix, non voluntate et proposito, sed na-

tura : ne videns eum perturbaretur, ne resiliret, aut fuge-

ret. Venit ad meretricem, et efficitur homo. Et quomodo

efficitur? Gestatur in ulero, paulatim crescit, venitque in

viam aetatis meae Quisnam? oeconomia, non divinitas:

servi forma , non Domini : caro mea , non substantia ejus :

crescit paulatim, et cum hominibus miscetur : etsi invenit

eam ulceribus plenam, efFeratam, a daemonibus oneratam.

Ecquid facit? accedit ad eam. Vidit illa et fugit. Vocat ille

Magos. Quid timetis? Non sum judex, sed medicus : non

veni u t judicem mundum , sed ut salvum faciam. Statim

Magos vocat. rem novam atque mirabilem ! Magi mox

primitiae sunt. In praesepi jacetqui portat orbem, et pannis

involvitur, qui universa administrat. Ponitur templum, et

inhabitat Deus. Veniunt Magi, et statim adorant : venit pu-

hlicanus, et lit Evangelisla : venit meretrix, et virgo effici-

tur:venit Ghananaea , et henignitate fruitur. Id amantis

erat peccatorum pcenas non reposcere, sed dclicta pecca-

taque condonare. Ecquid facit? Accipit eam, despondet

sibi. Quid illi dat? Annulum : qualem ? Spiritum sanctum.

Dicit Paulus : « Qui autem confirmat nos vobiscura Dcus,

» qui et obsignavit nos, deditque pignus Spiritus sancti1

. »

» i Cor. i, 22.




Spiritum ei dat. Deinde ait : Nonne in Paradiso te plantavi ?

respondet , Etiaui. Ecquo modo istinc excidisli ? Venit

diabolus, et ex paradiso me abripuit. Plantata eras in Pa-

radiso, et te inde ejecit. Ecce in me ipso planto te, ego te

gesto. Quomodo? Non audet ille ad me accedere. Non te

in ccelum inducam:sed melius hic eris, quam in ccelo. In

me ipso te porto, qui sum Dominus co^li. Pastor gestat, et

lupus non ullra accedet; imo potius ut accedat permitto.

Ille portat naturam nostram, et accedit diabolus, et vin-

citur. Plantavi te in me ipso. Ideoque dicit : « Ego radix,

» vospalmites1

. »Etplantaviteam inseipso. Ecquidpostea?

Sed peccator sum, inquit, et immundus (2). Ne sis sollici-

lus, medicus sum. Novi vas meum, scio quo pacto depra-

vatum sit. Luteum prius erat, et perversum est. Refingo

illudper lavacrum regenerationis, et trado illud igni. Vide

namque , accepit pulverem de terra, et fecit hominem;

formavit eum. Venit diabolus, et per\ ertit eum. Venit ipse

et denuo acceptum refmxit eum, denuo conflavit eum in

baptismate; neque sivit ejus corpus esse luteum, sed tes-

taceum ipsum effecit. Lutum tradidit igni Spiritus : « Ipse

»vos baptizabit in Spiritu sancto , et igni2

. »In aqua, ut

reformaretur; in igni, ut consolidaretur. Ideo propheta

olim vaticinans dicebat : « Tanquam vasa figuli conteres

»eos5

. » Non dixit, tanquam vasa testacea, quoe singuli pos-

sident. Sunt enim illa vasa figuli, qure figulus in rota sua

effingit. Sed vasa figuli lutea:nostra vero testacea. Prse-

nuntians itaque conflationem per baptisma denuo repe-

tendam, « Tanquam vasa, inquit, figuli conteres eos. »Pie-

fingit, inquit, et conflat. Descendo in baptisma, et refin-

gitur forma mea, denuo conflat ignis spiritus, et eflicilur

testacea. Quod autem haec non ex jaclantia prodeant, audi

Jobum : «Fecit autem nos lutumA

. »Paulus aulem : « Ha-

1 Joan. xy, 10. —» Matth, m, 11. —

3 Psal. 11, 9. —4 Job. xxxim, 6.



80 S. JO. CflRYSOSTOMI ARCHTEPISCOPI C. P.

«benles autem thesanrnm hunc in vasis testaccis*. » At

vide testae fortilndinem :non enim in igne coacta est, sed

in spiritn. Quomodo tcslaceum est?« Quinquies quadra-

» genas una minus accepi : ter virgis cacsus sum, semcl ia-

»pidalus sum 2,»et testaceum vas non confractum est.

« Nocte et die in profundo maris fui. » In proiundo fuit, et

vas testaceum non solutum est : naufragium fecit, et the-

saurus non periit. Navis submersa cst, et onus ejus navi-

gavit. « Habcnles atilcm thesaurum. » Quem thcsaurum?Spiritus commeatum, justitiam, sanctificationcm, redemp-

tionem. Qucm,

quaeso , thesaurum ? « In nomine Jesu

» Christi, stirge et ambula : /Enea, sanat te Jcsus Chrislus.

Ttbi dico, maligne spiritus. Exi ab eo3

. »

XII. Vidisli thesaurum regiis thesauris splcndidiorem ?

Quid enim tale facere unquam polerit regia margarita,quale vcrba Apostoli ediderunt? Appone innumera diade-

mata mortuis, et non excitabuntur :unum ex Aposlolo

egressum verbum, rebellem naturam reduxit, et in prisli-

num stalum restituit. « Habcntes autem thesaurum hunc.

thesaure qui non servatur solum, sed qui servat domum

in qua reconditur! Inlcllexisti quid dixerim ? Reges terrae

ct principes, cum lhesa~uros habent, magnas construunt

domos, muros nempc, vectes, forcs, custodes, seras, nt

custodialur thesaurus : Christus autem contrarium fecit;

non in lapideo, sed in lcstaceo vase thesaurum posuit. Si

magnus thcsaurns, cur vas infirmum? Atqui ideo vas inlir-

mum cst, qui magnns est thesaurus. Non enim servatur a

vase, sed ipse vas conservat. Ego thesaurum pono, quis

eum siuTurari potest? Vcnit diabolus, venit orbis tcrrac,

venerunt scxcenti homincs, el thesaurnm non furati sunt.

Flageilatum cst vas, et thcsaurus non proditus est. Demer-

sum est in mare, ct naufragium nou fecil. Morluum est,

> 3 Goi\ iv, 7. —. » 1 Cor. x:, 24, — } Acl. m, 6, et ix, 04.



DE CAPTO EUTROPIO ET DE DIVITIAR. VANITATE. 8l

ct thesaurns rnanet. Deditigitur arrhabonem. Ubinam sunt

ijui in Spiritus majestalem blasphemanl. Mentem adhibete.

« Qui autem confirmat nos vobiscum in Christum Deus,

» qui dedit arrhabonem spiritus1

. » Scitis vos omnes, arrha-

bonem partem exiguam esse lotius : audi quomodo. Abit

quis empturns domum pretio multo : et dicit, da mihi

arrhabonem pro cautione. Abit qnis mulierem duclnrus:

de dote et de facultalibus paciscitur, et dicit:da mihiarrhabonem. Allendc : in anctione servi arrhabo, itemqne

iu omnibus commerciis. Cum itaqne Christus pacla no-

biscum inibal; nie ctcnini sicut sponsam erat ducturus,

mihique dolcm ascribit, non pecuniae , sed sanguinis.

Dolem vero mihi ascribit, largilioncm bonorum, « Quae

«oculusnon vidit, et auris non audivit, et in cor hominis

f non ascendcriiiit2

. »In dotcm igitnr ascripsit immorta-

lilatem, laudem cnm Angelis, immunitatem a morle, li-

berlatcm a pcccato , haereditatem regni ; ingenles sunt

divitiae; justiliam, sanctificationem , libcrationem a prae-

sentibus , futurorum adeptioncm. Magna mibi dos erat.

Attendc diligcnter : vide quid faciat. Venit acccptum mere-

triccm, sic cam voco, qnodcssetimpura, utsponsi amorem

ediscas. Yenit, accepit mc, dolcm mihi ascripsit. Dicit,

Do tibi divitias meas. Qnomodo? Pcrdidisti, inquit, Para-

disum? Accipe illum. Perdidisli, inqnit, formam? Accipe

illam. Haec omnia accipc. Vcrum dos mca hic mihi non

dalur.

XIII. Adverte animum,quapropler hanc dotem prae-

dicit. Mihi in dotcm ascripsit resurreclionem corpornm

ct incorrnplionem. Picsurrcctioncm quippc non neccsario

sequitur incorruptio : sed haec duo erant. Etenim mulli re-

surrexerunt, et rursns defuncli sunt : quemadmodum La-

zarus et corpora sanctorum. Verum hic non simsliter :sed

* 2 Cor. i, 21. — • i Cor. ir5 9.

XCII. 6




resurrectionem promittit , incorruptionem , choreas cum

Angelis, filii

occursumin

nubibus,«Etsic

semper cumwDominoerimus 1

: »creptionem a morle.libertatem a pec-

cato, demersionem interitus. Quale illud est?« Oculus non

»> vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascenderunt

»ea, quae praeparavit Deus diligenlibus se2

. » Bona ne mihi

das quae non novi? etiam , ait. Hic te desponso, hic me

ama. Cur mihi non hic dotem tradis? Cum ad Patrem

meum veneris, cum veneris in regia atria. Ego ad te verii,

an tu ad me ? Veni non ut hic maneas, sed ut te assumam,

et ascendam. Ne hic quaeras dotem ; omnia in spe, omnia

ln fide, Nihil-ne hic das mihi? Respondet : Accipe arrha-

bonem , ut mihi de futuro credas : accipe pignora,

accipe sponsalia. Ideo Paulus dicit, « Despondi enim

»vos$

. » Ceu sponsalia tradidit nobis Deus praesentia

bona ; sponsalia et pignus sunt praesenlia. Dos tota illic

manet. Quomodo? Ego dicam. Hic scnesco, illic non se-

nesco : hic morior, illic non morior:hic dolco, illic non

item. Hic paupertas, morbus , insidiae ; illic nihil ejus-

modi : hic tenebne et lux , illic lux tanlum. Hic insidiae,

illic libertas * hic morbus, illic sanilas : hic vita, quae fincm

habet, illic vita, quae non habel tcrminum. Hic peccatum,

illic justitia, pcccatum vero nunquam. Hic invidia, illic

nihii simile. Hafec mihi dato, inquit. Expecta, nt et conservi

tui salvi fianl:expecta. Qui nos confirmat, dedit nobis ar-

rhabonem. Quem arrhabonem? Spiritum sanctum, Spiri-

tus sancti donum. Sed de Spiritu loquor. Annulum dcdit

Apostolis dicens : Accipite, et date omnibus. Annulus-ne in

parles scinditur?In partes scindilur, nec dividilur : in par-

tes scinditur, nec absumitur. Disce Spiritus donum. Ac-

cepit Petrus, acccpit et Paulus Spiritum Sanctum. Circui-

batorbem, peccatores a peccato liberabat: claudos erige-

» i Thess, iv, 17. — » 1 Cor, n, 9. — * 2 Cor, lit2.



DE CAPTO EUTROPIO ET DE DIVITIAR. VAMTATE. 83

bat, nudos induebat, mortuos suscitabat, leprosos mun-

dabat, diabolo os obturabat, daemonas suflocabat, cum

Deo loquebatur:Ecclesiam plantavit, templa diruit, altaria

evertit, malitiam solvit, virlutem plantavit, homines An-

gelos fecit.

XIV. Haec omnia eramus. Hsec arrha implevit totum

orbem terrarum. Cum dico totum , terram dico, quantam

sol respicit, mare, insulas, montes, saltus , colles. Cir-

cuibat ceu volucris Paulus, uno tantum ore decertans,

tentoriorum opifex, qui cultrum concinnandis coriis trac-

tabat, et pelles consuebat. Hoc artificium non fuit virtutis

impedimentum : sed tentoriorum opifex daemonibus for-

tior erat, infacundus philosophis argutior. Undenam ?

Accepit arrhabonem,

gestavit annulum et circumlulit.

Videbant omnes a rege desponsatam naturam nostram :

videbat daemon, et recedcbat : videbat arrhabonem, et

tremebat, seque subducebat : vestimenta videbat , et fu-

gam faciebat. virtutem Spiritus ! Non animae dedit po-

teslalem , non corpori tanlum j sed et vestimento, ncc

vestimento solum, sed umbrae. Circuibat Pelrus, et um-

bra ejus morbos fugabat, daemonas abigcbat, mortuos

suscitabat. Circuibat Paulus orbem, impietalis spinas re-

secans, semina pietatis jaciens ; sicut arator optimus, ara

trum doctrinae tractans. £t ad quosnam venit? Ad Thra-

cas, Scythas, Indos , Mauros , Sardos, Gotthos, ad feras

agrestes, et omnia mutavit. Imdenam? Ex arrhabone.

Quomodo ad haec suflicere potuit? Per gratiam Spiritus.

Idiota, nudus, discalceatus : qui dabat arrhabonem Spi-

ritus. Ideo dicit : « Et ad haec quis idoneus1

? Sed sufficien-

»tia nostra ex Deo est, qui et idoneos nos fecit ministros

» Novi Testainenli , non litterae , scd Spiritus2

. » Vide quid

fecerit Spiritus : invenitterram daemonibus plenam, etip-

» a Cor. n, 16. — • Id, tti, 6,

6.



DE CAUTO EDTROPIO ET DE DIVTTIAU. VA.MTATE. 85

non dixit sponsam ferre aureum vestimenlum, sed deau-

ratum ? Attende diligenter. Gonversalioncm Ecclesiae di-

cit, quse varia est. Quia non unam omncs ducimus vi-

tam ; sed alius virginitat^m , alius viduitatem , alius

pietatem exercet : vestimentum Ecclesiae est conversatio

Ecclesiae.

XV. Cum igitur sciret Dominus noster, si unam po-

suisset viam, multos in segnitie victuros fuisse, multas

instituit vias. Non potes per virginitalem ingredi? intra

pcr unicum matrimonium. Non potes per unicum? ingre-

dere saltem per secundum. Non potes per continentiam ?

ingredere per eleemosynam. Non potes per eleemosynam ?

intra per jejunium. Non potes hoc niodo? illo saltem. Non

potes illo? alio ingredere. Ideo non ostendit aureum vesti-

mentum,seddeauratum. Autsericavestisest, velpurpurea,velaurea. Nonpotesesseaureus ?esto sericus. Suscipio te,

tanlum in vestimento. IdeoPaulus : a Si quisaedificat super

» fundamentumhoc, aurum, argentum, lapides pretiosos1.»

Nonpoles esse lapis pretiosus? estoaurum. Nonpotes esse

aurum? esto argentum ; lantum in fundamento. Et alibi

rursum: « Aliaclaritassolis,aliaclaritaslunae,et alia claritas

n stellarum2

. » Nonpotesessesol ? esto luna. Non potes esse

luna? eslo stclla. Non potes esse magna quaedam slella ?

esto sallem parva : tantum sis in coelo. Non potcs esse

virgo? nuptias contrahe cum continentia; sed tantum in

Ecclesia. Non potes esse inops? fac eleemosynam, tantum

in Ecclcsia, lantum in veslimento, tantum sub regina.

Deauratum vestimenlum, varium vestimentum. Non libi

occludo viam : virlutumenim copia, regis dispensationem

facilem reddit. « In vestitu deaurato circumdata, varietate

»ornat. » Varium est ejus vestimentum : ac si vis,pro-

fundum hujus sermonis explica, ac vide vestitum deau-

1

i Cor. iii, 12, •—a

Id. xv, 4»«,




ratum. Hic enim sunt monachi, alii honorabile connubium

colunt, nec multum ab illis distant. Alii unas contraxere

nuptias; aliae viduae sunt aetate florentes. Quare paradisus ?

quare varius ? habens scilicet varios flores , et arbores et

multas niargarilas. Multae stellae, sed unus sol. Multa vivendi

genera, sed unusparadisus : multa templa, sedunusparadi-

sus:multa tcmplasedunamater.Uludestcorpus; illudoculi;

illuddigitus; sed omnesunus. Idipsumenimestparvum, et

magnum,etminus.Virgo opus habelea, quae nuplaest: namvirgo exnuptiis , ne nuptias aspernetur. Virgo est radix nup-

tiarum. Omniacopulantur, parvamagnis,et magna parvis.

« Astitit regina a dexlris luis in veslitu deaurato circum-

» dala, varietate ornala. d Quod reliquum est, * Audi filia. »

Pronubus ait , te egressuram esse ad sponsum,

qui et

substantia et natura sit longe superior. Ego pronubus.Audi filia. Statim-ne facta est uxor? Etiam. Nihil enim

hic corporeum. Etenim ut uxorem desponsavit, ut filiam

diligit, ut ancillam curat, utvirginem servat, ut hortum

muro cingit, ut membrum fovet, ut caput providet , ut

radix pullulat, ut paslor pascit, ut sponsus desponsat, ut

propitiatorium condonat, ut ovis immolatur, ut sponsus

in decore sponsam conservat , et ut vir ipsi providet.

Multi sunt variique sensus,ut vel minima dispensationis

parte fruamur. « Audi filia, et vide, *et nuptialia spiritua-

liaque negotia respice. « Audi filia. » Haec prius daemonum

filia erat, filia terrae, ipsa tellure indigna; et nunc facta

est filia regis. Id autem voluit ejus amator : qui amat enim

formam non requirit; amor non respicit deformitatem.

Ideo autem vocaturspw?, quia plerumque deformem amat.

Sic et Ghristus fecit, deformem vidit; non enim illam for-

mosam dixerim; et adamavit : illamque innovat, ut non

habeat maculam, aut rugam. O sponsum ornantem de-

formitatem sponsae ! Audi fllia , audi, et vide. Duo dicit,



DE CAPTO EUTROPIO ET DE DIVITIAB. VANITATE. 87

aadi, et vide. Dno haec ex te sunt, illnd ab oculis , hoc

ab anribns. Qnoniam igitur dos ejns in anditu erat : si

qni ex vobis acutins pr.evident, expeclent tamen infirmio-

res : et vos laudo praeoccupantes, et illis ignosco sequen-

tibus. Quoniam dos ejus in auditu erat. Quid est in auditu?

In fide : « Nam fides ex audilu. »In fide, non in fruitioue,

nec in experientia omni. Prius dixi , ipsum in duas partes

divisissedotem ejns, etalia ipsi dedisse pro arrhabone, alia

vero in futurum tempus pollicitum esse. Quid ipsi dedit?

peccatorum veniam, supplicii remissionem,justitiam ,

sanctificationem , redemptionem , corpus dominicum ,

mensam divinam ac spiritualem , mortuorum resurrectio-

nem. Haec quippe omnia habuerunt Apostoli. Itaque alia

dedit,alia promisit : alia in experienlia erant et fruitione,

alia in spe et fide. Audi iterum : Quid dedit? Baptisma,

sacrificium : haec in experientia. Vide autem. Quid pro-

misit? resurrectioncm , corporum incorruplionem , unio-

nem cum Angelis, choreas cum Archangelis, vitam in

ipsius consortio, vitam immortalem, bona « Quae ocu-

»lus non vidit, et auris non audivit, et in cor hominis

» non ascenderunt, quae praeparavit Deus diligentibus se1

. »

XVI. Intelligite id, quod dicitur, ne perdatis illud :

ideo laboro , ut intelligatis. In duas igitur partes erat dos

ejus divisa; in praesenlia, et in futura; in ea quae visu, et

in quae auditu percipiuntur : in ea quae dantur, et in ea

quae credunlur : in ea quae in experienlia , et in ea quae in

fruitione : in ea quae in praesenti vita , el in ea quae post

resurrectionem. Haec vides , illa audis. Vide igitur quid

dicat illi. Ut ne putaret quod haec solnm accepisset : elsi

magna erant et ineffabilia , et mentem omnem snperantia.

« Audi filia , et vide : » audi illa , et haec vide; ut ne dicas,

rursum in spe , rursum in fide , rursum in futuro. Et vide;

' 1 Cor. 11, 9.



88 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

alia do, alia promitlo. Illa itaque in spe, haec vero accipe

pignora, haec accipe in arrhabonem

,

haec in specimen ac-

cipe. Promilto tibi regnum : crede ex pracsentibus , crede

mihi. Regnum mihi promittis ? Etiam. Quod majuserat

tibi dedi , nempe Dominum regni, qui « Proprio filio non

»pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit enm : Quo-

»modo non etiam cum illo omnia nobis donabit1? » Pie-

surrectionem-ne das corporum ? Etiam. Quod majus erat

tibi dedi. Quodnam illud ? Quod libereris a peccato. Quo

pacto majus est illud ? Quia peccatnm mortem peperit.

Matrem interfeci etfilium non interficiam? Radicem are-

feci, et fructum non tollam? « Audi filia , et vide. » Quid

videam? Mortuos suscitatos , leprosos mundatos , mare

frenatura, paralyticum in vigorem restitutum, paradisum

apertum, pancs ubertimerogatos, peccata soluta, claudum

subsilientem, latronemparadisi civem factuin, publicanum

inevangelistammutatum, merclricem virgineconlinentio-

rem. Audi,etvidc: audi illa, hasc vide. Apracsentibus argu-

mentum accipe : de illis etiam pignora dcdi tibi : haec illis

meliora sunt. Ecquid tandem dictura esl? mea hrcc sunt.

« Audi filia, et vide. » Ikcc dos sunt? Quid infert sponsa?

Videamus. Et tu inferas quoque. Ecquid tu landem , ut ne

maneasindotata ?Egoquidpossim inferreab altaribus, a ni-

dore,adaemonibus?Quidinferendum habeo ? Quid? volun-

tatem etfidem. « Audi filia, et vide2

. » Ecquid vis faciam?

« Obliviscere populumtuum. » Quem populum ? Daeinonas,

idola , fumum , nidorem , sanguinem. « Et vide , et obli-

«viscere populum tuum , et domum patris tui. » Dimitle

patrcm, et ad me veni. Ego patrem dimisi , et ad te veni,

ct tu non dimittes patrem tuum ? Caeterum illud , dimisi,

de Filio dictum, ne ita intelligas, quasi dimiseril. Me tibi

attcmperavi, dispensatione usus sum, carnem assump si.

i Rom. ?ui| 34. — • Psal. xliv, 1 1



DE CAPTO EtiTROPIO ET DE DIVITIAR. VAMTATE. 89

Hoc sponsi, hoc sponsae cst, ut relinquamus parentes, et

nos mutuo copulemur. « Audi filia , et vide , et obliviscere

»populum tuum, et domum patris tui. » Ecquid mihi das,

si obliviscar ? « Et concupiscet rex decorem tuum. » Habes

amatorem Dominum : si ilium amatorem habeas, quae

illius suntutique habes:si tamen quod dictum est possitis

intelligere : subtiiis quippecst sententia; voloque Judaeo-

rum linguam consuere. Scd hic mentem adhibete: sive

enim quis audiat, sive non , ego fodio : ego terram aratro

scindo. « Audi filia et vide, et obliviscere populum tuum,

» et domum patris tui, et concupiscet rex decorem tuum.

Hic decorem,qui sensum movet, intelligit Judasus; non

spiritualem , scd corporeum.

XVII. Attende,discamusquae sit

corporea pulchriludo,et quae spiritualis. Est anima , est corpus : duae substantia3

sunt, est pulchritudo corporis, et est pulchritudo animae.

Qiue est pulchriiudo corporis? Supercilium extensum

subridens gratia oculorum, gena rubcns , labia puniceo

colore, collum erectum, coma leniler fluctuans , digiti

praelongi, statura arrecta, candor efflorescens. Haec pul-

chritudo corporis vel a natura, vel a voluntate efficitur.

In confesso autem est a natura proficisci. Attendeut phi-

losophorum sententiam ediscas. Haec pulchritudo , sive

vultus, sive oculorum, seu coma) , seu frontis , vcl a na-

tura , vel a voluntate efficitur : palam est a natura effici.

Nam deformis etiam si innumeris utatur artificiis, quod

ad corpus attinet, formosa effici nequit. Etenim quae sunt

a natura, immota manent, definita terminis, qui praeteriri

nequeunt. Quae igitur pulchra est , semper est pulchra,

et si nullo utatur artificio ; deformis vero se formosam fa-

cere nequit, nec formosa deformem. Quare ? quia naturae

sunt haec. Vidisti-ne ergo corpoream pulchritudinem?

Eamus intus ad animam : ancilla tlominam adeat, Ad ani-




mam ducamus. Vide pulchritudinem illam; imo potius

audi , non potes enim illam videre , invisibilis quippe est.

Audi illara pulchritudinem. Quid igitur est animae pul-

chritudo PTemperantia , modeslia , eleemosyna, charitas,

fratrum amor, benignitas, obsequentia Deo praestita, legis

observatio, justitia, contrilio animi. Haec animae pulchri-

tudo» Haec itaque naturae non sunt , sed propositi. Ea qui

non habet , adipisci potest : quihabet, si supine se gerat,

ntique perdit. (Jt enim de corpore dicebam, deformem

non posse formosam fieri; sic ct de anima contrarium

dico, deformem animam formosam fieri posse. Quid enitn

anima Pauli deformius, quando blasphemus et contume-

liosus erat? Quid vero formosius illa, cum diceret : «Bo-

» num certamen ccrtavi, cursnm consummavi, fidem ser-

» vavi 1? » Quid deformius anima latronis ? quid contra for-

mosiusea cum audivit, «Hodie mecum eris in Paradiso2?»

Quid deformius publicano, quando rapiebat? quid vero

formosius illo,quando propriam edidit sententiam ? \ ides

te formam corporis non posse mutare : non enim id vo-

luntatis est , sed naturae. Aniinae vero decor ex proposito

nobis comparatur. Accepisti definitiones. Quas vero? pul-

chritudinem animae ex obsequentia erga Deum proficisci.

Si enim deformisanima Deo obtemperaverit, deformitatem

ponit, et formosa eflicitnr. «Saule, Saule, quid me per-

» sequeris ? Ille vero , Et quis es , Domine ? Ego sum Je-

»sus3

.»Et obedivit, et obedientia deformem animam,

formosam effecit. Rursum publicano dicit : « Veni, sequere»me. » Et surrexit publicanus , factusque est Apostolus :

deformis anima, formosa effecta est. Undenam? ex obe-

dientia. Rursum piscatoribus dicit : «Venite post me, et

»faciam vos fieri piscatores hominum*,» exque obedien-

» 2 Tim. iv, 7. — » Luc. xxiii, 4a. — 3 Act. iv, 14. — * Matth.

iv,19.



DE CAPT0 EUTROPIO ET DE DIVITIAR. VANITATE. 0,1

tia ipsorum mens formosa facta est. Hic videamns qnam

dicat pulchritudinem. «Audi filia , et vide , et obliviscere

»populum tuum, et domum patris tui : et concupiscet rex

»decorem tuum. » Quem decorcm concupiscet? utique

animae ; undenam? Quia oblita est. Dicit , Audi igitur,

et obliviscere. Haec voluntatis sunt. Audi , ait. Deformis

audit, et deformitas corporis non solvitur. Dic peccatrici

animae, audi : et si obediat, vide quali decore ornetur.

Quia igitur deformitas sponsae non erat naturalis , sed vo-

luntaria : non enim audierat Deum, sed praevaricata fue-

rat; ideo alia illam medicina ducit. Deformis igitur facta

est, non ex natura, sed ex voluntate : et ex obedientia,

formosa facta cs. «Audi filia , et vide, et obliviscere po-

»pulum tuum , et domum patris tui : et concupiscet rex

» decorem tuum. » Deinde ut discas , eum hic nihil sensi-

bile dicere, cum audis pulchritudinem , ne oculos putes,

non nasum , non os, non collum ; sed pietatem, fidem

caritatem, quae intus sunt : «omnis enim gloria filiae regis

» ab intus1. » Pro his vero omnibus gratias agamus Deo

horum datori, quia ipsum solum decet gloria, honor

imperium in saecula saeculorum , amen.

1 Psal. xliv, i/£.



S. JO. CHRYSOSTOMf ARCfllEPISCOPI C. P.

LW» •V.-V^ IV»\<

HOMILIA

Cum Saturninus et Aurelianus acti essent in cxilium,

et Galtias egressus esset e civitate; et de avaritia,

I. Multo lernpore silui1

, et post longurn temporis spa-

tium ad charitatem vestram reversus sum. Verum id non

accidit nlla vel animi socordia, vel corporis desidia, sed

ablui tumullus componcns , iluctus atquc tempcslatem

sedans : eosque cjui jam demergi cccperant, ad porlum et

in tranquillum porrecla manu reJucere studrns. Sum

enim communis omnium pater, eocjue necesse est curam

agere non tantum corum qui stant, sed eorum quoque

qui collapsi sunt : non illorum tantum, qui secundis navi-

gant venlis, sed et illorum qui tempestate jactanlur:

non eorum modo qui in tuto sunt, verumetiam illorum

qui periciitantur. llarum sane rerum gratia reliqui vos ad

temporisspatium, obambnlans, exhortans, obtestans, sup-

plicans, ut a dominis ea calamitas depcllcrctur. Postea-

quam autem inamccnis illis ac tristibus finis est impositus,

denuo me ad vos recepi, qui in tuto cstis, qui multa cum

tranquillitate navigatis. Ad illos profectus eram, ut tem-

pestalem sedarem : ad vos reversus sum, nequa leuipestas

exoriatur. Ad illos discesseram ut cos a molesliis libera-

rem : ad vos redii, ne in inolestias incidatis. Quemadino-

dum enim oportet habere curam, non eorum modo qui

slant, sed eorum quoquc qui lapsi sunt: ita rursus non

lapsi tanlum nobis debent esse curae, sed et slantcs: illi

ut erigantur, hi ne cadant : illi ul ab urgentibus malis li

> Vide D. Guillon , tom. xx , p. 33i-337«



CUM SATURNINUS ET AURELIANUS , ETC. 0,3

berentur, hi ne incurrant in aeruinnas imminentes. Nihil

enim est in rebus humanis stabile, nihil inconcussum,

scd ea sunt quasi mare vesaniens, quotidie parturiens

naufragia stupenda gravissimaque. Omnia tumultuum ac

turbarum plena sunt, omnia scopuli et praecipitia, omnia

rupes sub aquis latentes. Omnia terrores, discrimina, sus-

piciones, tremores et angores. Nemo cuiqnam fidit, a suo

quisque proximo metuit. Tempus fortassis illud in pro-

pinquo est, quod Propheta depinxit his verhis : « Ne fidu-

»ciam habeatis in amicis, et in principibus nolite spem

» ponere1

, » a suo quisque proximo cavete, « A conjuge lua

»cave, ne quid illi credas. » Quid ita tandem ? Quia tem-

pus malum est, « Quia omnis fraler insidiatur calcaneo,

»et omnis amicns dolose incedit2

. » Non est amicns tutus,

non frater firmus. Sublatum est charitatis bonum, civile

bellum occupat omnia, civile, et non apertum , scd

obumbratum. Innumerae ubique larvae, simulataeque facies.

Multaovium vellera innumeri ubiquelupi sub his occuitali

ut jam intcr hostes aliquis lutius vixcrit, quam inter eos

qui videntur amici. Qui heri adulabantur, qui manus os-

culabantur, hodie repente comperti sunt esse hosles, ab-

jeclisque larvis facti suntomnibus accusatoribus acerbio-

res. Pro quibus hesterno die gratias agobant, hos nunc in-

cusant ct calumniantur.

II. Quae est igitur horum omnium causa ? Pecuniarum

amor, vesana divitiarum cupidilas, morbus insanabilis,

fornax quae nunquamextinguitur, tyrannis quaquaversum

per totum orbem terrarum diffusa. Hanc ob causam et

nos quae prius dicebamus, nunc dicerenon desinemus, ta-

metsi nuper complurcs incusabant nos , lalia loquenles :

Itane nunquam desines adversus divites armatam habere

linguam? Non desines hos assidue impugnare. Num ego» Mich, vji, 5, — » Jcrem ix, 4«




cum illis bellura gero ? Num adversus illos armor ? Annon

potius pro illis cuncta tum dico, tum facio, ipsi vero ad-

versus se ipsos gladios acuunt? Annon id declaravit ipsa

rerum experienlia, quod ego quidem increpans et assiduc

objurgans, quaerebam illorum commodum; sed illi verius

sunt hostes qui nobis hrec loquentibus culpam impingunt.

Vidistis eventus rerum cum oratione nostra congruere.

Annon semper dixi , fugitivas esse divitias, ab hoc ad il-

lum transeuntes? Atque utinam transissent solum, non

etiam occidissent : utinam discessissent tantum, ac non

e medio quoque sustulissent. Nunc autem praeterquam

quod deserunt, etiam gladio tradunt, et in barathrum

pertrahunt, eo quod sint periculosae proditrices, cumque

iis potissimum bellum gerunt, a quibus amantur. Ingratae

sunt, fugitivae,homicida3, implacabiles, bestiaiincurabiles,

praecipitium undequaque prseruptum, scopulus assiduis

plenusfluclibus: mare innumerisventis agitatum, tyranni

acerbe imperantes, dominae quovis barbaro saeviorcs, ini-

micae irreconciliabiles, hostes implacabiles, quaequc nun-

quam erga eos a quibus possidenlur, remillunt simul-

tatem.

III. At non hujusmodi paupertas , sed iis quae dicta

sunt conlraria. Ea siquidem cst tutum asyltim,portus

tranquillus, perpelua securitas, deliciae periculorum ex-

pertes, voluptas sincera, vita turbationum nescia, vitafluc-

tuum ignara, copia inexpugnabiiis, philosophiae parens,

freuum arrogantiae, supplicii sublatio, radix modestise.

Cur itaque hanc fugientes, illas persequimini ? illas hostes,

illas homicidas, illas quavis bestia saeviores? Talis enim

est pecuniarum amor, lale vesanum auri sludium. Cur

hostem tibi perpetuum contubernalem fecis?Cur besliam

irritas, quam delinire oporluit? Et quo pacto, inquis, fiet

mansueta ? Si vel nunc mea verba toleretis, cum clades ad-



CUM SATURNIINUS ET AURELIANUS, ETC. 0,5

sunt, cum calamitas viget, cum omnes in tumultu sunt

ac mcerore. Qui fieri possitut bestia non sit bestia? Equi-

dem possum illam immutare,si vos velitis, Nam ea serino-

num vis cst. Quo pacto igitur a feritate sua mulabitur ? Si

didicerimus quomodo sneva efficitur ? Quomodo ergosaeva

efficitur? More leonum, more pardorum, more ursorum,

qui dum includuntur coercenturque in tenebris, erigunt

animos, acuuntque iras. Itidem et divitiae dum includuntur

et defodiuntur, acrius rugiunt quam leones, ac terrorem

undiquc incutiunt. Quod si eas e tenebris educas, et in

egenorum ventres dissemines, ex feris bestiis fiunt oves :

ex insidiis, praesidia, ex scopulis portus, ex naufragio tran-

quillitas. Quandoquidem hoc et innavigiis videre licet ; si

quando onus est justo gravius, demergit cymbam. Rur-

sum cum est moderatum, prospero fertur cursu. Idem

usuvenit in nostris aedibus : cum ultra quam usus postu-

lat, congeris pecunias, exigui venti flatus, et quivis rerum

inexpectatarum incursus demergit cum viris cynibam. At

si tantum reponas, quantum postulat necessitas, eliam si

vehemens turbo ingruat, facile percurris undas. INoli igi-

tur plus concupiscere, quam exigit necessilas, ne tolum

amittas. Noli quae superant usum congregare, ne perdas

etiam necessaria. Noli pra^finitos terminos praelergredi,

ne facultatibus universis exuaris, sed quod supercst reseca,

utin necessariis ditescas. An non vides quod agricolae vi-

tem putant, ne vim omnem in pampinis ct pahnitibus, sed

in radice proferat? Idem et tu facito : amputa folia, om-

neque studium huc intende, ut quamplurimum fruclus

ferafc. Quod si facere recuses in rebus prosperis, expectes

adversas. Inlranquillitate tempcstalem, in divitiis pauper-

talem ac mcndicitatem cxpecla. « Memento, inquit, lem-

»poris faniis, intempore abundantiae mendicitatis eteges-



g6 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIJIEPISCOPI C. P.

»tatis, in dicbus opulentiac1

. » Ad hunc modum si fueris

alTectus, lum etdivitias multa cum sobrictate administra-

bis: et cgestatem, si incidat, fortissime perferes. Malum

qnippe incxpcclatum perturbat animum, si incidat. Quod

enim expectabatur, si accidat, nonmultum adfert perlur-

balionis. Ila duo commoda lucrifcccris, alterum ne pros-

peritas te reddat ebrium ct insolcntem : alterum ne com-

movearisac perturbcris rebus in diversum

commutatis:maxime si semper expcctatione contrariorum pendebis :

suincit cnimpro expcrientiaexpectatio. Talc cstquoddico:

dives es? expecta quotidic paupertatcm. Quarc et Quam-

obrcm ? Quoniam ista expectalio tibi maximam alTerrc

poterit utilitatem. Etenim qui cxpeclat pauperlatem, in

divitiisnonextollitur, non mollescit, non diiTluit, non con-

cupiscit alicna. Nam expectalionis melus pasdagogi cnjus-

dam vice cohibct ejus menlcm, ncc palilur mala avarilinc

germina subnasci, dum ca mctu contrariorum veluti fulcc

qnadam prohibet crescere ampulatque.

IV. IIoc igitur unum est c maximis bonis quac lucrifa-

cies. Alterum autem non cst islo minus, videlicet ut si

accesseritpaupertas, non expavescas. Praevertat ergo tris-

tis expectatio, nequando veniat ipsa tristium experientia:

ob hoc cnim venit experientia, quod non adsit expectatio.

Ouod si illa correxisset hominem, hac non erat opus ad-

modum. IIujus rei lestis Jonas Ninivitis praedicens interi-

tum2

. Siquidem illi dum expectant quod Propheta praedi-

xcrat, eis imminerc calamitatem insanabilem, cxpectationc

malorum venlurorum frcgerunt iram numinis. Contra

Judaci non crcdentcs Prophclac pr.cdicenli Jcrosolymo-

rum cxcidium, acerba perpessi sunt. « Sapicns enim mc-

» tuens dcclinavit malum, insipicns fiducia sua confundi-

»lur3.» Qui expeclat paupcrlalcm, dum \crsalur in di-

i Kcoli. xyim, a5. — » Jonas. c. 5. — 3 Prov. xiv, 16.



CUM SATUttMNUS ET AURELIANUS, ETC. (,7

vitiis, hand facile fiet panper. Nam qnod ab expectatione

hicrari noluisti, id ab ipsa experientia pulchre disces.

Proinde curn in divitiis es, expecta paupertalem: cum in

aflluentia, expecla famem : cum in gloria, expecta igno-

miniam : cum in sanitate vivis, expecta morbum. Assidue

perpende rerum humanarum natnram, quae nihilo melius

habet, quam amnium deflnxus, et fumo in aerem evanes-

cente fugacior est, et umbra praelercurrente inanior. In

his si philosophatus fueris, nec suavia te poteruntinflare,

nec molesta dejicere : si praescntibus bonis non admodum

inhaereas , neqne his absentibus discruciaberis. Si con-

suefacias animum ad expeclationem adversorum , saepe

quidem fiet ut advcrea non accidant, sed si acciderint,

non vehementcr te commovebunt.V. Atque ut intelligatis me haec non ex conjcctura lo-

qui, volo vobis narrareveterem quamdam hisloriam. Fuit

vir quidam admirabilis et magnus et ubique pcr orbem

terrarum celebratus, beatus ille Job, ille pietatis athleta,

ille totius mnndi victor et coronifer, qui per omniacerta-

minumgenera transivit, qui

innumera tropaea erexit devicto diabolo. Hic fuit dives et panper, gloriosus et vilis,

multorum liberorum pater ct orbus. Hic versatus est in

aulis regalibus, sed idem fuit in sterqnilinio. Hic fuit in

splendida veste, sed post ilJam in corrosione tinearum.

Hic possedit innuinerum famulitium, sed postea sustinuit

innumeras contumelias, a familiaribus in ipsum insurgen-

libus, ab amicisconviciantibus, abuxore insidiante. Omnia

illi prius velut e fonte afliuebant, pecuniarumcopia, polen-

tiacmagnitudo. gloriaeaccessio,paxetsecuriias, honoreset

obsequium. corporis sanitas,etfiliorumopulentia, nec erat

in his quicquam molestum. Aderant illi divitiae cum se-

curitate, prosperitas stabilis : atque optimo quidem jure.

Dens enim illum undique vallaverat, Sed postea illa om-

xcn. 7



0,8 8. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI <\ P.

nia recesserunt, moxque innumerre tempestates immigra-

runt in domum illins, omnes, inquam, sibi vicissim succe-

dentes ac perpeluae et ingcntes. Siquidem universae fa-

cultates illisimul eieptse sunt : famuliliberiqueprocmatura

violentaque morte oppressi sunt, ad mensam et ipso in

convivio mactati, non quidem securi aut gladio , sed a

tnalo spiritu, qui domum concussit. Tum uxor in illum

armabatur , suasque machinas admovit justo. Famuli

porro et amici, partim exspuerunt in faciem ejus, qucm-

admodum ait ipse, « Non pepercerunt faciein meam cons-

»puere* : » parlim irruerunt in eum, et ex domo ejectus

est, ac deinceps in sterquilinio vitam cgit, ac vermium

fonles scalebant, undique sanguine et sanie diflluebat ille

pretiosus adamas ; et accepta testa abslergebat saniem,

ipse sibi factus carnifex : do;or dolorem excipiebat, et cru-

ciatus intolerabiles, et nox die molestior, et dies noclc

terribilior, sicut ipse dicit : « Cum obdormiero, dico,

aquandoerit dies?Cum surgo, rursum dico, quando erit

» vespera? Plenus dolore sum a vespora usque ad dilucu-

»lum2

. » Omnia prsecipitia, omnia scopuli, nec est ullus

qui consoletur, qui insultent innumcri. Allamen in tanta

tempestate, tanlisqne fluctibus adeo inlolerandis, constitit

adversus omnia gcncroso animo et inconcussus. In causa

fuit id quod dicebam: nimirum quia cuin dives esset, ex-

pectabat egestalem; cum sanus esset, cxpcctabat a?gro-

tationem : cum tot liberorum esset pater, subitam or-

bitatem. Atque hunc timorem sempcr apud se suscepit,

et hanc anxictatem sempcr apud se aluit, intelligcns

rerum humanarum naturam , momcntanoamquc vo-

lubilitatem negotiorum considerans. Eoque dixit : « Timor

quem timebam, evenit mihi : et periculum quod metue-

»bam, occurrit mihi3

. » Sempcr cnim cogitatione spec-

* Job. xxx, 10. —» Id. TH| 4« — * Id. lii. »5.



CUM SATURNINUS ET AURELIANUS.gg

tabat ad illum timorem, operlcns eum, sperans expectans-

que: ideo cum advenisset, non perturbavit illum. «Neque

» paceinhabui, inquit, neque quievi, sed mihi venit ira1

.»

Non dixit, non pacem habeo, neque quiesco, pracsenti

tempore : sed, non quievi, praeterito tempore. Etiamsi

enim rerum prosperitas arrogantiam suadebat, sed expec-

tatio tristium non sinebat me quiescere. Quamquam af-

fluentia vehcmenter hortabatnrad delicias, sed asperitas

eorum quae expeclabantur, profligabat securitalem : et li-

cet praesens felicitas cogeret frui rebus, tamen futurorum

sollicitudo voluptatem inlerrupit. Ideoque quoniam prae-

meditans in animosuohaec venturaprospexeratrebus laetis,

haec certamina posteaquam acciderunl forliteret animose

pertulit, utpote jam olim ad illa exercilatus: et quoniam

ea expectatione jam ceperat, non est perlurbalus cum

cerneret illa adesse. Quod aulem ne tum quidem cum

adessent laeta, vehementer illis adhaesetit, audi quid dicat

« Si delectatus sum cum mihi multae aflluerent diviliae, si

«reposui aurum fortitudinem meam, si fiduciam habui in

«lapidibus pretiosis , si ad innumerabilia posui manum

rmeam 2. » Quid ais, homo?non delectatus es divitiis af-

fluentibus tibi? Nequaquam, inquit. Quid ila ? Quoniam

vidcbam illarum inslabilem fluxamque naturam, videbam

possessionem haud durabilem. « Al video quidem, inquit,

»solem orientem ac deficientem, lunam vero inlereun-

»tem5:» non enim pcncs ipsos est. Quod autem dicit,

tale est : Si stellae quae sunt in coelis perpetuoque Jucent,

recipiunt nonnullam mulationem, sol nempe deficiens,

et luna interiens, annon exlremae dementiae sit, terrena

pro stabilibus fixisque ducere? Eoquc nec praesentibus

magnopere delectabatur, nec discedentibus vehementer

contristatus est: quoniam probe noveratearum rerum na-

> Job. iii, 26. — a Id. xxxi, 24« — 3 Id. xxv, 5.




turam. Hsec nos audientes, charissimi, neque paupertate

dejiciamur, neque divitiis intnmescamns, sed in rerumpermutalione animum immulabilem relinentes, philoso-

phiae fructum metamus, ut et hic voluptate perfruamur,

et futura assequamur bona, quae contingat nobis omni-

bus adipisci, gratiaet bonitaleDomini nostriJesu Christi.

HOMILIA

De reciplendo Severiano.

Sicuti capiti corpus cohaerere necessarium est , ita

Ecclesiam Sacerdoti, et Principi populnm : utque vir-

gulla radicibus, ct fontibus fluvii, ita et filii palri, et ma-

gistro discipuli. Ilaec autem non superfluo ad charitalem

vestram pra?fali sumus : sed quoniam dicenda mihi sunt

quaedam apud vos, ut nemo turbetur, neque sermoni

noslro aliqua oriatur interruptio , sed ut obedientia disci-

pulorum crescat in vobis , et quantum aflectuni patri de-

feratis, appareat. Adornate me, filii , ct imponite mihi

obedicntire vcstrae coronam, facite me apud omnes bea-

tum judicari, ct doctrinam meam magnificale per obe-

dientiam veslram secundum Apostoli monita , dicentis :

«Obedite praepositis vestris , et obtempcrate cis; quia ipsi

» pervigiiant pro vobis, quasi pro animabus vestris rationem

»reddituri{

. » Hacc ergo pra?moneo , ne quis superbiatin

commonilionem nostram. Pater enim sum , et necesse cst

mc filiis consilium suadere : quod enim in carualibus pa-

tribus nalura carnis, hoc in nobis gratia Spiritus agit.

1 Ilehr, xin, 17



DI5 REClPliiNDO SEVEHIANO. 101

Pater sum, el pater nimis super filios Ircmens, ita ut

sangainem meum pro vobis fundcre paratus sim. Et in

hoc non est mihi gratia. Apostolica enim lex est, et Do-

mini praecepturn dicentis : «Pastor honus animam suam

»ponitpro ovibus suis1

. » Sed et vos eadem facite pro

nobis : simili namque erga nos devincti estis affectu. Nam

etPauium audite quid dicit. «Salutate, inquit, Priscillam

» et Aquilam adjutores meos in Ghristo , qui pro anima

»mea suas cerviccs posuerunt2

. » Sicut enim pulchrum

est pastorem pro ovibus immolari : ita rursum pulchrum

est et oves a pastore nec morte sejungi. Gum enim inse-

parabiles fuerint ab eo , lupum diabolum non timebunt.

Murusenim charitatis firmiorestadamante. aEtfrater cum

» adjuvatur a fratre, erit sicut civitas munita et firma3

. »

Haec autem praemitto, ut cum omni affectu ,quae dicimus ,

audiatis , nequealiquis vestrum incipiat perturbari. Loqui-

mur rem, quain dignum est in Ecclesia loqui , et quam di-

gnumestlibenter audiri.Pro pace loquimurad vos. Etquid

ita conveniens,quam sacerdotem Dei pacem populo persua-

dere? Gontradictionulla est,ubi et legatiosancta et lega-

tus acceptus est.Propace loquimur, proqua filiusDei des-

cendit ad terras , ut pacificaret persanguinem non solum

quie in terra sunt,sedet quae in ccelis, et terrena ccelesti-

bus sociaret. Pro pace loquimur ,pro qua filius Dei pas-

sus est, propter quam crucifixus est et sepultus ,quarn

nobis pro omni haereditalis censu reliquit , et velut mu~rum Ecclesiae dedit, quam scutum adversum diabolum

posuit, quam gladium adversum daemones dedit, quam

portum tranquiiiissimum fidelibus collocavit, quam repro-

pitiationem ad Deum dedit, quam delictorum absolutio-

nem concessit : pro hac ergo legatus ad vos missus sum.

Nolite mihi incutere pudorem,

nolite legationem meam> Joan. x, 11. — » Rom, xri, 3,-3 Pro?, xyiii, 19.




foedare , acquiescite mihi ,quaeso vos. Multa dudum tristia

gesta sunt in Ecclesia , Deuui conflleor, sed non laudo

perturbationes , seditiones non amplector. Sed omittamus

jamhncc, desinitc, conquiescite, cohibete animos , refre-

nale iracundiam : suflicit jam quod laboravit Ecclesia,

finissit, desinat turbalio : hoc enim et Deo placilum, et

piissirno principi acccptum est. Oportet enim et regibus

obedire , maxime cum et ipsi obtemperent ecclesiaslicis

legibus. Dicit enim Apostolus , «Principibus et potestati-

»bus subditi estote* :» quanto magis religioso principi , et

pro Ecclesia laboranti? Si ergo praeparavianimos vestros

ad suscipiendam legationem meam , recipite fratrem nos-

trum Severianum episcopum. Habeo gratiam quod ser-

monem meum laudibus prosecuti estis. Dedistis mihi fruc-

tus obedientiae : nunc me semen bonum gralulor seminasse.

Ecce enim statim frumenti manipulos colligam. Relribuat

vobis Dominus prcemium benignitatis, et obedientiac mer-

cedem. Nunc enim veram hostiam pacis obtulistis Dco

quia nemo turbatus est audito hoc nominc , sed cum

charilate suscipilis :

simul ut sermone locuti sumus ,

omnem ex animo fugaslis iracundiam. Suscipile ergo eum

pleno pectore, apertis manibus. Si quid triste gestum est,

omittite : quia ubi tempus pacis, recordatio dissensionis

nulla est, ut sit gaudium in ccelo , gaudium in terra, laeti-

tia et exultatio spirilualis in Ecclesia Dci. Et oremus de

reliquo, ut pacificam Deus custodire dignetur Ecclesiam,

pacem fixam et perpetuam dare, in Christo Jesu Domino

nostr? , cum quo est gloria Deo Patri, una cum Spiritu

sanc>« , in saecula saeculorum. Amen.

iii, i.



DE RECiPIENDO SEVERIANO. lo3

SERMO

Severianl de pace , cum susceptus esset a beato Joanne

Ep iscopo Constantinopolitano,

In adventu Domini et Salvatoris nostri atque in praesen-

tia ejus corporali, Angeli ducentes choros ccelestes evan-

gelizabant pastoribus, dicentes : «Annuntiamus vobis

»hodie gaudium magnum quod erit omni populo1

.» Ab

ipsis enim sanctis Angelis etiam mutuatam nos vocem,

annuntiamus vobis hodie gaudium magnum. Hodie enina

in pace Ecclesia est, et haerelici in ira. Hodie Ecclesue

navis in portu est, et haereticoruin furor jaclatur in fluc-

tibus. Hodie Pastores Ecclesiae in securitale, et hajretici

in perturbatione sunt. Hodie oves Domini in luto , et lupi

insaniunt. Hodie vinea Domini in abundantia , et operarii

iniquitatis in egentia. Hodie populus Christi exaltatus est

et inimici verilalis humiliati sunt. Kodie Christus in laeti-

tia , et diabolus in luctu. Hodie Angeli in exultatione, et

daemones in confusione. Et quid opus est multa dicere?

Hodie Christus, qui est Rex pacis , cum sua pace proce-

dens, fugavit omne dissidium , dissensiones depulit , dis-

cordiam perturbavit. Et sicut ccelum splendor solis, ila

Ecclesiam fulgor pacis illuminat. O quam desiderabile

nomen pacis, quam religionis Christianae stabile funda-

mentum, et altaris dominici ccelestis armatura ! Et quid

possumus de pace proloqui ? Pax nomen est ipsius Christi,

sicut dicit et Apostolus : «Quia Christus pax noslra , qui

»fecit utraque ununi

2

,» quae nequaquam fide, sed invidia

* Luc, ii, 10. — » Ephes, u, i4«



104 SEVERIANI.

diaboli dissidebant. Verutn sicut procedente roge et pla-

teae mundantur , et tota civitas diversis floribus et or-

natibus coronatur, ut nibil sit quod minus dignum vultui

regis appareat : ita et nunc procedente Christo rege pacis,

omne quod triste est , auferatur e medio, et illucescenle

veritate fugetur mendacium : fugiat discordia , resplen-

descente concordia. Et sicut frequenter fieri vidimus, ubi

regum vel fratrum tabulae pinguntur, ut in utrisque una-nimitatis declarenlur insignia , artifex picto femineo ha-

bitu post tergum utriusque, concordiam statuit , brachiis

suis utrumque complectenteui , indicans quod hi qui vi-

dentur corporibus separati , sententiis et voluntate conve-

niant : ita nunc pax Doinini media assistens , et utruraque

nostrum gremio palpante connectens, discreta

corporain

unum convenire animum , ulnis jungentibus docct. In qua

sine dubio completur sermo propheticus, qui ait : «Et erit

«consilium pacificum inter utrosque1

. » Et hesterno qui-

dem die pater noster communis evangelico pacem sermone

praefatus est : hodie vero nos verba pacis exponamus. Ipse

nos heri resupinis manibus in verbo pacis excepit, et nos

hodie dilatato pectore , ulnisque patentibus ad Dominum

cum muneribus pacis occurramus. Jam bella destructa

sunt, pulchriludo pacis obtinuit. Nunc in luctu est dia-

bolus, et in lamentatione omnis daemonum turma; nunc

in coelestibus laetitia, et in Angelis exultatio, quibus spe-

cialis famiiiaris pax. Hoc cnim etiam ccelestes admirantur

Virtutes opus, quas fons ejus habet perennis, ex quo ctiam

terrena haec nostra guttis quibusdam exinde stillantibus

irrorantur. Et idso eliamsi in terris pax, laudis ejus splen-

dor redundat inccelum, laudant eam coelestes Angeli , et

dicunt : «Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus

»bonae voluntatis2.» Vides quomoolo coelestes omnes et

« Zach. vr, 1*. — » JLuc. n, i4.



ANTE EXILIUM. HOM. I. 103

terrestres invicem sibi mnn«ra pacis emittunt? Gcelesles

Angeli pacem terris aniumtiant , Sancti in terris Christum ,

qui est pax nostra, collaudant in co^lestibus positum , et

mysticis choris acclamant; «Osanna in excelsis*.» Dica-

mus ergo et nos:«Gloria in altissimis Deo, » qui humi-

liavit diabolum, et exallavit Christum suum. «Gloria in

» altissimis Deo, » qui discordiam fugat, et pacem statuit.

Dico enim vobis artcm diaboli, cujus neque vos astutiam

ignoralis. Vidit Satanas firmitatem fidei , stabilitatem in

ea pietate dogmatum septam, vidit et operurn bonorum

fructibus abundantem : ct ideo pro his omnibus ad insa-

niam venit, ct rabie furoris exarsit, ut scinderet amici-

tiam et evclleret charitalem , ut disrumperet pacem : sed

pax Domini semper sit nobiscum , in Christo Jesu Dominonoslro, cum quo est Deo Patri et Spiritui sancto gloria,

in saecula saeculorum. Amen.

: jVi. ».•»,-» ».'»^-»V^'»y%^^»^-»V%'»V^'«^^'»V^'%^'»^»V%'V^^«^«^»^^^»^%'»^»^'»^-».^»V'»^-»^»'»^%.-\ »» V-W

HOMILIA I.

Jtntc exillum.

I. Multi fluctus instant gravesque procellae2

: sed non

timemus ne submergamur : nam in petra consistimus.

Saeviat mare, petramdissolvere

nequit:

insurgant fluctus,

Jesu navigium demergere non possunt. Quid,

quaeso,

timeamus ? Mortem-ne ? « Mihi vivere Christus est , et mori

»lucrum3

. » An exilium, dic mihi? «Domini esl terra et

»plenitudo ejus \ » An facultalum publicationem? Nihil

intulimus in mundum , ccrtumquc est nos nihil hinc ef-

' Matth. xxi, 9. -— * Vide D. Guillon, lom- xm, p, 163-171 .^ —3 Philip. 1, ai. — 4 Psal, xxin, l.



to6 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

ferre posse : terribiliaque hujus mundi mihi despectui

sunt, et bona ejus risu digna. Non paupertatem timeo,

non divitias concupisco : non mortem metuo, nec vivere

oplo, nisi ad profcctum vestrum. Ideo praesentia comme-

moro, rogoque charitatem vestram, ut fiduciam habeat.

Nullus quippe nos separare polerit; quod enim Deus con-

junxit, homo separare nequit. Nam si de viro ac de mu-

liere dicit : « Propter hoc relinquet homo patrem suumet

»matrein suam, et adhaerebit uxori suae, et erunt duo in

»carnem unam : quod ergo Deus conjunxit, homo non

nseparet1

. » Si nuptias non potes dirimere, quanlo minus

Ecclesiam Dei potes dibsohere? Sed eam oppugnas, cum

nihil possis laedere eum quem impetis. Verum me reddes

splendidiorem , tuamque vim mecum pugnando dejicies.

Durum nnnique tibi est contra stimulum acutum calci-

trare. Non obtundes stimulos, imo sanguine pedes inficies;

quandoquidem fluctus non petram dissolvunt, sed ipsi in

spumam abeunt. Nihil Ecclesia polenlius, o homo : bel-

lum solve, ne robur dissolvas tuum. Ne inieras coelo

bellum; si homini bellum inferas , aut vinces , aut

superaberis : si Ecclesiam oppugnes, vincere nequis :

omnibus quippe fortior est Deus. « An aemulamur Domi-

»num 2? » An fortiores illo sumus; Deus fixit et firmavit,

quis concntere lentaverit? Non nosti virtutem ejus. « Res-

» picit terram , et facit eam tremere3

: » jubet, et quae

concutiebantur firmaconsistunt. Si concussam urbem

lirmavit, quanto magis Ecclesiam firmare poterit? Eccle-

sia est ipso coelo fortior : « Ccelum et terra transibunt,

«verba autcm mea non transibunt4

. » Quae verba : « Tu es

»Petrus, et super hanc meain petram aedificabo Eccle-

» Gen. ii , a4- — * i Gor. x , 22, — 3 Psal. om , 02, — 4 Malth.

xxiv, 35.



ANTE EXILIUM. HOM. I. IO7

» siam meam , et portae inferi non praevalebunt adversus

»eam*. »

II. Si non credis verbo , rebus crede. Quot tyranniEc-

clesiam opprimere tenlavcrunt ? quot sartagines? quot

fornaces, ferarum dentes,gladii acuti? nihilque perfece-

runt. Ubinam sunt hostes illi? Silcntio et oblivioni traditi

sunt. Ubinam Ecclesia? plus quam sol splendescit. Quae

illorum crant extincta sunt, quae ad illam spectant sunt

immortalia. Si cum pauci erant Christiani , non victi sunt,

quando orbis totus pia religione plenus est, quomodo illos

vincere possis ? « Ccelum et terra transibunt, verba autcm'

»mea non transibunt2

. » Et jure quidem. Amabilior enim

est Ecclesia Deo, quaui ccelum ipsum. Cceli corpus non

accepit, sed Ecclesiae carnem accepit; propter Ecclesiam

ccelum, non propter coelum Ecclesia. Ne vos conlurbent

ea,quse acciderunt. Hanc mihi gratiam praebeatis, immo-

bilem fidem. Annon vidistis Petrum ambulantem super

aquas, paululum dubitantem, in periculum submersionis

venisse non ob aquarum impetum , sed ob fidei infirmita-

tem? Num humanis calculis huc accessimus? num homo

nos adduxit, ut homo dejiciat? Haec non ex arrogantia

vel jactantia dico, absit ; sed ut quod in vobis fluctuat

constabiliam. Quoniam sedata erat civitas, Ecclesiam dia-

bolus concutere voluit. Osceleste etflagitiosissime! muros

non expugnasti,et Ecclesiam te succussurum speras? An

muris Ecclesia constat? in multitudine fidelium Ecclesia

consistit. En quam firmae columnae , non ferro ligatae , sed

fide constrictae. Non dicotantam multitudinem igne vehe-

mentiorem esse : sed nec , si unus tantum esset, superas-

ses. Nosti quantas tibi plagas inflixerint martyres. Ingressa

saepe est puella tenera innupta : cera mollior erat, sed

petra solidior extitit. Ejus latera Iancinabas, etfidem non

» Matth. xti, 18. — » Id, xxrr, 35,



108 S. JO. CHRYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

auferebas. Cessit carnis natura, neque concidit fidei vir-

tus : consumebalur corpus, et viriliter agebat animus :

absumebaiur subslantia, et manebat pietas. Ne unam qui-

dem mulicrem superasti et tantum populum te superatu-

rum confidis? INon audis Dominum dicenteui : « Lbi duo

» vel tres congregati sunt in nomine meo , illic sum in me-

» dio eorum 1

? » Et ubi tam numerosus populus charitatis

vinculis constrictus, nonaderit? Ejus pignus habeo : numpropriis sum viribus fretus? Scriptum ejus teneo. Hic

mihi baculus : haec mihi securitas : hic mihi portus tran-

quillus. Etsi conturbetur orbis totus , rescriptum teneo :

ejus litteras lego : hic mihi murus , hoc praesidium. Quas

littcras? « Ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad

» consummationem saeculi2

. » Ghristus mecum, queui ti-

mebo ? Etsifluctus adversum me concitentur, etsi maria,

etsiprincipum furor : mihi hasc omnia aranea sunt viliora.

Ac nisi charitas me vestra detinuisset, ne hodie quidem

abnuissem alio proficisci. Semper enim dico, « Domine

» fiat voluntas tua3

: » non quod talis et talis, sed quod tu

vis [faciam]. Haec mihi turris, haec mihi petra immobilis:

hic mihi baculus non vacillans. Si id Deus velit, fiat. Si

velit me hic manere, gratias habeo. Lbicumque voluerit

gratias refero.

III. Nemo vos conturbet : precibus vacate. Hoc effecit

diabolus, ut vestrum circa supplicationcs studium inter-

ciperet. Scd nihil profecit : imo vos diligentiores alacrio-

resque invenimus. Cras ad supplicationem vobiscum pcr -

gam. Atque ubi sum ego illic et vos estis; ubi vos es tis

illic et ego. Unum corpus sumus : neque corpus a capite,

neque caput a corpore separatur. Loco dissiti sumus , sed

charitate jungimur, ueque mors ipsa polerit abscinderc.

Etsi enim corpus meum morialnr, vivet tamen auima ,

• Matth. xtiii, ao. — ld. mkviii, 30. — ' ld. vi, 10.



ANTE EXILIUM. HOM. I. 10g

quae populi recordabitur. Vos mihi patres estis,qui pos-

sim vestrum oblivisci ? vos mihi patres , vos mihi vita,

vos mihi gloria. Si vos proficialis, id mihi in gloriam vcr-

tilur ; ila ut vita mea ceu divitiae quaedam in vestro repo-

sita sit thesauro. Paratus sum ad vitam sexcenties pro

vobis effundendam , nec gratiam exhibeo, sed debitum

solvo. Nam « Bonus pastor animam suam dat pro ovi-

»bus*. » Millies jngulent, toties caput abscindant. Mors

enim talis, mihi immortalitatis est argumentum : ha3 mihi

insidirc securitatis sunt occasio. Num ob divitias insidiis

objectus sum, ut doleam? num ob peccata, ut lngeam?

Id patior ob vestrum amorem , quia nihil non ago, ut vos

in tuto collocemini ; ut ncmo alienus se in ovile ingerat

ut ilkesus grex maneat. Certaminis argumentum mihi suf-

ficit ad coronam. Quid enim patiar pro vobis? Vos mihi

cives , vos mihi patres, vos mihi fratres, vos fiiii , vos

inembra , vos corpns; vos mihilux; imo hac luce suavlo-

res. Quid enim tale mihi confert radius, quale vestra

charitas? Radius mihi in praesenti vita utilis cst, vestra

autem charitas coronam mihi nectit in futuro. Haec porrodico in aures vestras : quid autem est ad audicndum

promptius auribus vestrisPTot diebus vigilastis, nihilque

vos inQectere potuit, non temporis diulurnitas emollivit;

non timores , non minae. Ad omnia strenuos vos exhibuis-

tis? et quiddico, vosexhibuistis?Quod semper optavcram,

saecularia despcxistis, terrae valedixislis, avinculis corporisvos expedivistis , ad beatam illam philosophiam certatim

properastis. Haec mihi corona sunt, haec consolatio, hoec

unctio, hrccvita, hsec immortalitatis argumentum.

IV. Sed video quosdam qui mihi auctorcs sunt (3),

ut in dogmatibus meis insistam. Pieraque enim prospera

in

contrarium ccdunt, quoniaoaii,

quibus vidcbar zelo

* Joan, x, II,



IIO S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

plenus esse , id improbilatc sua egerunt ut considerem

qui ad libitum suum mc deposuerunt, per varium rerumexilum me in hoc certamine vincunt. Non minabantur,

sed instabant. Jam tempus est ea enarrare, qune ad meam

calamitalem spectant. Lcx est, sed legislator vincitur.

Filii, per vestram charitatem, video conjurationem ad

bellum inferendum paratam , Deumque contumeliis affec-

tum : video delapsum agonem , et agonothetam mceren-

tem : video veritatis persuasionem emarcescere, et cons-

pirationem superare. Mihi illi objiciunt : Comedisti et

baplizasti. Si hoc feci, anathema sit mihi, ne numerer

inter Episcopos, ne sim cum Angelis, ne sim Deo accep-

tus. Si vero comedi et baptizavi (4) , nihil inopportune

feci. Attende diligenter iis quae dico , neque finem dicendi

faciam. Non me piget loqui, vobisque tutum est si loquar.

Sed ad propositum redeamus. Dicunt me comedisse et

baptizasse. Deponant crgo raulum, quod post ccenarn

custodi carceris baptisma contulerit. Ausim dicere; depo-

nant ipsum Ghristum,quod post ccenam discipulis com-

munionem largitus sit. Scd haec nobis congruentia magna-

que sunt : haec laita pacis signa : haec populi encomia. Mihi

corona , vobis fructus. Scdscitis, fratres,qua de causa

velintmc deponcre. Quia tapetes non expandi, nec serica

vestimenta indui, et quia ipsorum ingjuviem non fovi.

Floruere aspidis fetus, adhuc relictum est Jesabelis se -

mcn : verum adhuc etiam gratia cum Helia concer-

tat. Age mihi in medium mirabilem illum divitemque

vitae praeconem, Joannem dico pauperem,qui ne lucer-

nam quidem possidcbat; sed habebat Chrislum lampa-

dem : cujus caput expetivit Evae comininisira : quae et

sanctis impeelimcnlo fuit, quse Prophetas persocuta est,

quae dolose jejunium praedicavit, quae parem cum vipera

nomenclaturam obtinuit, nempe saltationem, quae pran-



ANTE EXILIUM. HOM. I. 1 H

dio nondum absoluto saltavit. Non vitam concupivit, non

opum molcm , non regni dignitatem, non aliamquampiamfacultatem; sed dic mihi, quaeso, quid desideravit? Ca-

put hominis. Quid autem dico ? Non solum hominis , sed

etiam Evangelistae. Attamen non vicit caput, licet accepe-

rit. Absciditcaput petendo, iniquum desiderium per dis-

cum implevit. Vide, et mirare Dei virtutem. Coarguit in-

culpatus homo, capitetruncatus est; sed qui capite caesus,

in dextera Christi est , illam vero indeprecabile sup-

plicium excipit. Rursus ejus semen, spinosum germen

quoerit et festinat. Sed Herodias Joaunis caput expelit

rursus saltationem inimus non pedibus, scd qualem Maria

olim firmam et immotam. Rursus clamat Joanncs ac di-

cit :

«Nonlicet tibi uxorem habere fralris tui

1

. »

V. Sed quid dicam ? Lacrymarum est praesens tempus.

Omnia quippe ad ignominiam vergunt, et omnia tempus

judicat. Aurum univcrsim gloriam parit. Sed age in me-

dium Daviddicentem atque clamantem : «Aurum si alfluat,

»nolite cor apponere2

. » At dic mihi, Quis ille erat, qui

talem vocem protulit ? Annon regni fastigiumoccupabat,

sed non ad rapinam respiciebat, non ad pielatis destruc-

tionem : non curabat thesauros , sed militarem delectum,

non uxoris consensum requirebat. Fugite ergo, mulieres,

alienos ccetus : ne consilium pravum viris dederitis : sed

ex hisce dictis vos confirmate. Num extinximus flammam

vestram? num emollitum est cor vestrum ? Sed sciovos,

quae Mariae filiae estis , utilitatem accepturas. Alioe vero

absque vino satiatae sunt, et ebriae avaritia , ut beatus

Paulus clamat et praedicat his verbis : « Radix omnium

»malorum avaritia5

. » Sic insipientes mulieres aures suas

obturant , et pro bono semine spinas pariunt, Al, obse-

cro, ne semen nostrum quasi supra petram jaciamus.

» Marc. yi, 18. — » Psal. wi, 11. — * 2 Tim. vi, 10.



112 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHlEPlSCOPI C. P.

Christi suraus agricultura, a quo audiamus , Euge serve

bone, inlra in domum meam, ne forte illius vocis loco

dicalnr, « Serve nequam. » Sed obsecro luceat inslitutum

veslrum coram hominibus , ne infalucmus sal nostrum.

Sod glorificemus, gratias agamus divites divili,pauperes

bcnigno et pauperum amanti Christo,potenles robustae

illius manui. Et haec quidem de vobis. Yerum fortasse

Deus ea me pati concedit quae illi adversum me machi-nantur, ut in calamitatibus me probct, quia in laboribus

victoria omnino consistit, et per certamina praeparatur

corona. Etenim divinus Paulus dixit : « Cursum consum-

»mavi, fidem servavi. In reliquo reposita est mihi corona

» justitiae1

, » qua corona nos dignabitur universorum Do-

minus in saccula. Amen.

*C^r^ *.*.-* %/V* fV» *.*.-*"V*^ %.-*. i. %^%,-v %%«v%%v

HOMILIA II.

Cutn iret in exillum.

I. Laeta nobisoratio, fratres,splcndidusque convenlus,

cl latum spatiosumque mare plenum, sed non ventorum

impetu agitatum. Venit enim mater pacis, quae venlornm

impetum extinguit. « Maler Sion dicet, homo et homo natus

» est in ea, et ipse fundavit eam 2. » Filioli mei me interfec-

turi sunl ? Et quid mortem timeam ? « Mihi vivere Christus

»est, et mori lucrum 3

. » Sed in cxilium miltent? « Domini

» cst terra, et pleniludo cjus4

. » Sed facultates meae publi-

cabuntur? Nihil inlulimus in hunc mundum, certumquc

est quod nihil hinc poterimus auferre. Sed scitis qua de

» 2 Tim. iv, 7. — » Psal. lxxxvi, 5. — * Philip. i, 21. — 4 Psal.

XXIM , I,



CUM IRfcT IN EXlLitM. «OM. II. 1 1

causa me deposituri sint. Quia tapeles non expandi, et

sericis vestibus non sum usns : quia corum ingluviem non

fovi, nec aurum vel argentum ipsis obtuli. Dicunt porro

mihi : Gomedisti et bibisti, et baptizasti. Si hoc feci, ana-

thema mihi, ne numerer cum Episcopis, ne sim cum An-

gelis, nc Deo placcam. Etiamsi vero comederim et bapti-

zaverim, nihil eorum inopporlune feci.

Deponant et PaulumAposlolum, quod post coenam cuslodi carceris baptisma

contulerit1 :dcponant ipsum Dominurr, quodpost ccenam

communionem discipulis dedcril. Multos video fluclus

gravcmque procellam, paratasque hastas:atego gubcrna-

tor magna ingrucnle tempcstate, in duabus navigii puppi-

bus scdco, scilicet, in veteri ct Novo Testamcnto, atque

remis tempestalem depcllo : non remis ligneis , sed vene-

randa cruce Domini tempeslatem in pacem converto. Do-

minus jubct, et coronatur servus : ideoque non eum in

diaboli manus tradit. An ignorant homines, vas purissi-

mum immundi comparatione conspicuum fieri? Fratres,

hypotheses vobis tres pono, fidem, tentationem, conlinen-

tiam. Si dicatis fldcm « Vos sustincrc, «imilamini beatum

Abraham, qui ad senectutem pervenit, ct maturos accepit

fructus. Si dicatis vos tcntalionem sustinere , imitamini

bcatum Job. Ejus mores nostis, et patientiam audistis,

nec ignoralis qualem sortitus sit finem. Sin vclitis conti-

rienliam sustinere, imitamini beatum Joseph, qui vendilus

cstin^Egyptum duccndus, et fame tabescenlem /Egyplum

liboravit. Illi quippe tenlatio oblata cst per meretriccm

iEgyptiam amore ejus captam, qua3 ipsi assidebat, a Cuba

»mecum» diccnsJ.Volebat cnim cum a castilale abduccrc

in ^Egyplo /Egyptia : hic vero /Egyplius adcst. Verum ne-

que illa sanctum supplantavit, neque hunc ille, Sed ap-

» Aol. xvi, 35. — • Gen, \x\\\f 7.

XCII. 8



Il4 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

paruit simul libertalis temperantia, filiorum nobilitas, et

barbarae mulieris incontinentia.

II. Fratres, fur non ingreditur eo, ubi palea, fcenum,

et lignum adsunt ; sed ubi aurum, argentum, aut marga-

rita. Sic et diabolus non eo ingreditur, ubi scortator, aut

profanus, aut rapax, aut avarus ; sed ubi illi, qui solitariam

agunt vitam. Fratres, volumus-ne linguam acuere adversus

Imperatricem ? Sed quid dicam ? Jezabel tumultum agit,

et Helias fugit, : Herodias laetatur, et Joannes vinculis strin-

gitur: ^Egyptia mentitur, et Joseph in carcerem truditur.

Si itaque me in exilium miserint, Heliam imilabor; si in

ccenum projecerint, Jeremiam ; si in marepraecipitaverint,

Jonam propbetam ; si in lacum , Danielem; si lapidave-

rint, Stephanum; si capite truncaverint , J/)annem prae-

cursorem; si verberaverint, Paulum ; si serra sccuerint,

Hesaiam : utinam vero serra lignea, ut amore crucis fruar.

Corporea incorporeum oppugnat : quae balneis et unguentis

fruitur ,quae cum viro circumplicalur , bellum gerit ad-

versus puram et immaculatam Ecclesiam. At enira illa jam

vidua sedcbit, etiam viro superstite :quia nempe mulier

es, et vis Ecclesiam viduam facere. Heri vesperi me ter-

tium decimum Apostolum vocabat, et hodie Judam ap-

pellat. Heri cum libertate mecum considebat, et hodie ceu

fera in me irruit. Oportuit solem apud nos extingui, et

lunam non apparere potius, quam verbi Job obliviscere-

mur. Etenira Job, qui tantam perpessus est plagam, nihil

aliud clamabat, quam, «Sit noraen Domini benedictum in

»saecula*. »Cum enim uxor ejus occlaraans diceret : « Dic

» verbum contra Dominum, et morcre2

; » ipsam increpavit

dicens : « Cur quasi una ex insipicnlibus mulieribns locuta

»ess ?»0 ingratam mulierem ! o emplastrum dolorum I

Numquid, o mulier, te morbo laborante, taliatecum locu*

* Job, i, ai. *- p Job. n, 9. — » Ibid, 10.



POST REDITUM AB EXILIO. HOM. I. Ii5

tusest Job? nonne precibns et officiis tuaui abstersit aegri-

tudinera? Cum in regiis atriis degeret, cum opibus flore-

ret, cum regio cultu , nihil simile dicebas:et nunc ubi

vides iilum in fimo sedentem, et a vermibus circumvolu-

tum, hocloqueris : «Dic verbum contra Dominum, et mo-

» rere. » Non satis erat illi temporanea castigatio, sed ei per

hoc verbum, aeternum supplicium procuras? Sed quid

beatus Job?«Gur quasi una ex insipientibus mulieribus

«locuta es? Si bona suscepimus de manu Domini , mala

»non sustinebimus? » Quid autem haec iniqua et odiosa

hrec, inquam , nova Jezabel

Sed mittil mihi consules et tribunos , tantumque minita-

tur. Et quid ad me attinet? araneae ab aranea missae, fra-

tres, qnoniam laboribus victoria , certaminibus corona

paratur, ut divinus Paulus modo dicebat, « Bonum certa-

»men certavi, cursum consummavi, fidem servavi:in re-

»liquo reposita est mihi corona justitiae, quam reddet m'?bi

»Dominus in illa die justus judex1

. «Quoniam ipsi gloria

et

imperiumin saecula

saeculorum. Amen.

HOMILIA I.

Posl reditum a priore exilio.

I. Quid dicam, aut quidloquar PBenedictusDeus 2. Hoc

egressus dixi , hoc iterum profero ; imo illic cum essem,

non intermisi dicere. Meministis me Jobum in medium

adducere, ac dicere : « Sit nomen Domini benedictum in

» saecula3

» Haec vobis pignora exiens reliqui, hasgratiarum

« 3 Tim. iy, 7. — • Vide D. GuilioD , tom. xvm, p. 43 i -434. —



ii6 s. jo. ciifi\sosTOMi archiepiscopi c. p.

actiones rcpeto : « Sit nomen Domini benedictum in sae-

» cula. «Divcrsae res, sed una « Glorificatio. »Pulsus gratias

agebam, reversus gratias ago. Diversae res, sed finis unus

hiemis et aeslatis: unus finis, agri felicitas. Benedictus

Dcus qui permisit egredi, benedictus iterum qui ad redi-

tum evocavit. Benedictus Deus qui tempestatem permisit,

bcnedictus Deus qui tempestatem solvit, el tranquillitatem

paravit. Hasc dico ut vos ad benedicendum Deo inslituam.

Bona conligerunt? Benedic Deo , et bona manent. Mala

accideruntPBenedic Deo, et mala solvuntur. Quandoqui-

dem et Job dives cum esset, gratias agebat, et pauperef-

feclus Deo gloriam reddebat. Neque tunc rapuit, neque

postea blasphemavit. Varia tcmpora , et una mens fuit.

Gubernatoris virtutem, nec tranquillitas resolvit, nec tem-

pcslas demergit Bcnedictus Deus et cum a vobis separatus

sum, et cum vos recuperavi. Ulraque ejusdem providcn-

tiae fucrunt. A vobis separatus sum corpore , sed nequa-

quam mente. Videte quanla fccerint inimicorum insidia?

studium intendcrunt, desiderium inccnderunt, et scxcen-

los mihi procurarunt amatores. Antehac me mei amabant,

nunc eliam Judaei honorant. Sperabant sc a meis me se-

paraluros esse, ct alicnos asciverunt. Verum non illis, setl

Dei nomini gratiae reierendae, qui illorum nequitia ad ho-

norcm nostrurn usus cst : nam et Judaei Dominum nostrum

crucifixerunt, et servalus est mundus : neque gratiam Ju-

daeis habeo, sed Crucifixo. Videant quomodo Deus nostcrvidet:quam pacem eorum insidiae pepererunt, quam glo-

riam paraverunt. Anlehac Ecclesia sola implebatur, nunc

forum universum Ecclesia factum cst. Lnnm caput indc

huc usque locum occupal. Nemo choro veslro silentium

imperavit, ct tamcn omncs in silentio , omnes in com-

punctionc vcrsabanlur. Alii psallcbant, alii bealos pracdi-

cabant cos qui psallerent. Ilodie Circcnscs sunt, ct nemo



POST BBDITUM AB BXILIO. UOM. I. I if

adest; sed omnes in Ecclesiam cen lorrentesconfluxerunf.

Torrens vero vesler ca3tus, et ilumina sunt voces, quae in

coelum ascendunt, quaeque amorcm erga patrem perhi-

bent. Prcces veslrae diademale splendidiores mihi suni.

Viri mulieresque simul : « In Christo enim Jesu , non est

»masculus neque femina*. » Quomodo loquar poienlias

Domini? Scilis quam sit verum id, quod dico :si quis for-

titer tentationes ferat, magnum inde fructum demelet.

II. Ideo vos ad Apostolos convocavi. Venimus pulsi ad

eos, qui pulsi sunt. INos insidiis sumus appetiti, illi pulsi

sunt. Venimus ad Timotheum , novum Paulum. Venimus

ad sancta corpora, quae Christi stigmata gestaverunt. Nun-

quam timeas tentationem , si animo sis instructus gene-

roso : sancti omnes sic coronati sunt. Multa corporum af-

flictio, major vero animorum tranquillitas. Utinam sempcr

in aeruinna sitis. Sic et pastor gaudet cum laborem proptcr

oves subit. Quid loquar? Ubi seram ? Locum deserlum

non habeo:ubi laborabo ? non est mihi vinea aperta ; ubi

aedificabo? absolutum esttemplum; retia mea rumpuntur

ob multitudinem piscium. Quid faciam ? Laborandi tcm-

pus non suppetit. Ideo hortor , non quod doctrina vos

egeatis, sed ut ostendam genuinam meam erga vos chari-

talcm. Ubique spicao vernant. Tot sunt oves, et nusquam

lupus : tot sunt spicae , et nusquam spinae; tot sunt vitcs,

et nusquam vulpes. Mordaccs bestue submersae sunt, lupi

fugerunt. Quis-illos insccutus est? Non cgo pastor, scd vos

oves. nobilitas ovium ? Absente pastore, lupos profliga-

runt. pulchritudo sponsae, imo potius castitas ! absenle

viro adulteros abegit. pulchritudo et castitas sponsnc !

Ostenditpulchritudinem,ostenditetprobitatcm. Qnomodo

abegisti adulteros ? quod virum amares. Quomodo abe-

gisti adulteros? castitatis magnitiidine, Non arripui arma,

1 Galal. iii , 28.



Il8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOM C. P.

non hastas, non cllpeos. Ostendi illis pnlchritndinem

meam, non tulerunt splcndorem. Ibi nunc illi ? in turpi-

tudine. Ubi nos ? in exultatione. Imperatores nobiscum,

principes nobiscum. Ecquid dicam? quid loquar?« Adji-

» ciat Dominus super vos et super filios vestros, *, » alacri-

tatemque vestram quasi sagena capiat. Hic vero finem lo-

quendi faciamus, in omnibus gratias agentes benigno Deo,

cui gloria in saecula. Amen.

wwvvwwvwvvwwvwwwwvwvwvvwvwwvwvwAiw wvwvwvwvwyvwvwvwwvvwvwwv

HOMILIA II.

Post reditum a priore exilio.

I. Cum Saram ab Abrahamo abstulit Pharao, pulchram

formosamquc muliercm improbus barbarusqtCyEgyptius,

et iniquis oculis ejus pulchritudine conspecta, adulterium

perpetrare vellet: tunc non in ipso statim inilio poenam

immisit Deus, ut jusli viri virtus, mulieris castitas, bar-

bari intemperantia, Deique benignitas eminerent ; viri justi

virtus, quia rem cum gratiarum actione tulit; mulieris

castitas, quia in barbarorum manus delapsa pudiciliam

servavit; barbari intemperantia, quia alienum (orum in-

vasit; Dei benignitas, qnoniam cum res hominibus despe-

ratse essent, lunc coronam justo contulit. Haec lunc in

Abrahamum gesta sunt : gesta item hodie in Ecclesiam.

^Egyplius hic, u t ille /Egyptius erat : hic satelliles habuit,

ille protcctores : ille Saram, hic Ecclesiam rapuit : una

nocte ille detinuit, hic per unum diem occupavit; ac ne

quidem per unum diem occupare permissus est; sed so-

< Psal. cxm, i\.



POST REDITUM AB EXILIO. HOM. II. 119

lum ut sponsae castitas nota esset, quia illo licet ingre-

diente ejus castitatis decor corruptus non est: tametsi

mcechum paraverat, et tabellae adornatse erant, et multi e

domo suscripserant. Adornata est machina, sed exitum

non habuit. Eluxit simul ejus nequitia, et Dei benignitas.

At barbarus tunc ille, peccato agnito, delictum confessus

est: dixit enim Abrahae : « Cur hoc fecisti? cur dixisti

«Soror mea est? et parum abfuit, quin peccaverim* ; »

hic vero etiam post scelusin certamine perstitit.

miseret infelix ? « Peccasti, quiesce

2

, » ne adjicias peccatum

peccato. Et illa quidemrediit opibus instructa iEgyptiacis:

et Ecclesia quoque rediit, mentis divitiis inslructa, etcon-

tinentior eflecta. Vide barbari insaniam. Ejecisti pastorem

cur gregem dissipasti? amovisti gubernatorem : cur gu-

bernacula confregisti? vinitorem ejecisti; cnr vites avul-

sisti ? curMonasteria pessumdedisti ? Barbarorum invasio-

nem imitatus es.

II. Haec omnia fecit ille, ut virtus appareret vestra.

Omnia fecit, ut edisceret hic adesse gregem a Christo pas-

tore ductum. Absente pastore grex simul manebat, et

apostolicus sermo implebatur: « Non in praesentia mei

»tantum, sed etiam in absentia, cum timore et tremore

«salutem vestram operati estis5

. » Ha?c minabantur ti-

menles virtutem vestram, charitatis vim, amoremque

mei. Nihil audemus, aiebant, in urbe. Eum nobis date fo-

ris. Capite me foris, ut discatis Ecclesiae amorem, agnos-

catis filiorum meorum generosam indolem, militum vir-

tulem, armatorum robur, diademalum splendorem, divi-

tiarum facultatem, amoris magnitudinem, constantem pa-

tientiam, libertatis florem, victoriae gloriam, cladis tuae

ludibrium. res novas et admirandas ! Pastor abest, et

grex exultat : dux procul, et milites armantur. Non so--

1 Gen. xii, 18. — Id. iv, 7. — 3 Fhilip. 11, la.



I2tf S. 30. Cll&YSOSTOMf AftCHIGHSCOH C. V.

um Ecclesia exercilum hahuit, scd tola civitas Ecclesia

fuit. Vici, fora, aer sanctificabantur : haeretici convcrle-

hantur, Judaei meliores cfliciebantur, sacerdoles damna-hantur, et Judaei Deum laudabant, atque ad nos accurre-

hant. Ita Christi tempore factum est. Caiphas cruci

aflixit, et latro confessus est. O novas res et admirandas !

Sacerdotes occidcrunt, et magi adoravcrunt. Haec ne Ec-

clesiam perlurbent. Nisi haec contigissent, divitiae noslrac,

qucevercaderant, nonostensae fuissent. Sicut cnim Job clsi

justus esset, non talis visusfuisset, nisi vulnera et verracs

apparuissent; ita et divitiae nunquam notae fuissent uisi

paratis insidiis. Deus sane quasi sesc excusans Jobo dicit:

a Putas-ne mc aliter tibi respondisse, quam ut juslus ap-

wpareres1

?» Insidiati sunt illi, belium moverunt et vicli

sunt. Quomodobellum gesserunt? fustibus.

Quomodovicli sunt? prccibus. « Si quis tc percusserit in dexleram

»maxillam, verte illi et aliam2

. » Tu fuslcs in Ecclesiam

infers et eam oppugnas. Ubi pax est omnibus, bcllum

moves: nec locum revereris, miser et infelix, non sacer-

dotii dignilatem, non principatus amplitudinem. Baplis-

terium sanguine replclum cst. l,bi peccatorum rcmissio,

ibi sanguinis efl\isio. In quanam acic hoec facta sunt? Im-

perator inlrat et projicit clipcum ct diadema : Tu intrasli,

et clavas arripuisti. lile Imperii symbcla ioras reiiuquit,

iu belli symbola intromittis. Sed sponsam meam nullo

modo laesisti , ac manet illa pulchriludinem suam exbi-

bens.

III. Idcirco gaudco, non solum quia vicistis; sed quia

me ahsentc vicistis. Si aftuissem , in parlem victoriae vo-

hiscura venissem. Quia vero scccssi, nudum vobis tro-

param fuit. Verum et illud mea laus est ; alque rursum

in partem victoriac vobiscum venio, quia sic vos educavi,

' Job. xi-, 8. - • M^tll]. v, 5r).



POST ntDifliAl AB EXILIO. noxi. 11. 1 2 1

ut cliam abscnle patre vestratn nobiiitalem ostenderelis.

Qtemadmodutn enim slrenui alhlclac, eliam abscntepac-

dotriba robur suuin exliibent ; sic ct fidei veslrae generosi-

tas, etiam abscnle doctorc, bonam suam indolem cxhi-

buit. Quid opus verbis? lapidcs clamant, muri voceni

emillunt. Adi imperalorias aulas, ct statim audis : Populi

Constanlinopolitani. Ad mare lc confer, desertum pete,

montes, domos, encomium vestrum ubique descriplum

est. Quibus telis vicislis? Non opibus, sed fide. Popule

doctoris amans! popule patrem diiigcns! Beala urbs,

non propter columnas et laquearia aurea , sed propter

virtulem veslram. Tot tantaeque erant insidiac , et preces

vestrae viccrunt : idque jure merito. Namprcceserant assi-

duac, etlacrymarum fontcs eftluebant. Illi lela vibrabant,

vos lacrymas : illi furorem spirabant, vosmansuetudinem.

Quod vis facito : vos oratis. Uli vero, qui obsistebant, ubi-

nam sunt? An arma movimus? an arcus inlendimus? an

tela emisimus? Precabamur, ct illi fugiebant. Nam quasi

aranea dissipati sunt, ct vos quasi petra sletislis. Beatus

ego propter vos. Sciebam et antea quantis instructus

essem diviliis, id tamcn nunc miratus sum. Procul eram,

ct civitas alio transferebatur. Ilominis unius causa pela-

gus in civitatem mutatum est. Mulieres, viri, immaturas

aetatis parvuli; mulieres infantulos geslabanl,pelagus adire

non dubitabant, fluclus spcrnebant. Non mcluebathcrum

servus, mulier infirmilalis suoe non meminerat. Forum in

Ecclesiam versum est ; omnia ubique propter nos move-

bantur. Quem non erudivistis? Imperatricem vobiscum

choros ducentem accepistis: nequc enim ejus studium la-

cebo-Non adulandi causa dico, sed ejuspictalem cclcbro:

neque enim zelum ejussilentio pnetcribo. Non arma tulit,

sed virtutis praeclara gcsta. Tunc abduccbar: Scitis qno

pacto.Naminjucunda illa memorare convcnit, utjucunda



122 S. JO. CHRYSOSTOMI AHCHIEPISCOPI C. P,

et fausta ediscatis, et noscatis quomodo abductus sim, et

quo pacto redierim. « Qui seminant in lacrymis, in exul-

» tatione mclcnt. Euotes ibant etflebant, mittentes semina»sua. Vcnienles autem venient cum cxultaiione, portantes

»manipulos suos*. » Hajc vcrba re gesla sunt. Cum gra-

tiarum actione suscepistis eum, quem moesti deduxeratis.

Ac non multo post tempore, sed post unum diem omnia

soluta sunt. Elenim propter vos fuit haec mora : Deus

quippe jam ab initio hajc dissolverat.

IV. Rem nunc vobis arcanam dico. Pelagus trajeci so-

lus Ecclesiam gestans. Dileclio enim non in angustum re-

digitur : non angusta navis erat: vos quippe « Non angus-

«tiamini in nobis\ » Discessi vestra curans, separatus

corpore, mente conjunctus. Discessi Deo supplicans, ac

vobis dileclione junclus. Sedebam solus de rebus vestris

sollicilus, solus de profectu deliberans. Protinus intem-

pesta nocle hac religiosissima Domina ipso primo die lil-

teras misit, quarum haec erant verba; etenim verba ipsa

sunt referenda: « Ne arbitretur Sanctitas tua me illa no-

»visse qiue gesta sunt : innocens ego sum a sanguine tuo.

»lmprobi et perdili homines hanc struxere machinam.

»Mcarum vero lacrymarum testis Deus, cui sacra facio. »

Quam libationem effudit? Atenim lacrymae ejus libatio

erant. « Cui sacra facio. » Sacerdos illa nempe, par se

ipsam ordinala, quae Deo oflercbat Jacrymas, confessio-

nem ct pccnitentiam, non pro sacerdotc, sed pro Ecclcsia,

pro populo dispcrso. Memor erat, memor certe erat, et fi-

liorum et baptismatis. « Recordor per manus tuas fdios

»meos fuisse bapiizalos. » Haec Imj)eratrix. Sacerdoles

porro omnes invidia exca?cali locum ignoi^Lant, quo di-

vciteram. Quodquc mirabile dictu est; iila ac si filio ti-

meret, quoquoversum ibat, non corpore, sedmilitaris ma-

« Psal. cxxy, 6. — «2 Cor. vi, la.



I>0ST ftEDITTM AB EXILIO. HOM. II. 123

nus missione. Neque enim sciebat locnm, ubi degorem :

quoquoversum mittebat, ne pastor dolo circumventus oc-

cideretnr et venalum amitterct. Hoc tantum, quae mearumsunt partium prrcsto. Quaero solum, ut illi non praeva-

leant. Hostes undique circuibant expandentes relia ut ca-

perent et in illorum manus adducerent. Hinc illa rogabat,

Imperatorisque genua tangebat, ut virum faceret venatio-

nis consortem. Quemadmodum Abraham Saram, sic illa

virum. Perdidimus, inquit, sacerdolem : sed reducamus.

Nulla nobis imperii spes superest, nisi illum reducamus.

Non possum cum quopiam eorum communicare, qui haec

perpetrarunt: lacryinas fundens, Deo supplicans, nullam-

que machinam non movens. Scitis cum quanta benevo-

lentia nos susceperit, quomodo ulnisexceperit, cen propria

membra : qno pacto diceret se vobiscum sollicitam esse.

Neque enim haec verba vestrum afTectum latebant : quo-

niain suscepistis matrem Ecclesiarum, altricem Monacho-

rum, sanctorumpalronam, pauperum baculum. Laus ejus

in Dei gloriam vertit, corona Ecclesiarum. Dicam-ne ar-

dentem ejus amoremPDicamejus ergamesollicitudinem?

Heri vesperi haec ad me verba misit: Dicito ei: Oratio

mea impleta est, rem impetravi : melius coronata sum,

quam per ipsum diadema. Recepi sacerdolem , caput

corpori restitui, gubernatorem navi, pastorem gregi, tha-

lamo sponsum.

V. Pudore affecti sunt adulteri. Seu vivam, seu moriar,

nihil mihi curae est. Videte tentalionis praeclarum exitum.

Quid faciam, ut pro dilectione dignum vobis munus re-

pendam? dignum nequeo, quale adest tribuo. Usque adeo

diligo, ut paratus sim ad efTundendum pro salule vestra

sanguinem. Nemo tales habet filios, nemo talem gregein,

nullus agrnm ita florentem : non opus mihi agricultura,

me dormiente vernant spicae. Nullo mihi opus est labore :



J?4 S. /0. CHUYSOSTOMl ARCIIIEPISCOPI C. P.

mc qniesccnlc oves Iupum superant. Qui vos compellabo?

oves, an paslorcs, an gubernalores, milites-nc au duces ?

Haec nomina vera essc diccre possum. Cum bonum ordi-

nem video, oves voco ; cum providentiam, pastores; cum

sapienliam, gubcrnalorcs; cum virtulem el constanliam,

et mililcs ct duces vos oinncs dico. O laborem ! o provi-

dentiam popnli! Lupos expulistis, ct sollicitudincm non

dcposuistis. Naulae, qui vobiscum erant, contra vos con-

versi sunt, et navi bclluin inlulerunt. Clamale, iacessat

clerus, aliumque clerum Ecclesiae postulaic. Quid opus

clamore ? Abierunt, et dcpulsi sunt, nemine inscquentc

in fugam versi. Non homo illos, sed conscicntia accusat

« Si inimicus exprobrassct mihi , sustinuisscm ulique1

. »

Qui nobiscum erant, contra nos conversi sunt: qui nobis-

cum navim gubernabant, navim demergere conalisunt.

Miratus sum conscientiam vestram. Haec dico, non ut

ad seditionemvos excitcm. Nam quae illi paravcre, sedilio

sunt, quae vos fecistis zelus. Non enim rogaslis illos occidi,

sed impcdiri quominus illud cveniret vel vobis, vel Eccle-

siae, ne rursus submergerelur. Virtus quippe vcstra non

sivit ingruere tempeslatem, sed illorum sentcnlia fluctus

concitavil. Ego vcro rem non secundum exilum, sed se-

cundum illorum mcntcm aeslimo. Tu homo qui allari

astaSj cui tanli populi cura commissa, cum haec tristia

comprimere debercs, lcmpcslatcm auxisli, contra lc ip-

sum gladium vibrasti, filios tuos consumpsisli, si non

reipsa ct experimenlo, cerle animo. Sed Deus prohibuit.

Ilaque vos dcmiror et laudo, quod post bcllum, pace con-

ciliala, cavcatis ut pcrfecta pax maneal. Oporlet cnim

gubernalorem cum naulis concordi esse animo: si eniin

dissideant, scapha dcmergitur. Vos paccm hanc pcr Dei

graliam stabilite: vos securitalis consortcs cfllciam. Sinc

» Psal. liv, i3.



IIOMILIA QUOD SIT FSALLEXDU.M. t rj

vobisnihil faciam,nec sinereligiosissima Augusta. Namqueet illa curat, sollicita est, nihilque non agit, ut quod plan-

talum cst, firmum maneat, ut Ecclesia sine fluclibus de-

got. Landavi ilaque et veslram conscienliam, et Impera-

torum providenliam. Non enim ila de bello solliciti sunt,

ut de Ecclesia ; non ita de civitate, ut de Ecclesia. Precc-

mur itaqucDeum, rogemus illam, in precibus persevere-mus: neque, quoniam calamilas soluta cst, segniores eva-

damus. Ideo ad hanc usque diem precamur, ut illa tristia

solvanlur. Gratias Dco agamus: ut tunc strenui fuimus,

sic jam studiosi simus. Pro his vero omnibus gratias aga-

mus Deo, cui gloria et imperium cuui Filio et sanclo vi-

vificoqueSpiritununc et semper, et in saccula saeculorum.

Amen.

?»'».•»»*-.*/».•»».%-»•»%. •«*.» «,v»*^»v»4^t-4 *.«.-» •.m.l »*A ^».-» V-». -»•*.«.» 4.V» «y».-» «».% *.»i. •*».-» »*.-«»,•»»

HOMILTA

llablta in Tempfo sanctce Irenes , desliidio prwscntiunt

et cle ignavia absentium. Quocl sit psallcndum , ct

(juod mutiei ibus sexus non impcdimcnlo sit ad virtu-

tis cursum.

I. Quam dulcissima est Scripturarum lectio et omni

prato suavior, atque pomario paradiso delectabilior

maximc vero , cum cognilio leclioni additur. Pratumenim

et florum pulchritudo , et arborum comoc, rosa, hcdera,

myrica, visum delectant, ctpost dics paucos marcescunt.

Scriplurarum aulem leclio mcntem munit , conscientiam

purgat, illiberales affectus avcllit, virtulem plantat, ra-

liociuiuro sublinje recjdit, non permittit ut inexpectatis



126* S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

rerumnis immergamur,snblimius erigit,

qnamut diaboli

tela nos attingere possint : ad ipsum transfert ccelum, ab-

solvit animam a vinculis corporis, leves reddit alas, quid-

quid boni quis dixeril, in auditorum mentem immittit.

Ideo illos qui absunt miseros praedicare non cesso, vosque

qui ade^tis ut beatos celebrare,quia thesaurum colligitis

qui insumi non potesl, divitias quae impendi nequeunt , et

facultates invidiae non obnoxias. At multa repleti laetitia,

domum receditis. Nihilenim ita voJuplalem parere potest

ut conscientia pura. Pura aulem efficitur conscientia,

etiamsi onusla sit peccatis innumeris , cum frequenler

concionem audit. Neque enim prioribus delictis nova ad-

dit; imo eliam peccata absumit, et minus propensam

reddit animam ad easdeai res aggrediendas. Idcirco rogo

vestram charitatem , haec frequentcr iis qui absunt decan-

tetis, illosque cito reducatis ad communem matrem , ac

spiritualium lucrorum consortes reddatis. i\on enim dimi-

nutionem , scd augmentum hoc consortium parit. 6ed, o

pecuniarum tyrannis, quoe multos fratrum noslrorum ab

hoc ovili amovet ! Nihil cnim aliud eos hinc amovet, quam

o-ravis ille morbus, et nunquam exlincla fornax. Hacc do-

mina, plus quam barbara ,quavis bellua ferocior, et ipsis

daamonibus acrior, captivos suos secum* assumens , illos

nunc per forum circumfert ,gravia dans praecepta , nec

sinit eos vel tanlillum respirare a perniciosis laboribus.

Sed quid facient, cum dies ille terribilis adveniet, judi-

cium incorruptum , et Judex qui decipi non potest : cuin

vela crelorum trahentur, ct Angclorum populus cum Ju-

dicc descendet, cum omnia nuda et aperta erunt. Ne(pie

enim lunc rhelorum eloquentia, non vis pecuniae, ncque

aliud quidvis justitiam corrumperc polerit. lllc enim in-

corruptus Judex, qui omnia clare novit, ipsa peccata anle

oculosstatuet; quasi in ima&iae dcscripUi Tunc liec rcx,



HOMILIA. QUOD SIT PSALLENDUM. 127

nec idiota comparent ; non panper , non di ves ; non sapiensnon indoctas : sed illae omnes larvae auferuntur ; atcjue ex

gestorum conspectu omnes ibi visuntur. Kon ibi conspici-

tur diadema cingens , non purpura amictus, non curru

vectus, qui mille lictores habeat, in foro turbam arcentes.

Sed isthaec omnia sublata sunt, et nudi singuli inducen-

lur, ex gestisaut perniciei aut salutis causam habentes;ut

enim singula gesta exhibentur , sic calculus fcrtur. Mulla

vobis bona hinc proveniant quod cum tanto studio haec

verba audiatis. Nam singulorum gemitus, et quod vultum

percutiatis, horum seminum mihi fructum indicat. Ideo

miseros praedico illos qui absunt, quia cum tanta possent

frui cura , ulceribus scatentet vulneribus quotidianis, ne-

que se aegrotare sciunt : ideoque illos sanos fieri difficile

est Quis enim illos his de rebus alloquetur? an uxores ?

sed una illis cura est , de aureis, de vestimenlis, de reli-

qua magnificentia , et de domo sollicitae , eos qui illic ha-

bitant moleste tractant. An famuli ? Quomodo, cum nul-

lam habeant loquendi libertatem, et unam ipsi quoque

curam habeant ministerium suum implendi ? An judices?

Sednihil aliud illi curant quam res urbanas. An forte reges

et ii qui diadema gestant? Verum illorum labor omnis

versatur circa imperium,potentiam et pecunias. An ipsi

se ipsos concitabunt? At quomodo id valeant ii, qui ne

respirare quidem possunt ob negotioruin turbam, et qui

noctcm diemque ea in re insumunt. Quo igitnr non mise«

rabiliores fuerint ilii,qui innumera vulnera accipiunt , et

huc non accedunt , ubi discere possinl se, elsi vulneribus

affectos, posse ab iis liberari , et valetudinem consequi.

Quandonam ergo hi animam suam curabunt? Oplandum

enim est ut ii qui frcquenter in Ecciesiam convcniunt, et

doclrina spirituali tantaque cura iruuntur, pravas concu-



128 s. jo. cnnvsosi o:\ii Ar.cniJiPiscoPi c. p.

piscenlias vincerc et frenarc possint, alqne ad virtutls

exercilium se convertere.

II. Vcrum ne absenles illos perpctuo incusantes a con-

suelis vos privemus, agc, solilam vobis mensam appona-

mus, et dc psallendi lucro verba faciamus. Ecce namquc

ingressus psalmus, voces miscuit, et ut unum cum har-

uionia canticum clTcrrctur efFecit. Juvcnes et senes, divi-

tcs et paupercs, mulieres ct viri , servi ct liberi, mclos

unum omnes cmisimus. Si enim Citharoedus divcrsos ner-

vos artc tempcrans, sonos mullos unum ciTicit, quid mirum

si psalmi et spirilualis cantici vis id ipsum feccrit? Neque

cnim nos solum praesenles, sedetiam morluum cnm vivis

miscuit. Illenamque nobiscum psallebat beatus Propheta :

eliamsi in regiis aulis id non liceat. Nam ibi sedel ille dia-

dcmale ornatus. Aslant autcm omnes cum siicntio, licet

in maximis magistralibns sint constituti. Hic vero non

sic : sed loquilur Prophela, et omnes rcspondemus, om-

nes una canimus. Neque licet hic servum videre , nec

libcrnm , nec divilcm , ncc pauperem , nec principem ,

ncc privalum; scd pellilur illa saccularis inaequalitas :

unus chorus cx omnibus congregatur ; a?qualitas quoque

multa in vocibus cst, ac ccelum terra imitatur. Tanla est

Eccleskc nobilitas. Neque enim dici potest dominum qui-

dem cum mulla confidenlia psallere , servum autem rc-

primi; ncque rursum , divitem quidem linguam moverc,

pauperi aulemsilentium impcrari ; ncquc itcrum , virum

quidcm cum fiducia cancrc , mulicrcm vcro tacerc et

sine vocc slare. Sed omncs pari aequalitalc fruentes com-

munc oiTerimus sacrificium , communem oblationcm. Nc-

quc plus habct hic quam ille, ncc illc quam hic ; sed

onincs in eodcm honorc , et una vox a diversis linguis ad

orbis Crcatorcm cmillitur. DilTercnlia aulem cst , non in

servo et in libcro, non in divite el in pauperc , non in



HOMILIA QUID SIT PSALLENDUM. 120

muliere et in viro; sed in animo, in cura et in ignavia,

in vitio et virtute. Ita enim ego pauperem divitem , et di-

vitem pauperem vocare possum, et mulierem virum, vi-

rumque mulierem , et idiotam sapientem, sapientemque

idiotam : non rerum naturam confundens , sed optimam

regulam inducens, quae omnia corrigat. Et quomodo,

inquies, virmulier, et mulier vir fieri possit? Non mutata

natura, sedvitae iostitutio. Gum enim video hominem au-

rum gestantem, eleganti coma ornatum, unguentis fra-

grantem cum molli vestium amiclu, faemineo gressu, de-

liciis operam dantem, quomodo possim illum vocare

virum,qui naturae nobilitatem prodidit? Etenim ne mu~

lierem quidem id facientem inter viventesPaulus numerare

dignatur; sed illam repellit ex respirantium choro, et

cum mortuis constituit, dicens : « Quae autem in deliciis

» est , vivens mortua est1

. » Quomodo ergo vir haec faciens

in virorum ordine numeretur, quae si faciat mulier, vitam

perdidit?Nemihienim virum ostendas abamictu, a zona,

vel ex eo quod domi sese efferat , ac formidabilis sit , ac

minas intentet; sed ab animi philosophia ; cum vitia com-primit, et morbos animse superat, cum domui suae inte-

riori imperat; de anima loquor, neque a cogitationibus

absurdis ti ahitur. Hoc maxime viri est. Si autem ebrietati

et crapulae det operam , ac diem tansigat et consumat in

comessalionibus et ebrietate , cera omni mollior a vitio

factus, quomodo polero illum virum vocare, captivumncmpe, servum, emptitium, qui omnibus sese viliis de-

dit, fractum, emollitum , deliciantem, ab omnibus de-

pulsum , qui ne stare quidem in acie possit? An nescitis

nobis jam non esse bellum et aciem parandam adversus

homines congeneres; sed adversus invisibiles potestates,

adversusda?monum

phalangas,secnndum beahim Pau-

« i iim. v, 6.

XCII. S1



l3o S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

lum : « Non est nobis lucta adversus sanguinem et carnem

»sed adversus principes et potestates.

III. Hoc enim maxime viri est. Qui ergo formae studet,

nec sese virilem praestat; qui ornatur, nec virtutem viri

exhibet , quomodo stet in acie ? el quomodo vir vocetur,

cum sit omni muliere mollior? Eodem autem modo, sicut

hunc non virum vocaverim, sed muliere molliorem ; ita et

mulierem viriliter agentem, omni viro fortiorem dixerim,

si arreptis armis spiritualibus , thorace justitiae induta, ga-

lea salutari assumpta, clypeo fidei tecta, zona veritatis

succincta, et gladio spiritus accepto , stet in acie , fulgens

armis, ipsis ccelis excelsior facta ex animi sensu , daemo-

num phalangas dissolvens, diaboli tyrannidem tollens ,

vitia quasi mortua corpora reddens , iis quae iu bello ca-

dunt frequentiora; non hominum , sed absurdarum cogi-

tationum. Mulier namque etvirin corporalibns divisi sunt

et illi quidem tela , colus, calatiscus, domus custodia as-

signatur, ut in thalamo maneat et filios nutriat. Viro au-

tem tribunalia , consilia , forum , bella , pugnae , acies. In

pugnis autemillis

quae pietatem spectant commune stu-

dium est, communia certamina. Similiterque mulieres se

ad pugnam parant, nec ejiciuntur a certaminc; sed et in

acie pugnant et coronantur et strenuitatis praemia repor-

tant, atque bravia et coronas : tropaeaque apud illas splen-

dida sunt , et victoriae frequentes. Ac ne putetis haec fas-

tum sapere et verborum sonitum , et clare sciatis mulieres

quasdam non viris modo strenuiores fuisse ; sed etiam , ut

itadicam, ad Angelorum impassibilitatem, quantum fieri

polerat, pervenisse ; in medium adducatur quaedam, na-

tura quidem mulier; sed quae ex philosophiae vi ccelos at-

tigit , Machabaeorum mater, quae bis septem coronas

nexuit : et quem volueris militem bellicosissimum , fortis-

* Ephes. vi, ta.



HOMILIA QUOD SIT PSALLENDUM. l3l

simumet magnanimitate praecipuum verbo profer in

me-dium , et tanto sublimiorem videbis mulierem illam

,

quanto ccelorum fornices distant a terra. Nam virfortis et

pugnator vel unam timet plagam, et ex illa mortem brevi

secuturam. Haec vero stabat ceu mons metallicus, in sin-

gulis filiorum graviores in animo sustinens tormentorum

plagas,quam illi in lateribus exciperent. Mater enim erat

et vidua , atque ad extremam senectutem devenerat. Hsec

autem scitis, quotquot palres fuistis , et quaecumque par-

tus dolores expertae estis, spiculis omoibus esse acerbiora:

ct nullum telum tam gravem infert vulneratis dolorem, ut

horum singuli illius pungebant animum. Gogita enim

quantum erat in singulis filiis videre corpus unum igni et

ferro divisum , et longos sulcos. Quomodo videbat, quo-

modo audiebat, quomodo excipiebat odorem ex corpori-

bus illis , mille mortes singulis fiiiis inferri videns ? Sed illa

quidem stabat ut petra immobilis, non agitala fluctibus

sedfluctusin spumam convertens,ut ferrum, ut adamas.

Imo vero quidquid dicam , non possum mulieri dignum

imponere nomen. Hanc igitur mulierem an omnino dice-

mus esse virum ; et non ipsis viris longe superiorem? Quid

vero si videris aliam in primaeva aetate, in lenero corpore

insomnes noctes agentem, diesque sine cibo, ventris cu-

piditatem opprimentem,pecuniarum amorem humi ja-

cientem , corpus mortificantem , carnem crucifigentem,

pro nihilo prsesentia habentem , humi gradientem , et ip^

sos cceli fornices tangentem, potentiam calcantem, glo-

riam irridentem , celebritatem respuentem,pro simplici

veste saccum induentem , catena cinclam , cinerem sub se

sternentem, pro lecto solum habentem, et nihil amplius

petentem, in angusta domuncula inclusam, cum Prophe-

tis loquentem, vitam agentem in meditatione mortis, ante

obitum mortuam , fame , vigiliis et squallore tabefactam

9-



l3'2 S. JO. CHRYSOSTOUI ARCHIEPISCOPI C. t>.

ac praesentis vitae fastum, magis quam sicca folia despi-

cientem : hanccine, quaeso,mulierem dices? Annon illam

ex virorum etiam ordiue abductam in Angelorum choro

locabis; quando in muliebri natura tanlam exhibet philo-

sophiam?

IV. Ecquis hic contradicet ? Nullus. Audi quales Apos-

tolorum tempore mr.lieres erant : audi Paulum Romanis

scribentem ac dicentem : « Commendo vobis Phceben so-

»rorem nostram , ministram Ecclesiae,quae in Ccnchreis

»est, quae adjntrix multorum fuit, et mei ipsius1

. » Quid

dicis , o Paule? Mulier adjulrix tua fuit , nec te pudet,

neque erubescis haec dicens ? Non me pudet, inquit, imo

etiam glorior. Etenim Dominum meum non puduit ma-

trem habcre mulierem. Adjulrix autem illa mihi fnit, non

simpliciter quia mulier erat ; sed qnia philosophiae dedita,

pietate florebat. Et quomodo adjutrix Pauli fuit? Qua re

egebat Paulus, qui orbem circumcurrebat,qui corpore

frustra circurodabatur, qui necessitates naturae conculca-

bat, qui daemonas pellebat,

qui morbos per vestimcnla

curabat, cujus vocem et umbram tremebat diabolus, qui

ut Angelus apud fideles honorabatur; quem reverebanlur

etiam ferae, quem etiam revercbatur mare, etcumnoctc

et die illum cxcepisset, uon suiFocavit tamen, qui para-

disi civis fuit, qui de arcanis cum Deo communicavit

qui plus quam omnes Aposloli laboravit : vas elcctionis

pronubus Ecclcsiro, praeco gentium, qui terram et mare

circumcurrcns fortitudinis suae ubique tropaea crexit, qui

cum fame et sili assidue pugnabat,qui cum nuditate et

frigore luctabatur, et dicebat, « Lsque in hanc horam et

»esurimus et sitimus et nudi sumus 2

, » qui mundo mor-

tuus eral ,qui morluum niundum esse putabat, ctelorum

civis, fervcnlissimus Chrisli amalor, ignc ardcnlior, ferro

1 Hom. \V!, i. — »1 Cor, iv, il.



HOMILIA QU OD SIT PSALLENDUM. l33

firmior, adamante solidior? Hic non erubescit de muliere

dicere, «Adjntrix multorum fuit et mei ipsins. » Neqne

dicit tantum, sed etiam scribit; neque tantum scribit

simpliciter, sed Romanorum populo tanto , tumenti et al-

tum sapienti a dignitatibus , hanc epistolam misit, non

illis tantum, sed etiam volebat ut hacc generationibusven-

turis palam essent. Nisi enim hoc voluisset, in EpistoJa

non posuisset : jam vero volens ut res in perennem me-

moriam transiret, et mulierem salutat, omoesque excitat

ut illi patrocinentur, atque adjutricem suam illam vocat,

nec eum pudet, neque erubescit. Tanta res est etiam in

muliebri corpore phiiosophus animus. Haec autem dico,

ut neobtendat mulier dicens, eo quod mulier sim ad ple-

nam virtutis mensuram non veni. Ecce namque haec mu-

liererat, et sexus impedimento nonfuit, sed dignata est

ut Pauli esset adjutrix, atque ubique per orbem praidica-

tur. Quomodo autem ejus adjutrix fuit? A periculis for-

tasse ipsum eripuit; vincto aderat, in catena ipsum conso-

labatur, rerum necessarium solatium ipsi suppeditabal. Eos

qui ipsi insidiabantur detexit ; ad mortem se ipsam expo-

suit, ut abductum illum eriperet a calamitatibns. Ideoque

aliam quoque post illam laudibus celebrat sic dicens :

« Salutate Priscillam et Aquilam1

. »Hic quoque vide mu-

lierem splendore fulgentem. Etiamsi enim ambo memo-

rentur, mulier tamen viro praeponitur. Non enim dixit

Aquilam et Priscillam, sed Priscillam et Aquilam. Qui-

nam autem hi erant. Tentoriorum artifices , in officina

stantes. Sed neque ars , neque paupertas impedimento

fuit, quin beatus hic in domicilium istud diversaretur.

Cur et qua de causa? Non qnia columnas habuit, non

quia tabulas et solum lapillis ornatum , nec quia contigna-

tionem auream, nec quia servorum greges, veieunuchorum

' Rom. xvi.



1 34 S« JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

Hiinisterium , sed maxime quia ipsorum dornicilium pu-

rum eral. Quia mulier et vir ex justis laboribus victum

colligentes, domum suam Ecclesiam fecerant; non ra-

pientes, nec avaritiae stndentes, sei corporis opera ad

necessarium et sufficientem cibum utentes. Ideoque Pau-

lus hanc domum opportunam esseputavit ad diversandum.

Et ut discas quod illos ex animae virtute approbans ibi

manserit, audi sequentia : « Qui pro anima mea , inquit,

» suas cervices supposuerunt : quibus non solus ego gratias

» ago, sed et cunctoe Ecclesiae Gentium. » Vides-ne nec fe-

mineum sexum, nec artem , nec paupertatem impedi-

visse virtutis cursum ? Vides-ne hospitalem mulierem , et

virum, qui non mensatantum, sed etiam sanguine Apos-

tolum exceperunt? Quid enim si non occisi sunt. At illi

quae sua erant impleverunt , ac viventes Martyres fuere.

Ac saepe Martyres , qui semper parati erant ad caedem

sustinendam pro Panlo. Non enim dixit, qui pecunias

impenderunt, qui domum aperuerunt; sed quod majus

erat, caedem et jugulationem in medium adducit, ut di-

ceret, eaedem pro me sustinendom delegerunt. Audiant

nunc divites, qui vix obolum sanctis erogant. Illi et san-

guinem dederunt, et vitam ipsam deponebant, ut sanc-

tum servarent ipsique ministrarent. Qui autem praesentes

sunt ne minimam quidem facultatum partem egenis fa-

cile erogent. Sed Priscilla et Aquila et pecunias et cor-

pora et vitam ipsam dederunt. Vides-ne quanta sit mulier

philosophi animi?

quantussit vir qui in

paupertateet

arle

suavivit?Hos autem imitemur, et praesentia spernentes,

omnia ad Dei placitum expendamus , i»t futura consequa-

mur bona ,gratia et benignitate Doinini nostri Jesu

Christi, per quem et cum quo Patri gloria cum sancto

Spiritu, nunc et semper et in saecula saeculorum. Amen.



S. JOANNIS CHRYSOSTOMI

CONSTANTINOPOLITANI

ARGHIEPISCOPI.

>(MiVMmiUM«**W»l*H«*

ORDO

D iv ini sacrificii.

Sacerdos divinum mysterium peracturus, ante omnia

confessus et cum omnibus reconciliatus , cor etiam pro

viribus puriim conservare debet a pravis cogitationibus,

et a vespere continuisse, atque usque ad sacrificii tempus

vigiiasse. Tempore autem sacrificii instante; postquam

solitam praesidi poenitentiam fecerit, templum ingreditur,

et Diacono junctus, tersimul adorant ad Orientem, coram

Salvatoris et sanctissimae Deiparae imagine, et ad duos

choros singulatim inclinant. Quanc-o autem adorant,

hanc orationem secreto dicunt.

« Domine Deus noster, emitte manum tuam ex sancto

habitaculo tuo ; et confirma me ad propositum ministe-

rium tuum, ut inculpate tremendo tuo tribunali astans ,

incruentum sacrificium peragam. Quia tua est potentia et

gloria in saecula saeculorum. Amen.

Ingressi autem in sacrarium accipiunt uterque mani-

bus suis tunicam sibi propriam, et tres reverentias versus

orientem faciunt , apud se dicentes : « Deus propitius

esto mihi peccatori1

. »

• Luc. ^xvin, i3.



LITURGIA SANCTI CHRYSOSTOMI\^J

Deinde accepto subgenuali, si estprotosyncellus magnae

Ecclesiae, vel quivis alius habens dignitalem aliquam,

et postquam benedixit, et osculatus est, dicit : « Accin-

gere gladio tuo super femur tuum, polentissime, inlende,

prospere procede et regna, propter veritatem et mansue-

tudinem et jnstitiam , et deducet te mirabiliter dextera

tua, perpetuo, nunc et semper, et in saecula saeculorum '.

Amen. »

Deinde accipiens casulam et benedicens exosculatur,

et ait : « Sacerdotes tui, Domine , induent justitiam, et

sancti tui exultatione exullabunt perpctuo, nunc et semper

et in saecula saeculorum2

. Amen. »

Dehinc procedentes ad propositionis mensara, lavant

manus dicentes:

«Lavaboinler

innocentes manus meas, ct

circumdabo altare tuum, Domine, ut audiaui vocem lau-

dis tuae, etenarrem universa mirabilia tua. Domine, dilexi

decorem domus tuae, et locum habitationis gloriae tuae. Ne

perdas cum impiis animam meain, et cum viris sanguinum

vitam meam : in quorum manibus iniquitates sunt : dextera

eorum repleta est muneribus : ego autem in innocentia

mea ingressus sum : redime me, Domine, et miserere mei :

pes meus stetit in directo : in Ecclesiis benedicam te, Do-

mine3

.

Diaconus vero sacra praeparat; sanclum quidem dis-

cum ad partem sinistram, calicem vero ad dexteram, et

alia cum ipsis. Dehinc tres reverentias ante propositionis

mensam facientes dicunt, « Deus propitius esto mihipec-

calori et miserere mei ''

; »et illud: «Piedemisti nos de ma-

ledicto legis pretioso sanguine tuo, cruci aflixus et lancea

perforatus, immortalitatem tanquam ex fonte praebuisti

hominibus, Salvator noster, gloria tibi. »

Deinde dicit Diaconus , « Benedic , Domine. » Et be-

« Psal. xnv, 5. — > Id. cxxxi, 9. — 3 Id. xxv, 6. — < Luc. xvnc, i3.




»nedicit Sacerdos : « Benedictus Deus noster, perpetuo,

nunc et semper et in saecula saeculorum. Amen.»

Deinde accipit Sacerdos in sinistra manu oblationem,

in dexlera vero sanctam lanceam , et cum ea signum fa-

ciens supra sigillum oblatae, ter dicit: « In memoriam Do-

mini et Dei , et Salvatoris nostri Jesu Christi. »

Et statim infigit sanctam lanceam in dexteram partem

sigilli, et scindens dicit : « Tanquam ovis ad occisionem

ductus est1

. »In sinistrasimiliter infigens sanctamlanceam

dicit : « Et sicut agnus sine malitia coram tondente se

sine voce , sic non aperit os suum. »

In superiore autem parte sigilli infigens sanctam lan-

ceam dicit : « In humilitate ejus judicium ejus sublatum

est. » In inferiori etiam sigilli parterursusinfigenssanctam

lanceam dicit : « Generalionem ejus quis enarrabit? »

Diaconus vero in qualibet incisione dicit : « Dominum

precemur. » Tenens autem dextera manu stolam,postea

dicit Diaconus : « Tolle Domine. »

Et Sacerdos immittens sanctam lanceam , ex obliquo

dexterae partis oblatne , extollit sanctum panem , sic di

cens : « Quia tollitur de terra vita ejus, perpetuo, nunc

et semper , et in saecula saeculorum. Amen. »

Et ponens ipsum sublimem in sancto disco, postquam

dixit Diaconus : « Immola, Domine, » Sacerdos sacrificat

illum in modum crucis, dicens : « Immolatur Agnus Dei,

qui tollit peccatum mundi,pro inundi vita et salute. »Et

convertit aliam partem , quae habet superne crucem; et

dicit Diaconus : « Punge Domine. »

Sacerdos autem ipsuin in dextera pungens cum sancta

lancea dicit : « El unus militum lancea latus ejus ape-

ruit:et statim exivit sanguis et aqua\ » Diaconus autem

infundit in sanctum calicem vinum et aquam simul, post-

' Isai. liii.

—» Joan. xix, 34.



LITURGIA. SANCTI CHRYSOSTOMI. 13^

quam Sacerdoti dixit : « Benedic , Domine , mixtionem

hanc ; » Et Sacerdos benedicit.

Deinde accipiens Sacerdos secundam oblatam , dicit :

« In honorem et memoriam super omnes benedictae glo-

riosae Dominae nostrae Deiparae et semper Virginis Mariae

cujus precibus suscipe, Domine, sacrificium hoc in su-

percoeleste altare tuum. •

Et elevans particulam cum sancta lancea , ponit ad

sinistram saucti panis. Postea tertiam oblatam accipiens,

dicit.

«Honorandi gloriosi Prophetae Praecursoris et Baptistae

Joannis, sanctorum gloriosorum et percelebrium Aposto-

lorum, sanctorum patrum nostrorum Pontificum , Basilii

magni , Gregorii Theologi , Joannis Chrysostomi , Atha-nasii, Cyrilli , Nicolai Myrensis, et omnium sanctorum

Pontificum ; sancti Apostoli,primi Martyris et Archidia-

coni Stephani; Sanctorum magnorum Martyrum, Georgii,

Demetrii , Theodori et omnium sanctorum Martyrum ;

sanctorum Deiierorum patrum nostrorum, Antonii, Eu-

thymii et Sabae sanctificati, Onuphrii, Arsenii, Athanasii

in monte Atho et omnium Sanctorum; Sanctorum Medi-

corum absque mercede, Cosmae et Damiani, Cyri et Joau-

nis Eleemosynarii, et Hermolai, Sampsonis et Diomedis,

Thallalei et Tryphonis, et reliquorum; Sanctorum Dei-

parentum Joachim et Annae; Sancti illius, cujus est dies

festus; et omnium Sanctorum,quorum precibus protege

nos Deus. »

Et sic attollens particulam ponit eam infra dexteram

partem. Deinde accepta alia oblata dicit : « Pro Archie-

piscopo nostro N. Venerando presbyteratu, in Christo

Diaconatu, et omni Sacerdotali ordine : Pro memoria et

remissione peccatorum semper memorabilium , condito-

rum hujus sanctae aedis. » Hic vivorum et mortuorum,



l4o S, JO. CHRYSOSTOMl ARCIHEPISCOPI C. P.

quorum vutt Sacerdos, nominatiui mentionem facit. « Et

omniumqui in spe resurrectioniset vitaeaeternae in commu-nione tua obierunt, orthodoxorum patrum et fratrum

nostrorum : benigne Domine , veniam indulgc, » Et sic

particulam attollens, ponit illam infra sinistram partem.

Accepto deindc thuribulo et incenso, Diaconus dicit Sa-

cerdoti : « Benedic, Domine, incensum; et Dooiinum

precemur. »

Et Sacerdos dicit Orationem : « Incensum tibi offer-

rimus, Christe Deus, io odorem suavitatis spiritualis,

quem suscipe, in sanctum et supercceleste altare tuum ;

et repende nobis abundantes tuas miserationes, et illas

largire nobis servis tuis, qui invocamus nomen tuum, Pa-

tris etFilii et Spiritus sancti, perpetuo, nunc et semper,

et insaecula etsaeculorum. Amen. »

Diaconus : « Dominum precemur. » Et Sacerdos cum

asteriscum suffumigaverit ,ponit eum super panem di-

cit: « Et veniens stella stetit supra ubi erat puer jacens,

perpetuo nunc etsemper ct in saecula saeculorum. Amen.»

Diaconus, « Dominum precemur. » Sacerdos postqnam

primum velum incenso honoravit, tegit sanctum panem

et dicit : « Dominus regnavit, decorem indutus est : in-

dutus est Dominus fortitudinem et proecinxit se. Etenim

firmavit orbem terra), qui non commovebitur. Domum

tuam decet sanctitudo, Domine, in longitudine dierum,

perpetuo, nunc et scmper et in saecula saiculoruui. Amen 1.»

Diaconus : « Dominum precemur. Tege , Domine. »

Sacerdos suffumigans secundum velum, et tegens sanc-

tum caliccm dicit : « Operuit ccclos virtus tua, Christe, ct

laudis tuaeplena est terra2perpetuo, nunc et semper et in

saecula saeculorum. Amen. »

Diaconus : « Dominum prcccnur. Tege, Domiue. » Et

1 Psal. ici.i, i. — • Habac. iu, a.



LlTURGIA SANCTI CHRYSOSTOi?!!. l\\

Sacerdos sufTumigans aerem , et utraqne velans, ait ;

« Protege nos sub umbra alarum tuarum Deus noster1

,

perpetuo , nunc et semper, et in saecula saeculorum.

Amen. »

Deinde ligatis ambo manibus, postquam pij adorave-

runt, dicunt : « Benedictus Dominus Deus noster, cui

sic complacuit, perpetuo, nunc et semper, et in saecula

soeculorum. Amen. »

Diaconus in propositione donorum pretiosorum : « Do-

minum precemur. » Sacerdos propositionis Oralionem

emittit :

« Deus, Deus noster, qui ccelcstein pdnem, et escam

totius mundi Dominum nostrum et Deum Jesum Ghrislum

misisti Salvalorem et redemptorem et bcneficum, nos be-

nedicentem et sanctificantem; ipse benedic hanc propo-

sitioncm : et suscipe eam in supercceleste tunm altare:

memenlo ut bonus et benignus corum qui obtulerunt, et

propter quos obtulerunt, et nos inculpatos custodi in ce~

lebratione divinorum tuorum mysteriorum. Elata voce :

« Quoniamsanclificatumet glorificatum est, honorabilissi-

mum etmagnificum nomen tuum, Patris, et Filii et Spi-

ritus sancti, nunc et semper, et in saecula saeculorum.

Amen. »

Et completa oratione propositionem sufFumigat , et

dimissionem facit, dicens : « Gloria tibi, Christe Deus,

spes nostra. Diaconus : Gloria Patri et filio et sancto

Spiritui nunc et semper,et insaecula soeculorum. Amen. »

Sacerdos : « Christus verus Deus nosier, intercessio-

nibus sanctissimae, intemeratac, super omnes benedictae,

gloriosae Dominae nostrae Deiparae et sernper Virginis

Mariae, virtutc venerandae et vivificae crucis et omnium

1 Maltfa. ii, q.



1^2 S. JO. CliitVSOSTOAii AKCUliiPiSCOPI C. P.

Sanctorum, misereatur nostri utpote bonus Deus et be-

nignus. « Chorus; Amen. »

Et sic Diaconus accepto thuribulo, abit, et sanctam

mensam cruciformiter in circuitu incensat, dicens apud

se : « In sepulcro cum corpore, in inferis autem cum

anima ut Deus; in Paradiso cum latrone ; et in throno

eras, Christo, cum Patre et Spiritu, omnia impleus, qui

incircumscriptus es. » Etpsalmum quinquagesimum reci-

tat : « Miserere mei Deus. »

Et postquam incensavit sacrarium et totum templum,

ad sanctum tribunalrursus ingreditur, et postquam incen-

savit sanctam mensam et sacerdotem, thuribulum depo-

nit in proprio loco : ipse vero accedit ad Sacerdotein : et

simulstantes ante sanctam mensam, et

apudse

quisqueadorantes et orantes dicunt

«Rex ccelestis, paraclete Spiritus veritatis, qui ubique

praesens es et omnia imples, thesaurus bonorum et vitae

largitor, veni et habita in nobis, et purga nos ab omni

macula, et serva, o bone, animas nostras. » Illud, « Gloria

in excelsis Deo, et interra1

»Bis; et iilud, k Domine labia

mea aperies2

, «etreliqua semel.

Deinde osculatur Saccrdos Evangelium; Diaconusau-

tem sanctam mensam. Deinde Diaconus caput inclinans

Sacerdoti, et stolani suam tribus dexterae suae digitis te-

nens ait:«Tempns faciendi Domioo. Benedic Domine. »

Et Sacerdos ipsuni signans dicit : « Benedictus Dens noster

perpetuonuncet semper,et in saecuiasaeculorum. Amen. »

Diaconus : « Ora pro me, Domine. » Sacerdos vero :

«DirigatDominusgressus tuos. » Et rursusDiaconus : «Re-

cordare mei Domine : » Sacerdos vero : « Rccordetur tui

Dominus Deus in regno suo, perpetuo, nunc et semper,

et in saecula saeculorum. «Diaconus; «Amen,amen,amen.»

• Luc. 11, i4. — • Pi»al. l, 17.



LITURGIA SANCTI CHRYSOSTOMI. \ /$

Et postquam ter adoraverunt, dicunt apud se : « Domine

»labia mea aperies, etc. »

Et postea egreditur Diaconus ex tribunali, et postquam

ter adoravit , dicit alta voce : « Benedic, Domine. » Sa-

cerdosautem alta voce dicit: « Benedictum regnum Patris

et Filii et Spiritus sancti, nunc et semper, et in saecula

Sceculorum ; Chorus. Amen. »

Diaconus alta voce : « In pace Domini precemur : »

Chorus, « Domine, miserere. » Diaconus : « Pro superna

pace et salute animarum nostrarum, Dominum precemur. »

Chorus : » Domine miserere. » Diaconus : « Pro pace to-

tius mundi, slabiiitate sanctarum Dei Ecclesiarum, etpro

omnium concordia Dominum precemur. » Chorus, « Do-

mine, miserere.»

Diaconus. « Pro hac sancta domo , et pro iis qui cum

fide, pietateet timore Dei ingrediuntur in eam, Dominum

precemur. » Chorus, « Domine, miserere, » Diaconus

«Pro Archiepiscoponostro N. Venerandis presbyteris, in

Christo Diaconis, universo clero ct populo Dominum pre-

cemur: » Chorus

: « Domine, miserere. »

Diaconus : « Pro piissimis et a Deo custoditis Impera-

toribus noslris, pro toto palatio et exercitu ipsorum, Do-

minum precemur. » Chorus : « Domine , miserere. »

Diaconus : « Ut una cum illis bellum gerat, et subjiciat sub

pedibus eorum omnem inimicum et hostem, dominum

precemur. » Chorus : « Domine miserere. »

Diaconus : « Pro sancta hac mansione, tota urbe et

regione, et iis qui cum fide in iliis habitant, Dominum

precemur. » Chorus : « Domine, miserere. » Diaconus :

ftProbona aeristempcrie, etprofructuum lerrae fertilitate,

et pacificis temporibus Dominum precemur. » Cliorus :

« Domine, miserere.

Diaconus : «Pro navigantibus, iter agenllbus, segrotis,



*44 ». JO. CHRYSOSTOMi ARCHIENSCOPI C. P.

laborantibus, captivis, et pro salute ipsorum, Dominunl


« Ut liberemur ab omni afllictione, ira, periculo et ne-

cessitate, Dominum precemur. » Chorus : « Domine, mi-

serere.»

Oratio Anliphoni primi secreto.

« Domine Deus noster, cujus nec potentia aestimari, nec

gloria comprehendi potest, cujus misericordia immensa,

et benignitas ineilabilis est, ipse, Domine, pro tua mise-

ratione in nos respice, et in hanc sanclam domum : et fac

nobiscum et cum iis qui nobiscum precantur abundantes

misericordias et miserationes tuas. »

Sacerdote dicente orationem secreto in tribunali, eo-

dem tempore Diaconus extra tribunal pacifica rccitat. Si

autem non sitDiaconus, Saccrdos post orationem dicil,

elata voce, et postea pacifica.

Diaconus : « Suscipe , scrva, miserere, et custodi nos,

Deus, gratia tua. » Chorus : « Domine , miscrerc, (• Diaconns

« Sanctissimae, intemeratae, super omnes benedictae, glo-

riosa3 Dominae nostrae, Deiparae et semper Virginis Mariae

cura omnibus Sanclis mcmoriam recolenles, nosmetipsos

et mutuo, et omnem vitam noslram Chrislo Deo consc-

cremus. » Chorus : « Tibi Domine. »

Alta voce Sacerdos : « Quoniam tibi convenit oninis

gloria, honorct adoralio, Patri et Filio et Spiritui sancto,

nunc ct sempcr iu saecula saeculorum. » Chorus : « Amen. »

Post pacifica Chorus psallit primnm Antiphonum , vcl

lypica, si cst Dominica, sin vcro, quod diei proprium esl.

Ovatio Antiphoni secandi secreto.

a Dominc Deus noster salvuin fac populum luum , ct



LITLHGIA. l^r>

benedic hacreditalcm luam, pleniludinem Ecclesiie tuoe

cuslodi, sanctifica diligeiitcr dccorem domus tuae. Tu ip-

sos vicissim glorifica divina tua polenlia, et ne derelin-

quas nos sperantes in le.

ifcta etiamhic nl ciprlma oratione, si adsll Diaconus,

aat si absit.

Diaconus : « Etiam atquc etiam in pace Dominum

preccmur. » Chorus : « Domine , misererc. » Diaconus :

«Suscipe, serva,miserercet custodinosDeus gratia tua. o

Chorus : « Domine, miserere. » Diaconus :« Sanclissima?,

intemeralae, super omnes benedicta^, Dominae nostrae Dci-

parce ct scmper Virginis Mariae cum omnibus sanclis me-

moriam agentes, nosmetipsos et rnutuo , et totam vitam

nostram Christo Deo consecremus. » Chorus : «Tibi Do-

mine. » Alla voce Sacerdos : «Quoniam tua est potentia,

et tuum est imperium , et virtus et gloria, Patris, Filii et

Spiritus sancli,nunc et semper, et in saecula saecnlorum. »

Chorus : « Amen. »

Post pacifica secunda cantat Chorus secundum Anti-

phonum, vcl typica secunda; si sit Dominica; sin vero,

quod diei est.

Oralio tertii Antiphoni secrelo.

tQuicommuncs haset concordes orationes largitus es,

qui et duobus et tribus in tuo nomine convenientibus tc

petitiones dalurum pollicitus es : ipse etiam nunc servo-

rum tuorum petitiones implc ad utililatem, suppeditansnobis in praesenti saeculo agnilionem veritatis , et in iuturo

xcri. 10



1^6 5. '©« CHRYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

vitam aeternam largiens. » Nota et hic ut in prima et sc-

cunda oratione, si Diaconus adsit,

necne.Diaconus : « Eliam aique etiam in pace Dominum pre-

cemur. » Chorus : «Domine misererc. » Diaconus : « Sus-

cipe, serva , miserere et cuslodi nos Dcus gratia tua. »

Chorus : « Sanctissimae , inlemeratae , super omnes he-

nedicUe ,gloriosae Dotnime noslraj Deiparae, et sempcr

Virginis Mariae, cum omnihus sanclis memoriam agenle.s

nos ipsos et mutuo et tolam vitam nostram Christo Deo

consccremus. » Chorus : « Tihi Domine. » Alta voce Sa-

cerdos. « Quia honus et benignus Deus es , et tihi glo-

riam referimus Patri et Filio et sancto Spiritui, nunc et

sempor, et in saecula saeculornm. » Chorus : « Amen.

Ilic chorus cantat terlium Antiphonum ; vel tertium

et sextum canticum Matutinorum. Si vero sit Dominica,

canlat beatudines , ct quod proprium est sancli illiusdiei.

Cum autem pcrvenit chorus ad, a Gloria Palri, » Sa-

ccrdos et diaconus ante mensam ler adorant. Deinde

accipiens Sacerdos sanctum Evaugclium , dat Diacono :

atque ila egressi per portam Aquilonaris partis, venium

ad consuetum locum , et ingressum minorem peragunt

et inclinant amho capita, et Diacono dicente submisse :

u Dominum precemur; » simul et stolam tribus digitis ap-

prehendente, dicitsacerdos orationem ingressus.

Oralio ingressus sancti Evangclii secrcto.

« Dominator Domine Deus noster, qu iconstituisti in cce-

lis ordines et exercitus Angelorum et Archangeloi um in

minislerium gloriae tuae, iac ut cum introitu nostro sit in-

troitus sanctorum Angelorum simul nohiscum ministran-

tium , ct bonitatcm tuam congloriiicantium. Alta voce :



1^8 S. JO. CHRYSOSTOW AHCHIEPISCOPI C. P.

Oratto hymni ter sancti secreto dicenda.

e Deus sancle, qui in sanctis requiescis, qni ter sahcla

voce a Seraphim laudibus celebraris , et a Chernbim glo-

rlficaris, et ab omni coclesti potestate adoraris, qui cx

nihilo ad esse cuncta adduxisti, qui creasti hominem ad

imaginem et similitudinem tuam , et omni dono exornasli,

qui das pctenti sapientiam et intelligentiam, et non despi-

cis peccantem, sed ad salute/n posuisti poenitentiam, qui

nos humiles ct indignos scrvos tuos dignatus es in hac

hora stare anle gloriam sancti tui altaris , debitamque

tibi adorationem et glorificationem exhibere : ipse , Do-

mine, suscipe cx ore nostro peccatorum ter sanclumhymnum, et rcspice nos in bonitatc tua. Condona no-

bis omne peccatnm volunlarium et involnntarium , et

sanctifica animas corporaque nostra , ct da nobis te

in sanctitate colerc omnibus diebus viUe nostrae, inter-

cessionibus sanctae Deiparae, et omninm Sanctorum qui a

sa?culo tibi placuerunl. » Altavoce

: «

Quia sanctus es,Deus noster, et tibi gloriam referimus. Patri et Filio et

sancto Spiritui nunc et semper et in sa^cula saeculorum.

Chorus : a Amen. »

His completis et choro psallente, «Gloria , et nunc ,

Canlant et ipsi, Sacerdos nempe ct Diaconus ter sanc-

tum hymnum , facientes simul et tres reverentias anle

sanctam mcnsam. Deinde dicit Diaconus Sacerdoti :«Be-

nedic, Doniinc : » Et procednnt ad s?dem. Et Sacerdos

abeundo dicit: « Benediclus qni venit in nomine Domini.»

Diaconus autcni: « Benedic , Domine, supernam Cathe-

dram. » EtSaccrdos : «Benediclus cs super throno gloriai

regni tui.qui sedes super Cherubim,perpeluo, nunc et

sempcr, el in sa^cula greculorum. Amen. »



LITURGIA. l4g

Et completo hymno ter sanclo Diaconus veniens

ante ostium dicil : « Altendanius. » Et Sacerdos: « Pax

omnibus. «Diaconus : i Sapientia. » Et leclor incipit,

« Alleluia. Psalmus David. »Et Diaconus rursum : « Atten-

damus. » Lector propositum Apostoli et diei. Et Diaco-

nus iterum : « Attendamus. » Et lectione Apostoli coin-

pleta Sacerdos exclamat : « Pax tibi. » Diaconus : « Sa-

pienlia.»

Et Chorus: «

Alleluia , Psalmus David. » EtDiaconus rursum , « Attendamus. » Leclor proposilum

Apostoli et diei, et Diaconus iterum, « Atlendamus. »Et

lcctione Aposloli completa , exclamat Sacerdos : « Pax

iibi. » Diaconus : « Sapicntia. » Et Chorus : « Alleluia,

Psalmus David. » Et accipiens Diaconus thuribulum et in-

censum,accedit ad

Sa«erdolem dicens: «

Benedic, Do-mine , incensum. »

Benedicentc autcm Sacerdole, et hanc orationem rc-

citante , a Incensum tibi ofFerimus, Christe Deus noster,

in odorem suavilatis spirilualis. Nobis vicissim rcpende

divinam gratiam s-inctissimi tui Spiritus perpetuo, nunc

etsemper,

et in saecula saeculorum.Amen.

» IncensatDia-

conus sanctam mensam in circuitu , sacrarium totum et

aerem. Et poslea deposito thuribulo , venit ad Sacerdo-

tem, ct inclinato ipsi capite, tenens stolam cum sanclo

Evangelio extremis digilis , videlicet in illo loco sanclae

mensac dicit : « Benedic , Domine ; Evangelislam sancli

Apostoli ct Evangelistoe N. » Saccrdos autem signans illum

dicit : « Deus per intercessionem sancli gloriosi Apostoli

et Evangelistae N. dct tibi vcrbum ad Evangclizandum

mnlla virtute. » Et Diaconus dicit, e Amen. » Et adoralo

cum pietate sancto Evangelio : egressus per sanclas por-

tas ,praecedentibus lampadibus et suffimentis , venit et

stat superne in Ambone , aut in constitulo loco. Sacer-

dos vero stans anto sanctam inensam, respiciens ad Oo



l5o 8. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

» cidentern alta voce dicit : « Sapientia recta. Audiamus

sanr.tum Exangelium. » EtDiaconus: « Ex Evangelio sancti

N. lectio. » Et Sacerdos : « Attendamus. » Completo au-

tem Evangelio dicit Diacono Sacerdos : « Pax libi. »Et

Diaconus veniens usque ad sanctas portas reddit sanc-

tum Evangelium Sacerdoti.

Deinde in consueto loco stans sic incipit : « Dicamus

omnes extota anima,

etextota mente dicamus. »Chorus:

« Domine, miserere. »Diaconus : « Domine omnipotens,

Deus patrum nostrorum , precamur te , exaudi et Mise-

rere. » Chorus : « Domine , miserere. » Diaconus : «Mise-

rerenoslri,Deus,secundummagnain misericordiam tuam,

precamur, te , Domine, exaudi. » Chorus : « Domine,

miserere. » Diaconus : « Eliam precamur te pro piissimis

et a Deo cusloditis Imperatoribus nostris, ut concedas ip-

sis potentiam, victoriam,perseverantiam

,pacem , saui-

tatem , salutem, et ut Dominus Deus noster magis ac ma-

gis ipsos adjuvet et in omnibus dirigat, et sub pedibus

eorum subjiciat omnem inimicum et adversarium. » Cho-

rus : « Domine, misercre. »

Sacerdos autem hanc orationem secreto dicit.

« Domine Deus noster intensam hanc supplicationem a

servis tuis suscipe et miserere nostri, secundum mullitu-

dinem miscricordinc tuac, et miserationes tuas in nos de-

mitte, et in omnem populum tuum, qui copiosam mise-

ricordiam a te expectat, » Alta voce : « Quoniam misericors

et benignus Deus es, et tibi gloriam reierimus Palri et

Filio et Spiritui sancto, nunc et semper, et in sascula sa>

culorum. » Chorus : « Amen. »

Diaconus : « Rogate Catechumeni Dominum. » Cho-



LITURGIA. 1 5 1

rus : « Dominc, miserere, » Di?conus : « Fideles pro Ca-

lcchumenis preccmur, ut Dominus eorum misereatur. »

Chorus : « Domine, misererc. » Diaconus, * Ut erudiat

eos verbo veritatis. » Chorus : « Domine , miserere. » Dia-

conus : « Ut revelct ipsis Evangelium juslitise. » Chorus :

«Domine, miserere. » Diaconus : « Ut uniat eos Sanctre

Calholieac et Apostolicae Ecclesiae. » Chorus : «Domine,

miserere. » Diaconus:

«Serva, miscrarc, protege et cus-

todi illos, Deus, gratia tua. » Chorus : « Domine, miserere.»

Diaconus :« Catechumeni, capita vestra Domino incli-

naie. » Chorus : « Tibi Domine. »

Oratio Catechumenorumante

sanctam, oblationem quamdicit Sacerdos secreto.

«Domine Deus noster, qui in altis habitas, et humilia

respicis, qui salutem humano generi misisti per Unigeni-

tum Filium et Deum ac Dominum nostrum Jesum Chris-

tum, respice servos tuos Catechumenos, qui suam tibi

oervicem inclinarunt, et dignare illos in tempore oppor-

luno lavacro rcgenerationis, remissione peccatorum, et

indumento incorrnptionis. Uni eos Sancla; tuae Catholicac

et ApostoIica3 Ecclesiae , et annumera eos cum electo tuo

grege. » Alta voce : « Ut et ipsi simul nobiscum glorificent

venerandum tuum et magnificum nomen, Patris et Filii

et sancti Spiritus , nunc et semper, et in saecula sreculo-

rum. » Chorus : « Amen. »

Post exclamationem accipit Sacerdos corporale,et ut

moris est, expandit Diaconus : « Quotqnot Catechumeni

accessislis, quotquot Catechumeni accessitis : quotquot

Catechumeni accessistis. Nequisex Catechumenis maneat.



l5-2 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

Quotquot fideles ctiam atque ctiarn in pace Pominum

precemur. » Chorus:

«Domine, miserere. »

Qvatio (idelium pvima,postcjuam expansum est eovpo-

rale,quam Sacerdos secreto dicit.

«Gratias agimus tibi,Dominc Deus virtutum,qui digna-

tns cs ut nos nunc altari tuo astaremus, et procideremus

ante miserationes tuas pro peccatis nostris et ignorantis

populi. Suscipe, Deus, supplicationem nostram. Fac nos

esse dignos qni offeramus tibi preces, supplicationes et

incruenla sacrificia pro tolo populo tuo : et fac nos ido-

neos, quos in hoc minislerio posuisti , ut in virtule Spiri-

lus tui sancti inculpate et innoxie in puro conscientia;

noslra) tcstimonio, invocemus tc in omni tempore et

loco, ut cxaudiens nos, propitius nobis sis in multitudine

bonitatis tua?. »

Oranlc Sacerdolc, Diaconus , si adest, paciflca reci-

tatextra sanctum tribunal, in consueto loco; « Etiam

atque etiam in pace Dominum precemur. » Chorus.:

« Dominc, miserere. » Diaconus : « Pro sancia hac man-

sione, pro tota urbe, regionc, et iis qui cnm fidc habitant

in illis, Dominum preccmur. »Chorus:« Dominc, misc-

rerc. «Diaconus : « Pro aeris tempcrie, fructuum tcrrae fer-

tililale,cl prolemporibus pacificis Dominum precemur. »

Chorus :« Domine, misererc. » Diaconus : « Pro navi-

gantibus, ilcr agentibus, a?grotantibus , laborantibus,

captivis et pro salute ipsorum Dominum prccemur. » Cho-

rus : a Domine, miscrere. » Diaconus : «Ll liberemur ab

omni alllictione, ira, periculo et nccessilate Dominum


(i Suscipc» serva, miscrore et cuslodi nos per gratiam tuam



LITURGIA. l53

Dcns. »

Chorus: «Domine, iniserere. » Diaconus : « Sa-

pientia.

Sacerdos alta voee,

«Quia tcdecet oinnis gloria,honor ct adoratio, Patrem

et Filium et sanctum Spiritum perpetuo,nunc

et semper,

et in saecula saeculorum. » Ghorus : « Amen. »

Qraiio fidelUun secunda, quam Sactrdos secreto dicit.

« Iterum et saepius coram te procidimus,et terogamus

hone et clcmcns, rcspiciens supplicationem nostram, pur-

gcs animaset corpora nostra ah omni inquinamenlo carnis

ct Spirilus, et des nobis innoxiam ct inculpatam ad sanctum

altaretnumfrequentiam. Largireautem,Deus, eliam iisqui

nohiscum precantur profcclum vitae et fidci et spiritualis

prudentiae. Da iis qui te scmper cum timore et amore co-

lunl, ut innoxie et inculpatc sanclis mysteriis tuispartici-

pcnt, et ccelesli regno dignenlur. »

Orante Sacerdote , Diaconus pacifica recitat ante

sanctum tribunal. Sacerdcs alia vocc : « Ut a potenlia

lua jngitcr cuslodili, tibi gloriam referamus, Palri ct Filio

ct sanclo Spiritui, nunc et semper, et in saccula saeculo-

rum. » Chorus : « Amen. »

Post cxclamationem dicit oralioncm apud se : et can-

lorcs hymnum canunt Chcrubicum. Diaconus aulcm ac-

cedens ad Saccrdotem , cnm incenso suftumigat in mo-

dum crucis ct in circuitu sanclam mcnsam, sacrarium

et Sacerdotem. Et postca slat rcverenter ad sinislram

Sacerdoti^ expectans oralicmis corpnlemenlum,



l54 S. JO. CHRYSOSTOiMI ARCHIEPISCOPI C. P.

Oratio quam sccrcto dlc.il Sacerdos , dum Chcrubicus

hjmnus cantatur.

«Nullus eorurn qui carnalibus concupiscentiis ct volup-

tatibus sunt irretiti, dignus est, qui accedat vel appropin-

quet et ministret tibi, Rex gloria\ Ministrare namque tibi,

magnum ct tremendum est etiam ccelestibus Potestatibus.

Attamen ob ineffabilem et immensam luam benignitatem

sine mulatione, factus cs homo et Pontifox noster appel-

lalns, etbujus solemnis et incruenti sacrificii sacrum mi-

nislerium nobis tradidisli, utpole Dominus universorum.

Tu enim solus, Dominc Deus nosler, dominaris ccelestibus

et lerrenis:qui super thronum Cherubicum veheris, Sera-

phinorum Dominus et Rex Israel. Solus sanctus ct in

sanctis rcquiescens. Te igitur deprccor, qui solns bcnus

es, et libenler cxaudis, rcspice in me peccatorcm el inu-

lilem servum tuum : ct purga animam meam et cor memn

a conscienlia mala, et idoneum me fac per virlutem Spi-

ritus sancti tui , indutum per gratiam tuam Sacerdolali

ministerio, ut huic sanrlrc tna3 mensae assistam , et luiiin

sanclum et immaculatum corpus el pretiosum sanguinem

consecrem. Tibi enim inelinata cervice supplico, et precor

te nc avertas faciem tuam a me, nec me ex servornm tuo-

rum numero rejicias. Sed dignare ut a me peccalorc et

indigno famulo luo h.-ec dona offcranlur. Tu enim es qui

©ffers, et cui offertur, et accipis et distribuis, Chrislc Deus

nosler, et gloriam referimus cum principio carcntc Patre,

et sanctissimo, bono vivificoque tuo Spiritu , nunc ct

semper, et in saecula saeculorum. Amen. »

Completa autem oratione, Cherubicum simnlhymnuui

precantcs recitant, et ter recitando adorant, deinde quin-



LITURGIA. l55

quagesimum psalmum secrcto, et ter adorantes proce-

dunt ad propositionis mensam, praeeunte Diacono cum

incenso, et postquam sancta incensavit, apud se sic pre-

catur , « Deus propitius esto mihi peccatori. » Sacerdoti

dicit : « Tolle Domine. »

Sacerdos autem velum aerem dictum imponit sinistro

humero Diaconi dicens : « In pace cxlollite manus vestras

in sancta, et benedicite Dominum. Benedicat tc Doininus

ex Sion,qui fecit coelum et terram, pcrpetuo , nunc et

sempcr, et in saecula saeculorum. » Diaconus : « Amcn. »

Deinde sanclum discum sumit Diaconus super caput

suum cum attentione. Sacerdos autem tollens sanctum

calicem solum , et Diaconus dextera tenens thuribulum

uno digito , et pertranseuntes templum orant ambo pro

omnibus dicentes : <r Memor sit Dominus omniumnostrum

in regno suo, perpetuo, nunc et semper, et in saecula sae-

culorum. »Chorus : « Amen. » Et saepius hoc dicunt donec

compleatur magnus ingressus. Intrantes vero in sanctum

tribunal, dicunt apud se : « Benediclus qui venit in no-

mine Domini. »

Rursus Diaconus Sacerdoti caput inclinans dicit :

« Memento mei peccatoris , Domine sancte. » Sacerdos

vcro : « Memor sit tui Dominus Deus in regno suo jugiter,

nunc et semper et in saecula saeculoruin. Amen. »

Deinde deponit ipse quoque sanclum Calicem in sacra

mensa, hunc versiculum dicens : « Decorus Joseph, cumde ligno illibatum tuum corpus deposuisset, in sindone

munda et aromatibus, in monumcnto novo parenlans lo-

cavit. »

Deinceps dep^nit Sacerdos velamenta a sancto disco,

et a sancto Calice , et velum aerem dictum accipiens ex

humeris Diaconi , postquam incensavit per ipsum, sancla

operit. Deinde Diaconus sancta ter incensat , dicens ;



l56 S. JO. CHRYSCSTO.MI Ar.CUlIiPISCOPl C. P.

«Benefac, Domincin bona voluntate lua Sion.» Mox orantcs

dicunt: « Dcus propitius esto mihi peccatori. » Ante sanc-

tam mensam tcr adorant. Et Saccrdos quidem stat; Dia-

conus autem inclinato capite Sacerdoli dicit : « Precarc

pro mc, Domine. «Sacerdos dicit : « Spiritus sanctus su-

perveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi. »Dia-

conus dicit : « Idem Spiritus sanctus vobiscum et nobis-

cumministrabit perpeiuo, nunc et semper, et in saecula

saeculorum. Amcn. Memor esto mci, Domine sancte. »Sa-

cerdos autem dicit : « Memor sit lui Deus in regno suo,

perpetuo, nunc ct semper et in saecula saeculorum. »Dia-

conus : « Amen, amen, amen. »

Et postquam adoravit , venit ad consuetum locum

dicens : « Compleamus precationem nostram Domino. »

Chorus : « Dcmine, miscrere. »Diaconus : « Pro preliosis

donis propositis Dominum precemur. » Chorus : « Domine,

miscrerc. «Diaconus : «Pro sancta hac aedc, et pro iis qui

cum fide, pietalc ct timore Dei in illam ingrediuntur, Do-

minum precemur. » Chorus : « Domine, miserere. »Diaco-

nus : « Lt nos libcremur ab omni afllictione, ira, periculo

et necessitate , Dorainum precemur. » Chorus : »Dominc,

miserere. »

Ovalio oblalionis post divinoviun donorum in sancla

mensa dcposilioncm,quam Saccrdos sccrclo dicil,

«Domine Deus omnipotens, solus sanclus, qui suscipis

sacrificium laudis ab iis qui invocant te in toto corde,

suscipc ctiam noslram peccatorum dcprccalionem, et

ofter in sancto luo altari, et fac nosidoneos ad oflcrcndum

tibi dona et sacrificia spiritualia pro peccatis nostris ct

populi ignorantiis, el prnesla ut invcniamus gratiam coram



UTURGIA. if)j

lc, ut acceptum libi sit sacrificium nostrum, ct Spirilus

gratiae tuae bonus habitet in nobis, et in propositis his

donis et in toto populo tuo. »

Diaconus : « Suscipe , serva , miserare et custodi nos

Deus gratia tua. » Chorus : « Domine, misererc. »Diaco-

nus : « Omnem dicmperfectuin, pacificum etsinepcccalo

a Domino petamus , » Ghorus : « Coneede , Domine. »Dia-

conus : « Angelum pacis, fidelem ducem, custodem ani-

marum ct corporum nostrorum a Domino petamus. « Cho-

rus : « Concede Domine. «Diaconus : « Veniam et rcmis-

sionem peccatorum ct delictorum nostrorum a Domino

petamus. » Chorus : « Concedc Domine. » Diaconus : « Bona

ct animabus noslris competenlia, et paccm mundo a Do-

mino petamus. » Chorus : « Concede Domine. » Diaco-

nus : « Residuum vitae nostrae tempus in pace et poeni-

tentia transigere a Domino petamus. » Chorus : « Concedc

Dominc, «Diaconus : « Christianum vitae nostrsc fmcm,

sinc dolore, et dedecore , pacificum, et bonam anle ter-

ribile tribunal defensionem a Domino petamus. » Chorus :

«ConcedeDomine. «Diaconus: «Sanclissima3,inlemcrata3,

superomnes benedicta?, gloriosae Dominae nostra?, Deipara^

et semper Virginis Mariae, omnium sanctorum memoriam

agentes, nosmetipsos et invicem, totamque vitam nostram

Deo consecremus. » Chorus : « Tibi Domine. »

Sacerdos alta voce : « Per miscrationes Unigeniti Filii

tui, cum quo benediclus es, ciim sanctissimo, bono, ct

vivifico Spiritu tuo, nunc et semper, et in srccula saecnlo-

rum. » Chorus : « Amen. » Sacerdos : « Pax omnibus. » Dia-

conus : « Diligamus nos invicem , ut in concordia confi-

teamur. » Chorus : « Patrem, Filium et sanctum Spiritum,

Trinitatem consubstantialem et inseparabilem. »

Sacerdos ter adorat, dicens ter secrclo : « Diligam te,

Domine, fortiludo mea, Dominus firmamcntum uieum, et



l58 g. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

refugium meum. » Et Diaconus circumplectitur stolam

suain , et acloratter, et alla voce subjungit

: «

Portas,porlas, in sapientia attendamus. »Et Chorus, « Gredo. »Et

post complelum sanclum Symbolum, dicit Diaconus alla

vocc : « Stemus probe, stemus cum timore : allendanms

sanctam oblationem in pacc oflerre. » Chorus : « Oleum

pa.cis, sacrificium laudis. »

Sacerdos alta voce : « Gralia Domini nostri Jesu

Christi, et dileclio Dei et Palris et communicatio sancti

Spiritus sit cum omnibus nobis. * Chorus : « Et cum Spi-

ritu tuo. » Sacerdos: « Sursum corda habeamus. »Chorus:

aHabemusadDominum. »Sacerdos:« Gratias agamus Do-

mino. » Chorus : « Dignum et justum est adorare Patrem,

Filium ct sanctum Spiritum, Trinitatem consubstantialem

et individuam. »

Saccrdos inclinalus secrcto prccatur.

« Dignum et justum est te celebrare, te benedicere, le

laudare, tibi gratias agere, te adorare in ornni loco domi-

nationis tuae. Tu enim es Deus inefiabiiis , incomprchcn-

sibilis, invisibilis, inexcogitabilis, semper existens, eodem

modo existens, tu et Lnigenitus Filius luus ct Spiritus

tuus sanctus. Tu ex nihilo nos condidisti, et lapsos rursus

erexisli ; nec desiisti omnia iacere, donec nos in cctlum

deduceres, et futurum regnum tuum largireris. Pro his

omnibus gratias agimus tibi, et Filio tuo Lnigenito, et

Spiritui sanclo,pro omnibus

,qua3 videmus et quae non

videmus, manifestis et occultis tuis in nos beneficiis. Gra-

tias etiam agimus pro hoc ministerio , quod cx manibus

nostris accipere dignatus es; eliamsi tibi adsint millia An-

gelorum et dena millia Archanjjelorum, Cherubim et Se-



LITURGIA. l5g

rnphimscx alis inslrucli, niullos oculoshabenles, subiimcs

ct alati. » Alla voce: « Qui viclorire hymnum canunt, cla-

mant, vociferantur ct dicunt. » Chorus : « Sanctus, sanctus,

sanctus, Dominus Sabbaolh. Plenum est ccelum et terra

gloria tua. Hosanna in excclsis, Benedictus qui venit in

nomine Dommi, Ilosanna in cxcclsis. »

Diaconus aulem accipil slolam , illamque in crucis

formam super discum ducit, et postquam super corpo-ralc abslersit, osculatur, et cum velo aere diclo deponit.

Deinde transit in trrliam parlcm, et supra sancta ventilat

rcverenler flabello; quod si dcsit flabellum hoc cum ve-

lamento facit.

Orat Sacerdos secreto.

« Cum his quoque bcatis Virtulibus, benigne Domine,

ci jios clamamus et dicimus : Sanctus et omnino sanctus,

tu et Unigenitus Fiiius tuus, et Spirilus tuus sanctus.

Sanctus es et

omninosanclus , et magnifica gloria tua.

Oui mundum tuum ita dilexisti, ut Fiiium tuum Unige-

nitum dares, ut omnis qui credit in ipsum non pereat,

sed habeat vitam aeternam. Qui cum venisset, et quam

pro nobis susceperat ceconomiam implesset nocle illa qua

Iraditus est , imo se ipsum tradidit pro mundi vita , accepto

pane in sanctis suis et illibalis manibus : cum gratias egis-

set, benedixisset, sanctificasset, fregisset, dedit sanctis

discipulis et Apostolis suis , dicens : «Sacerdos inclinat

caput , et extollens dexteram cum pielate , benedicit

sanclum panem , alta voce dicens : « Accipile, comedite,

Hoc est corpus meum 9 quod pro vobis frangitur in re-

missionem peccatorum. » Ghorus < : Amen. »

Diaconus vero apprehensa stola sua , ostendit et ipse



l6o S. JO. CHRYSOSTOMl AKCHIEPISCOPI C. P.

cum Sacerdote sanctum discum : similiterque in sancto

Calice. Eodem modo cum pronuntial Sacerdos : «Tuoex

tuis.

Sacerdos sccrcto.

Similiter et Calicem postquam ccenavit dicens : AKa

vocc Sacerdos mannm snpernc lollcns , cum pictale be-

nedicens,ait : «

Bibite ex hoc omnes: Hic cst sanguis

meus Novi Testamenti,qui pro multis et vobis effunditur

in remissionem peccatorum. » Chorus : « Amen. 9

Sacerdos inclinans caput orat sccrelo.

«Memores igitur salutaris hujus mandati. et omnium

quae pro nobis facta sunt, crucis, sepulchri , triduanne

resurrectionis, in ccelos ascensionis, a dexlris sessionis

secundi et gloriosi adventus. » Alta voce. « Tua cx tuis tibi

offerimus in omnibus et per omnia. » Chorus : « Te lauda-

mus, te benedicimus, tibi gratias agimus, Domine, ct

obsecramus te, Deus noster, »

Sacerdos rursus, inclinans caput , orat secreio :

«Etiam offerimus tibi rationabilemhunc et incruentum

cnltum , et rogamus , precamur et obsecramus , mitlc Spi-

rilum sanctum in nos, et in haec proposita dona. »

Diaconus deponit flabellum aut velum quod tenebal

et accedit prope Saccrdotcm , et ter ambo adorant anle

sanctam mensain, cthoc apud se precantur : « Deus pro-

pitiusesto mihi peccalori. »Dicunt ter secreto : « Domine,

qui sanctissimum Spiritum in tertia hora Apostolis nostris



LITUr.UIA. lGl

misisti; hunc , o bonc , nc aufcras a nobis ; * et hoc :

« Cor mundum crea in me Deus, et Spiritum rcctum innova

in visceribus mcis. » Deinde caput inciinans Diaconus, os-

tendit cum stola sanctum panem et dicit secrelo : « Bo~

nedic , Domine, sanctum pancm. »

Et Sacerdos ercctus, signat ter saucta dona , secrelo

dicens : « Fac panem hunc pretiosum corpus Christi lui. »

Diaconus : « Amen. » Et rursns Diaconus : « Bcncdic

Domine , sanctum Calicem. » Sacerdos benedicens dicil :

« Quod antem in hoc calice est, preliosus sanguis Christi

tui. » Diaconus : « Amcn. »

El rmsum Diaconus utraque sancla slola demonstrans,

ait : « Bencdic, Domine. » Saccrdos vero manu ulraque

sancta benedicens ait : « Immulans Spirilu tuo sanclo. »

Diaconus : « Amen , amen , amen. » Et Diaconus, post-

quam caput inclinavit Sacerdoti , et dixit ei : « Memenlo

mei pcccatoris, sancle Domine. » llevertitur in locum iu

quo prius stcterat, accepto ut antea flabello.

Saccrdos auteni orcit secreto.

c U t fiataccipientibus in vigilantiam animae, in remissio-

nem pcccalorum , in communicalionem Spirilus sancti,

in regni cnjlorum plcniludinem , in (iduciam Crga te , non

in delictnm et condemnationem. Ilem oflerimus tii)i ralio-

nabile hoc obscquium pro iis, qni in flde mortui sunt,

majoribus, patribus ,patriarchis ,

prophelis, Aposlulis,

pra&dicatoribus, Evangclislis, Marlyribus, Conicssoribus,

abstinentibus , et quovis Spiritu in fide consummalo. » Aita

voce : « Praeserlim pro sanctissima , intcmcrata , super

omnes benedicla,gloriosa Domina nostra Dcipara et sem-

pcr Virginc Maria. » Chorus canit :« Dignum est ccrte te

xcn. 1



162 S. JO. CHHYSOSTOMI AllCHIKPISCOPl C. P.

beatam pracdicare Deiparam. »\ el qnod proprium esl diei

canitur.

Diaconus in circuilu incenso cohoncstat sanclam

mcnsam et diptycha. Defunctorum autem et viventinm,

quorum vult agit.

Sacerdds aulem inciinatns oral secreto.

• Soncli Joannis PropheLe , Prascursoris , et Baptisla?,

Sanctorum ct celebrium Aposlolorum , Sancli N. cujus

memoriam colitnus , et omnium sanclorum tuorum,qno-

rum precibus prolcgc nos Deus , et memento omnium qui

dormierunt in spe resurrcctionis vkas a?ternae. 1 Hic Saccr-

dos memoriam agit quorum vult vivorum et mortuorum :

pro vivis dicit : « Pro salulc, proleclione, et remissionc

peccatorum servi Dei N. »

Pro morluis dicit.

& Pro requicet remissiono animae servi tui N. In loco

]ucido,unde aufugit dolor, gemitus : da illi requiem, Dcus

noster, et fac eam quiesccre , ubi circumspectat lufnen

vullus tui. Etiam rogamus tc , momento, Domine . omnis

cpiscopalns orthodoxi , eorum qui rccto Iraclanl verbum

verilalis tuac , omnis pre>bytcralus el in GtoVislo Diacona-

tus , et omnis Sacerdolalis ordinis. Adhuc oiVerimus tibi

hunc rationabilcm cultum pro orbe terr.T, pro sancta

Calholica et Aposlolica Ecclcsia,pro iis qo.i caslitale, ct

rcclo instilulo vitam agunt. Pro iidclissimis et Christi

amantibus Imperaloribus noslris,pro toto palatio et exer-

cilu illorum. Da illis, Domine,

paci ficum imperiu ,ut



l64 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHJKPISCOPl C. P.

minus , Sacerdos , et stans in consueto loco dicit :

« Omnium sanclorum memoriam agcntes, etiam alque

etiam Dominuin precemnr. > Chorus: « Domine, miserere.

Diuconus : « Pro oblalis ct sanctificatis pretiosis donis

Dominum precemur. » Chorus : « Domine miserere. »

Diaconus : « Ut benignus Deusnosler, qni suscepitea

in sanctum, superceeleste et intellcctuale altare suum , in

odoiem suavitatis spiritualis, millat vicissim nobis divi-

nam gratiam et donum sanctissimi Spiritus, Dominumprecemur. » Chorus : « Domine , miserere. »Diaconus :

«Lt eruamur nos ab omni aflliclione, ira, periculo et ne-

cessitate, Dominum precemur. » Chorus : « Domine, mi-

sercrc. »

Sacerdos orat stcrelo.

«Tibi vitam tbtam et spem nostram commendamus, clc-

mens Domine, ct rogainus te, precamur et obsecramns,

utcoflestium tuorum ac tremendorum mysleriorum hujus

sanctae et spiritualis mensae cum pura conscientia partici-

pes esse dignemur, ad remissionem peccatorum ct vcniamdelictorum, in Spiritus sancli communionem, in rogni

ccelorum haereditatem,in fiduciam erga te, non in judicium

aut condemnationcm. » Diaconus : «Suscipe, serva, misc-

rareet cuslodi nos, Deus, gralia tua. » Cliorus : «Domine,

miserere. »

Diaconus : « Diem lotum perfectum, sanctum, pacifi-

cnm , el sine pcccato a Domino pelamus. » Ciiorus : « Con-

ccde Domine. » Diaconus • Angclum pacis, fidclem du-

cem , cuslodem animarum et corporum nostrorum a

Domino pctamus. » Chorus : o Concede Domine. «Diaco-

nus : « Vcniam et remissionem peccalorum et deliclorum

noslrorum a Domino petamus. » Chorus : c Conccde Do-



LITUHGIA. 1 65

mine. «Diaconus : « Bona etnlilla animac nostrae, et pacem

mnndo a Domino pclamus. » Clionis: « Concedc Domine. t

Diaconus : « Residuum tcmpus vitae noslrae in pace et

pcenitenlia perficere a Domino pelamus. » Chorus : « Con-

cede Domine. «Diaconns : «Uniialem fidei et communi-

cationem sancli Spiritus pelcntes, nosmctipsos inviccm,

et lotam vilam nostram Domino consecremus. »Chorus;

« Tibi Domine. »

Allavoce Sacerdos.

«Et dignos nos facias, Domino, ut cum fiducia, ct sine

crimine invocemus lc coclestcm Deum Patrem, » ct dioit

Chorus : « Patcr nosler. » Sacerdos alta voce : « Quia luuni

esl regnum et poteslas et gloria , Palris et Filii el Spirilns

sancti, nunc et seinper et in saccnla saecuiorum. » Chorus :

• Amen. » Sacerdos : « Pax omnibus. » Chorus : « Et cum

spiritutuo. »Diaconus: « Capita vestra Domino incSinale. »

Gherus : • Tibi Domine. »

Diaconus igilur inclinans paululum caput, et videns

Sacerdotem adorantem, adoral et ipse. Sacerdos incli-

natus secreto precatur: « Gratias agimus libi, Rex invi-

sil)ilis, qui per immensam virtutem tuam omnia creasti,

et ex mullitudine misericordiae tuae ex nihilo omnia con-

didisti : ipsc , Domine, de cajlo respice eos qui tibi capita

inciinant; non enim inclinant carni ct sanguini, sed tibi

tremendo Dco. Tu ergo , Domine, proposita nobis omni-

bus in bonum cx aequo distribuc sccundum cujusquc ne-

ccssitatem. Cum navigantibus naviga , cum iter agenlibus

iler age,segrotos sana , medicus animarum et corpornm. »

Alla voce Sacerdos: « Gratia et miseralionibus et beni-

gnitale Unigeniti Filii tui,quicum tn bencdiclus es



l60 ». JO. CHUYSOSTOMI ARCIIU-.PISCOPi C. P.

cum sanctissimo, bono et vivifico tuo Spiritti , nunc ct

semper et in saecnla saeculorum. » Chorus : « Amen. »

Sacerdos orat secrelo.

« Atlende, Domine Jesu Christe Deus noster, ex sanclo

habitaculo tuo, et ex tlirono gloriae regni tui , et veni ad

sanctificandum nos,qui sursum cum Patre sedes, et hic

nobiscum invisibililer versaris : et dignare potenti manu

tua nobis impertiri immaculatum corpus et preliosum

sanguinem tuum , et per nos loli populo. »Deinde adorant

Sacerdos et Diaconus , in eo in quo stant loco , ter secreto

dicentes: « Deus propitius esto mihi peccatori. »

Et populus simililer, omnes cum pielateadorant. Cum

aulem viderit Diaconns Sacerdotem manus extendenlcm,

et langenlem sanclum , ut faciat sanctam elevalionem,

alta voce dicit : « Attendamus. » Et Sacerdos, « Sancta

sanctis. » Chorus :« Inus sanclus, unus Dominus Jcsus

Christus , in gloriam Dei Patris. Amen. »

Tum cantat Chorus communionem diei, aut sancti

cujus est fcstum. EtDiaconus praecingit sc stola in Cru-

cis moduui : et slans a dextris Sacerdos,

qui panem

tenet, dicit : « Divide, Dominc, panem sanctum. »Sa-

cerdos autcm altenle et pie dividens illum in quatuor

parles, dicit : « Frangitur et dividitur Agnus Dei, Filius

Palris, qui iVangilur ct non dividitur, qui sempcr come-

ditur , et nunquam consumilur ; sedeos qui sunt partici-

pcs sanctihcat. »

Tunc accipit unam sancli panis parlcm , et manu te-

net. Et Diaconus oslendens cum slola sanctum calicem

dicit : « Imple, Domine , sanclum caliccm. » Sacerdos

aulem dicit : « Plenitndo fidei Spirilus sancli. » Et faclo



LITURGIA. 1 67

signo crucis immittit in sanctuui calicem. Diaconus :

«Amen. />Et accepta ferventi aqua, dicit Sacerdoti : «Be-

nedic , Dominc , sanclam hanc fervidum. » Sacerdos bene-

dicit dicens : « Bencdictusfervor sanctornm tuorum jugi-

ler,nunc etsemper, et in saecula sneculorum. Amen. »

Diaconus aulem infundit in modum crucis inlra sanctuui

calicem dicens : « Fervor fldei plenus Spiritu sancto.

Amcn. » Et hoc facil lcr , et deposilo fervenli vase , slat

paululum rctro ; Sacerdos autem dicit : « Accede , Dia-

cone. » Et uccedens Diaconus pcenitentiam pie exhibet et

pelit veniam. Saccrdos aulem tenens sanctum panem

datDiacono, et exosculans Diaconus manum sibi porri-

genlem , accipit sanctum panem dicens : « Impertiro

mihi, Domine, preliosum et sanctum corpus Domini Dei

et Salvaloris noslri Jesu Chiisti. » Saccrdos aulemdicit:

«Do libi pretiosum, sanctum et illibatum corpus Domini

Dei et Salvatoris nostriJesu Christi in remissionem pecca-

torum, in vitam rcternam. »

Et secedit pone sanclum mensam, incliuans caput,

el orat eodem modo quo Sacerdos. Simili modo Sacerdos

accipit sanctum pancm , incliuans caput ante sscram

mcnsam , et sic precalur.

Credo , Dominc, ct conhteor quod lu cs Deus el Filius

Dci vivi,qui vcnisti in mundum ut peccatorcs salvos ^n-

ceres, quorum primus ego sum , ct coenaa tuae mysticie

hodie , Fili Dei , cousortem me accipe. Non enim inimicis

tuismyslerium dicam, nonosculum libi dabo sicut Judas;

sed sicut latro confiteor tibi, Memenlo mci , Doininc , 111

regno tuo : » Et,« Domine, non sum dignus, ut sub sor-

didum lectum animae meae insrediaris. Sed sicut diimalus

es in spelunca et praesenio brutorum reclinai i , ct in domo

Simonis leprosi , etiamque mihi similem mcretricem pec-

calricem ad te accedentem recepisti, digaeris ctiam in



l68 S. .10. CIIRYS0ST0MI ARCHIEPISCOPI C. P.

praesopium animae meaj rationis expertis , et in speluncam

corporis mei mortui et leprosi intrarc. Et sicut non abhor-

rnisli os sordidum meretricis osculantis intemeratos pedes

tuos ; sic, Domine Deus meus, ne abhorreas me pecca-

torem ; sed nt bonus et clemens, dignare mc participem

fieri sanctissimi corporis et sanguinis tui. »

« Dcus noster, condona, ignosce, remiltc mihi pecca-

lori, qnaecumque in te admisi, voluntaria et involuntaria

sive sciens sive ignorans, seu vcrbo , seu opere, seu con-

cupisccntia commiserim. Omnia mihi indulge, ut bonus

el clemens, intercessionibus intemerala? et semper Virgi-

nis matris tuae. Indemnatum mc custodi , ut sumam pre-

tiosum et immaculatum corpus, ad medelam animse et

corporis. Quia tuum est rognum et potcstas et gloria , Pa-

liis et Filii et Spiritus sancti, nunc et semper, et in st-

cula saeculorum. Amen. »

Et sic sumunt sanctum panem , similiterquc sanctam

calicem; et sumit prius quidem Sacerdos tres haustus in

una inclinationc , et in primo hauslu dicit , « In nomine

Palris; » in secundo, « In nomine Filii, » ro tertio , « In

nomine Spiritus sancti. » Et post sumptionem abstergit \e-

lamine sanctum calicem, et labia sua dextere simul et

pie dicens : « lloc lctigit labia mea , ct aufcret iniquila

lcsmeas, et pcccala mea purgabit jugiter, nuncetsem-

j)rr , et in ssecula saeculorum. Amen. »

Tencns autem sanctum calicem , vocat Diaconum

diccns: « Diacone accede. §El Diaconus venit , ct adorat

semel dicens : « Ecce acccdo ad immortalem Rcgctn. »Et

iilud ,« (Ircdo et confiteor, » tolum. El dicit Sacerdos :

« Communicas, scrve Dei Diacone N., pretioso et sancto

corpori ct sanguini Domini et Sahaloris noslri Jesu

Chrisli in remissionem peccatorum tuorum, et in vitani

.Tternam. «Postquam communicavit Diaconus , dicit Sa -



I.ITURGIA. 169

cerdos : « Hoc tetigit labia tua , et auferet iniquilates

tuas, et purgabit pcccata tua , » ut pro se ipso dixcrat.

Tuuc accipiens Diaconus sanctum discum super sanc-

lum calicem , sancla spongia diligcnter abstergit, cuni

attentione et pietate, el velo sanctum calicem tegit, et

alia sitnililer vela et stellam sanclodisco imponit. Etsancti

tribunalis porlam aperiunt : et Diaconus semel adorans

sumit sanctum calicein cum veneratione, ct venit ad os-

tium , el attollens sanctum calicem , ostendit ipsum po-

pulo dicens : «Cum timorc Dei , et dilectione accedite. »

Chorus : «Amen, amen, amcn. Benedictus qui venit in

nomine Domini. »EtSacerdos benedicil populum, dicens

» alta voce :« Serva , Deus, populum tuum , et benedic

haereditatem tuam. »El Chorus : « In multos annos, Do-

mine. »

Et revertunlur Diaconus et Sacerdos ad sanclam

mensam : et inccnsum oflert Sacerdos ter dicens apud

semetipsum : « Exaltarc super ccelos, Deus , et super

omnem terram gloria tua. » Deinde accipiens sanctum

discum ponit super caput Diaconi : ct Diaconus susci-

piens ipsum cum vcneratione , respiciens extra versus

januam, nihil loquens pergit ad mensam propositionis,

el deponit ipsum. Sacerdos autem adorans et accipiens

sanctum calicem , conversus ad januam videt populum

dicens : « Perpetuo , nunc ct semper et in saecula saccu-

lorum. »Chorus. « Amcn. »

Dum psallitur, « Replcatur, » Dcferuntur illa ad sanc-

lam propositionis mensam, praecedente Diacono , Saccr-

dote dicente hanc orationem secrelo : « Gratias airimuso

tibi , Domine benigne , benefactor animarum noslrarum,

quia in praesenli die dignalus es nos cceleslibus et immor-

talibus mysteriis tnis. Viam noslram dirigc, confirma nos

omnes in limore luo , custodi vitam nostram , tulos fac



gressus nostros, precibns et supj)licationibus gloriosse,

Deiparae et semper Yirginis Mariai, ct omnium Sanclorum

luorum. »

Et Diaconus postquam inccnsum emisit in sancta , et

ihuribulum deposuit , ip consuetudo loco stans dicit :

« Rccli participes eirecti divinorum, sanctorum, illibato-

rum , immortajium , ceelestiuin et vivificorum myslerio-

rum, digne gratias agamus Domino : » Chorus : « Domine,

miserere. »Diaconus : « Suscipe , serva, miserare et cus-

todi nos, Dcus, gratia tua. » Chorus : « Domine,miscrere. »

Diaconus : «Diernonmem, perfeclum , sanclum,paci-

ficum , et a peccalo immunem postulantes , nos ipsos et

invicem , et totam vitam nostram Chrislo Deo consecre-

mus. »Chorns : « Tibi Domine. »Aita voce Saccrdos :

« Quia tu sanctificatio nostra, tibi gloriam referimus, Patri

et Filio et sanclo Spiritui, nunc et semper el in sajcula

saeculorum. »(morus, « Amen. »Diaconus : « In pace pro-

cedamus; »et rursus : « Dominum preccmur. »

Oralio po?ie ambonem alia voce a sacerdpte exlra

Trliunal pronunclata.

« Qui benedicisbcnedicenles te, Domine, qui sanctificas

eos qui in le confiduut, scrva populum tuum oi benedic

ha?reditatcm tuam. Plenitudinem Eeclesiae tua3 cuslodi

sanctifica eos qui diligunt decorem domus tunc :

lu illos

vicissim glorifica divina tua virtule, et ne derelinquas nos,

qui speramus in te. Da j)acem mundo , Ecclesiis tuis, Sa-

ccrdotibus, regibus noslris, excrcitui , et omui pojuilo

tuo. Quia onme datum bonum , ct omne donum perfec-

tum , dcsursum est , dcsccndi ns ex tePatre lmuinum , et

tibi gloriam,

gratiarum aclionem et adorationcm referi-



I72 S. JO. CHBYSOSTOMl AUCHIKPISCOPI C. P.

antem, si non estDiaconus, intrat Sacerdos ad mcnsam

propositionis , et quod residnum cst in sanclo calice, at-

tcnte et revercnter consumit, sanctum calicem ter vino

et aqua abluit, et altendit nc mancat parlicula, quce vo-

calur margarila. Tunc dicit : « Nunc dimillis servnm

tuum, Domine, » Totum bymnum.

El colligit -sancla, calicem, discum cum velis,

pro

more. Si vero adsit Diaconns, id ipse facit. Sacerdos

autem abit in vesliarium, et se exuit, ter dicens illud

« Sanctus Deus ; » Et illud , « Sanctissima Trinilas ; a Et il-

lud, « Paler nosler. »

Tunc dicit dimissorium Chiysostomi.

«Oris tui velutfax resplendens gratia, orbem illumina-

vit, liberalitatis thesauros in mundo deposuit , altitudi-

nem humilitatis nobis oslendit. Sed qui tuis verbis nos

doces Paler Joanncs Chrysostome , intercede apud Chris-

tum Deum pro salule animee nostrae, »

Post lufc breviculum.

« De ccelis accepisti divinam gratiam, et labiis tuis om-

ncs doces in Trinilate unum Deum adorare, Joannes

Chrysoslomc bealissime , sancte. (-ondigne cclcbramus

te; es enim praeccjjtor, ut divina manifcslans. » Vel dicit

dici breviculum , vel rcsurrectionis , si sit Dominica, et

diniissionem, ut moris est , secrcto : tunc exit ad januas

sancli tribunalis , indulus vcstimento suo Saccrdolali

et adorat, dicens,« Dcus, propitius esto mihi. »Et con-

»>

vcrsus ad populum bencdicit, alta vocc dicens:

«Custo-



0KATI0. \~,

diat Dominus Deus vos ouines in gralia sua ct benignilate,

perpetuo, nunc et

semper,

el in saecula saeculorum.Amen. »Populus autern inclinato capile dicit;« Per ora-

tiones sanctorum Palruin. » Et in pace cum sanclo Dco

discedunt.

Mwvwnvwviww ivvvwvvv vv A% «vh\vmuw am\>iv\w\

OilATK) I

Joannis Chrysostomi

Quando vel lectuvus vel lectorem audltuvus crat.

«DomineJesuChrisle, Deus nosler, aperi aures et ocu-

los cordis mei, ut audiam verba lua el inlclligam et exc-

quar mandata lua, Dominc, qui advena egosum in terra.

INeabscondas a me mandata tua; sed revela oculos meos,

et considerabo mirabilia de lege tua1

. In te enim spero,

Deus meus, ut tu cor meum illumines. »

ORATIO II

Joannis Chrysostomi.

«DomineDeus mcus, magnus et terribilis et glbriosiis,

omnis visibilis et inlelligibilis nalurac crealor, qui servas

paclum tuum et miscricordiam luam iis vjui diligtmt te et

cuslodiunt mandata tua : gratias ago tibi et nuuc et pcr-

petuo ob beneficia omnia lam manilesla, quam occulla,

« Psal. cwin, ly tt iS.



j;4 6. JO. CliiUSOSTO.Ml AHCHIUPISCOPI C. P.

quae mihi contulisli. Et ad hoc usquc lempus laudo, glo-

rifico et magnifico te, quia mirabilcm exhibuisli erga me

misericordiam cl miscralionem tuam, protegcns me ex

utero matris mcae, et in omuibus providens mihi, conser-

vansj^Ldiri^eus ea quae adme spectanl ex sola benignilate

-^ -et^tiQiTientia tna. Ncquc enim ob indignitalem et passiones

meas cTespraisljXiumiiitatem meam; sed ex benignilatc et

V' .commiseraliorielua mihi benefaciendi el providendi finem

non feci>W; « kt usque ad senectam et senium4

, » Deus

-~~»etiS*^ dj^Iinquas me, Jesu Chrisle;pulchrum nomen,

******** dyjj^doiiiea, concupisceutia mea et spes mea, qui prop-

ter nos homo faclus es, et crucis rriorlem subiisti, et oqi-

nia in sapicntia dispensasli, et disposuisli propter salutem

nostram. Co«nfiteor tibi, DomincDcus meus, in tolo corde

meo. Fleclo genu corporis et animae, confitens tibi Deomeo omnia peccata mca. Inclina tu quoque aurem tuam

ad supplicationem meam , et dimiltc impielalem cordis

mei. Peccavi, inique cgi, deliqui, irrilavi et exasperavi

bonum mcum Dominum, nntritorem, curatorem : non est

genus nequiliae, quod dici possit, vel dici nequeat, quod

non admiserim et opcrc et verbo, et cx cognilione et exignoranlia, cx animo et cogitationibus supra modum om-

nem peccando. Ac cum saepe me pcenilcnliam aclurum

proniisisscm, toties in eadem mala incidi. Facilius stillae

pluviae numcrenlur, quam pcccata mca : supergressa sunt

enim caput meum , et sicut onus grave gravata? sunt.

INam ajuvcntutc adhocusque lempus absurdis cupidilati-

bus fores aperiens, eiTreni impetu usus sum , vcstem su-

perne tcxlam sancti baptismatis fccdans, templum corpo-

ris mei commaculans, miscram animam ignominiosis af-

fectibus dcturpans , iniquitalcm omncm et iujusliliam

cxercens: qua? si singulalioi commcmorare voluero, defi-

i

Psal, lw, j8.



ORATiO. I^ J

cict me lcmpus. Siquidem omnia lu nosti : ncqueenimcst

crcalura occulla libi, omnia ciiim nuda ct aperta oculis

tuis. Quid dicalur tibi scienti, qui niliil ignoras ? Mihi au-

lem contcruntur et cor ct ossa animi mei, ct tolus in du-

bitalionis profundum immcrgor, mecum rcputans quod

cum tottantaquepeccala admiserim, ne minimum quoque

pcenitenlioe opus cxhibucrim. El lempus pulalionis prope

est, et mortis statula hora adest, nullumque poenitenlioe

iempus. Ideo lurhata csl anima mca, dolore et mceslitia

plcna. Imparatus cnim cum sim, inea examinans et diju-

dicans, nihil ad defensionem idoneum invenio, neque ul-

]am machinam vel modum, quo ah «Tlerno igne eripiar. Si

cnim juslus vix salvus evadit, ego peccalor uhi compa-

ream1

? Et si per multas trihulationes reguum ccelorum

dignis in sortcm dalur % et angusta arctaquevia vitaeest3

,

quomodo ego passionihus et perditis moribus deditus sa-

lule dignus habebor? Si omnis juslilia hominis sicut pan-

nus menstrnatar' , tantum, tanta iniquitas, quid reputabi-

tur? Si de otioso vcrho rationes sunt reddendoc, pro tot

tantisque peccatis, quam vel apparenlcm haheho defensio-

nem? Hei mihi, o anima ! quod nostra sic processerint.

Brcvior est vilacircumscripta, cito transienset admortem

mittens. ^Eternum peccatorihus est supplicium, ut ctreg-

num juslis,et vita amborum morte non abscinditur? Quid

crgo faciam? Quid agam ? in quod chaos me conjiciam ?

Terrihiiis mors cst; maximc peccatorum, quia mala: nam

mors pcccatorum pessima. Terribilrs etiam sunt post

morleni formidines; sed longe tcrribilius est incidcre in

manus Dei viventis, ex quibus nemo possit eraere. Gumigilurveneritutgiorificcturin sanctissuis, elreddat nnicui-

quesecundum opera sua : cum throni posiii fucrint, cum

judex terrihilis, qui sine exceplione est, sedehit, etfluvius

• 1 Pelr. iv, 18. — « Act. xiv, au— ' Mntth. vn, i4« —- < I?ai. Mir, 6.



1^6 S. JO. CURYSOSTOMI AHG1II£PISC0PI C. P.

igneus manabit in conspcctu ejus, ct splendor 'itque gau-

diuin justis paralum erit, et univcrsae Angclorum myria-

des, omnesque qui a saeculo sunt, liomincs, omnisque si-

miil crealura, visibilis etinteltigibiliscum trcmore aderit

quidergo lunc faciam pudorc plenus, a conscienlia dam-

natus, omni iiducia ac dclensione vacuus? Gemitus undi-

que. Vae mihioblanla malaPQnid primumlugeam? Quid

sccundum fleam? Quid gemihi prosequar? Bonorum pri

valionem an malorum moerorem? inlcrminalum suppli-

cium, an separalionem a Deo? Luge, misera anima, haec

tecum reputans, et ea quce tibi posi decessum occurrent,

utpole admodum molesta ct dolore plena, el clama : Deus

virtutum,Deusa3lernc, Deus misericordiaeclmiseralionum,

ne dcrelinquasmc, ne despicias ine, ne auieras a ine mise-

ricordiam tuam ; « Inlende in adjulorium meum , Domine,

nsalutis meae. » Nam cum ila me habeam, et ila cogitem,

non a bona spe excido, nequc de salule mcadespero. Novi

enim Domini mei clementiam ; novi beuignum iihun non

esseinjuriarum mcmorem, etquia miscricordiam vult, ncc

morlempeccaloris, sedutconvertaluret vival, vultqueom-

nessalvosficri,etinagnilionemve:itatisvenire, maxiineeos

qui a pcccalo convertuntur. Non enim vcnisti vocare jus-

tos, sed peccatores ad pumilcntiam*. iNon cnim opus lia

bent sani medico, sed male habenles. Nunc incecpi loqui

ad Dominum mcum. «Ego autcm sum terra et cinis2

, ver-

mis ctnon homo; opprobrium hominuui et abjectio ple-

bis

3

.»Da niihivcrbuni in apertioneoris mei*, qni das op-

talum precanti, quia a lc onme dalum optimuuidesursum

est, descendcnsa tepatre luminum 5

, uldigneprccer, ct uii-

lilersupplicein : neaverlar humiliatusetdedecore afleclus,

sed quae sperabam consccutus. Et sic abscedam gaudeus,

« Mofc. ii, 17. — • Gen. wik ij. — 3 PshI. \m, 6. — ' Bpbes. ri, 19.

—5 J.iC. I, 17.



ORATIO. 177

in certitudine cordis mei. Miserere mei Deus, secundum

rnagnam misericordiam tuam, quia in te confidit animamea. Miserere mei, Domine, quoniam infirmus sum, me-

dice animorum et corporum. Ut ad terribile tribunal tuum

astans, utintemeratospedes tuos tangens,sic rogo, et oro,

et obsecro cum contrito et humiliato corde. Propilius

eslo mihi peccatori , concede mihi inutili et humili. Res-

pice desancto habitaculo tuo in miseriam

meam. Respicede sancta sublimitate tua in orationem humilis servitui, et

ne despicias obsecrationem meam. Dimitte mihi, ut re-

frigerer, priusquam abeam eo unde amplius non revertar.

Uthomopeccavi, utDeusignosce. Tu enim nosti, Domine,

quamlabens sit humana natura; et quod hominis animus

a juventute ad mala sit omnino pronus. Recordare quod

pulvis simus. Recordare quod tu solus sis mundus et

illibatus et incorruptus; nos autem omnes in increpa-

tionibus. Recordare miserationum tuarum a seeculo et mi-

sericordiae tuae , neque condemnes me in iniquitatibus

meis, nec secundum peccata mea retribuas mihi. Nosti

multitudinem iniquitatum mearum, quod non possint nu

merari ; sed scio etiam benignitatis tuae pelagus, quod

inaestimabile et insuperabile sit. Tu es enim qui tollis

peccatum mundi, qui de ccelo descendisti in terram, ut

crrantem et perditamovem perquireres : pastorbonus, qui

animam suam ponit pro ovibus, et venisti in mundum

ut peccatores salvos faceres, quorum primus ego sum.

Miserere, miserere operis manuum tuarnm ; ne detesteris

me indignum, sed miserere operis tui: qui propter me

crucem sustinuisti , et vibicum stigmata accepisti, scd

sanans, dele omnia pharmaco commiserationis, et spon-

gia benignitatis tuae. Omnia enim potes, nihiltibi impossi-

bile est. Compunge obduratum cor meum, leve fac pon-

dus conscientise; suscipe lacrymas meas et gemitum, ut

xch. 1



1^3 S. JO. CHBYSOSTOMl AKClilfcPiSCOPi C. P.

ineretricis, ut coryphsei Apostoloruui Petri. Excipe parvam

hanc meam confessionem et pcenitentiam, qui cxcepisti

latronis probam petitionem in cruce. Suscipe fructum la-

biorum meorum, ut hostiam viventem, bene placentem,

in odoremsuavitatis. Oro, orationem accipe, obsecro, ob-

secrationem admitte. Peccavit et Manasse , rex ille, sed

acta pcenitentia non periit. Peccavit ante illum etiam Da-

vid, sed cum de peccato lacrymatus esset, misericordiam

assecutus est. Multa alia habeo exempla, quae me in mce-

rore meo consolentur, quae desperalionem a me depel-

lant, quae spem salutis meam nutiiant. Consolare tu quo-

que cormeum, pater misericordiarum et Deus totius con-

solationis; solatium after bonum, fons misericordiae et

bonorum. Multa fecisti a saeculo magna et mirabilia,

gloriosa et exuperantia, quorum non est numerus. Sed si

me prodigum serves, si me indignum admittas, mullo

magis mirabitis eris: quia tanta est misericordia) et be-

nignitatis tiue vivlus , ut ex luto margaritam facias , ct cx

filio gehennae filium regni constituas. Et adhuc ad te cla-

mabo Dominum meum, et ad Deum meum deprecabor.

Dirige residuum vitae meae secundum voluntatem tuam,

confirma me in timore tuo, corrobora mcin dilectione tua,

et in mullitudine bonitatis luae bonum mihi finem ct dig-

num benignitate tua concede : ossa et modos omnes to-

tamque compositionem substantia3 me;c in lnisericordia

et benignitalc lua respice, et in requiei locum miseram

animam meam deducens, constitue ibi, quia multae man-

siones apud le, singulis secundum meritum distribuke.

Adhucobsccro etoro,da, qua?so, Domine, indignilati m$ae

gratiam prudentlae, ad cognoscendum ca quae tibi placita

et mibi utilia sunt; et non solum ad cognoscendum, sed

etiam adperficiendum, ut ne a vanis rebus abripiar et ab-

ducar, et quae non oportet faciam, ut sine gloria inani,



ORA.TIO. lyo

cum humilibushumilier, et cum patientibus compatiar, et

peccantibus ignoscam. Scio enim quod si non dimittam

non dimittetur mihi. Ideo rogo, ut omnibus in me pec-

cantibus omnia dimittas. INeque enim illi in causa sunt,

sed ego miser, qui non feci voluntatem tuam, et non ser-

vavi praecepta tua. Eos autem qui nos diligunt opulenlis

donis tuis remunera. Spiritualem vero patrem meum, et

fratres, quos tu dedisti, o misericors, iij-dem judiciis, qui-

bus mecum agis, benigne miserare. Haec confessio et la-

crymae quasi incensum in conspectu tuo recte dirigantur.

Ego enim quotidie expecto diem mortis inevitabilem. Et

corpus quidem miserum sepulturae traditum corrumpetur,

et in ea, ex quibus compositum fuit, dissolvetur, quod tu,

vitae largitor, suscitabis incorruptibile in tempore regene-

ralionis. Spirilum vero meum in manus tuas commendo

requiem da ei, sancte Domine, in lumine viventium, et in

habitationelaetantium. Etparenles meos, majores, fratres,

famulos tuos probas. Quoniam, etsi peccavimus, sed non

discessimus a te, neque expandimus manus nostras ad Deum

alienum. Sed te agnovimus, te dileximus, in te credidi-

mus, et te adoramus unum in trinitale Deum. In te etiam

precamur, et in te salutis spem reposuimus. Miserere nos-

tri secundum magnam misericordiam tuain, et serva ad

cceleste et aeternum regnum tuum. Eliam, quaeso, Do-

mine mi, Domine, ita sint haec in nobis, qui speramus in

te, propter magnamet immensam bonitatem, et ob ineffa-

bilem misericordiam et clementiam ; intercessionibus

gloriosissimae, celebratissimae, super omnes benedictae, et

gratia plenae Dominae nostrae , sanctissimae Deiparae et

semper Virginis Mariae , ccelestium et intelligibilium

Virtutum, et omnium qui a saeculo tibi placuerunt.

Amen.

12,



S. JOANNIS CHRYSOSTOMI

CONSTANTINOPOLITANI

ARCHIEPISCOPI

PANEGYRICI , ELOGIA ET EPISTOL^.

HOMILIA I

In sanctos Macchabceos , et in matrem eorum.

I. Quam speciosa nobis et laeta civitas1

! quam toto

anno splendidior haec dies ! non sole clariores, quam

more solito, radios in terram effundente , sed sanctorum

Martyrum luce plus , qnam fulgur, totam nobis civitatem

irradiante. Sexcentis enim solibussplendidiores hi sunt,

ac magnis luminaribus clariores. Propter illos hodie terra

ornatior est, quam ipsum coeluin. Ne mihi pnlverem di-

cas, ne mihi cinerem cogites, vel ossa tempore ccn-

sumpta : sed fidei oculos aperi , et vide assidentem ipsis

Dei virtutem, ambientem ipsos Spiritus gratiam, circum-

fusam ccelestis luminis gloriam. Non tales ex solari orbe

in terram emittuntur radii,quales ex sanctis corporibus

prosilientes fnlgores diaboli oculos excaecant. Quemadmo-

dum enim praedonum duces , aut sepulcrorum effossores,

ubi vident imperatoria arma jacentia, loricam, clypeum,

galeam, auro tota fulgentia , statim resiliunt, magnum-

>

Vide D. Guillon, lom. xvi, p. 456-46o.



i8: S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCniEPISGOPI C. P.

que suspicantes periculum , neque accedere, neque ea

contingere audent; sic et daemones vere praedonum duces,

ubicumque vident Martyrum corpora jacentia, statim fu-

giunt ac resiliunt. Non enim in mortalem naturam eorum

respiciunt, sed in arcanam Christi, qui illa gestavit, dig-

nitatem. Haec quippe arma , non Angelus , non Archange-

lus , non alia quaepiain cveata virtus induit , sed ipse An-

gelorumDominus.

Ac quemadmodumPaulus clamabat

dicens : « An experimentum ejus quaeritis, qui in me lo-

»quitur, Christi * ? » Sic et isti possunt clamare ac dicere,

An experimentum quaeritis ejus, qui in nobis certavit,

Christi? Pretiosa enim sunt corpora,quia plagas pro do-

mino suo acceperunt, quia stigmata propter Christum

gestant. Ac sicut corona Imperatoria , variis lapillis undi-

que decorata, fulgores varios emittit; ita et sanctorum

Martyrum corpora, quasi lapillis pretiosis, vulneribus pro

Christo susceplis distincta, omni imperalorio diademate

pretiosiora et venerabiliora videnlur. Exteri quidem Ago-

nothelae certamina constituentes , rem admodum specta-

bilein esse putant, cum juveues robustosque alhletas in

scammata et certamina inducunt; ita ut vel antequam

certamina incipiantur, ex bona membrorum habitudine

in admirationem spectatores moveant. llic vero non ita se

res habet , sed e conlrario omnia. Agonem enim propo-

nens Christus non talcm qualem illi, sed horrendum et

formidandum : quippe non hoininum adversus homines

est lucta; sed hominuni adversus dremones certamen est;

talem , inquam , agonem nobis proponens, non juvenes

robustosque athletas adcertamina induxit; sed adolescen-

tulos, ac cum illis senem Eleazarum , itemque mulierem

vetulam adolcsceulium matrem. Quid hoc igitur est ?

Inutilemne a?talem ad cerlamina et scammata ducis ?

1 2 Cor. xiii, 3.



DE MACCHAB.EIS HOM. I. i83

Quis audivit unquam mulierem in tanta senectute con-

certasse? Nemo audivit : sed ego, inquit , illam rem in-

credibilem , novam, et nunquam antehac auditam , ipsis

operibus credibilem faciam. Non enim is Agonotheta sum

ego, qui certantium virtuti omnia committam : sed ad-

sum , opem fero manumque alhletis meis porrigo, et re 1

ab illis fortiler gestae pars maxima ex patrocinio meo

proficiscitur. Cum itaque vidcris mulierem trementem,

vetulam, baculo egentem, in certamen ingressam , ty~

ranni furorem prosternere, incorporcas virtutes superare,

diabolum faciie vincere , ejusque robur strenue admodum

frangere, Agonothetae gratiam admirare, Christi cons-

pecta virtute obstupesc<\ Non secundum carnem robusti

sunt athletae, sed secundum fidem. Infirma est ipsorum

natura, sed potens est ,quae ungit eos ,

gratia : soluta

sunt senectute corpora , scd roborati sunt animi pietatis

amore. Non est sensibilis pugna, ne igitur athletas extrin-

secus consideres ; sed ratiocinio eorum animi robur intus

perpende : considera ipsorum fidei fortitudinem, ut edis-

cas eum, qui cum daemonibus pugnet, non robusto cor-

poris habitu et mole indigere, ncque aetate florida ; sed

etsi admodum juvenis sit, etsi decursa jam aetate, si

animo generoso robustoque praeditus sit, nihil damni ab

setate in certamine accipere.

II. Ecquid dico senem et juvenem, quando mulieres

ipsae haec certamina inierunt, splendidisque coronis redi-

milae sunt? Nam externa quidem certamina setatem, na-

turam, et dignitatem exquirentia, servis, mulieribus, se-

nibus , adolescentulis aditum intercludunt : hic vero

cuilibet conditioni, aetati cuilibet, utrique sexui theatrum

magna data libertate aperitur; ut et liberalitatem et ine-

narrabilem virtutem ejus, qui cerlamen instiluit, ediscas,

et apostolicum illud dictum operibus confirmatum videas,



l84 S. *> CHRYSOSTOMI ARCHIEPISC OPI C. P.

« Qnia virtus ejus in infirmitate perlicitur4

. » Quando

enim pueri et senes supra naturam fortiter agunt, Dei in

ipsis operantis gratia splendide prorsus demonstratur. Lt

autem ediscas illam exteriorem athletarum infirmitatem

ipsos coronam reportantes splendidiores reddere ; agc,

sene puerisque dimissis , infirmiorem illis mulierem vetu-

lam septem filiorum matrcm in medium adducamus : nam

partus labores non leve impedimentum in his certamini-

bus afferunt. Quid ergo prius in ea admiremur? infirmi-

tatem-ne naturae, an provectam aetatem , an maternae

commiserationis sensum fragilem ? [ Mater enim erat,

unde facile eam potuisset in tormentis viscerum suorum

vincere materna pietas , nisi divinae pietatis altior virtus

virili fide aniie pectus armaret. ] Magna siquidem haec

sunt impedimenta ad tantne patientiae cursum. Ego vero

aliud proferendum habeo his majus, quo et mulieris for-

titudinem et diaboli vafritiem totam videamus. Quodnam

illud? Animadverte improbi daemonis nequitiam : non

priorem illam traxit in scammata, sed post fllios ad ccr-

tamina duxit. Quare? Ut postquam septem filiorum cru-

ciatibus, ejus animum prius dejecisset, ejusque mentis

firmitatem emollivisset , rerum illarum spcctaculo prins

absumpta fortitudine in suppliciis filiorum, infirmior dc-

mum facta facilius expugnari posset. Ne consideres illos

excepisse tormenta; sed tecum reputa illam ad siogulos,

graviores tulisse dolores , et in singulis eorum confossam

esse. Quodque dicimus probe norunt quotquot mulieres

partus dolores expertae sunt, et matres evaserunt. Sajpe

namque mater febri aestuantem filium videns , nihil non

doloris amplectatur, ut ex illo corpore aegritudinis ignem

in se tranferat : ita nempc matres filiorum aerumnas pro-

priis malis intolerabiliores existimant. Quod si hoc verum

« a Gor. x i, 9.



DE MACCHABjBIS IIOM. I. l85

est, ut estprofecto vernm, in suppliciis filiorum gravius,

quam ipsi filii, cruciabalur mater; majusque in matre

martyrium erat, quam in filiis. Nam si vel unius filii mor-

bus nunciatus matema viscera turbat, non uno solum

filio, sed tanto filiorum interfecto choro, cum non auditu

solo , sed visu cruciatus perciperet, quid non passa fuerit?

Quomodo mentis compos esse potuerit, cum singulos vi-

deret diversis et horrendis suppliciis paulatim occisos ?

quomodo non erupit e corpore anima ? Quomodo non ex

primo aspectu in rogum insiliit, ut se a reliquo spectaculo

liberaret? Etsi enim philosophabatur, at mater erat; etsi

religiosa erat, at carnc induebatur; etsi alacris erat , at

muliebris erat sexus; etsi studio pietatis fervebat, sed par-

tuum vinculo detinebatur. Nam si nos» viri cum simus

reum videntes per forum agi , funem in ore habentem , in

barathrumque trahi, etiamsi nulla cum eo amicitia juncti,

hoc spectaculofrangimur, etsi idoneum ad leniendam mi-

serationem solalium habeamus, damnati nempe nequi-

tiam quantum illa passa fuerit, quae non reum unum

abduci videret, sed simul unaque die septem filios, nonceleri morte, sed variis suppliciis cnesos ? Etsi lapidea

fuisset,etsi viscera habuisset adamantina, annou turbata

fuisset, annon quidpiam eorum passa esset, qualia ct mu-

iierem et matrem pali par erat? Cogita mihi,quantum

admiremur patriarcham Abraham, qui filium suum, ut

ofFerrct,vinxit et altari

imposuit;et

tunc probe compe-ries quanta fuerit mulicris ibrtitudo. acerbissimum

idemque suavissimum spectaculum ! acerbissimum qui-

dem ob rerum,qua? agebantur, naturam ; suavissimum

vero, ob afTectum videntis. Non enim illa fluentem san-

guinem respiciebat, sed coronas justitiae contextas; non

intuebatur confossa latera , sed aetcrna tabernacula cons-

tructa; non videbat circumstantes carnifices, sed circum-




positos Angelos. Oblita est dolores partus , contempsit

naturam, despexit aetatem : despexit , inquam , naturam

rem tyrannicam ; naturam, qnae vel feras ipsas vinccre

solet. Multa? namque captu difficiliores ferae, sic amore et

commiseratione erga prolem capiuntnr, suam non curan-

tes salutem , sed incaute in venatorum manus incidentes.

Nullumque est animal ita infirmum , ut prolem non de-

fendat :

nullum ita mansuetum, ut foetu suo orbatum non

irritetur. Verum illa tyrannidem tum per rationabiles ho-

mines, tum per bruta animalia intensam dissolvit : neque

solurn non insilivit in caput tyranni, neque modo faciem

ejus non laceravit, discerptos videns catulos , sed tantam

philosophioe rnagniludinem exhibuit, ut immanes ipsi

dapes pro?pararet : ac dum priores adhuc cruciarentur,reliquos ad suppliciorum experimentum inungeret.

III. Audiant malres, mulieris imitentur forlitudinem,

prolisque amorem : sic filios nutriant. Non enim mulieris

est parere, id nempe est naturae; sed educare matris est

id namque est voluntatis. Ut vero discas non ex parlu

matrem fieri , sed ex educatione bona, audi Paulum, vi-

duam coronanlem, non ob partum, sed ob cdncationem

liberorum : cum enim dixisset : « Vidua eligatur non minus

aannorum sexaginta , testimonium habens in operibus

wbonis1

, » bonorum omnium caput addidit : quodnam il-

lud?«si filios educavit,» inquit; non dixit, si filios pepe-

rit. Cogitemus ergo,quid verisimile sit passam fuisse mu-

lierern , si tamen mulierem licet appellare , cum videret

digilos super prunis palpitantes , caput exiliens , ferream

manum injectam, capiti alterius e filiis pellem detractam ,

et eum, qui talia passus essot , adhuc stantem et loquen-

tem. Quomodo os aperuit? Quomodo linguam movit?

Quomodo non anima e corpore cvolavit? Id quomodo

» i Tim. v, 9.



DE MACCIIAB.EIS HOM. I. 187

factum sit ego dicam. Non respiciebat in terram, sed ad

futura omnia praeparabatur. Unum tantummodo metuebat,

ne parccret et prius agonem solveret tyrannus , ne chorum

filiorum disjungeret, neu quidam sine coronis manerent.

Quodque illud timeret hinc palam est, quod postremum

quasi manibus correptum injecerit inlebctem, pro mani-

bus verborum usa adhortatione atque consilio. Nos aliena

mala non sine dolore audimus : illa vero propria mala sine

dolore videbat. Haec ne frustra audiamus , sed singuli au-

ditorum tolam hanc tragoediam pro fdiis suis accipiant

amabilem sibi vultum efFingant, et sibi liberorum carissi-

mos repraesentantes, in illis hos cruciatus inesse sibi de-

pingant, et tunc pulchre dictorum vim noverint; imo vero

ne ita quidem noverint : quia naturales aerumnas nullus

sermodeclararepoterit : experientiasola docet. Opportune

illi dicatur postquam seplem ejus filii coronam adepti

sunt , Propheticum illud : «Tu autem sicut oliva fructifera

» in domoDei 1. » Nam in Olympicis quidem certaminibus,

postquam mille ingressi sunt alhletae, uni tantum corona

tribuilur :

hic veio ex septem athletis, septem coronati

prodierunl. Quem mihi agrum ostendas ita feracem ? Quem

uterum ila fecundum ?Quos partussimiles?Mater filiorum

Zebedaei, Apostolorum mater fuit, sed duorum tanlum :

septem autem Martyres uterum unum tulisse non novi

quorum ipsa mater iis martyrii socia fuerit : neque tan-

quamuna solum Martyr addita fuerit, sed vice multorum.Filii namque septem tantum Martyres erant : corpus vero

matris ipsis adjectum , unum tantum corpus erat ; sed bis

septem Marlyrum locum implebat, quia in singulis eorum

martyrium subiit, et quia illos tales reddidit, Ecclesiam

nobis Martyrum integram peperit. Septem peperit filios ,

sed nullumterrae ,

omnes ccelopeperit ,

imopotius regi

« Psal. ej, 10.



l88 S. JO. CHRYS0STOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

ccclorum , illos omnes in futaram enixa vitam. Diabolus

ergo illampostrcmam in certamina duxit ob causam snpra

memoralam, ut virtute ejus in cruciatuum spectaculo

consumpta , expugnatu facilis esset cum ultima adversa-

rium exciperet. Nam si plerumque homines sanguinem

profluentcm videnles animi deliquium passi sunt, multa-

que curatione opus habuerunt, ut vita jam deficiens efc

anima moxavolatura revocarctur : tot illavidens sanguinis

rivos, non ex alieua , sed ex filiorum carne manantes,

quid non sustinuit? quam perturbationem non animo sus-

cepit? Diabolus itaque, ut dixi, ideo illam post fdios in

certamina traxit , ut infirmiorem redderet; sed contra ac-

cidit : majori enim cum fiducia certamina adiit. Gur et

qua de causa? Quia non timebat ultra , nec sollicita erat

de fdiis quibusdam in hac vlta relictis, ne emolliti coronis

privarentur. Sed illos omnes, seu in tutum quoddam

receptaculum , in coelum deporlatos habens, et ad super-

nas missos coronas bonaquc immutabilia ; multa cum fi-

ducia et voiuptate certamen adiit, et ceu lapidem prctio-

sissimum coronae cuipiam , carnem suam choro filiorum

adaptans, ad desideratum Jesum profecta est , magnumnobis relinquens solatium et consilium , nempe adhorta-

tionem operibus factam, ut forti animo et subiimi sensu

aerumnas omnes fidenter adeamns, Quis enim vir, quae

mulier, quis senex, quis juvonis, veniam consequctur, aut

excusari poterit, si oblata sibi pro Christo pericula refor-

midet, quando mulier vetula , el, tot iiliorum mater, ante

gratiam decertans, clausis adhuc morlis januis, nondum

extincto peccalo, neque debellata morte , cum tanla ala-

critate et fortitudinc , lot propter Deum supplicia susti-

nuisse cernitur? Hnec porro omnia cogitantes ct muliercs

ctviri, otjuvenes et senes , agones et certamina in corde

veslro,

ceu in tabula quadam describentes ,

perenne con-



DE MACCHABjEIS HOM. II. 1 89

silium ad pcenarum contemptum , ejus palienliam in anima

nostra repositam habeamns : ut hic sanctorum horum vir-

tutem imitali, illic coronarum consortes ipsis esse valea-

mus : quantam illi in periculis philosophiam exhibuerunt,

tantam et nos in absurdis afFeclibus palientiam continen-

tiamque demonstrantes , in ira, in concupiscentia pecu-

niartim, corporum , vanae gloria), aliorumque omnium

similium. Nam si horum flammam , quemadmodum illi

ignem , superemus,prope ipsos stare poterimus, eorumque

fiduciac participcs esse : quam assequi nobis omnibus con-

tingat, gratia et benigniiale Domini nostri Jesu Chrisli,

per quem et cum quo Patri gloria una cum sancto Spiriiu

nunc et sempcr, et in saecula saeculorum. Amen.

-VVi\VVVVvT.^VVVVV\(VV^>VVV^VVVVVVVVV^^WVvVVVVVVVVVV\^XV\\V\\\V»VVV\^V\VVVV\VVVVVV\VV1J

HOMILIA II.

In sanctos Macckabwos.

I. Omnes quidcm ut sanclos Martyres una lingualaude-

mus, fieri nequit; sed etiam si sexcenta nobis ora, toli-

demque linguae suppelerent, parem tamen laudibus oratio-

nem non afferremus : idemque mihi accidit cum septem

Martyrum praeclara facta contueor, quod avaro cuipiam

homini, qui fonti assideat auro mananti, in quo septem

sint tubi, ac totum exhaurire conetur, scd multo immen-

soque labore impenso majori parte derelicta recedaf.

Fontem enim quantumvis cxhauseris, pars major lameii

relinquitur. Quid igitur? an quia pro dignitalc largiri non

possumus, conticescemus? minime vero : matyres enimsunt

, qui dona suscipiunt, et in judicio dc ejusmodi lar-



KjO S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

gitione ferendo suum Dominum imitantur : quid igitur

ille facit? cum dona quispiam ofFert, non oblatae rei ma-

gnitudinem, sed alacritatem animi ejus, qui oblulerit

attendens praemium admetitur. Sic erga viduam illam se

gessit1

? duos obolos demisit mulier, et illis, qui multa de-

miserant, antelata est : non enim pecuniae paucitatem,

sed animi magnificentiam respexit Deus : oboli duo pecu-

nia , sed talentis auri sexcentis pretiosior animus erat.

Audacter igitur ad laudandum aggrediamur, et quod

heri egiinus , id nunc etiain, si placet, agamus. Heri siqui-

dem in solius matris laudes sermonem totum impendimug :

quod a nobis factum est , non quod eam a filiorum choro

avellere studeremus , sed ut tutiores nobis divitias redde-

remus,quod utique nunc quoque praestemus , uno filio-

rum abducto de eo pauca dicamus : verendum est enim

ne septem Martyrurn laudes ceu soptem flumina confertim

confluentia sermonem nobis inundent , et obruant. Liuim

igitur ex juvenibus assumamus , non tamen ut hunc ipsum

a choro fratrum abstrahamus ; sed ut leviorem sarcinam

nostram reddamus : siquidem uno laudato communis et

aliis erit corona , quandoquidem eorumdem consortes cer-

taminum fuerunt omnes. Sed ingeret se nobis plane hodie

quoque mater, licet illara non attingamus; omnino enim

illam seriessermonis attrahet, nec deserere pueros potcrit.

Nam quae in cerlaminibus a liberis suis non discessit, nec

in laudibus se ab eis sejunget. Quemnam crgo ex scptem

athlctis vultis assumamus? num primumvei

secundum,vel lerlium, vei postremum? Imo vero nullus inter eos

est poslremus; chorus enim est, cbori vero neque prin-

cipium , ncquc finis apparet ; sed ut melius designemns ,

quem laudamus, dicimus aetate poslremum : sunt enim

germana similiaquc certamina, ct cognata inter se recte

» Lnc. xm, a.



DE MACCIIAB/EIS II0M. II. HJl

facta : ubi vero cognatio recte factorum est, non ibi pri-

musest aut secundus. Assumamus igituraetate postremum

etmagnitudine nnimi coaevum, nec fratribus tantum coae-

vum, sed ipsi etiam seni. Soius ex fratribus hic solutus ad

tormenta ducebatur : non enim caruificum manus expec-

tavit, sedillorum crudelitatem alacritate animi praevenit,

et solutus ducebatur. Ac fratrum quidem nullum habuit

spectatorem : omnes enim fuerant jam morte sublati : sed

praeclarius theatrum ,quam fratres , habuit oculos matris.

Nonne dicebam vobis, quod licet non studentibus nobis

omnino sese etiam mater ingeret ? Ecce illam series sermo-

nis introduxit. Hoc vero theatrum, adeo praeclarum crat

et magnum , ut ipsum Angelorum ccetum , imo vero fra-

tres spectatores haberet, non jam e terra , sed e ccelis.

Coronati enim, ut in Olympicis certaminibus judices,

considebant, non ut certaminum judicio praeessent, ve-

rum ut victorem ad accipiendam coronam incitarent.

Stabat igitur solutus, et philosophiae plena proferens

verba : siquidem tyrannuin studebat ad pietatem suam

traducere : cum vero id minime potuisset, quod suarum

partium erat, deinceps praestitit, supplicio se ipsum ex-

posuit. Atque ille quidemeum aetatis gratia miserabalur,

hic vero ilium impietatis cansa deflebat : non enim eadem

respicit tyraunus et Martyr : nam utrique sunt iidem oculi

verum carnis, fidei vero oculi non iidem; sed ille quidem

praesentemvitam respiciebat,hicverorespiciebatfuturam,

ad quam erat evolaturus. Tyrannus quidem sartagines vide-

bat, atgehennamMartyrvidebat, inquam seinjecturusera?

tyrannus.Quod si Isaaclaudamus, quod a patre vinctus,(t

compedilus ab altari nonrecesserit, necadmotum ccrneis

gladium resiiierit, rnulto hic aequius iaudandus est, qu)d

vinctusnon sit, neque vinculorum necessitate indigne/it,

1 Gen. xxu, 10.




neque carnificum manus expeclarit, sed ipse sibi et vic-

timaj , et sacerdotis , et altaris loco fuerit. Cum enim

undequaque circumspexisset, nec ullum exfratribus adessc

vidisset, contr.rbatus est : ut properaret, incitatus est, et

assequeretur : ne a praeclaro illo choro separarelur. Ideo

carnificum manus non expeetavit : siquidem tyranni cle-

mentiam reformidabat , ne forte ipsius misertus eum a

societale fratrum avelleret. Propterea praeveniens se ip-

sum immani illius humanitati praeripuit. Etenim multaerant, qua? tyrannum possent inflectere : juvenilis aetas,

tot fratrum supplicium, qnod vel ad feram exsatiandam

posset sufficere , tamelsi ille saturatus non est : canities

matris, quodque praecedentinm supplicium nihil profe-

cisset.

II.

Hajc omnia secum menteversans adolescens in

supplicium se ipsum immisit, ex quo eiTugere non licebat,

ct tanquam in laticum frigidorum fontem in lebetes prae-

ceps desiliebat, divinum lavacrum illos existimans ct bap-

tismum. Sicut enim homines, qui uruntur, se ipsos in lacum

frigidarum aquarum immitlunt: sic ille fratrum desidcrio

incensus in eorum supplicium se immisit. Adjungebat et

cohortationem mater, non quod ille cohortatione indigeret,

sed ut rursus mulieris fortitudinem animadvertas. Nullius

enim septem liberorum causa matemo affectu commota

est:imo vero in singulis affectu materno commola est

non enim dixit apud se : Quid hoc tandcm rei cst? abreptus

est mihi filiorum chorus, hic dereliclus est solus ; in hoc

*go de orbilale periclilor, quis me in posterum alet in

sxncclute, si hic abicrit? ihidi enim mihi dimidiam par-

tan exhibuissc salis erat, aut si minus partem dimidiam,

dvas partes, nisi ct eum qui mihi solus ad scnectutis con-

solilionem derelictus est, ipsum ctiam rursus adjiciam?

nihl horum dixil aut cogilavit, sed quasi manibus cohor-



D£ MACCHAILEIS HOM. II. ig3

tatione verborum in altum sublatum filium in lebetem

immisit Deum laudans, quod totum vcntris sui fruclum

acceptasset, nullumque rcspuisset, verum omnia cx arbore

poma decerpsisset : ita ut audacter dicere possim graviora

filiis eam esse perpessam. Nam illis quidem pars major

doloris et animi deliquium succidebatur ; haec vero inlegra

mente judicioque illaeso veriorem eorum, quae gerebantur,

sensum ob naturam capiebat : ac videre erat ignem tripH-

cem; quem ille tyrannus accendebat, quem excitabatna-

tura, quem Spiritus sanctus inflammabat. Non talem Ba-,

bylonius tyrannus ille fornacem accendit*, qualem nialri

fornacem hic tyrannus accendit. Nam illic quidem ignis

fomes erat naphtha, pix, stuppa, sarmentum : hic vero na-

tura, dolores parlus, liberorum amor, puerorum concor-

dia. Non ita illi jacentes in igne urebantur, atque hajc ob

amorem liberorum urebatur, sed ob pietatem vincebat; et

natura cum gratia pugnabat, et victoriam gratia reporta-

bat : religio maternum affectum superabat, et ignis ignem

vincebat, spiritualis naturalem , quem crudelitas tyranni

succenderat. Et sicut marinus scopulus, qui flucluum in-

cursus excipit, ipse quidem manet immobilis, illos automin spumam dissolutos facile lollit; sic illius quoquemulie-

ris cor tanquam scopulusmarinusfluctusexcipiensdolorum

incursus, ipsa quidem mansit immota , sed incursus illos

firma et philosophiae plena menle dissolvit. Ostendere

tyranno conlendebat se vere matrem illorum esse, vere

filios illos suos esse genuinos, non propter naturae cogna.-

tionem, sed propter virtutis communionem. Non se igncm

tormentorum, sed facem nuptialem cernere arbitrabatur.

Non ita mater, quae filios ad nuptias exornat, laetatur ut

illa, cum cerneret excruciatos, gaudebat, et quasi hunc

stola sponsali amiciret, illi coronas necteret, alteri ihala-

«

Dnn. iii.

xcn. i3



DE MACCHABiEIS HOM. III. 1 g5

fiet, ut sive in pace vitam traducamus, splendidas gym-

nasiorum coronas obtineamus;sive, ut

idem certamenobeamus, benigno Deo visum fuerit, in arenam parati

descendamus, et ccelestia bona consequamur : quae nos

omnes ut obtineamus, faxit gratia et benignitas Domini

nostri Jesu Ghristi ,per quem , et cum quo Patri gloria,

una cum sancto Spiritu, nunc et semper, et in saecula sae-

culorum. Amen.

HOMILIA III.

ln sanclos macchabaos.

Cum et marlyribus debitam operum commendalionem,

et redactam in angustias multitudinem video , me piget.

Quocirca, si ita videtur, doctrinam in praesenlia differa-

mus , imilari vero marlyrum fortitudinem studeamus.

Primus ergo nobis Eleazarus senior in medium prodeat,

initium certaminum , martyrii fundamentum , stadiorum

janua , fortitudinis princeps, tolerantiae praecursor, illa

canities juvenescens, Testamenti Veteris prolomartyr

Apostolorum principis Petri imago. Defccit et blandiens,

etvirgis caedens adversarius, nec tamen declamare deslitit,

qui suppliciis divexabatur. Stabat senior prae nimia tre-

mens senectute; sedebat minas ac caedem anhelans tyran-

nus; et qui tremebat, vegetus abiit; qui florenti aetate

lasciviebat, victus abscessit. Stabat canities excruciata,

judicium exercebat cum auctoritate juventus efferata, et

victoriam canities reportabat. novum genus victoriae

totum simul exercitum sagittas arcu mittentem senex unus

i3.



lg6 i. JO. CHftYSOSTOUi archiepiscopi c. p.

vulneratns in fugam convertit. Non patitur me ad juve-

num fortitudinem graduni faccre eertaminum senis mira-

culum , sed tamen necesse est , ut ad eos vim afferentes

isti, pergainus : nam et i 1 1 praeclaros de tyranno triumphos

egerunt. Non enitn debuit juventus minus intrepida, quam

canilies apparere. Septem igitur deinde juvenes cum stre-

nue dimicassent, coronali snnt, qui ex uno ventre in aciem

unam cucurrerant. Si ita videtur, finem faciam dicendi,

o forlium marlyrum forles saltatores; sed ut dicebamseptem deinde coronati sunt juvenes, qui ex uno ventre

in aciem unam cucurrernnt, una parentum germanilate,

et moribus exornati, alius post alium in certamen irrum-

pebant. Nunc mihi de vobis, o generosi, Evangelicum illud

dictum memorandum est , Beatus venler, qui vos porta-

vit, et ubera quaesuxistis.

Quando autem uberum ac ven-tris feci mentionem, tempus est, ut ad fortium bellatorum

transeam malrem, quae in uno saepius corpore morlua

est, vel potius sajpe mactala est, et nc semel quidcm in-

doluit, ad illam , inqunm , invulueralam simnl et multis

vulneribus sauciam. Non ila illam primus liberorum per-

turbabal , cnm ad necem traheretnr, ut secundus, qui

certamina non altigerat, metum affercbat : non ita secundi

rursus inlerilus contrislabat , ut tertii filii vita terrebat,

cujus adhuc erat finis ignolus : perexigui pretii erat illi et

tcrtius, et quarlus filius jugulatus, cum nondum esset

quinlus occisus : ne sexti quidem casus philosophiam cjus

supcravit : restabat deinceps ullimus ad ccrlamina septi-

mus ,qui marlyrum cilharain mulam complerct. Quid

igitur ? an eam a?tas immalura flexil ? an indoluit, cum has

naturse reliquias auferri videret? Illa certe pucrum ad

moiicm urgebat, si minus manibus, consiliis lamcn. Ne

coronaruin, o fili, numcrum imminuas : eslo fralribus, ut

parlus, eliam socius recte faclorum ; imitare aclionum



DE MACClIAB.EIS HOM. IV.\^J

communione naturae communionem: ostende te eorum,

qui mactati sunt, etiam in agonibus fralrem. Scptimus

mihi a natura natus es filius, septimus mihi ab animi pro-

posito martyr exorere: ne efficias, ofili, ut liberorum qui-

demseptem; sexvero martyrum mater appeller. Ubi nunc,

quaeso, sunt illi, qui ne pecuniarum quidem oblationes Deo

largiuntur? Septem hodie teneros liberos ad dominum

mater adduxit, nec obtorpuit, cum sacrificium e visceri-

bus suis offerret; at mnlti paucorum obolorum nobis in-

terdum oblationem sordide conferunt. Nos autem Deo et

animorum et pecuniarum et corporum oblationem ofFe-

ramus, Christum super omnia collaudantes, cui gloria et

imperium in saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA IV.

Hablta postquam alius admodum senex conclonnatus

fuerat. De Eleazaro et de septem puerls , atias d&

Macchabwis IV.

I. Quam speciosa est haec spiritualis olea, cum rami

ejus veteres maturum nobis fructum attulerint ! Non enim

tales sunt plantae terrse quales arbores Ecclesiae. Illae nam-

que cum ad velustatem perveniunt, foliorum plurima

amittunt, immaturumque et rarum afFerunt fructum. Ilhe

autem cum ad senectutem venerint, tuncmaxime fructum

ubertim ferunt. Quod certe vidore est inillo qui hodie lo-

cutus est: ideoque taccre mihi visum est. Oportebat enim

tot senibus praesentibus,

qui loqui scirent ,juniorcm

quiescere. Ita nos erudiunt Scripturae divinae : nam cum

juniorem alloquunturdicunt: Yix

loquere juvenis, si opus



I98 S. JO. CHRYSOSTO.YII ARCHIEPISCOPI C. P.

sit tibi. Qnapropler si interrogatus fueris, multa paucis di-

cito. Seniori autem non cum tali distinctione loquitur;

sed illnm dimittit ut non cum talibus terminis currat, et

dictorum voluptatem, si cum prudentia dicantur, admi-

rans, sic ait : «Loquere, senex; tibi namque convenit : in

» accurata scientia : et impedies musica1

. » Quid sibi vult

illud, « Et impedies musica ? »Tibia, cithara et fistulae, non

ita suaves audientibus sunt, ut senioris doctrina cum ac-

curata scientia prolata. Voluptas enim voluptatem de-

pellit, et hanc illa longe superiorem dicit; hanc vincere,

illam ipsi ccdere. Ideo dicit, Impedies musica; hoc est,

non sinet ha?c illa comparere, obtenebrabis illa, obum-

brabis illa. Ideo nos quidem oportebat tacere et audire ;

hunc autem loqui et docere. Sedquod saepe dixi, hoctunc

etiam dicam; neque vestram fero tyrannidem, neque ho-

rum necessitatcm. Ideo rursus ad consuetos cursus mecomparo. Rem difficilem nempe, loquendi cum facilitate

multa tractans, non propter facultates meas, sed propter

vestram audientium alacritatem. Nam et nuper ad tantam

profunditatemdeductus sermo, non suffocatus est, et tan-

tum pela°us emensus, non naufragium passus est. Causa

autem est quod nusquam petrae, nec saxa latentia , nec

scopuli sint ; sed ubique mare ipso portu tranquillius: et

quasi zephyro quodam ad proram insufflante, vestro nempe

audiendi studio, ad tranquillum portum appellebamus.

Statim enim atque a lingua sermoproferebatur, omnessu-

pinis illum manibus excipiebant, etiamsi multam haberet

difficultatem. Talisenim nuper

erat sententiarum natura.

Attamen alacritatis magnitudo, et mentis attentio cum ac-

curatione magna in labore solatium afferebat, et quae dif-

ficilia erant faciliareddebat. Neque enim in petram, neque

in spinas, neque secus viam cadere sinebatis ; sed omnia

• Eccli. x\xii, 4«



DE MACCHAB^IS HOM. IV. IQ9

inpingue et profundum arvum excipiebalis, inprofundum

nempe vestrae mentis. Ideo singulis diebus comatas sege-

tes videmus, zephyri loco, Spiritus auris innulritas: et

theatrum nobis quotidie splendidum effectum. Ideoque

hodie praetermissas reliquias resumere volebam. Sed quid

faciam? Macchabceorum chorus stat ante oculos meos, et

fulgore vulnerum suorum mentem meam illustrans, ad

formam suam linguam nostram vocat. Sed nemo scrmo-

nemut

intempestivumimprobet, quia

cumhorum certa-

minum dies crastinus sit, hodie coronas nectimus, et anle

belli tempus tropaeum praedicamus. Si enim cum nuptiae

celebrantnr, qui una coeunt, ante diem assignatum et

thalamos parant et coronis domos ornant, atque aulaeis ;

multo magis nos hocipsum faciemus, quandoetiam magis

spirituales sunt hae nuptiae; non homine uxorem, sed Deo

animas hominum desponsante. Quapropter non aberra-

verit qui Martyrum animam sponsam dixerit, sponsam

nempespiritualem : siquidempro dote sanguinemafferunt:

dotem nunquam absumendam. Sed laudum tempus ad

diem crastinam nos expectet. Hodie vero infirmiores fra-

trnm corrigemus. Quia enim multi ex simplicioribus

mente claudicantes, ab Ecclesia? inimicis attracli, non

congruentem de sanctis hisce opinionem habent; neque

illos in reliquo Martyrum choro annumerant, dicentes

non pro Ghristo ipsos sanguinem fudisse ; sed pro lege

et pro Scripturis quae in lege erant, pro suillis carnibus

jugulatos.

II. Age ergo cogitationem illorum corrigamus. Turpe

namque esset illos festum celebranles, celebritatis causam

ignorare. Ut ne ergo ii qui tali morbo laborant in com-

muni omnium lastitia doleant; sed sincera mente pugiles

illos amplectantur, et puris oculis illos videant; quid illo-

rum mentes concitaverit hodie traducentes, id efficiemus



200 S. 30. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C P.

ut cras sincera mente etpuro anitno accedant ad spiritua-

leincelebritatem. Ego vero tantam abest ut recusem illos

cumcaeteris Martyribus annumerare ; ut etiam splendidio-

res illos esse dicam. Tunc enim concertaverunt, cum

nondum portoe arcae fracfce essent, neque vectis ferrens

abstractus : cum adhuc peccatum dominaretur, et male-

dictio vigeret, atque cum diaboli arx adhuc staret, nec-

dum talis virtutis via trita esset. Nunc enim vel pueruli, et

virgines multae tenerae et innuptae in multis orbis partibus,

contra mortis tyrannidem concertavere. Tunc auteui ante

Christi adventum, etiam ii qui justi erant, admodum illam

formidabant. Moyses enim hujus timore aufugit, Helias

per quadraginta dierum viam ab illa fugit, et Abraham

Patriarcha ideo uxorem monebat ut se sororem dicerct,

non uxorem. Ecquid oportet alios dicere ? Ipse namque

Petrus ita mortem timebat, ut ne ostiariae quidem minas

tulerit. Terribilis namque mors erat |et inaccessa; cum

nondum nervi ejus exsecti fuissent, nec potestas ejus so-

luta. Attamen hi tunc quando illa tam terribiliter spirabat,

cum illa pugnaverunt et vicerunt. Quia enim dcraum sol

justitiae oriturus erat, quod in vulgari die fit, tum etiam

contigit. Sicut enim solenondum apparente, laelum nobis

diluculum apparet, cum nondam solares radii sint mani-

festi ; sed luxradiorum, quae procul orbem iiluminat; sic

tunc contigit. Quia enim adventurus erat sol justitiae ; de-

mum timiditatis tenebrae solvcbantur, etsi nondum appa-

ruerat in carne, sed prope erat et quasi in proceiniis, et

jam res ipsas tangebat. Quod igitur magnam exhibuerint

virtutom, in taltbus concertantes temporibus, omnino pa-

lamest. Quod etiam pro Christo vulnera acceperint, hoc

jam demonstrare conabor. Cur enim, dic mihi, passi sunt

Jcgis causa, inquies. et Scripturarum, quae in illa erant.

Si ergo apparuerit Christus, qui legem iilam dcderat, an-



DE MACCHAILEIS HOM. IV. 201

non conspicuum estillos prolege patientcs, pro legislatore

totam illam constantiam et patientiam exhibuisse? Age

ergo, hoc hodie probemus, Christum nempe esse qui le-

gem dedit. Quis ergo hoec dixit? Is qui haec probe sciebat

et nova et vetera , Paulus orbis doctor. Corinthiis namque

scribens, sic loquilur. « Nolo autem vos ignorare, fratres,

»quia patres nostri omnes sub nubc fuerunt, et omnesper

»marc Rubrum transierunt, et omnes in moyse baptizati

»sunt, in nubeet in mari, et omnes eumdem cibum spiri-

» tualem manducaverunt*, «demannaloquens, « Et omnes

«eumdem potum spiritualem biberunt , » aquam dicens

illam, quae petra fluxit. Deindeposlquam ostenderatChris-

tum ha?c mirabilia fecisse, subjunxit: « Bibebant enim ex

»spirituali consequenteeos petra: petra autem erat Chris-

» tns. » Et jure certe. Non enim petrae natura emittebat

aquam et fluvios illos, sed Christi operalio lapidem per-

cutiens fontes emittere coegit. Ideo spiritualem petram

vocavit, et ipsos secutam esse dixit. Sensilis vero petra

non sequebatur, sed in loco uno stabilis erat. Scd virtus

illa, quae ubique adest, et omnia creat, ipsa petram rupit.

Quodsi haec verba non ferat Judaeus; age suis ipsum ar-

mis capiamus : nihil ex Paulo, Petro et Joanne, sed ex

Prophetis cum illo disputantes. Ut discatscripturas penes

illum, sensa vero penes nos esse.

III. Quis ergo Prophetarum ha?c dicit, quod ipse vetus

Testamentum dederit? Jeremias quiexventre sanctificalus

est, qui in juventute claruit. Ubiet quomodo? Audi verbaejus, et ex dictis clare disce. Quaenam snnt verba ? « Ecce

»dies veniunt, dicitDominus, » Abinitio stalim auditorem

erigit, et audientium sensum excilat ostendens non sua

esse verba, sed se mittentis Dei. «Ecce dies veniunt, »

deinde significat se de futuris rebus loqui. Quomodo ergo

1

» Cor. x, i.




si de futuris loquitur, Yelus Testamentum ipse dedit ? Ex-

pecta et ne lurberis, tuncque veritatis splendoremvidebis.

Cumenim haec dicebantur, lex data erat et violata fuerat,

Novum vero Testamentum nondum. His ergo clare in

mente vestra depositis, solutionem accipitc diflicultatum,

quas multi objiciunt. «Ecce dies veniunt, dicitDominus 1

,»

prresens tempus significans, « Et disponam vobis Testa-

»mentum Novum, non secundum Testamentum, quod

» disposui patribus vestris. » Interrogo Judaeum, interrogo

infirmum fratrem, Quis Novum dedit Testamentum?

procul dubio respondebunt ambo quod Christus dederit ;

ergo et vetus etiam dedit. Nam qui dixit, Disponam Tes-

tamentum Novum, non secundum Testamentum quod

disposui, oslendit se etiam illud dedisse. Ergo utriusque

Testamenti unus legislator est. Et quandonam, quaeso,

Vetus Testamentum disposuit? « In die qua manu appre-

«hendi eos, ut educerem illos de terra .Egypti. » Vide

quomodo et facilitatem ostendit educendi, ct dilectionem

suam, et eductionis tranquillitatem, quodque ipse in

iEgypto omnia miracula patraret. Cum enim dicit, ma-

num eorum apprehendi, uteducerem eos de terra ./Egypti,

miracula omnia significat. Exitus enim ille per illa stu-

penda miracula factus est. « Et ipsi non permanserunt in

«Testamento rneo; et ego ncglexi eos, dicit Dominus2

. »

Quodigitur Novi et Veteris Testamenti unus sitlegislator,

hinc manifestum est. llic vero si quis dictum accurate

prospiciat, videbit ipsum non modica diflicultate plenum

esse. Nam cum causam dicit, ob quam aliud Testamentum

daturus est, Novum illud vocat ; id est, stupendum. Nam

disponam, inquit, Testamentum Novum, non secundum

Testamentum quod disposui patribus eoruin, quoniamipsi

non permanserunt in Testamentomeo, etegoneglexi eos,

« Jerem. xxxi, 3i. — • lbid. 3a.



DE MACCHABjEIS HOM. IV. 203

dicit Dominus. Atqui ideo illos puniri oportebat, extre-

masque pcenas, intolerandnmquesubire supplicium, quod

post tanta in sui gratiam facla miracula, accepta lege nonmeliores evaserint. Verum hic non pcenas ab illis expetit;

imo et majora quam prius pollicetur. Oporteret igitur

hodie hujus difficultatis solutionem afferre. Sed quia ad

aliam rem nos sermo invitat, etita volnmus vos instituere,

ut ne a nobis omnia discatis, sed a vobis ipsis inveniatis,

hoc vobis quaerendum et inveniendum relinquo. Si autem

viderimus vos perquisivisse nec invenisse, tunc et ipsi

manus porrigemus, ut facilius invenire possitis, et Aposto-

lica loca, inqueis maxime thesaurum et difficultatis hujus

solutionem invenire est jam vobis praenuntio ; in epistolis

nempe ad Romanos, ad Galatas et ad Haebreos hoc argu-

mentum tractans illedissolvit, et studiosi quiquepoterunt,

epistolas illas adeuntes, solutionem illam invenire ; si ta-

men insequentibus diebus, intempestivis ccetibus, inutili-

bus colloquiisnonvosdederitis; sed dictorum meditationi

operam dantes thesaurum effoderitis. Hoc interim insolu-

tum relinquentes ad sequentia progrediamur. Quaenaui

illa sunt? « Quoniam hoc est Testamentum, quod dispo-

»namvobis, dicit Dominus. Dans leges meas in mente

• eorum, et in cordibus eorum describam eas. Et non do-

»cebuntunusquisque civemsuum, et unusquisque fratrem

»suum dicens : Cognosce Dominum : quia omnes scient

»me a parvo usque ad magnum eorum, quia propitius ero

«iniquitatibns eorum et peccatis eorum, et iniquitalum

» eorum non recordabor amplius. » Cum dixisset Vetus Tes-

tamentum, quod dedit; cum dixisset novum, quod datu-

rus est; hujus pulchritudinem describit, ipsinsque cha-

racteres ostendit, et insignia frequentia apponit, ut scias

quanta sit differentia Novum et inter Vetus ; differentia, non

1 Jerem. xxxi,|3a.



D£ MACCHABjEIS HOM. IV, 265

<|.uia stultum ; nam quid hoc sapicntins ? non quia infir-

mum; quid enim hoc forlius ? Sed incredulorum opinio-

nem annuntians, quam ea de re habuerunt. Quapropler

superius dicebat : Sermo cnim crucis pereuntibus slultitia

est, salulem consequentibus Dei virtus est. Sed non a

pereuntibus his de rebus judicia ferenda sunt. Quando-

quidem ii qui infirmantur mel acerbum esse putant ; ve-

rum hoc morbi signum est, non mellis crimen. Itaet crux

externis stulta res videtur esse; sed nOn est. Deinde post-

quam oslendit non modo non stultam r m esse, sed ad-

modum sapientem , nec modo non infirmam, sed admo-

dum fortcm, cjus praeclara gesta comparat cum creatione,

cum Vcteri Testamento, et cum extcrna sapicntia : etos-

tendit, quod ea quae neque interna sapicntia invenit, ne-

que exlerna, neque a creatione multi hominum didice-

runt, neque a Veteri Testamento lucrati , hoc quod

stultum et inflrmum esse videtur, potuerint; quod vide-

tur, inquam, non quod est. Quapropter cum cx rebus ipsis

demonstrationem habeat, cum fiducia multa ad pugnam

exit, primo contra extcrnam sapientiam dicens, « Ubi sa-

» piens*

? » Quid sibi vult illud, Ubi sapicns ? ac si diceret,

Ubi sunt illa philosophorum, ubi rhetorum , ubi sophis-

tarum , ubi scriptorum? Facessunt omnia ac perierunt,

et evanucre. Nam ita splendida fuit victoria , ut illa jam

ne compareant quidem. Ideo illis omnibus sic tanquam

pulvis dissipatis, inlerrogat et ait : libi sapiens? Apparuit

crux,et illa

omnia soluta sunt.Insonuit praedicatio, et fa-

cilius quam arancae tela dissipala sunt. Lbi sapiens? ubi

verborum fastus? ubi facundiae pulchritudo? ubi sophis-

matum gravitas? ubi vcrborum vis? ubi lingua acuta ? ubi

conventus et consessus ? llla omnia detracla sunt,perie-

runt , corrupta sunt, abierunt , tcrga dederunt. « Ubi

>

i Cor.i,

20.



»E MACCHAB/EIS HOM. IV. 207

rursus Judaeum , ubinam hoc factum sit in lege ; sed id

ostendere non possit. Nam quid ligna collegerat, lapida-

tusfuit, et fornicatrix comburebatur, et Moyses ob pec-

catum unum a terra promissionis excidit. In gratiae au-

tem tempore, qui mille scelera perpetrarunt, per baptismi

beneficium vivificantur , nUllaque expetitur scelerum

pcena. Ideoque Paulus dicebat ; « Nolite errare : Neque

» fornicarii , neque molles, neque masculorum concubito-

»res, neque adulteri, neque fures , neque avari, neque

» ebriosi , neque maledici , neque rapaces regnum Dei pos-

«sidebunt. Et haec quinam eratis ? Sed abluti estis, sed

«sanctificati estis, sed justificati estis in nomine Domini

» Jesuet in spiritu Deinostri1

. » Vidisti-nequam splendeat

Propheticum illud : «Propitius ero iniquitatibus eorum?»

Quam fulgeat Aposlolicum illud , « Spiritus vivifical? »

Yis aliud discere, Aposlolum nempe Paulum loquentem :

quomodo ille brevi temporo orbem pene tolum peragravit,

audi illum dicentem : « Ita ut ab Jerusalem ad Illyricum

»repleverim Evangelium2

. » Et rursum : « Nunc vero ul-

«terius locum non habens in his regionibus, cupiditatem

»autem habens videndi vos, cum in Hispaniam proficisci

»ccepero, spero me videre vos , si vobis primum ex parle

«fruitus fuero. » Quodsi Apostolus unustambrevitempore

majoremorbispartempercurrit, cogitaquomodoaliiorbem

totum quasi sagena ceperunt. Qnapropter dicebat, « Evan-

» gelii quod praedicatum est inomni creatura qnae sub ccelo

»est,» propheticum illud interpretans : « Quia omnes«scient me a minori usque ad magnum. » Scd quod Chris-

tus legem dederit hinc palam est : ct quod Macchabaei

pro lege jugulati, pro legislatore sanguinem fuderint, hoc

quoque manifestum. De caetero charitalem vestram rogo,

ut cum alacritate multa ad festum accedatis, sicut apes

11 Cor. vi , 9, — Rom, xv, 19-23,



DE LAUDIBtS S. PAULl APOST. HOM. 1. 20g

sunt, sed ,quod amplius est, Angelorum ? Ncquaquam

ergo possumus ejusexplicare praeconia , nec tamen idcirco

reticebimus, quin potius propterea dicemus. Est enim hocmaximum laudis genus, cum orationis copiam virtus exu-

perat, etmagnitudo laudati : sicque vinci nobis est multo

gloriosius, quam saepe vicisse. Unde igitur opporlunius

laudum ejus sumemus exordium ? Unde , inquam , incipie-

mus aliunde, nisi ab hoc ipso primum, ut ostendamus

eum bona omoiumpossidentem?

Sive enim Prophetse po-tentius aliquid in se ostenderint, magisque mirabile, sive

Patriarchae , sive justi , sive Apostoli , sive Martyres , hcec

omnia simul colligens Paulus habet cum tanto cuaiulo,

cum quanto nullus eorum bonum, quo excellebat, impie-

vit. Hoc itaque diligentius intuere. Abel oblulit sacrifi-

cium,et inde laudatur1

: sed si Pauli hostiam adducamus

in medium ,quantum ceelum terra, superior apparebit.

Quam ergo vultis ut memorem ? Non enim una tantum

est : siquidem semetipsum per dies singulos immolabat :

quam tamen rursus hostiam dupliciter oflerebat, cum

quotidie moriens, tum corpori suo mortificationem sinc

intermissione circumferens. Nam et ad pericula jugiter

parabatur, consummans voluntate martyrium, et naturam

in se morlificando carnis, nihil minus quam immolalae

Deo hostiae munus implebat, imo etiam multo amplius.

Non enim oves offerebat, aut boves, sed semetipsum pcr

dies singulos dupliciter, ut diximus, immolabat : propter

quod confilendo2

dicebat :«Ego enim jam immolor 3

,»

sanguinem utiquesuum immolationem vocans. Nequc vcro

his tantum sacrificiis contentus fuit, sed quia se ipsum.

consecraverat Deo , etiam orbem universum studuit

ofFerre : qui terram videiicet ac mare , Graeciam , simulque

Barbariam , omnemque prorsus , quanta est sub coelo , re-

• Gen. ir, 4- — " Confidendo. — 3 2 Tim. iv, 6.

XCII. 14



DE LAUDIBUS S. PAULI APOST. HOM. I. 211

Panlus inducit, quam certe capacemsalvandaemultitudinis

praeparavit, quae suscipiens irrationalibus

pene animallbusstulliores, imitatores efficit Angelorum. Et hinc quoque

illam vicit arcam, quia illa quidem corvum recipiens, cor-

vum rursus emislt1

,et includcns lupum , feritatem ejus

mutare non potuit (5) : haec vero non ita, sed acceptos

lupos oves reddidit, accipitres milvosque suscipiens tecit

columbas , et excludens omnem irrationalitatem atque fe-

rocitatem, mansuetudinem spiritus introduxit : manetque

hodie haec arca navigans, nec tamen aliquando dissolvi-

lur, nec valet tabulas ejus ulla malitiae laxare tempestas :

quin potius ipsa tempestatis motus navigando compescit,

quod satis consequcnter cffectum cst. Non enim hitumine

aut pice , sed sancto Spiritu ejus labulae sunt pcrunclae.

Sed Abraham mirantur omnes,

quia cum audissct :

«Abraham, exi de terra tua, et de cognatione tuas

:»ct

domum reliquit et palriam, et amicos atque cognalos

quorum omnium jacturam solo divini prreccpti amore

compensabat : nam et eum propterea miramur. Sed quis

Paulo possit aequari? qui non modo patriam, cognatos,

ac domum, sed ipsum quoque mundum reliquit : imo

etiam ccelum , et coelum coeli , et haec omnia Christum

suscipiendo despexit : unum pro cunctis et solum , id est

Christi charitatem requirens, «neque pnesentia, inquit,

«neque futura , neque altitudo , neque profundum,

»neque alia creatura poterit nos separare a charitate

»Dei,quae est in Chrislo Jesu Domino nostro 5. » Sed

Abraham se ipsum in periculum tradens , hostibus fi~

lium fratris eripuit : at Paulus non fratris filium , neque

tres aut quinque urbes, sed orbem universum de diaboli

extorsit manu, innumerabilia per dies singulos pericula

sustinendo, propriisque mortibus maximam securitatem

» Gen, viu, — » Id. xu, i. — * Rom. ttn, 35.

«4.



212 S. JO. CHRYSOSTOMl ARCEIEPISCOPI C. V.

aliis comparando. Caput bonorum ejusque culmen philo-

sophife est, quod filium voiuit immolare : hic quoque in-

veniemus Paulum primatum tenentem, qui non filium,

sed semetipsum, ut dixi, millies immolavit. In Isaac qui-

dem aliqnis admiralur, et aiia quidem plurima, sed prae-

cipue patientiam : quoniam putcos fodiens, et propriis

cxagitatus laboribus1

, luinime resistebal2

: sed factos a se

puteos obrui patiebatur, atque ad alium semper migrabat

locum. Neque collecla suorum manu in adversarios irrue-

bat , sed propria possessione ubique cedebat, quoadusque

iniquissimam illorum expleret cupiditatem. At Paulus non

puteos cernens lapidibus obrutos, sed proprium corpus,

non solum sicut ille ccdebat, sed ctiam eos a quibus la-

pidabatur, in ccelum studebat evehere. Quanto enim

amplius obruebatur fons iste , tanlo erumpebat magis, ac

plures ex sc fluvios efFundendo , manabat. De longanimi-

tate ac palientia hujus filium Jacob admiratur Scriptura.

Et quaenam illa est tam adamantina prorsus anima, quae

Pauli patientiam possit imitari? INeque enim bis scplcm

annorum, sed tolius vitae servitium pro sponsa pertulit

Christi, non adustus solum aeslu diei, ct noctis gelu , sed

lentaiiones miile perpeli< ns : et nunc quidem verberibus,

nunc vero lapidibus scissus alque collisus, et nunc quidcm

cuin bcstiis , modo autcm fluctibus pugnans : modo etiam

nimiai atquc conlinuae reluclans fami diebus atque nocli-

bus, et intcr certamina ubique prosilicns, captas ovcs cx

diaboli faucibusexlraiicbat"'. Seu et Joseph pudiciliaj vir-

tutcdecoratusest'1

: at cgo vcreor ne jam ridiculum sit hic

Paulumvellelaudare, qui semetipsum mundo crucifigcns5

,

non solum humanorum coiporum pulchritudincs , scd

omnia cliam, qiuc vidcntur in rcbus clara atquo dccora,

• Exactus unibus. — * Geiti xxvi. — 3 % Coi. ki. — < Gen. xxxi.x. —s GaUit vi.



2l4 S. JO. CHBYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P,

cum oves el bovcs liaberet innuineras, erat in pauperes

liberalis : hic vero nihil amplius corpore suo possidens,

in hoc ipso suflicienter indigentibus ministrabat : quod

alicubi fpse commemorans , «Necessilatibus, inquit, meis

»et his qui mecum erant , minislraverunt manus istae1

. »

Corporis enim sui operam velut ex quadam possessione

fructusesurientibusdeputabat. Sed vermes videlicet, atque

vulnera , saevos atque intolerabiles sancto Job inferebant

dolores , et ego faleor : sed si per tam multos annos Pauli

verbera, et cum jugi fame etiam nuditatem, catenas ,

carcerem , insidias, periculaque consideres, quae a do-

mesticis, ab extraneis , a tyrannis, a toto postremo pa-

tiebatur orbe : addas haec etiam his profecto amariora,

id est, pro cis qui labebantur, dolores , sollicitudinem,

quam pro Ecclesiis omnibus, ullionem, quam pro scan-

dalizalis singulis perferebat, videbis quia erat omni saxo

durior anima ista perpetiens , et ferrum atque adaman-

tem superabat. Quae enim Job corpore, haec Paulus

mentc suslinuit , quem omni verme molostior de singulis

quibusque labentibus moestitia consumebat. Unde et ju-

ges lacrymarum ex eo fontes non diebus solum, sed etiam

noctibusefiluebant, omnique muliere parturiente vehe-

mentius aflligebatur in singulis, propter quod etiam di-

cebat : « Filioli mei, quos iterum parturio2

. »Quem vero

jam quispiam post Job pulet esse mirabilem? Mosem pro-

fecto : sed hunc etiam Paulus satis eminenli virtule trans-

cendit, cujus quidem multa sunt alia praeclara : sed caput

sanctoe illius animae atque fasligium est,quoniam pro

Judaeorum salutc deleri elegit cx lihro vita? : sed Moses

cum caeleris optavit perire , Paulus pro caeleris : non

enim cum pereuntibus perire voluit, sed ut salvarentur

alii, ipse de gloriae aeternitate decidere. Et ille quideui

» Act. xx, 34. — Galat it, 19.




cunctos qui vel nunc sunt homines , vel fuerunt , altius

virtute transcendit. Ubi igitnr illi nnnc sunt qui vilia in

proclivi, virtutem in arduo collocarunt? Hic enim palam

illis repugnat, dicens : « Quod enim in praesenti momen-»taneum est ac leve tribulationis nostrae supra modum in

» sublimitate aeternuui in nobis gloriae pondus operatur *. »

Si aulem hujusmodi tribulationes inveniuntur leves,

quanto magis hae quae sunt in nobis voluptates? Neque

vero hoc solum in illo mirabile est, quod prae abundantia

devotionis quodammodo non sensit dolores pro virtute

susceptos : sed etiam quod virtutem ipsam pro mercede

non suscepil. Nam nos equidem pro ea nec proposita mer-

cede certamus,quam ille complectens etiam sine praeinio

diligebat, cuncta illa quae asperitate sui videntur impe-

dire virlntem, cum omni magnanimitate perpetiens : qui

neque infirmitatem corporis, neque multitudinem circum-stantium undique negotiorum, neque tyrannidem nalurae,

neque quidquam aliud omnino causatns est : cum ulique

majorilli, quam cunctis et militiae principibus, et regibus

terrae esset cura commissa. Sed quotidie celsior, quoti-

die assurgebat ardentior, et inlentis sibi periculis nova

semper alacrilate pugnabat , idque significans dicebat:

« Eorum quae retro obliviscens, in ea vero quae priora sunt

»exlendens me 2

, » qui cum sibi jam mortem imminentem

videret, ad communionem , delectationemque gaudii alios

provocabat, dicens : « Gaudete, et congratulamini mihi3

: »

ac periculis, injuriis, opprobriisque propositis, rursus

exultat, et Gorinthiis scribens, ait : « PJaceo mihi in in-

«firmitatibus, in conlumeliis, in persecutionibus*. » Cum

utique haec ipsa esse diceret arma justitiae , ostendens hinc

sibi fructum maximum provenire. Itaque cum inter me-

dias inimicorum versaretur insidias, ovans tamen de omni

« 2 Cor. it, 17. — » Philip. m, i5. — ' Id. 11, 18. — * a Cor. xu, 10.



DE LATJDIBTJS S. PAULI APOST. IIOM. II. 2 IQ

eorum referebat impngnatione victorias, et ubique caesus

verberibus , alTectus injnriis atqne maledictis,

quasi

triumphales pompas ageret, crebra tropaea strueret, glo-

riabatur, gratiasque referebat Deo , dicens : « Deo autem

«gratias, qui semper triumphat nos1

. » Itaque ad confu-

sionem ct injurias, quas ob praedicandi studium snstine-

bat , magis quam nos ad honorum oblectamenta pro-

perabat , mortem potius,quam nos vitam appetens :

paupertatem, quam opulentiam : et multo amplitis labo-

rem desiderans, quam alii requiem post laborem : ac

mcerorem magis eligens, quam alii voluptatem : studiosius

pro inimicis orans, quam alii adversus inimicos. Conver-

terat enim ordinem rerum : imo nos eum vere perverti-

mus. Ab illo autem sic custoditus est, quemadmodum a

Deo fuerat institutus. Illa enim omnia quae appetebantur

a Paulo, naturae congrua : haec vero, quae idem ille fugie-

bat, contraria judicantur. Unde islud probari potest?

Homo enim cum essetPaulus, ad illa tamen magis, quam

ad ista currebat. Unum enim illi formidandum erat, at-

que metuendum , olTensa nimirum Dei, nec quidquam

aliud omnino. Ergo nec desiderabile illi aliud erat, nisi

placere semper Deo. Non dico quia nihil praesentium de-

siderabat, sed nec ipsorum aliquid futurorum. Non enim

mihi dicas urbes et gentes, exercitus, provincias,pecu-

nias, potestates : haec enim ille aranearum fila reputavit :

sed ea ipsa pone, quae promittuntur in ceelis, et tunc ejus

ardentem in Christo amorem videbis. Hic siquidem prae

illius dulcedine, non Angelorum , non Archangelorum

admiratus est dignitatem, nec quidquam horum simile

concupivit. Quod enim erat majus omnibus, Christi amore

fruebatur, cum hocbeatiorem se cunctis putabat; sine hoc

autem neque dominatuum , neque principatuum socius

1 s Gor. n, i4



2 20 S. J0, CHRYSOSTOMI ARCU1EPISC0PI C. P.

essc cupiebat : sed cmn hac dilectione magis esse extre-

mus oplabat, imo eliam ex nnmero punilorum ,quam

sine hac inler summos, et honore sublimes. Hoc enim

erat illi maximum et singulare tormcnlum, ab hac chari-

tate discedere : haec illi erat gehenna , haec sola pcena,

h;ec infinita et intoleranda supplicia. Sicnt etiam perfrui

charitate Christi, hoc illi vita , hoc mundus , hoc Ange-

lus, hoc praescntia , hoc fulura , hoc regnum, hoc pro-

missio, hoc bona vidcbatur innumera : praeter haec vero

nihil in tristium parle ponebat. Horum enim qiue hic ha-

bentur, nihil asperum , nihil etiam suave reputabat. Sic

despiciebat universa quae cernimus, ut solet herba jam

putrefacta contemni. Tyrannos vero ipsos, ac populos

spirantes furorem, velut quosdam esse culices existima-

bat. Mortem vero et cruciatus et mille supplicia, quasi lu-

dum putabatesse puerorum, dummodo propter Christum

aliquid sustineret. Tunc enim ipsa amplectebatur libenter,

et decorabatur vinctus catena magis, quam Nero diade-

male coronatus. Etenim coarctatus carcere habitabat coe-

lum , ac libentius verbera excipiebat et vulncra, quam

alii bravia diripiunt : et dolores non minus, quam praemia

diligebat, cum ipsos utique dolores loco duceret praemio-

rum : proplerea enim illos ct gratiam nominabat. Quem

sensum diligenter expende : praemium ccrte erat dissolvi,

efc esse cum Christo : pcrmanere autem in carne, certa-

men* : sed tamen propter ChrLsli desiderium praemia dif-

ferebat cupiditate certaminis , idcjue magis neccssarium

esse ducebat. E regione vero anathema a Chrislo fieri cer-

tamen erat et dolor, magis autem et supra certamen, su-

praque omnem dolorcm. Al vero esse cum Christo erat

praemium singulare : Panlus tamen propter Christnm illud

maluit, quam islud cligere. Sed profecto dicat hic aliquis,

• Philij). i.



Dli LAUDIBUS S. PAULI APOST. HOM. II. '11

quoniam haec omnia proptor Chrislum suavia essc dice-

bal; hoc plane etiam ipse confiteor, quoniam quaj nobis

sunt causa tristitiae, haec ilii pariebant maximam volupla-

tem. Et quid ego pericula , aerumnasque commemoro?

In mcerore enim maximo ille versabatur, propter quod di-

cebat : « Quis infirmatur, et ego non infirinor? quis scan-

wdalizatur, et ego in uror * ? » Etsi in moerore dicat

quoque quis inesse aliquam voluptatem : mulli enim illo-

rum qui filiornm morlibus vulnerantur, aliquid eonsola-

tionis accipiunt, si cum suis fletibus relinquuntur; ma-

gisque dolent, cum dolere prohibentur. Sic igitur et

Paulus nocte et die consolationem excipiebat ex lacrymis :

nulius siquidem iantoaffectu mala propria, quam ille de-

flebat aliena. Quemadmodum enim illum opinaris afllic-

tum, cum perditionem Judaeorum dolet, qui ut illi salvi

fierent, se ipsum a ccelorum gloria cupiebat excludi? Et

inde hoc manifestum est, quia scilicet non salvari illos

acerbius rcstimabat, quam se ipsum perire2

: aut si non

acerbiuSj nunquam aliud optassct : quod ntique quasi

toierabilius elegit. Qui cum cerle spe maxima futuri prae-

mii pascerctur, non perfunclorie illud optabat, sed clama-bat dicens : « Quoniam tristitia est mihi magna , ct con-

»tinuus dolor cordi meo 3

. » Ilunc ergo de singulis, ut ila

dixerim , hubitaloribus mundi tam vehementer dolentem,

et in commune pro cunctis , et gentibus et urbibus, pro

unoquoque peculiariter lamenlantem, cuinam rerum ali-

quis poterit compararc, cui ferro, cui adamanti? Quid-nam aliquis iliam appellet animam, auream-ne magis, an

adamantinam ? Nam et erat omni adamante fortior, el auro

gemmisque pretiosior : et alteram quidem materiam fir-

mitate, alteram vero preliositate superabat. Gui ergo rei

haec ab aliquo anima comparetur? Earum quidem quae

• 2

Gor.xi,

09.—»

Rom.ix,3,

—*

Ihid. 9.




sunt omnino nulli. Quod si vel auro adamantis fortitudo,

vel adamanti honor daretur auri, tum forte aliquo modo

comparatio ejus Pauli posset animae convenire. Sed quid

ego adamantem , vel aurum ad similitudinem adduco

Pauli? mundum ? si e diverso appendas omnem , tunc vi-

debis aperte Pauli vergere pondus examinis. Si enim de

iis qui in melotis et specubus, et in exigua orbis parte ver-

sabantur, hoc dictum est1

: quanto magis nos dicemus

Paulum mundo, et omnibus quae in mundo sunt dignio-

rem? Si igitur eo mundus dignus non est, sit forte vel

ccelum ; sed istud quoque invenitur inferius. Si enim iste

non solum ccelum, sed quae habentur in ccelis Dei post-

posuit charitati : quomodo non magis Dominus, qui tanto

est benignior Paulo, quanlo malitiam bonitas anlecellit

innumeris eum ccelis judicat digniorem ? Non enim quan-

tum nos diligit Deus, tantum a nobis diligitur ipse : sed

tanto efTusius, quantum nec sermo quidem sufficit expli-

care. Gonsideremus ergo quantis illum honoribus eliam

ante tempus resurrectionis extulerit. In paradisum rapuit,

et in ccelum tertium sublevavit , ineffabilis arcani fecit

esse participem , taliumque mysleriorum conscium, quae

nulli hominum fas fuerit confiteri2

. ]Nec immerito : siqui-

dem Paulus in lerra gradiens, sic se agebat in cunctis,

quasi Angelorum societale fruerelur, Nam passibili adhuc

colligalus corpori, illorum perfeclione gaudebafc, tanlisque

fragilitatibus subditus, in nullo inferior supernis Virtutibus

apparerecerlabat. Nam et tanquam pennatus totum docendo

pervolavit orbem ,etvclutincorporeus labores omnes peri-

culaque contempsit, et quasijamcce]umpossidens,cuncta

prorsus terrena despexit, et tanquam cum ipsis jam incorpo-

reis Virtutibus degeret, ita jugi menlis inlentione vigilavit.

Et Angelis quidem saepe diversarum gentium cura commissa

» Hebr. x, 58. — aa Cor, \n.



DE LAUDIBUS S. PAULl APOST. HOM. II. 225

est, sed nullns illorum ita creditum sibi populum gubernavit

ulPaulus universum gubernavit orbem. Neque verodicas,

quia haec non perficiebantur a Paulo. Hoc enim nos fate-

mur. Sed etsi ipse non erat qui cuncta complebat, ne-

quaquam tamen ab eorum operum laudibus separabatur:

quia utique dignum tantae se gratiae praeparavit, per quam

tam magnifica et gloriosa perficeret. Michaeli gens com-

missa est Judaeorum : Paulo vero terra , ac maria atque

universi orbis habitatio, ipsnmque desertum , et hoc non

ad injuriam, quod absit , Angelorum ; sed ostendimus esse

possibile illis hominem copulari, juxtaque illorum merita

consistere. Cujus autem rei gratia, non Angelis potius

haec praedicationis cura commissa est? Ut nullum scilicet

excusationis colorem de se inveniret anima negligens , ac

ne tu ad diversitatem naturae confugeres dormiendo.

Deinde ut tanto etiam major operum admiratio nascere-

tur, quanto de natura inferiore procederent. Quomodo

enim non admirabile hoc atque improvisum videretur

cum ex terrena lingua sermo prosiliens , mortem fugat

peccata dissolvit, tenebras caecitatis illuminat, et muta-

tionc mirifica terram convertit in coelum? Propter hocigitur stupeo virtutem Dei

,propter hoc admiror promp-

tum animum Pauli, quomodo se talem studuit exhibere,

quomodo se tantae gratiae capacem paravit. Vos autem

rogo, ut non miremini solum, verumetiam imitemini hoc

tam clarum virtutis exemplum : sic namque poterimus

coronarum ejus esse parlicipes. Quod si aliquis nos dixisse

miratur, quia quicumque habuerit Pauli merita , eadem

sit etiam habiturus praemia , ipsum audiat ita diccnlem :

a Certamen , inquit, bonum certavi , cursum consum-

»mavi, fidem servavi ; de caetero rcposita est mihi corona

»justitiae, quam reddet mihi Dominus in clie illa justus

»judex, non solum autem mihi, sed et iis qui diligunt



D£ LAUDIBUS S. PAULI APOST. HOM. III. 2 25

u t bonum ejus in commnne proficiat, atque universis uti-

liora provideat, adjunxit: « Ambulale in charitate1

: » ideo

cum dixisset,«

Imilatores meiestotc ; »

continuo de clia-

ritate disseruit, quia haec prsecipue virlus homiues Deo

proximos facit. Quanlaecumque enim sint aliae inferioreui

tenentes locum, cunctae erga hominum studia versanlur,

ut est pugna conlra concupiscentiam , ut quod adversus

gulam geritur bellum, ut in avaritiae interitum acies ordi-

nala,lit

cumiracundiae furore conflictus : diligere vero

nobis Deoque commune est. Proplerea et Dominus impe-

rabat,«Orate pro calumnianlibus et persequentibus vos,

» ut sitis filii patris vestri, qui in ccelis est2

. » IIoc igilur et

Paulus inteliigens cunclorum esse caput bonorum, omui

in se studio exprimere curavit. Nemo enim ila dilexit ini-

micos, nemo erga insidiatores suos tam beneficus fuit,

nullus pro alflicloribus suis lanta perpessus est. Non enim

ille, quid paliebatur, sed naturae copulam cogitabat, quan-

toque amplius efferebantur inimici, tanto eorum magis

miserabatur insaniam. Ut enim aliquis indulgentissimus

pater afficilur erga filium phrenesi comprehensum, cujus

quanto magis conviciis ictibusque pulsatur, tanto cum

polius miseratur atque deflet: ita Paulus qui de ipsa ma-

gnitudine passionum eorum, a quibus aflligebatur, existi-

maret furorem , majora illis auhibebat fomenta pielatir,

Audi igitur quam palienler, quam mansuete nobis pro

illis loquatur, qui eum quinquies verberaverant, qui eum 3

catenis oneraverant, qui vinculis saepe constrinxerant, qui

ejus ipsum sitiebanl cruorem, quique illum quotidle dis-

cerpere gesliebant. « Testimonium, inquit, illis perhibco,

«quoniam aemulationem Dci habent, sed non secundum

• scicntiam4

. »Et rursus eos, qui se supra illos superbius

> Ephes. y , 1. — » Matth. v , 44- — 3 Gr. lapidaverant. -—

4 Rom. x, a.

XCII. l5



226 S. JO. GHRYSOSTOMI ARCHIKPISCOPI C. P.

efferebant, reframans : « Noli ait, altum sapere, sed time :

» si enim Deus naturalibus ramis non popercit, ne forte

»nec tibi parcat1

.

»Quia enim cognoverat dominicam in

illos jam processissc sententiam, quod unum et solum erat

in sua poteslate pracslabat. Saepe lacrymabatur vebemen-

ter, et pro filiis dolebat : volenles illis insultare probibe-

bat, atquc in quantum poterat, laborabat umbram eis ali-

quamexcusationisoblendere.Etquiaproptercontumaciam

eorura atque duritiam, persuadereillis

fidem sermone nonpoterat, ad orationes convertebatur assiduas. «Fratres,

winquit, voluntas quidem cordis mei, et obsecratio ad

»Deum fit pro illis in salutem2

. » Spe quoque meliore illos

sollicitat, dicens : « Sinepcenitentia enim sunt dona et vo-

»catio Dei, » ui non pertinacius usque ad finem despera-

tione moriantur. Quae ulique omnia sunt verba amanlis,

et valde eoruin utililatibus providenlis : ut cum dicit, « Ve-

»niet ex Sion qui eripiat et averlat impietates ab Jacob3

. »

Mordebalur enim vebcmentcr, ac penitus dissecabatur,

cum eos pereuntes videret, propter quod et mulla solaiia

huic adhibebat dolori, aliquando quidem dicens : « Veniet

»ex Sion, qui eripiat et averlat impietales ab Jacob4

: »

aliquando vero,«Et isti non crediderunt in veslram mise-

»ricordiam, ut et ipsi misericordiam consequantur5

. »

Facit autem hoc eliam Jeremias, vim quamdam inferens,

atque contendens excusationem aliquam pro delinquenti-

bus invenirc, et nunc quidem diccns : « Si peccata nostra

»restiterunt nobis , fac propter te6» : et rursus, « Non est

»in homine via ejus, nec homo ibit, cl diriget iter suum 7:

et rursus, « Memenlo quoniam pulvissumus8

. »Mosetenim

est omnino celcberrimus, ut ii, qui pro delinquentibus

deprecanlur, ct si nihil idoncum alferant ad rogandum,

• Rom. xi, 20. — 3 Id. x, i. — 3 Isal. tix, ao. — * Rom. xi, a6. —5 Ibid. 3i. — 6 Jerem. \iv, 7. — 7 Id. x, a5. — 8 Psal. cn, 14.



228 9. JO. CHRYSOSTOMI A.RCHIKPISCOPI C. P.

clesiae corpore separabat, cuin multis hoc lacryinis, gemi-

tuquc faciebat. « Ex multa, inquit, tribulalione et angustia

»cordisscripsi vobis per multas lacrymas, non ut contris-

» temini, sed ut sciatis, quoniam charitatem habeain abun-

» danlius in vos1

: » et rursus, « Factus sum Judaeistanquam

»Judaeus, his qui sub lege erant, quasi sub lege essem,

«faclus sum infirmns infirmis, omnibus omnia factus sum,

» ut omnes salvos facerem2

. » Et alibi rursus : « Ut exhi-

»beam omnem hominem perfectum in Christo Jesus

. » Vi-

distine animam omnia terreria superanlem? Omnem enim

prorsus hominem Deo exhibere cupiebat, et omnes quan-

tum ad ipsum spectat cxhibuit : quasi enim universum

mundum genuissel, sic penurbabatur , sic currebat, sic

omnes in regnum Dei festinabat inducere, sanando , do-

cendo, pollicendo, medilando, tum orando pro ipsis, tum

et iam ipsis supplicando, ct terrendo, et daemones corrup-

tores animarum fugando, aliquando epistolis, aliquando

praesentia, nunc sermone, nunc rebus : per discipulos,

per scmelipsum conabatnr erigere labantes. stanles vero

firmare, humi jacenles atiollere, sanare contritos, lorpen-

tes oleo exhortationis animaie : inimicis insonare lerribi-

liter, hosles minaciler inlueri, inslar optimi cujusdam

ducis, ac medici arlis siku instrumenla geslantis, protcctor

ipse belhmtium,'ipse sedulus aegrolorum minisler, et unus

omnium officibrum personas gerebat , exercitum ubique

cuslodiens. Nec in spirilualibus solum 1 tam egregium

conservabat ducem, sed in carnalibus quoque plurima sol-

licitudinis, acprovidenliae suaedocumenla praestabat. Audi

itaque qusmadmodum pro una etiam muliere ad univer-

sum scribal populum , dicens : <• Cominendo aulem vobis

»Ph(eben sororem nostram, quae est in ministerio Eccle-

2 Cor. ii, H.— » i Cor. ix, 20. — J Co'o s. j 28. — 4 Gr. piovidon-

tiam exluhiba' snm.



DE LAUDIBUS S. PAULl APOST. HOYJ. IH. y 29

» sine, qnae est Cenchreis, nt eam suscipiatis in Domino

» digne sanctis, et assistatis ei, in quocumque negotio vestri

»inaiguerit' : »el iternm, « Nostis, ait, domum Stephanae

»utet vossubditisilis ejnsmodi2

: »et rursus,« Cognoscite

»qui hujusmodi sunt. » Est enim hoc quoque proprium,

et familiare in dilectione sanctorum , ut in his quoque

succurrant. Sic enim et Elisoeus mulierem illam suscep-

tricem suam, nonspiritualibus solum, verumetiam carna-

libus beneficiis rcmunerat, propter quod cum multa solli-

citudine curaque dicebat : « Non est tibi sermo ad regem,

»vcl ad principem3

. » Et quid mirum, si commendationes

per litteras praestitit Paulus,qui ad se aliquos revocans

,

nec de viatico illorum curam gerere dedignalus est, idque

ipsum in Epistola sua scribere? Siquidem scribcns Tilo

ait : «

Zenamlegis peritum , et Apollo sollicite pramiitte

,

»ut nihil illis desit4

. »Qui commendans aliquos tam stu-

diose scripsit atque sollicite, multo magis sicubi vidisset

periclitantes, cuncta fecisset. Ad Philemonem quoque

propter Onesimum scribens, vide quam omne impendebat

studium,quam intente ac sollicite deprecetur. Qui autem

pro uno servulo maxime fugitivo, et qui ex rebus domini

multa subtraxerat, integram, omnique afFectu plenam

Epistolam sine cunctatione composuit, qualis circa alios

fuerit perpende. Unum enim hoc ille pudore dignum pu-

tavit, aliquid scilicet pro cujuslibet saiute negligere. Prop-

ter hoc agebat omnia, et-commovebat : nec omnino quid-

quam pro iis, qui salvandi erant, cunctabatur impendere,

non vcrba, non pecunias, non denique corpus ipsum. Qui

enim millies se ipsum tradiderat in mortem, multo magis

si habuisset, nec pecuniis pepercisset. Et quid dico si ha-

buisset, cum probare possim , non pepercisse eum pecu-

' Rom. xvi, 1. —- « 1 Cor. xvi, i5 et 18. — 3 \ Reg. iv, i5. — < Ti(.



2 3o S. ,T0. CHRVSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

niis, etiam nihil habentem ? Et ne ambiguum putetur esse

quod dicimus, audi ipsum rursus loquentem : « Quoniam,

«inquit, libenler impendam, et superimpendar ipse pro

«animabus vestris1

: » Et2

ad Ephcsios scribens ait : « Ipsi

»scitis, quoniam necessitatibus meis , et his qui mecum

»erant, minislraverunt manus istae3

. » Cum vero celsus

in omnium consisteret arce virlutum, omnem tamen flam-

mam praecipuo charitatis ardore vincebat. Ut enim mis-

sum in ignem ferrum , totum proiecto ignis eflicitur : sic

Paulus charitate succensus, tolus factus est charitas, quiquasi communis totius mundi esset pater , ita in amore

omnium ipsos eorum imitabatur parentes : imo cunclos,

non carnales tantummodo, verum etiam spiritales palres

sollicitudine ac piclate superabat : et pecunias , et verba,

et corpus, et animam pro iis, quos diligebat, impendens.

Propter hoc itaque charitatem eliam plenitudinem legis

vocabat, et vinculum pcrfectionis , et omnium matrem

bonorum , et initium finemque virtulum : proptereaque

dicebat : « Finis autem praecepti est charitas de corde puro,

»et conscientia bona4

: » et rursus; « Non adullerabis, non

«occides, et si quod aliud est mandatum , in hoc verbo

»instauratur : Diliges proximum tuum sicut te ipsum5

. »

Quia igitur et initium , et finis, et bona omnino universa

diiectio est, vel in ipsa studeamus Paulum imitari:etenim

hic illius ope talis effectus esl. Non enim proponas mihi

mortuos ,quos saepius suscilavit : neque leprosos

, quos

eadem virtute mundavit : nihil horum requirit a te Deus.

Posside chaiilatem Pauli , et pcrfectam adipisceris coro-

nam. Cujus vero isla ^entcnlia esl? Ipsius nutritoris utique

charitatis, qui eam et mirabilibus, et signis, et aliis bonis

mille praeposuit. Quia enim eam ipse abunde, ac vehemen-

« 2 Gor. xii, i5. — » Gr. et Ephesios alloquens. — 5 Act. xx, 34« —4 i Tim. i, 5, — s Rom. xnt, 9.



DE LAUDIBUS S. PAULI APOST. HOM. IV. 201

ter impleverat, idcirco etiam acrins , atqne cxaminatius

vim cjus inlelligit. Per ipsam etenim ille ad tam celsum

pcrfectionis culmen ascendit, nihilque eum ita dignum

Deo, ut virtus praeslitit charitatis : et ideo dicebat : « Imi-

»tamini dona meliora, et adhuc exccilentiorem viam vobis

» demonstro1

, » cbaritatem profecto optimam viam ple-

nissimamque pronuntians In bac igitur etiam nos jugiter

ambulemus, ut et Pauluin, imo et dominum Pauli videre

mereamur, et incorruptibiles consequamur coronas, gralia

et misericordia Domini noslri Jesu Christi, cui est gloria

et imperium, in saecula sacculorum. Amen.

HOMILIA IV

De laudibus sanctl Pauli Apostoli.

Beatus Paulus2

,qui nos hodie congregavit, quique ter-

rarum etiam illuminavit orbem, vocationis suae tempore

aliquando caicatus est : sed illius caecitas illuminatio to-

tius orbis effecta est. Quoniam enim vidcbat male,

bene eum exca?cavit Deus, ut utiliter jam videret in reli-

quum. Simul enim et documenlum ei virtutis suae prae-

buit, et in passione ejus figuravit futura, et modum ejus

praedicationis edocuil, quod .scilicel oporterct eum priora

studia penitus excludere, et3

quasi conniventem oculis

semetipsum undique coercerc: propter quod ipse idem

istud significans, clamat : « Si quis videtur inter vos sa-

»piens, stuitus fiat, ut sit sapicns'. » ^equaquam ergo

i Cor. xn, 3i. — 3 Vide D. Guiiion, loin. xvi, p. 5io-5ai. — J Gr. et

clausis oculis ipsum sequi. — 4 i Cor. m, 18.



2^2 S. JO. CHRYSOSTOtJI ARCUIEPISCOPI C. P.

potuisset rnrsnm bene videre, nisi priusexcaecatns fuissel;

unde et propriam sapientiam, qua perlurbabatur, exclu-

dens, fldei se perCuncta commilteret. Sed nullus hoc au-

diens vocalionem istam necessitatem pulet, si quidem po-

tnit redirc unde disresserat. Mulli enim in novo et in \ c-

teri Testamenlo, cum majora saepe mirabilia vidissent,

retro, ut legimus, sunt reversi : ut Nabuchodonosor, ut

Judas, ut Elymas magus, ut Simon, ut Ananias, ut Sap-

phira, ut universuspopulus Judneorum : sed non ita Paulus

Illustratocnim mentis aspectu ad sincerissimum illud lu

men cursu tetendit, atque ad ccelum pernicitersubvolavit.

Quod si interroges, cujus rei gratia sit caecatus, accipe

ipsum loquentem : « andistis , inquit , conversationem

»meam aliquando in Jadaismo, quoniam supra modum

»persequebar Ecclesiam Dei, et expugnabam illam, et

» proficiebam in Judaismo supra multos coactaneos meos,

» in genere m(;o abnndantius aemulator existens paterna-

»rum mearum traditionum *.» Quia enim vehemens adeo

erat et fervens, frenis quoque vehementioribus indigel)at,

nescilicetimpetu ipsoejus, quaferebatur, alacrilalisarrep-

tus, prolataad

scverba contemneret. Propterea igitur

furorem ejus indomitum prius comprimit, concitatos et

praecipites iliius iracundiae fluctus, caecitalis beneficio re-

digitinquietem, ettunc demum ccelesti eum donat affatu,

ostendens proprie iuaccessibilem sapientiam, et supere-

minentem omnibus divinae scientiae bonitatem, ut disce-

ret, cui jam adversario repugnaret: quem certe non modo

punientem ferre non posset, scd nec beneficia couferen-

tcm. Non cnim ille obscuritale tenebrarum, sed luininis

nimietate caecatus est. Et cur, inquis, hoc non antefactum

est? Ne quaeras istud, neque velis esse curiosior, sed con-

cede incomprehensibili Dei providentiae salutes hominum

i fialnt. i, i5. — » Ibid. i5.



DE LAUDILUS S. PAULI APOST. IIOM. IV. 2 33

notissibi tcmporum opporttnitatibus ordinare. Sic enim

etiam ipse fatebatur , dicens : « Cum aulem placuit

»ei, qui me segregavit de utero matris mcae, et vocavit

»per suam gratiam, ut rcvelarct filium suum in me*. »

INihil tu igitur scrutcris amplius, quando hoec dicit et

Paulus. Istud enim tunc utique fieri oportuit, cum jam

scandala ubique sublala cssent. Ab ipso itaquc discamus,

quoniam nullus rintePaulum, neqneipse Paulus ex sctan -

tumnodo eum invenit, sed ipse se Ghristus ostendit, et

idcircodicebatrNon vosmc elegistis, sed ego elcgi vos2.»

Coeterurn cur ante non credidit, cum videret in ipsius

nomine rcsurgcre mortuos, ambularc claudos, paralyticos

roborari, dremones elTugari ? Nullum enim fructum ille cx

his omnibus consccutus est, cum tamen non ignoraret

isla qui tam erat erga Apostolos curiosus, qui certe cum

lapidaretur Stcphanus astabats

; et faciem ejus videbat

angelico fulgore radiantem. Gur ergo nihil inde lucratus

est? Quia necdum utique vocatus fuerat a Christo. Tu

vero hoc audiens noli vocationcm istam, necessitatem pu-

tare. Non enim Deus homines cogit vocando, scd post vo-

cationcm quoque permitlit cos propriarum esse dorainos

voluntatum. Nam et Judcis se ipsum, quando oportuit,

revelavit: sed illi propter gloriam, quam ab hominibus

requirebant , ultro se ofiferentem suscipere noluerunt.

Verum hoc loco infidclior quis opponat, atque dicat: Cur

me etiam non vocavit c coelo ? llnde autem manifestum

est, o homo, quia Paulum vocavit de coelo ? Sed credis is-

tud? ergo si credis, hoc ipsum ad signum tibi satis est. Si

vero non credis quia e coelo Paulum vocavit: quomodo

dicis, cur me eliam non vocavit? Credis, quia ille voca-

vit, hoc ipsum tibi, nt dixi, abundat ad signum. Crede

igitur, nam te quoque e coelo vocat Deus, si habes ani-

1 Galat. i. i5.— » Joan. xv, i6 — ' Act. tu.



234 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

mam ad obediendum paratam. Quod si inobediens sis, et

corruptae dcpravalacque scnlentiae, ue de ccelo quidem ad

te vox demissa libi sufficit ad salutem. Quolies autem et

Judaei vocem audiere de coelo, in Novo et in Veteri Tes-

tamento, nec tainen facti sunt idcirco meliores ? Nam in

Veteri , Judaei post mille miracula pro Deo vitulum,

quem fecerant, adoraverunt. At vero Jerichontinameretrix,

quae nihil omnino cx mirabilibus viderat, ostendit tamen

fidem in exploralorum susceplione mirabilem. In lerra

quoque repromissionis Judaei sigua cernentes, permane-

fcant lapidibus duriores : Ninivitae vero Jonam solum vi-

dentes crediderunt, ct egerunl poenitentiam, et venturam

superse iram Dei conversionepepulerunt1

. In Novoetiam

Testamento sub proesentia ipsius Christi , latro quidem

cum crucifixum cerneret, adoravit2

: Judaei vero qui eumspectaverant mortuos suscitantem, et vinxerunt, et affixe-

runt cruci3

. Quid autem nostra quoque aetate, nonne ex

fundamentis tempn, quod Jerosolymis fuit, ignis exiliens

audentes illud aedificare consumpsit? sicque reliqu»' ab

iuiquis conatibus destiterunt, nectameu ab impictate sua

atque caecitate conversi sunt. Quanta vero etiam posthaecalia facta sunt miracula? ut cum super templi Apollinis

teclum fulmen iliapsum est : ut cum ipsius responsa dae-

monis transferri a rege sepultum juxta se martyrem com-

pulerunt, dicenlis se alloqui omnino non posse, quandiu

proximam illius arcam viderel : erat namque vicina. Post

quae ipsiusregis avunculus, qui profano attactu consecrata

Deo vasa tcmeraverat, vermibus exesus interiit. Praeposi-

tus quoque regalis aerarii, ob aliam, quam Ecclesiae intu-

lerat injuriam, medius repente diruptus est: tunc etiam

regionis noslrae fontes, qui prius flumina ipsa cursuinun-

dante vincebanl,subitoin se resiliendofugerunt, nunquam

1 Jon. iu. — • Luc. xxiii. — * Joan, xix.



DE LAUDIBUS S. PAULI APOST. HOM. IV. 2 03

hoc ante perpessi, nisl postquam loca illa rex sacrificiis

ac victiinis inquinavit. Quid vero jarn mcmorem famem

toto prorsus orbe terrarum cum impio rege dominalam,

regis interilum in regione Persarum : ante mortem vero

mentis errorem perpessum, exercitum in medio barbaro-

rum relictum, et undique velut quodam rele conclusum,

reditum cx illis locis improvisnm atque mirabilem? Cum

enim rege impio miserabiliter inleremplo, alter pius in

ejus succcssisset imperium, adversa omnia continuo disso-

luta sunt, etexercitns qui velut in mediis erat retibus in-

volutus, nec ullum exitum aliquando se inventurum esse

credebat, Dei jam nutu ab hoslibus liberatus, omni cum

securitate remeavit. Et haec quidem, quem non valcant

ad partem pietatis attrahere? Quid vero praesentia ? non-

ne etiam multo mirabiliora dicen^a sunt ? nonne crux

praedicatur, et totus ad credendum mundus accurrit ?

Nonne mors ignominiosa nuntiatur, et omnes convolant ?

Numquid non innumeri crucifixi sunt? Numqnid non duo

latrones cum Domino pependerunt? Numquid non multi

sapientes? Numquid non multi extiterunt potentes? Cu-

jus igitur aliquando sic nomen obtinuit? Et quid dico po-

tentes atque sapientes? Numquid non fuerunt reges in-

clyti? Quis ita sibi terrarum orbem tam brevi tempore

subjugavit? Non enim varias mihi atque diversas opponas

haereses. Omnes siquidem eumdcm praedicant Christum,

etsi non omnes sane praedicent, atque legitime. Ulum

enim omnes praedicant, qui in Paleslina natus, et passus,

qui Pontio Pilato dijudicante crucifixus est. Haec igitur

cuncta, quae proposui nonne etiam majus virtutis ejus vi-

dentur habere documentum, quam illa vox allala de ccelo ?

Cur enim nullus regum ita vicit, ut hic superavit, idque

cum innumera ex adverso impedimenta pugnarent? Nam

et reges contra Evangelium prasliati sunt, et tyranni bella




gesscrunt, et populi omnesinsurrexerunt, et nostra usque

adco atlrita non sunt, ut inde fierent ckiriora. Cnde igi-

tur haec tanta, tamque aduiirabilis virtus? Magus scilicet

erat? Solus ergo iste magus tani potens fuit? Audistis

nempe quia etapud Persas magi, et apudlndos extiterint,

sintque eliam modo : sed ne nomen quidem eorum usquam

sonat. Et ille quidem ex Tyanorum urbe deceptor ac ma-

leficus aliquo loci apparuit, ac brevi aliquanto tempore in

exigua parte orbis refulsit ; sed celeriter extinctus atque

delelus est, qui non Ecclesiamomnino, non populum, non

aliquid horum reliquit. Sed quid dico magos atque ma-

lcficos extinctos? Unde, quaeso, omnium deorum templa

extincta sunt, et Dodonaeus, et Clarius, et omnes islaB

profanitatis officinae silent, ac penitus obstructae sunt ?

Unde igitur non hunc solum crucifixum, sed etiam pro

ipso occisorum faviilas daemones contremiscunt ? Gujus

rei gratia, saltem nomen audientes crucis, in fugam resi-

liunt : cum certe si se res haberet aliter, magis eos op-

porteret irridere quam fugere. An forte crux quid clarum

videtur, ac nobile? imo e centrario turpis etexprobrabilis

mors. Estenim et utique pcenalis mors, et omnino teter-

rima, et apud Judaeos maledicta, ctinler Gentiles abomi-

nanda. Unde igitur illam daeinones reform idant, nisi de

virtule crucifixi:JSi enim illam per se ipsam timerent,

quanquam et hoc ipsum diis esset indignum: tamen et

ante illum, et post illum plerique cruciiixi sunt, et cum

ipso etiam duo. Quid igitur si invocat aliquis nomen lalro-

nis, vel alterius cujusquam crucifixi, daemon ne forle ti-

mebit ac fugiet? Nequaquam, quinimo ridebit. Si \eio

Jesum addideris Nazarenum, velut ab igne repente diiTu-

gient. Quidigitur ais? Unde pracvaluit ? Quia, inquis, se-

ductor fuit. At non haec ejus proccepla loquuntui'. Dcindc

quoniam seductores fuerunt multi, ct tamen nullus obti-



238 S. JO. CHmSOSTOMI A.ttCHiiiPiSCOPl C. P.

tam vilis fuisse artis ostenclitur: nona patria,*non agente,

tamcn progressus in mcdium, ac tantummodo apparens

inimicorum cuncta turbavit, universa confudit : ct sicut

in stipulas, aut inicenum ignisimLnissus, omnia daemoimin

opcra consumpsit, atque in qnod voluit, omnia convertit.

Neque vero hoc solum admiralione dignum est, quod tan-

tam polentiam talis obtinuit : sed quoniam discipulorum

quoque illius plurimi pauperes, imperiti, ac lotius erant

eruditionis extranei, in fame et egestate viventes, ignobi-

les, ac de ignobilibus procreati : quod certe etiam ipse

prsedicavit , nec erubuit eorum commemorare paupe

riem, imo ne necessaria quidem eorum victui postulare.

«Proficiscar, inquit, Jerusalem ministrare sanctis*. » Et

rursus : «Secundum unam sabbati unusquisque vestrum

«reponat, quod ei bene placuerit, ut non cum vencro,

» lunc collectae fiant2

. » Quia vcro plures discipulorum ex

imperitorum numero constarent, ad Corinthios scribens,

ait: « Videte vocationem vestram, quoniam non multi sa-

»pientes secundum carnem, non multi potentes, non

» multi nobiles3

;» sedetvalde obscuri,et vilcsfuerunt. « Nam

»infirma mundi, inquit, elegit Deus, et quae non sunt, ut

»ea qure sunt destrueret4

. » At5

nobilis, et eruditus erat

forte persuasor. Ncc islud quidem ; nam hoc quoque ipse

coufirmavit, diccns : «Etego veni ad vosnon insublimitate

wsermonis, aut sapientiae, annuntians vobis tcstimonium

» Christi. Non enim judicavi me scire aliquid intcr vos,

»nisi Jesum Christum , et hunc crucinxum. Et sermo

» mcus, et prxdicatio mca, non in persuasibilibus sapien-

»tioe verbis6

. » Sed causa nimirum ipsa praedicationis

erat idonca, quae ad se pertraherel audientes. Accipe quid

etiam super hac rc ipse pronuntiet. «Quoniam, inquit,

i Rom. xv, 25. — »i Cor. xvi, i. — \ Id. i, 26. — 4 Ibid. — * Gr.

At idiola quidem et ineruditus,sedad persuadendum aptus.6

1 Cor. 1, 26.



DE LAUDIBUS S. PAULI A1'0ST. /IOM. IV. 2oQ

«Judaei signa petnnt, et Graeci sapientiam quaerunt: nos

» autem praedicamus Christum crucifixum, Judaeisquidem

»scandalum, Graecis autem stultitiam1

. » Sed securitate, ac

libertate, inquis, fruitus est. At omnino a periculis nun

quam respiravit. « Et ego, inquit, iri infirmilate et timore

» et tremore multofuiapud vos2

: » neque vero ipse solum,

scd ctiam discipuli ejus passionibus subjacebant : « Me-

»mentote, inquit, dierum priorum, in quibus illuminati

» magnum certamen sustinuistis passionum. In allero qui-

» dem opprobriis et tribulationibus spectaculum facti, in

» altero etiam socii taliter conversantium facti : nam et

«vinctis compassi estis, et rapinam bonorum vestrorum

»cum gaudio suscepistis3

. *»Et rursus ad Thessalonicenses

scribens ait : « Vos enim eadem passi estis a contribulibus

» vestris, sicut et ipsi a Judaeis, qui et Dominum nostrum

»occiderunt, et Prophetas suos persecuti sunt5

. >> Rursus

ad Corinlhios scribens : « Sicut, inquit, abundant passio-

» nes Christi invobis, et quemadmodum socii estis passio-

»num, ita eritis et consolalionis6

. » Et ad Galatas: «Tanta,

» inquit, passiestis sine causa, si tamen sine causa. » Cum

igilur praBdicator imperitus, cum eliam pauper esset, et

prorsus ignobilis : et quod praedicabatur, non modo com-

mendalionesui esset vacuum, verumetiam offcnsione ple-

nissiroum , ct auditorcs ipsi inopes , imbecilles, atque

omnino nulli, et pericula tam crebra , tam varia , non

doctoribus solum , sed etiam discipulis imminerent , et

crucifixus esset, qui annunciatur adorandus : quidnam

illud est, quod hujus praedicatio potuerit obtinere ? JNonne

lucidissime claret divina hoc et incffabili quadam virtute

perfectum ? quod ccrle etiam inimicorum comparalione

1i Cor. i, 22. — 2 Id. ii, 3. — 3 Hebr. x. 52. — 4 Gr. addit, et nos

expulerunt, et Deo non placent, et omnibus hominibus contrarii sunt. —« i Thess. ii, i4. — 6 aCor. i, 5.



DE LAUDIBUS S. PAULl APOST. HOM. IV. ^l

obstruxit ora ista dicentium par latronum. Quod si tem-

porum opportunitas cuncta fecisse dicatur, ad repellen-

dum Theudas et Judas proferentur, qui cum eisdcm fere,

quibus etiam Christns tcmporibus extitissent , et verita-

tem per quaedam etiam signa impugitare tentassent , re-

pente destrucli sunt. Quod enim jam ante memoravi

ideo interdum falsa fieri Deus signa conccssit, ut abun-

dantius vera monslraret. Propterea et pscudo-prophetas

tempore Prophetarum, et pseudo-apostolos cum Apostolis

apparere permisit, ut disceres quia splendentes cjus ubi-

que virtutes nequaquam obscurare posset simililudo, et

umbra quaedam virtulum, Age jam ex aliis quoque docu-

mentis probemus esse hanc potentiam singularem et

praecipuam alque mirabilem. Docebimus enim Christi

gloriam ipsa magis inimicorum impugnatione crevisse.

Cum enim hunc ipsum beatum Paulum Romae quidam

persequerentur , aliquando hoc ipsum dogma inquietius

praedicabant. Cupientes enim Neronem impugnatorem

Pauli acrius in ejus odium commovere , mira quadam

arte laedendi susceperunt et ipsi evangelicae praedicalionis

cfficium , ut magis scilicet fidei sermone fervente , et

discipulorum crescente numero, in immensum ignesceret

furor tyranni, et fera majora adhuc colligeret incrementa

feritatis. Et hoc ipse ad Philippenses Paulus scribens, ait

« Scire vos autem, inquit, volo fratres, quod quae circa

»me sunt, magis venerunt ad profectum Evangelii, ita ut

»plures e fratribus confidentes vinculis meis, abundan-» tius auderent sine timore verbum Dei loqui. Quidam

»qnidem etiam per invidiam et contentionem , quidam

• etiam per bonam voluntatcm Christum praedicant : qui-

»dam autem ex contenlione Christum annuntiant non

«sincere , existimantes pressuram suscitare vinculis meis.

»

Quidam autem excharitate, scientes, quod in defensionexcn. 16



2 44

i S. JO. CHRVSOSTOMl ARCHIKPISCOPI C. P.

«Evangelii posilus sum. Quid enim ? si omni modo, sive

»per occasionem, sivc per verilalem Chrisius annuncie-

»tur 4. »\idisti certe

, quemadmodum etsi cx conlentione

aliqui pracdicarent, tamen eliam per inimicos veritas ob-

tinebal. Supra vero hanc inimicorum calliditalcm , alia

quoquc ex adverso multa veniebant. Nam et antiquac le-

ges, non modo non opilulabantur, vcrum eliam adversa-

bantur : contraque veritatis partem non solum malilia

obloquentium inimicorum, verum etiam ignoranlia dimi-

cabat. Regem cnim , inquiunt, habcnt Christum. Non

enim noverant ejus cceleste regnum tcrribilc istud , et

absquc ullo termino gloriosum : sed quasi lyrannidem ip-

sis infcrentibus pcr calumniam repugnabant, el in com-

mune omncs , ct specialiter adversus eos singuli dimi-

cando. In communi quidcm, quasi contra eos , qui

publicac disciplinae , et legum scita dcsiruerent : speciali-

ter vero, quasi singulorum domos divisionibus , divortiis-

que dissolverent. Nam ct filium tunc impugnabat pater,

ct filius patrem negabat, ct maritum uxor oderat, et uxo-

rem maritus , ftliae quoque cum matribus dissidcbant,

cognati cognatos , amici oppugnabant amicos, eratque

per omnium domos varium fstud et multiformc bcllum,

propinquos separans, dispcrgens curiam,judicia contur-

bans : cum utique mores patrii solverentur, festivitas et

cultura dacmonum pellerelur, (juac antiqui legumlak>res

vel in primis custodienda decreverant : cum his omnibus

etiam tyrannidis odiosas suspicio undique faciebat eos

explodi. Ncque vcro dicere quispiam potest a Gentibus

quania infercbanlur, a partc vero Judajorum omnium in

quictc crant , cum cerlc isti cliam sacvius imminerent.

Cumque ct ipsi ei dcstructionem legis impingerent : « Non

»cnim cessat, inquiunt, loquens contra legem , et locum

> Pliiiip. i, 11.



•2^6 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

tio, et istud est prorsus unde ille talis efleclus est. Nemo

igitur diffidat, nemo desperet : si intendas animum , et

praepares, nihil est quod te ab ejusdem gratiae possit pro-

hibere muneribus. Non est enim personarum acceptor

Deus. Idem illum teque formavil : et quemadmodum il-

lius, ita est etiam tuus Deus : ac sicut illum merito lau-

davit, ita ctiam tibi offert coronam. Spondeamus igitur

nosmetipsos Deo , alque mundemus, ut nos quoque eam-

dem gratiam consequentes, eadem etiam praemia sortia-

mur, gratia, et misericordia Domini nostri Jesu Christi,

cui cst gloria et imperium in saecula soeculorum. Amen.

HOMILIA V

De laiidibus sancll Paull apostoli.

Ubi nunc iili sunt, qui querulo semper animo mortem

causari solent1

,ct corruptibile hoc corpus atque passi-

bile impedimento sibi esse ad virtutem putant? audiant

Pauli facta praeclara, et ab hac obtrectatione malignis-

sima couquiescant. Quid enim humano generi mors no-

cuit? quid vero virtutem corruptio corporis impedivit?

Considcra itaquc Paulum, et videbis, quia nobis ctiam ad

maximam ulilitatcm proficict ista mortalitas. Hic enim

nisi mortalis fuisset, nequaquam diccrc poluisset, magis

autem nequisset ostendere, quod ipsius temporibus cst

locutus : quoniam « Quotidic morior pro vcstra gloria,

«quain habco in Christo Jesu . » Lbique cnim nobis in-

tentione animi ac prompla opus cst voluntalc : qu* si af-

• Vide L). Guillon ) lom. kvi, p. 5ai-5a5. — * i Cof. *v, 5i.



$48 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

nantur a Deo, et ea quae voluntate praestantur. Vis dona

Dei agnoscere? vestirnenta Pauli daemonibus terrori erant.

Verum ego nequaquam illud admiror, sicut nec illud qui-

dem,quia umbra Petri corporum langores effugabat.

Haec sunt vero miranda,quae Paulus eliam anle gratiam

magnus ab ipsis rudimentis , ab ipsis fidei suae invenitur

iecisseprincipiis, quia nec virtute hac, qua postea polluit,

illustratus, nec apostolatus honore donatus, ita in Christi

zelum totus exarsit, ut omnem contra se accenderet Ju-

daicum populum : qui cum se in tantis periculis et civita-

tem propter se obsessam cerneret, per murum demissus

in sporta est, sicque depositus, nec tunc quidem in segni-

tiem ac timiditatem relapsus est : sed majorem alacritatem

mentis accepit, periculis quibusdam se saepe subdens in

aliorum salutern:

nulli autem studio cedens docendi,

sedquotidieportanscrucem,Dominum sequebatur, et quidem

cumrecens adhucStephaniante oculos haberetexemplum,

videretquecontraseonmespotissimum concitatos Judaeos,

caedem spirantes, ipsasque pene carnes ejus devorare cu-

pientes. Igitur Paulus neque cum in pericula irrueret, te-

meritatis argui poterat : neque cum pericula fugeret, timi-

ditatis : quia utique et amabat satis praesentem vitam, ob

lucrum docendi : etrursum valde eam despiciebat, ob phi-

losophiam,adquamillummundicontemptusevexerat,prop-

terqueamorem quoireurgebatur ad Christum. Quod enim

de ipso dicosemper, nec dicere aliquando cessabo ; nullus

ita in diversa rerum incidens alque contraria, utraque in

commodum suum transtulit,ulraquc suis ulililatibus coap-

tavit. Nullus cnim sic unquam praescntis viUv iuit aoians,

nec eorum qui sunt lucis istiuscupidissimi: el e regionc [nul-

lus] sic aliquando despexit salutem, illorum qui se in mor-

tem sponte proecipitant. Sic ab oinni se inundum cupidi-

tate abstrahebat, nullaque pr.Tsentium tenebalur passione,



2b2 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

dicens : « Ex parte cognoscimus , ex parte propheta-

»mus '. » Et, « Non me arbitror comprehendisse 2. » Et,

«Si quis exislimat se scire aliquid, nondnm cognovit

»quemadmodum eum oportet scire3

. » Jejunium rursus

inflat, idque fecit Pharisaeus ille manifestum, qui ait :

«Jejuno bis insabbato\ » Sed Paulusnonmodo jejunans,

verum eliam famem propter Christum patiens, se etiam

aborlivum vocabat. Et quid de scientia dico atque jejunio,

quando eliam lanta cum Deo habens et tam crebra collo-

quia, quanta nec Prophetarum , ncc Apostolorum ullus

habuit, per ca ipsa humilior reddebatur? Non enim mihi

dicas ista quae legimus. Nam plura celavit , nec enim om-

nia dixit , ne gloria majori se circumdaret : nec omnino

cuncta tacuit , ne pseudo-apostolorum contra se ora rese-

raret. Nihil enim oliose ille faciebat, sed omnia cumcausa jusla, probabilique ratione. Cum tanta ilaque ra-

tione lantas res inter se diversas contrariasque peragcbat,

ut eisdem lamen laudibus ubique ornaretur. Quod dum

apertius dicimus, intuere. Magnum bcnum est de se nihil

magnum loqui. Hic anlem tam opportune aptcque hoc

faciebat, ut magis mererelur loquendo de se, qnam ta-

cendo , laudari. Qui nisi fecisset istud, culpabilior essct

illis, qui se ipsos importune laudare didicerunt : et nisi

etiam gloriatus fuisset, creditos sibi perdidisset, omnes-

que res inimicorum, dum se humiliat , extulisset. Sic no-

verat uti ubiqne temporc, ct cum rccto consilio atque

sententia ea quac vidcnlur rcprobanda pcrficcrc, tam uti-

liter et commode , ut non minus de illis placeret, quam

cum imperata compleref. Amplius cnim nunc Paulus pla-

cuit gloriando, quam altcr laudcs proprias occullando :

nec tantum quisquam profuit cum sua mcjila celaret

1i Cor. xiii, (j. — a PhiHp. ui , i3. — 3

1 Cnr. tiii, 2. — < Luc.

XVIII, 12.



DE LAUDIBUS S. PAULI APOST. HOM. V. 203

qtiantum iste cnm proderet. Sed hoc quoque est

multo admirabilius : quia de se non modo locutus,

verum eliam quantum oporluit, est loculus. Non enimquasi maximain liccntiam dc opportunitate nactus, itnmo-

deralius laudibus suis usus; est sedconsidcrantissimequo-

usque eum progredi liceret agnovit. Neque tamen istud

sufficere sibi credidit, scd ne aiios hoc sermone vetaret

[f.vitiaret] idque efficeret ut semetipsos inaniter praedi-

carent, libenter se etiam insipientem vocavit:

quanquamcerta invitanle causa de propria aliquid laude pcrstrinxc-

rit. Quia enim consequens erat, ut id ipsum respicienles

alii temere atquc inaniter ejus uterentur excmplo,quod

plerumque conlingit et medicis : saepe enim mcdicamen-

tum qttod opportune alter apposuit, importune aller ad-

movens, vim medicaminis obscurat atque corrumpit. Ne

igitur hic quoque istud accideret, vide quanta procura-

tione usus sit : qui ctim glorialurus esset, non semel, non

secundo , sed s.Tpius diflerendo atque cunctando dicebat:

« Utinam sustineretis modicum quid insipienliae meae1

: »

etrursus, « Quod loquor, non loquor secundum Deum

»sed in insipientia. » Gumque tanta dixisset, non tamen ea

se praemisisse contentus est, sed rursus ingressurus in

laudes, semetipsum occultat , et dicit : « Scio homi-

»nem 2, » et iterum , «Pro hujusmodi gloriabor, pro me

» autem nihiJ. » Postque haec omnia , « Factus sum insi-

»piens, inquit , vos me coegislis. » Quis ergo tam stultus,

quis ita inveniatur omni sensu ac ratione privatus, qui

videns sanctum illum, etiam cum tanta ei necessitas im-

mineret, cunctantem tamen atque metuentem grande ali-

quid de se ipso loqui, ct sicut equum usque ad praecipitia

horrenda venientem, scquc scepius inde trahentcm , et

quidem cum tantahoc csset dispensatione facturus : quis,

> 2 Cor. xi, i et 17. — • Id. xu, 2. et 5- u.



254 S. JO. CHRYSOSTOMI A.RCHIEPISCOPI C. P.

nquam,sic sit insipiens,qui non etiam majoreabnndantia

c autionis laudes suas fugiat , et nunc forte solum de illis

aliquid attingat, quando id opportunissimum tempus exe

gcrit? Vis et aliud tibi talc quoque illius oslendam? Et-

enim istud est omnino mirabile, quia conlentus non erat

testimonio conscientiae, sed etiam nos doccbat juxta quam

regulam in tali rerum discrimine deberemus incedere :

non sibi tantummodo de temporum necessitate satisfac-

tionem parans ; verum etiam alios erudiens , quanta cumcautione, tempore efllagitante , istud nec efFugerent, nec

importune perficerent. Nam per ista quae dixit,quodam-

modo illud eilatus est. Grande malum est, dilcctissime,

de se ipso aliquid grande dicere atque mirabile, cxlre-

maeque omnino dementife est , nulla imminenlc nccessi-

tate rerum , et necessitale violenta, propriis laudibus velle

decorari. Non enim est hoc secundum Deum loqui , indi-

cium potius est istud insaniae. Hoc enim nobis omnem

prorsus mercedem evacuat, et quidcm pluriinis laboribus,

sudoribusque quaesitam. Haec enim omnia, hisque plura

dixisse videtur ad cunctos , dum loqucndi de se necessi-

tatem etiam excusatione munivit. His autem profeclo ma-jusest, quia necessitate ccgente, non universa fudit in

medium , sed plura etiam et majora celavit. « Venio, in-

»quit, ad visiones et revelationcs Dei : parco autem , ne

» quis de me existimet super id quod videt, vel audit ali-

» quid ex ine1

. » Hoc vcro diccndo nos erudit, ut ne exis-

tentequidem necessitale, omnia

,quorum nobis conscii

sumus, in medium proferendo vulgemus, sed ea solum

qure audicntibus ulilia judicamus : quoniam et Samurl

nihil cnim videtur inconsequcns illius quoque meminissc

sancti, in nostram siquidcm utilitatem laudemque profi-

ciet; ct ipse, inquam, aliquando gloriatus est , et propria

i

2 Cor.xu, 1 etb\



DE LAUDIBUS S. PAUU APOST. IIOM. V. a55

recte iacta patefecit : sed quaiia ilia, quacso? quae uliqne

cognoscere audientibus conveniret. Non cnim super dc-

core pudicitiae , neque de humiliialc , neque de ohlivione

Joculus est injuriae , sed super tali re quadam,quam prac-

cipue discere regem iliius temporis oportebat : id est, de

conservanda integritate justitiae, et manibus abslinendis a

muneribus. David etiam glorians , de cis utique gloriaba-

tur, quae emendarc auditorem vaierent. Neque enim de se

aliam commemoravit il!c virtutem , sed ursum , atque

leonem adduxit in medium , atque aliud prorsus nihil.

Etenim altius de se efTerre sermonein,gioriosi est, et in-

solenter sesc jactantis : diccre aulcm ilia quae praisentis

rei causa tanlummodo necessaria suntfulnra, amantis est,

multorumque commoda cogitantis. Hoc itaque fecit el

Paulus, qui cum a pseudo-apostoiis carperetur, quasi nonesset probatus Apostoius, nec habens a Christo aliquam

potestatem,propter obtreclationes falsas , in laudes suas

ire compulsus cst,quae maxime dignitatem ejus ostende-

rent. Vides-nc igitur per quanta docuerit auditorem non

inaniter gloriari ? Primo quidem dum oslcndit se ad istud

adactum necessitate. Secundo, dum tamen se insipientemvocavit, et plurimis laudes suas satisfactionibus tempera-

vit. Tertio, quia non cuncta confessus est, sed majora

suppressit, et hoc cerlc cum nccessitate quadam in sua

praeconia cogerelur. Quarto, dum sub alterius persona

dixit, « Scio hominem. » Quinto , cum non omnes virtutes

suas adduxit in medium, sed eam partem, quampraesens

tempus maximc flagitabat. Nequc vero de se tantummodo

gloriando, eumdem virtutum suarum servabat tenorem,

verum ctiam in alios, quae viderentur injuriosa, dicendo.

Nam injuriam inferre fralri inter prohibila numeratur :

sed hac quoque specie ita Paulus opportune usus est, et

congrue, ut magis etiam quam laudans placeret : prop-



256 s. jo. chrysostomi archiepiscopi c. p.

tcrea et Galatas insensatos vocal1

; et Cretenses , ventres

pigros , et bestias malas2

: et tamen hinc etiam praedica-

tur. Fines etenim nobis exemplo suo slatuit, ac regulas

ut negleclores voluntatis Dei , nequaqnam cnra leniore

tractemus, sed sermonem in eos,qui panlo rigidius per-

cutiat, dirigamus. Omnium siquidem mensurae sunt apud

illum locatae, ac propterea omne qood dixerit, omne

quod fecerit, placet : et conviciis coercendo, et laudibus

provocando, austerius aliquos accusando, et blandius ad-

monendo : et cum efFert se ipsum, et rursus cum deponit

ac dejicit, et cum de se gloriatur, et cum se ipsum mise-

relur. Et quid mirum si injuria et maledictum placct

quando placuit et caedes, et dolusquidem, alquc decep-

tio non in Vetere solum, sed in Novo etiam Testamento?

Haec omnia igitur diligenti examine ponderantes, admire-

mur Paulum , et glorificemus Deum , ut ipsi etiam bona

conscquamur aeterna,gratia et misericordia Domini nos-

tri Jesu Christi, cui est gloria et imperium , in saccula

saeculorum. Amen.

HOMILIA VI

De laudibus sancti Pauli aposloii.

Vultis hodic , iralres dileclissimi, qui audiendi studio

huc convenistis, ul magna gesta Pauli , atque proeclara,

quae juxta quorumdam suspicionem habcre videntur ali-

quid reprehcnsionis, in medium proferamus ? Elenim in-

veniemus illum non minus ex his,quam ex Ciutcris cla-

• Galat. im, l. — i Til i, 12.



DE LAUDIBtS S. PAULI APOST. HOM. VI. 267

rum effici , atque rnagnificum. Quidnam illud crgo est,

quod reprehensibile judicatur? Visus est, inquiunt, ali-

quando plagas timere : quod ccrte visus est , quando euin

loris milites tutuderunt, neque vero solum tunc , sed alias

quoque apud illam purpurae venditricem, quando eliam

causas apud illos movcbat, qui eum de carcere jam edu-

cere festinabant. Nihil enim aliud ista faciendo, nisi sibi-

metipsi defensionem parabat , et si quid horum fugcret',

ne in ea ipsa rursus incideret, providebat. Quid igithf di-

cemus? Siquidem nihil eum ita magnum atque mirabilem,

ut haec dicta declarant , quia utique et talem habcns ani-

mam, id est, non malignitate quadam ac despcraliono

praecipitem , et corpus cedens plagis, atque verbera con-

tremiscens, non minus tamen, quam incorporeae Virtutcs,

omnia illa quae videntur terribilia despexit, cum hoc tem-

pus exigeret. Quando ergo illum vides extentum ad pla-

gas, atque metuentem, iilorum recordare verborum, per

quae transcendit ad ccelum, Angelisque certavit, dicendo :

« Quis ergo nos separabit a charitate Christi ? tribnlalio,

»an angustia, an persecutio , an famcs , an nudilas, an

«periculum, an gladius

1

? » illorumque verborum nie-

mento, quibus omnia quae patitur, nihil esse pronuntiat,

dicens :«Quod enim in praesenli est momentaneum ac levc

» tribulationis nostrae, supra modum in sublimitale acler-

»num glorise pondus operatur in nobis , non contemplan-

»tibus nobisquas videntur, sed quae non videntur2

. » Adde

his quotidianas tribulationes, imo singularum morles die-

rum, alque ista perpendens , admirare Paulum , et dc tc

desperare desisle. Haec enim quae videtur infirmitas essc

naturae, ipsa est maximum ejus virtutis indicium, quia

talem se utique praestabat, etiam cum multarum rerum

necessitate torqucrelur. Quoniam enormitas periculorum

«

Rom. vi», 35. —»

a Gor. iv» 17.

XCII. 17



258 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIliPlSCOPI C. P.

hanc de illo multis opinionem suggesserat , et suspicari

eos profeclo fecerat, quod super humanaoi naturam ille

proficiens , tantus exsisteret : idcirco tribulari permit-

tebatur, ut disceres, quia cum secundum naturam unus

esset de pluribus,propter voluntatem non solum supra

multos homines, verumetiam unus esset ex Angelis. Cnm

tali etiam anima , talique corpore mortes mille tolerabat,

despiciebat pra?scntia, contemnebat futura clara ilia atque

magnifica verba resonabat : « Quoniam optavi, inquit, ego

»ipse anathema esse a Christo Jesu pro fratribus meis,

»qui sunt cognati mei secnndum carnem1

. «Possibile est

enim Dei jussa perficere, si modo velimus omnem naluroe

trepidationem alacriter virtute superare, nihilque impos-

sibile est eorum ,quae a Christo hominibus imperantur.

Si enim, quanlum est in nobis velimus virium exprimere,

maximum eliam imbis Deus adjungit auxilium, atque ita,

etsi omnia in nos adversa concurrant , tuti tamen in medio

periculorum, intactique servabimur. Neque tamen metuere

plagas reprehensione dignum est, sed propter plagarum

metum aliquid indignum pietate committere. IIoc ipso

enim , quo plagas timet , qui in cerlamine non vincitur

admirabilior oslenditur ,quam ille qui non timet. Magis

enim in isto virtus refulget, cum vicerit etiam illa qua3

timuit. Nam plagas formidare , naturae est : nihil autem

indecensphigarum timore committere, voluntatis naturam

infirmam juvantis csl , ejusque imbecillitatem sua virtute

snperantis. Sic nec mcerere culpabile est, sed permoero-

rem aliquid aut facere, aut dicerc eorum qtue Deo displi-

cent. Quod si ego Paulum fuissc hominem dencgarem,

merito mihi has fragilihtlesnaturae cjus opponeres,quibus

nostrum posscs refularc sermonem. Si vero ipse dico atque

confirmo, quia homo quidcm fuit, et nulla nobis etiam

» Rom. jx, 3.



DE LAUDIBUS S. PAULI APOST. HOM. VI. 25q

naturae conditione praestantior fuit, tamen melior volun-

tale : frustra mihi ista proponis , imo non frustra , sed

omnino pro Paulo, et hinc potissimum qualis ille fue-

rit, ostendis, qui in tali natura vivens potuit quodam-

modo esse supra naturam. Non autem illum tantum-

modo extollis : sed etiam consuis ora torpentium , seseque

in desidiam reclinantium , non eos sustinens ad eminen-

tiam confugere naturae, sed impellens ad studium volun-

tatis. Sed et mortem , inquis , aliquando pertimuit : sed

hoc quoque profecto naturae est, et tamen rursus hic ipse

qui mortem timuit , dicebat :«Nam quamdiu sumus in

»hoc tabernaculo, ingemiscimus gravati* : •> Et rursus,

dNos ipsi intra nos gemimus 2. » Videsne quam aequipa-

rantem e diverso naturali infirmitati virtutem opposuerit

voluntatis? quia et Martyres plurimi cum ducerenlur ad

mortem , saepius palluerunt, et timore ac trepidationecom-

pleti sunt. Sed hoc ipso praecipue mirabiles comproban-

tur, quoniam illi ipsi qui mori timuerunt, mortem tamen

propter Christum minime refugerunt. Sic et Paulus,qui

cum morlem timeret, ne ipsam quidem recusabat gehen-

nam , qui propter desiderium Christi, etiam cum formida-

rct interitum, tamen cupiebat resolvi. Non autem hic

solus talis fuit , sed ille quoque qui fuit Apostolorum ca-

put, qui saepe dixerat paratnm se esse pro Christo animam

tradere, et tamen mortem vehementer horruerat5

. Audi

igitur quid ei super hoc Christus loquitur : «Cum autem

«senueris, alius te cinget, etducet quo non vis4:» naturae

infirmitatem exprimens, non voluntatis. Siquidem natura

nobis invitis quoque ostendit sua, et infirmilates eius su-

perare non possumus , nec si valde, studioseque cupia-

mus : nec culpamus istud, quia ulique inde nihil laedi-

mur, imo inde magis sumus admirabiles. Non enim

* 2 Cor, v,4. — • Rorn. vm, a3. — 3 Malth. xxvi. — 4 Joan. xxi, 18.

'7-



26o S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

crimen est morlem timere : imo e contrario, quanla laus

est;cum mortem timcas , nil lurpe, atque servile perpeti

per timorem? Non enim naturam habere infirmitalibus

subditam, sed servire infirmitatibus, criminosum est : ut

merito magnus illc habeatur atque mirabilis,qui imbecil-

lilatem nalurre voluntalis virtute superaverit : et hoc ipso

ostendit quanta sit libcrac vohmtatis polestas , obslruitquc

ora dicentium , cur non natura boni facli sumus , nec cum

ipsa virtute progeniti? Quid enim refert natura esse,

quod potest effici voluntatc? imo tanto est melius sponle

esse bonum, c^iam sorte, quanto utique pracstat coronis

et amplissima laude decorari, quam penitus nil mereri.

At est firma natura. Imo si velis voluntatem fortem habcrc

atque robustam, hoc illo plane fit firmius. An vero non

vides concisa Martyrnm corpora,

ferroque cedentia, nectamen cedere , aut vinci in aliquo volunlalcm? An forlc

non spectasli etiam Abraham voluntate naturae impedi-

menta superantcm, quando ulique unigenitum filium jussus

est immolare, cum cciie tunc nalura quasi forliori cesserit

voluntati1

? Nonnc vidisti idipsum in illis tribuspueris ac-

cidisse2? Nonne etiam audisti illud anliquum, et sxxularc

proverbium, quod fiat ex consuctudinc secunda natura?

Ego vero dixerim, quodetiam prima, sicut superius dicla

docuerunt. Vides igilur et habcri posse illam ,quac in

natura est, firmitatem, si sit volunlas fortis, ac vigilans :

et quod majore laude sit dignus qui essc vult bonus, quam

ille qui cogitur , hoc est cnim cssc praccipue bonum. Ita-

que cum dicit : aCastigo corpus meum , ct in servilutem

» redigo : timco cnim ne cum aliis pradicavero , ipse rc-

»probus efficiar3

: » tunc illum maxime meritis honoro

praiconiis, videns non cum &inc laborc implesse virlutem :

ne ii qui post eum essent futuri, argumenlum ad desi-

1 Cen. xxn. — * Dafi. iii. — 3i Cor. i.\, 27.



DE LAUDIBUS S. PAULI APOST. IIOM. VI. 26 1

diam ducerent illius in bono facilitafcem : et cum rursus

dicit ; «Mundo crucifixus sum 1

, » voluntatem ejus corono.

Polest enim ,potcst, inquam, naturae forlitudinem virtus

voluntatis imitari. Nam si vel hunc ipsum adducamus in

medium, qui est quaedam, ut ila dixerim, statua virlutis :

inveniemus quoniam bona quse illi inerant voluntate, iu

naturae ea firmitatern certavit inducere. Dolebat quidem

illc verberatus, sed non minus incorporeis potestalibus

ipsos contemnebat dolores : sicut ex ipsius verbis animad-

verli potest, quaa nec de nostra putatur proferre natura.

Quando enim dicit, «Mihi mundus crucifixus est, et ego

»mundo 2:»et rursus« Vivo autemjamnonego, vivit autem

» in me Ghristus3

:

»quid aliud videtur dicere , quam quod

etiam ex corpore ipso animi virtute migraverit? Quid vero

datur carni, cum proculdubio dicit :

«Datus est mihi sti-

»mulus carnis meae angelus Satanae^?» Hoc autem nihil

est prorsus aliud quam ostendere contempsisse dolorem se

corpore sentientem, non quia non ingrederetur animum,

sed quia magnitudine voluntatis excluderet eum , atque

depelleret. Cum vero alia piurima his rairabiliora dicat,

et gaudeat verberatus , et glorietur catenatus, quid aliud

qnispiam dixerit, quaui istud, quod ipse memoravi ? Quo-

niam dicendo quidem : «Castigo corpus meum , et in ser~

» vitutem redigo : timeo enim, ne cum aliis praedicaveriin,

»ipse reprobus efficiar5

, » ostendit naturae infirmitatem :

per ista vero, quae dixi, voluntatis nobilitatem. Idcirco

cnim utrumque positum est, ut neque propter illa magna,

alterius eum opineris esse naturae, et ipse de virtute des-

peres : neque per ista parvula , sanctam illam reprehendas

animam : sed hinc quoque desperationem rursus exclu-

dens, ad meliorem spem te ipsum reducas. Propterea rur-

* Galat. vi, i4< — Ibid. — 3 Id. 11, 20. — 4 2 Cor. xn, 7. — $1 Cor.

ix , S7.




sus adjungit etlain id quod Dei esse gratiae proprium con"

fitetur, et quidem exaggerando, atque cumulando. Sed

grato erga Deum animo facit, piaque sententia , ne quid

scilicet suum esse credatur. Dicit autem etiam quod ad

ipsius pertinet voluntatem, ne in Deum cuncta projiciens

dormire malis ac stertere. Omnium namque mensuras,

ac regulas apud eum invenies. Sed maledixit aliquando

inquis, Alexandroaerario 1. Etquidillud spectat ad vitium?

Non enim fuit huic sermo iracundiae , sed potius doloris,

qui certe ortus est de veritatis injuria. Non enim propter

se ipsum dolebat, sed quia praedicationi ille rcstiterat.

Valde enim, inquit , restitit, non mihi, ait, sed verbis

nostris. Ut et suum erga veritatem exprimeret aflectum :

et non solum illum cui scribebat, sed certe his quoquediscipulos solaretur. Quoniam enim satis consequens erat

scandalizari omnes, nihil patientibus adversariis veritatis,

idcirco, et ei qui repugnaverat, Dei comminatus est ul-

tionem. Sed oravit adversus aliquos, dicens:«Si tamen

»justum est apud Deum retributionem reddere his , qui

»nos tribulant

2

: » non illos pcenas luere concupiscens, sedeos qui aflligebantur consolari studens : proptcr quod et

infert : «Et vobis qui tribulamini, requiem nobiscum3

. »

Caeterum cum ipse aliquid tristc perpetitur, audi quam

alta palientia philosophetur, et propter mala bonam vicem

reddat inimicis. «Maledicimur, inquit, et benedicimus :

»persecutionem patimur, et sustinemus : blasphemamur

»et obsecramus*. » Si aulem quae pro aliis facta vel dicta

sunt, iracundiae dicas fuisse, poles dicere et Elymam ma-

gumper iracundiam cxcaecatum, injurioseque correptum6

;

Ananiam quoque et Sapphiram per iracundiam a Petro

interfectos exclamabis6

. Sed quis est ita stultus et vecors,

«

2 Tim.iv,

14. —»

a Thess. 1, 6.—'

Ibid.—* 1 Cor. iv, 12.— «

Act.xxiii, 5. — 6 Ibid. 5.



264 8. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOH C. P.

attingere quisquam debet praeclari hujus muncris functio-

nem , nisi paratus sit millies animam suam traderc in

mortem, atquc discrimina. Dicit enim ipse Dominus Je-

sus :«Si quis vult post me venire, abnegct semelipsum,

»et tollat cruccm suam, et sequatur me 1. » Qui ergo non

tali animo est, multos etiam alios suo pcrdit exemplo,

magisque ulilc est si quiescat, sibique tantum vacet, qnam

si procedat in mcdium , et onus suis viribus majus assu-

mat: sic enim non propriam solum, sed etiam multorum

sibi creditorum prodit salutem. Et revera quomodo non

absurdum cst , ut cum aliquis nesciat artem gubcrnandi

pugnandique cum fluctibus, nec si mille rebus adigatur

eligat ad clavum scdere : et ille qui ad praedicandi pergit

oflicium , temere ad istud et utcumque conlingit, accc-

dat, atque innumerabilium rerum curam absque ulla con-

sideratione suscipiat? Non itaque navium gubernatorem

non ad bestias dimicantem , non Judo gladiatorio dcslina-

tum, non alium quempiam omnino sic ad discrimina et

mortes paratam atque expositam oportet habere animam,

ut eum qui suscipit officium praedicandi. Nam et pericula

profecto majora , et adversarii saeviores , et non unum

quoddam mortis genus incumbit, nec usquam prorsus

simili conditione cerlatur. Ccelum namque hic in praemio,

in supplicio aulem gehcnna proponitur , et aeterna animae

salus, atque perditio. Non solum autem cum qui praedica-

tioni accingitur, sic oportct parari, sed quemcumque, vel

simpliciter Christianum : nam cruceni lollere, et sequi

Christum omnibus imperatur. Si autem cunctis, multo

magis doctoribus populi , atque pasloribus, quorum ex

numero etiam Joanncs tunc erat, qui diccbalur et Mar-

cus : qui, quoniam se in ipsa acici fronte constituens , ni-

mis inviriliter egerat, eum mcrito Paulus abjecit, nc illius

« Malth. xti, 24.



DE LAUDIBITS S. PAULI APOST. IIOM. VI. 265

quasi contagione vires corrumpcrentur aliorum1

. Sivero

Lucas refert, quoniam aliqua interipsos facta est conten-

tio, noli hoc delictum piitare. Non enim commoveri ma-lum est, sed irrationabiliter, nulloquc justo flagitante

negolio commoveri. «Iracundia, inquit, injusta non justi-

» ficabitur2

: » non ergo culpatur simplex iracundia , sed

injusta : et rursus : « Qui iratus fuerit fratri suo sine causa5

.

Non ergo simpliciter iratus ; et Propheta dicit : «Irasci-

»mini, et nolite peccare4

. » Quod si omnino hujusmodi

uli non oportet aflectu, etiam cum tempus cxposcit, frus-

tra nobis videtur ingenitus : sed profecto non fruslra

quem certe providus nobis creator inseruit, ut dormientes

animas, atque resolutas ab inertia ac desidia suscitaret,

Quasi enim gladio aciem , ita menti nostrae irae acumen

imposuit, ut eo, cum oportet, ulamur. Propterea igitur

et Paulns hoc saepe est usus afFectu, et modeste loquenti-

bus erat melior iratus, cum tempore omnia faciens oppor-

tuno , pro lucro et commodo praedicandi. Neque enim

simpliciter lenitas scmper est bona, sed cum illam tempus

efilagitat : quando vero idnon adest, etiam ista vitiosa cst,

fitqueira contumacia. Haec vero omnia non pro Paulo sa-

tisfaciens sum loculus : non enim nostri ille indiget ser-

monis, laus enim ejus non exhominibus, sed ex Deo esl;

sed quo auditores erudiamus, ut omnibus ad opportuni-

latem utantur aftectibus, sicut jam ante memoravi. Sic

namque potcrimus undique spiritualium lucrorurn incre-

menta colligere , cumque maximis divitiis ad portum tu-

tissimum pervenire, et consequi indeficientes coronas,

quas etiam nos omnes contingat mereri, gratia et mise-

ricordia Domini nostri Jesu Christi , cui est gloria et im-

perium, in saecula saeculorum, amen.

« Act. xm. — » Matth. v, 2a, — ^ Psal. iv , 5, — 4 Ephes.

IV, 22.




..^^ >. v-« «-«.-»».-.«.-«.-»•».-».-.«..^-v^-v-»-».^'».-.^-^, -»»-- -«-».---». -».-»».-w»-v-».-»».-» -.^» •».-»».-».-»-».-»^» x.v-».-».

HOMILIA VII

De taudlbns sancti Paull aposloli.

Quoties ii 1, qui portant signa regali clangente ante se

tuba, et acie militumpraeeunte, ingrediuntur urbes : omnis

populus consuevit accurrere ad audiendum buccinae so-

num, vel signum quod in sublime fertur videndum, ipsius

etiam virtutem ferentis. Quoniam igitur et bodie non ur-

bem, sed orbem Paulus ingreditur, concurramus omnes.

Etenim iste non signum terreni alicujus regis, sed in coelo

regnantis Christi crucem portat, praecedunt non bominum,

sed Angelorum catervrc : non solum in bonorem ejus signi

quod fertur, sed etiam in ejus, a quo fertur, auxilium.

Si enim propriam tanlummodo vitam regenlibus, nihilque

pro communi utilitatefacientibus, Angeli ab omnium Do-

mino deputati sunt, sicut ait unus ex justis, « Angelus qui

»eruit me a juvenlute mea 2: «multo magis his

,quibus

totius orbis cura commissa est, taliumque donorum onera

portantibus, Virtutes adsunt superu£e. Et 1111 quidem qui

in exercitu hoc honore donati sunt, ornanlur veste pre-

tiosa, aurcis torquibus colla subnixi, nitentcs undique, et

undique refulgentes : iste vero catena pro torque circum-

datus, gestat crucein, etpersecutionem undique sustinens,

famem ubique perpetiens. Sed nihilest, dilectissime, quod

exhujuscemodi sermonibus ingemiscas. Siquidcm iste or-

natus mullo est illo melior et clarior, afque amicior Deo,

propter quod et porlans minime laborabat. lloc est nam-

'

Vide D. Guillon , tom. xti, p. 5ai>-5a7. —»

Gen. xltiii,16.



DE LAUDIBUS S. PAULI APOST. HOM. VII. 267

que mirabile, quia cum vincnlis, verberibus, atque vul-

neribus longe splendidior erat diademate purpuraque ful-

gentibus. Quod enim esset vere clarior , et quia non ad

sonum tantummodo ista dicantur, ipsius vestimenta do-

cuerunt. Nam si mille diademata, totidemque purpuras

ardenti febribus superponas, ne modicum quidem flainmae

ejus valebunt extinguere. At vero hujus semicinctia, aegro-

tantium admotacorporibus,

morbos omnes fugabant. Si

enim latrones videntes signum illud militare, non irruunt,

sed aversi repente diffugiunt :multo magis et aegritudines

et daemones Christi signo apparente fugiebant. Sic autem

Paulus ferebat hoc signum, non ut solus illud portaret,

sed 11 1 omnes quoque tales esse doceret, ac faceret : prop-

ter quod clamat, atque dicit : « Imitatores mei estote, sicut

«habetis formam nos1

. »Et rursus, «Quae vidistis et au-

» diistis in me, haec agite2

: » et rursus, « Vobis donatum est,

»non solum ut in eum credatis, sed ut etiam pro illo pa-

» tiaminis

. » Etenim praesentis vitae dignitates tunc clariores

videri solent, quando in uno tantum homine constiterint

in spiritualibus vero e contrario , tunc magis splendent

honores, cum sibi plurimi eorum communione sociantur,

cum non unus est particeps dignitatis, sed multos habet,

qui eisdem honoribus perfruantur. Vides igitur hic omnes

esse signiferos, et Christi nomen unumquemque gestare

in conspectu gentium atque regum , ipsum vero Paulum

etiam cum sibi anathema optat, atque supplicium. Sed

non hoc praecepit et caeteris,quod certe illi portare non

poterant. Vidistis nempe quantae nostra sit natura capax

virtutis, quam nihil sit homine pretiosius, et adhuc utique

mortali. Quid enim mihi hoc majus , imo quid poteris

saltem aequale memorare ? Quantorum non iste, quaeso,

honore dignus est Angelorum, qui hoc verbum potuit ef-

Philip. 111, 17. — * Id. iv, 9, — * Id. 1, 29.



268 S. JO. CIIRYSOSTOUI ARCHIEPISCOPI C. P.

fari? Qui cnim in lemporali hoc atque mortali corpore

conslitiilus, cuncta eliarn quoruin non erat dominus, pro

Christo non dubitat offerre, hic si incorporeae fuisset na-

turae, quid tandem diccrc, quid autem facere distulisset ?

INam ct Angclos propterea miramnr, non quia incorporci

sunt creati: siquidcm curn diabolus sit incorporeus ct in-

visibilis, est tamen omnibus infelicior :quia factoris Dei

meruit offensam. Hinc eliam homines infclices vocamus,

non quia videmus eos carne circumdatos , sed cum non

ea, ut oportet, utuntur : alioquin et carne induebatur Pau-

lus. Unde igitur talis emersit, et tantusPEt ex proprio vi-

delicet, et ex Deo:et idcirco ex Deo, quia de proprio. Non

enim cst personarum acceptor Deus. Si autem dixeris, Et

quemadmodum illum imilari possibile est? discequiddixe-

rit : « Imitatores mei estote, sicut et ego Christi*. »Illc

ipsius Christi effectus est imitalor, tu vero nec Apostoli

conservi. Ille Domini aemulator fuit, tu autem neque con-

servi:et quam iandcm poteris negligentiae tuae umbram

obtendere? Qucmadmodum vero eum imitatus sit, osten-

dit. Idque ab initio consideraet ab ipsisprincipiis. Quando

enim ex illis salutaribus cmersit fluentis, tanto igne plenus

cxivit, ut nec necessarium sibi putaret magislrum. Non

enim expectavit Pctrum, nec venit ad Jacobum, neque ad

alium omnino qucmquam:sed propria alacriiate raptus,

ita lotam illam, in qiia fucrat baplizatus, praedicatione

sua inflammavit urbem, ut srevissimum contra se Judaeo-

rum praelium concitarct. [ Yiolentissimum enim persecu-

torem Christus in ardcntissimum repcnte praedicalorem

immutaverat 1

.] Siquidem ctiam cum Judaeus esset, supra

dignitatem suam multa facicbat, alligans , abduccns , tra-

hens in publicum Christianos. Sic etiam Moses cum a

1i Cor. xi, l. — a Hacc quae uncinis claudunlur , in Graeco non

extant.



LE LAUDIBUS S. PAULI APOST. IIOM. VII. 26i)

nullo in principatum popali ordinatus fuisset, contribules

suos tamen a Barbarorum iniquitate defendit. Haec enim

sunt fortis cujusdam ac virilis animi certa documenta.Hoc signum propriae liberaeque sententiae, nequaquam in

aliorum afllictionibus tenere patientiam : scd benigne atque

constanter tueri eos,qui opprimuntur, etiamsi

1

nullo iii

hoc ordinetur officio. Quia vero juste opus arripuerat prin-

cipatus, Deus hanc ei postea contulit dignitatem. Idipsum

autem servavit in Paulo : qui

quamrecte faceret ultro ar-

ripiens initia sermonis atque doclrinae, Deus similitcr os-

tendit, cilo doctoris eum honore sublimans. Si enim ma-

gisterii atque primatus adipiscendi gralia ad procuranda

tanta negotia prosiluissent, consequenter essent de ainbi-

tione culpabiles. Cum vero pericula utrique diligerent,

mortesque in se undique procurarcnt, ut alios acquirerent

in salutem:qui tam aperte infelix est, qni lantae devolionis

studium criminetur? Quod enim aliorum amantes salutem

ista perfecerint, et sententia declaravit Dei. et eorum per-

dilio, qui male istum concupierunt honorem. Irruerunt

siquidem lunc et alii in hujusmodi principalum, sed polius

interempli sunt:nam alterum quidem lapsus de ccelo

exnssit ignis, alterum subilus lerrae hiatus absorbuit. Non

enim proptcr defensionem populi ista faciebant, sed cb

gloriam dignitalis. Irruit et Ozias , sed lepra commacu-

lante punitus est2

. Irruit etiam Simon, sed rcprobatus cst,

et mori periclitatus5

. Irruit vero etiam Paulus, sed aposto-

lalus gloria coronatus est. Non enim in sacerdotium ncc

honorem , sed in ministerium irruit ac labores: maxime-

que in hoc zelo ct alacritate properavit : proplerea prai-

dicatur, propterea continuo clarus cfTicitur. SiciU cium

qui princeps fucrit ordinalus, nisi digne imposilum sibi

administret oflicium, meretur etiam majora supplicia :

1 Fcrt, a nulSo. — » 2 Piirul. xxvi. — 3 Acl. vi 1,



2^0 S. JO. CllRYSOSTOAll AliCUIEPlSCOPI C. P.

sic aller elsi non ordinetur quidem, suscipiat tamen, et

sicut oportet impleat , non dico sacerdotium , sed sollici-

tudinem curamque multorum , omni profecto est honoredignissimus. Propterea igitur ne unum quidem diem in

otio passus est et quiete transire hic in praedicandi ardore,

ipso igne vehementior : sed simul ut salutifero ex fonte

conscendit, plurimamque in se flammam ipse succendit,

non pericula timuit, non irrisiones erubuit et opprobria

Judaeorum, neque sermonem suum abillis

respui indignan-ter tulit; non aliud quidquam horum simile cogitavit

sed alios accipiens oculos,utiquecharitatis, aliamque men-

tem, multo cum impetu instar torrentis irrupit : omnia

pariter Judaeorum trahens atque convolvens, et ex Scrip-

turis ipsum esse Christum evidenter ostendens. Et certe

nondum in eo tam multa gratise munera coruscabant,

nondum tanta fuerat spiritus illuminatione donatus:sed

tamen inflammata continuo voluntas, mortificataque anima

cuncta faciebat, et quasi semper satisfac^ret Deo de lem-

pore jam peracto, sic gerebat omnia, sic lucra spirilalia

undique colligebat in locum, qui esset belli pars maxima,

etlaborum, periculorumque plena, fidenter insiliens. IIoc

vero majore quoque admiratione dignum est, quod cum

tam esset audax, ac velut ad pugnam semper accinctus,

et igncm quemdam bellicum spirans : ita rursus placabilem

ac flexibilem se proebebat magistris, ut nunquam eos, vel

in tanto illo impetu alacritatis offenderet. ltaque ferventi

tunc, vel potius furenti praeceperunt, ut iret Tarsum alque

Caesaream, nec tamen renuit. Dixerunt, quia eum per

murum deponi oporteret, et passus est. Dederunt consi-

lium ut caput raderet, non restitit. Suaserunt ne in thea-

trum ingredcretur, et cessit. Ita se huic rei totum dedica-

verat, ut omnia pro fidelium utilitatibus libenter accipe-



DE LAUDIBUS S. PAULI APOST. HOW. YII. 2~t

ret, pro ipsorum aedificatione, pacem, consensum, dispen-

sationem, concordiam diligendo, eteumdem se ac semper

aequalem praedicationiubique servando. Cum igitur audis,

quod sororis filium miserit ad Tribunum, volens de pe-

riculis liberari, et quod appellet Caesarem, quodqueRomam

ire festinet, nequaquam putes verbum esse formidinis.

Qui enim gemebat in hac se adhuc esse vita, annon potius

eligebat esse cum Christo ? Qui et coalum propter ipsum

despiciebat et Angelos, quo tandem pacto haec praesentia

diligebat? Cujus igitur reigratia ista faciebat? procul du-

bio ut diutius praedicationi insisteret, cumque multis hinc

credentibus, atque omnibus coronatis iret ad Christum.

Nam profecto metuebat, ne pauper hinc, atque inops mul-

torum salutis abscederet. Et idcirco dicebat : «Permanere

» autem in carne necessarium est propter vos1

. » Propterea

ergo cum videret meliorem pro se in judicio processisse

sententiam, ipsoque dicente Festo, « Absolvi poterat homo

»iste, nisi appellasset Caesarem2

: » vinctus tamen, cumque

plurimis vinctis, qui mille facinora commiserant, ductus,

non erubuil cum illis ligari,quinimo omnium simul na-

vigantium curam gerebat, sui quippe securus , seque tu-

tum satis essecertissimus. Cumque vmctuspertam vastum

pelagus duceretur, ita gaudebat tamen, lanquam in maxi-

mum duceretur imperium. Etenim non parvum illi prae-

mium urbis Romae conversio proponebalur. Verum ne

illos quidem, qui pariter navigabant, despectui habendos

pulavit : sed illis quoque veritatis snavitate modulatus est,

indicans sibi divinos apparuisse vultus, et ea, quae fuerant

sibi dicta , commemorans : id est , « Tibi donavi homines

» istos3

. »Hoc vero faciebat, non se ipsum arroganter ex-

tollens, sed illos sibi ad persuasionem fidei parans. Prop-

terea et Deus permisit pelagus commoveri, ut per id quod

> Philip. i, 24.— a Act. xxvi, 32. — 5 Id. xxvn, ai.



VJV S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHIIiPISCOPI <\ P.

auditus non est, et pcr id quod audilus est, spiritualis

Pauli gratia panderetur. INam et cum dedisset consilium,

navigandum non esse, contemptus est, venlumque est

usque ad extrema discrimina1

. Yerum ne contemptu qui-

dem eorum factus est onerosior : sed rursus, quasi pater

filiis providebat agebatque omnia ne quisquam periret.

Postquam vero Romam ingressus cst , ibi quoque quanta

cum modcstia annuntiat veritatem, quanta etiam cum li-

bcrtate obstruit ora impiorum ? Yerum nec ibi stare con-

tentus, etiam in Hispaniam percurrit. Cum autem saepius

varia pericula sustineret, confidebat magis atque ficbat

audacior : nec ipse solum , sed etiam discipuli propler ip-

sum, qui cjus utique flrmabantur exemplo. Quemadnio-

dum enim si eum rcmissiorem , scgnioremque vidissent,

ipsi etiam fortasse fuissent mcerorc dejccti : ita qui illiim

ibrtiorem factum esse cernebant, et inler injurias alq:ic

plagas constantioe saepe virtute cresccnlcm, ipsi quoque

cum majore fiducia praedicabant: idquc significans ait,

« Ita ut plures e fralribus confidentcs vinculis mcis, abun-

»dantius auderent sine limore verbum Dei loqui2

.»Si

enim dux militiae fucrit fortis ac robuslus, non modocajdens alquc prostcrnens : verum etiam vuinere ipse per-

cussus, subditos suos ellicit forliores, magisque hoc pracs-

tat vulneralus ipse, quam vulnerans. Cum enim ii qui sub

lali pugnant magistro, vidcrint inflrcla vulnera, iluentcm

sanguinein , et ncc sic quidem illum bostibus aliquando

cedcntem:scd.slantcm fortiter, hastasque vibrantem,ctcrcbris certisquc ictibus in adversarios prorucnlcm, nec

omnino quidquam parcentem dolori, majore absque dubio

tanlo duci alacritatc subdunlur. lloc itaque factum ct

Paulo. \idcntcs cnim illum ligalum catenis, ct nibilo

minus in carccrc prccdicanlem , vidcntcs ctiam verbcra-

•

Actt xwii, ai. —» fhilip. ij i i%



DE LAUDIBUS S. PAULI AP0ST. IIOM. VII. 2^3

tum, et tamon verbcrantes ipsos sermone capienlem, ma-

jorem profecto fiduciam colligcbant. Et idcirco non dixit

simpliciler confidentcs; sed iia, ut abundantins auderent

sinc timore verbiun Dei loqui : Magis, inquit, modo quam

cum essem liber a vinculis fralres pra^dicabantfiducialiter.

Tunc enim ccrtiorem alacritatem et ipsc capiebat, ac vc-

hementius in advcrsarios ferebalur, et incrementa perse-

culionis, majoris illi ficbant causa conslantiae. Inclusus est

quidem h\ carcerc, tantumque in co virlutis refulsit , ut

etiam fundamenta quaterenlur, et oslia panderenlur. Gus-

todem quoque lunc ipsuiB carceris ad fidem translulit1

,

judici pene persuasit, ita ut ipse diccret : « In modico me

>suades Christianum fieri2

. » Rursus cum lapidaretur5

,

plcnam populi civitatem fidei luce donavit : et vocabant

eum quasi judicaturi Judaei, tunc etiam Athenienses facti

sunt cx advcrsaiiis subditi, et ex judicibus repenle disci-

puli. Sicut cnim ignis in diversas plerumquc materias

incidens angetur magis, et ex subjecla sibi substanlia in~

crementa sortitur : sic etiam lingua Panli, quibuscumque

iuisset admota , ad se ipsum eos continuo transferebat.

Impugnatorcs quoque cjus celcriter ipsius vcrbo capti pa-

bulum quoddam spiritali huic efficiebanlur igni, perque

ipsos magis Evangelii fama crescebat, idcirco dicebat :

« Alligatus sum, sed verbum Dei non est alligatum4

. »Fu-

gabant cum Irequcnter inimici , et quanlum quidem ad

rem spoctat, persequebantur : quantum vero ad eventum

rci, aliis millebant magistrum qui eo carebant:

quodqucfacicbant amici atque concordes, hoc velut studio exequc-

baiilur inimici, nunquam sinentcs eum in una habitaculum

regione collocare , sed perseculionibus , insidiisque pel-

lcnles, pcr cunclas omnino provincias medicum circum-

1 Ac(. xvi. — « Id. xxvi, 29. — ' Gr. lapidan(em civitalem,— 4 2 Tim.

I! , 9.

XCTI. l8



2;4 S « J0 - CIIRYSOSTOMl A.RCHIEPISCOP1 C. P.

dncebant, utomnes videlicet salutaria ejus linguae remedia

sentirent. Rursus alligaverunt eum , sed acrius in defen-

sionem fidci discipulos concitarunt, persecuti sunt, et non

habentibus miserunt magistrum. Ad majus judicium pro-

vocaverunt1

, sed uberius Judrei beneficium contulerunt,

propter quod et Judnei dicebant de Apostolis dolenlcs :

« Quid faciemus islis hominibus2? » Per quae enim eos

opprimcre volumus, per ea ipsa provehimus. Tradiderunt

cuslodi carceris, ut eum diligenter ligarel, sed ipse a Paulo

arclius alligatus est*.Cum reis alque vinctis eum miserupt,

ne aufugeret; at ille vinctos Christiana doclrina imbuit.

Imposuerunt cum navi, ut plane etiam nolentes ocyus iler

ejus facerent explicari , accidensque naulragium iaclum

est cum Apostolo navigantibus causa doctrinae. Minaban-

tur mille supplicia, ut ignem prnedicationis extinguerent,

qui e contrario magis inde crescebat. Et sicut de Domino

dixerunt, « Occidamus eum, ne veniant Romani, et tollant

nlocum nostrum atque g<mtem4

, » acciditque contrarium :

nain quia occiderunt eum,proplerea Romani et gentem

eorum ct civitatem tulerunt:et quae putabantnr impedi-

menta praedicationis, forlia efficiebantur auxilia. Sic etiam

prajdicante Paulo ,quac adversarii ad opprimendum intu-

lere verbum, haec illud ad ineffabilem quamdam altitudi-

nem sublevarunt. Super his vero omnibus gratias bono

tantarum rerum auctori agamus Deo, glorificemus Pau-

lum, per quem ista completa sunt. Oremus ctiam, ut ipsi

quoque eisdem pcrfruamur bonis, gratia et misericordia

Domini noslri Jesu Cbrisli, per quem et cum quo gloria

Palri, cum Spirilu sancto in saecula socculorum. Amen.

« Gr. Sed majori profuere civilali. — Acl. iv.— 5 Ibid. 26.— * Joan.



IN SS. PETttUM ET HEMAiW.

SERMO

ln Pelrum Aposlolum et in IJeliam Prophelam.

I. Pauci hodie nobis adsunt : quid in causa est? Mar-

tyrum memoriam celebramus, et nemo accessit. Viae

spalium in scgnitiem conjecit; imo potius non viae spa-

tium, sed ignavia impedimento fuit. Sicut enim virum

studiosum ct animo solertem nihil detinere potest, ita

segnem ac rcmissum omnia impedire possunl. Marlyres

proprium sanguinein pro veritate fuderunl, et lu ne tan-

tillum quidem itineris contemnis ? Illi pro Chrisfo caput

dederunt, et tu ne extra urbem quidem pro Domino vis

egrcdi? Dominus pro te mortuus est, et tu segnem crga

Dominum te exhibes? Memoria martyrum adest, tu vero

remissus jaces? Adsis oportet, ut videas dicibolum supc-

ralum, martyrcm victorem, Deum gloria celebratum,Ecclesiam coronatam. Sed illorum haec excusatio est,

Peccator sum, atque ideo accedere non possum. Atqui ea

ipsa de causa quod pcccator sis, acccde ut ne a justitia

excidas. Quis autem hominum, dic mihi,sinepeccatoesl?

Sed propterca sacrificium et Ecclesia, propterea preces ac

jejunia:

quoniam multasunt animne

vulncra, ideo muhamedicamenta excogilala sunt, et ad singula vulnera sin-

gula ipsi congruenlia mcdicamenta sunt pra?parata. Ilabcs

Ecclesiam sacrificia offerentem, oraliones palrum, admi-

nistrationem Spirilus sancli, Marlyrum mcmorias, sanc-

torum congregationem, et similia multa, qua3 te a peccato

ad juslitiam revocare possint. Non accessistiad precatio-

nem martyrum, ecquam habes veniam ? Nihil asperum in

18.



2j6 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

medio positumest, ettamen a martyrum conventucohibi-

lus es? At saccularis te cura detinuitPHinc majus crimen.

Ne brevem quidem horam Deo fuenerari voluisti, ut inte.

grum diem acciperes? Peccator sum, inquies, ncque id

possum. Quia peccalor cs, idco ingredcrc. An ignoras iilos

etiam, qui altari astant, pcccatis esse obnoxios? Carnc

sunl induti, ct ex sanguine constiluti : nequc tamen recu-

samus doclrinam impertire, ad Dei bcnignitatis pelagus

respicientes. Vos quidem peccatores si ingrediamini, non

tanlum cst crimen ; nam sub disciplina cslis: nos vcro

quanto majore sumus dignitate, tanlo magis rei. Aliud

cnim cst discipulum, aliud doclorem peccare. Atlamen

non rccusamus, nec humilitatis obtcntu in segnitiem ca-

dimus. Et illudexdivina dispensatione factum est, ut sa-

cerdotcs ipsi in pcccala labanlur. Audi quomodo rcs sc

habeat. Si doctores et sacerdotes non peccarent, nequc

vitac aflectibus obnoxii essent, crga alios inhumani vcniam

pcccantibus non darenl : ideo Dcus ipsos sacerdotes al-

que principes affectibus subjeclos esse voluit, ut cx snis

ipsi morbis ad vcniam aliis conccdendamflecterenlnr.

Alqui sic scmper Deus rem lemperavit, non modo nunc,

sed cliam olim, cos quibus Ecclcsiam et populum concrc-

diturus crat, in peccatum labi pcrmisit, nt cx propriis

lapsibus, crga alios humani essent. Si enim ipsi non pec-

cassent, peccantibus veniam non dedissent, sed inhumani

prorsus omncs exegissent ab Ecclesia. Quod autem ita rcs

se habeat, ncquc cx conjcctura loquar, age rebus ipsis

consideratis dicere pergamus. Petro committcndae erant

claves cojlorum, eidemque concredenda crat nmltiludo

popnli. Quid cnim ail illi Dominus? « Quodcumque liga-

«verissuper lerram, erit ligalum et in ccelis, ct quodcum-

»que solveris super lcrram. erit solutum et in ciclis1

. »

« Rlatlh. xvi. 19.



IN SS. PETRUM ET HEUAM. g-j

Erat vcro Petnis aliquanlo asperior. Quod si imprccabilis

fuisset, quani veniain habiluri fuissent ii, qui ab illo do-

cendierant? Proptcrea hoc disposuit divina gratia , nt

in pcccatum quoddam incidcret:

quo ex iis, quae ipsepassus fuerat, humanior in alios redderetur. Ac considera

quem in peccatum labi permittat, Petrum illum Aposto-

lorum coryphaeum, fundamenlum iminobile, petram quae

frangi nequit, Ecclesiae principem, portum inexpugnabi-

lem, turrim inconcussam, Ilic ille Pelrus est, qui Christo

dixit: « Etiamsi oporluerit me mori tecum, non te ne-

«gabo1

. » Petrus qui ex divina revelatione veritatein con-

fessus est : « Tu es Christus filius Dci vivi2

. » Hic nocte

iila, qua traditus est Christus, ingressns est : cum staret

ad ignem, ut calefaceret se, puella quaedam accedens

dixit illi, « Et tu heri cum hoc homine eras3

,» Petrus

aulem , « Non novi homincm hunc. » Modo dicebas,

« Etiamsi oportuerit me mori tecum ; » nunc autem ne-

gas et dicis, « Non novi hominem hunc? » Petre? hoc-

cine est quod promiseras? Nondum tormenta, nondurn

verbera expertus, ad puelluke vocem ad negandum prc»

perasti. Negas, Petre ? Nonduin cruciatus, nonduin flagella,

nondum plagae, non furores, non principes, non gladia

acuta, non decreta emissa, non reges minitantes, non

mortes expectanlur; nondum custodiae. non praccipitia,

non mare, nondum quidpiam hujusmodi, et jam negasti;

« Non novi hominem? » Rursus puella ad illum : « Et tu

» heri cum hoc homine eras. » Ille vero ad ipsam, « Non

»novi hominem, quem dicis. » Quis est ille qui tibi dixit,

Nega? Neino ex necessariis, sed mulier, et ipsa ostiaria

abjccta, capliva, nullius pretii : ipsa dicit, Nega. res

novas! Puella Petrum illum, meretrix ad Petrum acce-

dens, fidem ejus conturbavit. Pctrus illa columna non tu

1 Malth. xxvi, 35. — » Id. \\i, 16. — 3 Id. xxm, 69.



2^8 S. JO. CHRYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

lit minas; sed solum locula illa est, et concussa est co-

lumna, cl propugnactiliim fluctuavit. Quem vidisli, Prtrc,

ut negares? Vilem puellam, despicabilem bstiariam. Hacc

vidisti et negastt ? Rursum lcriio: « Et lu heri cum hoc

«hoinine eras; » et lamcn tcrtio negavit. Ac demum ip-

sum intuitus Jesus, quae dicla fuerant in memoriam revo-

cavit : qua re intellecta cccpit flere, ac pcenitentiam de

peccalo agere. Verum tamen veniam illi concessit. Scie-

bal cnimiilum hominem humanum quidpiam passumesse.

Sed quemadmodum jam dixi, hoc pacto illi concredendus

erat pupulus multus, ut ne severus cum esset, si expers

peccati fuissot, a concedenda fratribus suis venia alienus

foret. Lapsus est in peccatum, ut et peccatum illud et da-

tam sibi a Domino veniam cogitans, aliis etiam veniam be-

nigne concederet, secundum dispensationem Deo con-

gruentem. Ipse enim in peccatum labi permissus est, cui

Ecclesia committenda erat : columna Ecclesiarum, portus

fidei , Petrus doctor orbis peccare permissus est , ut

haec permissio humanitatis argumentum aliis proponcrc-

tur. Ilaecautcm cura medicta sunt? Quia nos sacerdoles in

throno sedentcs ac docenles peccalis colligali sumus. Id-

circo enim neque Angelo neque Archangelo concreditum

est sacerdolium : impeccabiles qnippe snnt, ne prae seve-

rilate peccantes in populo confestim fulmine lerirent:

sed homini ex homine nato commissus hic thronus est, qui

et ipselibidine peccalisquc colligatus esl ; ut si qncm pec-

canlem invencrit, ex propriis peccalis bcnignior ilii csset.

Nam si Angelus essct sacerdos,et

quempiamfornicalum de-

prehendcret, cum ipse huic morbo addictus non esset,

statim illum interficeret. Quamobrem si Angelus potes-

tatcm saccrdolalem accepisset, non docuisset, sed occi-

disset ira commotus,quia ipse non hujusmodi esset.

Proplerea id homini concreditum est, qui peccatorumsibi



IN SS. PETRU.U ET HELIAM. 279

conscius , et in his expei tus , ignoscerct peccanlibus,

nec moverelur ira, ne pcr synagogam Ecclesia vacaret.

II. Sful cur in Petro moror hoc traclans argumentum,

nec ad aliam ascendo personam? Age alium proferamus in

mcdium, Ileliam nempe prophetam, terrenum illum An-

gelum, hominemque ccelestem: humi ambulantem et cce-

lestia moderantem, tricubitalem hominem sublimiter gra-

dienlem, acl ipsos cceli fornices elatum, aqdarum promum-

condum, cujus lingua thesaurus aquarum erat, et clavis

cceloruin : ipse pauper et dives, idiota et philosophus :

paupcr quidem, quia nihil possidebat ; dives autem, quia

nubes imbrium in lingua continebat. lpse quoque sic as-

per erga peccalores erat, ut aliquando precaretur ne

pluvia caderet. Etquidait?« Vivit Dominus, si erit pluvia,

»nisi per os meum 1

. » Quid facis, Helia? quid pronuntias?

Saltcm Dominum precare, et sic imple sermonem : « Vivit

» Dominns, si erit pluvia, nisi per os meum. » Ubinam

sunt tueretici, qui dicunt, Filium Dei precari ? Servus

jubet, et Donjinus rogal? Ne parcm qnidem illi alque

Hcli;e honorem tribuis? Annon vis a^qualcm Domino et

servo dignitalcm largiri ? Non precatur ille neque rogat.

sed vrrbum verilalis profert, et ccclum claudil. Ora pri-

mum Helia. Scd quid respondet Helias ? Novi Dominum

meum me exauditurum esse : zelo molus hoc facio.

rem novam et slupendam ! Vidisti Dominum servi bene-

volentia superatum ? Etenim Helias magno zelo motus

hoc fecit. Videbat enim multa absurda fieri : videbat for-

nicationem cum multamalitia conjunctam. Nox erat, quae

totum orbem occupabat: nubes densissima operiebat om-

nia. Omnes enim ad malum proruebaut : universale nau-

fragium erat, non aquarum, sed libidinis : temperantia

eliminata, intemperantia triumphabat : virtus pellebatur,

! 3 Reg. xru, a.



280 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCUIEPISCOPI C. V.

vitium vigebat. Colles, montes, saltus, viae promptuaria,

aer polluebantur: sol offuscabatur, terrn fcedabalur, coe-

lum despiciebatur, creatura omnis ex idololalria infirma-

batur. Ceu in nocte omnes ambulabant, non altendenles

rcrum naturam. Lapidem videbant, et ut deum adorabant

jignum respiciebant, et boc similiter deum essc pulabant.

Nox illos densissima occupabat : creatorem vidcbant,

et crealuras adorabant. Ilelias solus erat, qui lucernam

virtulis habebat, in pholosophia ceu in montis verticc se-

dens, ac se exercens, solns lucerna pietatis instructus :

neminem tamen haec lux juvabat, quod in sopore illi de-

gerent, ct idololatria detinercntur. Excandescebat itaque

Helias, dissecabatur, lamentabatur, verba fundebat, nc-

mine audiente; hortabatur neminc animum adhibente.

Demum zelo commolus, illos castigare et erudire volnit;

ut tandem fame tabescentes, precibus ad creatorem adi-

rent, ut fames argnmenlumpietatis illis essct. Nihil, inquit,

illos emendarc potest, nisi fames. Sic enim, inqoit, undi-

que angustiis coarctati, adomnium creatorcm confugient.

Quidigitur Ho]ias?« Yivil, inquit, Dominus, si eritpluvia,

»nisipcros meum. » Exiit Prophetae sermo, et stalim aer

mutatus esl. Coelum aeneum faclum est, non mutata na-

tura , sed refrenata ejus virlute. Statim elcmenta trans-

formata sunt. Gecidit Prophet;e scrmo quasi febris quas-

dam in viscera terrce, ct omnia statiui exarescebant,

omnia desolabantur, omnia dclebanlur. ^ idebat herbas

confcstim exarefactas, necnon plantas, arboresque tam

fructiferas, quam infrucluosas, qme in campis, qune ver-

sus mare : sicca omnia respiciebat: omnem aetatem anima

pi\Tclitam delicientem : puerorum gemitum, matrum ilc-

tum , despcrationem multam. Unum Prophelae verbum

cxiit, et vidc quanla opcralum sit. Omnia itaque interi-

bant, ferae, jumenta, infantes, homines, animalia, volatilia



2§2 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

» Sidonioe, et praecipiam mulierividuae ut te nulriat illic1

.

Hoc antem dispensatione quadam Deus faciebat : quia He-

lias non noral ea, quae tnnc fiebant, qnippe qui in uno

solumloco sederet. iNec videbat illam universi orbis cala-

mitalem, quomodo omnia arefacla essent, paludes,fontes,

flumina, plantae, arbores, fructus maturi, immaturi, arbo-

res fructuosae et infructuosae, quae circa fontes, quae circa

stagna aquarum, volucrum, jumenlorum caeterorumque

omnium inlerilum, infantium mortem, malrum ululalus,

universi orbis calamilatem. Excitat illum Deus, et immen-

sum terrae spatium peragrare jubet illinc usque ad Sidonem,

ut lta cum videret quomodo res se haberent, precaretur

Dominum ut daret pluviam. Ideo igitur mitlit illum per

tanlum viaespatium, non quod non posseteum illic alere,

sed quod vellet Heliae calamitalem illam exhibere, ut pro

pluvia preces funderel. Poterat quidem Deus sine Helia

hoc facere, sed famulo suo nolnit contumeliam inferre,

et illum ma!i,se vero boni auclorem exliibere : sed famuli

obsecralionem expeclabat. Sed ne ila quidcm adhuc ille

fleclebalur, sed ceu arroganlia quadam usus, iter agebat,

nuila motus misericordia, nec quempiam curans: nam, ut

dixi, zeloebriuseral. Cur insanis, Ilelii»? Quare lanta indu-

tus es inhumanilale? Expecta paulisper, et paulopost ipse

peccalo obnoxius deprehendcris. Ob peccalum incolarum

siccilatem advocasli, ceeluui clausisti, lerram frenasli,

naturaj cursum cohibuisti, neque vis rogareDeum pro his

aufercndis ? Brevi et ipse in peccaio esse redargueris, ve-

niamque impetrabis a Domino luo, ut crga conservos tuos

humanior evadas.

III. Hodie his dc rebus sermonem orsus sum, ut osten-

derem, ideo sacerdotem non esse Angehim, sed hominem

exhomine natum, ut ne a peccatorum expcrte, peccantes

• 3 Reg. xvn, 8.



IN SS. PETRUM ET HELIAM. 283

interficiantur. Nam si sacerdos esset Angelus peccati

expers , peccatores statiua plcctcrcl :sed proplerea lumo

est, ut snorura conscius morborura, siue nalurae consorli-

bus ignoscat. Declaravi postea , Deum , raagnos eliam

viros, quibus popuiura multum concredilurus erat, per-

misisse in peccatum labi, ipsisque veniam largitura esse

ut poslea et ipsi ex his eruditi, huraaniores evadant. Pe-

trumque in raedium adduxi, lalem Apostolum, qui in pec-

catum labi pcrmissus est; sed Dei Lenignitnle peccatum

per pcenitentiam delevit. Age ad Hcliam redearaus, et

recte factorum ejus pelagus ostendamus : quoniam volcbat

quidem Deus benignitate uli, sed ille nolebat : volebat

Deus pluviam dare, sed servi preces requirebat. Quid igi-

tur ? Iter perfecit Helias , et venit in Sarephtha Sidoniae,

vidilque viduam ligna colligentem. Hic mihi Heliae philo-

sophiam et fidem animadverte : rursus eum aliud virtutis

pelagus excepit. Non dixit Deo : Ad quain me mittis?

Tanta me subire cogis pericula, et ad viduam me railtis,

famem ad extremam? Annon sunt viri alii opulenliores,

qui possint famem levare mcara , scd lanla tcrrarura spalia

perngro, ut ad viduam perveniam, ad ipsam raalorum ca-

lamilatera; nec tantuni viduam, scd eliam paupcrcolam?

Animadverte qood nihil horura dicat faraulus : fidebat

enini Doraino, qui ea ,quce fieri non possc videntnr , fa-

cilia rcddit. « Vade, inquil, in Sarcphlha Sidonis, et eccc

» vidua una ligna colligens »Quid incedis, Helia? Quid ad

viduara accurris? vidisti paupertalis vestibula, ne intcr-

roges quanta sit tenuitas : vidisli pauperlatis ingressum,

ne qmeras quid sit intus. Quo ingrederis , Helia ? Vidisli

ligna colligenlem, et ab illa nutriri postulas ? Attamen

cum Domini verba in pignus haberet» abiit allocuturus

viduam. Etquidait ?« Damihipaululumaquaeut bibam*. »

I 3 l\pg. xTii, 10.



s*84 s. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

\ ides sapientiam Helfae? Ouomodo non slatim ad iilud,

quod majus erat pelcndum, scd ad id quod vilius erat

vcnerit? Non dixit, Da mihi pancm, sed, da mihi aquain.

Prhno aquam petit, conjectans si aquam habeat, panem

haberc posse. « Da mihi, inquit, paulnlum aqua\ «Abiit

vidua, aquam tulit, etille bibit; illesumpta fiducia, u Sume

»mihi, inquit, et buccellam panis, et comedam. » Rcspon-

det illa : « Yivit Dominus, si est mihi panis subcineritius,

» nisi pugillus farinse iu hydria, etpaululum olei in lecytho,

» quae faciemus et comedemus ego et filii mei, et moric-

Bimir. » Quid igitur Hclias? « Vade , inquit, et fac mihi

» subcineritium seorsum, et comedam ; ct postea facics

» filiis luis , ct comedent. »Quid facis, Helia? esto pancin

petas, cur seorsum et primo tibi dari postulas? Annon

gratias agere deberes, si una cum filiis ejus comedercs ?

Tu vis comedere solus, et ejus filios fame necare? No?i

liheralitatem et copiam Domini mei. Attamen vidua non

turbata est , nec quid absurdum cogitavit , neque dixil :

Tu es qui famem intulisti, ct in reiiquiis bujus famis a me

nutriri postulas? Neque dixit:Tanlum terrne spatium pcr-

fecisti, ut ad me veniresfiliosque

meos famenecares, ipse

famis auctor? Sed Abrahamica illa mulicr ingressa fccit

id quod Propheta dixerat : videreque erat viduam ipso

Abrahamo hospitaiiorem. Ilie enim opulentus cum esset,

Angelos hospitio excepit:ha3C vero ex fame interitum cx-

pectans, cxcepit Prophetam. \ idereque erat naturam con-

tcmptam , et hospitalitalem honoralam : videre erat viscera

projecta, et Prophetam suscept um : totam filiorum lurbam

sepulchrum effecit : quantum enim fuit viduae in proposito,

illi mortui sunt, sed Dei bcniguitalc faclum cst ut vive-

rent el incolumes essent. Nescio quibus pracconiis viduam

celebrabo : quomodo fiiios conlempsit, et hospitalitatem

amplexa est : quomodo natura ejus non cuntabuit , vel ma-



IN SS. PETRUM ET IIELIAM. 2 30

Irix non niulata fuit, quomodo visccra ejus non dissolula

sunt, cum videret turbam inlegram iiliomm mox fameconsumendam. Sed omnibussuperior, Prophctam hospilio

rccepit. Cum accepisset anlem Prophcta et comedissct,

dcmum mercedcm rclribuit. Hospitalitatem vidua somi-

navit, statimque hospilalitatis spicam collegit. Quid cnim

ad cam HeliasPt Vivit Dominus, livdria farinae non deft-

»>cict, etlecylhus

olei

non imminuetur. «Facta est viduaedextera torcular; et sinistra, area ct manipuli in neccssi-

talc fructum reddentcs, ct per Prophetae verba viduam

nulrientcs. Torcular et arca facla est domus viduae : non

imber, non pluvia , non ver, non autumnns , non aestas,

ncn aestus, non vcntorum vis, non temporum mutationes;

sed verbum unum cx Prophctae sentcnlia prolatum, viduae

rcrum copiam subministravit. Inde vcro postea, ut paucis

absolvam, abiit ad rcgem Achab. Dicam nunc ejus prm-

clara opera, ut cum cum peccantem videris, discas Dei

graliam erga homincs benignam. Quid autem ad illum

Achab ? «Tu es, qui pervertislsrael?» Responditille, «Non,

» sed lu, etdomus pa Iris tui*. » Vidisti-nc Prophelae lorjueudi

liberlatem, quomodo regcm redargnit? Poslea cum sede-

rcl in monte, accessit ad eum cenlurio dicens : » Homo

»Dei, descende, rex te vocat2

. » Ille vero : « Si homo Dei

»sum, desccndat ignis de coelo, ct dcvoret te, et quinqua-

»ginla tuos. »Dcinde secundo alius quinquagenarius dicit

« Homo Dci, descendc, rcx te opus habet. » Et quid ad

illum HeliasP«Si homo Dci sum ego, descendat ignis dc

Dccelo, et devorct te, et quinquaginla tuos. » Inde rursum

cum venit ad orationis condictum , et provocavit sacer-

dotes illos infames Baalis dicens, Precemur : addidilque,

«Facile vobis altare seorsum, ct eligite duos boves, et

» imponitc ligna adunum bovem, et ignem non imponite;

3 Res, xviii , 17. — « 4 Rpg. i; 9,



286 S. JO. CHRVSOSTOMl ARCIIIKPISCOPI C. P.

»et cgo id ipsum faciam : el invocate in nomine dcorum

»vestrorum r et ego in nomine Dei mei. Et crit, qni deus

»exaudicrit in igne , hic verus Deus*. »Tum fecerunt sa-

ccrdotcs infamcs altare, et cceperunl invocare Baal dicen-

tcs, « Exaudi nos Baal, exaudi nos. » Cum auteni post mul-

tas prrces nemoessct qui exaudiret : « Non enim erat vox,

»neque auditio : 9 expeciabat Helias cumpalientia,iilispre-

cantibus. Cum aulem videi et multam essc illorum moram,

sednemincmquiexaudiret, irridet illoshis verbis: «Clamale

»mullum, ne forte dormial Deus vesler. «Postea cum me-

ridies esset , et tempus procederet, dixit illis , « Discedite

» nunc, ut faciam ct ego holocauslnm meum : » et fecit al-

tare, et imposuit ligna, et dixit : « Ferte aquam in circuitu

naltaris, et tulerunt : Duplicatc, et duplicaverunt; tripli-

»cate, et triplicaverunt2

. » Animadverle quare id faciat

Helias. Quoniam erroris mos est veritati propria adjun-

gere, quod faciunt et meretrices, quae praioccupantes, li-

beras mulieres merelrices vocant, ut non habeant illae

quid convicii objiciant.

IV. Attamen Helias hic sapientia utitur. Quare? Id

quod dicturus sum meis ipse oculis conspexi. In idolorum

aitaribus foramina quaedam sunt in inferiore altaris parte,

et infra posita est quaedam fovea occulta : descenduntque

erroris artifices in foveam; et sic ex foraminibus deorsum

ignem exsulllant sursum ad sacrificium conficiendum ; ila

ut multi decipianturet putent ccelcstem esse iguem.

Nei"-itur Ilelias in suspicionem vcnirct, quod et ipse simile

quidpiam machinatus csset , aquam elVudit; ut foveam

non csse aqua demonslraret : nam ubi aqua foveam repe-

rit, non consislit, sed descendit. Implevil igitur altare, et

precatus est his verbis : « Exaudi me, Domine, ih igne

»hodie:exaudisti me in aqua, exaudi me ct in igne\ »Et

> 3 Reg. xvni , ao. — » Ibid. 34. — 3 3 Rcg. *vm , 07.



IN SS. PETRUM ET IIELIUM. 287

ecce ipso invocanle confeslim ignis descendit de coelo, et

consnmpsit sacrificium et lapides, et aquam linxil ignis.

Quid autem ait populo? « Gomprehendile sacerdotes in-

»fames, »nemo servelur ex iliis:et comprehenderunt et

occiderunt eos, quadringenlos et quinquaginla sacerdoles

Baal, et qnadringenlos sacerdotes excelsorum. Audivit

Jezabel uxor Achab ea,quae facta fuerant, et misit ad

Heliam dicens: «

llaec faciant mihi dii, ct h<ec addant, nisi

»cras ponam animam luam sicut animam unins corum'.»

Ilis auditis Ilelias/fugit. Lbinam est Heiias ille lalis tan-

tusque? In proposito enim mihi est oslendere, illum in

peccalum incidisse. Pcccalum dico, non accusans juslum,

sed salutis maleriam procurans : ut cum sanctos illos pec-

cantcs videris , et de sua salute non desperantes, sed di-

vinae benignilatis compotes factos, tu etiamsi pecces, sa-

lutem admcdum speres. Cum dixisset Jezabel : « Haec

» iacianl mihi dii, et haec addant, nisi cras ponam animam

» tnam, nt animam nnius ex ipsis. » Audivit Heiias, et fugit

itinere dierum quadraginta. O timoris excessum ! Mulicris

vocem audivit, et quadraginta dierum spatio fugitrnon

uno die, non duobus, non tribus; sed cum primum mu-

lieris sermo venit ad Prophetam, prae metu nesciens quid

ageret, tanlam fugam fecit. Quid hoc est, Helia? Tune iile

es, qui ccelnm clausisti, pluviam frenasti, aeri imperasti,

ignem ex alto evocasti, sacerdotes interfecisti, regi Achab

dixisti, « Tu es qui subverlis Israelcm, et donms patris

»tui, »qui dixisti: «\ ivit Dominus, si erit pluvia, nisi per

»os meum 2

, »qui ignem advocasti ,qui res tantas fecisii,

ct mulieris unius vocem non tulisti? Ubi est illa tua con-

stanlia, cum Dominum rogare noluisti, ut pluviam daret

terraj? Clare enim subindicabat libi, ac si diceret, roga

pro pluvia, licet ego sine te dare possim, sed nolui jut

1 3 Reg. xix, 2. — • Id, xvui, 18, el xvu, 1.



288 S, .10. CHRYS0ST0MI ARCHIEPISCOPI C. P.

quemadmodum malornm conciliator fuisti, ita et bono-

rum dux et auctor sis. Fecisti enim, HeJia, rem inhuma-nitate plenam. Deus vero ex calamilalc miscricordia molus

erat, quia omnium ipse crcator ct opifex est ; omninm pa-

ritcr curator cst, voluitque inhumanilalem tuam cmollirc,

ct tu in iila perseverebas. Diccbat libi, Novi calamitalem,

qiuc accidit, novi matrum flelus, novi puerorum ululatus.

Video terram, quam feci, deletam , et volo benignc cum

illa agcrc, sed nolo tamen tc probro afficere, ncquc sinc

tuo nulu pluviam miltere; nc malornm lu causa sis, bo-

norum vcro non item :sed le in honorc habco. O Domini

humanilatcm benevolcntia erga scrvum snperatam ! Helias

lamen mnllae erat arroganliae, quasi impeccabilis: nunc

autcm in peccalum lapsus ostensus est , Dco permittenle

ac providentc, ut humanc habilus, crga alios et ipse non

inhumanus esset. « Et fogit, inquit, Helias viam dierum

» quadraginta. »Lbinam sunt illa verba, quae cum ad

Quinquagenarios dixissct, descendit ignis , et illos com-

bussit ? Cum igilur declarare vellet Deus, quando miracnla

ipsa ficrent, non Ileliam , sed Dei virtutem illa fecisse,

vide quid faciat. Quo tempore Deus opcrabatur, reges,

principcs ct populi cadebant : cum vcro Deus absccssit,

vcl mulier terribilis visa est. Abscessit Deus, ct humana

natura superata esl. Atlamen cum fugisset Helias diebus

quadraginta, vcnit dormivilque quodam in loco, venilque

ad illum Deus, dominus ad servum ; ille, inquam, curalor

et amans hominum : et quid ail? Gnarus quidem qua de

causa isluc venisset, attamen sciscitatur : « Quid tu liic,

»Helia?quid hic agis1

? o subindicans ejus fugam , ac si

diceret -Fugisli : Ibi est illa flducia? Ut discas viribus

tuis non coufidere. « Quid tn hic, Helia, quid hic agis? »

Respondit lamen Helias, alia in menlc habens, et alia

' 7) Reg. \ix, i3.



JIN SS. PETI\U\I ET HKLI.UI. 289

dicens. Quid igitur ad haec Ilelios ? « Domine, Prophetas

»tnos occiderunt, pltaria tua suflbderunl : et ego relictus

»suvu solus, ct quaerunt ahimam meain, ut auferant cam. »

Quid igilur ad ilium DeusPSlatim illuih redarguit. Non

idco fugisti, inquit, Ilelia; non enim lu solus es, qui non

adorasli Baal :hinc illum redarguens subjungit : « Rcliqui

»mihi septem miMia virorum , qui non curvaverunt genu

«anteBaal1

. «Redarguit igitur illum, quod non eam ob

causam fugisscl, sed mulieris metu correplus. Sic mulier

una talem lanlumque virum fugitivum efl'ecit:ut discas,

Hclia, cum aliquid admirabile feceris, id non tibi adscri-

bendum csse, sed Dei viriuli. Vidisli quomodo discedcnle

gratia , superala sit nalura? Fugit Ilelias itinere dierum

quadraginla. timorem nimium ! o formidinis vehemcn-

tiam ! INon uno , aut allero, aut tertio , sed quadraginta

diebus fugit, et ad omnino deserlam regionem se conlu-

lit, non cibo , non alimcnto quopiam instruclus:inelu

quippe ebrius ha:c non curabat, sed deseita loca sectaba-

tur. Ingressum est mulieris veibum in Prophetam, et

quasi zephyrus vehemenler in velum sufllans navigium cum

impetu transmittit ; sic vevbum mulieris in Prophctam

ingressum , illum cum impelu in deserlum conjecit. Ubi-

nam , Helia, illa tua loquendi libertas? iJbinain os illud

terribile? Ubi lingua illa imbrium suppeditatrix? TJbi ilie,

qui utrisque elementis praecipicbat, et modo crelum clau-

debat, modo ignem evocabat ad sacrificium ? Attamen,

u t dixi , hcTC faciebat operanlc gralia; quamobrcm a Deo

redargnilur. Vides quomodo in peccatum illud cxiguum

cadere permissus sit, ut integro benignitatis amiclu se

indueret? Dcmum, Helia, erudiluses; eslo henignus sicut

Dominus tuus, ut eruditus es, ut didicisti a Domino tuo.

Vidisti quomodo permiserit Deus in exiguum peccalum

' 5 tteg. xi\, iS.

xcn. 19



290 5. JO. CHRYSOSTOMI ARCKIEPISCOPI C. P.

cadere columnas illas, propugnacula . turres? Nc si om-

nino a peccatis expcrtes essent, omncs ab Ecclcsia exscin-

derent. Ut cum aliquem peccantem yicierint, alrjue ad

illum sine misericordia excipicnduui proni fucrinl, recor-

dentur peccati sui , et eamdem exerceant benignitalcm,

quam et ipsi conseculi sunt a Domino. H.ec diximus, non

ut justos illos accusaremus, scd ut vobis viam salulis

praepararemus; ut cum peccaverilis, ne dcsperclis de sa-

lutevestra ,

memoresjuslorum illorum , qui lapsi sunt,

et per pcenitentiam in eodem nec imminuto lionoris gradu

manserunt. Diximus primo illorum virtutes; et deindc

peccata induximus. Et lu igitur si peccator es, ne absis

ab Ecclesia ; si justus, ne absis ilcm, ut Scripturarum

notitiam praesentem habens juslus permaneas , memor

regni ccelorum, et bonorum, quce prneparavit Deus dili-

genlibus se:quia ipsum decet gloria cum Filio et sancto

Spiritu, nunc et semper et in saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA

In beatum Philogoniurn,qui fuit cx patrono causarum

factus Episcopus , etquod nihi/ cvque reddit nos Deo

probatos , atque si studiosi simus earum rerum, quce

publiccr conducunt utilitati , ct quod negligcntcr

adeuntes divina mysleria graiiasimc puniunlur,

etiam si semcl tanlum in anno scclus hoc commi-

serint. Dicta est aulcm quinquc diebus ante Natalcm

Christi.

I. Ego quidem et hodie destinaram adversus bacrcticos

luctaturus vestes exuere, quodque restabat debiti vobis



DE BEATO PHILOGONIO. 29

pcrsoivere : vcrum beati Philogonii dies , cujus fcstum ce-

lebramus, ad ipsius bencfaclorum enarrationem linguam

nostram evocavit. Et omnino parendum est ; etenim si qui

patri matrive maledicit, morle moritur1

: liquet eum, qui

benedixerit illis , vilae praemia recepturum : et si iis qui

natura parenles sunt tantam debemus praestare benevolen-

tiam, mullo magjs id praestandum iis, qui spiritu sunt

parentes ,polissimum vero cum defunctos nostra laudatio

nihilo reddat gloriosiores, nos vero congregatos tum qui

loquimur, tum quiaudimus, reddat meliores. Nam ille

quidem subvectus in coelum haud quaquam egere potest

humanis laudibus ad feliciorcm sortem profectus : nos

vero qui hactcnus hic versamur, multaque opus habemus

exhortatione, illius egemus encomiis, quo videlicct ad

ejus imitationem excilemur. Quaproplcr sapiens quidamhortatur, dicens : « Memoria justi cum laudibus

2. » Non

quasi illi qui decesscrunt. sed ii potius qtii cos laudibus

ornant, maximam inde percipiant utilitalem. Quoniam

igilur hac ex re tantum nobis lucrum obvenit, obtempe-

remus, neque recusemus. Nam et ipsurn tempus huic

narrationi congruit. Siquidem hoclie beatus ille ad tran-

quillam omnisque turbationis expertem vitam translatus

est, eoquc navigium appulit, ubi deinceps non polerit

meluere naufragium , nec ullam animi dejectionem aut

dolorem. Et quid mirum est , si locus illc purns est ab

omni molcstia animi, cum Paulus hominibus adhuc in hac

vita dcgenlibus loquens dicat: « Scmper gaudele, sine

» intermissione orate3

? » Quod si hic : ubi morbi , ubi in-

scctationcs, ubi praematurae morles, ubi calumniae, ubi

invidiae, ubi moerores, ubiirae, ubi cupiditates, ubi innu-

merabiles insidiae, ubi quolidianae solliciludines, ubi per-

» Exod. xxi, 16, et Levit. xx, 9. — » Prov. xx, 8. — 3 1 Thess.

t, 16.

»9-




petua siblque cohaerenlia mala sunt, innnmcros ex omni

parte dolores aflerenlia, Panlus dixit fieri posse ut sem-

per gaudeamus, si qnis paululum ex rerum mundanaruui

fluctibus erexerit caput, vitamque suam rccte con)posue-

rit : multo magis postquam hinc dcmigraverimus facile

compotes erimnsejus honi , cum haec omnia suhlata fue-

rint, adversa valetudo, morbi, peccandi materia, ubi non

esl meum ac tuum, frigidum iilud verbnm, et quidquid

est malorum in vilam nostram invehcns, icnumeraque

gignens bella. Quamobrem maximopcre gratulor hujus

sancti felicitali, quod quanquam Iranslatus est, alque ci-

vilalem noslram reliquit, tarnen in alteram transiit civi-

tatem , nempe Dei , ac digressus ab hac Ecclesia , ad illam

pervenit, quae est primogcnitorum descriplorum in ccelis,

ac rcliclis hisce festis, transiit ad celebritatem Angelorum.

Etcnim quod ct superne sit civilas, Ecclesia , ac celebri-

tas , audi Paulum dicenlem : « Accessistis ad civitatem Dei

»vivcnlis, ad Jerosolymam ccelcslem, et Ecclesiam pri-

9 mogcnilorum descriplorum in ccelis, cl ad innumerabi-

»lem Angelorum frequentiam *. » Non solum autem ob

multiludinem virtulum cceleslium, verum etiam ob abun-

danliam bonornm , ac jugegaudium et laeliliam, panegy-

rim , hoc est , frequcniiam appellat totam illam vitam.

Nec enim aliud pancgyrim faccre solet, quam multitudi-

nis ccelus, mercium venalium cOpia , cum triticum ,

hordeum, et omnigenae frugum species, ovium greges,

boum armenta,vestes, aliaque id gcnus plurima impor-

lantur, aliis quidem vendenlibus, aliis vcro ementibus.

Sed quid, inquis, harum rcrurn est in ccelis? llorum qui-

dem nihil, sed sunthismulto praeclariora. Non enim illic

snnl triticum, hordeum, ac frugum variae species. scd illic

nbiquc fruclus spirilus charitas, gaudimn, bonitas, pax,

•

Htbr. ui,-»9.



DE BEATO PHILOGOMO. 20,3

ac mansuetudo samma exuberat copia. Non ovium gre-

ges, non boum armenta, sed spiritus justorum perfocto-

rnm, animarum virtutes, vitaeque recta facta per omnes

ccelos videre licet. Non vestes aut amictus , sed coronas

quovis auro pretiosiores, tura bravia, certarainura prae-

mia, aliaque innuraera bona reposita iis qui recte fece-

rint : adhaec ibi est frequentia, longe tutn copiosior , tnm

bonoratior. Neque enira constat ex viris urbanis indige-

nisque, sed hic sunt Angelorum infinita millia, illic multa

millia Archangeloruin, alibi sodalitia Prophetarum , alibi

Martyrura chori, Apostolorum ordines , cunei justorum,

omniumquequi Deo placuerunt varii coetus. Profecto mi-

randa quaedam panegyris est : quodque rnajus est oranibus,

in media frequentia versatur horura oraniura rex. Etenim

ubi dixisset, « Ad innumerabiliura Angelorum frequen-

» tiam, » subjecit, « Et ad judicem universorum Deum. »

Quis unquam vidit in panegyrira prodeuntera regem ?

Hic quidem nemo vidit, illic autem qui adsunt perpetuo

vident, quatenus illura videre licet, non solum praesen-

tem , verumetiara sune gloriae splendore condecorantem

universum ccetum. Et nostrai quidem celebritates sub me-ridiera plerumque solvuntur, illa vero non item. Neque

enira mensium in orbem recursus, neque annorum circui-

tus, neque dierum numerura expectant : sed stat perpe-

tuo, illiusque bona nullo termino clauduntur, finem non

habent, nec senescere, nec marcescere possunt , sedsunt

tum senii, tum mortis expertia. Nullus illic tumultus ,

quemadmodum hic, nulla turbatio, sed ingeus omnium

cum ordine compositio, haud secus atque in cithara qua-

piam, modulatissimum concentum et quavis musica sua-

viorem reddentium utriusque creaturoe Domino , dum

anima illic velut in sacris adylis, divinisque mysteriis , di-

vinorum arcanorum celebrationem peragil,



80,4 S* '*>» CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

II. Ad hanc heatam et senii experlcm sorlcm hodie

transiit bealus Philegonius. Qmenam igitur oratio par sit

viro, qucm diiinalus esl ? iNulla. Sed agc . dic mihi, num

idcirco silebimus? Et cujus rei gratia convcnimus? An

dicemus nos haud posse magniludinem gestorum oralione

consequi ? Alqui ob hoc ipsum necesse est dicere, quan-

doqnidem haec est praecipua laudum illius pars, quod

factis verba arquiparari non possint. Nam quorum gesta

naturam eliam supcrant morlalem : perspicuuin est, ho-

rum laudes excedere linguam humanam. Haud tamen ob

id aspernabitur oilicium noslrum, sed suum imitabitur

Dominum : siquidem ct ille viduae duos tantum obolos

dejicienli , non lantum duorum obolorum mercedem red-

didit. Cur ila tandem? Quoniam non perpendebat pecu-

niae moilum, sed animi divitias. Nam si pecuniae modumexpendas, magna paupertas est : si voluntatem explices,

incflabilcui videbis excelsi animi thesaurum. Proinde

quamvis noslrae facultates exiguae sint minimique pretii

attamen qua? possumus oilerimus. Et licet non respon-

deant magnitudini animi prajclari justique Philogonii,

tamen hoc ipsum magnanimilalis illius maximum fuerit

argumentum,quod nec pusilla repellat, sed idem faciat

quod sblent divites. Siquidcm illi cum acceperint a tcnui-

hus exigua quibus non egmt, sna vicissim apponunt, re-

munerantes eos, qui quod polerant oblulerint : itidem et

hic cum acceperit a nobis lauclem, qua nequaquam eget,

redonabit nobis peripsa facla

bcnediclionem, qua semperindigemus. I nde igitur laudem illius auspicabimur? an a

magislralu ,qr.em Spiritus illi tradidit gratia. Nam mun-

dani magistratus nequaquam possunt corum,quibus cre-

diti sunt, demonstrare virtules : quin potius frcquenter

habent accusationem uialilue. Quare? Quoniam et palro-

cinia ainicorum, et circumcursationes et adulationes,



DE BEA.TO PHILOGONIO. 20,3

aliaque permnlta his foediora tates magistratus solent con-

ciliare : cajtcrum ubi Deus suo siilTragio dcsi^nurit ali-

quem , illaquc manus sanctum conligerit capul, incorrup-

tum suflragium , alienum a suspiciono judicium, indubi-

tata fucrit delecti comprobalio, propter cjus qui delcgit

auclorilatem. Porro quod elegerit illurn Deus, vel ex ipsa

mornm inlogritate perspicuum est, qiiippc quem ex medio

abreptnm foro ad thronum hunc evexerit : adeo caslam et

insignem prius ogit vitam , cum uxorem haberet ac iiliam

et in foro versaretur, adeo solem ipsum splcndore vicit,

ut protinus hoc magistralu dignus viderclur, et a judicio-

rum tribunali ad sacrum tribunal evectus sit. Ac tum qui-

dem hominibus patrocinabatur adversus homines; qui

slruebant insidias, eos qui afficiebantur injuria, superio-

res reddens iis. qui injuriam inferebanl : hic autem adest

hominibus patrociuans adversus daemones invadentes.

Quanlum aulem sit pietatis argumentum, Quod Deus

illum tanlo magislratu dignum judicarit, audi, Christus

excitatus a morte,quid dicit Petro. Postquam enim illum

inlcrrogasset, « Petre, amasme 1?» isque respondisset :

« Tu Domine scis quod amo te : » non dixit Christus, ab-

jice pecunias, jejunium exerce, macera te laboribus

mortuos excila, damiones abigc , nihil vel horum , vel

aliorum miraculorum rectequc factorum in mcdium ad-

duxil, sed omnibus illis pr.etermissis dicifc illi : « Si diligis

»me, pasce oves meas. » Hoc aulem dicebat non solura

ut nobis cerlissime dcclararet, quanlopere ipsum diligeret

Petrus : vcrum eliam ut suum crga suas ovcs amorem os-

teuderel, maximum exemplum proposuit Petri erga ipsum

amoris , tantum non diccns : Qui diligit ovrs meas , nie

diligit. Vide igilur quam mulla propler hunc gregcm pas-

sus sit Christus. Ilomo factus est , servi formam assump-

< Joan. xxi, 16.



296 S. 30. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P,

sit, consputus est, alapis caesus est, postrerao ne morletn

quidem recusavit, eamqne ignominiosissiuiam ; siquidem

in cruce ipsuoi etiam sanguinem elfudit. Itaque si quisvoluerit illi commendatusesse, curaia habeat ovium illius,

publicam quaerat utilitatem, fratruin suorum sa.luti pros -

piciat : nullum cnim officium hoc Deo carius est : idco

alibi dicit : « Simon, Simon, expetivit Satanas, ut cribraret

» te tanquam triticum, sed ego rogavi pro te , ut non de-

» ficiat fides tua1

. » Quod igitur hujus sollicitudinis cura3-

que praemium mihi rependis? Sr>d quam poscit gratiam?

eamdem curam,quam nobis impendit , reposcit. Nam

« Et tu , inquit, aliquando conversus, confirma fralres

» luos. » Sic et Pauius ait : « Imitatores mei estote sicut et

» ego Christi2

. » Quonodo factus es Christi imilator ? Om-

nibus per oinnia placens , non quaerens meam utiiila-

tem, sed muUorum, ut salvi fi^rent. Rursus alio loco

dicit : « Etenim Christus non sibi ipsi placuit , sed mul-

»tis3

: » neque prorsus alia res est, quae pcrinde declaret

doceatque, quis sit fid^lis et amans Christi, quam si fra-

trura cnrara agat, illorumque saluti prospiciat.

III. Haec audiant et monachi omnes, qui montium oc-

cuparuat cacumina,

quippe modis omnibus se ipsos

mundo crucifixerunt; quo pro viribus Ecclcsiarum prae-

foctos adjuvent, et incitent precibus, concordia , chari-

tate, scientes quod in modis omnibus, opitulentur iis,

qui tot periculis objiciuntur per gratiara Dei, totque nego-

tiorum curas sustinent, quibuscumque possnnt ralionibus

auxiliontur, quamquara procul habitantes , et caput ipsis

peribit , et tota destruetur sapientia. Verura hoc esse

maxiraum amicitiae erga Christum argumenlum hinc de-

claratur : videaraus autera quomodo raunus hoc Episcopi

adraiuislrarit. Quin potius non cst opus hic pluribus ver-

Luc. wm, 3 1 . 1— » i Gor. \n, 1. — J Rom. xi, 3.



2q8 8. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

fixus , nam lioc cst fcstum Pasehae : nequaquam mlsisset

Spirilum sahcUim,quod cst festnm rcrilecostes. Ilarjue

al) hoc, ccn a fonle quopiam diversi fluvii, nala sunt no-

bis haec fcsla. Vcrum non ob hoc tantum par est hunc

diem caeleris anleponi, sedeliam quia quod in hoc nalum

est, caeleris omnibus est venerabilius. Nam quod Chris-

tus homo faclus, sit mortuus , consequenliae cujusdam

fiiit : licet enim nullum omnino peccatum perpetrasset

mortale tamcn corpus assumpserat : et erat quidem hoc

admirandum : caeterum quod Deus cum csset , volucrit

homo fieri, tantumque sese demillere sustinuerit, quan-

tum ne cogitationc quidem complecti qucas, hoc est om-

nium maxime revercndum , stuporisque plenum. Quod

quidcm et Paulus admirans dicebat, « Et manifesle inag-

»num pietalis mystcrium 1. » Quod mau;num ? « Dcus ma-

«nifestatus in carne. » Ac rursum atibi : « Non enim An-

wgelos apprehendit Deus, sedsemen Abraha^ apprehendit.

»Unde per omnia fratribus assimilari2

. » Propler hoc

potissimum amplector diligoque diem hunc, et amorem

ejus in medium propono, ut vos hujus parlicipes reddam :

eoque rogo vos omnes obsecroque,

summo sludio sum-maquc cum alaeritate velitis adcsse , sed prius suam

quisque domum evacuet, ut videomus Dominum noslrum

in pr&sepi jacentem ac fasciis involutum, tremendum ac

stnpendum sprclaculum. Quid euirn excusahimus , aut

quam veniam oblinebimus, si cum ipse noslri causa dcs-

ceiulcrit e ceelis, nos ad illum vcl cx aedibus irc grave-mur? cum alienigonae barbariquc Magi cx PersiJc accur-

rant, nt illuin videant in praesepi jacentcm , tu vcro qui

Chrislianus cs ne brcve quidem spalium emeliri sustineas,

ut hoc felici spectaculo perfruaris. Nam si cum fide ac-

cesserimus, procul dubio videbimus illum in praesepi ja-

i Tim. iii, 16. —*

Uebr. u, 16



DE BEA.TO PHIL0G0NI0. 299

centcm. Siquidem h.rc mcnsa vicem explct prnescpis. Nam

et hlc ponelur corpus dominicum, non quidem fasciis iii-

volutum sicuti lunc,sed undique Spirilu sancto veslilum.

Qui mysteriis initiati sunt, inlelligunt quae dicunlur. Ac

Magi quidem nihil aliud quam adorarunt, tibi vero si

cutn pura accesseris conscientia, perniiltemus, ulsnmas,

et sumpto domum abeas. Acccde igitur tu quoqnemunera

offcrens, non qualia deferebantilli,

scd mullo roligiosiora.

Obtulcrunt illi aurum, ofler tu tempcranliam ac virlulcm :

obtulerunt illi ihus, offer tu puras prrces, quae snnt odo-

ramenta spirilualia : obtulerunt 1111 myrrham, offer tu

humililatem, et cor submissum cum eleemosyna. Ouod

si hisce cum muncribus accesseris , multa c.um fiducia

particeps cris hujus sacrae mensae. Nam haec idco nunc

loqnor, quod sciam certo futurum , ut in illa die complu-

res accedant irruantque ad victimam hanc spirilualem.

Igitur ne faciamus ad detrimentnm et condemnalioncm

animce nostrae , sed ad salulem : jam nunc obtestor ob-

secroque , ut omnibus modis repurgati, ita demum sacra

adeatis mysteria.

IV. Neque mihi quisquam dixeril, vereor, habeo con-

scientiam peccatis oppletam, sarcinam circumfero gravis-

simam. Sufficit enim horum quinque diernm tempus, si

sobrius fueris, si oraveris, si vigilaveris, ut multiludinem

peccatorum reddas contracliorem. Nec illud perpende

quod breve tempus est; scd illnd considera quod benignus

est Dominus. Quandoquidein et Ninivitne tridui spatio

tantam iram Deiascdcpulerunt1

, nec obstitit illis temporis

anguslia, sed animi promptitudo, amplectens Domini be-

nignitatem , totum peragere valuic. Et meretrix illa brcvi

temporis momento, cum ad Chrislum accessisset, omnia

proba diluit2

. Quin et calumnianiibus Judaeis, quod illam

» Jon. iu. — Luc. vu.




admisisset, tantamque praebuisset fiduciam, Christus illis

quidem siientium imposuit, hanc vero malis omnibus li-

beratam , comprobatoque illius studio , ita domum remi-

sit. Quid ila tandem? Quoniam ferventi auimo , et fla-

granti corde, ardcntiquc accessit fide , sanctosque illos

ac sacros altigit pedes, solutis capillis, ibntibus lacrymarum

ex oculis cmissis, unguento profuso. Etenim per qnae dece-

perat homines, per eadem paravit remedia poenitentine :

per qune avocarat ocuios intemperanlium , per haec emisit

lacrvmas : per capillos arte compositos multos illexerat

adpeccatum,pereosdempedes abstersitChristi. Unguento

multos inescarat, per hoc pedes illius unxit. Proinde et

tu nunc quibus rebus provocasti Deum, per has rursum

facito propitium. Provocast: illum pecuniarnm rapina

per easdem illum reconcilia , cumque et rapta restitueris

illis, quos injuria aflfeceras, et alia insuper addideris, dicito

juxtaZacchneuui : redJo omnium, qune rapui, quadruplum.

Provocasti lin^ua et maledicentia, multis contumelia aflec-

tis, vicissim lingua placato, puras emittens preces, bene-

dicens maledicentibus, laudans vituperanles, gratias agens

injuriam inforenlibus. Ha3C non e^ent multis diebus an-

nisve, sed solo animi proposito, ct unico die perficiuntur.

Discede a malo, virtulem amplectere, desiste a pravitate :

pollicere le posthac ista non commissurum , et istud suf-

ficiet ad excusationem. Ego teslificor acfide jubeo fore, ut

si nostrum quisqne qui pcccatis obnoxii sumus rccodens a

pristinis malis, cx animo vereque promitlat Deo se postea

nunquam ad illa rediturum , nihil aliud Deus requiret ad

excusationem majorem. Benignus cnim esl , ct quemad-

moduin parturiens cupit eniti fetura, ita et ille cnpit efl\in-

dere suam misericordiam : scd illi obstant peccata nostra.

Diruamus igitur maceriam , atque ex hoc jam temporc

• Luc. vix, 8.



DB BBATO PHIL0(J0NI0. 3o2

festum auspicciiHir, hoscc dies quinque hegotiis omnibus

valcre jussis, valeal forum , valeat curia , facessant mun-

danae curae, cnm pactis et conlractibus : animam mcam

servare cupio. «Quid prodest homini si toium mundum

»lucrelur, animae vero suae detrimentum palialur1

? »>

Egressi sunt a Perside Magi , egredere tu e temporariis

negoliis , ad Jesum proficiscere : non est longum inlerval-

lum si \elimus. ]\on enim necesse est Irajicere mare, ne-

que montium superare cacumina, sed domi sedens, si

pietatern exhibeas, mullamque cordis compunctionem,

potes illum videre, potes lolam diruere maceriam, totum

submovere obstaculum, abbreviare viae longitudinem.

« Deus enim, inquit, appropinquans ego snm, et non Dcus

• procnl*, »et« Dominus prope est omnibus invocantibus

»ipsum in veritate3. » JNunc autem multi fidelium in lan-

tam vecordiain tantumque venere contemplum, ut cum

innumeris scateant malis, nullamque viiae suae curam ha-

beant, in diebus fcslis negligenler ac tcm^re ad mensam

hanc acccdant, haud inlelligentes, quod communionis

tempus ncn est feslum, neque celebrilas, sed conscientia

pura, vitaque a peccatis repurgala. Sicut enim qui sibi

nullius mali conscius est , hunc oportet singulis dicbus

accedcre : sic qui peccalis occupatus est, nec pomilet,

eum ne in feslis quidem accedere tutum est. Neque enim

semel in anno accedore, liberat nos a peccatis, si indigne

accesscrimus : quin hocipsum potius augct damnalioncm,

quod cum semcl tanliim accedamus, ne lum quidem pure

accedimus. Quapropter adhortor vos omnes ne negligen-

ter, veluli fcslo die cogente, ad divina mystcria acccdatis,

sed si quando hujus sacrae hostiie fuluri parlicipes cstis

multis anle diebus repurgctis vos ipsos per pcenilenliam,

precationem cl cleemosynam, perque spirilualcni excr-

» Mallli. xvi, 16. —• Jercm. xxiit. — 3 Psaf. cvr.v, 1S.



'502 S. JO. CUlUSOSTOAll A.UCIIIiiPISCOPI C. P.

citatlonein, nec dcnuo convertamini canis in morem ad

proprium vomitum. Annon cnim absurdum tanlam ha-

bere curam rcrum corporalium , ul oppetente festo multis

ante diebus vestem e scriniis pulcherrimam diligenter

appares, cmas calceamenta, mensa largior splendidiorque

paretur, denique variam undcquaque rerum copiam exco-

gites, omnibusjue modis temetipsum ornes, nitidumque

reddas : animae vero neglecUe, sordentis, squaUidae. fame

contabescentis nullum habeasrcspectum, cum sola ma-

neat impura , ac corpus quidem nitidum huc adducas

animam vero nudam incultamque? Atqui corpus quidem

videt conservus, neque quidquam est detrimenti, quomo-

documque fuerit habitum : illam autem videt Dominus,

qui gravissime punit negligenliam. An nescitis quod haec

mensa plena est ignc spiriluali : et quemadmodum

fonles aquae vim exundant, ita haec flammam quamdam

habet arcanam? iNeigilur accesseris stipulam afferens, non

ligna, non foenum, ne augcas inccndium, exurasque ani-

mam ad communionem accedentem : sed accede ferens

lapides pretiosos, aurum, argenlum, quo puriorem reddas

matcriam , multoquc cum lucro discedas. Si quid mali

est, abigas ab animo. Ilabet quis inimicum, gravitcr lacsus

est, solvat simultalem, coerceat animum exardescenlem,

inlumescentcmque, ne quis sit inlus tumultus aut pertur-

batio. Kegcm cnim cxcepturusesper communionem : cum

autem rex ingrcditur animam, pportet magnam esse tran-

quillitalem, niuluur.que silenlium, profuudam cogitalio-

num quietem. Sed alroriler Uumis es, nec poles iram rc-

millere. An igilur le ipsura raagis etiara et gravius lacdesj

Neque cnim lautis malis te alficiet inimicus quaecumquc

fecerit, quibus le ipsum allicis, si non illi rcconcilieris ,

scd Dei lrges conculcaris. Illc tc conluraelia affecit , dic

mihi. num tu ideo Deum allicies contumelia ? Etenim noa



DE S. MELETIO ANTIOCHENO, :Ju3

recipere in gratiam eum qui molestiam atlulit, non tam

est ilium ulcisci,quam aflicere conlumelia Deum, lcgis

hujus auclorem. Proiude ne respicias ad conservum, ne-

que ad magnitudincm injuriarum, quas intuiit ilie, sed

Deum, illiusque limorem in animo habens, id lecum re-

pula, te, quo majorem vim adinoveris animo tuo, post in-

numera mala cogens ilium rcdire in graliam cum eo qui

molesliam intulit, tanto majus praemium laturum a Deo,

qui haec praecepit. Et sicut hic Deum excipis mullo cumhonore, sic et ipse te iliic multa cum gloria excipiet, red-

dctque tibi miilecuplam istius obedientiae mercedcm :

quam nobis omnibus assequi contingat, gralia et benigni-

tale Domini nostri Jesu Chrisli , cum quo gloria sit Patri,

honor, imperium et adoratio, simulque sancto Spiritui in

saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA

Encomiastica in S. Patrem nostrum Meletium, Archi-

episcopum magnce Antiochiee, et de stuciio eorum qui

convenerant.

I. Sacrum hunc grcgem oculis undiquc circumspiciens,

et universam civitalcin videns hic prxsenlem, nescio

quem prius beatum pronunliem, sauclumne Meietium,

quod vel post morlem tanto honore iruaturran vcstrain

charitatem,quod tanUm in vestros pastores benevolen-

tiam etiam post decessum oslendatis. Bcatus enim ille,

quod lantum sui amorem vobis omnibus potuerit rclin-

quere : healivos quoque, quod cum

charitatis depositum



3o4 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. V.

acceperilis, eam ei, qui depcsuit , iniegram hnc nsque

porpetuo conservaverilis. Quinlns enim annus jam prae-

teriit, ex quo ille migravit ad Jesum , quem desiderabat,

ac perindc ac si heri et nudius lertius eum vidissetis, tam

fervcnli amore ad eum hodie accessislis. Proplerca bcalus

ilie est qnod tales genucrit filios : beali vos quoque, quod

vobis obtigerit, ut lalem patrem habcrelis. Egregia est

radix ct admirabilis, scd fruclus quoque non sunt indigui

hac radice. Etenim quomodo radix quaepiam admirabilis,

quae latet in sinu lerrae, ipsa quidem non apparet,pcr

fructus autem virlutis suae robur ostendit : ita etiam bealus

Meletius in hac capsa conditus, ipse quidem non cerniiur

a nobis oculis corporis; pcr vos vero, qui eslis fructus,

suae gratiae vires oslcndit. Licet nos silcamus, sufficit dies

festus, et fervor vestri studii, ad luba clarius proclaman-dum sancti Mcletii in vos amorem, tanquam in filios. Sic

euim vestras mentcs accendit ad sui amorem, ut vel ad

solnm nomen incalcscatis , et excilemini ad ipsam appel-

lationem. Propterea cgo quoquc nunc non temere, sed

studio et dedita opera, nomen illud in meis assidue vcrbis

anneclo, et perinde ac quispiam,qui

coronam texit au-ream, margaritas deinde inserens, gemmarum frequenlia

praeclariuseiTicit diadema : ita egoquoque beato ejus capiti

coronam tcxens cncoir.iorum , veluli margarilarum qua-

rumdam frequenliam, saepe repclilam ejus appellationcm

orationi adtexo, sperans fore , ut sic eam jucundiorem

rcddam et splendidiorem. Solcnl cnim amanles eorum,

quos amant, vel nuda complecti nomina, cl incalcscerc ad

ipsas appcllaliones, quod vobis quoque iu hoc bealo usu

venit. JNam cum eum a principio in civitalcm ingrcssum

excepissciis, unusquisque filiiun suum cjus nomine appcl-

Jabat, per appellationem cxistimans unusquisque in do-

mum snam sanclum intioduccrc, missisquc palribus, avis



DE S. MELETIO ANTIOCIIENO. 3o5

ct proavis matres beatiMeletii nomen imponebant liberis,

quos pepererant. Naturam enim vincebat amor pietatis,

ct deinceps qui nascebantur, non naturali solum bencvo-lcntia , sed etiam afFectu erga illam appellationem , crant

cari parentibus. Ipsum enim nomenetornamentumcogna-

tionis et aedium tutelam, et ita vocatis salutem, et amoris

solatium esse exislimabant, et perinde ac si quidam, se-

dentes in tenebris , cum una lampas conspecta fuerit,

multas accendentes lucernas, unusquisqueinfcrt

iri

do-mum suam:ita etiam cum illa appellatio, lanquam lumcn

incidisset in civitatem, quilibet in domum suam beali

iilius nomen inlroduxit, veluti quemdam thesaurum bo-

norum innumerabilium, per illius affercns appellationem :

eratque vere illud magnae pietatis doclrina. Nam cum as-

sidue cogerentur meminisseillius appellationis, et sanclum

virum animo complecti, habebant hoc nomen fancjuam

arma quaeclam, quibus fugabatur quaevis a ratione aiiena

affectio et cogitatio, fuitque id adeo frequens, ut ubique

in biviis, in foro, in agris et in viis hoc nomen undique

circumsonaret. Non erga nomen autem solum adeo affecti

eratis , sed erga ipsam etiam figuram corporis. Quomodo

enim fecistis in nominibus, hoc etiam fecistis in iliius

imagine : etenim in palis annulorum , et in sigillis , et in

phialis , et in thalamorum parietibus, et ubique sacram

iliam mujti expresserunt imaginem, ut non solum audirent

sanctam illam appellationem, sed etiam ubique viderent

figuram corporis , et ejus exilii duplicem consolalionem

acciperent. Etenim primum ingressus, statim expuisus cst

e civitate, inimicis veritatis eum expellentibus. Deus vero

id concessit, simul et illius virtutem et vestram forlitudi-

nem volens ostendere. Cum enim ingressus, sicut Moses

in yEgyptum, liberasset civitatem ab errore haeresis, pu-

trisque membris et immedicabilibus a rcliqno corpore

xcit. 20



3o6 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

ampatalis, integram restituisset sanitatem Ecclesiae mul-

titudini, inimici vcritatis non ferentes corrcclionem, con-

citato Imperatore, expuierunt eum hac civitate, expec-

tantes fore, ut hac ratione veritate essent superiores, et

eam rerumemendationem everterent. Evenitautem contra

quam expectabant; ac cum studium vestrum, tum ejus

in docendo scientia magis effulsit. Illius quidem, quod

triginta diebus, nec iis quidem integris, tantum vos potuit

in studio fidei fundare, ut postea irruenlibus spiritibus

innumerabilibus, illabefacta et inconcussa manserit illa

doctrina : fervor autem vester se aperte ostendit, quod

triginta , et nec iis quidem integris, diebus jacta ab illo

seminatam accurate suscepistis, ut ad profundum mentis

radices transmiseritis, et nulli deinceps illatae de caetero

cesseritis tentationi.

II. Operae pretium est aulem, ncn illud praetermittere,

quod accidit in ejus persecutione. Nam cum praeses ci\i-

tatis curru vectus exirct per medium forum, sedente ad

latus sanclo viro, lapides nive crebriores undique in caput

praesidis ferebantur, civitate illam non ferente separatio-

nem, sed potius vita praescnti privari volente, quam videre

sanctumillum avelli. Quid ergo tunc fecit ille beatus?

Cum vidisset jactus lapidum , complexis snis vestibus,

contexil caput praesidis : simul et inimicos pudore afficiens

ob insignem mansuetudinem , et suos docens discipulos,

quanlam ostendere oporteat patienliam in eos, qui injuria

afficiunt:et quod non solum nihil oporteat eis mali fa-

cere, sed etiamsi ab aliis eis immineat periculnm, id quo-

que omni sludio propulsare. Quis tunc non fuit obstupe-

factus , videns et insanum amorem civitatis, et summam

philosophiam, lenitatcmque, et mansuetudincm doctoris?

Erant cnim admirabilia ea , quae tunc acciderunt. Paslor

abigebatur, et oves non dispergebantur : gubernator ex



DJ£ S. MELETIO ANTIOCHENO. 3oT

pellebatur, et scapha non mergebatur : agricola fugabaUir,

et vitis plus fructus ferebat. Quoniam enim vinculo cha-

ritatis eratis inter vos invicem colligati, non illatae tenta-

tiones, non impendentia pericula, non viae longitudo, non

diuturnitas temporis , neque quidquam aliud vos potuit

disjungere a beati pastoris Melelii consuetudine, sed expel-

lebatur quidem, ut esset procul a filiis : contrarium autem

accidit. Magis enim vobis constringebatur vinculis chari-

tatis, et accepta secum universa civitate, in Armeniam

profectus est. Et erat quidem corpus positum in patria,

mens vero ct cogitatio, veluti a quibusdam pennis, in

altum elata a gratia spiritus, et apud vos perpetuo degens,

universum hunc populum circumferebat iu visceribus.

Quod ipsum quoque vobis usu veniebat. Nam cum hic

sederetis, et urbe circumscriberemini , spiritu charitatis

in Armeniam quotidie evolanies , et sanctum vultum in-

tuentes, et jucundissimam beatamque vocem audientes,

sic revertebamini. Et propter hanc causam, concessitDeus

eum statim expelli e civitate, quo , sicut dixi , ostenderet

Deus vestram fidei firmitatem inimicis, qui vos, et illius

in docendo peritiam oppugnabant : illud autem hinc palam

est. Nam post primam reversus persecutionem, non tri-

ginta solum dies, sed etiam menses , et annum unum et

duos et plures hic est versatus. Cum enim satis magnum

dedissetis argumentum vestrae circa fidem firmitatis, dedit

vobis potestatem jucunde et secure fruendi patre. Erat

enim maxima voluptas, il!o sancto frui vultu. Non enim

solum docens vel loquens, sed etiam si tantum videretur,

satis erat ad introducendam omnem virtutis doctrinam in

eorum, qui videbant, animam. Quando enim ad vos ve-

niebat et universa civitas ei obviam processerat, alii qui-

dem prope accedebant, et pedes prehensabanl, et manus

osculabantur , et vocem audiebant ; alii autem prohibiti

20.



3o8 S. JO. CHRtSOSTOUI ARCHIEPISCOPI C. P.

multiludine, ipsuni procul videntes , tanquain qui sutfi-

cientem benedictionem ex aspectu accepissent, et non

minus habuissent , quam qui prope fuissent , contenti

recedebant : et qnod fiebat in Aposlolis, hoc in eo qnoque

contingcbat. Sicut enini in Apostolis,

qui progredi et

propius accedere non poteran! , vel cum umbra eorum

extenderetur, et tangcret eos, qui procul erant, eamdem

altrahebant graliam, et sani similiter recedebant *: ila nunc

quoque, qui non poterant accedere ,

tanquam aliquam

spiritalem gloriam a sancto illo capite emissam, et ad eos,

qui longissime aberant, pervadentem senlienles, etiam ab

eo, omni benedictione ex solo aspectu repleti, omnes dis-

cedebant.

III. Cum autem visum esset commmuni Deo universo-

rum eum vocare ex vita pi cesenti, et in chorum Angelo-lorum referre, nc hoc quidem lactum est temere, sed ip-

sum quidemvocant lilleraslmperaloris, cumDeusmovissct

Imperatorem. Vocant vero ipsum non in propinquum lo-

cum, sed in ipsam Thraciam : ut et Galatae, et Bythini, et

Cilices, et Cappadoces, et omnes, qui Thraciae vicinas

regiones habitant, nostra bona cognoscerent : ut qui

erant ubique terrarum Episcopi, tanquam in archelypum

exemplar, in illius sanctitatem intuentes, et apertum

exemplum ab eo accipientes, sui in hoc munere ofTicii

certissimam et clarissiinam haberent regulam, qucmad-

modum oporteat administrare ct regere Ecclesias. Nam

propter urbis magnitudinem, et quod illic residerct Im-

pcralor, multi ex multis locis orbis terra: illuc tunc con~

lluebant. Episcopi autem Ecclesiarum, quod Eccleske a

longo bello et tempestale respirantes, principium pacis

et tranquillitatis acciperent, litteris imperaloris omncs il-

luc vocabantur. Tunc ergo hic quoque sanctus illuc acce-

1 Ar.\, v, \~>.



DE S. MELETI0 ANTIOCHENO. 30CJ

dit. Ae sicut in tribns pueris accidit, qnando erant prae-

conio renuntiandi et coronandi, extincta vi ignis, fastuty-

ranni conculcato, confutato omni gencro iinpietatis, ex

nniverso orbe terrae erant eis congregati spectatorcs.

Nam qui ubique terrarum erant satrapae, principes, et

toparchae propter aliam causam vocati, illos spectaverunt

athletas, etiam tunc accidit, ut praeclarum fieret beato

Meletio theatrum, cum propter aliam causam vocati Epis-

copi, qni ubique terrarum administrabant Ecclesias,

accesserunt , et sanctum illum sunt contemplati. Post-

quam autem eum aspexissent, et accurate ejus didicis-

sent pietatem, sapientiam, atque zelum fidei, ut qui per-

fectam et absolutam in se haberet omnem virtutemt

quae decet sacerdotem, tunc eum ad se vocavit Deus.

ldeo autem sic accidit, ut levius ferret nostra civitas.

Nam si hic emisisset animam, futurum erat intolerabile

pondus calamitalis. Quis enim sustinuisset videre beatnm

illum, extremum emittentem spiritum? Quis sustinuisset

videre illa supercilia oculorum deprimi, osque claudi et

mandata edere novissima ? Quis hoc aspiciens, non defe -

cisset, magnitudine calamitatis ? Ne hoc ergo accideret^

providit Dens, ut in aliena regione animam exhalarel, ut

tempore, quod intercessit, hanc maximam praemeditati

calamitatem, cum videremus ingredi corpus, nec animo

consternaremur : cum mens jam esset luctui assnefacta :

utetiam contigit. Cnm enim venerandum illud corpus ex-

cepit civitas, luxit quidem et valde ejnlavit: sed luclumcito repressit, tam propter causam, qnam diximus, quam

propter eam, quaeest dicenda. Benignus enim et clemens

Dens misertus nostri doloris aliumcilo nobis dedit Pasto-

rem. qui virtutes illius accurale referret. Qui cum sedem

ascendisset.h umili et lugubri veste nos statim exuit, et

dolorem extinxit,

beati auteni Meletii magis memoriaiu



3 10 S. J0. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

renovavit. Et dolor quidem flaccescebat, amor veroaccen-

debatur vehementius, et omnino sublata fuit animi aegri-

tudo : quanquam in amissione eorum, qui carissimi sunt,

non ita solet evenire. Sed quando quis fiiium carissimum,

vel etiam honorabilem maritum amiserit mulier, donec

ejus ferventem conservat mcmoriam, vehemenlior luctus

animum occupat : quando vero succedens tempns luctum

sedaverit, simul

cumvehementia doloris extincta est,

etiam, quae vigcbat, memoria. In hoc autem beato viro

contrarium accidit. INam animi quidem a?gritudo ejecta

omnino fuit, recordatio vero non simul abiit cum dolore,

sed aucta est vehementius. Testcs autem eslis vos, qui

post tantum tempus, non secus ac apes favum, circum-

volatis corpus bcati Melelii. Causa vero erat, non a nalura

ortus in illum amor, sed recli judicii raliocinatio. ldeo

non fuit morte extincta sancti Meletii memoria, tempore

non emarcuit : sed augetur et majus accipit incremenlum,

non in iis solum, qui viderunt, sed eliam in iis, qui non

viderunt. Est enim hoc quoque admirabile, quod qui fue-

runt illius vitac tempore juniores, ii quoque accenduntur

ad idem desiderium. Atque vos quidem senes in hoc su-

peratis eos, qui non viderunt, quod cum eo versati estis,

et fruclum perccpistis sanctae ejus consuetudinis : qui au-

tem non viderunt, in eo vos superant, quod cum virum

non aspexerint, in ipsum non minus desiderium osten-

dant. Oremus itaque omnes simul tam magistratus quam

privati, tam mulieres quam viri, tam senes quam juvenes,

tam servi quam liberi, beatuni ipsum Meletium harum

precum socium accipientes. Est enim ei nunc major fi-

ducia, et amor in nos ferventior, ut haec nobis augeatur

charitas, et nos omnes id consequamur, ut quomodo hic

propeurcam istam astamus, ita illic quoque prope beatum

et aeternum ejus tabernaculum esse, et bona aeterna nobis



IN S. LUCIAMJM MARTYREM. 3ll

reposita consequi possimns. Quae detur nobis omnibus ob-

tinere, gralia et clemenlia Domini nostri Jesu Christi :

per quem et qui cum Patri gloria, et imperium simul cum

sancto Spiritu, in saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA

Panegyrica in S. marlyrem Lucianum.

I. Quod hesterno die pertimescebam, evenit, et ad ef-

fectum jamperductum est; nempeubifestum praeteriit.si-

mul etiam multitudo nobis abscessit, minorque nobis coe-

tus est faclus. Hoc cquidem prorsus eventurum sciebam,

non tamen idcirco deslili a cohortatione : licet enim haud

omnes morem gcsserint, qui hesterna lucc audierunt, non

tamcn omnes eliam non obtemperarunt : neque vero parum

apud nos ad consolationem hoc valet; quamobrem neque

hodierno die ab hac admonitione desistam : nam si minus

ex nobis, ex vobis quidcm certe audient, quae dicuntur.

Quis enim tantam illorum socordiam silentio ferre possit,

autvenia illos, et excusatione dignos ducere, qui cumtanto

tempore matrem vidissent, et bonorum, quae in ea sunt,

participes facti essent, recesserunt, neque rursus reverti

dignati sunt, nec colnmbam Noe, sed corvum imitati sunt;

idque dum aestus adhuc, et tempestas illa perseverat, gra-

viorque quotidie procella excitatur, ac proposita in medio

arca ista sancta cunctos advocat, ac se pellicit, et multam

praebet ad se confugientibus securitatem? Nonenim aqua-

rum neque fluctuum irruptiones, sed continuas alienissi-

xnarum a ratione perturbationum seditiones coercet, in-



3l2 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

vidiam tollitj, et arrogantiam refrenat. Nam neque dives

despicere pauperem potcrit, cum ex Scripturis audiet,

« Omnis caro fenum, et omnis gloria hominis quasi flos

«foeni*: » neque pauper allerum ditescentem viJcns invi-

vidiacapictur, cum et ipse audiet alterum Prophetam di-

centem, « Ne timueris cum dives factus fuerit homo, et

» ciim multiplicata fuerit gloria domus ejus. Quoniam

» cum interierit, non sumet omnia : neque descendet cum

» eogloria ejus 2. » Talis namque est opum istarum natura:

non transferuntur cum dominis: non cum possessoribus

transmigrant ; non in judicium vocatis illic ac pcenas

iuentibus patrocinantur, sed per mortem penilus praeci-

duntur; imo multos etiam ante mortem deseruerunt; in-

fidus est usus, fructus instabilis, periculosa possessio. At

non ejusmodi sunt virtutis et eleemosynae bona, verum a

prsedatione tulus cst hic thesaurus : unde hoc constat ?

Qui de divitiis istis philosophando dixit, « Non desccndet

»cum eo gloria ejus post eum, » hic et de eleemosynae

thesauris, qui permanent semper, nec unquam compilan-

tur, nos erudivit, cum ita dixit : «Dispersit, dedit paupe-

»ribus, juslitia ejns manet in sacculum

3

. » Quid hoc mira-bilins essepossitPQuae collignnlur pereunt, etmanent qnae

disperguntur, ac merito sano: nam isla quidem suscipit

Deus; cacterum ex Dei mauu rapere nemo potest : illa vcro

in hominum thesauris reponuntur, ubi mullis insidiis sunt

obnoxia, ubi muilainvidia et livor. Noliergo, dilectissime,

loci hujus frequentationem contemnere : sive enim mce-

ror aliquis negotium facessat, hic relegalur: sive curae

saecnlares, aufugiunt: sive alicnae arationcperturbationes,

sedanlur: a foro autemet theatris ac ca?teris profanis con-

ventibus, multis accumulatis curis ac mceroribus animae-

que morbis, domum redimus. Si hic assidue verseris,

» Isaf. xl, S. — « Psal. xLvnt, 17. — ' II. ut, 9.



IN S. LUCIA.NUM MA.RTYRUM. 3 1

prorsus etiam ea, quae foris contraxisti mala depones : sin

autem resilias fugiasque, illa etiam, quae sacrarum ope

Scriplurarum Lona tibi comparasti, prorsus amittes, tuae-

que opes sensim a profanis illis concessibus et colloquiis

subripientur. Atque ut haec vera esse noscatis, cum hinc

discesseritis, eos, qui hodie abfuerunt videre studete,

tum quantum inter vestram animi tranquillitatem et illo-

rum anxielatem intersit, animadvertetis. Non ita pulchra

est ac venusta sponsa in thalamo sedens, ac mirabilis est

anima gloriosaque, dum in Ecclesia spiritualia spirans un-

guenta comparet. Qui enim huc cum fide ac studio ven-

titat, innumeris thesauris ditatus abscedit: etsi tantumos

aperuerit, omni odorum suavitate continuo ac spiriluali-

bus opibus complebit illos, qui congressu ejus fruuntur :

et si sexcentae iugruerint calamitates, omnes aequo animo

feret : utpote qui e Scripturis divinis patientiae philoso-

phiaeque sufficientem occasionem hinc acceperit. Et sicut

is qui perpetuo in rupe consistit, fluctus despicit : sic et is,

qui assidue coliecta perfruitur, ac divinis sermonibus irri-

gatur, tanquam in rupe, in recto rerum judicio se ipsum

collocavit, nullis rebus humanis capietur: ut qui multo

altius se provexerit, qnam quo possent negotiorum saecu-

larium incursiones pertingere. Neque vcro tantum ex ad-

monitione, sed etiam ex precibus, ex paterna benedictione,

ex communi conventu, fralrumque charitate, atque aliis

sexcentis ex rebus multa utilitate atque animi oblectatione

percepta solct dsscedere, atque innumera bona domumreportare. Perpendeilaque hodie quanta vos benedictione

cumulaudi silis, quanto illi damno mulctandi. Nam vos

quidem marlyrum mercede percepta discedefis: i III vero

praeterquam qnod lucro islo privabuntur, alio quoque

damno aflicientur, quod ex fulilibus occupationibus mul-

tas sollicitudinum sordes contrahcnt. Ouemadmodum



3l4 S. 30. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

enim is « Qui recipit Prophetam in nomine Prophetae,

»mercedem Prophetae accipiet : et qui justum recipit in

nomine justi, mercedem justi accipiet1

: » sic et is qui

martyrem recipit in nomine martyris, mercedem martyris

accipiet. Tum vero quis martyrem recipit, cum ad ejus

memoriamconvenit, cum ejus certaminum narrationis fit

particeps, cum facta collaudat, cum virtutes imitatur,

cum apud caeteros praeclara illius facinora praedicat. Haec

martyrum hospitalia sunt dona: sic istost

sanctos quis

suscipit : sicut et vos utique hodierno die fecistis.

II. Heri itaque Dominus qnidem noster aqua baptizatus

est, hodie vero servus sanguine baptizatur : hesterno die

cceli portae sunt reseratae, hodie inferorum portae sunt

conculcatae. Neque miremini, qnodbaptismum martyrium

nuncuparim : nam et hic Spiritus cummulta advolat uber-

tale, ac peccatorum abolilio, et animre fit purgatio quae-

dam mirabilis ac stupenda : et quemadmodum ii, qui bap-

tizantur aquis, ita qui martyrium patiunlur, proprio

sanguine abluuntur; quod utique et in isto evenit. Verum

ante quam de caede , operae pretium est ut de diaboii ver»

sulia verba faciamus. Nam cnm omne suppliciorum ac

poenarum genus ab eo derisum animadverteret, ac se ne-

que accensa fornace, neque baralhro effosso, neque rota

parata, ncque cum in equuleum sustulisset, neque cum

in praecipilia projecisset, ncque cum denlibus ferarum

objecisset, sancti philosophiam superare potuisse ; aiiud

acerbius genus excogitavit, quaerensque circumibat, ut

supplicium inveniret, quod simul et acerbissimum esset

et longissimum. Quoniam enim eae quidem pccnae, quae

sunt intolerabiles, hoc aflerunt, ut iisocyssimeliberemur

quac vero longiores sunt, aliquid subtrahunt de dolore,

reperire pcenam studuit , in qua ulrumque simul esset et

* Matth. x, 4i.



IN S. LUCUNUM MARTYRUM. 3l5

diuturnitas, et intolerabilis dolorisexcessus, ut cum vehe-

mentia, tum diuturnitas lemporis animum ejusconstanlem

dejiceret. Quid ergo facit ? fami sanclum hunc exponit.

At tu cum de fame audis, ne quod dictum est oscitanter

prretereas : est enim illa mors omnium acerbissima, quod

illi, qui sunt experti , testantur : absit enim ut id nos ex-

periamur : recte namque sumus edocti, ut oremus, ne in

tentationem intremus1

. Etenim tanquam visceribus intus

insidens carnifex quispiam omnia membra dilaniat, quovis

igne feraque saevius corpus omni ex parte corrodit, ac

continuum et inexplicabilem dolorem inurit. Atque ut

quanta res sit fames intelligas, etiam liberos sacpenumero

devorarunt matres, cum istius mali violentiam ferre non

possent. Ethanc deplorans calamitatem Propheta dicebat:

«Manus mulierum misrricordium coxerunt filios suos2

: »

quos pepcrerant comedebant, et natorum infantium ven-

ter, qui pepererat, sepulcrum cflicicbatur, et naturam

fames superavit : imo vero non naturam modo, sed etiam

voluntatem : at hujus sancti generositatem minime supe-

ravit. Quis ergo, cum hoec audierit, non obstupescat?

tametsi quid potentius est natura? quid contra voluntate

mutabilius? verum utnihilesse Dci timore validius scias,

vehementius aliquid esse natura voluntatem apparuit, ea-

que matres vicit, ac partus oblivisci coegit : hunc vero

sanclum supplantare non potuit, neque philosophiam sup-

plicium vicit, neque fortitudinem pcena superavit : sed

quovis adamante firmior permanebat, seque bona spe

oblectabat : materiam agonum se nactum gloriabatur, et

ex certaminum oblata occasione consolabatur, praesertim

quotidie Paulum dicentem audiens :«In fame et siti, in

«frigore, et nuditate3

: » et rursus : «usque in hanc horam

»et esurimus, et sitimus, et nudi sumus, et colaphis caedi-

* Matth. xxti, 4». — * Thren. iv, xo. — * a Cor. xxi, 37.



• mup 1

. » Noverat qnippe, novepat ppobe illud :«Non in

» solo pnne vivet homo , sed in omni verbo quod procedit

» de ope Dei 2 .»Ut autem illum improbus daemon vidit

tanta pei necessitate non frangi, graviorem crnciatum red-

didit : ctenim sumptis idolothytis, eisque mensa refepta,

ante conspectum ejus collocapi eam curavit, ut facultas

utendi, animi pobur infringeret. Non enim adeo irretiri

solemus cum res eae, quibus allicimur, non apparent, ac

cum oculis obversantur,-

quandoquidem et mulierum cu-

piditatem facilius quis superaverit, dum mulierem formo-

sam non videt, quam si sncpe oculos in eam intendat. Ve-

rumtamen has quoque insidias justus vicit, quodque

fortitudinem ejus diabolus infracturum pntabat, hoc eum

magis ad certamina corroboravit et instruxit : non enim

tantumnihil

ab idolothytorum aspectulaedebatur, sed ea

magis idcirco aversabatur et oderat. Et quemadmodum

erga inimicos afficimur, quos quia videmus, tanto eos

odio majori prosequimur et aversamur : sic et ille tunc

erga impuram illam victimam afficiebatur : eo magis de-

testabatur, ac refugiebat, quod videbat, et appositorum

ciborum aspectus majus odium in eo atque aversationem

excitabat : dumque intus magna illum voce sollicilaret

fames, et apposita degustare juberet, tum Dei timor cjus

manus reprimebat, et ut ipsius naturae oblivisceretur, effi-

ciebat : dumque pollutam et execrandam mcnsam intuc-

retur, alterius mensae trcmendae, ac spiritu repletae recor-

dabatur, adeoque inflammabatur, ut quaevis sustinere, ac

pati statueret potius, quam impuros illos cibos deguslare.

Recordabaturet illius irium pucrorum mensne, qui juvencs

capti omnique patrocinio dcslituti, in terra aliena ac bar-

bapa regione tanlam philosophiam ostenderunt, ut ad

huncusque diem ipsorum ibrtiludo celebretur'. Ac Judaei

1i Cor. iv, u. -. j Matlh. iv, /j , — * Dan. 1,8,



IN S. LUCIANUM MARTYRJGM. 3lJ

quidem dum suam etiam regionem oblinercnt, impii in

Deum fuerunt, et dum in templo versarentur, idola colue-

runt : at illi juvenes in barbaricam terram translati, ubi

idola omnisque impietatis occasiones erant, paternos ritus

perpetuo retinuerunt. Si ergo captivi, servi, ac juvenes

ante legem gratia; tantam philosophiam prae se lulerunt,

inquit, qua tandem nos venia digni erimus, si ne ad eam-

dem quidem afque illi virtutem pervenire valeamus?

III. Haec itaque secum reputans diaboli malitiam irride-

bat : calliditatem coniemnebat : neque ad quidquam eo-

rum, quae cerneret, flectebatur. Postquam aulem se nihil

proficere sceleratus ille vidit, ad tribunai eum rursus de-

ducit, et tormentis admotis irequenler interrogabat. Ille

vero ad unamquamque interrogationem tantum respon-

debat, Christianus sum, ac dicente tortore, Quanam ex

patria ortus es ? Ghristianus sum, ait : quam artem profi-

teris? Christianus sum : quibus parentibus natus es? ille

vero ad omnia dicebat, Christianus sum : hoc uno ac

simplici verbo diaboli caput perculiens, ei illi continua

sibique succedentia vuhiera infligens. Quanquam ilic qui-

dem externis imbutus fuerat discipiinis: at probe noverafc

in ejusmodi certaminibus non esse opus eioquentia, scd

fide : non dicendi facuitate, sed anima Dei amorc suc-

censa. Unum, inquit, verbum ad omnem diaboli turmam

in fugam vertcndam sufficit. Ac videtur quidem iis, qui

rem accurate non examinant, minus conveniens esse res-

ponsio : sed si quis atlentius

eamconsideret,

ex hac quo-que sapientiam Martyris animadvertet. Qui enim, Chris-

tianus sum, dixit, et patriam et genus et arlisprofessionem

ctomnia deciaravit. Quo tandem pacto?ego dicam. Ghris-

tianus urbem in terra non habct, sed Jerusalem qiiac sur-

sum est. «Ilia enim , inquit, quae sursum est Jerusnkm,



3l8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

»libera est : quae est mater nostra1

.» Christiano terrena

nulla est artis professio, sed ad supernam conversationem

vitae pertinet. i<Nostra enim, inquit, conversatio in ccelis

»est2

. » Ghristianus cognatos habet sanctos omnes ac ci-

ves : «Sumus eniin, inquit, cives sanctorum, et domestici

» Dei$

: » itaque uno verbo et quis esset, et unde, et ex qui-

bus, et quid agere soleretexactissime docuit, et vitam cum

hac voce finivit, abiitque salvum referens Qhristo deposi-

tum, ac posteris ex iis, quae passus est, cohortationem re-

liquit, ut insistant, nihilque nisi pcccatum et negationem

tantum reformident. Haec itaque nos etiam cum noveri-

mus, pacis tempore bellicis in rebus nos exerceamus : ut

cum belli tempus advenerit, illustre nos quoque tropaeuui

erigamus. Fameni conlempsit ille, dclicias et nos contem-

namus, ac ventris tyrannidem evertamus : ut si tempus

adveniat, quod tantam fortitudinem a nobis reposcat, in

minoribus anlea rebus exercitati, pracclari in scammate

compareamus : coram principibus ille ac regibuslibere locu-

tus est; hoc nos faciamus nunc quoque : ac si in opulen-

torum et illustrium Paganorum conventibus consideamus,

fidem cum fiducia proiiteamur : irrideamus illorum erro-

res. Quod si res quidem suas magnifice efTerre, nostras

autem deprimere aggrediantur, ne taceamus, neve leniler

feramus : sedipsorum turpitudinem delegentes, multacum

sapientia fiduciaque res omnes Christianorum laudibus

evehamus : ct queinadinodum Imperator in capite dia-

dema, sic et nos ubique confessionem fidei circumfera-

mus. Non cnim illum adeo corona, ut nos fides ejusque

confessio solet exornare : non verbis tantum, sed eliam

rebus ipsis id agamus, et vitam confcssionc dignam in om-

nibus exhibeamus : ne dogmata operum improbilale de-

decoremus, sed in omnibus Dominum nostrum glorifican-

» Galat. iv, a6. — » Philip. ui, ao. — J Ephes. 11, 19.



DE S. HIEROMARTYRE BABYLA. 3 19

tes cnm hnjus saeculi, tum illius honore potiamur : quera

nos omnes utiuam consequamur gratia et benignitate Do-

xnini nostri Jesu Christi, per quem et cum quo Patri

gloria, imperium et honor una cum sancto ac vivifico Spi-

ritu nunc et semper et in saecula saeculorum, Amen.

WlWVWvWWVWVWV»\,Vw»vX'VWV>.WWVV'Wv\\VWVWW >-V»/»VVVVV\.\\tv*V\VW\WVWVVWk\\vW

HOMILIA

De sancto Hieromartyre Babyla.

I. Volebam equidem hodierno die debitum reddere 1

quod nuper vobis, cum hic essem,promisi : sed quid fa-

ciam ? beatus Babylas intcrvcniens apparuit , et ad se

ipsum nos vocavit; non quod vocem miserit, sed quod

splendidi oris dignitate nos ad se converlcrit. Ne igitur

aegre feratis, si reddere differamus : omnino enim quanto

protrahitur tempus longius, tanlo vobis etfoenus augctur:

nam pecuniam cum foenore persolvemus : quando ita Do-

minus jussit2

,qui nostrae illam lidei commisit. In tuto

ergo rem creditam fore confidenles , ut pole cum sors vo-

bis et lucrum immota et certa maneant, interrepentem

hodie quaestum ne praelermittamus, sed praeclaris beati

Babylae facinoribus oblectemur. Enim vero quo pacto

praefectus huic Ecclesiae nostrae fuerit, et in mediis pro-

cellis, tempestatibus, fluctibusque sacram hac navim ser-

varit, quantamque fiduciam, cum Imperatorem alloque-

retur, prae se tulerit, et quo pacto pro ovibus animam

suam posuerit, ac beatam illam caedem subierit, haec et

aiia ejusmodi senioribus commemoranda doctoribus et

' Vide D. Guillon, tom. xvi, p. 574-575. — « Luc. xix, 23.



320 S. «JO. CHIUSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

coinmuni palri nostro rclinquemus : res enim anliquiores

praeelare vobis a senibus possunt narrari : quae vero non

ita pridem ac noslra aetale sunt gcsta, vobis juvenis ego

narrabo, quae nimirum post obitum, post exequias mar-

tyris, ac dum in suburbio moraretur, acciderunt. Ac scio

equidern fore, utpromissumnostrum gentiles irrideant, quod

postobilum et exequiasejus, quisepujtus sit, etincincrem

dissolutus , nos praeclara facinora commemoraturos pro-

mittamus:

non tamen idcirco tacebimus , sed ob boc ip-

sum polissimum verba faciemus, ut cum rem istam mira-

bilem ostenderimus , risum e-t sannas in illorum caput

convertamus. Kam hominis quidem cnjusvis recle facla

post mortem esse nequeunt, Martyris vero et mulla ct

magna possunt : non ut ille fiat iilustrior; neque enim ille

commendatione indiget vulgi:

sed ut tu discas, infidelis,

mortem Marlyrum non esse morlein, sed initium vitae

mclioris , magisque spiritualis conversalionis praeludium,

atque a delerioribus ad mcliora transmigralionem. INoli

cnim hoc spectare , nudum Martyris corpus animae ope-

ratione destitutum esse propositum ; sed illud considera

majorem ipsa anima virtulem illi qutimdam assidere Spi-

ritus sancti virtutem,quae editis a se miraculis omnibus

spcm certam resurrectionis ejus facit. Si enim morluis

corporibus et in pulverem resolutis majorem ,quam vivis

omnibus virlutem Deus largitus est, mtillo magis vilam

illis priore potiorem ac feliciorem, quo tempore coronas

dividet, largietur. Qua3 tandem igitur ejus sunt reclo

facta? vernmlamen nolile turbari, si paulo altius sermo-

ncm duxerimus : nam et qui reclc volunt imagines spcc-

tandas proponere, cum spcclatores paululum a tabula

secedere jusscrint, illas dcinde relegunt, ut ipsius dislan-

tiai beneiicio clarius ab eispossint videri : patimini ergo

vos quoque retrorsura orationein nos rctrahcre. Postquam



DE S. HIEROMARTYRE BABYLA. 32 1

enim is qui cunctos impietate superavit , in Imperatorium

thronnm ascendit Julianus , et sceptrum accepit, confes-

tim ineum, a qno creatus fuerat, Deum manus sustulit,

bene meritum de se ignoravit, ac de terra inferius in cce-

lum respiciens, rabidorum more canum allatrabat, qui

in homines a quibus non alunlur, et in eos pariter, a qui-

bus aluntur, clamorem tollunt : imo vero saeviori quam

illi furore percitus erat. Nam illi quidem et domesticos et

alienos pariter aversantur et oderunt : hic vero da3inoni-

bus ab ejus salute alienis blandiebatur , atque omni eos

cultus genere colebat : bene autem de se meritum, ac ser-

vatorem suum, quique ne fdio quidem suo unigenito ipsius

causa pepercit; aversabatur et oderat, crucemque deride-

bat, rem quae terrarum orbem pronum in faciem provo-

lutum erexit , quae tenebras undequaque discussit, et

solaribus radiis splendidiorem lucem invexit. Neque vero

huc usque tantum progressus est ejus furor, sed ex orbe

terrarnm exterminaturum se Galilaeornm nationem polli-

cebatur : sic enim nos appellare solitus erat : quanquam

si Christianorum nomen abominandum esse arbitrabatur,

rem multae plenam ignominiae , qiia de causa non inde

nos, sed peregrini nominis illius ignominia notare cupie-

bat? At enim probe noveral nomen illud qnod necessitu-

dinem aliquam cum Christo designat, non hominibus

tantum , sed et Angelis, ct superioribus virtntibus magno

esse ornamento : ideo nullum non lapidem movebat, ut

hoc nos ornamenlo spoliaret , ac praedicationem dissolve-ret. Verumtamen fieri non poterat illud , o miser et infor-

tunate, ut neque fieri poterat, ut ccelum destrueres, solem

extingueres, terraefundamenta concuteres, atqueeverteres,

idque prajdixit olim Christus cum ila dixit : « Coelum et

terra transibunt ; verba autem mea non transibunt*. »

«

Matth. xxiv, 35 , et Marc. xui, 5i.

XCII. ,i



32 2 S. JO. CHRYSOSTOMI A.RCII1EP1SCOP1 C. P.

Sed Ghristi vcrba fcrre non potes , vocem igitur fac-

torum ipsorum admille : nam ego quidem, cui scire

contingit quld sit dcnnntiatio divina , quam potcns et

invicta rcs iila sit, ipso naturaj ordine , factorumque

omnium experientia certiorem ac fide digniorem iilam

esse credo. Tu vero qui humi scrpis adhuc , ct humana-

rum cogilationum disquisilionibus es addiclns, lcslimo-

nium factorum admitle : nihil contradico, non conlendo.

II. Quid ergo res geslae narrant? Dixit Christus facilius

esse, ut codum et tcrra dispereant, quam ut unum ali-

quod vcrborum ejus inlercidat : contradixit his Impera-

tor, et Ghristiana se dogmata exterminaturum commina-

tus est : ubi nunc igitur cst ille qui talia comminatus est?

periit et c medio sublalus est,jamque apud inferos inevi-

tabili supplicio torquclur : ubi vero Christus est, a quoilla sunt denuntiala? in ccelis, in dextera Patris allissimum

gloriae thronum obtinens : ubi verba Impcratoris blas-

phema, et insolens illa lingua ? cinis et pulvis , et ver-

mium cibus evasit : ubi Ghristi dcnuntiatio? ab ipsa ve-

ritale rerum geslarum elucct , ac tanquam ab aurea

columna quadam abeventu

lactorumcoruscat.

Tamelsinihil ab Imperatore lum praclermissum est, quo se ad

beilum nobis inferendum compararet : sed et vales accer-

sebal et pracstigiatores convocabat, omniaquc dasmonibus

et malignis spirilibus rcdundabant. Qikc tandem igitur

cultus istius fuere praemia ? civitatum eversiones, et fames

quovis genere famis accrbior. Scilis enim utique ac re-

cordamini, quo paclo venalibus rebus deslitulum fuerit

forum , ac plena) lumultuum ollicinae, cum unusquisque

quod primcm occurrisset, praeripere contenderet, ac disce-

dere. Sed quid ego famem dico, cum vel ipsi aquis desti-

tuti fonles essent, fonles qui copia fluentorum flumina

ipsa superabant? Quando autem in fontium mentionem



D£ S. HTEROMARTYRE BABYLA. 32 3

incidimus , age deinceps ad Daphnes suburbium ascenda-

mus, et rationem ad Marlyris praeclara facinora traduca-

mus. Enim vero probra et dedecora gentilium divulgare

percupitis, attamen hoc pacto etiam illa in medium addu-

cemus: siquidemubimartyrum fitmentio, illic etgentilium

dedecus innotescit. Hic igilur Imperalor cum Daphnenas-

cendisset , illic Apollinem precibus fatigabat , soliicilabat,

supplicabat, ut sibi dercbusfuturis quidpiamvaticinaretur.

Quid igitur magnus ille gentilium vates Deus ? Mortui meimpediunt, inquit, nc loquar. At tu capsulas elTringe,

ossa effodi, mortuos transfer : quid sceiestius his manda-

tis fieri possit? insolitas daemon sepulcrorum spolialionis

leges invehit, et novos abigendi hospites modos excogitat:

quis unquam mortuos ejectos audivit ? quis anima desti-

tuta corpora sedibus pelli jussavidit, quemadmodum hic

imperavit, et communes nalurae leges funditus evertit?

Sunt enim apud mortales omnes hae leges communes, ut

qui vita functus cst, terra condatur, sepulturas tradatur,

ac sinu magnae omnium matris obvolvatur. Atque has non

Graecus, non barbarus, non Scytha, nec si quis iilis im-

manior reperiatur, unquam leges convulsit , sed reveren-

lur ct observant omnes, adeoque sacrae, et apud omnes

veneratione sunt dignae : daemon autem snblata larva com-

munia naturae dogmata palam oppugnat, Piaculum enim,

inquit , sunt mortui. Nonmortui sunt piaculum, scelestis-

sime daemon , sed voluntas prava res abominanda est.

Quod si dicendum sit admiralione dignum aliquid , vivo-

rum potius nequitiae plena, quam mortuorum detestanda

sunt corpora : nam illa quidem animae famulanlur impe-

riis; haec vero immobilia jacent : qmd autem immobile

est, omnique sensu destitutum , ab omni criminatione

liberum esse solet. Quanquam alioqui ne vivorum quidem

corpora dixerim ego natura esse abominanda, sed ubique

21.



3^4 s « J0 ' CHBYSOSTOMl iRCHlEPISCOPl C. P.

pravam et pervcrsam vohmtatem onminm criminatlonibus

essc obnoxiam. Non corpns morlnnm est piacnlnm, o

Apollo, sed puellam caste vivere volenlem pcrsequi, vir-

ginisque pudicitiae stnprum afFerre, et ab impndenti ac-

tione depulsum lugere , hoc accusatione dignum et pcena.

Ac multi quidem apud nos mirabiles magnique Prophclae

extiterunt, qui de rebus fuluris vaticinati sunt, ncc us-

piam iis a quibus interrogabantur imperabant, ut defunc-

torum ossa refoderent : quin ipse etiam Ezechiel prope

ipsa stans ossa , non modo nihil ab illis impediebatur,

sed et carnem illis, nervos pellesque circumdedit, ac rur-

sus ad vitam illa revocavit1

. Magnus autem Moyses non

juxta morlna stelit ossa, sed ipsum integrum mortuum

proferens Joseph, itafutura pra^dicebat2

: ac merito sane.

Nam illorum quidem verba spiritus donum erant : horum

autem verba fraus et mendacium , quod nulla polest ra-

tione celari. Nihil enim aliud haec-fuisse, quam obtentum

et praetextum, ac bcatum Babylam eum reformidasse,

satis liquet ex iis , quae ab Imperatorc sunt acta : siquidem

reliquis omnibus omissis mortuis solum illum martyrem

loco movcbat. Quanquam si quod illum abominaretur, ac

non potius timeret, ha?c ab illo gerebantur, confringi lo-

culum , in mare demergi, in solitudinem amandari, vel

alio quopiam perditionis genere deleri jubendum fuit; hoc

enim abominantis fuisset. Ita fecit Deus cum dc gentium

abominationibus Hebraeos allocutns est , confringi sta-

tuas ipsarum jussit, non a suburbiis in urbcs piacula

transferri.

III. Ac movebatur quidem loco Martyr : daemon autem

ne sic quidem securitate fruebatur, sed confeslim didicit

ossa quidem Martyris loco moveri posse, manus autem mar-

tyris evitarinon posse. Nam simul acloculus adurbera pro-

r Ezech. uwn. —•

Exod. im, 19.



D£ S. HIJiROiYURTYRti BA.BYLA. 3a5

tractus est, de ccelo fulmen in slatuae caput immissum

cuncta combussit. Enim vero si minus antea, tum sallem

impium Imperatorem irasci par fuit, et in Martyrium inar-

tyris iram effundere, sed ne tum quidem ausus fuil: tantus

illum timor occupaverat : quin potius licet incendium vi-

deret inlolerabile, causamque probe illius nosset, quietus

fuit. Neque vero tantum hoc mirum est, quod Martyrium

non subvertit, sedquod ne tectum quidem templo rursus

imponere ausus est. Noverat quippe, noverat immissam

esse cladem a numiue, ac perlimescebat, ne si quid ulte-

rius excogitasset, ignem illum in suum caput accerseret.

Propterea cernere templum Apollinis ita desolatum susti-

nuit : neque ulla fuit alia causa , ob quam id quod evene-

rat, minime reparavit, nisi solus timorqui eum invitum

quietem agere coegit : idque cum sciret quantam ignomi-

niam dcemoni relinqneret, quanlum Martyri decus. Stant

enim jam pro tropaeis parietes, et tuba clariorcm vocem

miltunt; ac Daphnes incolis, urbis incolis, his qui e lon-

ginquis regionibus illuc ventilant, hujus aetatis , ac tem-

poruin futurorum hominibus ipso aspectu cuncta narrant,

luctam, congressum , vicloriam Martyris. Nam qui longe

dissitus cst a suburbio , cum Marlyriuin quidem loculo

destitutum, templum autem Apollinis tecto privatum in-

tuitus fuerit, horum utriusque causam verisimile est quae-

siturum; cumque deinde tolam historiam didicerit, sic

inde discessurum : ejusmodi sunt pra^clara Martyris post

obitum ejus facinora. Quamobrem vestram quoque laudo

civitatem, quod multum erga sanctum istum studium

exhibueritis. Nam quo lempore Daphne reverlebatur,

tola nobis civitas in viam efFusa est, vacua fuerunt viris

ibra, vacuae feminis aedes; deserti a virginibus thalami :

sic et omnis aetas, et uterque sexus exilierunt ex urbe,

tanquam patrem ex longa peregrinalione post multum




tempus revertentem recepturi. Ac vos quidem illum eo-

dem zelo succensorum ccetui reddidistis , Dei vero gratia

perpetuo manerc illic non permisit, sed rursus illum ultra

ilumen transtulit, ut mulla loca suavi Martyris odore

complerenlur. Neque vero , cum huc venisset , solus man-

surusfuit, sed vicinum confestim et contubernalem, iis-

demquemoribuspraeditumaccepit. Nam etejusdempraefec-

turae particeps factus est, et aequalem loquendi liberta-

tem in causa religionis exhibuit : quapropter et idemac ipse domicilium oblinuit, non frustra , ut videtur, hic

mirabiiis Martyris imitator. Tanloenim tcmpore illic labo-

ravit ad Imperalorem lilteras mitlens, magistratus inter-

pellans, et corporis ministerium Marlyri deferens. Scitis

enim utique ac recordamini, quo pacto aeslivo tempore,

dum meridiani solis radiis ccelum arderet, cum suis asses-

soribus singulis diebus illuc pergeret , non ut spectaret

solum, sed etiam ut in eorum,quae gerebanlur, consor-

tium veniret. Nam et lapides stepius alligit, et funem

traxit, et ei qui structura aliqua indigebat, ante ipsos mi-

nistros oblemperavit. Noverat quippe, noveral quanta ipsi

horum causa prannia reservanda essent:

atqne idcirco in

obsequio cultuque Martyrum perseverabat{non splendidis

tantumaediiiciis struendis, aut continuis festis celebrandis,

scd potiori quadam his omnibus ratione : quanam illa tan-

dein ? vilain imilatur iliorum, fortitudinem aunulalur, ac

pcr omuia imaginem Marlyruiu pro viribus in se ipso con-

servat. Yide enim : exposuerunl illi corpora mactationi :

at hic membra caruis morlilicavit, quae sunt super ter-

ram : restilemnt illi flammae ignis, hic cupidilatis flam-

mam restinxit : pugnaruut illi cuin dcutibus bestiarum,

sed et hic sajvissimam in nobis pcrturbatiouum iram seda-

vil. lloruui igitur omnium causa Deo gratias agamus

quod et Martyres nobis ita generosos largilussit, et Mar-



DE S. BABYLA, CONTRA JULIANUM LT GEISTILES. 32?

tyribus dignos paslores ad consuinmationeiri sanclorum,

in aBdificationem corporis Ghristi', cum quo Palri gloria,

honor, imperium cum sancto et vhifico Spiritu nuncet

seinper, etinsaecula srcculorum. Amen.

LIBER

ln sanctum Babylam , contra Julianum , ct contra

Gcntiles.

I. Dominus noster Jesus Christus supplicium jamjam

subiturus, et morte vivifica moriturus, nocte illa pos-

trema, disclpulos seorsim vocavil, ipsisque tum alia multa

moniia dedit, tum haec etiam verba fecit : « Amen, amen

» dico vobis,qui credit in me , opera, quae ego facio , et

» ipse faciet, et majora his faciet2

. »Atqui multi alii ma-

gistri exstitere, qni discipulos habuerunt et miracula per-

petrarunt , ut Graeci jactitant : attamen nullus eorum

unquam simile quidpiam vcl cogitore vel dicere ausus est.

JNeque possunt quiquam eorum, etsi admodum impudentes

sint, praedictioncm sermonemve similem penes se exhi-

bere; scd spectra defunctorum, mortuorumque simulacra

multi eorum dicunt a plurimis apud se mirobilium palra-

toribus oslendi : voces ilcm c sepulchris ad quosdam

emissas jactihnt; quod autcm quis ex viris, qui apud se

vixcrunt et admirationi babiti sunt, aut ex iis quos post

deccssum deos reputavcrunl , tale quidpiam discipulis

dixerit, nullus eorum affirmarc audcat. Gausam autem, si

placet, aperiam ; cnr scilicct cum caelera omnia impu-

' Ephes. iv,ia. —

»

Joan. iv, ia.



3^8 S. JO. CHRYSOSTOMl ARCUIliPISCOPI C. P.

denter effutierint , et perfricta fronte mentiti sint , nihil

hujusmodi comminisci ausi sint. Non enim abs re, neque

sine quadam ratione a tali commento abstinuere : sed

astute conspicati sunt pestiieri illt homines eum , qui

fucum facere velit, oportere probabilia quaedam, et falla-

ciae plena ,qua3 facile non possint falsi argui

, proferre.

Nam in more est ut piscibus avibusque callidioribus non

nudi hami proponantur, sed esca obtegente 111 i capiantur,

atque ita venatio utraque prospere cedat : si vero conspicua

retia essent, neque pisces neque aves irretirentur unquam,

imb vero ne vel tantiilum accederent ; sed tum piscator

tum venator vacuis manibus redirent. Quia igitur illis in

proposito erat homines ceu sagena capere , non nudam

fallaciam in hujus vitae pelagus immiscre, sed iis confictis

ac compositis, quibns posscnt imprudentiores capere, ul-

terius mendacio progredi supersederunt ; veriti ne ultra

modum procederent, metuentesque, ne posteriorum frau-

dum immoderalo usn, priores subverterent. Namsidixis-

sent suorum quempiam rem talem pollicitum esse, qualem

discipulis Servator noster promisit, etiam iis quos dece-

perant sese ridiculos praebuissent , utpote qui ne verisi-

milia quidem mentiri possent: taiia cnim praedicere atque

praestare, ad beatam illam virtutem solam pertinel. Quod

si potuere olim daemones iis, quos deceperant, nonnihil

phantasmatis exhibere ; id tunc evenit, cum luminis fons

vulgo nondum cognitus esset. Ilio quippe tempore tum

ex aiiis fallaciis, tum ex ipsis sacrificiis ostensum est ea,

quae gerebantur, daemonum opera esse. Namquod humano

sanguine aras suas cruentari juberent, et a generantibus

talcs sibi parari viclimas pra^cipercnt, id quam insaniae

speciem non obruat? Qui enim calamitatibus noslris nun-

quam satianlur, neque ullum finem lcrminumve ponunt

bello contra nos indicto , sed immortali scmper rabie



D£ 8. BABYLA, CONTRA JULIAMJM ET GENTILES. 3 29

ducti, ac si non satis sit ad eorum explendum animum,

quod mulieres et parvuli, ovium boumque loco ad aras

suas immoleniur, novam homicidii iniquitatem excogita-

runt, inauditumque calamitatis induxere modum. Quos

enim par erat peremplorum caedes lugere, iis persuasere

ut ad miseram illam subeundam csedein sese offerrent

utque non leges modo ab hominibus positae violarentur,

ipsas quoque naturae leges funditus dcstruxerunt , ipsam

adversum se naturam grassari curantes, omniumque sce-

lestissimam caedem in hominum vitam inducentes. Nullos

enim inimicos perinde atque parentes tunc formidabant

omnesrac quibus maxime fidendum erat, eos in primis

suspectos habebant et aversabantur. Siquidem nefarii

daemones, per quae Deus illos ad hujus mundi contempla-

tionem induxerat, per eadem ab ejusmodi dono dejicere

satagebant, dum eos qui vitam ministraverant, mortis

auctores constituerent ; declarare volentes, nihil eos am~

plius ex Dei bonitate conseculos csse : ut qui non aliis

opus haberent inlerfcctoribus,quam parentibus. Haec

etiamsi magnum aliquod miraculum subsecutum fuisset ,*

(ne dicam oslensum fuisse, rem exiguam ac nihili facien-

dam , multaque plenam fallacia esse;) sed etiamsi vere

magna patrata fuissent, ea sane quaj dixi, iis saltem qui

non mente capti sunt, demonstrare possunt, quinam essent

qui talia agerent, quam flagiliosi, quam scelesti, qui nihil

non molirentur ad nostram statusque nostrisubversionem.

II. At Dominus noster Jesus nihil tale imperavit nobis

sed mirabilis cum sit ob prodigia , ncc minus pracccptis,

quam signis admirandus, jure ab omnibus adorelur, ac

Deus essc credatur. Hanc enim impietatem adventu ipse

suo solvit: quodque mirabilius est, a fcra illa et immani

tyrannide, non nos tantum, qui adoramus eum, scd etiam

eos, qui ipsum blasphemis dictis impelunt, liberavit : neque




eniin Gentilium quisquam Uiles hostias daemonibus suis

poslhac immolarc coactus estrtanta nempe usus est erga

genus nostrum benignilate ; majoraquc bona Deus inimicis

suis contulit, quam mala damioncs amicis. Daemones

quippe eos, qui se colcrent et honorarent, ad proprios

mactandos filios coegerunt : Christus vero adversarios

suos his praeceptis liberos esse curavit, ct lerini ministerii

immunitatem, et paccm hanc mirabilein, non suis modo

contulit, sed et alienis praestitit :

ostendens illos , tyran-

nos, generis nostri hosles et corruptores esse; quapropter

etiam iis,qui sibi haerebant

,quasi alienis utebantur,

alieni quippe revera erant. IIlc vero rex , creator et ser-

vator totius gencris humani crat; ideoque ab se alienis

quasi propriis pepercil. Etcnim proprium ejus opificium

erat humana natura, qucmadmodumDiscipulus ejus ait :

« In propria vcnit, et sui eum non receperunl1

. » Ejus

vero tolam in nos clemenliam enarrare, non est praeseutis

tcmporis; sed ctiamsi per cuncta saccula de illa quis lo-

querctur, etiamsi lantam haberct virlutem, quanlam par

est incorporeas illas hal)cre Virtutcs, ne sic quidem iilam

pro dignitale possei altingcrc. Quam bonus enim sil, ipse

solus novit, qmuKioquidem ipse solus ila bonus est. Yide

igitur quae verba discipulis proferat : « Amen , amcn dico

»vobis, qui credit in me , opera qua3 ego facio , et ipse

wlaciet, et liis majora facici2

. m Neque enim tantum illis

honoris contulissct, nisi immciisa bonitatc prneditus esset.

Ouod si quis dubitando qiLTrat a nobis, ubinam fincm

habuerit hoc oraculum, accepio libro, cui nomen acla

Apostolorum', qui non onmium scd unius vel duorum

acta, eaque non ita mu!ta conliuet; videbit negrotos in

lectulis decumbentcs, umbrasque bcalorum illorum vcl

solo lactu sanilatem resliluissc : multosquc iuriosos Pauli

• Joan. i, 11. — • Id. xiv, Ife. — 5 A<t. v.



DE S. BABYLA, CONTRA JULIANUM ET CE NTILES. 33 T

tantum vestimentis ab agitante se daemone liberatos. Quod

si quis hsec fucum esse dicat, et portentorum figmcnta

non credibilia; vel ea qnae nunc videnlur satis sunt ad

blasphemum ejus os obturandum et confundendum , et

ad effrenem ejus linguam cohibendam. Nulla enim in

orbe nostro est regio, nulla gens, nulla urbs, ubi haec mi-

racula non celebrenlur, quae utique si figmenta essent,

non admirationi haberentur : cujus rei teslimonium vos

ipsi exhibere polestis. Non enim fidem aliunde rautuari

opus habebimus, cum vos inimici nostri eam exhibueritis.

Cur, quscso, Zoroastrem illum (6) et Zamolxim multi ne

nomine quidem norunt: imo nonnisi admodum pauci no-

runl? Nonne quia figmenla erant omnia, quae de illis di-

cebanlur? quanquam lum illi, Imri ii, qui illa confinxe-

runt, viri graves fuisse ferantur; illi quidem ad prrestigias

inveniendas exercendasque , hi vero ad mendacium ver-

borum fuco adumbrandum. Sed ha?c frustra et incassum

proferuntur, quando ipsum argumcnlum pravum et fallax

esse comperitur ; ut contra quando cerlum verumqne est,

fruslra omnia cedunt, qu.T ad illud cvertendum ab inimi-

cis excogilantur:

veritatis quippe robur nullo cget auxilio :

sed etiamsi innumeri sint qui illam extinguerc conentur,

non solum non destruilur; sed eliam impngnanlium opera

splendidior sublimiorque evadit , illosque irridet, qui

frustra sese excruciant ct insaniunt. Nostra quippe illa,

qiue vos figmenla esse dicitis, et tyranni et rcges, ct di-

cendo invicli sophistae; itemque philosophi et praestigia-

tores et magi et daemones destruere curarunt ; « Et infirmata

»est ccnlra illos lingua corum 1

, «secundum prophelicum

Feriuoncm, « ct sagitlae parvulorum factse sunt plagae eo-

«rum. »Reges quippeexinsidiis contra nos structis lantum

lucrati sunt, quantum satis erat ad ferini animi famam

• Psal. lmii, 8.



33'2 S. JO. CHRYSOSTOMl ARCIUEPISCOPI C. P.

apud omnes sibi parandam : ob iram enim contra Martyres

susceptam, in communem naturam ferocientes , sese im-

prudentes sexcenlis opprobriis obnoxios reddiderunt. Phi-

losophi autem et aculi Rhetores, opinionem magnam, alii

probitatis, alii eloquentiae apud multos habentes ,post

commissam adversum nos pngnain ridiculi effecti, a pueris

nugacibus nihil diffcrre visi sunt. A tot enim populis gen-

tibusque non sapientem quempiam, non insipientem, non

virum, non mulierem, non parvulum ad suam perlrahere

sententiam potuerunt; sed eorum scripta usque adeo risu

digna sunt, ut cx eorum libris alii jamdiu perierint, alii

statim atque visi sunt exoleverint. Quod si quid ex iis su-

persit, apud Christianos servari comperitur : tantum abest

ut ex eorum insidiis damni quidpiam nobis limendum sus-

picemur ; ita ridemus versutos illorum adversum nos co-

natus. Neque enim si corpora nobis adamantina essent et

incorruptibilia, scorpiones, serpentesetignem manu strin-

gere formidaremus; verum ostentandi cansa faceremus;

sic neque quando nobis Christus ejusmodi animos atque

fidem paravit, venena hostium penes nos habentes perti-

mescimus. Nam si nobis jussum est supra serpentes, scor-

piones et omnem diaboli tyrannidem amhulare, multo

magis supra vermes et lumbricos, tantum enim est inter-

vallum inler illorum nocumcntum , et maligni diaboli in-

sidias.

III. Etnostrarum quidem rerum illa est ratio, vestras

autem res oppugnavit nemo unquam. Neque enim fas est

Christianis necessitale ac violentia errorem subvertere, sed

suadela, scrmone et mansuctudine hominnmsaluscuranda

esl. Quninobrem nemo cx Christianis Imperatoribus talia

contra vos posuit dccrela, qualia conlra nos ii qni dae-

mones colebant. Atlamen error ille Gcntilium, tantam

conseculus quietcm et a nemine lurbalus unquam,^ per



Dli 5. BABYLA, CONTRA JULIANUAI LT GENTILLS. 333

se tamen extinctus est, et in se ipse corrnit, more corpo-

rnm, qnae dintnrna tabc infecta, nemine laedente per sese

corrumpuntnr, et paulatim dissoluta pereunt. Itaque etsi

Satanicus iste risus non prorsus in terra deletus est; at

quae jam contigcrunt satis sunt ad futurorum confirman-

d'im fidem. Cum enim ita brevi tempore maxima pars

eversa jam fuerit, de reliquo nemo postea controversiam

movebit. Et enim urbc capta, muris dirutis, praetoriis,

theatris, ambulacrisexuslis, caesisque omnibus, qui florida

erant aetate; si quis semiustas porticus videat, paucarumaedium stantes adhuc partes cnm aniculis et puerulis, ne-

quaquam viciori, qui summam rci confecit, timuerit, ne

quod residuum estperficcrenon valcat. Piscatorum autem

res non ita se habent, sed quotidie magis magisque flo-

rent; non per apertam planitiem , ac per quietem ad

nostram usque aetatem dcductae; sed per aerumnas, bella

et praelia. Genlililas quippc cum ubique terrarum prolata,

omnium animosoccupassct, ita demum post tantum robur

atque incrementum, a Christi virtute solutaest: praedi-

catio autcm nostra, non tunc hostes habere ccepit, cum

ubique propagata firmiter staret; sed priusquam iii audi-

torum animis defigeretur et fundaretur, ab ipso rei pri-

mordio, contra universum terrarum orbem aciem ins-

truere cogebatur, « Contra principatus et potestates, et

• rectores tenebrarum saeculi hujus, adversus spiritualia

»nequitiae* : » cum enim scintilla fidei nondum bene ac-

censa esset, tum flumina et abyssi undique influebant.

Scitisporro non perinde essc plantam ab innumerabilibusjam annis radices agentem evellere, atque eam, quae nu-

per insita fuerit. Sed in eo rei stutu, pietatis scintillam

adhucmodicam, utdixi, inundavit adversariorum pelagus,

quae tamen nedum extingueretur, major etiam ac splendi-

' Ephes. vf, i3.



334 s « J0 « CIIRYSOSTOMI ARCIUEPISCOPI C. P.

dior effecta, omnia cito pervadcbat, res adversariorum

facile devastans ac consumens, suam vero rem erigens,

atqne in immensam tollcns altilndinem, etiamsi viri te-

nues atqne obscnri cam administrarent. Nec in causa

erant piscatornm hnjus rnodi verba vel miracula, sed

Christi virlus in ipsis operans. Ex illis enim, qui talia pa-

trabant, alter Panlus erat, tentoriorum artifex; alter Pe-

trus piscator: neqne tam tenuibus hominibus in mcnlcm

venisset unquam rem talem confingere, nisi qnis eos Insa-

niisse et mente captos fuisse dicat. Quod aulem non insa-

nirentpalam cst tum ex iis, quae sermone perfecere, tum

ex iis, qui etiamnum illis obtcmperant. Nunqnam igilur

talia illi ementiti fuisscnt, vel gloriabundi jactitassent :

Etcnim, ut principio diccbam, qui decipere vult, mcnti-

tur quidem. sed non ita mentitur, ut ab omnibus de

prehendi possit. Nam si postquam res contigerunt, et tam

multi earum cventum testificali sunt, tum ex iis, qui illis

temporibus credidcrunt, tum ex iis qui posten hcec ubique

celebrarunt, nec apud nos tanlum, scd apud barbaros, et

apud eos qui ipsis barbaris efferatiores sunt, supersunt

tamen quidam, qui post tot signa, ct tolius, ut ita dicam,

orbis testimonium, rcbus gestis non credunt, ac multi

nullo examinc, nulla perquisilione praemissa;quis ab ini-

tio, nullis perspeclis rebus, nullo fide digno testimonio

munilus, hanc fidem animo excepcrit? Quid tandem illos

induxerit ad tale quidpiam fingendum, et comminiscen

dum? Neque enim diccndi vi fidebant : qui enim id fieri

possit, cum alter ne littcras quidem nosset:

ncque divi

tiarum copinc, quibus alimenta necessaria vix suppeterent

et qui diurno opificio victitarent : neque de generis splen

dorc gloriari poterant ; alterius enim ne patrem quidem

novimus, ita erat obscurus alque ignotus ; Petri veropater

quidem notus est; sed id tantum amplius habet, quam al-



DE S. BABILA, CONTRA JUUANUM ET GENTILES. 335

ter, quod solam patris appellationem, idque propler fihum,

Scriptura commcmoret. Si regionem quis et gentem ex-

plorarc velit; alium Ciliccm deprehendet; alium ignobilis

urbis civem; imo vero non urbis, sed viciinfimi incolam,

Bethsaidae enim, vici nempc in Galilaea sic vocali, bcalus

ille vir incola erat. Arles vero eorum si quis audiat, nihil

magnum vel honorabile comperiet ; nam piscalore quidem

honesliorest tentoriorumartifex, cacteris autem arlificibus

vilior. Lndenam, quacso, nnde rem lantam simulare ausi

fuissent? qua spe elati ? cui fidentes ? An calamo et hamo?

an cultro et terebrae? Homines insani, annon absccdentcs

vos strangulabilis, aut praecipiles dabilis?

IV. Fingamus antem, si placct, rem quas fieri nequeat,

ileri revera posse : et eum qui e stagno prodiit dicere :

Umbra corporis mei mortuos suscitavit; eum vcro qui

ex pelliceorum tentoriornm oificina exiit, paria de vesti-

mentis suis jactitare; quis auditorum usque adeo mente

captus erat, ut circareslantas nudis verbis fidem haberet?

Cur nullus illo tempore artifex quidpiam simile de se ipso,

autalius de illo dixil ? Atqui si res nostrae figmenla essent,

eos qui postea fuerunt, facilius similia mentituros fuisse

verisimile erat. 111 1 cnim priores non poterant exemplo

aliorum, qui praecessissent, spem habcre circa figmenti

successum, hi vero poslcriorcs, illos inluiti, commentum

facilius ausi fuissent, cum priorum exemplum posteriori-

bus fiduciam praeberet, quasi nullus in terra mente prne-

ditus csset, sed omnes mente capti et insani essent; ita ut

cuivis liccrct quaecumque vellet dc se ipso dicere aliisque

persuadere. INugae planoe, ct risu digna sunt Gentilitias

stultitiae verba. Quemadmodum enim si quis ccelum sa-

gittis impetere velit, quasi telis ipsum diruplurus ; aut

Oceanum haurire, quasi manibus evacuaturus illum, ex

urbanioribus nemo erit, quin rideat ; ex gravioribus nemo



336 S. JO. GHRYSOSTOMI ARCHIEPISGOPI C. P.

non id effusis lacrymis deplorabit; sic cum nobis Gentiles

contradixerint, par cst eos irridere ac deplorare : rem

enim magis arduam suscipiunt, quam qui vel ccelum con-

fodere vel abyssum evacuare se posse speraverit. Nequc

enim lux unquam obscura erit, donec lux crit, neque

nostrarum rerum veritas confutabitur : veritas quippe est,

qua nihil validius. Quod igitur vetera illa, quae aure per-

cipimus, non miaus credibilia sint, quam ea quae nunc

praescntia cernimus, quivis non mcnte captus et insanus

confilealur : ut autem victoriam cumulatius referamus,

rem admirandam, aetale nostra gestam, referam. At ne

turbemini, si miraculum nostra aetate editum narraturum

me pollicilus, ex veteri historia narrationem ordiar: ne-

que enim in his solum consistam, neque novo argumento

aliena vetera referam : nani ulraque mutuo haerent, nec

licet eorum seriem disjungere, ut auditis rebus compe-

rielis.

V. Erat quis Imperator majorum nostrorum aevo, qui

qualis in caeteris fuerit, dicere nequeo : at audito scelerc,

quod aggredi est ausus, reliquam morum immanitalem

cognoscelis. Quodnamigitur scelus illud ? Genti cum illo

bellum gerenti visum fuerat bellum solvere, mutuarumquecaedium finem facere, res componere, pericula et formi-

dines sedare, suis se rebus continere, neque his ampliores

expetere: praestare enim mediocribus sine formidine frui,

quam majoribus inhiantcs in melu ac timorc degere sem-

per: malaque caeteris inferentes, ab illis vicissim accipere.

Cum autem conslitutum illis esset, bello prorsusdeposito,

quietam transigere vitam : visum est firma pactione, vali-

disque conditionibus pacem stabilire. Tum fcodere facto,

dalo acceptoque juramento: regi practerea suo suadcre

conantur, filium suum admodum puerum, in solidumpa

cis pignus traditum iis, qui prius hosles erant, fiduciam



DE S. BABYLA, CONTRA JULIANUM ET GENTILES. 3$J

praestare posse simulque propositi sui testimonium exhi-

bere, quod nempe sine dolo pacem cum ipsis fecerit. Qua

oratione rex adductus filium dedit, ut quidem existima-

bat ille, amicis et sociis; ut \ero rei exitusprobavit, ferae

omnium immanissimae. Nam cum arnicitia? et fcederis lege

puerum regium accepisset, omnia simul conculcavit et

evertit; juramenta, fcedera, hominum reverentiam, pieta-

tem erga Deum, rctatis commiserationem : non belluam

illam juventus flexit, non ea quae hujusmodi scelera sequi

solet ullio trucem hominem deterruit ; non patris filium

deponenits verba animum subiere, quae dum in manibus

traderet fecerat; rogans eum, ut in magna cura haberet

se filio ipsum constituere patrem, quasi ab se gcnitum,

obsecrans ut eum ita enutriret educaretque, et majorum

suorum nobilitate dignum redderet. Inter haec verba dex-

tram pueri homicidae dextrae junxit, et perfusus lacrymis

abscessit. Horum ille scelestissimus nihil in animo recepit,

sed iis omnibus simul excussis, caedem omnium caedium

immanissimam perpetrat. Hoc enim flagitium proprii filii

caede atrocius est. Vos testes appello, qui non ita doluisse

tis, si quidem ex meo afTeclu vestrum metiri liceat, si au-

dissetis ipsum filium occidisse suum:

tunc enim cumcommuni lege naluralis quoque lex subverti videretur :

hic autem plurima simul concurrerunt, quae prae multitu-

dine naturali necessitate fortiora sint. Quoties enim me-

cum reputo puerulum, qui nihil injuriae fecerat , a patre

traditum, a majorum suorum regia abductum, qni do-

mesticas delicias, gloriara, honorem, cum extranea edu-catione commutaverat, ut pactionibus initis scelestus ille

fidere posset; ab ipso postea male affectum, splendore

paternae domus ejus gratia privatum, ab eodemque de-

mum interfectum, contraria patior, simul animo conta-

bescens et exasstuans, quorum aliud ira, aliud mcestitia

xcn. 9 9



338 S. JO. CHUYSOSTOAJl ARCHIKPISCOPI C. P.

parit. Cum enim cogito sceleratum illum armatnm, gla-

diumque vibrantcm, ptieri collum apprehendcntem, etqua

dextera depositum receperat, eadem gladium in illud in-

tendentem, disrumpor alque ira prajfocor; rursus cumju-

venem conspicio (brmidantem , tremcntem , extrcmisque

gemitibusc julanlem,palreminclamanlem,horumque cau-

sam esse dicentem, ac caedem non ei, qui gladiuiri in

gutlur infigeret, sed parenti impulantem, neqne fugere

neque se ulcisci posse ; sed fruslra parentem incusare,

plagam excipere, palpilare, calcibus pavimentum ferire,

terram sanguincis rivis inquinare, ipsa mihi viscera dis-

cerpunlur, cogitatio oblenebratur, ac mcestitice caligo

quaedam oculis ollunditur. At iera illa nihil simile passa

est ; sed ac si agnus vel vilulus sibi mactandus esset, sic

ad nefariam illam caedem affcctns erat. El pucr quidem

plaga recepta jaccbat mortuus:

homicida vero sceleri pa-

trocinabatur ,poslerioribus priora obtegerc curans. Pu-

tat fortasse quispiam me de sepultura locuturum esse,

dicturumque, defuncto ne tantillum qnidem lerroe inter-

fectorem dedisse. Ego vero atrocius aliud dicym : nam

cum iniquas manus tali sanguine ftedasset, novamque

tragcediam exhibuissct, ac si nihil perpetrasset impudensille, ipsis pelris durior, ad Ecclesiam Dei conccssit. Forte

miranturquidam, cur non immissa de crelo plaga pcr-

cussus fuerit qui talia ausus esset, aut cur non Dens eum

fulmine ferierit, ut ante ingrossum os iilud impudens in

igneo iclu confltigraret. Ego vcro si quibus ha?c cogitatio

animum subiit, laudo eos, et aestum eorum admiror; at-

tamcneorum laudibus ct admiralioni non minimum quid-

piam deesse puto. Justa quippc indignatione commoli

sunt, tum supcr injuste cneso puero, tum super Dei legi-

bus ila tcmere violatis; sed ira ferventes, non quantum

opuserat perspexerunt : justitiae cnim hujuslex alia longc



Dli S. BABILA, CONTRA JLLIANUM ET GKNTILFS. 38ft

superior iri coelis est. Quaenam igilur hocc lexPNc pecca-

toribus protinus ultio inferatur, scd delinquenti tempus

dctur et induciae, ut delictum possit exculere, et per pce-

nilentiam iis qui nihil mali admiserunt aequari : quod tunc

in nefario illo demonstralnm est; nihil enim profecit, sed

sine emendatione mansit. Deus ccrte benignus cum sit,

hoc prospiciens, ne ita quidem contempsil illum , nec

quae a se erant facere desiit; scd illum et aegrum visitavit,

et ejus restaurandae sanilati studuit. Ule vero rcmedium

accipere noluit; imo ad hoc missum medicum concidit.

Medicina porro et medicinae modus hujusmodi erat.

VI. Eo tempore quo drama illud et facinus immane mi-

scrandumque agcbatur, fuit vir magnus et mirabilis, si

tamen fassitillum appellare virum, qui hujus gregis curam

gerebat, nomine Babyias. Hic itaque, cui hoec Christi

Ecclesia a Spiritus gratia concredita fuerat, quod Ileliam

ejusque aemulum Joannem anlecelleret non dixerim, ne

quid molestius proferam ; sed ita attigit, ut ne tantillum

quidem generosis ejusmodi viris inferior esset. Neque enim

paucarum urbium tetrarcham, neque gentis unius regem,

sed eum, qui maximam orbis partem tcncret, hunc ipsurn

scilicet sanguinarium, qui plurimas gentes, multas urbes,

immensum exercitum moderabatur, atque omni ex parte

formidabilis erat, ab imperii magnitudine, a morum fero-

citate, quasi vile ac nullius pretii mancipium, ab Ecclesia

expulit cum tanta firmilate animique constantia, quanta

pastor scabiosam et morbidam ovcm a grege arceat, cohi-

bens ne morbus ejus caeteras oves afliciat. Id vero fecit

Servatoris verbum confirmans, ncmpe servum cssc solum

eum, qui peccatum iaciat, quamvis sexcentas capite coro-

nas gestet, quamvis univcrsis totius orbis hominibus impe-

rare videatur : illum vero qui nullins peccati sibi conscius

sit, etsi inter subditos locum habeat, plusquam reges om-

22,



34 f> »• 30. CIUIVSOSTOMI ARCIIUUMSCOPI C. P.

ncs regnare existimandum e>se. Slatim ergo imperanti

praecepit subditus, et de omnium modcratore jndicium

tulit, alque damnalionis sentenliam emisil. Tu vero dum

haec audis, ne diclum obitcr pra3tercas. Nam vel hoc so-

lum, quod Imperalorcm subdilns quispiam ab Ecclesiae

veslibulo ejecerit ; sufficit ad auditorum animos cxcitan-

dos percellendosque. Si vis autem lotum miraculum dili

gcnter ediscere, ne simplici dictioni attendas, sed tecum

reputa satellites, scutatos, tribunos, duces, qui in regia

aluntur, eos qui civitatibus prrcficiunlur : praeeuntium

fastum, scquentiumetabigentium multitudinem, aliumque

famulatum lolnm. Dcinde ipsum Imperatorem in medio,

ingenli cum fastu ingredienlem, qui honorabilior videatur

ex vestibus, ex purpura, ex gemmis tum undique sparsis

in dextra ad commissuram paludamcnti ; tum ex diade-

mate in ejus capite fulgentibus. Neque huc usque imagi-

nem sistas, sed eam usque ad servumDei bealum Babylam

extendas, ejusque humilem habitum, amictum vulgarem,

animum contritum, sensum ab omni audacia alienum, et

cum ambos descripseris, mutuoque contuleris, tunc rem

illam mirabilem probe cognosces; imo ne sic quidem ac-

curate comprehendcs : illam quippc loquendi libertatem

nec sermo nec oris species repra?scntare polest; sed sola

experientia et usus. Porro imperturbatum ejus animum

illesolus probe nosse possit, qui id ipsum cum iilo fiduciae

culmen attingere valeat. Quomodo enim senex ille acces-

sit ? quomodo satellites trajecit ? quomodo os apcruit?

quomodo loculus est, quomodo corripuit , quomododexlram imposuit pectori illi adhuc intumescenti atque

caede fervcnli? quomodo homicidam repnlit? Nihil rerum

gestarum exterruit et a proposiio deduxit. O animum im-

pertcrritum, mentcmque sublimem ! o caeleste pectus et

consiantiam angelicam ! Ac si enim pompam illam in muro



DJi S, BABYLA, CONTRA JCLIANUM ET GENTILES. 34 1

depictam conspiceret, sic intrepide omnia generosus vir

perfecit. Erat enim divinis his dogmalibus institulus, quod

scilicet, umbra et somnium hisque inaniora sint hujus

mundi negotia. Ideo nihil eorum ipsum exlerruit, imo

flduciam omnia indidere : iJlarum quippe rerum aspectus

ejus menlem transmittebat ad supernum regem, qui sedet

super Gherubim et intuelur abyssos, ad thronum glorio-

sum et excelsum, ad ccelestem exercitnm, ad myriadas

Angelorum, ad millia Archangelorum, ad terribile illud

tribunal, ad judicium illud sine acceptione personarum,

adfluvium ignis, ad judicem ipsum. Quapropler se totum

a terra in coelum transferens, quasi illi judici astaret

ipsumque imperanlein audiret, ut nefarium illum ac sce-

lestum ex oviii expelleret, sic ejecit, et a reliquis ovibus

sequeslravit;ad nihil eorum respiciens, quae videbantur

terribilia esse, sed viriliter illum ac generose admodum

repellens , violatis Dei legibus opem tulit. Atqui quanta

erga caeteros fiducia usum illum esse par est? Qui enim

imperantem tanta cum potestate aggressus est, quem reli-

quorum formidaverit? Equidem opinor, imo non opinor,

sed credo, virum illum nec ad gratiam nec ad odium quid-

piam fecisse vel dixisse unquam ; sed adversus timorem,

et adversus timore potentiorem adulationem , et alia simi-

lia, quae apud homines multa adsunt, utililer fortiterquo

stetisse, ac ne tantillum quidem recti judicii adulterasse.

Si enim amictus viri, dentium risus, pedum incessus ejuj

moresarguunt1

, multo magis caetera ab eo prseclare ge^U

ostendere possunt quantae in reliqua vita virtutis fuerit.

Neque enim ob fiduciam solum admirandus iile est , sed

quod fiduciam illam eo usque produxeril, tum etiam quod

ei nihil ulterius addiderit.

VII. Talis quippe est Christi sapienlia, quae nec minus

> Eccli . x»x. 26.



3^2 S. JO, CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

nec plus justo decerture permittat, sed ubique niodera-

tionem servet. Atqui ipsi licebat, si voluisset, ultra pro-

gredi. Li enini qui vitae curam abjecisset; non enim

prorsus accessisset, nisi se hujusmodi cogitationibus

armavisset; cum potestate omnia facere licebat, etlmpe-

ratorem contumeiiis aspergere, et diadema de capite de-

trahere, et pugnis os contundere, quando dextram in pec-

tus impegit. Sed nihil horum fecit : spirituali namque

sale conditam habebat animam:

quainobrem nihil temerevel fruslra egit, sed omnia recto rationis judicio et saniori

modo : non quemadmodum Gentilium sapientcs, qui mo-

derate nunquam, sed ubique, ut ita dicam, aut plus aut

minus, quam par est, confidentiam cxhibent suam ; ita

ut nusqnam fortiludinis, sed irrationabilium alFectuum

opinionem ubique sibi concilient; ubi minus pracstitere,

formidinis ; ubi excessere , arroganliae et vanae gloriae apud

omnes convicti. At non item beatus ille : non enim temere

quod in mentem subiret agebat, sed cunctis accurate exa-

minatis, concinnalisque secundum divinas leges cogita-

tionibus, sic ad opus cas cduxit. Ideoque sectionem non

in superficie tantum fecit, ne inajor pars affecti membri

remanerel ; neque profundiorem, quam par erat, ne plagae

excessu sanilatem corrumperet : sed plaga ad morbum

altemperata, sic optimam adhibuit medicinam. Hinc illum

ira, ignavia, arroganlia vvana3 gloriae cupidine, odio, metu,

adulatione purum essc fidenter pronunciarim. Quod si

quid inexspcclatum dicere opus sit ; non tam miror bea-

tum illum quod Impcratoi is furorem reprimere ausus sit,

quam quod intellexerit quatenus hoc ipsum facerc oporte-

ret, nec quidquam ulterius vel fccerit, vel dixerit. Quod

aulem hoc sit iilo mirabilius : multos invenire est, qui

cum illud fecerint, hoc praeslare non potuerunt. Nam cum

liberlalc loqui quilibet snepe possnnt; idipsum aulem lem-



Dfi S. BABYLA, CONTRA JULIANUM IIT GEJWILIS. d^

pore, modo, moderatione ac prudentia congruenti praes-

tare, magni admirandique animi est. Quandoquidem bea-

tum David magna cum confidcntia contumeliis incessit

Semei, virumque sanguinum vocavit1

: at non id ego fidu-

ciam vel libertatcm dixerim, sed linguae potius intempe-

rantiam animique audaciam, conlumaciam, arrogantiam,

et quidvis potius, quam libertatcm. Par est enim , ut puto,

eum, qui redarguturus est, ab audacia maxime atque arro-

gantia abstinere, vimquesuam in natura tantum verborumgcslorumque demonstrare. Mcdiei namque cum putrida

membra resecare, et aestuantia comprimere opus esl, non

irae pleni medicinam aggrediunlur : sed tunc maxime in

convenienti statu cogitationem continere student, ne per-

turbatio animi noceat arli. Quod si is, qui corpus sanare

cupit, tanla opus babet animi tranquillitalc,

animarummedico quid. quaeso , faciendum statuemus, et quantam

in eo pbilosophiam requiremus? longe majnrem scilicet,

ettantam quantam ille Martyr exhibuit. Nobis enim quos-

dam ceu terminos el regulas ponens, ut inde modum

agendi in caefcris proporlione quadam mutuemur, sic mi-

serum illum a sacro limine repulit. Videturque

unumtan-

tum lunc probe gcstum opus tuisse; sed si quis illud exa-

minel et undique accnrate perpendat, et secundum et

tertium huic insitum, magnuuique utiiitatis thesaurum

reperict. Nam qui tunc rejiciebatnr, unus lanlum erat;

qui lucrum inde reportarunt, plurimi : siquidem in Im-

perio ejus, quod maximam orbis parlem complectebalur,

quolquot increduli erant obslupeiacti miratique sunt, ubi

didicerunt quantam servis suis Ghrislus loquendi fiduciam

indidisset, suam ipsorum illiberalem et abjeclam scrvitu-

tom deriserunt, viderunt quantum inter Ghristianorurn

nobilitatem, et Genlilium turpitudinem discriminis esset.

' 2 Rt'£. XVI,r».



344 «• JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

Etenim ii apudillos, quibus sacrorum cura concredita est,

plus quam dominos, plus quam idola sua Imperatores co-

lunt, iilorumque melu simulacris suis assident; ita ut

maligni daemones Imperatoribus sibi collati honoris gra-

tiam habeant. Itaque ubi contingit qucmpiam Imperatorem

creari, qui cum illis reiigione non consentiat, si quis ido-

lorum templa ingrediatur, in muris passim videbitextensas

aranearum telas, tantoque pulvere conspersam statuam,

ut neque nasus, neque oculus, neque alia quaevis pars

vultus appareat, altarium vero reliquiae solum, majori ab-

rupta parte, supersunt, et alioqui tam densa undique

herba circumdata sunt, ut qui altaria esse ignoret, acer-

vura Aterquilinii esse putet. Hujns rei causa est, quod olim

liis liceret quaecumque vellent suffurari et per statuarum

cultum ventri indulgere:

nunc autem quam ob causamsese cruciaverint? Assidenles enim ac sese conficientes

ab illis ne minimum quidem praemii expectant , sunt enim

ligna et lapides : quod autem illos ad simulandum cultum

inducit, esthonor quem illis exhibent Imperatores : verum

et ille sublalus est, quando Imperatores sapiunt, et Dei

filium adorant.VIII. At nostra non hoc se habent modo , sed plane

contrario. Gum enim quis religione nobiscuin consentiens

imperatorium adit thronum, Christianorum res segniores

evadunt, tantum abest ut humanis honoribus erigantur :

cum autem quis impius nobis plane infestus innumerisque

nos malis afficiens, imperinm tenet, tunc llorent nostra ac

splendidiora efficiunlur, tunc praemiorum et tropaeorum

tempus, tunc coronarum, praeconiorum, ac fortitudinis

exhibenda occasio. Quod si quis dicat etiam nunc superesse

urbes quae circa idolorum insaniam parem exhibent cul-

tum : primo quidem paucas numerabit, verumlamen ne

hac quidem ratione verbis meis ofliciet : manetenim ea-



DE 8. BABYLA, CONTRA JULIANUM ET GENT1LE8. 3^5

dern hypothesis, ac pro Iinperatore cives habent, qui

parem prsestent honorem. Atque hujus cultus causae sunt

crapulae et comessationes tum diurnae, tum nocturnae,libiae, tympana, libertas impudentissime loquendi turpia,

agendi turpiora, sese cibisingurgitandidonec dirumpanlur

prae ebrietate, debacchandi, et in foedissimam insaniam

delabendi. Ili turpissimi sumptus jam labentem errorem

detinent et fovent. Opulentiores enim, eosqui ob ignaviam

famepereunt, in ordinem parasitorum ascitos, tanquam

canes circa mensas victitantes enulriunt, impudentes ven-

tres iniquarum epularum reliquiis distendunt, et pro lu-

bito iis utuntur. Nos vero qui insipientiam, iniquitatemque

vestram aversamur, eos qui prae ignavia fame laborant,

non alimus , sed ipsis suademus, ut laborantes et sibi et

aliis victum parent. Eos autem, qui mutilo sunt corpore,

ab iis qui subministrare possunt necessariam solum escam

accipere concedimus. Comessationes, ebrietales, ac re-

liqua omnis insania et turpitudo a nobis eliminala est :

eorumque loco inducta sunt quaecumquegravia,quaecum-

quecasta, quaecumque justa, quaecumque laudabilia, si

qua virtus, si qua laus. Caetcra porro, quae de philosophis

suis jactabundi dictitant , vanam gloriam, audaciam et

puerilis animi opera demonstrant. Non illic (apud Chris-

tianos)dolio quis accepto sese inclusit, non laceris pannis

vestilus forum circuivit. Ha?c quippe licet mirabilia esse

videantur, multumquc laboris et aerumnae habeant, indi-

gna laude sunt. Esl autem diaboli astutiae eos, qui sibi

serviunt, laboribus hujusmodi addicere, quiet a se decep-

tos discrucient, et maxime omnium ridiculos exhibeant.

Labor enim is, ex quo nulium lucrum manat, omni pror-

sus laude caret. Siquidem etiam nunc sunt homines per-

diti, innumeris pleniilagitiis, qui plura, quam philosophus

ille, exhibuere; alii enim clavos acutissimos deglutiunt



346 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIliPISCOPI C. P.

alii calceos mandunt et devorant, alii ad alia sceleratiora

male consulti se conferunt : alqui haec longe sunt mira-

biliora, quam doliom et panni:

verum neque hacc nequeilla ptobamus, sed periude philosophum, alque hos et

omnes quolquot porteutosa hujusmodi exhibent, miseros

praedicamus et deploramus. Sed multa, dices, usus est

apud Regem loquendi liberlale. V ideamus itaqde egregiam

loquendi libertatem, num ei ipsa sit vel portentoso dolio

ineptior. Quaenam iila liberlas. Cum ad Persas moveret

Maceuo, dum ipsi aslaret, rogarelque an quapiam reopus

haberet. Nulla, inquit, solum ne oiihi rex umbram faciat,

tunc enim philosophus apricabatur. Annon pudore suiYun-

demini? annon vos oblegclis? annon hinc facessenles ,

terra vgs obruetis, de iis allum sapienies, de quibus pu-

dore aflici oporteret? Quanto enim satius fuisset veste in-

dutum crassiuscula , operi vacantem, aliquid, quod usui

forel, a rego petiisse, quam lacero paliio vestitum sedisse

apricanlem, instar hulentium puerorum, quos lotos et

unclos nulrices inibi ad eam rem coilocant, ob quam tunc

philosophus sedebat , infclicis iui.cuLne gratiam flagitdns ?

Sed admiranda est illa loquendi libertas ? Imo vero nihil

illa prodigiosius. Bonum enim virum oportet facta sua

omnia publica aucioritaie meliri, aliorumque vilam emen-

dare : postulare auteni ne sibi umbratn faceret, quam ur-

bem, quam domum, quem virum, quam mulierem con-

serva\ii? ludica quod ex loqueudi iibertate lucrum : nain

lticrum a libera Maityris vocc uatum uos ostendimus, et

ulterius progressi clarius aperiemo?.

IX. Inlerim ille injurium illum puuivit, qualenus sa-

cerdoti fas eial, priucipum allos spiritus coercuit, violalis

Dei legibus opem tulit, supplicium pro ca:so juveneexe-

git , omnium suppliciorum gra\issimum , iis cerle qui

mente valent. Meministis plane , cum de caide verba face-



DE S. BA.BYLA, CONTRA JULIANUM ET GENTILIS. S/\j

remus, quomodo singuli auditorum inflammarentur, et

principem manibus tenere cuperent, atque sese ultores

caedis exhibere. Hoc itaque beatus ille vir fecit, poenamqueipsi congruentem imposuit, qiue posset illum convertere,

si modo stupidus admodmn non fuisset, non ab Impera-

tore postulans ut a sole calefaciente deflecteret ; sed im-

pudenter in sacra septa insilientem, omniaque confun-

dentem , ceu canem aut improbum famuluin a dominicis

alriis depellens. Vides

menon jactabunde dixisse

,

pue-rilis animae gesta esse vestrorum philosophorum miracula

a Babyla demonstrari? At temperans fuit, contincntem-

que vilam egit Sinopensis ille, qui ne legitimas quidem

nuptias contraxerit. Sed adde quomodo et qua ratione. Tu

vero non addes, quin libenlius eum conlinentiae laudi-

bus privabis, quam temperantiae modum efleras, ita nempe

turpis ac dedecore plenus est. Ad aliorum quoque nugas,

vanum studium et turpiludinem libcnler transirem. Lbi,

qmeso . utile est humanum semen degustare, ul faciebat

Stagirites? quae utilitas cum matribus et sororibus misceri,

ut Stoai , sive porticus,praefectus philosophus lege sanxit:

Academias quoque principem , e: usque Magistrum , item-

que alios, qui majori admirationi habentur, his obscce-

niores fuisse oslenderem, infamemque puerorum amorem,

quem honestum et partem philosophiae esse statuunt

omni retccta allegoria denudarem , nisi nobis ad alia pro-

perantibus oratio longius protraheretur, ac nisi ex uno

quam ridiculi caeteri sint satis argueretur. Quando enim

praecipuus qui severiorem philosophiaa parlem sequi vide-

batur, him ex loquendi fiducia 1 tum ex temperatia , adeo

turpis , adeo absurdus et incptus esse deprehensus est,

quippe qui humanis vesci carnibus indifterens esse dixe-

rit, quorsum attinet contra caeteros verba facere, cum ille

qui ad fastigium instituti positus prae aliis fujgebat , tam



348 S. JO. CHRYSOSTO.UI ARCRIEPISCOPI C. P.

ridiculus, puerilis et stultus apparuerit omnibus. Quam-

obrem eo redeamus, unde ad haec dicenda digressi sumus.

Incredulos ilaque Beatus ille ila compescuit, fideles autemreligiosiores reddidit ; non privatos modo , sed etiam mili-

tes, Iribunos, praefectos, ostendens Imperatorera et om-

nium novissimum apud Christum mera nomina esse, et

diademate redimitum , non potiori esse loco,quando pu-

nitione et correctione utendum est. Ad haec vero impu-

dentes illos, qui dicerent noslra non aliud esse quam fu-

cum et figmentutn , refrenavit, Apostolorum fiduciam

operibus comprobans, docensque talibus olim viris opus

fuisse, quando signorum ostensio majorem ipsis praebebat

poteslatcm. Tertium quoque praeclarum facinus non leve

deprehenditur, futurorum quippe sacerdotum et regum

animos, horum quidem depressit, illorum vero extulit

declarans sacerdolem cum terrae tum eorum quae in terra

geruntur, verius praefectum csse, quam is, qui purpura

induitur, oporterequc potestalem illara non minuere; sed

animam potius exuere , quain potestalem,quam Deus su-

perne ipsi attribuit. Nara is , qui sic moriatur, etiam post

morlem possit oranes juvare : qui vero hunc ordinem de-

reliquit, non modo post mortem nemini profuit; sed

etiam vivens mullos ex subditis molliores eflecit, et apud

exteros vituperabilis ridiculusque est : insuperque hinc

abscedens, multo cum dedecore ac moerore ad Christi

tribunal sistetur : unde ipsura in fornacem abducent po-

testates ad id deputatae. Quamobrera sapiens quidam mo-

net, « Ne accipias faciera contra tuara animara 1. » Quod

si viro injuria afTecto non tutum cst dissiraulare, qui,vio-

lalis Dei legibus, tacet ac negligit,quo supplicio dignus

nos erit? Cum his ctiam aliud, his non rainus bonuin,

nos docuit, oportere scilicet quemque suo fungi oflicio,

• Eccli. iv. 26.



DE S. BABILA, CONTRA JULUNUM LT GBNTILE8. 34$

ctiamsi nnllum inde Iucrum ad alios emanct : neque enim

iile quidpiam ex loquendi liberlate ad Imperatoris ulilita-

tem ]r.cratus est : altamen quod penes se erat tolum im-

plevit, acnihil reliquum fecit. Qui autcm morbo laborabat

arrogantia sua artificis peritiam inutilem reddidit, ingenti

cum forore medicamentum e vulnere removens. Ac si

enim non satis esset necem patrasse, et in templum Dei

impndenler insiliisse, caedi caedem alteram adjecit, et ac

si contenderet posterioribus priora superare ac praeceden-

tes morbos subsequentium magnitudine obscurare; talis

quippe est diaboli insania, ut contraria simul paret; sic

utrique caedi id eximium dedit, ut congruentiam quam-

dam mutuo habcrent. Et crat quidem prior pueri caedes

miserabilior secunda, secunda vero sceleratior priore,

nempe sancti Babylae. Anima quippe quae semel peccatum

degustavit, ac sensu caret, mullum adjicit morbo incre-

mentum. Et quemadmodum scintilla in immensam mate-

riam incidens quod occurrit slatim incendit, neque hic

tamen consislit, sed quod reliquum est statim consumit

et quanto plura flamma apprehcnderit , tanto majorcm

vim accipit ad reliquorum perniciem, deprehensorumque

lignorum copia iis quae mox inflammanda sunl insidiosa

evadit, flamma iis quae jam incensa sunt sese armante

contra ea quae intacta remanent ; sic se habet et peccati

nalura, ubi quamdam animae cogitationem occupaverit,

nec quisquam est qui malum extinguat, ulterius progressa

gravior et magis indomita eflicitur : ideoqne posteriora

plerumque peccata validiora fuere prioribus, anima sem-

per posteriorum accessione ad majorem arrogantiam et

conlemptum elata, ac per haec vim suam dissoivente, pec-

cati vero robur alente. Sic itaque multi in omne peccato-

rum genus non advertentes prolapsi sunt, quia flammam

initio non restinxerunt. Ita miser ille graviora prioribus



350 S. JO. CHRYSOSTOVII ARCHIEPISCOPI C. P.

posteriora adjunxit. Postqnam enim juvenem illurti pere-

merat, a crcde ad inferendam templo injuriam progres-

susest, ac rursus ulteriori via procedens , ad arrogantiam

conlra sacerdotium exhibendam se accinxit, Sanctumque

ferro vinctum, et in carcerem conjectum , sic nllr.s est

beneficii pcenas repetens, cumque eum ideo admirari, coro

narectplus,quam parontes, honorare oporteret, malefico-

rum eum subire vincula, vinculorumque miserias coegit.

X. Sic quemadmodum dicebam , subortum peccatum,

nemine prohibenle ne ad ulteriora progrederetur, cohi-

beri postea contineriqne non potest : perinde atque equi

furentes, rejectis e corpore frenis, cxcusskque sessoribus

ac supinis humi relictis, occurrcntibus admodum molesti

sunt, nemineque cobibente , impetu sese in praecipitia

conjiciunt. Ideo animas hujusmodi salutis nostrae inimicus

in insaniam conjicit, ut eas desertas, neminecurante,cor-

ripiens disperdat, et innumeris circumdet malis. Elenim

qui corpore laborant , doncc medicos se adire patiunlnr,

magnam salutis spem habent ; cum vero in phrenesin

lapsi calcibus impetunt mordcntque eos ,qui sc a morbo

eruere volunt, tum sane incurabiliter aegrotant ; non tam

ob morbi naturam, quam quia deserti fuerunt ab iis, qui

ipsos a furore liberare potuissent. In quem furorem hic,

de quo loquimur, se conjecit. Comprehenso namquc me-

dico, dum vulnus adhuc secaret, cum statim expulit,

ct a domo quam potuit longissime exegit. Licebat-

que hic Herodis drama non tantum auribus percipere

sedcoram majori cum petulantia gestum spectare i quia il-

lud majori cum ostcntatione et apparatu diabolus in mundi

theatrum iterum induxit, pro Tctrarcha personam Impe-

ratoris constituens, et pro una causa duplex rei argu-

mentum, illo longe turpius praebens; ila ut non numero

tantum , sed ipsa qnoque rerum natura tragcedia multo



DE S. BAUVLA, COMRi JULIANUM ET GENTILES. 35 I

insignior essct. Non enim hic sicnt illic nuplire violaban-

tur, neque ex illegitiino co'itu , scd cx scelestiori puerilis

caedis inquinamenlo , cx tyrannide crudclissima , et ex ini-

quitate, non in uxorem, scd in ipsam sanctimoniani exhr-

bita, hanc hisloriam malignus ilie texuit. Conjectus crgo

in carcerem Beatus ilie, gaudebat quidem de vinculis,

scd dolebat de vinculorum auctoris pernicic : nequc enim

pater, neque pa^dotriba, cum ille de fdii , hic de discipuli

flagitio vel calamitate ciariores evadunt ; mcerore vacuam

voluptatem ex illa claritale capiunt. Quamobrem beatus

Paulus Corinthiis dicebat : « Gramus autem ut nihil mali

»faciatis , non ut nos probati appareamus, sed ut vos quod

«bonum est faciatis : nos aulem ut reprobi simus1

. » Sic

itaque admirando iili viro optatior erat discipuli salus,

quam carceris merces; optatius item, ut discipulus re-

sipisccns his eum laudibus privasset ; imo polins, ut pror-

sus in hanc perversitalem lapsus non csset. Nolunt enim

Sancti coronas sibi necti ex alieniscalamilatibus : quod si

ab alienis nolint, multo sane minus a domesticorum aerum-

nis. Qua de causa beatus David post tropaea et vicloriam

lugebat et lacrymabatur,quod ea cum filii caiamitate

conjuncta esset. Quin et exeuntibus ducihus multa pro

tyranni salute pra^cipiebat , et eos,qui ipsum occidere

cupiebant, his verbis cohibebat; « Parcite pwero Abesa-

»lom2

: » et postratum lugebat inimicumque cum gemiti-

bus et amaris lacrymis compeilabat. Quod si naturalis

pater ila prolis amans est , multo magis spiritualis : quod

enim secundum spiritum parentes prolem magis curent,

quam ii qui secundum carnem, audi Paulum dicentem

« Quis infirmalur, et ego non infirmor? Quis scandaliza-

» tur, et ego non uror3

? » Sed hoc quidem a^qualitatem

nobis repraescntat : atqui vix patres hanc vocem emittant,

» 2 Cor. xin, 7. — «2 Reg. x\in, 5. — J a Cor, xi, 29.



352 S. JO. CHR\SOSTOMI ARCHlEPISCOPI C. P.

sed concedatur tamen eonsque illos accedere : jamquod

inajus est exhibere cst opus. Undenam exhibebimus ? Ex

ipsis ilerum visceribus, atque ex legislatoris verbis. Ille

vero quid dicit? « Si remittas eis peccalum , remilte : sin

» minus, dele me de libro,quem scripsisti

1

. • Nullus vero

pater, cui innumeris frui bonis liberum sit, cum liberis

suppliciiim subire voluerit. Aposlolus vero, ut pote in

gratia versatus, paternum hujusmodi affectum propter

Christuin, majorem exhibet. Non enim cum ipsis pcenas

dare volebat ut ille ; sed ut alii salutem consequi possent,

ipsc sibi perniciem precabaiur his verbis : « Optabam ana-

» thema esse a Christo pro fratribus meis cognalis meis

»secundum carnem2

. » Tanta misericordia, tantus affec-

tus penes sanctos est. Quare et Babylae viscera magis ex-

cruciabantur,quodImperatorisexitiumultrasemperintendi

cerneret.Nequeenimtemplisolumcausa dolenshaec agebat;

sed etiam affectu erga Imperatorem inductus. Nam qui

divinum minislerium contumclia afticit, ipsum quidem

nihil laedit, se ipsum vero innumcris complicat malis.

II. Quapropter pater ille prolis amans, contumeliosum

illum iratum per praecipitia ferri cernens , brutum impe-

tum coerccre curabat , ceu qncmdam cfFrenem equum a

tergo deterrerc satagens. At non sustinuit infelix ille, sed

frenum mordens, et obsistens, seseque furori et insania?,

misso rectae ralionis judicio, dedens, in barathra extremae

perniciei sesc conjecit , Sanctumquc e carcere eductum

ad caadem vinctum jussit abduci. Atque hic ea, quae cer-

nebantur, iis quoe fiebant contraria erant. Ille quidemvinctus omnibus simul vinculis solutus erat, tam ferreis,

quam aliis gravioribus; sollicitudinibus scilicet atque la-

boribus , aliisque omnibus,quaj nos in hac mortali vita

circumsistunt : conlra qui solutus ferro et adamante vi-

• Exod. xmu, 3a. — • Rom, ix,".



DE S. BABYLA, CONTRA JULTANUM ET GENTILES. 353

debatur, aliis longe gravioribus vinculis constrictus erat,

catenis peccatorum vinclus. Caedi proximus vir beatus

cum ferro corpus suum sepeliri mandavit, docens ea, quae

ignominiosa videntur, cum propter Christum fiunt, ho-

norifica et splendida esse, patienlernque nedum pudorem,

hinc gloriam reportare. Hac item in parte bealum Pau-

lum imitatus, qui ultro citroque stigmata, vincula, cate-

nam versabat, gloriabundus altumque sapiens in iis, quo-

rum alios puderet. Quod autem alios puderet, palam nobis

fecit ea defensione, qua apud Agrippam usus est. Illo

namque dicente,«ln modico suades me Christianum

«fieri1

, «Paulus dixit, <' Opto apud Deum et in modico et

» in magno, non tantum te, sed etiam eos qui adsunt om-

»nes fieri Christianos , exceptis vinculis his:»quod non

adjecisset, nisi id ignominiosum multis visum fuisset.

Sancti enim Dominum amantes, aerumnas pro illo magna

cum alacritate suscipiebant, per quas etiam laetiores eva-

debant. llnde hic quidem ait,«Gaudeo in afflictionibus

» meis2

; »Lucas vero de reliquo Apostolorum ccetu eadem

ipsaloquitur: nampostmulta flagella, « recedebant, inquit,

gaudentes, quoniam digni habitiessent pro nomine Christi

conlumeliam pati. »Ne quis ergo Gentilium putaret, cer-

tamina per vim ac necessitatem commitli, ipsa certaminum

symbola cum corpore suo sepeliri jussit, ostendens ea sibi

admodnm grata et amabilia esse, quod totus penderet a

charitate Chrisli. Et jacent etiam nunc cum cineribus

compedes, ut moneant omnes Ecclesiarum pra?fectos, elsi

vincula, caedem et quaelibct alia pati oporleat, onmia ala-

criter ac cum voluptate multa suslinenda csse ; ita ut

concreditam nobis libertatcm, ne minimum quidem pro-

damus aut dedecoremus. Et quidem ille vir beatus ita

splendide vitam clausit. Putat forte quispiam nos hic

« Art. xxvi, 28,— • Coloss. 1, 24. — 3 Act. v, 41.

XCII. 93



354 S. J°. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

orandi fmem factnros esse, cnm post vitae iinem nnlla sit

reliqua virtutis operumque occasio ,quemadmodum nec

athletis exacto certaminum tempore coronas nectere licct.

Verum id Gentiles quidem non abs re arbitrantur, quia

spem suam illi intra hujus vitae lerminos incluserunt. Nos

vero, quibus obitus altcrius illustriorisque vitaj initium

est, ab hac oplnionc atque senlentia longe absumus : quod

autem id jure ac merito in alia oratione probabitur. In-

terim vero ea, quae post mortem, a generoso illo Babyla

praeclare gesta sunt, magnam verbi fidem praestare pos-

sunt. Quia enim usque ad mortem pro veritate certavit,

et usque ad sanguinem restitit contra peccalum depugnans,

et ut ordinern, qucm ipsi constitueral Piex ille maguus,

non desereret, animam ipsam deposuit, omnique alhleta

splendidius occubuit, illum quidcm deinceps ccelum ha-

buit, corpus autem, quod ad certamen ministraverat, terra

occupat, ita ut creatura athletam diviserit : atqui polerat

ille et transferri ut Enoch, et rapi ut Helias, qui utriusque

aemulator fuerat. At Deus ille clemens, qui infinitas nobis

salutis occasiones contulit, hanc quoque nobis cum aliis

aperuit viam, quae nos possit ad virtutem evocare, sanc-

torum reliquias apud nos interim relinquens. Nam post

sermonis virtutem, secundum tenent ordinem sunctorum

sepulchra, adanimos inluentium hominum ad imitalionem

concitandos. Ac sicubi quis ejusmodi capsae astet, statim

ejus eflicaciam sensu percipit. Elenim capsae aspectus

animum occupans, ipsum pcrcellit ct excilat, alquc illum

sic afficit, ac si ille qrii jacct simul precaretur , adessel,

viderelur. Hinc alacritate plenus ille, qui sic aftectus est,

in alterumque virum mulatus , ita discedit. Probe aulem

animadvertet defunctorum phantasiam ex ipsis locis in

viventium animis excilari, si quis cogitct, quomodo ii qui

lugendi causa veniunt, statim atque ad sepulchra acces-



DE S. BABVLA, CONTRA JULIAISUM ET GENTILES. 355

serunt , ac si vice urme eos,qui iu urna jacent stantes

viderent, sic illos e liminc stalim compellent. Mulli vero,

intolerabili affccli dolore, prope sepulchra mortuorum

domicilium sibi perenne conslituerunt; id nequaquam

Facturi, nisi ex loci conspectu quidpiam consolationis per-

cepissent. Ecquid de loco ct sepulchro loquor? cum vestis

saepe sola mortuornm visa , aut verbum unum mente re-

pelitum, animum excitarit, et labentem memoriam re-

duxerit. Ideo reliquias sanctorum nobis Deus dimisit.

XII. Me autem non haec frustra jactitare, sed ad uti-

lilalem nostram ita provisum esse , fidem facere possunt

miracula, quae a sanctis quotidie Martyribus eduntur,

necnon multitudo ita concurrentium vivorum, nec minus,

quam illa , beati hujus viri etiam post obitum praeclara

gesta. Postqnam enim ita ut mandaverat sepultus est,

longumque tempus post sepulluram effluxit, ila ut ossa

tanlum et pulvis in tumulo remaneant, visum est cuidam

ex iis,

qui postea imperaverunt , in hoc suburbium

Daphnen capsarn adduci : idqne, visum est, Deo Impera-

toris animum ad eam rem movenle. Cum enim videretlocuin adolescentium lascivia , ceu quadam tyrannide

obsessum , ita ut periculum esset, ne ab honestioribus,

iisque qui probe vivere vellent, prorsus desereretur, mi-

sericordia motus super hujusmodi damno, misit qui con-

tumeliam vindicaret. Deus enim locum illum amcenum

et

amabilemreddidit, et

aquarumcopia ac specie, et

na-tura soli atque tempeslatum lemperie ; non solum ut inde

recrearemur, sed ut etiam ea de re oplimum opificem

celebraremus. Salutis porro nostrae inimicus, qui Dei donis

semper in contrarium abulitur, corruptorum juvenum

turbae, daimonumque domiciliis occupatum ab se locum,

addicens, turpi fabula famam ejus dehonestavit,

quafa-

bnla suburbii gratia daemoni consecrabatur. Fabula aulem

23.



35t> S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

hujusmodi est. Daphnc puella erat, fiiia Ladonis fluvii :

nam erronibus iliis mos semper fuit fluvios gignentes in-

ducere, prolem eorum in res sensii carenles mulare , et

mnlla hnjnsmodi portentosa fingere. Ilanc porro puellam

admodnm formosam Apollinem quondam vidissc narrant,

ejusque amore captnm fuisse ; insequentem ut caperet,

lugisse puellam, et in hoc subnrbio substitisse. Tum ma-

trem ejus opem tulissc filia?, nc injuriam paterctnr, atque

aperto statim gremio virginem excepisse, ac pro puella

plantam ejnsdem nominis edidisse : Lascivumque amato-

rem amoribus suis fraudatum, arborem complcxum esse,

ac tum plantam lum locum ipsum sibi proprium cffe-

cisse:hinc considere in loco semper, eumque ca?teris,

qua3 pcr orbem sunt, antcferre, ac pra3 omnibns diligere.

Aiunt item rcgem qui tunc imperabat, templum et aram

construxisse, quo possct da?mon insaniam suam per eum

locuni consolari. Haec est fabnla, damnum vero ex fabula

exortum non jam fabula fuit. Postquam enim juvencs

lascivi suburbii pulchritudincm contaminarunt, ut dictum

est, ibidem in comcssationibus et ebrietate victitantes, nt

hoc malurn in dies propagaretur, diabolusfabulam effinxit,

daemoncmque ibi constiluit, ut hacc historia majus illis

lascivia3 ct impietalis incendium pararct. Ad tanta igitur

tollcnda mala , hunc sapientissimum modum excogitavit

Impcralor , ut Sanctum illum transferret, et medicum

jegris mitteret. Nam si jussione et auctoritate imperaloria

civibus iter ad subnrbinm inlerdixisset, id tyrannicum,

imo crudelitatis feritatisque plcnum visum esset : sin pro-

bos modestosqne solum adire permisissct, lascivis autem

intcmpcrantibusque aditum inlerclusisset , diflicullatis

plenum fuisset decrelum, unde quolidie lites oboriri ne-

cesse erat, dum singulorum vita disquireretur. Itaque

sancti viri praesentiam hisce malis optimum exitum alla-



BE S. BABYLl, CONTRA JULIANUM ET GENTILES. 35^

turam esse putavit : Martyrem quippe solvendae daemonis

potentiae, juvenumque luxui emendando parem esse in-

teliigebat, neque spe lapsus est. Statim enim atque Daphnen

quis advenit, et a suburbii lirnine Martyrium conspicil,

sic reprimitur, ac si quis juvenis in convivio paedagoguui

astantem intuens, alque oculo praecipientein , ut decore

servato bibat, comedat, loquatur, rideat, cavealque ne

modum excedens , existimationem suam dehonestet :

aspectuque lali religiosior faclus, beatumque illum animo

sibi repra^sentans ,

ad capsam statim properat , quo cumpervenerit , majore afficitur metu : mox ignavia procul

abacta, ceu volatilis effectus, ita disccdit. Atque eos, quos

ex urbe ascendenles in via offendit, pari cum temperantia

Daphnen recreatum remitlit; tantum non vocem illam in-

clamans, «Exultate Domino in tremore1

, » illudque Apos-

tolicum adjiciens,«

Sivemanducatis, sivebibitis, sive aliuc]

»quid facitis, omnia ad gloriam Dei facile2

. »Eos autem

qui suuipto cibo in urbem descendunt, si contingat ex-

cusso freno segnius egisse, alque in crapulam absurdasque

delicias delapsos esse , cos , inquam , ebrios in diversorio

suo exceptos, non sinit ebrietatis damno affeclos domum

abire, sed incusso timore ad eamdem temperautiam ad-

ducit, quam servabant ante, quam in ebrietatem dcmer-

gerentur. Etenim quasi tenuis quaedam aura eos, qui in

Marlyrio fuerunt , undique perflat; aura , inquam , non

sensibilis, nec augendo corpori apta, sed qure in ipsam

animam penetret, eamque undique decenter componat,

omnem terrenam molem pra^scindat, eamque aggravatam

et labentem recreet, ac lcviorem reddat.

XIII. Et quidem Daphnes pulchriludo vel scgniores ad

se illicit. Martyr vero ceu in piscatu quodam sedens, ac

ingredientibus insidias parans, eos interim delinet, illos

» Psal. ii, u. — » i Cor. x, 3i*.




prius decenter alfectos, sic remittit, ut amata oon contu-

meliose, sed temperanter in posterum utantur. Quiaenim

ex hocninibus alii segnilie, alii saecularibus curis abducti,

nolunt Martyruin thecas adire ; ideo providit Deus ut hoc

irretirentur modo, et animae curatione medelaque frue-

rentur. Et perinde accidit ac si quis aegrum congruentia

remedia admittere nolentem, pharmacum dulci condi-

mento obductum offerens deciperet. Sic igitur paulatim

ad sanitatem reducti, eo perveniunt, ut non jam deliciae

solum, sed etiarn Sancti desiderium, suburbium adeundi

occasio sit multis; imo vero qui modestiores sunt, hac

una de causa illo accedunt : qui in minori gardu, utrius-

qne rei causa; qui vero his etiam imperfectiores sunt, ob

delicias tantum eo ascendunt. Cum autem eo advenerint,

accilos Martyr cum suis epulis exceperit, optima munitos

armatura , non sinit quidpiam mali pati. Perindeque tni-

rum est, mollem etsocordem aliquem temperantem red-

dere, et quasi ex media insania reducere, ut illic eflicitur,

ac si quis in fornacem illapsus nihil ex igne damni pate-

retur. Nam dum juventus, petulans audacia, vinum, satie-

tas qualibet flamma vehementius cogitationem invadunt,

ros a Bcato viro immissus per oculos in ipsam descendens

animam, llammam sopit, incendium extinguit, magnam-

que pietatem in animum instillat. Sic igitur sanctus ille

lasciviae tyrannidem solvit. Quo autem paclo dtemonis po-

testatem extinxit ? Primo quidem tum sedem eorum illam,

tum fabuke noxam inulilem reddidit, deindeque daemo-

nem prorsus cxegit. Verum antequam ejectionis modumdicam, illud vos animadvcrlere rogo eum scilicet, non

stalim atque advenit daemoncm expulissc, sed manentem

illum agendis rcbus inepluin reddidisse, osque illi obtu-

rasse, ita ut plusquam lapidcs mutum ipsum reddcret

ncc minus erat manentcm superare, quam expellere. Ac



DE S. BABYLA, CONTRA JULIANUM ET GENTILKS. 35o,

qui prius omnes ubique homines decipiebat, ne cinerem

quidem beati Babylae respicere audebat : tanta est sancto-

rum polestas, quorum viventium ne umbras quidem, ne-

que vestimenta ferunt; mortuorum vcro capsas tremunt.

Itaque si quis Apostolorum geslis fidem non habet, his

sallem conspectis impudenliam tandem ponat. Nam qui

omnia, quae gentilium erant, olim viccrat, a Martyre tan-

quam ab hero increpatus latrandi finem fecit, nec ultra

locutus est. Ac primo quidem videbatur, quod sacrificio-

rum caeterique cnltus particeps non esset, id facere. Hic

enim daemonum mos est : cum homines nidore, fuino

sanguineque ipsos colunt, tanquai>i canes sanguinarii et

voraces lambendicausa adsunt; cum autem rursus nemo

quidquam praebet hujusmodi, quasi fame pereunt. Dumsaciflcia offeruntur, dum turpia celebrantur mysteria;

nihil enim aliud sunt Gentilium mysteria,quam obs-

cceni amores, puerorum conlumelia, adulleria, domorum

subversiones ; millo nunc caedium sinistros mores, ac ip-

sis caedibus iniquiores ccenas , dum haec , inquam , cele-

brantur adsunt et laetantur : eliamsi malefici , etiamsi

pr,estigialores , etiamsi pestes sint, qui talia peragunt

mysteria ; imo vcro uon alii sunt qui haec administrant. Sa-

picnsenim vir, probus atquc modestus nec commessatio-

nem nec ebrietatem admiltit, nec obsccenum verbum

emittil, neque alium talia proferentem audire vnlt. Atqui

oportebat, si de hominum virtutc sollicitus esset, et si se-

quacium suorum felicitatem vel tantillum curaret , nihil

potius requirere, quam vitam optimam, morumque pro-

bitatem, atque iilas omnes turpissimas dapes relinquere.

Sed quia hominum pernicie nihil ipsis optatius est, iis lae-

tantur seseque honorari dicunt, qme vitam nostram sub-

vertere, omniaque bona funditus evellere solent.

XIV. Primo quidein videbantur hic quoque daemonideo




tacere ; sed ut postea palam factum est, violenta necessi-

tate praepeditus erat : metus enitn imminens instar freni,

ne solila contra homines fraude -utereretur, impedicbat.

Unde hoc liquet? Sed ne turbemini; nam ad id demons-

trandum propero, poslea vero ne iis quidein, qui impu-

denler agere meditantur, id licebit, non circa vetera illa id

praestare poterunt, non circa Marlyris potestatem, non

circa daemonum infirmitatem. Non conjecluris, non veri-

similitudine ad id demonstrandum opus habeo, sed ipsum

daemonis super his teslimonium exhijjebo. Ipse enim le-

thalem vobis plagam inflixit, vcstramque omncm fiduciam

praecidit. At vos ne illi succenscalis, non enim sponle res

suas prostravit, sed majori coactus virtute id effecit. Id

vero quo modo, et qua ralione factum est? Morluo eo

Imperatore, qui Marlyrem transtulerat, fratrem ejus im-

perium susceplurum, in medium produxit is, quiilli hunc

honorem contulerat: atqui hic sine diademate Imperium

accipit: par cnim erat etiam defuncto fratri dignilatis

mcnsura. Cum autem hic praisligiator ac scclestus esset,

primo quidem ejus gratia qui sibi principatum dederat

Christianum se esse simulavit. Illo autem vita functo, ab-

jecta larva, perfricta fronte, quam antea intus celaverat

superstitionem in medium productam nemini non mani-

festam fecit: tum mandala ubique terrarum mitlebantur,

ut idolorum templa instaurarentur , arae excitarenlur,

pristini daemonibus honores redderenlur1

, multi ad illos

concursus variis ex locis fierent. Hinc magi, pricstigiato-

res, vates, haruspiccs, menagyrUe (7),, omnesque praesti-

giarum officinae undique ex tolo orbe concurrehnnt : vide-

reque erat regiam ipsam infamibus fugilivisque viris refer-

tam. Nam qui fame olim peribaut, qui in maleficiis

veneficiisque deprchensi, qui carccri mancipati, qui ad

1 FoHc multi illis provcnlus tribuerentur.



DE S. BABYLA, CONTRA JULIANUM ET GENTILES. 36

ad metalla damnati fucrant; alii quoque qui sordidis arti-

bus victum pararc vix poterant, sacerdotes et sacri vates

statim efFecti, magno in honorc erant. Et Imperalor qui-

dem duces ac prajfectos missos faciebat, nihiliquc duce-

bat, amasios autcm viros, merelricesque e fornicibus ubi

prostabant cductas, secum per urbem totam ct viculos

circumducebat : imperatorius autem cquus, et praetoriani

omnes a tergo procul sequcbantur. Lcnones et lenae totus-

que amasiorum ccetus Imperatorem in medio posituin

circumdantes per fortim ambulabant, talia verba jactan-

tes, tales cachinnos effundcntes, quales par erat hujus-

modi officinae homines. Scimus porro hoec posteros incre-

dibilia pulaturos esse ob absurditatis magnitudinem : neque

enim vel privalus homo ex iis qui vilem turpemque vi-

tam duxerunt lam indecore palam agere velil. Scd ad eos,

qui etiamnum supersliles sunt, nulla opus oratione: nam

qui praesentcs talia viderunt, luec jam audiluri sunt. Ideo

enim vivisetiamnum testibus hacc scribo, ne quis me ve-

tera quajdam ignorantibus narrantem , magna licentia

mentiri existimet. Ex iis enim qui ea viderunt ct scnes et

juvenes adhuc supersunt, quos rogo omnes, ut si quid a

me additum fuerit, accedant meque redarguanl : sed quod

aliquid addiderim, me arguere non possunt, quod omise-

rim, possunt. Neque enim turpitudinis excessus potest

oratione repraesentari. Posteris vero non credituris hoc

dixerim, daemonem illum apud vos,quem Venerem voca-

tis, non pudere talibus uti ministris. JNihil itaque mirum

est si miser ille, qni daemonum ludibrio sese prorsus ad-

dixerat, non pudore afficeretur de quibus ipsi dii, quos

ipse coleret, gloriabanlur. Jam quis recenseat necroman-

tias, puerorumque cajdo? ilaec quippe sacriilcia ,quae

ante Christi adventum homines offerre ausi sunt, postque

ejus adventum cessaverunt,, rursum instaurare aggressus



36*2 0. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

est, non quidem palam : etiamsi enim Imperator esset et

arbitratu suo omnia facerct, attamcn facinoris impietas

immanitasque, ejns polestatis rnagnitudinem superabat.

Illud tamen facere ausi sunt.

XV. Hic igilur Imperalor Daphnen frequenter cum

multis donariis ascendens, plurimis oblatis sacrificiis, tor-

rentesque sangninis ex pecudum mactatione facicns :

vehementer instabat oraculum a damione quaerens, ro-

gansque referri circa ea, quae in mente versabat. At stre-

nuus ille,

Qui arence numerum novit mcnsuramque maris,

Et swduminteUigit, et mutum audit,

ut ipse ait, noluit quidem aperte palamque dicere, se obbeatum Babylam, vicinamque illam virtutem, obstructo

esse ore, oc loqui non posse, verilus ne cultoribus suis

risum moveret, neu victus palam deprehenderetur, cau-

sam silentii aperuit; imo scse magis ridiculum, quam ip-

sum silentium, declaravit : nam silentio quidem infirmita-

temtantum suam demonstrabat, tum vero infnmitalem

simul, turpitudinem et impudentiam prae se ferebat, dum

ea occultare quae occultari non poterant, conaretur. Quae-

nam igitur haec silcnlii causa? Daphne, inquit, locus est

cadaveribus plenus, idque oraculum impedit. At quanto

melius fuisset, miser, jVlartvns virtutem confiteri, quam

haec impudenter praetexere? ILtc daemon respondit, stul-

tus autem Imperator, quasi in scena ludens, fabulamque

agens, ad beatum stalim Babylam accessit. Atqui, o scc-

lerali ac sceteratissimi, nisi ?6s mutuo spontequc decipe-

retis, et ad aliorum pernicicm simulatione uteremini

quare tu indiscriminatim catlavera memoras, tu vero quasi

nominatim et distincte audisses, relictis aliis sanctum so-



DE S. BABYLA, CONTRA JULIANUM LT GLNTILKS; 363

lurn removes? Oportebat enim secundum daeinonis sen-

tentiam omnesin Daphne tumulos effodere, et lerriculum

illud a deorum aspectu quam longissime removcre. Atnon de omnibus, inquies, cadaveribus locutus est. Cur

ergo id non professus est clare? Sane tibi hanc erroris fa-

bulam agenti hoc asnigma rcliquit. Ego, inquit daeuion,

cadavcra dico, ne me viclum aperte fatear, et alioquin

timeo sanctum nominatirn proferre : tu quod dictum est

intellige, et sarictum solum amove : ille

quippe os nobisobstruxit. Tantam nempe cultorum suorum dementiam

agnovit, ut tam apertam fraudem advertere non possent

etsi enim omnes mente capti insanique essent , ne sic

quidem cladis suae notitiam obtegere poterant, ita nempe

clara et aperta omnibus erat. Nam si poliuta quaedain et

execranda res sunt, ut dicis, hominum cadevera, quanto

magis brutorum, tanto scilicct, quanto hoc genus illo vi-

lius est. Multa vero canum, simiarum, asinorum cadavera

proxime templum defossa sunt, quae potius transmovere

oportebat, nisi fortasse homines simiis censes esse viliores.

Ubi nunc sunt, qui pulchrum illud Dei opificium, ad mi-

nisterium nostrum creatum, nempe solem, contumelia

afficiunt , et daemoni astrum illud ascribunt, atque hunc

illud esse affirmant? Sol enim, cadaveribus innumeris in

terra jacentibus, per universum orbem difiunditur, nec

uspiam radios vel radiorum efficaciam pollutionis metu

contrahit. Deus autem vester, nec turpem vitam, nec

praestigias, nec caedes aversatur vel odiohabet; seddiligit,

amplectitur et amat; verum corpora tamen nostra aver-

satur : quanquam uialitire specics, etiam illam peragenti-

bus summa reprehensione digna esse videatur : at mor-

tuum immobileque corpus, nec culpae nec reprehensioni

obnoxium est. Sed hoc est deorum vestrorum institutum,

ut abominentur, quae non abominanda sunt, colant autem



DE S. BABYLA, CONTBA JULIANUM ET GENTILES. 365

ut victum esse dreinonem ncmo ignoraret. Etenim si

dixisset ille, Propter sanctum loqui non possutn, sed nihil

movcte, nihil tumultus inferle, id suis tanlum cultorihus

notum fuisset, puduisset enim factum ad alios deferre :

jam vero quasi infirmitatem suam traducere vellet, sic

omnia faciencla curavit, quihus ne volenti quidem rem

obtegere licebat : neque enim jam simulatio servari potest,

quod nullum aliud cadaver. secl solus Martyr inde transfe-

ratur: nec solum qui urbem, suburhium et agros incole-

bant, sed etiam qui remolissime habitabant, cum jacen-

tem capsam non cernerent, statim sciscitantes audiebant,

Daemon ah Imperatore rogatus, ut vaticinarclur, dixit se

non posse, donec beatum hinc Bahylam quis amovisset.

Atqui, o ridicuje, poteras ad alias excusationes confugerc,

ut saepe solcs, innumeris semper artificiis dubia responsa

concinnans. Lydo nempe dicens, si Halyn fluvium trans-

milleret, magnum imperium soluturum esse, ipsumque

posteapyrae impositum exhibens. In Salamine item eodem

ususesartificio, ridiculaadjectaconjunctione : namdicere,

Perdcs tu filios mulierum,

simile ei erat, quod Lydo dixeras ; adjicere autem,

Sive sparsa Cerere, sive coeunte,

majore id certe risu dignnm fuit, quod sane conveniat

circulatoribus in triviis : sed neque hoc tibi piacuit. Lice-

cebat et tibi sermonem obtcgere, qnod artificium tibi

scmper solemne est. Verum institissent omnes, non intel-

lectae rei solutionem quaerentes. Licebat quoque tibi ad

astra confugere, id enim saepc facis, neque pudorc ruba-*

reque perfunderis. Siquidem non cum viris mentc praeditis




tibi res est, sed cnm pecudibus, et quam pecudes ipsae

crassioribus :

non orant 111 i Graecis sapientiores iis, qui

haec audierunt, nec lamen a iraude sesc exemerunt. At

mendacium intellexissent : ergo oportuit uni Sacerdoti

veritatem aperirc, et ipse cladem tuam melius quam tu

occultassel. eTam vero quis tc, miser, adduxit, ut te intam

manifestam impudentiam conjiceres? At fortasse tu nihil

peccasti. Imperator vero male histrionem egit, qui cumindiscriminatim de cadaveribus audisset, sanctum illum

duntaxat aggressus cst : ille le coarguit et fraudem nuda-

vit: sed non id libens fecit. Neque enimunius ejusdemque

erat donaria afferre, et contumelia afficere. Sed Martyris

virtus omnes simul caligine offudit, nec ea quae tum gere-

bantur,videre permisit:

verum omnia quidem ceucontra

Christianos fiebant, at non in paticntes, sed in agentes

risus convertebalur. Sic et furiosi videntur sibi semper

proximos ulcisci, dum contra parietes calcitrant, ac fanda

nefandaque in praesentes jactitant. Factis autem suis non

illos sed se ipsos pudore afiiciunt: qnod tunc etiam conti-

git. Trahcbatur enim capsa per lotam viam. Martyr vero

ceu quidam athleta in suam urbem revertebatur, secun-

dam referens coronam, in qua urbe primo coronatus fue-

rat. Quamobrem si quis splendidiora post mortem Marty-

ris opera conspicatus, resurrectionem non admittat, io.

posterum erubescat. Ceu enim quidam strenuus bcllator

tropaeis tropaea conjunxit, magnis majora et mirabilibus

mirabiliora. Tunc enim cum Imperalore solo pugna-

bat , nunc cum Imperatore et diemone : tunc a sa-

cris scptis lmperalorem abegit, nunc a toto Daphnes

loco perniciosum illum abduxit: non manu usus ut antea,

sed invisibili virtutc invisibilem expugnans. Hujus viventis

diccndi libertatem non tulit homicida ille, mortui vero

cinerem non sustinuil lum Imperator,tum daemon qui




Imperatorein ad haec agenda movit. Quod aulem metum

majorem his posteriorihus duohus incusserit, quam priori

incusserat hinc palam est. Ille quippe comprehensum il-

lum vinculis constrinxit et occidit, hi vero transtulere

tantum. Cur enim capsam in mare praecipitare neque ille

jussit, neque hic voluit ? cur non contrivit aut combussit?

cur non in desertum et inhabitatum locum ipsam transferri

jussit? Nam si ea execranda et polluta res fuisset, eamqueabominatus, non reformidans inde illam amovit ; non in

urbem oportnit rem execrandam inducere; sed amandare

in montes et saltus.

XVII. At miser ille non minus,quam Apollo , beati

viri robur et fiduciam erga Deum noverat, timuitque ne

si id faceret aut fulmen aut

morbumaliquem in se

provo-caret. Multa quippe Christi virtutis signa habebat, tum in

decessoribus suis Imperaloribus exhibita , tum in iis etiam

qui idem Imperium secum administrabant. Elenim ex illis

olim Imperatoribus,qui talia ausi sunt post multas into-

lerabilesque calamilates , turpiter ac misere vitam clause-

runt, adeo ut, unius adhuc viventis pupillae ex oculis

sponte exilierint, hic autem Maximinus erat; alius in fu-

rorem actus, alius in similem lapsus calamitatem, sic

mortem obierint. Caeterum ex iis qui tunc cum ipso

erant, patruus, cum petulantius contra nos fureret , et

sacra vasa sceleratis manibus contingere ausus esset, ne-

que his contentus , contumelia ulterius progressus esset,

ipsis enim inversis et in pavimento positis et extensis, iis

insedit, derepente iniquae hujusmodi sessionis poenas de-

dit, ejus enim verenda corrnpta vermibus scatebant; ita

ut palam esset morbum divinitus immissum fuisse : ad

vulnus curandum medici mactatas aves pingues atque pe-

regrinas ad putrefacta membra admoventes , vermiculos

evocabant : illi vero non abscesserunt, sed mordicus pu~



3o8 S. JO. CIIRYSOSTOUI ARCHIEPISCOPI C. P.

tridis partibus haerebant : atque ila illum multis diebus

absumptum male perdiderunt. Alius vero quispiam im-

peralorii aerarii custos constilutus, priusquam aulse impe-

ratorioe limen praeteriret, statim crepuit medius, similisque

cujusdam flagitii posnas dedit. Haec et et his plura, non

enim jam omnia recensere tempus est , secum reputans

sceleslus ille, temeritatem suam ullerius promovere non

audebat. Quod autem haec non a me ipso dicam, ex iis

qYiae ab ipso postea gesta sunt , id conspicuum erit : in-

terim vero historiae seriem persequamur, quid exinde eve-

nerit narranles. Admirandum «aue illud est, quod non

polcnliam modo , sed etiam ineffabilem Dci benignitatem

ostendat. Nam sanctus Martyr intra sepla erat, ubi prius

situs fuerat, antequam Daphnen veniret : malignus vero

dnemon statim didicit , se frustra fraudes suas molitnm

esse ; ncque sibi cum mortuo pugnam fore , sed cum vi-

ventc , ac virililer agente, ac non se tantum , sed omnibus

simul dasmonibus forliore. Deum enim precatus ut ignem

in templum immitleret, totum tectum combussit, idolo-

que ad extremos usque pedes absumpto, ita ut pulvis tan-

tum et cinis remaneret, parieles solum slantes intactosque

reliquit. Si quis vero nunc locum adeat, neqnaquam ignis

id opus esse dixerit; neque cnim incendium illud sine ali-

quo ordine, nequc ex inanimata materia factum esse vide-

tur ; sed quasi manu quadam ignem circumducente, ac

monslrante quibusnam parccre, qurenam absumere opor-

teret, tanta nempc concinnitatc , lanlo arlificio templum

detectum est : nequc vero simile est incendio afTeclis, sed

iis quorum integra septa ,quae solo teclo habent opus. Re-

liqua cnim alque columnaj, tuin quae leclum,. tum quae

vestibnlum fulciebant, una excepta quae ad posteriorem

templi partem posita eral, stanl omnes. Hajc tamcn non

temere tunc fracta est , sed ea de causa ,quam mox dic-



DE S. BALYLA., CONTRA JULIANUM ET GENTILES. '56$

turi sumus. Hoc ubi accidit, slalim daemonis Sacerdos ad

tribunal rapilur , et incendii auctorem inuicare cogitur.

Cum non possetaulem, eum distortis anlea cubitis, multis

plagis afficientes, deinde sublimem agenles coesis lateri-

bus nihil amplius didiccrunt : ac perinde accidit atque in

resurrectione Christi. Tum enicn milites ad custodiam

corporis Jesu constituti sunt, ne possent, inquit, disci-

puli illud callide suffurari. Caeterum is itiit rei evenlus, ut

nulla vel impudenlibus quidem occasio relinquerelur, quivellent resurreclionis fcdetn toilere. llic quoque traheba-

tur Sacerdos ut , non divina ira, sed humana nequitia id

accidisse teslificaretur. Contorlus tamen alque laceratus,

cum nullum posset indicare, divinilus immissum fuisse

ignem testatus est, ut nullus jam locus impudenler agen-

tibusrclinquerelur. Sed quod

paulo ante alium in locum

remisi,nunc opportune dicam. Quid illud est? Ila illius

animum exlerruil Martyr, ut non ultra progredi audcret.

Meque enim poslcjuam sacerdolem, quem prius tanto in

honore habehat, incensi tecli causa lot malis affecerat,

( ita ut immanius ,quam sanguinaria fera , ab ejus ibrtasse

vorandis carnibus non abstinuisset , nisi rcs execranda

omnibus visa esset;) Sanctum illum qui os daenionis obs-

truxerat, rursus in urbern deduxisset, ut majori in ho-

nore esset : nam si non antea , cum daemon se victum

conlessus est; at certe post incendium omnia evertisset et

perdidisset, capsam et utrumque Martyrium combussissct,

tum quod in Duphne, tum quod in urbe erat, hisi melns

iram superasset, ac ibrmido mcerorem vicisset. Solent

enim multi cum ira et moerore corripiunlur, si cegriludi-

nis auctores apprehendere non valeant, in obvios quosque

ac suspectos iram eiYundere : non procul autem hac sus-

picione Martyr erat. Nam simul alque in urbem pervenit,

statim ignis templum invasit. Sed quod clixi , aflcctus cum

xcii. 24



3jO 8. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

aflectu pugnabat; iramque vincebat metus. Cogita enim

qualss esse poterat ille vir bonus, cum in subnrbium as-

cendens,Marlyrium slans ceruerct

,

ac templumincen-

sum , idolum deletum , donaria absumpta , libcralilatis

suae, et satanic;e pompac sublatam memoriam. Etiamsi

enim eum talia videntcm neque ira neque trislitia invasis-

set ,pudorem cerle non tulissel risumque lantum ; sed

in beati illius Martyrium iniqnas manus exlendisset, nisi

id ,quod dixi, cohibuisset illum. Ncque enim modicum

erat quod lunc agebatur, sed omnem gonlilium confiden-

tiam prrcciderat, omncm hetiliam exlinxerat : tantamque

illis inceslilia caliginem oiTuderat,quanlam si omnia simul

templa periissent.

XVIII. Quod autem ha?c non jactabundus eiTeram

ipsa verba lamenti et monodiaj proferam,quam urbis so-

phista tunc in hunc daemonem cdidit. Sic aulem habet

naeniae inilium : « Viri,quorum oculis, a3que ac meis

,

» caligo oflusa est : nec pulchram ncc magnam deinccps

»hanc urbem vocemus. » Deinde cum nonnulla dixisset

asseruissetquc de Daphncs fubula : nequeenim tolam ora-

tioncm hic inlcxere tempus polilur, nelongiores, quaai

par est, simus, « Persarum, iuquit, ille rex qui civitalem

»cepit, tcmplo pepercit : » ipsa porro verba hnec sunt :

c Quj exercilum conlra nos movit, prneslare pulavit ut

»lemplum servaretur, staluceque decor barbarico furori

»praevaluit. Nunc autem, o sol ,, o terra ! Quis vel unde

»hic hostis , qui nec gravis armalura? militibus, nec equi-

«tibus, ncc velilibus opus habens, parva scinlilla omnia

»absumpsit? » Poslea ubi declaravil dajinonem lunc ab

illo (Babyla) fuisse viclum, cum res genlilium maxime

florerent siicrificiis el inilialionibus : « Et noslrum, in-

»quit, leuiplum, ingens illud diluvium non dejecit, sed

»sereno tempore cum nubes praeteriisset , dejectum est. »



DE S. BABYLA, COMTRA JULIANUM ET GENTILES. 3^1

Nul)em et diluvium vocat praecedcniis Imperaloris lem-

pus. Rursus paulum prngressus hoc ipsum amarulentius

dcplorat his verbis : a Deinde cum araj tuae sanguinem si-

»tirent, ncglcclus, o Apollo , seduius Daphnes cuslos ma-

» nebas : aliquando etiam lacessitus, alque externo spolia-

»tns ornalu patienler tulisli. JNunc autem lot ovibus

«bobusque macialis , os Imperaloris sacrum pede exce-

»pisli , intuitus quem praedicebas , visus ab eo, quem pra>

»nuntiaveras, malo vicino liberatus , morluo quodam»neinpe, qui tibi molcstiam creabal, ex medio cultu cxi-

»liisli. Undenam ullra gloriabimur apud viros sacrorum

«staluaruinque tuarum memores?» Quid ais lugubris de-

cantalor? Ita-ne conlumclia et injuria ailectus tutus man-

sit Daphnes cuslos ; cum autcm honor ipsi atque cultus

redderelur, ne templum quidem suum servare poluit;

praeserlim cum sciret, coliapso illo , majorem sibi jgno-

niiniam fuluram essc? Quis autem ille mortuus, o So-

phista ,qui deo illi molestiam creabat? Ecqua illa mala

vicinitas? llic cnim in beali Babylac virtutes cum incidis-

set, nec ignomiuiam praelerire possct, eam prae pudore

occullans prajteriit :

testatus aulem daemcnem a Martyremoleslia alque aerumna afleclum fuissc, nec adjiciens dae-

mouem cum cladem suam tegere vellet, magis iilam de-

texisse; simpliciter dixit, a mala vicinitale iiberatum esse.

Cur non dicis, o Sapienlium nugacissime, quis iile mor-

tuus esset, et quare solus deo luo molestiam crearet?

Quare vicinilatem illam malam vocas? An quia dajmonisfraudem arguebal? Alqui id non erat malae vicinilalis

opns; quemadmodum nec mortui , sed vivcntis, operan-

tis, probi, palrocinanlis etcuraloris, alque omnia pro sa-

lutc veslra agentis, si quidcm voluisseiis. Etenim ne vobis

ulterius liceiet vos ipsos decipere ac dicere ipsum iralum,

etob iutermissa sacrificia exposlulantem , deque reliquo

»4.



3^2 S. JO. CHRYSOSTOaH ABCIilEPISCOPI C. P.

pariter omisso cultu conqucrcntcm , nllro abscessisse

idco Mariyr eum ex loco prorsus ejecit, qui locus ipsi

maxime omnium gratus erat, quemque aliis Jocis ila an-

teferebat, ut vcl inhonoralus ibi insiderct. Nam id lu cjuo-

que diccrc pncvcrlisli : «Atque hoc ipso tcmpore, quo

»muHas ipsi ovcs et mullos boves immolabat Imperalor. »

Ut palam sit undequaque, ipsum coactum , majoreqne vi

puisum , Daphnem rcliquissc. Polnissct quidem Babylas

vcl manenlc statua ipsum loco pellere : at vos non credi-

dissetis, quemadmodum neque olim cum ab eo vinctus

fuisset; vosquc assiduo culiu instaretis. Quamobrem cum

prius simulacrum starc permisisset, lunc iilud oVjccit,

cum maxime flamma imj)ietatis exurgerct , oslendens

victorem lum vincere oportcre, non cum afllicli ac de-

prcssi , sed cum florentes atque elali sunt adversarii. Curenim cum Dajdinen transporlarelur, Imj)eratori sc trans-

ferenli non mandavit, ut templum dirueret, ac slatuam

transferret ; ut capsam transferebat ? Quia nimirum nihil

ab illa lasdebatur : neque carnali egebat auxilio; sed et

tunc et nunc sinc humana manu dejecit. Etprimam qni-

dem ille victoriam non declaravit nobis ; sed cum illi os

obstrnxisset,quievit. Hujusmodi sunt Sancli , ea solum

?

cjuae ad hominum salutem spectant, perlici voiunt , nec

tamen mullis haec sua esse opera declarari, nisi urgenle

necessitale; necessitatem porro voco scrvandorum homi-

num salulem : quod ct tunc lacluin est. Quoniam enim

fraudis mala latius serpebant, tunc dcmum nobis victoria

revelalur : et quidem non a viclore, sed ab ipso victo.

lloc autcm modo testimonium ne ipsis quidem hostibus

suspectum crat,cum Sanctus ille, vel urgente nccessilate,

qune ad se speclabant praedicare renueret. At vero Cum nc

sic quidcm error cessaret, sed rursus instarcnt ilii vel

$axis ipsis stupidiorcs , devictuui daemonem implorantes ,



DE S. BABYL4, CONTRA JULIANUM ET GEISTILES. 3?3

et ad tam apcrtam veritatem caecutientes , tunc necesse

fuit in statuam ignom jaculari, ut hoc incendio alterum,

idololalriae nempe , incendium exlingueretur.

XIX. Curergo daimonem criminaris dicens , de medio

cultu te subiraxisti ? Non libens se subtraxit; sed invilus

et coaclus, tunc ejectus et pulsus est, cum maximc ma-

nere nidore et sacrificiis allicientibus voluisset. Ac si enim

ad hoc imperaret Imperalor ille , ut orbis pecora omnia

absumeret, sic aflalim oves et boves ad aras mactabat, eo

insanire progressus, nt mulli ex iis qui eliam nunc apud

eos philosophari videntur, coquum ipsum, carnium cau-

ponem , et similibus vocabulis appellarent. Certe a lam

lauta mensa, nidore, fumo, et sanguinis torreulibus libens

non aufugisset daemon, qui, ut tu dicebas, his deslitulus,

propter insanum puellae amorcm ibi manebat. Verum hic,

intermissa tantisper oratione, Sophistae lamenta iterum

audiamus, qui misso jam Apolline, apud Jovem conque-

ritur his verbis : «Quale, o Jupiter, laborantis animi laxa-

• mentum perdidimus ! quam tumultu vacuus Daphnes

»locus! quanlo magis vacuum ipsum templum ! quo in

»loco natura ceu porlum in portu fecerat , fluctuum ex-

»pertem ulrumque, sed secundum majorem tranquillila-

» tem afferentem. Quis ibi morbum non deposuil? quis

»non metum ? quis non luclum ? Quis fortunatas insulas

» desideravit?» Quale laxamenlum perdidimus, o scelesle;

quomodo tumultu magis vacuum templum, quomodo

portus fluctuum expers, ubi tibiae , tympana, crapube,

comcssationes et ebrictales? Quis non ibi morbum depo-

suit, inquit? Imo quis cullorum tuorum non ibi morbum

conlraxit, etiamsi prius benc valeret, morbum , inquam,

omnium gravissimum? Nam qui daemonem adorat, et

Daphnes fabulam audit, tantamque dcemonis insaniam vi-

det, ut vel absorpta amica adhuc loco et arbori insideat,



374 *• Hfc CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P

quafttam hinc insaniae flammam non concipiat? quantam

tempeslalom , quontnm lumuUum, qnanlum morbum,quanlam pcrlurhalionem ? Idne vocas animi laxamenlum,

et portum flucluum cxpcrlcm ? itlne morli lc\amcn?

Ecquid mirnm si conlraria ccnlrariis apponas ? Nam qui

furore corre|)li sunt, nullius rei naluram uli se hubet sen-

tiuntised conlrarios rci verilali calculos ponunt. « Olym-

»pia siquidem non admodum procul ; »rnrsus enim adlamcntum rcverlar, ul oslendam quantam Genlilcs omnes

tunc urbem incolcnles plagam acceperinl; palamque

faciam Imperalorem non id aequo auimo laturnm , sed

tolum furorem in Marlyris arcam cffusurum fuisse, nisi

euin major metus cohihuissct. Quid igftttr att?«01ympia

»non admodum procul: cclebrilas urhcs convocahit : hae

»venient hovcs agenlcs Apollini sacrificandos. Quid fa-

» cicmus ? quo nos subduccmus ? Quis dcorum nobis lcrram

» dehisccre jubebit? Quis praeco, qua? luba non lacrymas

»exprimel? Quis Olympia festum vocahit, quod proximus

»casus luclum invcxerit? Da mihi arcus et choenicem,

«inquit tragcedia. Ego aulem dico et valicinii nonnihil; uE

»illo cajiiam, hoc sagillis impelain facinoris auclorcm.

»impiam audaciam! o impuram animam ! o lemerariam

«manuin! Tityus allcr hic cst , vel ldas Lvncci fralcr;

»non magnus ut ille, non jaculalor ul hic, scd id unum

»edoclus conlra deos insanire. Aloei filios diis iusidias

«slruerc cogitdHlCS morlc scdasli Apollo; huic vero igncm

»procul iVrcnli , non occurril sagitta in cor ipsins invo-

»lans. dcxloram furiosam ! o iniquum ignem ! Quonam

Aprimum iucidil? Quod mali cxoidium? Ntmi a leclo

«exorsus ad rcliqua procossit? ad caput illud, ad faciem,

» ad phiiilam i ad cidarim , ad lalarcm vcslem ? \ ulcanus

»ignis pemuiius non comminalus est igni grassanli, ctmi

• gratiam referendam huberet Deo ob sibi datum olim in-



DE S. BABYLA, CONTHA JULIANUM ET GENTILES. 3?5

»dicium. Sed neqnc Jupitcr imbriuui moderator, aquam

nemisit in flammam, qui tamen Lydorum rcgi periclilanli

»pyram exlinxeril. Quid ad illum dixit, qui bellum ag-

»grcssus esl? Undenam illa confidenlia? Quomodo impe-

» tum servavil? Cur dccretum suum non solvit Dei pul-

»chrituclinem rcverilus?»Quousque miser et infclix rem

non intelliges, qui dicis haec humance opus manus esse,

et ceu lymphatus tecum ipse pugnas ct digladiaris? Nam

si Persarum regem, lanlum ducenlem exercilum, qui ur-

bem ceperat, c&leraque omnia templa exiisserat, facein

manibusgrrebat, c"t jamjam lemplo admoluruseral, damon

mulavil; hoc enim inilio namiae liitc lugens dicebas ; « Per-

wsarum regem , nnum cx majoribus ejus , qui nobiscum

» belluni gerit , cum proditione urbcm ccpissel et inccndis-

»set, Daphnen id ipsum faclurum properantcm, mutavit

»deus, ut ahjecta face Apollinem adoraret , adeo illum

»conspeetu suo emollivit alque converlit; »iile, inquam,

dasinon,qui furorem barbariciim , ct tantum ex rcilum

superarc , ut dicebas , et tanlum lunc periculum effugere

potuit, qui , utadjicis, Aloidas diis insidias slrnentes

morlc sedavil; quomodo, quaeso, is qui tama poluit, nihil

simile nunceffecil? Atqui si nihil aliud, cerle sacerdolem

injusle laceralum,produclo facinoris auctore , miserari

oporluit. Et si quidem inccndii lempore eflugil ille, at

quando miser ille suspensus latcra perfoderclur, cumque

rogalus facinoris auctorem dcclarare , non haberct quem

nominaret , tunc cerle sistere facinorosum produccreque

oportuit, vcl sallem indicare, si producere non polerat.

ISunc vero neprl i«it ingralus minislrum suum iniuste lan-

cinatuminluitus, negligit fpsiini Imperatorcm tot victimis

risum sibi paranlcm. Siquidem eum ceu furiosum ct n ente

captum omnes deridcbant, cum iram suam in miserum

illum elTunderet. Quomodo autem is qui Imperatoris



3^6 S. JO. CURYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

adhuc procul agentis adventum praedicebat, nam et illud

superius lugens dicebas, eum qui proxime stabat seque

comburebat non vidit? Quanquam et illum vatem esse

dicilis, aliasque aliis diis vestris , lanquam hominibus,

assignalis. Ilii vaticinandi facultatem ascripsistis , nec

tamen illum tecum artem suam communicarc rogas. Quo-

modo proprias non novit calamitates, quod ne vir quidem

ignoraret? Annon fortasse dormivit cum ignis accende-

rctur? At non ita sensus expers est , ut admota flamma

non stalim surgat, ct admovenlem comprehendat. « Vere

»Graeci semper pueri , senex Graecus nemo. » Cum enim

propriam deplorare stultitiam oporteret, quod ipsis etiam

rebus daemonum fallaciam inclamantibus , neque sic re-

siliatis, sed vos in perniciem dedentes, vestramque pro-

dentes salutem, instar pecudum agamini, quo illi ducere

velint, qui sedentes statuarum exitium lugelis. Tu vero

arcus flagitas nihilque difFers ab co,qui haec in tragoedia

loquitur. Quo pacto enim id non furor manifeslus fuerit

de armis ejusmodi aliquid cxpectare, quae ne possidenti

quidem se opem tulere? Quod si tu tibi majorcm et ar-

tcm et cxperientiam inesse dicas, quam daemoni, ipsum

certe colere non oportebat, ulpole imperitiorcm et infir-

miorem , vel in quibus illum praecellere dicitis. Quod si

primas illi concedis, sive jaculari sivc vaticinari oporleat,

quomodo artis solnm parle pracdilus, illa tepraestare posse

pntasti, quae non poluit is qui lotam lenet artem ?

XX. Haec ridicula, haec nugae sunt; neque enim ille

vaticinandi arlcm quampiam hubuit, neque si habnisset,

illam cxercere potuissel. Non enim vir, non ulique haec

oporatns est, seddivina virlus: causam autem j)oslea ape-

riam. Intcrim vero par est ediscere cujus rei causa ingrati

animi Vulcanum accuset his verbis : « Vulcanus autem

»ignis penuarius non comminatus est igni grassanli,

cum



DE 9. BABYLA, CONTRA JULIANUM ET GENTILES.$JJ

»gratia ipsi referenda esset deo ob datumolim indicium. »

Qu.-e gratia ? quod olim indicium ? quare praeclara deorum

tuorum gesta occultas? Nam si gratiam indicares , Vulca-

num magis ingralum ostendcres. Sed rubore ac pudore

teneris : igitur nos libere res iuas aperiemus. Quaenam

igitur illa gratia ? Martem olim Vcneris amore captum,

atque Vulcanum, qui maritus ejus erat, metuentem, cum

eum absentem observasset, ad eam accessisse narrant.

Apollinem vero, cum illos una commixlos vidisset, Vul-

cano adulterium renuntiasse : illum eo cum venisset, am-

bos in lecto repertos vinculis ut tunc erant colligasse, et

ad turpe spectaculum deos evocasse , talesque de illis

adulterii pcenas sumpsisse. Talis ergo graliae debitorem

Vulcanum, tcmpore id poslulanle ingratum in reddendo

beneficio fuisse ait. Quid igitur Jupiter, o vir optime?

nam et illnm iuhumanitatis accusas, « Sed neque Jupiter,

«inquiens, imbriummoderator aquamiujmisitinflammam,

»qui tamen Lydorum regi periclitanti pyram restinxit. »

Sed cnim pulchre nobis Lydum in memoriam revocasti :

nam et illum hic daemon decepit vana spe inflans, et in

manifestam perniciem conjiciens. Ac nisi Cyrus humanus

fuisset, nihil ipsum Jupiter juvisset. Quare frustra Jovi

vilio vertis, quod Lydum filio praetulerit:neque enim sibi

ipsi in qua urbe maxime colebalur, in Romuli scilicet

urbe, fulmine tactus opem tulit : Caeterum audiamus reli-

qua lamenli verba, sic enim luclum illum, qui eorum oc-

cupavit animos, probe sciemus. « Viri, trahitur mihi ani-

»mus ad spociem dci , mihique cogilatio typum ejus anle

» oculos statuit, 'formae lenitalem, culis leneriludinem et

»hoc in lapide, cingulum circa peclus auream tunicam

»colligens, ita ut alia quidem subsiderent, alia subsurge-

»rcnt. Tota vcro forma cujus iram vel ferventem non se-

«dasset? Similis enim erat melos canenti:imo quispiam




• audivit, ut ainnt, in meridie citharam pulsantem. Anres

»bealas! Cantns vero fortasse erat landatio terrrc, cni de

»aureo cyatho mihi libare vidclur, quod puellum occul-

» tarit dehiscens, ac dcindc sese conlrahens. »Post haec

pauca de incendio questus : « Clamabat , inrpiit, viator

» fulgure erumpenle : turbabatur in luco Daphnes inquilina

»sacerdos dci : percussiones autem peclorum , et ejulalus

»aCulus per locum arboribus densum percurrens, ad ur-

»bcm usquc vehemens atque horrificus pervadit. Principis

» Oculus tunc somnum capere incipiens, ad accrbum nun-

»tinm e leclo surrexit : illc furore percilus alas a Mcrcurio

»pelil, ipse ad mali radicem quaerendarn properans, non

»minus intus ardebat, quam lemplum. Trabes cadebant

«deorsum ignem ferenles, quje proximc slabant absu-

«mentes, Apollinem vcro statim , utpote qui parum dis-

» taret a teclo, hinc et alia ornamenla , Musarumque sta-

» tuas ibi positas, lapillorum fulgura, columnarum pul-

»chriludinem. Mullitudo circumslans lugcbat, opem fcrre

» non valens, ut accidit iis qui e lerra naufragium vident,

»quorum auxilium unum est, faclum lugore. Certe mag-

»num excitavere luctum ex fonlibus exilienles nymphae,

»magnum Jupiler prope sedcns , ut par erat labefaclalis

d filii honoribus: ingentem ilem sexcentorum daemonum

» in luco degenlium ccetus : nec minorcm luctum media

» ex urbe Calliope excilavit, Musarum chorago igne I.tso. »

Postea sub finem ait : « Esto mihi et nunc, Apollo, qualera

» te pinxit Chryscs , dum Achivis imprecaretur , ira ple-

»num et nocti similem, quia cum stolas libi reddercmus,

»et qnanlum ablatum fuerat restitueremus,praereptum

»est quod colimus, ac si sponsus aliquis, dum coronae

«nectunlur, abscessisset.

XXI. Haec lamenlalio fuit, scu polius h£ modicae sunt

lamentationis partes. Mihi vero mirari subit, quomodo



D£ 8. BABYLA, CONTRA JULIANUM ET GENTILfiS. 3«9

in iis, quse pudore afficere debebant, se ornatum esse pu-

tet: nihilo melius, quam lascivus et obscocnus juvenis, in

meridie enm cilhara ludenlem inducens, et cantici argu-

menlum dicens amicam esse, aurcsquc illas bcalas prae-

dicans, qure turpem iilam canlilenam audicrint. Et quod

quidem dicalaliquos ex iis, qui Daphnen etcircumjacentia

loca habitant, lacrymalos esse; Urbisque principem ar-

denlem fuisse, nihilque amplius, quam luctum inducat,

nihil miruni : quod autem ipsos deos in eadem consilii

inopia fuisse dicat, solumque apud se lacrymalos esse :

ac neque Jovctn, nequc Calliopcn, neque frcqucntem illam

daemonum turbam, neque ipsas Nymphas aliquid conlra

incendium potuisse ; sed omncs ejulalus et luclus excitasse

tanlum; id profeclo ridiculum admodum est. Quod igitur

magnam accepcrint phigam satis ex jam diclis demonslra-

tum est. Etenim in medio na?m\e ipsos lcthali vulnere

perfossos conlitclur. Non igiliir id palienler tulisset Impe-

rator, nisi ilium major metus elformido occupasset. Restat

demum. ii't ostendamus qua de causa Deus iram suam in

Imperatorcm non immiscrit, sed in daemonem, et cur ignis

non totum templum absumserit, sed combuslo tecto etiam

idolum prostraverit. Neque eniin lemere ct sine causa hasc

facta sunt, sed ex Dei erga errantes ciemenlia omnia gesta

fuere. Qui enim omnia novit antequam fiant, et hoc cum

aliis noverat : scilicel si fulmen in Imperalorem immissum

fuisset, qui prajsentes fuissent ac vidissent, ad tempus ex-

territi essent, sccundo autem vel tertio peracto anno,

facti memoria periisset, multique fuluri erant, qui mira-

culo mm crederent. Sin vero terhplufti flammam recipcret,

omni pra^cone clarius, non iis solum qui tunc Crant, sed

etiam posteris omnibus iram suam denunlialurus erat

Deus; ita ut si qui rem gestam vcllent impudcntcr occul-

tare, iis omnis occasio praecideretur. Quisquis enim locum



38o 8. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIKPJSCOPI C. P<

pctil sic animo afficitur, ac si incendium nuper accidisset,

alque horror quidam ipsum invadit, et ad ccelum respi-

ciens, stalim celebrat virlutem ejus, qui isthaec operatus

est. Ut enim si quis praedonum Principis antrum et lati-

Lulum perfringens, vinctum illum eduxerit, direptisque

ejus facultatibus, locum reliquerit receptaculum ferarum

et monedularum : deinde vero, quisquis in hujusinodi la-

tibulum venerit, slatim atque locum videt, incursus et

furta locum prius incolenlis sibi animo dcpingil ; iia et hic

usu venit. Quisquis enim columnas procul conspicit, acce-

densqueposlea limen transgreditur, daemonis abominalio-

nem animo sibi dcpingit, fallaciam item et insidias : atque

iram virtulemque Dei miratus abscedit : Sic quod prius

erroris et blasphemiie habilaculum fuerat, nunc laudis

decantandae argumentum est. Tanta Deus noster machi-nandi arte vaiet : et mirabilia hujusmodi non nunc pri-

raum, sed jam olim a prioribus generalionibus operatur.

Omnia porro recensere non est praesentis temporis; rem

tamen commeinorabo huic omnino similem. Bcllo olim

in Palaeslina suborlo inler Jucheo» etquosdam alienigenas,

victoria potili ho>tes, caj)tam D i arcam, quasi manubias

et spolia, cuidam idolo consecrarunt , cui nomen Dagon

erat1

. Lbi autem primum inducla fuit arca, stalua decidit,

et proslrata jacebat. Lt autem ex hoc casu Dci virtulem

non inlellexerunt ; sed ereclam rursus illain in basi sua

collocarunt, postridicsub aurorae lcmpus accedentcs, non

solum delapsam, scd pcnitus fraclam repererunl. Nam

avulsae manus ab humeris, ad limen templi cum pcdibns

exilierant, reliqua pars slatuae divulsa alibi reperta cst.

Sodomoi-um ilem tellus, ul parva magnis conferamus, ideo

cum habitatoribus igue absumpLa periil2

, infructuosaque

raansil, ut non modo illius aevi homincs, scd post futuri

i Rcg. v, 2. — » Gen. mx.



UE S. BAB\LA, COISTRA JLLlAxMJM ET GEIVTILES. 38 I

omnes a Jocis ipsis ad tncliorem frugcm rcduccrentur. Si

enim homir.es tantum ultlo alligissel, faclum postea non

credilum fuisset. Ideo locus plagum accipit,qui potest

teinpore non deleri, singulasquc generationes commonefa-

cit, lege nempe statutum csse, ut qui talia agant, lalia pa-

tiantur : eliamsi non stalirn poenas luant, ut in hoc templo

conligit. Eccc namque vu>;esimus annus ex illo lemporc

agitur, nec lamen ajdificii ab igne rclicli pars ulla periit,

sed quas partes ignem effugerunt, ee urmiler slant usquc

adeo valid;e, ut et centum et bis plures, his([ue rursum

longc plures annos durare possint. Ecquid mirum si ex

columnis nulla ab allera avulsa ad solum deciderit? Co-

lumnarum enim carum qiue ad posteriorem lempli partem

erant, una tanlum fracta, ne ea quidem corruit; sed a sna

basi mota et ad muruui reclinala mansit : ejusquc pars ab

imo usque ad fracturam, oblique muro nititur; a fractura

vero usque ad capilcllum supina stat, ab inferiori parte

sufTulla. Quanquam autem et venti vehementcr ingruc-

rint, lerrae motus acciderint, et terra concussa fuerit,

flammae reliquiae non amotae sunl; scd steterunt prope-

modum clamantes , se ad posterorum emendalionem ser-

vatas esse.

XXII. Et quidem quod templum non funditus dirutum

fuerit, hanc causam dicere possis. Quod autcm fulmcn

Imperalorem non altigerit, alteram causam si qmeras

reperies, ex eodem ipso benignilatis et clemenliai Christi

fonle mananlem. Idco enim ignem ex Imperaloris capite

avcrlit, in ipsumque tectum jaculatus est; ut alienis cala-

mitaiibus edoctus , repositam sibi pcenam efTugcret, mu-

talus et ab errore liberatus. Neque hoc solum, nequc pri-

mum propria? virlulis siguum dedit Christus, secl et alia

mulla his non minora. Nam et patruus ejus, et Quaestor

aerarius, sic ambo vita functi sunt:

ad haec fames una cuin



382 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCUIEPISCOPI C. P.

ipso urbem invadens, aquarum quoque pennria nnnquam

ante visa, quam ab eo sacrificia foniibus facta fuissent;

aliaquc multa, sive in exercitu , sive in urbibus acciden-

tia, potuissent vel lapideuin animum fleclere ; non multi-

tudine tanturn, ncque quod omnia simul facinora statim

sequerenlur, ut quondam /Egyptiorum regis tempore;

sed etiam quod pcr se talia ederentur miracula , ut

aliud alio non egeret ad videntium conversionem , sed

singula ex se ad id peragenduui satis essent.

Namut cae-

tera omittam, quem vel ex admodum slupidis non delcr-

ruisset, quod circa veleris Jerosolymitani lempli funda-

menta exhibitum esl signum? Quidnam illud eral? Cum

videret lyrannus in tota sua ditione diffusam Christi fidem,

jamquePersarum (ines occupanlem, aliorumque remotio-

rum barbarorum, rursumque ultra eos progressam, ac

totum, ut ita dicam, orbem occupanlem; cruciabatur

animo et angebalur, Ecclesiisque bellum parabat. Igno-

rabat aulcm iniclix se conlra slimulum calcitrare. Ac

primo quidem Jerosolymilanum lemplum, qnod fundilus

Christi virtus diruerat , reslaurarc conabatur, Genlilisque

homo resJudaeorum procurabat, virtutisChrisli periculum

inde facere volens, accitis Judieis quibusdam, iisque sa-

crificare jussis. INam majores eorum dicebat hoc cultus

genere usos esse ; cum Jud.ei eo confugerent, ut non fas

esse sibi dicerent, lcmplo diruto exlra velerem Mclropolin

id facere ; jubet pecunias cx imperalorio asrario accipere,

necnon alia omnia ad slrucluram necessaria, abircque

instauratum templum, ac velerem sacrificiorum morem

repelitum. Tum stulti illi ab ulcro erranlcs, et ad canos

usque puerill egentes inslilulione, discesscrunt, utlmpe-

ratore favente rem peragerent : ac stalim alque humum

cgerere ccepisscnt, iguis e fundamentis exilicns eos staliui

consumpsit. His Imperatori nuntiatis , non ultra rein pro-




moverc ausus est, iriclu scilicet cohibente; neque tamen

ab errnre daemonum, quibns plane subdilus erat, liberari

voluit : inlerim tamcn paulum quievit. Brevi postea tem-pore, vanam ilidem operam suscepit, non quidem ausus

ullra lemplum conslruere; sed nobiscum velilationibus

pugnare volens, aperlo enim marle nos adoriri adhuc dif-

ferebat : hac una ct prima de causa, quod persuasus esset

se id frustra lcnlaturum cssc ; secunda vcro, ne nobis oc-

casionem praeberet ut corona Marlyrii rcdimiremur. Hocquippe inlolerandum ipsi, el omni calamilate gravius erat,

si quis in medium produclus, pro verilale usqne ad

mortem in crucialibus perseveraret , ita scse ex animo

inimicum nostrum dcclarabat. Noverat enim , noverat

plane, si id auderet, omnes pro Chrislo animas suas tra-

dituros esse. Malignus aulem et callidus cum esset, eos

qui ob peccalum quoddam Ecclcsiae principibus p03nas de-

dissent, aut a pracfeclura quapiam amoli essent, liberos

omnes ubique dimiltebat, hoc modo nequissimis polesta-

tem tribuens, Ecclesiae leges everlens, mutuumque inter

eos conflictum movens : nam expngnalu faciles demum

fulurossperabat, cnm sese inteslino bello consumpsissent.

Quemdam eliam tum perversae doctrinae, tum improbae

vilae causa, Ecclesiaslico principatu pulsum, nomine Ste-

phanum, jubet rursum doclriiue thronum occupare : atque

Dcminicum nomen, quoad ejus ficri poluit, extinguere

curabat, Galilaeos pro Christianis nos, tum in edictis suis

vocans, tum principes ut idem facerent adhorlans. Inlcr

tot signa aulem , ut dixi, quae per famem et siccilatem

edebantur, in eadem adhuc impudentia ac duritie perse-

verabat. Expeditionemque Pcrsicam suscepturus, tanto

cum fustu descendens ac si tolam Barbarorum gentem

vaslalurus esset, sexcentas nobis minas intentabat, jacti-

tabatque, se post reditum nos omnes funditus dcleturum




esse. Hoc qnippe bellum Persico sibi gravius videbatur,

unde prius confeclo minorc, Innc majns hoc sibi susci-

piendnm esse pnlabat. Hajc porro nobis rennntiarunl ii,

qui ipsi a consiliis erant. Gonlra nos igitur furore ardens,

et qnolidie ad majorem elatus insaniam, nunquam in ea-

dem senlenlia persistebat; sed priore consilio posito rur-

sus Dobis perseculionem minabalur. Cum vero Deus illum

coerccre, ardentemque compriinere vellet, hoc denuo

signum induxit, igni in templum Daphnes immisso.

XXlll. Ille vero ne sic quidem furorem sedavil, imopo-

tius cum rei noslne devaslanda3 cupidinedisrumpelur , ne

quidem tempus, qnod comminando sibi praestiluerat, ex-

pectavit; sed Euphratem trajecturus, de mililibus experi-

mentum sumebal: ac quibusdam numero paucis adula-

tione corruptis, repugnantessibi

nequaquam remisit, ve-

ritus ne si cacleros segregassel, debiliorem contra Pcrsas

exercilum redderet. Quis nobis qune hinc consccuta sunt

recenseat, longe terribiiiora iis quae in deserto, quae in

mari, quae in /Egypto, quo temporc induratus ille Pharao

plectebalur, omnesque alii submergebantur? Quemadmo-

dum enim tunc, poslquam nullis hujusmodi calamitalibus

cedere, neque resispicere voluit /Egyptins, tandem illum

Deus cum reliquo exercitu perdidit ; ita et nunc,

post-

quam ad omnia Dci prodigia impudenter ille constilit,

nihilque inde lucri pcrcepit, sedsine emendationemansit,

exlremis illum Deus malis involvit ; ut quandoquidem ille

aiiorum calamitatibus ad meliorem frugem reduci nolue-

rat, ejusexiliocaelcriemendarentur. Qui enim totmilitum

myriadas eduxerat, quol nullus antea lmperatorum, lo-

tamque Persidem incursu quodam et sine sudore se cap-

turum sperabcit, ila misere et inleliciter rcm gessit, ac si

mulierum vel parvulorum potius, quam virorum exerci-

tumsecum habuisset. Primum namque illos consilii inopia



DE S. liABYLA, CONTRA JULIANUiVl ET GENTILES. 385

in tantamnecessitaiem adegit, ut equinis carnibus vesce-

rentur, et alii fame, alii siti absumpti perirent. Quasi

enim in Persarum graiiam exercitum agcre, ac non illos

capere, sed suos prodere vellet, sic in angusta loca con-

clusit, ac tanlum non vinctos hosti tradidit. Omnes porro

quae illic contigere calamitates, ne ex iis quidem, qui

illam vidcrunt et experti sunt, possit quispiam recensere,

ita omnem modum superarunt. Sed ut summalim dicam,

illo turpiter ac misere mortno; alii enim dicunt illum a

calone quodaiu, de rerum statu indignante percussum ce-

cidisse; alii interfeclorem non novisse, sed tanlummodo

percussum dicunt rogasse ut in Cilicia sepeliretur, ubi

nunc jacet. Cum ilaque sic ille turpiter cecidisset, milites

se in extremis constitutoo esse cernentes, hostibus suppli-

ces accedunt, dalisque juramentis, se omnium munilissi-

mo praesidio cessuros, quod partium noslrarum ceu murus

erat inexpugnabiiis, humanosque nacli Barbaros, sic eva-

serunt, ex multisque pauci remigrarunt, sed ailectis cor-

poribus, de inito fcedere pudefacti, per jusjurandum vero

coactipaternis bonis cedere. Videreque erat quavis capti-

vitate miserabilius spectaculum : nam urbis illius cives, a

quibus gratiam expectabant,quod instar propugnaculi

positi eos ornnes, qui intra hos limites essent, quasi in

portu constituissent, pro omnibus semperad omnia peri-

cula objecti, ab iisdem hostilia passi sunt, et domibus ce-

dentes et agris, et a paternis possessionibus avulsi, qua

calamitate a suis affecti sunt. Ilunc nos fructum ab egre-

gio Imperatore percepimus. thec porro non temere dicta

sunt,sed ut respondercmus iis, qui quaererent cur non ab

initio de Imperatore Deus pcenas sumpserit. Ulum enim

rabie ductum saepe voluit ab ulteriore impctu coercere,

alienorumque malorum exemplo emendare : quia vero iile

repugnavit, in extrema eum mala conjecil: veram quidemXCII. 2.S




peccatorum ultionein in rnagnum illum diem reservans ,

praesenti vero pccna supiniores excitans et ad meliorem

frugem reducens. Tanta enim est Dei tolerantia, ut quiea

non recte utuntur, eos graviore tandem pcena afficiat: ac

quemadmodum poenitenlibus utilis, ita pcrvicacibus et

obstinatismajoris supplicii causa evadit. Quod si quis di-

cat : Quidigitur? Annon praeviderat Deus forc, ut tyran-

nus nunquam emendaretur? Huic respondebimus,praevi-

disse quidem, sed nunquam propter maliliae nostrae prse-

visionem cessaturum esse quae ad se spectant facere. \ e-

rum etsi nos admonitionem non admittamus, ille nihilomi-

nus benignitatem suam demonstrat; sin etiam in majora

impingamus mala ; nihil hoc ad eum spectat, qui non ideo

nos peccantes diu tulit ut perircmus, sed ut salutem con-

seqiieremur ; verum nostra culpa evenit, qui ineffubilem

ejus loleranliam despeximus. Atquc ita immensa ejusbe-

nignitas declaralur. Cum eniui nolumus magna ejus frui

palientia , tunc eam ille in aliorum lucrum converlit,

ubique simul benignitatem et solertiam suam prodens.

Quodeliam tuncfactum est. Et tyrannus quidem sic vitam

clausit: ac tum insaniae ejus, tum Babylae virtutis moni-

menla exstant templum item et Martyrium, illud quidem

desertum, hoc eamdem quam prius virtutem retinens.

Capsa autem non ultra referlur, Deo ita providente, ut

advcntantibus clarior Babylac gestorum notitia evadat.

Quisquis enim peregrinus locum adicnsctMartyrem qune-

rens, cum illum abesse videt, statim causam sciscitalur,

et sic totam edoctus hisloriam recedit, majus, quam prius,

lucrum reportans ; sic ct Daphncn advcntans, et inde re-

cedens, maximam ulilitalem percipil. Ea est Martyrum

virtus, vivcntium, mortuorum; praesentium locis, absen-

tium. Etenim ab initio ad fincm ejus facinora continua

quasi seric copulata fuere. Si perpendas enim , violatas



1N JUVENTINUM ET MAXIMINUM MARTYRES. 387

Dei leges ultus est, pro occiso debitas pcenas sumpsit,

quanta sit Sacerdotiuni inter et imperium difierentia os-

tendit, mundi fastum omnem dissolvit, mundi pompamcalcavit, Imperatores docuit, ne ullra mensuram sibi a

Deo praescriptam potestatem extenderent, Sacerdotes do-

cuit, ut in hoc principatu praeesse oporteat. Et haec qui-

dem hisque plura dum in carne esset. Ubi autem hinc

emigravit, daemonis robur enervavit, Genlilium fallaciam

confutavit, vaticinii nugacitatem detexit, ejus larvam con-trivit, histrionicam ejusomnem detexil artem, eum qui in

ea praeesse videretur obtumescere cogens, ac magna vehe-

mentia opprimens. Stant hodicque templi muri, daemonis

ignominiam omnibus praedicantes, risum item imbecillita-

temque; Martyris vero coronas, victoriam , virlutem.

Tanta est Sanctorum fortitudo, tam invicta etformidabilis,

et Imperatoribus et daemonibus, imo ipsi quoque daemo-

num principi.

Vfc*^»^» .».»,»•».-»,-» -v-v-» -».».» ».-»."» ^. ^.i *-'*s\ vm»sivi ».-».•>. >v-a.-» *-»."» »vv», "»*.-»»."».-» «vv» »».-»».».-> »,».»

SERMO PANEGYRICUS

/ nSS. Martvres Juventinum et Maximinum, qui sub

Juliano apostata martyrium sunt passi.

I. Nuper beatus Babylas cum tribus pueris nos hiccon-

gregabat:

hodie vero par sanctorummilitum, in acie

exercitum Christi consliluit. Nuper quadriga martyrum ,

hodie biga. Impar eorum est aetas , scd una fides: varia

certamina, sed eadem fortiludo. Iili tcmpore superiores,

isti recentiores. Ejusmodi est thesaurus Ecclesiae,novas et

veteres habet margaritas : sedunaomniumest pnlchritudo.

Eorum flos neque marcescit, nequedefluit tempore. Nes-

a5.



388 «. JO. CHRYSGSTOMl AhCIUEPiSCOPl C. V.

cit vetustatis rubiginem splendoris istius nalura. Tcroporis

diuturnitale opes, quse ad corpora speclant , lacile in-

tereunt : vestimentaenimabsumuntur, domusdestruuntur,

el aurum rubigine consurnitur : et in summa, omnium

sensibilium facultatum natura, tempore tandem aboletur

et intercidit. At non sic se res habet in spiritualibus the-

sauris, de Martyribus, inquam, qui semper in eodem ma*

nent vigore, semper in eodem juventutis flore sunt, sera

per su?e gloriae fulgorem emitlunt et radios. Quod scientes

vos non aliter priscos, aliler recentiores colitis sanctos,

sed eadem alacritate, eodem amore, eodem affectu colitis

omnes et commendatis. Non enim exploratis tempus, sed

exquiritis animi forlitudinem, pielalem, fidem invictam,

zelum incitatum ac fervidum, et eas virtutes, quas prae se

ferunt sancti, ad quorum honorem hodie convenimus.

Hi enim tanto amore Dei flagrabant, ut ctiam extra per

secutionis tempus, Martyrii corona redimiti fuerint, abs-

que pugna tropaeum erexerint, absque prselis victoria

potiti sint , absque certamine bravium rapuerint. Et

quomodo hoc, ego dicam : sed ferte me rem paulo

altius repetere.Erat Imperator

quidam, etiamnoslro

sevo, omnes qui se praecesserant impielate vincens, de quo

et nuper pluribus a me dictum cst: qiri cum vidcret res

nostras Martyrum morte clariores fieri, et ea causa non

solum viros, sed et tencros pueros, virginesque innuptas

et in summa, ex omni sexu et aetale quosdam pro reli-

gione ad mortem prosilire, cruciabatur, et dolebat. Cse-

terum, movere bellum manifeste nolebat. Omnes enim,

dicebat ad martyrium, quasi ad alvearium apes volabunt.

Haec autem non ab alio, quam a majoribus suis didicerat.

Elenim tyranni, Ecclesiam infeslarunt, et populi quoque

perpetuo in nos insurrexerunt, cum adhuc parva religio-

nis scintilla esset: eam tanaen non extinxerunt, nequedes-



1IS .lUViiiNTlMU liT MAXIMINUU MARTVHKS. ^89

truxerunt, sed ipsi potius destructi sunt. Augebatur quoti-

die scintilla ha^c, ferebaturque in sublime, et omnem un-

dique orbem invadcbat, cum occiderentur, adurerentur,

suspenderentur, praecipitarentur, bestiis objicerentur cm-

nes fideles. Etenim carbones sicut lutum calcabant, et

mare fluctusque sicut pratum intuebantur, ad gladium

sicut ad diadema et coronam currebant, omniaque tor-

mentorum genera ita superabant, ut ea non solum gene-

rose et fortiter ferrent, sed et alacriter et cum voluptate.

Enimvero sicut plantae rigatae magis crescunt, ita et fides

nostra oppugnata , magis floret : et vexata, incrementa

majora sumit: nequehorti aquis irrigati ita germinant, et

fecundi sunt, ut Ecclesise, si Martyrum irrigentur san-

guine. Haec omnia atque plura cum ille sciret, meticulo-

sior erat, quam ut manifeste cum nostris confligerel. Neefficiamus, inquit, ut frequenlia erigant tropaea, continuas

reportent victorias, et coronas obtincant. Sed quid facit ?

Vide, oro,malignitatem. Medicos, milites, Sophistas etora-

tores omnes, vel a professionibus suis discedere, vel fidem

suam abjurare jubet, excitavitque in hunc modum contra

nostros bellum, tela

eminusmittens, ut si a fide desisterent,

ridicule vincerenlur, utpote qui fidem opibusnon praefer-

rent: sin generose perseverarent et vincerent, neque sic

egregiaforet victoria , neque insigne tropaium. INihil enim

magnum, artem vel professionem pro pietate contemnere.

Neque is saevitiae ejus finis erat : nam ad haec si quis supe-

riobus annis, cum adhuc pii Imperatores rerum potirentur,

vel altaria demolitus fuisset, vel templa suffbdisset, vel

donaria diripuisset, vel aliud tale quiddam egisset: rapie-

balur ad tribunal, et occidebalur, non is solum qui tale

quid egisset, sed qui delalus duntaxat fuisset. Fingebat

quoque et alias varias causas, ita ut pie viventium nemo

non lugeret. Agebatautem haec, ut obscuraretur marlyrii



3^0 9. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

corona, et nihilominus caedes et strages fierent : neque

splendida praemia Martyrum apparerent : nihil tamen arte

hac proficiebat. Nam qui ita aflligebanlur, non ad illius

calculum et malignilatem spectabant, sed ad incorruptum

judicem,aquo et ccelestem coronam accepturos sese con-

fidebant.

II. Interea cum haec ita se haberent, et bellum quidem

ille parturiret adversus noslros , cessaret autem , verilus

ne vinceretur : accidit utmilites quoddam convivium ha-

berent, in quo et Martyres, quos hodie colimus, erant.

Caeterum , bt conviviormin mos est, cum varii sermones

hinc inde dicerentur, aliique alia traclarent, hi mala sui

temporis deplorabant, longe feliciora fuisse superiora as-

serentes , dicebantque et inter se , et ad sodales : Quem

juvaret, ultra vivere, vel spirare, vel solem intueri, sacris

legibus ita conculcalis, pietale ita violata, creaturarum

omnium Domino ita conlempto? Omnia nidore plena sunt

et fumo , omnia sacrificiis immundis referta. Ne purum

quidem aerem spirare possumus. Dicta haec ne perfuncto-

rie transeas, sed considera,quando ea locuti sunt, et

quanta pietate. Nam si in militari convivio, ubi regnant

ebrietas et intemperantia, ubi certatur de prodigalitate,

ubi agon est de temulentia et insania, sic ingemiscebant

etlugebant : quales erant domi, cum soli inter se agerent?

quales erant in precibus et jejuniis, qui deliciarum tem-

pore temperantes, apostolica praese ferebant pectora? Ca-

debant alii, hi vero lugebant:

impie agebant alii, hi verourebantur. Atque ipsi ob fratrum infirmitatem suam sani-

tatem non sentiebant : sic dolebant et lacrymabanlur in

malis, quae tunc fiebant, quasi universo mundo lutores

dati essent. Neque occultum fuit talia eos dixisse : nam ex

sodalibus et convivis , adulator et irrisor quidam, obse-

quium Imperatori facturus , omnia ut dicta erant, detulit.



IN JBTBNTINBM ET MAXIMINUM MARTYBES. 3gi

Ille arrepta occasione jam diu quaesita, causatus est ex

verbis illis afTectatam tyrannidem, ut ita eos martyrii co-

rona privaret, et jussit publicatis facultatibus eorum om-nibus, nudos iu carcerem conjici. Illi autem gaudebant

et exultabant dicentes : Quid nobis divitiis, pretiosaque

veste opus? Si et indusium intimum , nempe caro,prop-

terChristum exuendum est, non obluctabimur, sedsponte

concedemus. Tunc signa eorum domibus apponuntur,

omniaque diripiuntur. Porro lit homines in patriam pro-cul sitam migraturi , substantiam omnem in pecuniam

commulatam saepenumero praemittunt : ita et illis accidit.

Quoniam enim in coelos erant transituri , inimicis ipsis ne-

gotium agentibus , et in hoc ministrantibus, opes suas

anle se miserunt. Non eniin illae tantum opes,quas elee-

mosynae nomine largimur, transferuntur in coelum, sedetiam quascumque nobis hostes iidei piorumque persecu-

tores rapiunt , illic thesauri erunt. Est enim hoc non mi-

nus quam illud : de quo audi quid Paulus dicat : « Et ra-

i pinam , inquit , bonorum vestrorum cum gaudio tulistis,

» expectantes vos habere meliorem substantiam, et ma-

»nentem in crelis*. » Ut autem ingressi sunt in carcerem,

confluxit ad eos omnis civitas, tametsi multis terrorlbus,

minis et periculis interdictum erat, ne quis vel ad eos

accederet, veleis loqueretur, vel quovis modo communi-

caret. Alqui timor Dei illa omnia excussit : unde multi ob

consueludinem ,quam cum illis habebant, facti sunt et

ipsi Martyres. Multi enim contempta praesenti vita fre-

queriler eos visitando, psalrnodias , sacraque pervigilia ce-

lebrabant. Erant familiaritates illae spiritualis eruditionis

atque consolationis plenae : et clausa Ecclesia, carccr Ec-

clesia factus est. Neque ii solum,qui eos visebant, sed et

qui intus cum eis tenebantur, maximam sapientiam et

» Hebr. x, 34.



$()'>. S. JO. CHRYSOSTOMl \RCHiEPISCOPI C. P.

virturem a patientia et fide eorum discebant. Imperator

ut ha?c audivit, valde stomachatus est; cupiens tamen eos

supplantare, et ab alacritate sua dejicere, fcedos quosdam

homines, et praesligiatores subornavit, qui si quando pri-

vatum colloquium sese offerret , non ut ab Imperatore

missi; sed quasi proprio consilio id agentes, adhortaren-

lur ut a religione desistant, et ad impietatem transeant.

Dicebant enim : Sic non solum imminens periculum effu-

gietis, sed majori dignitale honestati , majorem quoque

principatum adepturi estis, Imperatoris ira feliciter pla-

cata. Nonne vidistis et alios veslri ordinis id ipsum fecisse?

Quibr.s illi responderunt : Alqui nos hac potissimum ra-

tione viriliter stabimus, ut pro illorum lapsu nosmetipsos

in sacrificia offeramus. Benignus nobis dominus est. Solet

etiam uno accepto sacrificio toti orbi conciliari. At sicut

olim tres pueri dixerunt : « Non cst in tempore hoc prin-

» ceps et propheta, et dux, neque holocaustum , neque sa-

«crificium, neque locus offerendi coram te, ut possimus

» invenire misericordiam , sed in animo contrito, et spiritu

»humilitatis suscipiamur \ » Ita et Martyres illi videntes

altaria subversa , clausas Ecciesias, sacerdotes pulsos,

fideles omnes fugatos, studebant ut pro omnibus offer-

rentur Domino , relictisqne militaribus turmis , angelicis

sese choris adjungercnt. Etiamsi nunc , aiebant, non mo-

riamur, moriendum tamen et patiendum hoc est non

mullo poslhac. Satius igitur fuerit mori pro rege angelo-

rnm ,quam pro roge tam impio : satius fuerit pro patria

ccelesli arma deponere, quam pro terrena et quam pedi-

bus calcamus. Hic etsi quis moriatur, nihil accipiet ab

Imperatore sua dignum fortitudine. Et quid posset homo

defunclo gratiae confcrre? Atqui ei snepenumero ne sepul-

tura quidem contingit, et non raro a canibus devoratur.

1 Dan. iii.



1N JDVENTINUM £T MAXIMIISIJM MABTVRES. 3i)8

Quod si pro rege AngeJorum mortui fuerimus , certi su-

mus nos accepturos corpus multo gloriosius, majori gloria

conspicui erimus , longe majora nobis erunt laborum proe-

mia , et corona redimiemur. Proinde arripiamus arma

spiritualia : non opus jaculis et arcubus, non aliis armis ,

quae sub sensus caduut ; sufficit pro omnibus lingua.

Sunt enim et sanctorum ora pharetrae , e quibus diabo-

lico capili continui ct crebri ictus infcruntur.

III. Nuntiata sunlethsecatqucsiniilialmperatori, quinec

deslitit, sedillecebrisiternm atque iterum illos tentavit. Ita

autemsubdolus ille, caliidus, ac sapiens ad male agendum

rem concinnavit, ut si cederent victi,sub omnium oculos

producerenlur, et efficeret, ut sacrificarent : sin perseve-

rarent, tantamque in pugna fortitudinem exhibercnt; non

manifesta foret illorum victoria, sed quasi affectatae ty-

rannidis rei truncarentur. At qui revelat profunda et ab-

dita , non permisit, ut machinationes ilhe occultae mane-

rent, et ignotae insidiae. Sed quemadmodum iila mulier

/Egyptia Josephum in cubiculo ac solitudine multa ap-

prehendens1

, licet speraretfactum suum clam fore omni-

bus hominibus, non fuit tamen occulta , vel oculo illi

soporis nescio, vel posteritati : sed quod absque arbitro

illa Josepho dixit , id nnnc ubique terrarum canitur : ita

et ea quae per subornalos consiliarios ille loquebatur, spe-

rans occulta fore , nequaquam manserunt occulta. Didice-

runt enim postcri omnes ct insidias, et triumphantium

victorias. Denique cum multo tempore exacto , alacrita-

tem eorum non solum non frangeret diuturnitas , sed po-

tius studium et ardorem excitaret, aemulatoresque multos

faceret, jussit tandem media nocte in barathrum eos ab-

duci. Ducebantur itaque in mediis tenebris luminaria, et

illi decollabantur. Caeterum capita detruncata tunc dia-

en. xxxix, 1 1,



3p4 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

bolo magis terribilia erant, quam cum adbuc vocem da-

rerit : sicut et caput Joannis non tantnm terrebat, cum

loqueretur, quantum cum in disco mutum afferretur. Ha-

bct enim et sanctorum sanguis suam vocem,quae non per

aures auditur, sed occidentium conscientiam invadit. Post

beatam illam caedem, quidam etiam cum salutis periculo,

athletas illos optimos rapuerunt etiani ipsi vivi martyres,

ut illorum reliquias curarent decenter. Nam quamvis non

occidebantur, optabant tamen mori; illoque modo ad ra-

pienda corpora profecti sunt. Dicunt qui tunc afFuere, et

quibus corpora illa recens occisa videre datum fuit, quod

jacentibus simul illis ante sepulluram, talis quaedam ex

eorum oculis et vultu gratia resplenduerit,qualem in

Stephano Judaeis responsuro fuisse Lucas dicit1

: neque

ullus est, qui non pio quodam cum horrore illis astiterit,

adeo aspectus ille afticiebat omnes. Quin et omnes clama-

bant in laudcm eorum , id quod a Davide dictum : « In

»vita sua non sunt separati , et in morte non sunt di-

»visi2

. » Pariter enim confessi sunt, pariter carcerem

inhabitarunt, pariter ih barathrum abducti sunt, pariter

capitc mulctati sunt , et una capsula utriusque corpora te-

net : ct unum quoque tabernaculum in ccelis eos excipiet,

quando majori sunt illa cum gloria resumpturi. IIlos non

indignum fuerit et columnas, et scopulos , et turres, et

luminaria , et tauros simul appellarc. Nam Ecclesiam

sicut columna^ sustinent, sicut turrcs muniunt : et sicut

scopuli omnes insidias repcllunt, multam iis,qui intus

sunt, afferentes tranquillitatem; sicut luminaria tenebras

impietalis discusserunt : et sicut tauri anima et corpore

promptitudineque eadem, suave Christi jugum traxere.

Idcirco sacpe eos invisainus, capsnlam attingamus, magna-

que fide rcliquias eorum complectamur, ut inde benedic-

• Acl. vi, 16. — a Reg. i, a3.



DE S. PELAGIA. VIRGINE ET MARTYRE. HOM. I. 3cp

tionem aliquam assequamur. Etenim sicut milites, vul

nera qnaj in praeliis sibi inflicta sunt regi monstrantes,

fidenter loquuntur : ita et illi in manibus absecta capita

gestantes, et in mcdium afferentes, quaecumque voluerint

a(>ud regem ccelorum impetrare possunt. Proinde magna

fide et alacritate huc veniamus, quo et visis sanctorum

monumentis, et consideratis eorum certaminibus , inde

varios thesauros undequaque colligamus , et per prsesen-

tem vilam ita,secundum voluntatem Dei, transeamus, in

portum illum cum multis mercibus ingrediamur, et reg-

num ccelorum consequamur, gratia et bcnignitate Domini

nostri Jesu Christi , cum quo Patri simulque Spiritui

sancto gloria, imperium, honor et adoratio in saecula sse-

culorum. Amen.

HOMILIA I

Encomiastica in S. Martyrem Pelagiam Antiochenam.

I. BenedictusDeus1

: etiammulieres,imopuella3demum

mortem irrident, virginesque admodum juvenes et in-

nuptae in ipsosinferni stimulos insiliunt, nihilquepatiuntur

detrimenti. Haec porro bona omnia per Christum ex Vir-

gine natum allata nobis sunt:nam post beatum partum

illum, et admirabilem ortum , morlis nervi soluti, diaboii

polenlia fracta est,qui deinceps non a viris tantum , sed

eliam a mulieribus contemnitur; nec a mulieribus modo,

sed et a puellis. Sicut enim pastor strenuus leonem peco-

ribus formidolosum, et totum ovile devastantem corri-

» VideD. Guillon, tom, xvi, p. 575-582.



%()6 s. JO. CHimOSTOMl AiiCIIIfcWSCOPl C. P.

piens, avulsis dentibus, exsectis unguibus, detonsa juba,

vel pastorum pueris deridendum propinat; imo etiam

puellis tradit illudeudum; ila et Christus morlem naturae

nostrae ibrmidabilem, generique nostro terribiiem corri-

puit, ejusque metum dissolvit, ila ut etiam virgines ipsam

derideant. Quamobrem beata Pelagia tanta cum voluptate

ad eam cucurrit, ut ne carnificum quidem manus expec-

taret, neque in judicium ingrederetur, sed propria animi

magnitudine illorum crudelitatem praeverteret. Nam adtormenta quidem , cruciatus, supplicia parata erat ; sed

metuebat lamen ne virginitatis coronam perderet. Lt au-

tem scias eam ab impiorum libidine tirnuisse : praeoccu-

pavit illa, seseque a turpi contumelia subduxit. Quod

sane vir nullus unquam aggressus est : omnes enim ad

judicium secutifuerant

:

ibique fortitudinem suam de-monstraverant. At mulieres, utpote natura sua injuriae

opportuniores, hunc sibi mortis modum excogitarunt. Nam

si poluisset simul et virginilr.tein servare, et marlyrii co-

ronam consequi, nequaquam ad tribunal ingredi recusas-

set:quia vero ab alterutro excidere necesse prorsus erat,

extremae putabat amentiae fore , s» cum posset utramque

victoriam consequi, dimidiam solum coronam reportaret.

Ideo noluit in judicium accedere, neque lascivis oculis

spectaculo esse, vel pati ut intemperantes homines aspectu

suo fruerentur, sanctumque illud corpus afficerent con-

tumelia:sed ex thalamo et gynaeceo in alium thalamum,

sive in ccelum, venit. Magnum quippe est carnifices cir-

cumstantes videre, et latera fodientes : sed nihilo minus

illo hoc quoque est : illis enim cum jam sensus cruciatuum

varietate consumptus sit, non ultra formidabilis mors vi-

dctur; sed potins urgentium malorum liberalio atque ces-

satio; haec vero nihildum hujusmodi passa , cum corpus

intcgrum haberet, nihilque doloris pertulisset,generoso



DE S. PELAGIA VIRGiNIi JiT AIAHTYRJi. H0M. I. OQJ

magnoque animo opus habuit, ut violenta morte ex hac

vita se subduceret. Quare si mirarls illorum patientiam,

hujus mirare virtulem; si stupes eorum tolerantiam, ejus

stupe geuerosum animum, quo lalem adire morlem ausa

sit. Ne vero cursim rem praetereas ; sed cogita quo sensu

fnerit virgo tenera, quae thalamum tantnm noverat; mili-

tibus confertim irrumpentibus , ante fores stanlibus, ad

judicium vocantibus, in forum pro talibus lantis.que rebus

trahentibus. Non pater intus, non matrr aderat, non nu-

trix, non ancilla, non vicina, non amica , sed sola inler

carnifices illos erat. Quod enim exire et respondere car-

nificibus illis militibus potuerit, quod hiscere, quod vo-

cem emittere, quod respicere, quod consisterc ac respi-

rare, quo non stupore et admiratione diguum fuerit? Non

erant haec humanas naturae, sed majorem Dei nutus par-

tem infcrebal. Neque tum illa stabat otiosa , sed quod in

se erat totum efferebat, alacritatem, gencrosum animum,

volunlatem, propositum, festinationem, ardorem ; eorum

vero finis Dei ope et superna benevolentia seculus est :

ita ut illam et admirari et beatam praedicare debeamus

beatam praedicare ob commilitium Dei; admirari, ob pro-

priam animi alacritatem. Quis enim non jure obstupescat

audiens illam temporis momento consilium iniisse , con-

firmasse et ad exitum deduxissc? Nostis quippe omnes

saepe accidere, ut quae diu meditati sumus, instanle tem-

poris occasione, modicoque mentem invadenlc metu

consilia omnia missa faciamus, angustia confestim deter-

riti. Illa vero tam horrendum, tam formidabile consilium

uno temporis momento suscipere, decernere, opere per-

ficere potuit : non praesenlium lerror, non celeritas tem-

poris , non solitudo inter insidias, non quod sola inlus

esset, non aliud quidpiam hujusmodi beatam illam turba-

vit. Sed quasi praesentibus amicis et notis, sic cum liber-




tate omnia fecit; ac jure quidem merito. Non enim sola

intus erat, sed Jesum habebat consiliarium : ipse aderat,

ipse cor ejtis tangebat, ipse animum confirmabat, ipse

metum pellebat. Illud autem non sine causa faciebat;

sed quia ipsa Martyr se antea dignam ejus auxilii prae-

bueral.

II. Egressa itaque a militibus petiit, ut sibi liceret in-

gredi et vestem mutare : atque ingressa induit incorrup-

tionem pro corruptione, immortalitalem promorte, vitam

interminatam pro temporanea. Ego vero praHer ea, quae

dicta sunt, et hoc admiror, quomodo milites eam illi con-

cesserint gratiam, quomodo mulier viros deceperit, quo-

modo nihil eorum,quae eventura erant, suspicali sint,

quomodo dolum non intellexerint. Neque enim est quod

dicas, neminem unquain rem similem fecisse. Multae enimfortassc se praecipites dederunt , seseque in pelagus conje-

cerunt, vel pectus gladio trajecerunt, vellaqueo se prae-

focarunt : tempus quippe illud hujusmodi dramalibus

plenum erat. At Deus cor eorum excaecavit , ut dolum non

odorarentur. Quamobremex mediis illa retibus avolavit:

ac quemadmodumcerva in ipsas venatorum

manusde-

lapsa , indeque postea aufugiens in verticem montis vena-

toribus et telis inaccessum se confert, cursumque tan-

dem sistit, atque in tuto posita eos, qui sibi insidiabantur,

respicit : Sic et illa in manns insidiantium delapsa, et

parietibus quasi retibus intus comprehensa , aufugit, non

in montis verticem, sed in ipsum cceli cacumen : unde

illos intuens vacuis manibus revertentes, multum gaude-

bat, cum infideles pudore suffusos cerneret. Cogites

namqne velim quale fuit illud, sedente judicc, astantibus

carnificibus, paratis tormentis, universa coacla multitu-

dine, cum milites expectarent, prae voluptate geslientibus

omnibus, se praedam accepturos sperantibus, tunc rediisse



DE S. PELAGIA VIRGINE ET MARTYRE. HOM. I. 3(JO,

eos, qui ad id uiissi fuerant vultu in terram demisso, remque

gestam narrasse. Quantum dedecus, quantum mceroremac

probruminfideles

illos tunc affeciss cpar est ? Quam vultu demisso, quanto cum pudore rediisseputesillos, cumdidicis-

sent se non cum hominibus , sed cum Deo bellum gerere.

Joseph heras suae insidiis appetitus, vestimento,quodfcedis

barbarae mulieris manibus tenebatur, relicto.nudus exiit :

haec vero corpus lascivis detineri manibus non sivit, se(J

nudacum

anima ascendens , s-acramquecarnem apud

hostes relinquens , in magnam illos consilii inopiam con-

jecit : neque enim sciebant quid de reliquiis illis facerent.

Talia sunt Dei praeclara gesla, utservossuosex angustia in

tranquillitatem magnam deducat; adversarios autem et

hostes cum prospere habere videntur, in extremam con-

silii inopiam dejiciat. Quae enim anguslia major illa, in

quam puella tunc incidcrat? quid facilitate illa majus, in

qua tum milites versabantur? Solam iilam intus habebant

comprehensam , domi ceu in carcere inclusam, et tamen

abscesserunt amissa praeda. Puirsum puella sola auxilio

prorsus et ope destituta, nullum undecumque ab aerum-

nis exitum videns, ferarum oribus proxima, ex ipsis, ut ita

dicam, faucibus erepta, insidias effugit, milites, judices,

principes superavit. Ac dum illaviveret, ipsam se supera-

turos sperabant omnesj postquam autem mortua est, tunc

in majorem consilii inopiam delapsi sunt; ut discerent

mortem Martyrum csse victoriam martyrum. Perinde vero

accidit, ac si navis innumeris mercibus margaritisque pre-

tiosis onusla in ipso portus aditu decumanum fluctura,

niox illam submersurum effugiens, ipso undarum im-

petu celerius in portum transmiltatur. Sic et beatae Pe-

lagiae contigit. Nam militum incursus, futurorum crucia-

tuum metus, minae judicis , haec nempe omnia , fluctibus

vehementius ingruentia id eflecerunt, ut multo celerius



400 S. JO. CHKYSOSTOMl ARCIIlIiPiSCOPI C. P.

in ccelum avolarct, iluctusque navem submersurus, illam

citius in tranquillum porlum trausmisit. Deinde corpus

illud vel fulgurc splendidius deferebalur, diaboli oculos

feriens. Non eniin fulgureccelo demissum ila nobis terri-

bile est, ut corpus Martyris fulgure ipso gravius daemo-

num phalangas perterrefaciebat.

Iil. Ut vero discas id non sine divino nutu factum

fuisse, id maxime comperias, tuiu cx Virgihrs alacritate,

tum ex eo, quod milites dolum non oitecerint , quod pe-

tenti annuerint, et quod res ad exitum deducta sit : ne-

que minus id ediscere liceat ex ipsa mortis ralione. Multi

enim e sublimi teclo dclapsi , riihil mali passi sunt; alii

item membris quibusdam corporismutilati, longo postlap-

sum tempore vixerunt. Beatae autem Virgini nihil liujus-

modi contingere voluit Deus : sed jussit animam statim ex

corpore exire, el eam , ut quae satis certasset omniaque

implesset , excepit. Non enim ex casus nalura , sed ex Dei

jussn mors consecuta est. Jaccbat deinde corpus non in

leclo, sed in «olo. At non ideo expers honoris erat quod

in solo jaceret; sed solum ipsum venerandum erat, quocl

tanta gloria praeditum corpus excepisset. Ex hoc ipso igitur

venerabiiius corpus illud erat, quod in solo jaceret. Con-

tumeliae namquc propler Christum irrogatae accessionem

nobis prasbent honoris. Jacebat igitur in solo, angusto

loco, virgineum iliud et auro preliosius corpus. Circum-

stabant Angcli, venerabantur Archangeli omncs, aderat

ipse Christus.

Namsi heri domesticos honestiores mor-

tuos eilerunt, ncc erubescunt; multo magis Christus eam,

quae sui causa animam emiserat , tantumque periculi

adierat, sua prascnlia lionorare non crubucrit. Jaccbat

igilur magnuin funerale habens martyrium, confessionis

ornatu decorala, omni regia purpura , omni vcste prctiosa

pretiosiore stoia induta; eaque duplici, nempe virginitatis



»£ 6» PEtAGlA. VIBGINE ET MABTYBE. HOM, I. fa\

et martyrii. Cum his funeralibus astabit tribunali Christi,

Talem nos quoque vestem studeamus viventes ac mortui

habere : gnari eum , qui aureis vestimentis corpus exor-

net, nihil inde ulilitatis percipere, imo potius iu multo-

rum reprehensionem incurrere, ut quinein morte quidem

a vana gloria recedat ; sin virtuie sit indutus, multos

eliam post mortem laudatores habebit. Etenim ipsis etiam

imperialibus aulis splendidius apud omnes erit sepulcrum

illud, ubi corpus jacuerit, quod cum virlute ac pietate

vixerit. Hujus rei testes vos estis, qui divitum sepulcra

etsi aureis ornata vestimentis, ceu speluncas praetermit-

tentes, ad Sanctam magno studio accurrilis, quia cum

sese martyrio, confessione et virginitate vestinm aurearum

loco induisset, Martyr discessit. Eam itaque pro vhibus

imitemur:

contempsit illa vitam, contemnamus et nosde-licias, sumptuosos irrideamus apparatus, abstineamus ab

ebrietate, crapulam fugiamus. Neque sine causa sic lo-

quor. Sed quia multos jam video, qui post solutum hoc

spirituale theatrum , ad ebrietalem, adcauponas, ad di-

versoriorum mensas, ad aliaque turpia advolaturi sunt.

Quamobrem rogo et hortor, ut semperhanc sanctam Vir-

ginem in memoria et mente habeatis, neque concionem

hanc dedecoretis, neque eam, quae ex hac celebritatc

nobis accedit, fiduciam de medio tollatis. Etenim non te-

mere cum gentilibus colloquentes , hujus solcmnitalis fre-

quentia gloriamur, illosque rubore perfundimus dicenles,

universamcivilatem tantumque populum

,

a puella moi-tna singulis annis pertrahi, nec posl tot annos a tali con-

suetudine supersedere. Verum si senserint ea,quse in hac

celebritate admittuntur, magna laudum parle carebimu?.

Nam si haec, quae nunc convenit multitudo , sic cum de-

bilo ordine accedat, id magno nobis erit ornamento; sin

xcii. 26




cura segnitie ac negligeniia, probrum nobis erit acvitu-

perium.

IV. Ut igiturcharitatis vestrae frequentia gloriari possi-

mus, cum eadem modestia domum recedamus, qua par

est eos abire,qui cum hac Martyre convenerunt. iNam si

quis non hoc ritu discedat, non sohim nihil profecerit,

verum etiam periculum sibi maximum attraxerit. Scio

quidem vos hoc morbo non laborare, sed id non ad defen-

sionem vobis satis est : oportet enim etiam fratres veslros,

qui indecore se gerunt, ad maximam modestiam et ad de-

centem statum reducere. Honorasti Martyrem praesentia?

illam etiam propriorum membrorum emendatione honora.

Si videris immoderatum risum , cursum indecentem , in-

cessum illibcralem, habitum indecorum , accede, et tali

affectos modo terribiliter et torve intuere. At te despi-

ciunt, magisquc irrident? Sume tecum duos Iresve, aut

plures fratres, ut ex numero majori in veneratione sitis.

Quod si ne ita qnidem eorum amenliam reprimas, eos ad

sacerdotes deferas. At vixpossunt illi in tantum impuden-

tiae devenire, ut increpati et monili non cessent, nec eru-

bescant, neque ab inordinala et ludicra chorea se retra-

hant. Si vel decem, si vel tres, vel duo, vel unum lucratus

fueris, mercem multam reportaveris. Magna est viae lon-

gitudo : viae igilur longitudinc ad ea quae dicta sunt colli-

genda utamur, odoramentis suavibus viain repleanms.

Neque enim ita ornata via apparuerit, si odoramentis oam

replens quispiam snavi fragrantia aerem perfuderit; ut

honesta nunc apparebit, si oinnes quolquot hodie per

illam incednnt, Martyris cerlamina intor se narranles

domum redeant, Hngua sua singuli ceu thuribnlo utentes.

Annon videlis, Imperatore in urbcm ingredienle, quanto

cumordinc mililes utrinqueposili armati gradiantur, aller

alterum coliortantes , ut quiete et cum reverentia ince-



DE S. PELAGIA VIRGIIVE ET MA.RTYRE. HOM. I. 4°3

dant, quo spectatu digni videantur ? Illos itaque imitemur :

et nos quippe Imperatorem deducimus; Imperalorem, in-

quam, non sensibilem, nen terrenum, sed Angelorum

Dominum. Sic ergo et nos recto cum ordine ingrediamur

nos mutuo cohortantes, ut modo rituque decenti progre-

diamur, ut non multitudine tantum , sed etiam ornatu

spectatores stnpore afficiamus. Imo veroetsi nemo adesset

alins, sed soli iter faceremus, ne sic quidem indecore se

gerere oporteret, ob pervigilem illum oculnm ubique prae-

senlem et omnia videntem. Nunc vero considerate multos

haereticos esse nobis permixtos, qui si nos viderint ita cho-

reas agentes, ridentes , clamanles, ebrios; summe nos

damnantes recedent. Qnod si is, qui vel uni offendiculo

fuerit, inevitabili poena plectetur, qui in tot hominum of-

fensionem incurrimus , quales dabimus pcenas ? Sed ahsit,

ut post tot sermones talemque adhorlationem, quispiam

reperiatur supradictis obnoxius culpis. Nam si antehac

tales ausus venia digni non erant; post hujusmodi consi <•

lium et increpationem, multo inevitabilior erit pcena, tam

iis, qui ha3C perpetrant, quam iis, qui talia despiciunt. Ut

igitur et eos a snpplicio liberetis, ac vobis ipsis majoremcomparetis mercedem, fratrum vestrorum curam susci-

pite , eos ad illa colligenda et enarranda inducite ; ut haec

per totam viam meditantes, atque iis, qui domi reman-

serunt, ac relicti sunt hnjus mensae reliquias afferentes

splendidum et illic convivium habeatis. Ita enim et hujus

festi

sensum maximum capiemus, et sanctam Martyremad majorem benevolenliam provocabimus, vero illam ho-

nore prosequentes : majori qnippe ipsi voluptati erit, si

spiritualibusfructibus hinc onusti recedamus, quam sihuc

cum tumultu veneritis. Utinam vero tum Sanclae hujus,

tum eorum, qui similitercertaverunt, precibus, et horum

et aliorum, quae dicta sunt

memoriam retineatis,et opo-

a6.



4o4 S. 30. CtffiiSOSTOMI ARCfllEPISCOPI C. P.

ribvl§ omnia exhibentes, in omnibus Deo semper placeatis,

cui gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.

HOMILIA II

ln S. Pelagiam,.

Majore quidem theairo sancta Virgo Pelagia digna esset

magna enim hujns puellae certamina exstilernnt, ob idque

copiosiorem tlieatri frequentiam requirunt. At satis illi

tamen est Christus, qui solus pro omni ornamenlo hujus

Virginis panegyrim ac celebritatcm praesens exornat; quo

enim loco Christus adest, illic omnium Angelorum chorus

praesto est. Et omnes quidem Martyres sua corpora cru

ciatibus fortiora praesliterunt, ob idque magnum quoddam

thealrum adversus diabolum sibi paraverunt; cum incor-

poreos spiritus corpore ipso superaverint, et carnem suam

cum ferro contendentem fortiter exhibuerint. Cum vcro

etiam puellas ipsas video pro Christo crucifixo mori gos-

tientes , tunc diaboli temerilatem magis rideo, qui cum

permulta vaticinandi loca sibi rxcogilaverit, quasi res

futuras in illis ipsis praenunlialnrus esset, non illud prae-

viderit ac vaticinatus sit, quanlum dcdecus, quovis risu

dignum, hodierno die passurus esset. Quid enim nutgis

ridendum aliquis duceret, quam quod hodie passus est

diabolus? qui licct Virginem irretitam haberet, a praeda

tamcn ipsa excidit, et puellam, quam apprehcndit, tenere

non potuit, quasi umbram , non V irginem , apprehcndis-

set. iNain cum illa simplicitalcm columbae cum scipentis

prudentia con junctam haberet, ut columba qu idemsimplex



DE S. PELAGIA ViRGlNE ET MARTYRE. HOM. II. 4o5

comprehensa est , secl ut prudens serpens diffugit : quam-

vis cnim esset comprehensa , de vicloria tamen non des-

peravit : neque animo aut consilio capta fuit, licet corpore

detenta esset ; sed artem quamdam atqueconsilium exco-

gitavit, quoeorum, a quibus coinprehensa fuerat, teme-

ritatem elnderet, et eos tanquam stu )idos redderet. Sed

quidnam hoc fuit? Se consilium mutasse puella simulavit :

idque ut credibile videretur, quamvis in tantae fluctua-

tionis et naufragii periculo constituta esset, vultu tamen

ipso hilaritatem praeferebat. Figmento igitur illo milites

capli , et puellae hilaritate decepti , humanius in illam se

gerere cceperunt. Quae cum ab ipsis petiisset, ut tandiu

liceret abesse, quoad ornatum sponsas convenientem sibi

indueret, eundi potestatem milites ei concesscrunt : quippe

qui ea re nonsolum illi Virgini gratum facluii essent, sed

futurum etiam cogitabant, ut a judice ipso magis lauda-

rentur , si puellam veste ornatam duxissent. Illa vero

consilii sui compos facta statim se veste induit, quae vere

decora est. Cum enim animi fortitudine, et resurrectionis

spe multa se induisset atque corroborassef, ad ipsius

tecti fastigiuni cucurrit , et illinc se ipsam praecipilemdedit. Itaque palaestrae genus illud exegit, quod ut magnum

quidpiam aliquando diabolus Domino ipsi proponere ausus

fuerat, cum dixit : «Si filius Dei es , mitte te deorsum 1. »

Hujus puellae fidem et animi magnitudinem valde obstu-

pesco. Quid enim tunc alia virgo secum ipsa non cogitas-

set? Dixisset quidem : Do me ipsam ex hoc loco pr?eci-

pitem ? cum id facere eo ipso coacta sim, quod stuprum

metuo. Laudabile est propositum , modo casum ipsam

mors consequatur : quamvis enim in me mortuam hostcs

debacchati fuerint , id tamen ego non sentiam , meque

insciente hoc facient. Ac si in terram collisae corporis

* Mattb. iv, 6.



4o6 5. JO. CHRTSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

membra perfracta fuerfnt, anima vero in membris per-

manserit; corporis turpiludinem molesle ferens ac dolens,

tunc nihilominus ad Judicem ducla, ea patiar, quae sem-

per timui : tradent enim stupro corpus ipsum membris

laesum, ac me violalam dimittent : sicque duplicem feram

calamitatem, tum corporeis membris lsesa, tum virginitate

spoliala. Haec satis quidem fuissent, ut aliam puellam per-

turbarent. At illa ita confisa cst,quasi finis ipsius spon-

sorem aliquem haberct : ob idque prompto animo ad eum

casum festinavit. Itaquepuelkeet Virginis fortittidine atque

animo illo victuses, diabole. Quae enim Domino ipsi olim

proposuisti , ad ea puella quaedam , ejus famula te provo-

cavit, et ad tecti fasligium accurrens, illinc se ipsam ja-

culata est : cumque a Judice vocata esset, tibi, qui hoc

suggessisti, non oblemperavit, neque subdolam pugnamsubiit : novit enim versutas cogitaliones tuas, cum saepe

virgines ipsas ad judiccs, tanqnam ad flagella excipienda

vocare soleas : postea vero sine pugna iis, qui pugnare su-

bierunt, acerbius delentas ejicis. At si vere ad pugnam

vel ad stadia puellam provocas, congredere nunc cum illa

e lecto se dejiciente,

eamque illinc decidentem sustine :

audeas contra illain stare, et pal.estram experiri, Excita

quamcuinque velis astuliam. Habes terram pro pugnae

campo : urge nunc gladios ipsos, ut mortem inferas : sub-

sterne interficiendis hominibus dura caedis instrumenta :

para decidenti puellae confractionem. Omnes enim quan-

tumvis abstrusas atque abditasartes tuas velut infirmissi-

mas illa superavit; quodque majus est, neque illud a Deo

exegit, quod scriptum est; Angclis tuis manda de me,

Domine, ne unquam ollendam ad lapidem corpusmeum;

sed id petiit, ut animie praeciperet, post casum ipsum e

corpore discedere. puellam, genere quidem et sexu fe-

minam, animo autem ipso mareml virginem duobus



IN S. IGNATIUM MARTYREM. 4<>7

nominibus extollendam, quod in Virginum grege, et Mar-

tyrum choro numerata sis ! O puellam ita continentem,

ut neque aspectu quidem ipso iruendi facultalem intem-perato Judici prsebueris ! Hujus igitur puellae temperan-

tiam et nos imitemur, et contra voluplates ipsas victo-

rias tropaea erigamus : incontinentiae atque intemperantiae

impetum frangamus , et animum ipsum ad pietatem ser-

vandam corroboremus : judices ipsos a tentationibus sub-

moveamus, et cum opportunum est, non abjectos, sed

audaces nos praestemus : denique membra nostra,quae

sunt super terram , mortificemus , ut Dominus ipse hoc

humile corpus nostrum tale reddat , et in eam conditio-

nem transferat , ut corporis sui formam cum eo coin-

municet : cui sit gloria et imperium , in ssecula. Amen.

LAUDATIO

In S. Martyrem Ignatium deiferum, magnce Antiochice

Archiepiscopum Romam abduclum, ibique Martyrio

affectum, atque inde rursus Antiockiam translatum,

I. Qui sumptuosis ac splendidis conviviis delectantur1

,

ea crebro et frequenter celebrant, tum ut divitias osten-

tent suas, tum ut benevolentiam in amicos prae se ferant.

Talis est etiam spiritus gratia, quae nobis et proprias opes

ostendit, atque exhibet, et magnam erga amicos Dei cha-

ritatem declarat, cum frequenles nobis Martyrum mensas

apponit. Nuper puella pjane adolescens et virgo , beata

martyr Pelagia, magna cum lsetitia convivium nobis exhi-

;» Vide D. Guillon, tom. xvi, p. 571.574,




buit : hodie celebrifcatem illius beatus hic , ac generosus

martyr Ignatius vicissim excepit. Diversae quidem per-

sonae , sed una mensa : variae pugnae , sed corona eadem :

disparia certamina , sed idem bravium. In certaminibus

enim externis, quia labores sunt corporum , merilo viri

tantum admittuntur : hic autem quoniam totum ccrtamen

ad animum spectat , utrique sexui stadium aperitur, utri-

que generi consident spectatores. Nec viri tantum accin-

gunt se, ne ad nature iufirmitateui femiuae confugientes

probabilem habere videantur excusationem : nec solae

feminae se fortiter gerunt, ne virorum genus rubore per-

fundant : sed et hinc , et inde multi publicantur victores,

et coronas assequuntur ; ut ex operibus intelligas , in

Christo Jesu neque masculum, neque feminam esse1

, nec

sexum, nec corporis imbecillitatem, neque aetatem

,

necaliud quidquam ejusmodi pietatis cursum conficientibus

impedimentum afferre posse, modo generosa alacritas , et

promptus animus, et Dei timor ardens atque inflamuia -

tus in cordibus nostris radices egerit. Idcirco et virgines,

et puellae , et viri, et juvenes, et senes, et servi, et liberi,

et omnis ordo, atque aetas omnis , et sexus uterque ad

haec certamina accinguntur ; nec ulli omnino sua frus-

trantur spe, qui strenuum animi propositum ad has pug-

nas attulerint. Tempus igitur jam ad praeclara hujusce

viri facinora declaranda nos vocat : sed deterretur ani-

mus, ac perturbatur, dum in tanta ,quae nos undique

circumfluit , laudum copia, haesitat quid primum, quid

secundum, quid tertium dicere aggrediatur. Atque idem

nobis evenit, ut si quis in pratum ingressus , et multas

rosas, violas multas , ac lilia, et alios vernos flores varios

ac diversos intuitus, ambigat quem primo loco, quem se-

cundo perspexerit, dum singuli flores oculos ad se ra-

« Galat. iii, ai,



IN S. IGNATiUM MARTYREM. 409

piunt. Eodem modonos ilcm afficimur,dum hoc spiriluale

pratum Ignatii virtulum ingressi,et non vernos flores ,

sed ipsos spiritus fructus varios ac diversos in ejus animacontemplantes commovemur, ac dubitamus uude potissi-

mum exordiamur, dum singula quae conspeximus, ab aliis

nos avocant, et ad proprium decoris splendorem oculos

animi, et mentis aciem invitant. Vos eriim ipsi conside-

rate : Ecclesiam nostram hic rexit tam generose , et tanta

cum diligentia, quantam Ghristus requirit. Qaam enimille maximam normam , et regulam Episcopis statuit

,

cam hic factis ipsis expressit. Nam cum Ghristum audi-

visset dicentem : « Bonus pastor animam suam ponit pro

«ovibus1

, » omni fortitudine eam pro ovibus profudit.

Cum Apostolis strenue versalus est, et fluenta hausit spi-

ritualia. Qualem igitur eum esse par fuit, qoi cum illis

educatus est, et ubique vixit, et omnium quae ab illis vel

dicta, vel non dicta sunt, particeps fuit, et tanto princi-

patu dignus ab ipsis est judicatusPRursum adfuit tcmpus,

quod fortitudinem exigebat, et animum omnia praesentia

despicientem, quique amore divino ferveret, et invisibilia

visibilibus anteferret : et tam facile carnem dcposuit

quam quivis alius vestem exuisset. Quid igitur primum

persequemur ? Apostolorum doctrinam, quam in omnsbus

exhibuit, an pracsentis vita3 contemptum ? an virtutis

prsestantiam, qua Ecclesiam administravit? Quem lauda-

bimus ? Martyrem ? Episcopum? an Apostolum? Tripli-

cem enim coronam gratia spiritus contexuit, qua sanc-

tum illius caput redimivit, imo vero multiplicem. Si quis

enim diligenter coronas singulas consideret, inveniet et

alias nobis germinantes.

II. Ac principio, si vobis placet, ab Episcopatus laudi-

bus incipiamus. Videtur-ne vobis haec simplex corona ?

1 Joan, xi, 14.



4lO S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

Age igitur consideremus, et duas, et tres, atque adeo

plures inde nobis partas conspicietis. INeque enini ego vi-

rum hunc tanlummodo, quod tanto honoris gradu dignus

sit habitus, adniiror, sed quod a sanctis illis dignitatem

obtinuerit, quodque beatorum Apostolorum manus sa-

crum illud caput attigerint. Nec modicum id ad ejus lau-

dem confert: non solum quod majorem e ccelo gratiam

sit asseculus, aut quod in ipsum illi majorem vim spiritus

induxerint : sed quod omnes, quae in hominibus sunt, in

eo virtutes esse testali sint. Hoc autem quid sibi velit, ex-

pono. Paulus ad Titum scribens : cum autem Paulum

dico, non hunc soium intelligo, sed et Petrum, et Jaco-

bum , et Joannem , atque omnern ipsoruni chorum.

Quemadmodum enim in lyra cum diversae sint chordas,

unus tamen concentus est : sic etiam in Apostolorumchoro, quamvis sint diversre personae, una tamen doctrina

est, quia et unus artifexerat, Spiritus sanctus qui ipsorum

animos rnovebat, idque Paulus ostendens, « Sive igitur,

»inquit, illi, sive ego, sic praedicamus1

. » Iiic ergo scri-

bens ad Titum, et docens qualis Episcopus esse debeat :

« Oportet enim, inquit, Episcopum sine crimine esse,

«sicut Dei dispensatorem, non superbum, non iracun-

»dum, uon vinolentum, non percussorem, non turpis

• lucri cupidum: sed hospitalem, benignnm, prudentem

• sobrium, justum, sanctum, continentem, amplectenlem

»eum, qui secundum doctrinam est, fidelem sermonem,

»ut potens sit, et alios exhortari in doctrina sana, et eos,

»qni contradicunt, arguere2

. » Et ad Timolheum eadem

de re sribens : « Si quis, inquit, Episcopatum desidcrat,

» bonum opus desiderat : oportet enim Episcopum irre-

»prehensibilem esse, unius uxoris virum, sobrium, pru-

»dentem, ornalum, hospitalem, doctorem, non vinoleu-

1 iCor, xv, 11»— » Tit, 1,7.



IN S. IGNATIUM MARTYREM. 4ll

»tum, non percussorem, sed modestum, non litigiosum,

»non cupidum *. » Vides quantam virtutis excellentiam in

Episcopo requirat? Quemadmodum enim pictor egrcgius

colores varios commiscet, ut exemplar imaginis regiae,

quam expressurus est, ita diligent^r conficiat, ut qui eam

depictnri sunt, omnes habeant quod imitentur : sic et

sane beatus Paulus tanquam regiam quamdam effigiem

pingens, et exemplar ipsius conflciens , varios virtutis

miscet colores , nobisque formam episcopalem ad imi-

tandum proposuit, ut qui ad hanc dignitatem provehun-

tur, ad illam respicientes, eadem accuratione actiones

suas omnes moderentur. Ausim igitur affirmare totam

hanc formam in anirno suo beatum Ignalium expressisse :

nam et irreprehensibilis fuit, et sine crimine, non autem

supcrbus, neque iracundus, nec vinolentus, nec percus-

sor, nec litigiosus, nec cupidus. sed justus, sanctus, con-

tinens, amplectens eum, qui secundum doctrinam est, fi-

delem sermonem, sobrius, prudens, ornatus, et caetera,

quce Paulus exegit. Et quinam sunt horum testes? Iidem

ipsi qui hsec dixerunt, qui hunc etiam elegerunt. Neque

enim qui tam diligenter ca?teros monuerunt, ut probarent

eos, qui in hunc dignitatis thronum essent ascensuri, ob-

iter ipsi aut negligenter id peregissent; sed nisi cunctas in

martyris animo virtutes conspexissent, non hanc in illum

dignitatem contulissent. Norant enim plane quam pericu-

lose agerent, qui in iis ordinationibus sese gerereut negli-

genter. Quod quidem rursus ostendens Paulus ad eum-dem Timotheum scribens: «Manus, inquit, cito nemini

«imposueris, neque communicaveris peccatis alienis2

. »

Quid ais? alius peccavit, et ego criminum et supplicii

particeps ero? Quidni, inquit, cum improbo dederis oc-

casionem? sicut enim qui furioso, atque amenti, acutum

i i Tim, in, u —• » ld, v,iaa,



4 1*2 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

gladium praebet, quo ille fnrens caedem faciat, is caedis

sustinet cnlpam : sic etiam qui improbc vivonli dignitatis

hujus exhibet facultatem, totum peccatorum illius et fa-

cinorum ignem trahit super capul suum. Nam qtii radicis

est causa, is omnium cx radice provenientium auclor est.

Vides-nc quomodo duplex corona Episcopatus appareat ,

et quod dignilas eorum, qui manus illi imposuerunt, ejus

principatum splendidiorem faciat, et omnium ei virtu-

tum testimonium exhibeat ?

III. Vultis crt aliam vobis ex hoc ipso pullulantem co-

ronam aperiam? lempus cogitemus, quo dignitatem hanc

est assecutus. Neque enim eadem est nunc, quae tunc

erat, Ecclesiam gubernandi conditio: ut non aequalis est

labor viam tritam et planc paratam post multos ingredi

viatores : atque eam, quae nunc primo secanda est, quae-

que pracrupta, etsaxosa, ferisque plena, nec ullum adhuc

viatorem admisit. Hoc quidem tempore, per gratiam

Dei, nullum Episcopis periculum imminet, sed pax undi-

que profunda; et tranquillitate cuncti perfruimur, cum

pietatis verbum orbis lerrarum terminos occuparit , et

qui imperium oblinenl, fidem studiose colant, atque ob-

servent. Tunc aulem nihil eratcjusmodi : sed quocumque

quis oculos verteret, ubique praecipitia, barathra, et bella,

et pugnae, et pericula : principes, reges, populi, civilates,

et gentes, domestici, ct aiieni, credentibus insidias tende-

bant. Neque vero id solum erat grave, sed etiam quod

credentium plerique, utpote lunc primum nova dogmaladegustantes, magna cgcbant indulgentia, et erant imbecil-

liores, et saape supplantabantur : quod quidem nonminus

afiligebat doctores, quam externa bclla, quin etiam mullo

magis. Exlcmas cnim pugnae atque insidiae propter repo-

sitas mercedis spem voluptatem multam aflerebant. Id-

circo, et Apostoli gaudenles a coospectu concilii disce^e-



tH S. IGNATIUJI MARTYRES/. ^l $

Lant, quod verbera pertulissent1

. Paulus etlam clamat :

« Gaudeo, inquiens, in passionibus meis2

, » et ubique iri

tribulationibus gloriatur. Domeslicorum autem vulnera,

et fratrum lapsus, nec respirare quidem illos permitte-

bant , sed semper veluti grave quoddam jugum cervices

animorum ipsorum assidue premebant etaflligebant. Audi

igitur quomodo Paulus, ita gaudensin passionibus, de illfs

acerbe doleat. « Quis, inquit, infirmatur, et ego non in-

»firmor? quis scandalizatur, et ego non uror5

? » Et rur-

sum, « Timeo ne veniens, non quales volo, inveniam vos?

» et ego inveniar a vobis, qualem non vultis. » Et paulo

post: «Ne cum venero ad vos, humiliet me Deus, et lu-

»geam multos ex iis, qui antc peccaverunt, et non ege-

»runt pcenitentiam, super immundiiia, et fornicatione, ct

» impudicitia, quam gcsserunt''. » Semper denique cernis

ipsum in lacrymis et lamentationibus propter 'domesticos

versari, el propter eos, qui crediderant , contremiscere.

Quemadtnodum igitnr gubernatorem admiramur, non

cum tranquillo mari et secundis venlis rectores in portum

incoltimes ducit ; sed cum insaniente pelago, fluctibusquc

saevienlibus, qui in navisunt, inler sedissentiunt, magna

tempestate intus et foris naviganles exagitanle, navim la-

men potest dirigere, ct conservare : sic eos qui tunc Eccle-

siam regcbant, muito magis, quam illos, qui eam in prae-

sentia gubernant , suspicere debemus , et admirari,

quando multa bella intus et foris : quando fldei planta im-

becillior adhuc, diligeniiae magis indigebat : quando veluti

modogenitus inlans Ecclesiae populus, magnam providcn-

liam, atque sapientiam animse, qua lactaretur, postuiabat.

Yerum ut planius intelligalis, quot essent coronis digni,

quitunc Ecclesiam regendam suscipiebant, et quotlabores

in principio atque discrimina iilic essent subeunda ,

' Act. v, 4 » •

—Coloss. i, 24.

—3 2 Cor. xi,

29,—4 Id.

xn, 20,



4l4 s « J0 » CHRYSOSTOSII AB.CIIIEPISCOPI C. P.

Christi vobis testimonium afferam, qui ea, quae a nobis

dicla sunt, approbat, et senlcnliam meam confirmat. Cum

enim multos ad se convenientes aspiceret, velletque Apos-

tolis demonstrare, quod magis quam illi laborassent Pro-

phetae : « Alii, inquit , laboraverunt, et vos in labores

»eorum introistis1

. » Atqui multo plus Aposloli, quam

Prophetae laborarunt. Attamen quia pietatis verbum prio-

res illi seminarunl, et ignaros hominum animos ad verita-

tem adduxerunt, ipsis laboris plus aitribuitur. INeque

enim aequalis est labor, non est proiecto, post multos

alios doctores aliquem erudire, et primum ipsum semina

jacere. Quod enim meditatione, et consuetudineparatum

est, facile percipitur : quod autem nunc primum auditur,

discentium animos perturbat, multaque docentibus affert

negotia. Hoc quidem Athenis audilores pcrturbabat, ideo-

que ab Apostolo declinabant, accusantes eum, ac dicen-

tes , « Nova quaedam infcrs auribus nostris2

. » Nam si

etiam hoc tempore labores, aerumnasque multas guberna-

toribuspraebetEcclesiaepraeicctura: cogita, tuncdupliccm,

triplicem mulliplicemque fuisse laborem, cum pericula,et

pugnas, et insidiae, et terrores perennes instabant. Verbis

explicari non potest difficultas, quam sancti illi viri tunc

sustinebant: sed is solus eam noverit, qui reipsa illam ex-

perietur.

IV. Quartam praeterea coronam adjungam, quae se no-

bis offert, ex hoc Episcopatu. Quxnam est ista ? quod

ipse nimirum patriam nostram gubernavit. Si enim cen-

tum homines, vel etiam quinquaginta regere diflicile est,

quantae virtutis ac sapientiai dcbct existimari tam cele-

brem urbem adminislrare, et eum populum regcre, qui

ducenta contineat hominum millia? Etcnim sicut in exer-

citibus legiones praetoriae, quaeque numerosiores sunt,

1 Joan. iv, 38. — • Act. xvu, ao.



IN S. IGNATIUM MARTYREM./^ i5

peritioribus ducibus committuntur : sic etiam in civitati-

bus, majores populosioresque probatioribus viris assignan-

tur. Quanquam et praecipua Deo hujusce civitatis cura

fuit, id quod et re ipsa declaravit. Siquidem quem toti

orbi terrarum praefecit, Petrum, cui claves ccelorum de-

dit, cujus arbitrio et potestati cuncta permisit, hunc

longo tempore hic jussit commorari; ita nempe ipsi civi-

tas nostra orbi terrarum par fere videbatur. Sed quia

Petri mentionem feci, quintam ex ipso contextam coro-

nam animadverti: quoniam 1111 in Episcopatus dignitate

successit. Nam ut si quis e fundamentis magnum lapidem

eruat, alterum omnino parem in ejus loco conatur consti-

tuere, nisi velit totum aedificiuni concutere ac debilius

reddere: ita cum Pelrus Antiochia esset discessurus, alte-

rum Petro parem praeceptorem gratia spiritus subslituit ,

ne structa jam aedificatio successoris imbeciliitate debilior

fieret. Quinque coronas igitur enumeravimus: ex praefec-

turae amplitudine,' ex ordinantium dignitate, ex diflicul-

tate temporum, ex civilatis magnitudine, ex virtute illius,

qui ei tradidit praefecturam. His omnibus contextis coro-

nis, et sextam, septimam, et his etiam plures licebat ad-

jungere : verum ne totum tempus in Episcopatus conside-

ratione collocantes, ab iis, quae ad eum uli Marlyrem

spectant, enarrandis excludamur, age deinceps ad iilius

certamina contendamus. Grave olim adversus Ecclesias

excitalum est bellum, et tanquam saevissima tyrannide

orbem occupante, e medio foro homines corripiebantur^

nulli obnoxii culpae, sed quod ah erroribus recedentes, ad

veram pietatis religionem accurrebant : quod a daemo-

num superstitione d/scesserant: quod verumDeum agnos-

cebant : quod Fiiium ejus unigenitum adorabant : atque

ita omnes Christi fidem amplexi, cumessent coronis, ad-

miratione atque honore digni, gravissimis atque innume-



/\\6 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPf C. P.

rabilibus cruciatibus afliciebantur, mnlto vero magis Ec-

clesiarum antistites. Versutus enim diabolus , et ad

struendas aptus insidias, sperabat, si pastores suslulisset,

ovilia se facile direplurum. Sed qui comprebendit astntos

in eorum astutia, oslendensEcclesias suas non ab homini-

bus gubernari, sed eos, qui in ipsum credunt, semper a

se regi, id fieri permittebat; ut cum cerneret, rcctoribns

sublatis, non tamen religionem imminui, nec veritatis

praedicationem extingui, sed potius angeri ; exrebus ipsis,

et ipse, et qui ei inserviebant, omnes intelligerent Chris-

tianorum discipiinam non ab hominibns pendere, sed in

ccelis radicesagere, Deumque esse, qui ubique Ecclesias

tuerelur, et qui cum Deo bellum gerercnt , nunquam

posse discederesuperiores. Neqne vero id solum diabolus,

sed aliud non minus grave machinabalur. Non enim in

urbibus, quibus praeerant, trucidari Episcopos sinebat;

sed operam dabat, ut in exlernas civitates abstracti e

medio tollereniur. Id autcm agebat, simul ut neeessariis

rebus spoliarenlur, simul ut itineris labore confecli rcd-

derentur imbecilliores;quod iu hoc etiam bealo viro fe-

cit. Ex nostra enim civitate Rouiam abdncendum curavit,

Jongiora ipsi cursus spatia proponcns, ut et ilineris et

teuporis longitudine, viri constantiam labefactaret, igna-

rus quod tam longae vias Jesuin comitem cum haberet,

quodquefortior evadcret, etvirtutis, qiKesecumcssel, ma-

jus argnmenlum pra?berel el Ecclesiasmagis confirmaret.

Civitates enimquae in ea via erant, undique concurrenles,

pugilem excitabant, ct cum magno commeatu dimitte-

bantj precibus et supplicationibus cum ipso certantes. Et

ipsee consolalionem non vulgarem cx ipso percipiebant

cernentes Martyrem tanla cum alacritale ad mortem cur-

rere, quanla par erat cum, qui ad regna calorum pro-

ficiscerctur. Ac re quidemipsa, e\ prompto illius animo



1R S. IGNATIUM MARTYREM. £l#

discebant, eam non esse mortem, ad qtiam properabat,

sed peregrinationem quamdam, et transitum atque ascen-

sumin coelum. Haec autem tum dictis , tum factis in omni

civitate docens, discessit. Etsicnt Judtei cumPaulum vinc-

tum Romam mittendum curarunt; opinati sunt se illum

ad mortem mittere , attamen Judaeis illic habitanlibus

miserunl praeceptorem : sic etiam abundins in Ignatio

factum est. Neque enim solis Romae babitantibus, verum

eliam omnibus, in toto illo itineris spatio civilatibus in-

terjectis admirabilis magisler exlilit, prsesentem vilam

conlemnendam docens, et ea, quae cernuntur, pro nihilo

ducenda, futura autem diligenda, et oculos in coelum

tollendos, nihilque quod in hac vita possitaccidere,

quantumvis gravc, formidandum esse. Haec enirn et his

plura factis comprobans iter faciebat, tanquam sol qui-

dam ab oriente ad occasum currens, imo vero sole ipso

splendidior mullo. Sol enim e superioribus partibus cur-

rebat sensibilem oculis lucem impertiens : Ignatins au-

tem deorsum splendebat, intelligibiJe doclrinae lumen

animis infundens. Et ilie quidcm in occidentis partesdes-

cendens absconditur, ac noctem confestim obducit, hic

autem ad occasus partes accedens, splendidius in illis

eluxit, et de omnibus in tota illa via est optime meritus :

cumque Romam pervenisset, eam ipsam urbem docuit

philosophari. Idcirco enim Deus permisit illic eum vitae

fmem implere, ut mors ejus omnibus Romam incolenti-

buspietatis magistra esset.

Vosenim per

gratiamDei

nulla amplins egebatis institutione, cum essetis in fide ra-

dicati et fundati : at illi qui Romac lunc habitabant, cum

illic magna vigeret impielas, majore anxilio indigebant.

Ideo Petrus, et Paulus, et Ignatius post illos, ibi fuerunt

immolati : tum ut civitatem illam idolorum cruoribus

pollutam, proprio sanguine purgarent, tum ut operibus

xcn, 27




ipsis resurrcctionis Jesu Christi crucifixi testimoniuui af-

ferrent, demonstrantes, iis qui Romae dcgcbant, se prae-

sentem vitam tanta cum voluptate nunquam fuisse des-

pecturos, nisi sibi omnino persuasissent, quod ad crucifi-

xum Jesum essent ascensuri, ipsumque in ccelis visuri.

Hoc enim resurrectionis argumentum est maximum, quod

Christus immolalus tantam post mortem potentiam osten-

deret, ut viventibus hominibus persuaderet, pro sui no-

minis confessione, palriam, et domos, et amicos, et pro-

pinquos, etvitam ipsamaspernandametcontemncndam,ac

locopra3sentiumvoluptatum,etverbera,etpericula,etmor-

temessesubeunda. Haec enim non defuncti, neque in sepul-

cro degentis,sed ejus qui surrexisset, ac viveret, praeclara

suntopera. Quomodo enim esset verisimileutcumipsevi-

veret, omnes Aposloli, qui cum illo versati fuerant, timore

conlerritiadco fuerint imbecilli, ut praeceplorcm prodide-

rint, et aufugerintrposleaquamautem defunctusesset, non

solum Petrus, etPaulus, sed eliam Ignatius, qui eum non

viderat, nec ulla cum ipso familiarilale conjunctus fuerat,

tantam pro illo animi alacritatem ostenderet, ut pro eo

vitam ipsamprofundere

nonrecusaret ?

V. Ut igitur illi, qui Romam incolebant, haec esse vera

reipsa cognoscerent, permisit Deus sanctum virum illic

morle affici. Quod autem haec sit causa, ex genere ipsius

mortis conabor ostendere. Ncque enim ut extra muros

in barathro, aut in carcere, aut in angulo aliquo occide-

retur, damnatus est : sed in medio theatro, universa ci-

vitate sursum considentc et spcctanle, bestiis in ipsum

immissis et concilalis, martyrium perlulit: ut sub omnium

oculis adversus diabolum tropaeum erigeret , cunctosque

spectalores suorum certaminum imitatores efliceret, cum

non modo fortiter, sed etiam cum lactitia mortem oppe-

teret, ferasque cum voluptale spectaret, non quasi rape-



IN S. IGNATIUM MARTYREM. 4lg

retur e vita, sed tanquam ad vitam meliorem ac praestan-

tiorcm vocaretur. Unde hoc fit perspicuum? ex verbis,

qux moriturns loquebatur. Cum enim id genus supplicii

sibi esse subeundum intellexisset, « Ego, inquit, feris illis

«fruar. » Sic enim agunt, qui amant; cum pro iis qui

amantur, aliquid patiuntur, gaudenles id faciunt, tuncque

sibi videntur optatis perirui, cum ea, quae perferunt, sunt

quam gravissima : quod quidem in hoc item contigit:si-

quidem non morte solum, verum etiam alacrilatestudebat

Apostolos imitari. Et non ignorans quod illi flagellati

cum gaudio ibant e conspectu concilii1

; voluit etiam ipse

non morte, sed etiam laelitia magislris esse simiiis, idcirco

«Feris, inquit, fruar. » Ac multo quidem mitiora censebat

ora ferarum, quam tyranni linguam : nec immcrito; siqui-

dem haec ad gehennam vocabat, illa autem ad regnum

mittebant. Cum igitur illic vitam posuis>set, imo vero in

coelum profectus esset , reversus est deinceps coronatus.

Etenim id quoque fuit Dei benignitalis,qui curavit ut is

rursus ad nos rediret, et civilatibus Martyrem impertivit.

Roma enim stillantem ipsius sanguinem excepit : vos au-

tem reliquias ejus suscepistis. Vos illius Episcopatu gavisi

estis: illi martyrio sunt laetati. Certantem illi et vincentem,

ac coronatum conspexerunt , vos perpctuo illum possi-

detis. Exiguum ad tempus eum vobis ademit Deus, sed

majore cum gloria restiluit. Et quemadmodum pecuniam

mutuantes, cum fcenore ea reddunt, quae acceperunt; sic

etiam Deus pretiosum hunc thesaurum paulisper susci-

piens, ut ostenderet Romae , majore cum gloria illum

vobis retulit. Emisistis enim Episcopum, et Martyrem re-

cepistis : emisistis cum precibus, et cum coronis susce-

pistis : nec vero vos soli, sed cunctae quae interjectae sunt

civitates. Quomodo enim eas affectas existimatis, cum

« Act. v,4i.

»7.



4?id 5. JC. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. V.

repdriatas reliquias cernerent? quem voluptatis fruetum

percipere ,quanta laetitia gestire? quam faustis undique

acclaoiationibus coronatum celebrare? Quemadmodum

enim pugilem generosum,qui omnes devicerit adversa-

rios, spectatores e cavea cum plausu consurgentes subli-

mem statim excipiunt, nec terram altingere patiuntnr,

sed sublatum innumerabilibus laudibus ornantes, domum

reportant : sic utique et sanctum illum omnes ex ordine

civitates ab urbe relatum suscipienles bumerisque ges-

tantes, Antiochiam usque sunt comilatae, martyrem coro-

natum celebrantes, laudantes agonolhelam , diabolum

deridentes ,quod e contrario illi versutia successisset , et

quae in martyrem struxerat , in se recidissent. Et tunc

quidem cunctis illis civitalibus profuit, documentoqne

fuit, et civitalem hanc usque in praesentem dicm locuple-

tavit, et ut thesaurus quidam perpetuus, qui quolidie

exhanritur, nec dcficit, cuncti licet ex eo dilescant : sic

etiam beatus hic Ignatius cunctos ad se accedentes bene-

dictionibus, fiducia, et strenua alacritate, magnaque for-

titudine plenos remiltit domum. Itaque non hodie tan-

tum, sed quotidic ad ipsum confluamus, spirituales ex eo

fructus decerpenles. Quisquis cnim cum fidc ad illum

accedit, magnis afficilur beneflciis. Sanclorum enim non

modo corpora , sed ipsi loculi , el monumenta, spiritnali

gratia conferta sunt. Nam si in Elisao id contigit, nt

defunctus sepulcrum ejus allingens morlis vincula dis-

solverit, ct ad vitam rursum redierit ; mullo magis hoctemporc ,

quo gratia uberior, spiritus major esl vis ; ut

si cum fide aliquis arcam altingat, magnam inde vii tulem

hauriat. Ideo reliquias Sanclorum nobis concessit Deus,

ut nos ad se eorum opera ad cumdem zelum perducat;

el sint nobis velut portus quidam , ct idoneum soialium

jnalorum ,

quae assidue nos affligunt. Quauiobrejm vos



1N S, IGNATIUM MARTYRKM, fal

omnes cohortor, fratres, si quis vestrum cegritudine aniini,

vel corporis morbo, vel quavis alia calamitate aut pecca-

torum mole premitur, ut cum fide huc accedat, et ab aliis

omnibus liberatus, magna cum laetitia revertetur, et as-

pectu solo conscientiam tranquilliorem reportabit. Quin

eliam expedit, ut non solum ii, qui aerumnis affecli sunt,

huc sese conferant, sed iili etiam, qui et animi quiete, et

gloria, et polentia, et magna apnd Deum fiducia perfruun-

tur, hanc ulililatem non negligant. Qui enim huc accedit,

et Sanctum videt, bona haec cifieiet slabiliora :et memoria

recte factorum ejus animum suum reddet moderatiorem,

nec conscienliam suam bonis operibus efferri atquc inlu-

mescere palietur. Non parvi autem momenti est , eos,

quibus prosperae atque sccundae res fluunt, eas ferre mo-

derate, et supcrbiae tumore non extolli. Uiilisigiturcunctis

hic thesaurus est, et refugium opportunum, tam iis, qui

lapsi sunt, ut a tentationibus liberentur; quam iis, qui

prospere ac feliciter degnnt , ut diu fruantur bonis; illis

qui morbis laborant , ut bonam valctudinem consequan-

tur ; illis qui commoda gaudent valetudine, ne in morbum

aliquem incurrant. Quae quidem omnia considerantes,

omni gaudio atque voluptati sacrum hunc locum ante-

ponamus; ut laetitiae et lucri consoHes, iilic Sanctomm

coulubernales et socii esse vaieamus, precibus ipsorum

Sanctorum, et gratia, ac benignitate Domini nostri Jcsu

Christi, cum quo Patri gloria , sanctoque Spiritui , nunq

et semper, ct in saecula saeculorum. Amcn.



4^2 S. JO. CHRYS0STOMI ARGHIEPISCOPI C. P.

LAUDATIO

Sancti patris nostri Eustathii Antiockice magnce Archi-

cpiscopi.

I. Sapiens vir quidam, et philosophandi perilns, qui

rerum humanarum naluram accurale didicerat, et earum

fragilitatem noverat, nihilque certum aut stabile ia iis

esse, omnes generalim homines admonet, nt ante mortem

neminem laudent1

. Quaudo igilur mortnus est beatusEus-

tathius, omni cum fiducia deincops eum laudibus efferre

possnmus : si enim ante mortem nemo laudandus est

haud dubium, quin post morlem eorum

,qui digni sunt,

laudatio culpa vacet. Etenim hujus vitae negotiorum eu-

ripum praelervectus est : tumullu fluctuum liberatus est :

ad tranquillum et quietuin portum appulit, incertitiulini

futuroruin non subjacet, nec obnoxius est ruinae:

sedtanquam in rupe quapiam sublimique nunc slans scopulo,

fluctus omnes contemnit. Caret igitur omni periculo prae-

dicatio, neque reprehendi potest laudatio : nou enim jam

tnutationem reformidat, neque lapsum pertimescit. Nam

nos quidem,gui adhuc vivimus, ut qui medio in mari

fluctuant , multis sumus obnoxii mutalionibus ; et ut illi

nunc quidem fluctibus intumescentibus in altum tollun-

tur, nunc in prolundnm ipsum deprimuntur : sed neque

tuta celsitudo, neque slabilis est dejectio ; siquidem ho

rum utrumque ab aquis fluentibus, minimeque consisten-

tibus pendet : sic nimirum et in rebus humanis nihil fir-

'

Eccli. xi, 3o.



IN S. EU9TATHITJM ANTIOCHENUM. 4^8

mum ct constans est, sed frequentes sunt mutationes, ac

levi momento fiunt. Hic quid,am ob res secundas in altum

subvehilur, ille vcro propter res adversas profunde admo-

dum deprimitur : verum nec inflelur ille, nec animum

iste despondeat : quippe celerrimam singuli mutationem

sortientur. At non ille,qui in ccelum commigravit, et ad

eum ,quem desiderabat, Jesum profectus est, qui ad lo-

cum pervenit turbarum expertem, unde dolor et aegritudo

ac gemitus abest : non illic mutationis est imago , non vi-

cissitudinis obumbratio , sed omnia fixa, et immobilia,

omnia flrma et stabilita, omnia incorrupta et immortalia,

omnia interilus expertia et aeterna : idcirco, inquit, « Ante

»mortem ne quemquam laudes1

. » Quamobrem ? futurum

quippe incertum est, et imbecillis natura ; voluntas segnis,

et pronum ad nos obsidendos peccatum : multi sunt la-

quei. « Scito enim, inquit, quoniam in medio laqueorum

»pertransis2

: » conlinuae sunt tentaliones , multa turba

negotiorum , tum daernonum perenne bellum, et assidui

perturbationum insultus. Propterca « Ante mortem, in-

»quit, ne quemquam laudes : » ergo post mortem tutum

est laudare dignum ; vel potius non simpliciter post mor-

tem, sed post mortem ejusmodi : quando cum corona e

vita quispiam excesserit ; quando cum confessione , et fide

non ficta. Si enim quovis modo mortuos laudare quis po-

test, quanto magis eos, qui sic fuerint mortui? Quis au-

tem eos laudavit, dicet aliquis,qui quovis modo sunt

mortui ? Salomon ille , Salomon sapientissimus : non enim.

leviter hominem praetereas, sed quis esset perpende , et

quo pacto vixerit, quanta cum securitate ac voluptate

mollem et serumnarum expertem vitam traduxerit. Siqui-

dem genus omne deliciarum percurrit , et multiplices re-

creationis animi modos excogitavit : varias atque diversas

* Eccli. xi, 10. —» Id. ix, 20.



42.< S. «N>< CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P«

oblectationum species adinvenit, quas et enarrans dicebat;

« iEdificavi mihi domos, plantavi vineas, feci mihi hortos

»et pomaria, feci mihi piscinas aquarum. Mercatus sum

»mihi servos et ancillas, et vernaculi nati sunt mihi. Pos-

» sessio armentorum boum et gregum fuit mihi. Congre-

»gavi argenlum et aurum sicut arenam. Feci mihi canlo-

»res, et cantatrices,pincernas et vini ministras

1. » Quid

igitur idem iste post tantam affluentiam pecuniarum, pos-

sessionum, deliciarum , voluptatum refert ? « Laudavi,

»inquit, eos, qui mortui sunt, super viventes , et bonus

» super hos, quicumque nondum natus est. "» Vere fide

dignushic estdeliciarumaccusator, qui talem de illis fert

sententiam. Namsi quispiam ex iis qui vitam in paupertate

ac mendicitate traduxissent, hanc sententiam adversus

delicias tulisset, visus esset non ex rei veritate, sed quod

expertus non esset, ita criminari; cum vero is ,qui omnes

percurrit, et singulas earum vias pervestigavit, eas con-

temnit; tum omni suspicione libera est criminatio. Existi-

matis fortasse a proposito deflexisse sermonem : imo vero

si attendamus$ cum eo maxime cohaerere deprehendemus,

quae dicta sunt. Nam in Martyrum commemorationibus

conveniens est et connexum de philosophia sermonem

instituere : non ut vitam praesentetn damnemus,haec dici-

mus, absit : sedquod delicias insectemur. Non enim vivere

malum est, sed temere et inconsiderate vivere.

II. Itaque si quis in recte factis ac bonorum spe futu-

rorum vitam traduxerit, poterit cum Paulo dicere , « Vi-

» vere in carne mullo melius : hoc enim mihi fructus ope-

» ris est2

: » quod ulique beato Eustalhio conligit, qui et

in vita et in morte, ut par erat, se ^essit. Non enim in sua

regione, sed in aliena propter Christum morlcm obiit,

quod facinus ejus hostium fuit. Siquideiu cum illi a patria

« Eccle. ii, 4- — » Philip. i, 22.



IN $< EUSTATIIiUM ANTIOCIIENUM. /\z5

relegarunt, ut ipsum probro afficercnt, at ille cclebrior et

illuslrior hac in exilium commigratione reddebatur;quod

et rerum exitus demonslravit. Adeo namque celebris eva-

sit, ut cum in Thracia sepultum sit ejus corpus, in dies

singulos memoria ejus apud nos efllorescat; ct cum in illo

barbarico oppidulo sit ejus tumulus, noster in eum amor,

qui tanto ab eo disjungimur intervallo, post tam diutur-

num tempus singulis diebus augeatur. Imo si verum di-

cendum sit , apud nos eliam est sepulcrum ejus , et non

in Thracia tantum. Monumenta enim Sanctorum non lo-

culi solum sunt, capsulae, columme, ac litlera?, sed res

praeclare gestae ac fidei zelus, et sana apud Deum cons-

cientia. Siqnidem omni columna splendidior haecEcdesia

martyriest erecta,quae litteras habet non mutas, sed quae

rebus ipsis buccina clarius memoriam ejus prasdicant, ac

celebritatem, et unusquisque vestrum, qui adestis, sancti

illius est sepulcrum, sepulcrum animatum, atque spiritale.

3Nam si cujusque vestrum, qui adestis , conscientiam ex-

plicuero, sanctum istum intus in mente vestra reperiam

diversantem. Videtis, ut nihil profecerint adversarii, ut

gloriam non extinxerint , sed exlulermt potius, sed illus-

triorem reddideriut , lot pro uno sepulcris erectis , sepul-

cris animatis , sepulcris vocem mittentibus, sepulcris ad

eumdem zelum comparatis ? Idcirco Sanctorum corpora,

et fontes , et radices, et unguenta nuncupo spiritalia : quid

ita? quoniam unumquodque istorum, quaedixi, virtutem

suam apud se non retinet tantum, sed etiam longe lateque

diffundit. Exempli causa , fontes multis quidem scaturiunt

laticibus : at eos intra sinus suos non retinent, sed longa

flumina parientes cum mari junguntur, et tanquam manus

cujusdam extensione longitudine illorum marinas aquas

prehendunt. Rursus arborum radix deorsum in terrae vis-

ceribus esl abscondila, sed non omnein virtutem suam




deorsum continet, ac vitium praesertlm arbustivarum est

haec natura. Lbi enim per excelsos calamos ramos suos

extenderint, per arundines illas serpentia sarmenta lon-

gum quoddam tectum frondium densitate conficiunt.

Ejusmodi est et unguentorum natura : siquidem illa saepe-

numero sunt in conclavi recondita; sed erumpens corum

odor in vicos, angiportus, et fora , eis etiam, qui foris

ambulant, intus repositam aromatum virtutem indicat.

Quodsifons, et radix, et arborum atque unguentorumna-

turatantam vimhabent, multo magis Sanctorum corpora.

Enimvero falsa non cssequaediciunus, vos mihi testes estis.

JNamMartyrisquidemsilum estcorpusinThracia,vosautem

qui in Thracianon versamini, sed ab illa regione multum

dissitiestis, suavemodoremlantisspatiis interjectispercipi-

tis, ideoque convenistis, nec eum viae longinquitasimpedi-

vit: necdiuturnitastemporisextinxit.Talisenim spiritualium

recte factorum est natura : nullo corporco interrumpitur

obstaculo, sed floret , et crescit in dies, eamque nec lon-

ginquitas temporis labefactat, nec inlervallum itineris

intercludit. Neque vero mirum vobis videalur, quod ipso

in limine orationis .ac laudationis Sanctum martyrem

appellarim : siquidem sua morte sublatus e vivis est : qui

potest igitur martyr esse? Saepenumero dixi vobis marty-

rem facere non mortem tantum, sed animi quoqne pro-

positum : non enim eventu solo , sed etiam voluntate

martyrii corona comparatur: Et hanc non ego, sed Pau-

lus affert martyrii definitionem, cum ita dicit, « Quotidie

» morior1

, » Quomodo quotidie moreris? qui fieri potest, ut

unocorpoiesexcentas mortesexcipias? proposito nimirum

animi, inquit, quodque ad mortem sim paratus. Ita Deus

etiam declaiavit : etenim Abraham non gladium cruenta-

vit : non altare rubefecit : non Isaac jugulavit : sed tamen

* 1 Cor. xv, 01,



IN S. EUSTATHIUM ANTIOCHENUM. 427

sacrificium perfecit, Quis hoc ait? illeipse qui sacrificium

suscepit. « Non pepercisti enim , inquit, filio tuo dilecto

«propter me 1. » Atqui vivum eum recepit, et incolumem

reduxit : quomodo igitur non pepercit? quod non ex fac-

torum exitu , sed ex animi sententia , inquit , de ejusmodi

sacrificiis soleam judicare.Non mactavi!; manus, atvoluntas

mactavit : non gladium pueri jugulo immersit : non cervicem

incidit; sed est sacrificiumetiamsinesanguine. Sciuntilli,

qui mysteriis initiati sunt, quid dicamus : propterea et il-

lud sacrificiumsinesanguine perfectnm est, quoniamhujus

figura esse debuit. Vides in Veteri Testamento imaginem

multo ante adumbratam ? noli veritati lidem denegare.

III. Hic itaque martyr ; martyrem enim nobis eum

oratio demonstravit; ad sexcentas mortes paratus erat, et

omnesillas voluntateanimique alacritate toleravit. Inlenta

vero pericula permulta reipsa quoque sustinuit. Nam et e

patria eum ejecerunt, atque inexilium relegarunt, aliaque

multa tum temporis in beatum illum machinati sunt

tametsi quod illi jure crimini verterent, nihil haberent,

sed quod, Paulum dicentcm cum audiisset, « Colueruntet

» servierunt creaturae potius quam creatori 2, » impietatem

ac scelus evitaret : atenim hoc quidem corona, non re-

prehensione dignum erat. Tuvero diabolimalitiam, quaeso,

perpende. Nam quia non ita pridem Paganorum bellum

fuerat extinctum , et a gravibus continuisque persecu-

tionibus paulo ante omnes Ecclesiae respirarant, neque

multum eilluxerat temporis, ex quo templa omnia clausa,

altaria extincta fuerant, et daemonum rabies omnis deleta,

haecque improbum daemonem male habebant, neque pa-

cem Ecclesiae aequo animo ferre poterat, quid ergo facit ?

aliud infert bellum infestum. Nam illud quidem externum

uit ; hoc vero intestinum : talia porro multo difficiliusprae-

J» Gen. xxu, la. — » l\om i, a5.



4*8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCtflEPlSCOPl C. P.

caventur, et facile eos opprimunt, in quos incurrunt. Illo

itaquetempore Ecclesiam,

quaeapud nos

est, regebat

bealus iste, ac morbus exortus est quasi pestis qua^dam

infesla ab /Egypti rcgionibus, qui per urbes interjectas

grassatus in noslram urbem impetum faccrc propcrabat.

At ille vigilans et attentus, omniaque praevidens quae im-

minebant, ingruens bellum arcebat: et tanquam sapiens

aliquis medicus, priusquam morbusurbem in qua reside-

bat, invasisset, medicamenla comparabat, ac sacram hanc

navem mulla cum securitate gubernabat, quoquoversus

circumcursans, nautas, vectores, navigantes onmes con-

citans, et curans ut vigilarent, et attenderent, quasi jnm

invaderent eam piratae, ac fidei thesaurum contenderent

depraedari. Neque vero hic tantum hanc curam adhibuit,

sed in omnes partes mittebat, qui docerent, qui cohorta-

rentur, qui disputarent, qui hoslibus aditum omnem in-

tercluderent. Probe siquidem a Spiritus gratia fuerat

edoctus, Ecclesiae praesulem non de illa tanlum sollicitum

esse debere, quae a Spiritu sancto illi commissa est, sed

etiamde quavis in orbeterrarumconstituta : atque hoc ille

sacris eprecibus colligcbat. Sienim pro univcrsa Ecclesia,

inquit, fundendaesunl preces, quae a finibus ad fines usque

pertinet orbis terrarum, multo magis el cjus universae

gerere curam oportet, et de omnibus pariter esse sollici-

tum s omnibus providerc. Quod crgo in Stephano accidit,

id in eo etiam evenit. Ut enim Judaei cum Stephani sa-

pientiae non possent resistere , sanclum illum lapidabant:

sic et isti cum hujus sapientiae resistere non possent, ac

munita cernerent propugnacula, tum e civitateprajconem

expellunt. At enim vox minime tacebat ; sed licet homo

expelleretur, non expellcbatur sermo doctrina\ ^am et

Paulus alligatus erat1

; sed verbum Dei non erataliigatum :

' 3 Tllll. II, <J.



IN s. EUSTATiuuw a*tiochen(;\<fV 42^

el hicperegre erat, et doctrina ejns apnd nos erat. Erum-

pentes ergo constipati tanquam violentus quidam lorrens

impetum feccrunt : sed neque plantas vulserunt, neque

fruges obruerunt, neque segetes vastarunt : tam egregie,

lam perite ab ejus sapientia excullae radicibus fixis haere-

hant. Verumenimvero dicendum nobis est, qua de causa

permiserit illum Deus hinc expelli. Respirare cceperatnon

ila pridem Ecclesia, neque mediocrem ipsi consolationem

illius rcgimen aflerebat : undique illam muniebat, et hos-

tium impelus propulsabat. Cur igitur est ejectus, et hoc

illispcrmisit,quihinceumablegarunt,Deus? quam tantlem

ob causam ? Nolite aulem arbitrari, quod nunc tractamus,

solius qui-cstionis hujus esse solutionem ; sed sive cum

Paganis, sivc cum haerelicisa vobis de rebus ejusmotli

sermo fiat, ad omnem solvendam quaestionem sufficiet

quod dicemus. Dcus quidem veram suam et Apostoiicam

fidem in multis oppugnari permittit; hacreses autem at-

que Paganismum secura tranquillitale perfrui sinit. Quid

ita? utillormn quidem infirmilatem discas quae cummini-

me divcxentur, sponle deslruunlur; fidei vero virtutein

agnoscas, quae dum oppugnatur, eorum opera qui se il!i

opponuntaugetur.Quod autem non measithnecconjectura,

sed divinum ac de coelo delapsum responsum, audiamus

quid Paulus hac de re dical: nam et humanum quid ali-

quando passus hic etiam est. Licet enim Paulus esset, at-

tamcn naturae nostrai particcps erat. Quid vero illud est,

quod est passus? Exagitabalur, oppugnabatur, virgis ca?-

debatur, sexcenlis insidiarum gcneribus appetebalur, in-

tus, foris, ab iis qui domestici essc videbantur, ab alienis.

Scd quid opus cst commemorare, quantas afllictiones sit

perpessus? Fatigatus igitur, nec amplius ferens tothostium

incursiones, qui semper ejus doctrinam interrumpebant,

ejusque verbo adversabanlur, supplex Domino provolutus



43o S. J0. CHIUSOSTOMl AKCHIEPISCOPI C. P.

eum obtestatur, et ait, «Datus est mihi stimulus carni,

»angelus Satanae, ut me colaphizet. Propter hoc ter Do-

»minum rogavi, et dixit mihi, Sufficit tibi gratia mea;

«namvirtus mea in infirmitate perficitur1

. »Scio equidem

quosdam corporis infirmitatem esse arbitrari, sed non est

illud, prorsus non est; verum angelum Satanae honiines,

qui adversabantur, appellat : illud enim, Satan, vox est

Hebraica, porro Satan dicitur adversarius. Instrumenta

ergo diaboli, et eos homines, qui ei famulantur, angelos

ejus appellat. Gur igitur, dicet aliquis, additumest, carni?

quia caro flagellabatur , anima vero elevabatur spc iutu-

rorum erecta. Moa enim animam attingebat, nec interio-

res cogitationes supplantabat, sed intra carnem consiste-

bant tormenta bellumque, nec intus poterant penetrare.

Quoniam igiturhaec concidebatur, hrec flagellabatur, haec

vinciebatur, animam quippe ligare nemo potest ; idcirco

dicit, « Datus est mihi slimulus carni, angelus Satanae, ut

»me colaphizet2

, » tentationes, afllictiones, persecntiones

innuens. Deinde quid? « Propter hoc ter, inquit, Domi-

»num rogavi, » hoc est, saepenumero precalus sum, in-

quit, ut a tentationibus paululum respirarem. \ os vero

causae meministis, ob quam Deum dixi verberari servos

suos permittere, vexari, infinita mala perpcti, ut virtutem

suam ostendat, Ecce enim et hic cum precatus esset, ut a

se innumera mala recederent et adversarii , non oblinuit

quod petebat, et causam addit, ob quam non obtinuerit

quaenam igitur est causa? nihil enim prohibet rursus eammemorare. « Sufficit, inquit, tibi gratia mea; virtus enim

»mea in infirmitate perficitur. »

IV. Vides idcirco Deum pcrmittere angelos Satanae

servos suos premere, et sexcenta illis negotia exhibere,

ut ipsius virtus appareat ? Vere namque sive cum Paganis,

* Cor. xii, 7» —» Ibid.



1K S. EUSTATHIUW AKTIOCHEKUM. 43 1

sive cum miseris Judaeis disseramus, ad divinam virtutem

ostendendam hoc suflicit,quod infinitis exagitata Lellis

fides superaverit, quod universo terrarum orbe repu-

gnante, cunctisque duodecim iilos homines magna con-

tentionerepellentibus, Apostoli, inquam, illi brevi tempore

virgis caesi, vexati, innumera mala perpessi, eos, a quibus

haec inferebantur, potuerint prospero successu devincere.

Propterea beatum etiam Eustathium in exilium abduci

permisit Deus, ut veritatis nobis virtutem, et haereticorum

imbecillitatem amplius demonstraret. Itaque peregre pro-

fecturus urbem quidem dimittebal, at charitalem in vos

non dimittebat : neque quod ab Ecclesia expellebatur, a

pracsulis etiam munere , vel a cura vestri , quam gerebat,

alienum se ipsum putabat, sed tum amplius curabat et

sollicilus erat. Ideo vocalos omnes admonebat, ut ne suc-

cumberent, neve lupis cederent, aut illis gregem prode-

rent; sed intus manerent, ut os illis obslruerent, eos con-

vincerent, ac simpliciores fratres confirmarent. Et vero

recte ilium imperasse tandem exitus comprobavit : nisi

enim tum in Ecclesia remansissetis, corrupta pars major

civitatis fuisset, oves in deserto devorantibus lupis; verumillius sermo, ne suam nequitiam impudenter exererent,

impedivit. Neque vero solum exitus id ostendit, sed et

Pauli verba : nam et ab illo hic edoctus sic admoncbat :

quid igitur ait Paulus? Cum olim Romam esset abducen-

dus ultima sua profectione,postquam non amplius disci-

pulos visurus erat,aNon enim amplius videbo vos

1

,»^-quit : hoc autem dicebat, non ut illis dolorem inureret,

sed quod confirmarc illos vellct : inde igitur profecturus

hoc pacto illos confirmabat dicens,«Scio quoniam inlra-

»bunt post discessionem meam lupi graves, et ex vobis

» ipsis exurgent viri loquentes pcrversa. » Triplex bellum

Act. xx, 35-29.



ijJ2 S. JO. CHRYSOSTOMl ARCHIEPI9COPI C. P.

ferarum nalura, bclli sa?vitia, quodque non alieni sint,

sed domeslici, qui Lellum inferunt, ideoque gravius. Nam

si extrinsecus vulncret me quispiam, aut bellum inferat

facile illum potero superare : sin autem intrinsecus ab ipso

corpore ulcus oriatur, sanatu difficile fit malum : quod ni-

mirum tunc etiam evenit. Propterea monebat dicens , « At-

»lendite vobis, et universo gregi1

:» non dixit , derelictis

ovibus foras aufugile. His instructus cum fuisset beatus

Eustathius, discipulos suos admonebat:

quae nimirum sa-

piens hic quoque, ac generosus magister cum audisset;

opere sermonem implcvit. Invadenlibus igitur illis oves

non deseruit, tametsi in thronum praefectura? suae non as-

cenderat; sed hoc illa generosa et phiiosophia praestans

anima non curabat : nam praisulum honores caeteris re-

linquebat: labores

aulem praesulum ipse exanllabat,

et

intus cum lupis versabatur : nihil enim eum ferarum den-

tes laedebant, ita solidiori fide praeditus erat, quam ut eo-

rum morsibus esset obnoxius. Cum igitur intus versarctur,

et pugna qua cum eo congrediebantur, onmes illos disti-

neret, multam ovibus tranquillitatem comparabat. Neque

vero tantum id agebat, ut eorum ora obturaret, et blas-

phemias refellerct; sed ipsas eliam oves circumiens pcr-

pendebat, num quis telo percussus fuissel; num grave

vulnus accepissel; statimque medicamenlum adhibeb;it.

Hoc dum faceret, ad veram fidem omnes animavit, nec

prius deslitit, quam Dci munere atque concessu bealus

Melelius advenit, qui lotam massam accepit; hic semina-

vit, iile messuit. Talequid cliam Moyses H Aaron praesli-

tcrunt. Nam et illi fcrmenti in morem , dum in medio

/Egyptiorum versarentur, multos domesticae pietatis aemu-

latores rcddebant. Testatur lioc ^loyses, dum mullum

vulgus promiscuum cum Israelilis ait ascendisse2

. Ilunc

« Act. x\, 28. — > E\oc!. mi, 38.



1N S. ROMANUM MARTYREM ORATlO I. 433

Moyseoi iinilans iste, etiam ante magistratum, quae ma-

gistratus erant, gerebat. Siquidem ille priusquam in po-

pulum delatumilli

esset imperium, fortiter admodum at-

que generose inferentes injuriam puniebat, injuriam

patientes ulciscebatur , et regia mensa, honoribus, digni-

tatibusque contemptis ad lulum et lateritium opus curre-

bat, ac deliciis omnibus , voluptatibus et honoribus praefe-

rendam propinquorum curam existimabat : adquem oculos

iste converlens magistratus omnes sua inpopulum sollici-

tudine commonefaciebat , et labores perferre , undique

divexari, quam tranquillitate frui malebat , ac perpetuas

in dies inimicitiasincurrebat. Verumtamen levia erant illi

omnia : siquidem ex iis rebus, quae accidebant, idoneam

consolationis occasionem arripiebat. Quae cum ita sint,

Deo gratias agentes sanctorum istorum virtutes imitemur,

ut earumdem cum ipsis coronarum participes esse valea-

mus, gratia et benignitate Domini nostri Jesu Christi , per

quem et cum quo Patri unaque sancto Spiritui gloria,

h onor et imperium in saecula saeculorum. Amen.

ORATIO I

De sancto Martyre Romano.

I. Rursus martyrum memoria, et rursus dies festus et

celebritas spiritalis. Laborarunt illi , et nos laetamur : de-

certarunt illi , et nos exultamus. Illorum est corona et

communis gloria , imo potius totius Ecclesiae gloria. Ei

quomodo , dicet quispiam,posset hoc fieri ? Quia partes

et membra nostra sunt Martyres : sive autem « Patitur

aunum membrum, compatiuntur omnia membra : sive

xcn, 28



434 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P,

i

» glorificatur unum membrum , congaudent oinnia mem-

»bra4

. » Caput coronatur, et reliquum corpus exultat.

Unus est victor in ludis Olympicis, et lotus gaudct popu-

lus, magnisque eum laudibus excipit. Si autem in OJym-

picis certaminibus, qui nihil ad illos sudores contulerunt,

tanta fruuntur voluptate: multo magis hoc fiet in alhletis

pietatis. Nos pedes sumus, Martyres autem caput. Sed non

potest caput dicere pedibus, vestri non egeo2

. Gloriosa

sunt membra, sed gloriae excellentia non aliena illa facit a

conjunctione, quae est cum reliquis partibus. Tunc enim

fiunt maxime gloriosa , quando eam,quae nobiscum est,

conjunctionem non abruperint. INam oculus quoque, licet

reliquo toto corpore sit splendidior, suam tunc gloriam

conservat ,quando a reliquo corpore non abscinditur. Et

quid de Martyribus dico ? Si enim dominus ipsorum nos-

trum caput fieri non erubuit, multo magis ipsi esse nostra

membra non erubescunt : habent enim radicatam chari-

tatem : solet autem charitas ea, qua3 sunt disjuncta, con-

jungere et colligare, neque de dignitateadmodum accurate

inquirit. Sicut ergo ipsi peccanlibus nobis dolore simul

afficiuntur, ita nos etiam cum eis in recte factis eorum

laetamur. Sic etiam jussit Paulus gaudere cum gaudenti-

bus, et flere cum flentibus3

. »Sed flere quidem cum

flentibus facile est:gaudere autem cum gaudentibus non

facile admodum. Faciiius enim cum iis, qui in calamitati-

bus sunt, dolemus, quam cum iis, quibus sunt res se-

cundae, gaudemus. Nam iilic quidem ipsa calamitatis na-

tura potest vel iapidem flectcrc ad commiscrationcm : liic

autem in rebus prosperis invidia ct livor eum,qui non

valde philosophatur, non sinit eflici socium voluptatis.

Nam quemadmodum charilas ca , quae divisa sunt, con-

juugit et colligat : sic etiam invidia ca, quae unita sunt,

i i Cor. xu, a6, -— » Ihid. ai. — * Rom, xn, i5.



IN S. ROMANUM MARTYREM ORATIO I. /j35

dividit. Quamobretn, oro vos, studeainus gaudere cum

iis ,qui recte rem gerunt.-ut animam a livore atque in-

vidia expurgemus. Nihil enim aeque morbum hunc gravem

curatuque difficilem expellit, atque cum iis, qui vivunt

in virtute, gaudere. Audi itaque quam summus in his

utrisque sit Paulus : « Quis, inquit, infirmatur, et ego non

oinfirmor? quis scandalizatur, et ego non uror1

? » Non

dixit, et ego molestia non afficior : sed, « Ego non uror, »

dixit, urendi verbo summum nobis dolorem volens osten-

dere. Et rursus ad alios scribens dicit : « Sine nobis rc^-

»navistis:et utinam regnavissetis, ut nos quoque simul

»vobiscum regnaremus2

. »Et rursus, « Nunc vivimus, si

»vos statis in Domino 3

. » Vide quantopere studebat, ut

res fratrum recte se haberent, qui nec se vivere quidem

existimabat, si illi salvi non essent. Homo qui ad tertium

coelum raptus fuerat , atque in paradisum delatus, et qui

mysteriorum ineffabilium parliceps fuerat, tantamque

apud Deum fiduciam fuerat assecutus , illorum bonorum

sensum non valde accipiebat, nisi etiam fratres secum

salvos esse vidisset. Sciebat enim, plane sciebat, charitale

nihil esse majus, nihil ipsi par essc : nec ipsum quidem

martyrium, quod caput omnium est bonorum. Quo vero

id tandem modo, sic disce. Nam charitas quidem eliam

absque martyrio Christi discipulos facit : martyrium autem

sine charitate facere id non potest. Lndenam hoc sciri

potesl? Ab ipsis Christi verbis : dicebat eniin discipnlis :

« In hoc cognoscent omnes, quod discipuli mei estis, si

»vos invicem diligalis4

. » Ecce charitas sine martyrio dis-

cipulos facit. Quod autem martyrium sine charitate non

solum discipulos non faciat , sed nec prosit quidem pa-

tienti, audi Paulum dicentem : « Si tradidero corpus meum,

1 2 Cor. xi , ay. —• » i Cor. iv, 8.-3 i Thess. ui ,8.-4 Joan.

xiii, 35.

2«.



43ti 8. 30, CHRYS0STOMI ARCHIEPISCOPI C. V.

»ut 60mburar, charitatem autem non habuero, nihil mihi

«prodest1

. »

II. Propterea sanctum hunc maxime diligo, qui nos

hodie congregavit, beatum inquam Romanum, quoniam

cuin martyrio magnam quoque in Christum charitatem

ostendit, quamobrem ei quoque sancta lingua fiiit ampu-

tata. Etenim hoc quoque examinare par est, quanam de

causa non ad alia utique tormenta, supplicia et cruciatns

diabolus eum deduxerit , sed linguam ei absciderit. Non

enim hoc temere fecit, sed maxima cum malitia : nam

callida et malefica est haec bestia, nihilque non facit et

movet adversus nostram salutem. Age ergo examinemus,

cur ad lingna? ejus amputationem processit : verum paulo

altius repetitam orationem instituamus, sic enim scicmus

et Dei benignitalem, et Martyris tolerantiam , et diaboli

malignitatem :et cum Dei quidem didicerimus benignita-

tem, Domino gratias agemus : Martyris autem cognita pa-

tientia conservum imitabimur; intellecta vero diaboli

inalitia omnino aversabimur inimicum. Propterea enim

Deus ejus machinalionum notiliam dedit nobis, ut cum

magis odio habentes , facilius superemus. Quod enim

cognosci possint cogitationes ejus, audi quid dicat Paulus

de eo, qui fornicatus fuerat:ad C( rinthios enim scribens

sic ait : « Confirmate in ipsum charitatem, nt non cir-

» cumveniamur a Salana. Non enim cogitationes ejus igno-

«ramus 2. »Quaenam est ergo causa propter quam ci lin-

guam amputavit? Concedile ut rcm paulo altius repctam.

Grave bellum fuit aliquando adv crsus Ecclesias excitatum ;

non barbaris adversus civitalcs incursiones facienlibus,

nec ullis alienigcnis, sed iis, qui noslro huic terrarum

orbi pracesse videbantnr , immanius, quam lyranni quili-

bct, tractantibus eos, qui ipsorum imperio parebant. JNon

» i Gor. xiii, 3, — • ?. Cor. it, 8.



1N S. BGMANUM MARTYREM ORATIO I. ^Sj

enim solum libertas, et patria, et pecuniae, et praesens

vita tunc in periculum veniebat : sed regnum coelorum,

et bona quae justis sunt reposita, vitaque immortalis etChristi confessio : ac novus quoque captivitatis modus

excogitatus est. Non enim ex ea, quae hic est, civitate

expellebant, sed ex superna Jerusalem, quae est libera,.

privare conabantur, et unumquemque in altaribus ani-

mam sacrilicare cogebant, ac suum dominum abjurare,

seque daemonum tyrannidi subjicere, et perniciosos salu-

tisque nostrae hostes daamones colere, quod uiille morti-

bus, et quavis gehenna gravius et intolerabilius generosis

animis et Christi amantibus erat. Tunc nimirum , cum

multi submergerentur, et fluctus in altum tollerentur, ac

plurimi naufragium facerent, beatus hic Romanus in me-

dium eorum procedens, non statim consideravit, quo se

modo periculis traderet : sed eos prius, qui metu perculsi

ceciderant, qui salutem suam prodiderant, collegit, ani-

mavit, ut praelium instaurarent effecit : eos quidem,qui

lapsi erant, erigens ; eos autem, qui stabant, confirmans

precibus, exhortationibus, et consiliis; de futuris , et de

praesentibus rebus multum philosophans:ostendens has

ad tempus esse , illas autem perpetuas : praemia laboribus

opponens, coronas tormentis, bravia doloribus : docens

quaenam sit vita praesens, quaenam futura, et inler ulram-

que quantum intersit , et quod mori omnino sit necesse

et si non hoc modo vitam finierimus, omnino coacli lege

naturae paulo post ab his corporibus discedemus. His ct

similibus exhortationibus beatus ille manus remissas

erexit, et genua dissoluta roboravit, fugitivos reduxit,

metum expulit, angorem exegit, animum eis addidit : pro

timidis audaces et confidentes effecit : pro capreis et cervis

leones reddidit magnam vim spirantes; Christi exercitum

instruxit:ignominiamnostraminhostium capita convertiU




Cuin ergo tantam repente factam fuisse diabolus muta-

tionem vidisset, et qui nudiusiertius eum limebant, et

conlremiscebant, ipsiim irridere et audacter in eum se

gerere, adcuntes pericula , prosilientes ad supplicia: et

cum auctorem cognovisset; dimissis omnibus, in illum

deinceps totus incubuit : omnemque vim suam et insaniam

adversus beatuin hoc capul effudit. Et quidfacit? consi-

derate maliliam. Non eum ad tormenta dnxit , non ejus

caput abscidit : haec enim omnia temere fuisse facta prae-

teritum eum tempus edocuil.

Non solum enimanimi ala-

critatem corum qui crediderant non cohibuit : sed etiam

magis auxit, eamque majorem ac vehementiorem efTecit.

Carbones, inquit, substernebam : illi autem tanquam ad

rosas currebant. Ignem accendebam : illi vero tanquam

in fontes frigidarum aquarum se ipsos projiciebant. La-

tcra caedebam, profundos in eis sulcos faciebam, et rivos

sanguinis deducebam : illi autem tanquam auro omni ex

parte circumfluentes gloriabantur : per praecipitia jacie-

bam, et in mare demergebam : illi vero non tanquam in

profundum descendenles , sed tanquam in ipsum ccelum

ascendentes, ita affecti erant, exilientes et exultantes, et

velut in sacra pompa choreas ducentes, et in viridi pralo

ludentes; ita arripiebat unusquisque cruciatus, non tan-

quam cruciatus, sed tanquam vernos flores carpentes, se-

seque coronantes , insigni animi sui alacritate crucialus

meos praeveniebant. Quid ergo, inquit, agendum nunc

fuerit? Abscindam-ne caput ejus ? sed id ille in votis habet,

et per opera discipuli majorem adhortationem accipiunt :

eos quippe admonuit martyrum mortem non esse morlem,

sed vitam fine carenlem : atque hujus maxime causa

omnia esse toleranda , despiciendumque esse decessum.

Si ergo caput abscidero , et id ilie forliler tulerit, ipsos

apertius per facta docebit sic oportere mortem despicere,



IN S. R0MANUM MARTYREM ORATIO I. 4^9

et eorum spirltns magis eriget , eisque mortuus majorem

animi alacrilatem inspirabit. Propterea linguam amputa-

vit, ut voce,qua fruebantur, privati Martyris discipnli,

et consilio destituti, atque admonitione privali, timidiores

evaderent ; et ad priorem angorem et dubitationem redi-

rent, cum non haberent, qui eis animum adderet, neque

qui excitarct et armaret.

III. Considera autem mihi diaboli malitiam. Herodes

quidem Joannis caput abscidit : hic autem non capnt, sed

linguam solum; quare ? prae nimia scilicet malitia et per-

versitate. Si abscidero caput, inquit , et mortuus fuerit;

fratrum interitum non videns recedetrat ego illum mili-

tum suorum lapsuum ct calamitatis testem esse volo, ut

dolore enecetur, dum labentes quidem cernit, sed porri-

gere manum non potest, neque ea quae prius potest con-

sulere, exsecta ei simul voce cum lingua. Sed qui com-

prehendit sapientes in astutia eorum 1

, inventum hoc in

ejus eaput convertit : neque solum eos consilio non priva-

vit, sed etiam ut majori adhortatione fruerentur, eflecit,

magisque spiritalis doctrinae participes essent. Nam cum

hoc obtinuisset, vocatur de csetero medicus ad sectionem,

et fit pro mcdico carnifex; non id corrigens, quod morbo

laborabat, membrum, sed quod erat sanum corrumpens,

et cum linguam exemisset, simul cum ea vocem eximere

minime potuit : sed carnis quidem lingua fuit abscissa,

lingua autem divinae gratiae ad beali Romani os advolavit:

et natura quidem membrum suum ferro id cogente ami-

sit ; Dei autem gratia cum ea excidere vocem non sivit

unde etiam de caetero discipuli magis spiritali doctrina

fruebantur, non humana voce, cujusmodi prius, verba

audientes : sed divina quadam et spiritali , et quae natu-

ram nostram superabat : et concurrebant omnes, superne

1i Cor. iii, 19.



4^0 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

Angeli, inferne hoinines, unnsquisque os sine lingua vi-

dere cupientes,et

audiresic

loquentem. Erat enim reveraadmirabile , et praeter opinionem, os absque lingua verba

faciens, diabolo quidem magnum dedecus afferens, Mar-

tyri autem ingentem gloriam , discipulis vero plurimam

consolationem et patientiae argumentum. Hic enim Deo

mos est jamdiu, et a principio, quaecumque contra nos

diabolus consarcinarit, ea in caput illius convertere , et

ad salutem nostram redigere. Mihi autem hoc considera

ille hominem e paradiso ejecit, et Deus illi cceluin ape-

ruit. Ille ipsum expulit ex imperio terreno : Deus autem

regnum ei ccelorum dedit , et in throno regio naturam

nostram collocavit. Sic dona semper majora Deus iis

dat, quibus diabolus homines privare conatur. Hoc autem

facit, illum qnidem tardioreui ad parandas nobis insidias

reddens : nos vero docens nunquam ejus machinationes

timendas esse : quod quidem factum est etiam in Marlyre.

Qua enim se eum voce privaturum diabolus existimavit

multo majorem et praeclariorem ei Deus largitus est. Non

enim erat ejusdem momenti , cum lingua loqni , et sine

lingua : nam illud quidem consequens et commune omni-

bus : hoc autem supra naturam erat , et proprium ejus

solius. Quanquam etiamsi post linguae abscissionem nm-

tus Martyr fuisset, sic quoque impletum ab eo certamen

fuisset , eique parata esset corona. Nam ,quod viclus es-

set, maximum erat et apertum argumentum, quod lin-

guam amputasset. Si enim linguam Martyris non timebas,

o scelerate et execrande diabole, cur eam abscidisti? cur

decertationum argumentum non dimisisti , sed stadium

occlusisti? Quemadmodum enim si quis omnicerlaminum

genere luctaturus deinde plagas accepisset ingentes , et

cum deinde amplius resistere non valeret , manus abs-

cindi adversario juberet, eumque sic percuteret, non jam



IN S. ROMANUM MARTYUEM ORATIO I. 44

alia probatione opus esset acl decernendam victoriam ei,

cui fuissent manus abseissae : ita etiam in martyre aper-

tissimum omnium argumcntum victoriae adversus diabo-

lum fuit linguae ipsius ampulalio. Nam etsi mortalis erat

lingua, quia tamen ea vulnera immortalia diabolo inflixit,

propterea in illam virus suum efllavit : sibi quidcm majus

dedecus aflerens, Martyri aulem coronam splendidiorem

reddens. Lt enim mirabile est arborem sinc radice in-

tueri, ac fluvium sine fonte : sic etiam voccm sine lin-

gua.

IV. Ubi ergo snnt,qui corporum resurrectioni non

credunt ? ccce vox mortua est , et revixit : et uno mo-

mento temporis utraque facta sunt. Quanquam hoc longe

majus est , quam corporum resurrectio : nam illic quidem

natura corporum est subjecta, compositio autem solum

est dissoluta : hic vero sublatum fuit vocis ipsum funda-

mentum, sed tamen ea splendidior rursus est facta.

Enim vero si a tibia lingulas abstuleris, inutile dein-

ceps jacet instrumentum : verum non sic tibia spiritualis :

sed tametsi lingua privata , non solum muta non erat, sed

etiam modulatius et magis mysticum carmen , et majori

cum admiratione emittebat. Rursus etiam in cithara si

quis plectrum solum eripuerit,otiosus artifex, ars inutilis,

etinaneinstrumentum ; hic autem nihilejusmodi, sedcon-

trariumomnino.Osenim eratcithara, linguaplectrum: arti-

fex anima , ars vero confessio : plectro tamen ablato, lingua

inquam, neque artifex, neque ars, neque instrumentum

inutile evasit, sed omnia virtutem suam ostenderunt. Quis

haec fecit?quis admirabilia haec ostendit, quaeque omnem

superant opinionem ? Deus qui solus mirabilia facit , de

quo dicitDavid, « Domine dominus noster, quam admira-

»bile est nomen tuum in universa terra ! Quoniam elevata

» est magnificentia tua super ccelos. Ex ore infantium et



44% S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

»lactentium perfecisti laudem1

. » Atque tunc quidem ex

ore infantiuin et lactentium, nunc autem ex ore elinguium :

tunc nalura immalura, nunc os lingua vacuum:

tuncerat

in pueris mollis radix , sed fructus perfectus : hic autem

et ipsa radix ablata erat, et fructus generatio non

probibebatur : est enim vox lingua; fructus. Sunt revera

posteriora prioribus mirabiliora. Etenim , ne his fidem

non adhibeatis, illa propterea praecesserunt, ut in his non

conturbemur, cum in illis fuerit animus assuetus : ideo

haec evenerunt, ut illa quae latent, et sunt vetera , ex ma-

nifestis et iis qua? sunt recens facta credantur. Sic ali-

quando Aaronis quoque virga iloruit , sicut nunc os

Martyris germinavit. Sed quanam de causa virga tunc

Aaronis germinavit ? quoniam sacerdos contumeliis afficie-

batur. Quanam autem de causa nunc os Martyris germi-

navit? quoniam blasphemia et maledictis incessebatur

naagnus Pontifex Jesus Christus. Vide ergo quanta sit mi-

raculi cognalio et excellenlia. Quemadmodum enim virga

illa non unita radici, nec ex terra trahens humorem, sed

illius succo penitus privata , ac perdita vitali frugiferaque

virtute, repente fructum oslendit : ita nimirum hic quo-

que vox radice privata, et vim ex instrumenlo non habens,

in sicco et sterili ore repente germinavit. In hoc quidem

cognatio, in alio autem est excellenlia, inter utrumque

enirn fructum multum interest. Nam ille quidem sensilis

erat, hic autem spirilualis, et ipsos ccelos aperiens ei, qui

tunc eam vocem ediderat. Pro his omnibus Martyri gra-

tulemur; Deum glorificemus , qui haec facit miracula

imitemur conservi paticntiam, gratias agamus domino pro

gratia : ex iis quae dicta sunt, sufficientem in tentationi-

bus consolationem accipiamus : et Dei,qui nos fecit, po-

tentiam et curam admirantes ac providentiam, omnia quae

« Psal. vin, i,



IN S. ROMANUM MARTYREM ORATIO II. 443

ex nobis sunt afFeramus, et quae ex eo sunt, omnino con-

sequentur. Sive homines, sive daemones, sive ipse dia-

bolus adversum nos depugnet, nihil proficient ii, qui nos

oppugnanl : modo promptum nostrum animi studium os-

tendamus, et qnae a nobis aflerri oportet, omnia aflera»

mus. Sic enim et hic Dei auxilium attrahemus , et in \ita

futura magna gloria et salute perfruemur : quam nobis

omnibus consequi delur gratia et bcnignitate Domini

nostri Jesu Christi , cum quo Patri simul cum Spiritu

sancto gloria, honor et imperium, in saecula saeculorum.

Amen.

ORATIO II

De sancto martyre Romano.

I. Palaestrae quidem corporibus robur , ac peritiam

athleticae artis acquirunt , martyrum vero commemora-

tiones animas adversus daemonum artes armant, et contra

illos ad luctam instituunt. Dum enim vires athleticas et

coniinuam cum flagris luctam publice produnt, pietatem

audacia corroborant , et in cruciatuum narrationibus

tanquam in stadiis quibusdam stratum a quovis martyre

curricuhim proponunt. Talis est Martyris ejus,qui hodie

coronatus est, commemoratio : quis enim in stadia ad-

versus diabolum audacter non prosiliat, cum animamsuam Martyris certaminibus instituerit

,quem tot pericu-

lorum multitudo non concussit? Tum enim ingens quae-

dam mundo impietatis tyrannis insultabat, ab imo com-

motum mare vita hominum imitabatur, decumani pelagi

fluctus in terram volvebantur, vehemensque impietatis



444 s « J0 - CIIRYSOSTOMI A.RCIIIEPISCOPI C. P.

procella naviui pietatis obraebat : multi quideui ubique

gubernatores moriebantur, non exiguus autem nautarum

numerus submergebatur , orania diris terroribus ac

naufragiis rednndabant. Reges procella vebementius

spirabant : terribiles iluctus immittebant tyranni : Tri-

bunalia magistratuum commovebantur: Christi abnega-

tionem judices promulgabant : acerba supplicia le-

gislatores minabantur : ad daemonum sacrificia viri

rapiebantur:

ad altarium abominationem mulieres tra-

hebantur radhanc quoque insaniamvirgines compelleban-

tur : exiliis sacerdotes, ac caedibus addicebantur : e sacris

septis fideles ejiciebontur : tanlam ad pugnara Martyr ar-

mabatur, tantisque periculis aniuium opponebat : con-

flictum illum tanquam certamen quoddam uinbratile de-

ridebat , et perinde quasi in scammate puiveris loco

principes fide calcaret, sic ejus animum, qui tum judi-

cium exercebat , exagitavit, atque adversus Ecclesiam

incursionem facere parantem refrenavit. Quamobrem ad

supplicium subito vir generosus abreptus est , variaque

pcenarum genera admovebantur : Martyr autem citharae

similis erat, dum ad sonum edendum cruciatuum plectro

moveretur : corpus circumstantes carnifices plagis conlun-

debant : ipse vero, tauquaui aereum quoddam tyrapanum

pietatis carmen pulsatus succinebat : suspendentes in

eculeo lacerabant, ilie vero tanquam vitae arborem ecu-

leum amplexabatur : sicut latera jusli genas dilaniabant,

ille vero,quasi plura tura ora recepisset, orationem ha-

bebat , novoque lapsu pudorein adversario imponebat.

Cumenimsea judiceaddaeraonuin cultura provocari vide-

rct, infanlem e foro duci postulat ; ut cum , de quibus

rebus a judice interrogabatur, judicem iaciat; et adducto

infanti de iis, quae agitabantur, quaestionera proponit. Fiii,

inquit, jusUim-ne est, utDeus adorclur; an ut ii, qui ab



Ift S. ROMAFiUM MARTYREM ORATIO 1U 44$

istis Dii appellantur? Magna plane sapientiae Martyris ex-

cellentia : judicis judicem infantem constituit : at ille

continuo secundum Christum litem dedit, ut impie se ge-

rentibus judicibus vel infantes sapientiores ostenderentur :

imo vero ut non modo Martyr appareret martyr, sed etiam

martyrnm monitor ac magister. Yerumtamen ne hoc

quidem judicis rabiem labefactavit; sed in eculeum stalim

cum infanle Martyr abripiebatur, eculeique supplicio car-

ccr succedebat , et 112 i sententia,quae varias athletis poe-

nas dividebat. Nam infantem quidem morte , Martyrein

autein iingu;e excisione damnavit. Qnis talem jndicii mo-

dum audivit? reos judices flagris caedunt, ut ea,quorum

sibi sunt conscii, fateri cogant; at impietatis judex iin-

guam excidit , ut ea quorum sibi conscius est , tacere

compellat. immane malignae artis inventum ! animam ,

inquit, ea quae Christi sunt sapientem de statu non dejeci

at loquentem saltem pro Christo linguam excidam.Excide

linguarn, o tyranne; ut naturam eliam elinguem pro Christo

eloquentem esse cognoscas jcvelle linguamexore, uteum,

qui dona linguarum est pollicitus, veracemesse cognosca;;.

Etenim linguae quidem instrumentum excidit, at sermovehementius erumpebat lingua tanquam impedimento

quodam liberalus : novum sane spectaculum, ac stupen-

dum, homo ex carne constans ex carne constantibus

sine carne verba faciens. Convenit itaque martyri Pro-

phetae carmen, « Repletum est gaudio os nostrum , et lin-

>>guanostra exultatione*: » repletum est gaudio os, quod

Christo linguam novam victimam offerebat : magna tum

exultationc correpta crat lingua,

quae praevia martyris

martyr est visa : o linguam, quae ad martyrum lurmas

animam ipsam praevenit ! o os quod occulhim martyrem

genuit! o linguam, qui pro altari os fuit ! o os cui pro

»

Pial. cxxv, 2.




victima lingua fuit ! nesciebamus, o generose, templum ha-

bere teos tuum, templum, in quo consanguineam linguammirabilem agnam mactasti.

II. Quis igitur virtules tuas orator pro dignitate laudi-

bus prosequatur? linguam accepisti a natura : at tu eam

martyrem educasti : accepisti os, munimentum lingiue,

tu autem os linguae altare effecisti : accepisti plectrum ad

loquendum, at excisumillud

spicamefFecisti :

linguamverborum administram accepisti, at tu illam Ghrislo pe-

cudem immaculatam immolasti. Qua tandem linguam

tuam convenienti appellatione decorabo? quo nomine lin-

guam tuam exornabo ? admovebant ei ferrum carnifices,

at illa vincti Isaac in morem nou resiliebat, sed in ore

tanquam in aitari jacens cum voluptate vulnus expecla-

bat, ac linguas hominum non pro Christo loqui tantum

oportere, sed cajdi etiam docebat. Patriarchae sacrificiil

semulationem, o gcnerose, rapuisti, dum unigenitum lin-

guae germen pro unigenito filio obtulisti. Piecte itaque

tibi alteram linguam vicissim Christus insevit : bonum

quippe te agricolam prioris invenit : recte linguam non

carneam est largitus; Angelicum enim animi ajffectum

carnea non dccebat. Recte linguae tibi remunerationem

rependit : ad sacrificium linguam Domino commodasli,

at ille vicissim vocem ad eloquentiam fceneravit. Factum

est quoddam linguae atque Christi inter se commer cium :

dum pro ChrLsto quidem lingua exciditur, pro lingua vero

Christus loquitur. Ubi nunc est nobis Macedonius , qui

Paracleto, a quo lingnarum donum collatum est , bellum

infert? Neque vero mentiri me , dum charismatum dona

Paracleti divinitati attribuo, testis nobis est beatus Paulus,

qui vestrum audiendi studium nunc his vocibus occupat;

«liaec omnia operatur unus alque idem Spiritus, dividens

» Gen, xxu, 20. •—



IN S. ROMAiXUM MARTYREM ORA.TIO II. 44 7

»singulis prout vult1

:» prout vult, inquit, non prout ju-

betur. Verum ne si forte quaedam additamenta his feceri-

mus, nimia copia vestram memoriam obruamus, hujus

certi firmique pro Paracleto loci memores hinc exceda-

mus, et magnos spiritus in eossumentes, sed illis erran-

tibus interim ignoscentes, Paracleti divinitatem adorcmus.

Ac tuba quidem Prophetica totius orbis in Chrislum con-

sensumpraenunliansdicebat,

«Quiaintelligentme, a

parvo»eorum, et usque ad magnum eorum , et omnis lingua

«confitebitur Deo vero2:» et Propheta quidem, ut dixi

linguam omnem cognitionis Dei reti concludit, nos vero

hodierno die etiam elinguem orationem pietali palroci-

nantem audiamus : velut enim cithara quaedam plectro

destituta creatorem collaudat. Dicat igitur et beatus Pioma-

nus;«Lingua mea calamus scribae velociter scribentis3

: »

quaenam lingua? non ea quam ferrum eripuit, sed quam

Spiritus gratia fabricata est; lingua quippe avulsa, Spiri-

tus gratia in ejus locum est suiTecta. Habebant et linguas

Apostoli, sed ut operantis virtus indicaretur, lutum otia-

batur, et ignis cudestis loquebatur. Ilabebat et Mosaica

Scriptura rei imaginem quae orationem excedit : rubus

enim apud illum et ignis fuit. Apostolicus iguis praedica-

tionis Evangelicas voces in rubo praengurabat, ac vocem

rei inanimatae impcrtit, utei cum letigerit animata instru-

menta, credatur : si cnim rem inanimatam contactus ignis

vocalem reddidit, nonnedebuit, cum ratione praeditas

animas replevisset, ex contactu carmen concinnum admo-

dum personare ? Hac etiam gratia celebris hic Piomanus

donatus erat, qui exsecta lingua , clariori voce tyrannum

arguebat. Nequc vero tyraunus ullo pacto linguam exci-

dere properasset, nisi reprehensionum fluenta reibrmi-

dasset : nisi eum praedicationis Evangelii torrens perter-

» i Gor, xii , 11, —« » Jerem. xxxi, 34» — a JPsal. xliv, a,



44$ S. JO. CliRYSOSTOMI ARCHIliPISCOPI C. P,

refecisset : nisi Evangelicae fluctus eloquentisesefracturum

putasset. Sed unde necessitas tyranno fuerit facinus istud

audenti, videamus.

III. Gum daemonibus impius aliquando sacrificasset, et

fumo nidoreque repletus esset, et impielatis guttis inqui-

natus, curriculo ad Ecclesiam pergebat, ac stillantem

sanguineprae se ferens securim, incruentum altare ad ne-

farium sacrificium perquirebat. At non latuit Martyrem

tyranni rabies:

itaque cum subito exiliens prodiisset in

vestibulum,jam irruentem impietatis inundationem

coercet: et quemadmodum solers gubernator dum in

proram impetum faciens mare conspicit, otiari nequit :

sed navim totam celeri pede percurrit, et gubernaculo

puppim erigens obversam fluctibus navigii faciem oppo-

nit,

illoquequodinpericulo versabaturin sublimesublato,

medium decumanum fluctum diffindit, et arte quadam

tumefactum pelagus sulcat : hoc et beatus Romanus fecit,

idololatria^ mari blasphemias mugiente, atque adversus

Ecclesiasticam navimfurente, spumasque sanguinis in aras

eructante, solus adversus insaniens pelagus armatur, pe-

nitusque subverti cymbam videns, dormientem in navi

Dominum expergefacit ; somno longanimitatis sopitum

excitat : contrariis ventorum flatibus procellisque turba-

tum mare conspicit, et in periculo versantium verba dis-

cipulorum usurpat, « Praeceptor, salva, perimus1

. «Piratac

cymbam circumsident : lupi ovile circumvallant : latrones

thalamumtuumperfodiunt : adulterini susurri tuamspon-

sam circumsonant: iterum paradisi parietem serpens ef-

fringit. Ecclesiae fundamentum petra concutitur : at lu de

ccelo Evangrlicam anchoram projice, ac petram agitatam

obfirma : « Praeceplor salva, perimus, » commune pericu-

lum Martyris animum dividit, et adDominum cum fiducia

> Luc. vin, 24.



1N 8. ROMANtM MARTYREM ORATlO If. 44q

Verba facit, atquc adversus tyrannuui fluentem linguam

emittit. Siste, inquit, furiosum hunc cursum, o lyranne :

imbecillitatis tuae mensuram agnosce : crucifixi terminos

reverere : termini vero crucifixi non Ecclesiae paritle •, sed

orbis terrarum sunt fines : furoris caliginem excutc ; res-

pice in terram, et naturae tuae imbecillitatem considera :

suspicein ccelum, ac magnitudinem belli perpende: infir-

mum daemonum auxilium contemne : animadverte da:-

mones cruce percussos te suorum altarium propugnalorem

obtendere. Gur ea quae nequeant comprehendi perscque-

ris? cur in aerem jacularis? num enim parielibus Deus

circumscribitur ? incircumscriptumest numen : num enim

oculis Dominus noster conspicitur? invisibilis enim cst

essentia et informis : porro secundum humanitatem et

pingitur, et videtur. Num enim lapidem et lignum inha-

bitans bove ac pecude providentiam vendit ? num enim

altare in ejuspactis velut interventor requiritur? ea tuo-

rum est daemonum gulosa mendicatio : Dominus meus, vel

universi potius Dominus Christus incolit coelum, ac mun-

dum gubernatet sacrificium est illi anima, quse ad ipsum

oculos sursum reflectit: unus illi cibus est salus creden-

tium. Desine arma adversus Ecclesiam rnovere: in lerris

est grex, et pastor in ccelis: in terra sunt palmites, et vi-

tis in ccelo : sipalmites excidas, vitem multiplicas : cruore

manus tuae redundant: gladius tuus brularum hosliarum

sanguine tinctus est : parce pecudibus innocentibus, et in

nos, qui reprehendimus, ferrum converte:

parce tacen-

tibus bestiis, et nos qui accusamus, interfice. Non enim

ita ferrum homicidarum, ut securim inservientem allari-

bus perlimesco : homicidarum ferrum corpus laniat, secu-

ris altariumanimam occidit: homicidarum ferrum idquod

sacrificatur, mactat; at securis altarium et id quod sacri-

ficatur , et

eumqui sacrificat, simul perdit :

cervicemxcn. 29



450 S. JO. CHKYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

trunca, nec aram commacula : habes victimam voluntariam,

cur captivum laurum colligas reluctantem? Si

mactaredesideras, in Ecclesiae veslibulo ratione prreditam hostiam

macta. Non tulit immodicam dicendi libertatcm martyris

tyrannus, sed c vestigio a lingua sacrificium inchoavit.

Linguam igilur excidil, non quod eam vellct avulsam : sed

ut Evangelii praedicationem oppugnaret: non tam quod

prreconi invideret, quam quod invidia in eum qui praedi-

cabatur, arderet. Sed «Qui comprehendit sapientes in

» aslutia eorum * ,» cxcisum vocis instrumen lum e cnelo resti-

tuit, invisibili claudicantem sonum lingua suffulcit, vocem

elingui largitur, et crealionem hominis reipsa iyranno de-

monstrat. Et quemadmodum putcorum fossores dum fo-

diendo venas aperiunt, efliciunt, ut laxiori meatu ferantur

aquae : sic et tyrannus, dum linguae radicem ferro perfo-

dit, vehemenlioribus reprehensionum scatebris obrucba-

tur. Voluissem equidem in hujus Martyris argumento

exullantem orationcm ad finem usque deducere : at justi

spatii tempus advenit, et ut sileamus hortatur: nam et vo-

bis ad utilitatem haecdictasufhciunt, etnecessariasuntpa-

tris documenta, ut dicta illa perficiantur. Nos vero et ea,

quae dicta sunt, memoriae sinu complectamur, et iis quas

dicenda sunt animae sulcos explicemus, ac super omnia

miraculorum ciTeclorem Christum adorcmus; quoniam

ipsi gloria cum Patre ac sanclissimo Spirilu nunc et sem-

per, et in saecula saeculorum. Amen.

1i Cor. iii, i().



DE SS. BERMCE BT PROSDOCE. 45

HOMILIA PANEGYRICA

De sanctls Martyribus Bcrnice et Prosdocc Firginibus,

et Domnina matre earum.

I. Nondum elapsi sunt dies viginti, ex quo memoriam

crucis celebravimus , et ecce Martyrum mcmoriam ccie-

bramus. Vides, ut celer niorlis Christi sit fructus? propter

illam ovem jugulaloe sunt hae juvcnca?, propterillum agnum

hae victimae, propter illud sacrificium ha3 ohlationes : non-

dum viginti elapsi sunt dies, et suhito lignum crucis pra>

clara germina martyrum germinavit : haec enim sunt illius

mortis opera. Vide igitur eorum, quae tum dicta sunt,

operibus ipsis exhibitam hodie demonstrationem. Tumdicebam : «Conlrivit porias aereas, et vecles ferreos con-

wfregit1

; «haec operibus hodic demonslrantur. Nisi enim

portas aereas contrivisset, iliis clausis mulieres tam facile

ingredi ausae non essent :nisi ferreum vectem confre frisset

non potuissent virgines ipsum auferre : nisi inutilem car-

cerem reddidisset, non tanta cum confidentia Martyres

essent ingressoe. Benediclus Dcus, mulier ad mortem est

intrepida; mulier, quae mortem in naturam nostram in-

vexit, antiquum diaboli telunl hoc, diaboli vim proslravit:

infirmum vasculum et injuriis obnoxium, telum factum

est insuperabile:mulieres adversus mortem audaces sunt

quis non obstupescat? Erubcscant Gentiles, pudefiant

Judoei,qui resurreclioni Chrisli non credunt. Quod enim

quacso, majus argumentum resurrcctionis quaeris, cum

tantam videas rerum factam mutationem? Mulieres ad

» Psal. cyi, 16.

29.



4§>2 I. 30. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

mortem sunt intrepidae, reiii quae vel sanctis viris anlea

formidabilis erat et horrenda. Disce igilnr, quanlo essct

olim tiinori ; ut, cum jain quantum sit despicabilis vide-

ris , Deum laudes mutationis auctorem : discc quanta vis

ejus prius esset, ut, cum quanla sit nunc infirmilas ejus

didiceris, Chrislo gratias agas, qui eam prorsus enervarit.

Nihil illa robustius olim erat, charissime, nihilque nobis

imbecillius :

jam vero nihil est illa imbecillius, nihilque

nobis robustius. \ides, ut optima sit facla mutatio? ut

robusta infirma reddiderit, et infinna robusta Deus effc-

ccrit, quo suam nobis utrinque polentiam declararet?

verumtamen ne hcec affirmare tantum vidcar, demonstra-

tionem etiam adjungam. Ac si videtur, primum illud os-

tendamus, quo pactoillani

antea reformidarent non pecca-tores modo, sed et homines sancti, qui multam apudDcum

fiduciam habebant, qui recte factis abundabant, omnem-

quc virtulem attigcrant. llxc autem ostendo, non ut Sanc-

tos condemnemus, scd nt Dei polcntiam efferamus. Lnde

igitur constat formidabilera antea mortis larvam fuisse,

cunclosque illam horruisse atque tremuisse ? ex Palriarcha

primo. Palriarchaenim Abraham, juslus, Dei amicus, qui

patriam reliquerat, qui domum , cognalos , amicos , ct

praesentes res omnes ob Dei mandalum conlerapserat, ila

mcluebat, ac reformidabat mortem, ut in /Egyptum in-

gressurus haec uxori suse diceret. « Ps

T

ovi quod pulchra sis

»mulier. Erit igitur cum viderint le /Egyptii , te quidem

» servabunt, me vero inlerficient'. » Quid igitur? « Dic:soror

willius sum; ut benc sit mihi propter le , et vivet anima

>,mca propter tc< » Quid hoc rei est, o sancte , atque pa-

triarcha? pro nihilo habes , nt uxori sluprum afleratur,

ut torus lacdatur , ut conjugium violelur? ila-nc tandem

mortem reforraidas? neque vero tantura pro uihilo habes,

• Gcn, xu, i 1.



de ss. bjzrnice et pbosdocE. 453

secl et cum uxore dolum nectis, ac stupri fabulam cum ea

simulas, omnemque das operam, ut rex, dum adultcrium

aggreditur, latere possit, et ablato conjngis nomine pcr-

sonam illi sororis adaptasti? Verum timeo, ne dum mortis

imminuere virtutem studemus,justum accusare videa-

mur : quamobrem utrumque conabor perficere, ut et iri-

firmitatcm mortis oslendam , et ab hoc criminationem

illam depellam. Sed operre pretium est, prius ut eum ti-

muisse mortem demonstremus, ac deinde a crimine vin-

dicemus. Videamus ergo quam inlolerabilem ac molestam

rein passus sit : nam uxorem cerncre constupratam et adul-

terio pollutam intneri , sexcenlis morlibus est intolerabi-

Kus. Quid dico adulterio pollulam? si vel tenuis de ipsa

suspicionis cogitatio mentem occupet, acerba illi vita om-

nis, et minime vitalis redditur. Eienim ignis illi quidam

ct indomita flamma zelotypiae morbus ; cujus tyrannicam

et inevitabilem vim declarans quispiam dicebat : « Plenus

»enim zelo animus viri ejus non commutabit ulla redemp-

o lione odium, neque parcet in die judicii, neque dissolve-

f> tur multis donis* :»et alibi rursus; .Durus ut infernus

.) est zelus2

. »Sicut enim non potest infernus, inquit, pe-

cuniis flectii

sic neque is qui zelotypia laborat, leniri

atque placari. Multi ntique saepe vita sua libenter rede-

missent, ut adulterum invenirent : sanguinem ipsum viri

ejus, qui uxorem constuprarat, perlubentcr degustassent;

et quaevis aut agere aut pati ejus rei cansa contenli fuis-

sent:sed hunc nihilominus inlolerandum morbum, hunc

violentum et implacabilem justus patienlissime toleravit,

et stuprum uxoris, pra3 nimio mortis et interitus timorc

conlempsit.

II. Mortem illum ergo liquet ex hoc timuisse : jam

vero tempus est, ut eum a crimine et accusatione, qune

1 Prov. vi, 34. — » Canl. viii. 6.



4^4 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCniEPISCOPI C. P.

hinc exoritur, liberemus ,- si prius ipsam accusationem ex-

presserimus : qnacnam igitur illa tandem est accusalio ?

Oportebat, dicet aliquis, ut mortem oppeteret potius

quam ut constuprari uxorem pro nihilo haberet : et hoc

est, quod illi crimini vertunt quidam, quod vitam suam

servare maluerit, quam conjugis castitatem. Quid ais ?

oporlcbat ipsum mori potius, quam utconstuprari uxorem

pro nihilo haberet? quid vero illud profecisset? nam si

quidem morle sua conjugem a stupro fuisset exempturus,

recte ista diceretis : sin autem moriens nihil uxori prode-

rat, ut eam a stupro liberaret, qua de causa temere et

inconsulto salutem suam proderet? Nam ut intelligas, ne

morle quidem sua potuisse iilum eam ab adulterio libe-

rare, audi quid dicat ? « Et erit, cum vidcrint te ^Egyptii

» te quidem servabunt, me vero interficient1

. » Futurum

igitur erat, ut duo scelera patrarentur, adulterium, et

caedes: erat autem prudentiae non vulgaris exduobus istis

unum lucrifacere. Nam si qnidem exposita vita sua, rur-

sus enim idem dicam, libcraturus eam a slupro fuissct et

occiso juslo, Saram illi non altigissent, recte accusares :

ein autem eo morte sublato pari ratione futurum erat, ut

stuprarcturuxor, quade causa

justum accusas,quod cum

duo eventura mala essent, adulterium ac caedcs, alterum

sapientia sua impediverit, caedem nimirum? hujus quippe

rei causa laudari etiam eum oportebat, quod adulteri

manum puram a sanguine conservarit. Non enim dicere

illud potes cam, quod dixerit se sororem illius esse, hoc

ipso /Egyptium ad stuprum invitasse : licet enim dixisset

uxorem ejus se esse, ne sic quidem erat abscessurus. Et

hoc ipse declaravit, cum dixit, « Si viderint te, dicent, uxor

»ejus est haec, et interficient me, te autem servabunt. »

Itaque si dixisset uxorem ipsius se esse, et adulterium et

1 Gen. xiit

1 1.



DE SS. BERNICE ET PROSDOCE. 4^5

csedes patrata foissent: si vero dixisset sororem, caedes im-

pedita esset : vides ut imminentibus duobus malis alterum

sapienlia sua sustulerit? Yis-ne discerc, quo pacto etiam

adulterii crimen, quanlum in ejus potestate situm est,

rursus imminuat, ut ne perfcctum quidcm adulterum eum

esse permittat : audi verba ipsa rursus attente. « Dic, in-

»inquit, soror illius sum. » Quid ait? qui sororem accipit,

non jam aduller esl; aduller cnim ab animi proposito ju-

dicatur; Judas quippe cum ad nurum suam Thamar in-

grederetur1

, non adultcr judicabatur: non cnim tanquam

adnurum, sed tanquam ad mulierem meretricem ingre-

diebatur. Sic etiam hoc loco /Egyptius, qui eam eral ac-

cepturus, non ut uxorem Abraham, sed nt sororem, judi-

candus adulter non erat. Sed quid hoc ad Abraham dicet

aliquis, qui probe noverat se conjugem suam et non so-

rorem exponere? Atqui ne hoc quidem istius est crimen.

Si enim, cum uxorem ejus esse audisset, sibi tempcratu-

rus astupro fuisset, recte justum criminareris : sin aulem

Saraa nihil commodi uxoris nomen erat allalurum, ut

stuprum a se depelleret, prout ipse quoque dixit, « Dicent,

suxorejus est haec, et servabunt te; » mullo asquius est,

ut justum laudemus, qui in tanta rerum difficultate potue-

rit et ^Egyptium purum a sanguine conservare, et quan-

tum in se situm erat, adullerii crimen minuere. Restat ut

ad ejus nepotem Jacob orationem traducamus, ut illum

quoque necem metuentem ac trementem videas hominem,

qui aprima jam aetate philosophiam Apostolicam prae se

tulerat. Paulus enim discipulis in haec verba praecipiebat:

« Habentes alimenta, et quibus tegamur, his contenti eri-

»mus 2

; » hoc et iste postulabat a Deo dicens: « Sidederit

»rnihi Dominus panem ad vescendum et vestimentum ad

» induendum, sufficit nobis3

. » Sed et ipse tamen, quinihil

» Gen. xxxvui, i5. — * 1 Tim. vi, 8. — 3 Gen. xxvm, 20.



4&6 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

praetcr necessaria quaerebat, qui domum neglexerat, qui

benedictiones acceperat,qui matri paruerat, qui Deo

ainicus erat, qui per sapientiam naturae vim altulerat;

poslerior quippe natura cum esset, benedictionibus prior

evasit; qui tam multa potuerat, quitanlam philosophiam,

tantamque pietatem prae sc tulerat, post sexcenta ccrta-

mina, post sexcenlos agones, post sexcentas luctas et plu-

rimas illas coronas, cum in patriam reverteretur, et oc-

cnrsurus fralri csset, quasi belluamconspeclurus, ejusqueindignalionem pertimescens, supplex Deo fit et orat

»Eruc me de manufratris mei Esaii, quoniam eum timeo

»ego; ne forte veniens percutiat me, et matrem super fi-

» lios *. » Vides ut hicquoque mortem perlimescat? uttre-

mat, Deumquc illius causa precetur? Vis-ne ostendam et

altcrum virum magnum hoc eodem modo rursus affec-

tum? Pone libi ante oculos Heliam, animam ad ccelum

pcrlingentem ac divinam; ille enim, qui ccelum clausit,

rursusque reseravit, qui desuper ignem dejecit, qui mira-

bile sacrificium illud obtulit; qui pro Deo zelo exarsit

ille, qui in corpore humano angelicam vitam exhibuit,

qui praeter ovinam pellem nihil habuit, qui rebus omni-

bus humanis superior evasit, adeo mortem metuit ac re-

formidat, ut posl illa cuncta, post coelum et sacrificium,

post melotem, desertum, et philosophiam tantamque fi-

duciam, vilem mulierculam pcrtimescat,et idcirco fugiat.

Nam quia dixcrat Jezabel : « Haec faciant mihi dii, et ha?c

«addant, nisi cras animam tuam posucro sicut animam

»unius ex illis, qui mortui sunt; timuit Helias, inquit, et

» fugit itinere dierum quadragintas

. »

III. Vides, ut mors sit terribilis ? Dominum ergo laude-

mus,quod cum terribilis csset Prophetis, contemplu fa-

cilem mulieribus reddiderit. Ilelias mortcm fugicbat, mu-

1 'Jen. xxxn, n. — 5 Reg. xix, a.




lieres ad mortem confugicbant : ille a morte resiliit, istac

morlem sunt conseclatx\ Vidcs quanta repenle facta sit

mulatio? Abraham et Helias necem reformidant, mulie-

res autem quasilulum pedibus suis mortem conculcarnnt.

Verumtamen ne illos quidem Sanctosaccusemus ; non ip-

sorum est culpa ; nalurae imbecillitas erat, non crimen

arbilrii. Formidabilem esse tum temporis Deus mortem

volebat, ut graliae poslea magnitudo innolcsceret: formi-

dabilem illam voluit esse ; supplicium enim erat, idcirco

dissolvi supplicii minas noluit, nc scgnioreshominespostea

reddcrentur. Maneat, inquit, ad eos tcrrendoscoercendos-

que sententia. Eritenim, erit lempus, quo et metu isto li-

berabuntur; quod utiquc accidit : nos quippe liberalos ab

eo fuisse hoc metu declarant cum marlyres , tum ante

martyres Paulus.Audisti in

Veteri Testamento dicentemAbraham, « Te quidem servabunt, me vero interficient

1

?»

audisti Jacob dicentem, « Erue me de manu Esaii fratris

» mei, quoniam eum timeo ego2

? » Vidisli Heliam mulieris

minas mortis causa fugicntem? audi quomodoPaulus erga

rem istam sit affeclus, an formidabilem illam censeat ut

ilii: num ea imminenlc tristetur, ac metuat : imovero e

conlrario, rem esse optabilem arbitralur : propterea dicit,

« Dissolvi me, et essc cum Christo multo melius3

. » Illis

formidabile, huicmelius; iilis injucundum, huic jucun-

dum: ac merilo sane: olim enim ad infernum mors dedu-

cebat, nunc autem ad Chrisium mors transmittit: qua-

propter Jacob quidem ait, « Deducetis senectutem meam

»cum tristitia ad inferos* ; » Paulus vero dicebat, «Dis-

» solvi me,et cum Christocsse multo melius5

. » Haec porro

dicebat, non ut hanc vitam damnaret: absit, caveamus

enim, ne haereticis ansam praebeamus : neque quod eam

' Gen. xii, 12. — » Id. *xxir, u. — 3 Ptiilip. i, a3. — 4 Gen. xlii, 58.

— * Philip. i, 25.



458 S. JO. CHRYSOSTOMi ARCHIEPISCOPI C. P.

tanquam malam fugeret, sed qnodfuturam, ut meliorem,

exoptaret. Non enimdixitdissolvi, et esse cum Christo bo-

num esse simpliciler, sed melfus : melius comparatione

bonialicujus dicitur. Quemadmodum enim cum ait, «Qui

» matrimonio jungit, benefacit: quivero nonjungit, melius

»facit', » bonum quidem esse matrimonium ostendit, at

meliorem virginitatem : ita nimirum et hoc loco, bona

quidem vita praesens, inquit, multo verornelior est futura.

Rursus alibi pari ratione philosophatur, et ait : « Sed et si

»immolor supra sacrificium, et obsequium fidei vestrae,

»gaudeo et congratulor omnibusvobis : idipsum autem et

»vos gaudete, et congralulamini2

. » Quid ais? moreris o

Paule, et ad societalem voluptatis homines advocas? quid

tibi, quaeso, accidit? non eqtiidem morior, inquit, sed ad

meliorem vitam transeo. Ut igilur homincs magistratum

ineuntes plurimos laetitiae sibi socios ac participes futuros

accersunt : sic et Paulus ad mortem pcrgens gaudii sui

consortes futuros vocabat. Estenim mors requies quaedam,

laborum finis, sudorumque retributio , ac certaminum

prsemium et corona. Ideo principio quidem super mor-

tuos planctus quidam et lamcntationcs fiebant : nunc au-

tem psalmi et cantus hymnorum. Fleverunt igitur Jacobquadraginta diebus, fleverunt et Moysem totidem alias

Judaei et planxerunt, quoniam mors tum temporis mors

erat : jam vero non ita, sed hymni sunt, preces et psalmi.

quae omnia voluptatem in ea re esse declarant : psalmi

enim hilaris animi signum sunt: « iEquo enim est animo

» quis in vobis ? psallat3

: »

quoniamigitur laetitia aflluimus,

idcirco psalmos super mortuos psallimus, qui nos cohor-

tantur, ut mortem non timeamus. o Convertere enim, in-

»quit, anima mea in requiem tuam, quia Dominus bene-

«fecit tibi \ » Vides beneficium esse mortem ac requiem?

* i Cor. vii, 58. — » Philip. n, 17.— 3 Jacob. v, i3. — 4 Psal. cxiv, 7.




qui enim ingressus est in requiem illam, ab operibus suis

requievit, ut a propriis Deus.

IV. Ac de morte quidem hactenns, age nunc deincepsnos ad Martyrnm laudes convertamus; nisi forte sitis au-

diendo defessi : nam et haec occasione laudis marlyrum

dicta sunt; paulo vero allins operae prelinm est narratio-

nem ordiamur. Bellum adversus Ecclesiam grave quon-

dam excitatum est, bellorum omnium gravissimum : duplex

enim erat hoc bellum, unum quidem intus, aiterum vero

foris exortum : hoc a domesticis, illud ab hostibus; unum

ab alienis , a familiaribus illatum alterum. Et vero licet

bellum simplex fuisset, intolerabile malum extitisset; ac

licet exterius tantum ingruisset, ingens calamitalum mag-

nitudo fuisset:nunc aulem duplex erat hoc; et quod a

domesticis, multo gravius est, quam quod ab externis :

facile namque nobis ab eo cavere possumus, qui se ini-

micum profileatur : at eum,qui sibi amici larvam induit,

non aliier autem atque inimicus afTectus est. haud facile

capere insidiis potes. Duplex ergo tum bellum erat , hoc

civile, illud ab externis irruens ; vel potius, si verum di-

cendum sit , civile fuit utrumque bellum. Nam qui forin-

secus invadebant, judices, magislralus, etmilites, non

alienigenae qiiidam erant, autbarbari, aut ex alio quodam

imperio regnove, sed qui iisdem legibus regebantur,

eamdem patriam colebant, ejusdem participes erant rei-

publicae. Erat igitur civile, quod a judicibus inferebatur,

sed gravius quod a cognatis, novum ac inopinatum mul-

taque redundans crudelitate. Nam et a fratribus tradc-

bantur fratres, et a patribus liberi, et a maritis uxores;

omnia cognationis jura conculcabantur , ac totus orbis

terrarum subvertebatur; nec ullus tum ullum agnosce-

bat:diabolus enim majorem in modum dominabatur. In

illo itaque tumultu ac bello mulieres istae, si quidem mu-



4&0 S. JO. CHRYSOSTOMI A.RCIIIEPISCOPI C. P.

licres appellandae sunt; quippe quae in muliebri corpore

viriles animos exhibuerint; iinovero non viriies tanlum

animos, sed naturam ipsam supergressae sint, ct cum Vir-

tutibus incorporeis contenderint : istae ergo mulieres re-

licta urbe, domo, ac propinquis, pcregre commigrarunt.

Cum cnim Christus , aiebant, contemnitur, nihil nobis

esto prcliosum . neque necessiludine conjunclum :prop-

terea relictis omnibus sunt egressae. Et sicut cum media

noclc domus incenditur, qui intus dormiebant, ubi tumul-

tum audierint, cito e slratis exilientes c veslibulo domus

evolant, neque secum eoruin, qnae inlus sunt, quidquam

auferunt; id enim unum student, ut e flamma suum cor-

pus eripiant, et ignis cursum magna celcritate grassantem

pracveniant : sic et istae nimirum cgernnt. Cum enim totum

orbem lerrarum inflammalum vidissent, confcslim ex

urbis \estibu]o cxilierunt, el evolarunt, id unum quaeren-

tes, ut animae suae salutcm sartam tcctam conservarent.

Tum cnim erat incendium infestum, etprofundae tenebrae

dominabantur, tenebrse nocturnis istis multo tetriorcs :

quapropler tanquam in tenebris amicos non noverant

amici, ct uxorcs viri prodebant; proplerca cum inimicos

praeteribant, tum amicos et domnsticos impelebant; noc-

turnum quoddam erat infcstum praelium, et ingenti tu-

multu cuncta replcbanlur. Tum igitur istne relicta palria

cxccsserunl , et palriarcham Abraham imitatae sunt, ad

quem dictum est : « Egredere de terra tua et de cognatione

«tua1

: »nam et has persecutionis tempus ad hoc incita-

bat , ut dc tcrra deque cognatione exirent, ut ita coelum

haereditatc possiderent. Egrcdiebalur igitur ex aedibus

mulier duas secum fdias habens : at lu ne temere praete-

reas, cum excessisse muliercs libcralitcr cducatas audis,

ncc ferendis ejusmodi malis assuefactas ; sed animo versa,

1 (jCIJ. XII, l.



Efc SS, BERNICE ET PR08DOCK. 46

qiiantum illucl nialuui esset, quantis res illa difficullalibus

circumsepta. Si enim homines qui mediocrem peregrina-

tionem suscipinnt, cum jumenta suppetant, ministri non

desint, periculo vacent ilinera , cum penes eos poteslas

sit redeundi, multas expcriuntur moleslias, mullas mise-

rias perpetiunlur : ubi mulier et virgincs,penuria minis-

trorum, et amicorum prodilio, tumullus, et perturbatio,

metusque intolcrabilis, diversa in illis pericula, de aninia

discrimen , et undecumque hosles; qiue landem oratio

mulierum certamina, forliludinem , magnanimiiatem,

fidem exprimere polerit ? Nam si egressa sola mater esset,

non ila intolerandum ccrtamen fuisset : jam vero cnm ct

filias deduceret, et duas virgines, ita duplex timendi oc-

casio , multaque solliciludiuis erat accessio:quanto enim

major possessio, tanto difficilior est custodia. Egredieba-

lur ergo virgincs habens, nec habens quibus in thalamis

eas occultaret : tarnetsi inlelligitis thalamos, gynaecea, ja-

nuas , vectes, cuslodcs, procubitores, ancillas, nutrices,

ac matris assiduilatem, et patris providentiam rnultamque

parenlum curam adhibcri, ut virginitalis flos cuslodiatur,

et vix ita incolumem conservari : at illa omni erat custoclia

deslituta, quo igitur pacto polerat illas lueri? divinarum

scilicet legum custodia. Non habcbat domum, qua obval-

laretur, at potcntem manum habebat, qua de ccelo pro-

tegerctur : non habebat januam, neque vectem, sed veram

habebai januam, quao insidias longe arceret:et quemad-

modum in mediis Sodomis obsidebatur quidem Lot domus,

at nihil mali paliebatur, quippc quae Angelos inlus habe-

ret1

: sic nimirum et martyres istae inter Sodomitas, cunc-

tosque hostes constitutae , alque undique circumsessrc,

nihil mali paliebantur, quippe quae dominum Angelorum

in animis suis habilantcm habeient, ct in deserlum iler

1 Cen. xix , 10.



4^2 S. JO. f.iiiUSOSiOiUi AttCiiiiiPiSCOPi c. P.

delatae nihil patiebantur, quia iter habebant, quod ad

coelum ipsas deduceret. Quapropter in lanto bello, lu-

multu, ac fluctibus deprehensae, cum securitate incede-

bant:et quod sane mirum, per medios lupos oves duce-

bantur:per medios leones agnae progrediebantur, nec illas

quisquam lascivis oculis intuebatur : scd sicut Sodomitas

juxta januam stantes aditum ccrnere non sinebat Deus,

sic et omnium tunc oculos excaecavit, ne virginea corpora

nroderentur.X

V. Pergunt igitur ad urbem, Edessam nomine, urbem

permultis agrestiorem quidem , sed pietate insigniorem :

quid enim ex illa urbc aeque commodum ccnsuissent

atque ut in tanta proceila perlugium nanciscerentur, et in

tali tempestate portum haberentPEt excepit civitas pere-

grinas, peregrinas quidem lerrae , cives autem coelorum,

exceptumque depositum cuslodivit. Nemo autem mulieres

imbecillitatis accuset, quod fugerint; praeceptum enim

dominicum implebant, quod ita se habet, « Cum perse-

»quentur vos, ex civitate ista fugile in aliam1

: »quod et

istae cum audiissent, fugerunt, et una illis inlerim corona

nectebatur : quaenam illa tandem? omnium scilicet jme-

sentium rerum contemptus : « Quicumque enim reliquerit

»fratres, et sorores, aut palriam, aut domum, aut amicos,

»aut cognatos, centuplum accipiet, inquit, et vitam aler-

»nam possidebit2

. »Et erant ibi Christum habentes contu-

bernalem : si enim ubi sunt duo vel tres congregati, in

eorum est medio3

; ubi non congregata^ tanlumerant, sed

et propter nomen ejus exules, nonnc multo potiori jure

ipsius auxilium promercbantur? cum igitur illic mulieres

versarentur, nefaria confestim edicta quoquoversum lans-

mittebantur, multa tyrannide ac barbarica crudelitate

referta : propinqui enim propinquos, inquit, prodant, ma-

» Matth. x, a3, —» Id. xix, 29. —

' ld. xv, ao.



3)B SS. BJERNICE BT PROSDOCE. 4^3

riti uxores, patres liberos, liberi patres, fratres fratres, arnici

arnicos. Tu vero mihi hoc loco verborum Christi recor-

dare, ejusque praedictionein admirare : siquidem cuncta

ista quondam praedixerat. « Tradet enim, inquit, frater

«fratrem, et pater filium, et insurgent filii in parentes1

: »

tum vero illa propter haec tria praedicebat : primum qui-

dem, ut ejus virtutem noscamus , eumque verum esse

Deum, qui ea quae nondum contigerint, multo ante prae-

videat. Ut enim intelligas eum propterea res futuras

praedixisse, ipsum dicentem audi, « Propterea hoec dixi

»vobis, prius quam fiant, ut cum facta fuerint, credalis,

»quia ego sum 2: » deinde vero ne quis adversariorum haec

eo nesciente, vel ob imbecillitatem sinente fieri dicat :

qui enim multo ante praevidit, potuit eliatn impedire :

nonimpedivit autem , ut fierent insigniores coronae. Hac de

causa praedixit haec; sed ob aliam quoque terliam prae-

nuntiavit : quaenaui tandem illa? ut facilius certamen iis

redderet, qui in stadio versantur. Nam quae inexpectata

sunt mala, quaecumque illa tandem sint, gravia et into

leranda videntur; qme vero praestolamur, et ad qua3 nos

excipienda comparamus, levia faciliaque redduntur. Qui

tum ilaque lalia mandabant adversarii, cum suam crude-

litalem declarabant , tum prophetiae Christi nescientes

testimonium dicebant, et fratres tradebantur a fralribus,

et a patribus filii, sibique ipsi natura bellum inferebat :

in se ipsam cognatio scindebatur : omnes leges funditus

evertebantur : omnia tumultu quodam et perturbalione

replebantur, etadaemonibus domus tum cognato sanguine

complebantur : nam qui filium tradidit pater, omnino

etiam jugulavit : licet enim ensem non impulerit, neque

dextera caedem patrarit ; tamen animi sententia rem om-

nem peregif.nam qui percussori hominem necandum

» Malth. x, 21. — • Joan. xiy, 29.



464 S. <*0. CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. V.

tradidit, homicidium ipse commisit. Efficiamus igitur, ut

liberos suOs occidant, aiebant daemones; rcddamus filios

per proditionem parricidas : tales enim olim illis victimae

iinmolabantur, et palres filios mactabant. Atque hacc Pro-

phela clamabat dicens , « Immolaverunt filios suos , et

» filias suas diemoniis1

: »et cjusmodi sanguinem sitiebant.

Quando ergo execrabilia ista et abominanda sacrificia

Christus inhibuerat, renovare rursus illa contendebant :

verum impudenter quidcm et aperte dicere, Filios veslros

mactate, non audebant, nullus enim illis morem gessisset:

sed alia ratione edictum concinnant, ac legem commi-

niscuntur : per judices imperant, ut parenles filios pro-

dant : nihil enim nostra intercst sivc maclet quis, sive

mactandum filium tradat : nam et hic , et illc liberorum

cst interfector. Viderc igitur erat parricidas, liberoruminterfectores, fratricidas: tumultus ac perturbalionis om-

nia plcna erant ; at mulieres alta tranquillilate frnebaniur :

siquidem undique illas spes futurorum municbat, quoniam

et peregre cum degerent, peregre non degebanl : ?eram

enim patriam fidem habcbant; civitalem propriam habe-

bant confessionem, et cum optima spe alerentur, nullis

rebus praesentibus afficiebanlur : futura namque solum

spectabant. Hoc igitur in slatu cum res cssent , in illam

urbcm advenit palcr mililibus ad capiendam praedam sli-

patus : advenit paler, et maritus; filiarum quidcm paler,

uxoris autem maritus : si quidem palrcm aut maritum

eum appcllari oporlel, qui ejusmodi in rebus ministcrium

suum L.penderct. At cnim parcamus illi, quantum fieri

potest, quandoquidcm patcr marlyrum, ct maritus mar-

tyris fnit; nequc dolorcm vulneris ejus criminibus noslris

augeamus.

VI. Tu vero mihi mulierum prudenliam considera :

* Psal. cv, 3;.



flE SS. BEBNICE ET PBOSDOCE. /,f)5

cum enim fugiendum erat, fugerunt : cum ineunda erant

cerlaminr , constilcrunt , et amorc Christi vinclae scque-

banlur: ut enim tentationcs accersenda; non sunt ; ila

cum advenerint decerlandum est; ut inde nostrae lenilalis,

hinc nostraj fortitudinis specimen edamus; id quod et illa?

tum fecerunt : et reversae sunt : ac decertarunt. Etcnim

apcrtum fucrat stadium , et ad certamina tempus intita-

bal. Genus aulem agonis fuit ejusmodi : venerunt in ur-

hem Uierapolim nomine, indeque vcre ad sacram urbcm1ali machina subveclaj ascenderunt. Viam illam, cjua rc-

dibant, fluvius praierfkiebal : clam mijitibus, cjui pran-

dium sumebant, et incbriabanlur : snnt etiam qui dicant

conscio et adjulorc palrc ilias usas essc , ul mililes falle-

rent, quod et credo : forlassis enim hoc ideo fecit, ut exi-

gua saltcm excusationc prcdilionis huius graliain die

judicii saluti suae provideret, qucd operam commodaril

ct adjuverit, alquc ad marlyrium faciliorcm cursum rcd-

diderit. Illo igitur in auxilium ascilo, ct cum cjus opcra

milites amovere poluissenl, in medium flumen ingrcssa^

sunt , secjuc ipsas in illa fluenta demiscrunt. Ingressa cst

cum geminis filiabus maler : audiant el malres cl virgincs,

hae quidem sic malribus pareant, illae vcro filias sic insli-

tuant, ita liberos diligant. Ingressaest itaque media malcr,

utrinque lilias secum habens ; quae virum habebat in me-

dio innuptarum : cralque in mcdio virginitatis malrimo-

nium , et ipsarum in medio Chrislus. Sicut igilur radix

arboris binis stolonibus utrinque stantibus vallaia, sic

utrinquc beata illa virginibus stipata inlrabat, ct in aquas

illas millebat, itaque sunt suflbcalae, vel novo potius et

inusitato baptismatc baptizatae. Ac si nosse velis clarum

illud fuisse baptisma quod gestum est , audi quomodo mor-

tcm suam baptisma Christus appcllet: filios enim alloquens

Zebeiaei, « ;Caliccm quidcm meum bibelis, inquit, et bap-

xcn. 3o




«tismo, quo ego baptizor, baptizabimini1

. » Qno vero

baptismo baptizatns esl Chrislus post Joannis baplismum,.

nisi morte ac cruce? Lt igitur Jacobus non crtici affixus,

sed capite truncatus ense, baptismo baptizalus est Christi

sic et istaelicetcrucifixae non fuerint, sed ob acjuis necataa,

Christi sunt baptismate baplizatoe. Porro iilas mater bap-

tizavit. Quid ais? mulierbaptizat? Sane quidcm baptisma-

tibus ejusmodi mulieres etiam baplizant, quemadinodum

et illa utique et baptizavit, et sacerdos est iacta : siqui-

dem victimas ralione praeditas obtulit, et animi proposi-

tum illi ordinalionis locum supplevit, quodque mirum est,

non indiguit allari, cum sacrificaret, nec lignis, nec igne,

nec gladio; fluvius enim illi omnium loco fuit, etallaris,

et lignorum , ct gladii, et ignis,eademque res sacrificium

extitit, et baptismus evidentior hoc baptismo. INani de

hoc quidem ait Paulus : « Complantati facti sumus simili-

» tudini mortisejus2

: » de baptismo vero martyrum non jam

similitudini ejus ait, sed configurari nos morli ejus \ In-

ducebat ilaque lilias maler nonquasi in iluvium inductura,

sed quasi in thalamos iilas deduceret : inducebat ulraque

ex parte tenens dicensque , Ecce ego et puellae meae, quas

deditmihi Deus4

: tu eas mihi dedisti, tibi ego illas com-

mendo, res meas et me ipsam. Itaque duplex fuitmulieris

martyrium, imo vero triplex : nam per se ipsam semel,

per filias suas bis martyrium passa cst : et quemadmodum

cum se ipsam immitlere debuit, multa illi fuit opus tole-

rantia, sic et ubi secum pucllas traxit, allera tanta indi-

guit loleranlia, imo vero mnllo majori. iNon cnim adco

mulieres solcnt dolcrc, cum ipsre moriluras fuerint, ut

cum iliarum filke passae hoc fuerinl. Uaque graviori per

iilias hcec martyrio cruciala cst, eum ad reprimcndam

« Rlattli. xix, r,<j. -- » i\vm. v, 6. ~ 3 PliHip, m , 10. — * tsal,

viii, 18.



DE SS. BERNICE ET PROSDOCK. /\6j

naturae vim se accinxit, cum materni amoris flammae res-

titit, et intolerabili viscerum contnrLationi atque uteri

commotioni. Si enim filiam unam quaepiam cernens

morientem , acerbam cxistimat vitam suam ; hscc duas

filias confertim non intuens morientes, sed ad mortem

propria manu trahens, cogita quae martyria exhiberet ea

quneid, quod etiam auditu caeteris est intolerabile, reipsa

perferret. Ac milites quidem penitus inscii tanquam rur-

sus eas recepturi expectabant, illae vero cum Christi mi-litihus ccelestibus Angelis jam tum erant; quod custodes

non videbant, quippe qui fidei oculosnon haberent. Enim-

vero de matre inquit Paulus, « Salvabitur per filiorum ge-

«nerationem* : » hic autein fiiiae per malrem salvae sunt

factne. Sic nimirum parere matres oportet; hic enim par-

tus illo priori melior est, in quo dolorcs quidem acerbio-res sunt, at majus lucrum percipitur. De illis partus do-

loribus, quotquot matres fuerunt, noverunt quos dolores

illud inurat, cum filias videris mortem obeuntes; ut au-

tem ipsa manu tua caedem perpetres,quam grave sit, cx-

primi verbis non potest.

VII. At enim qua de causa in judicium non venit

mu-lier? voluit ante pugnam tropaeum erigere, ante certamina

coronam abripere, ante luctas praemia reportare : non

quod tormenta reformidaret , sed ne illae oculis lascivo-

rum paterent ; non metucbat, ne quis latera ipsi eflbderet,

sed ne quis filiarum corrumperet virginitatem , limcbat.

Atque hoc eam non illo fuisse timorc correptam , et id-

Circo in judicium non venisse inde manifestum est. Multo

graviores in flumine cruciatus toleravit : multo enim gra-

vius est, et acerbius, ut anle dixi,propria viscera , filias,

inquam, manu sua demergere, ac suftocari cernere, quam

lacerari carnem videre , multoque iili minori opus erat

» i Tim, ii, a5.

3o.



46% S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPJSCOPl C. V.

philosophia, quam ad lormeMa tolcranda , ut puellarnm

tencre dexteras, ct ad fluminis flucnla pcrlrahere secum

posset. Neque enim par ad dolorem inurendum momen-lum affert ab aliis cernere divexatas, et ipsam morti in-

servirc, ipsam fieri necis administram , ipsam filiabus

carnificis vices obire ; sed hoc multo illo gravius est et

inlolerabilius. Huic oralioni meae teslimonium dicctis om-

nes,quolquol malies fuistis ,

quae partus dolores experlse

estis, ac filias suscepistis. Quomodo puellarum dexteramarripuit? qui fieri potuit, ut manus non oblorpcscercl ?

quomodo non resoluti sunt nervi ? quomodo mens de staln

dejecta non est? qui potuit ratio iis quae gerebantur in-

servire? sexcentis enim tormentis facinns illud acerbius

fuit , cum corporisloco cjus anima discruciarelur. Verum

quousquetandem ea perscqui ccntcndcmus, quac

ncmoassequi potest? nulla quippe passionis magniludinem ora-

tio posset exprimere, scd ea soja, quae exporla est , ac

decertavit mulier novit , cujusmodi sint ista cerlamina.

Audiant isla malres, audiant virgincs; matres quidem,

ut filias suas sic instituant; virgincs autcm , ut ita matri-

bus obsequantur. Non cnim lanlum laudare convenilma-

trem ,quae talia jusserit, sed et filias commendare, quae

in ejusmodi rebus paruerint : nam ncque mater vincubs

eguit adhostiasvictimasque,ne<uejuvenca?resilierunt,sed

aequali menlis alacritate, et animoeodem marlyrii jugum

trahenles, sic fluvium sunt ingressae ,calceament is extra ilu-

minisripamderelictis,quodideofecerunt,utcustodi!;us ip-

sis consulerent : tanla cratSanctarum illarum providentia.

Studebant scilicct illis defcnsionis in judicio ansam relin-

quere; ne crudelisillcacsacvusjudexeosprodilionisaccusa-

ret, autquodpecuniacorruptimulieresdiinisissent : idcirco

calceamcntareliquerunl,quaemi]itumconscientiaMesli(ica-

rcnlur^quod non illis consciis, sed 'gnorantibus in flumeo



1N QUATRIBUANUM LAZARUM. 1)6$

sponle prosiliissent. Fortasse non mediocri erga sanctasil-

las amoreexarsistis : cumhocigitur ardore coram ipsarum

reliquiis procidamus, ipsarum capsulas complectamur;

multam enim possunt virtutem capsulae martyrum obti-

nere, quemadmodum et ossa martyrum vim magnam ha-

bent. Neque die tantum hujus festivitatis, sed aliis etiam

diebus iis assideamus, eas obsecremus, obtestemur, ut

patronaesint nostrac : multam enim fiduciam obtinent non

viventes modo , sed et mortuae; multoque magis cum sunt

mortuae. Jam enim stigmata ferunt Ghristi ; cum autcm

stigmata haec ostenderint, omnia Regi possunt persua-

dere. Quando igitur tanta illne virtute pollent, tantaque

apud eum amicitia , cum continua velut obsessione ac

pcrpetua illarum visitatione in familiaritatem nos illarum

insinuaverimus , ipsarum opera Dci misericordiam impe-

tremus; quam nobis omnibus assequi contingat gratia

Domini nostri Jesu Christi, per quem , et cum quo Patri

gloria , una cum sancto Spiritu , nunc et semper et in sae-

cula sajculorum. Amen.

SERMO

In quatriduanum Lazarum , et de SS. Martyribus

Domnina, Bernice et Prosdoce.

Nuper, dilecti, floridam aeris coronam vobis nectentcs,

ct anni tempcstatem ceu in labula sermonis delineantes,

non modo nemora ramis ornata , prata florentia, cl auras

ad vitam revocantes cxhibuimus; sed naluram quoque

nostram hoc lempore, resurrcctionis symbola naclam os-

tendimus : atque argumentum tempori congruens perqui



470 S. J0. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. p.

renles, redivivum Lazarum attraximus. Verum cum pro-

missa complere non posscmus, iri primo conatu orationis

terminum posuimus. Ac cum primo loco quaesivissemus

cur a caeteris Evangelistis praetcrmissus Lazarus , a Joanne

solo memoratus fuisset1

; respondebamus, Spiritum sanc-

tum, ut commenti suspicionem praecideret, permisisse ut

Evangelistae quae ad miracula Servatoris pertinerent con-

cordissime describerent; curasse tamen ut alius aliud

quidpiam praeteriret; quod signum esset perspicuum ipsos

neque callide , deditaque opera, unove consensu, neque

ad gratiam Evangelia scripsisse; ita ut omnia, cum quid-

piam in aliquo deesset , veritatem sine fuco declararent.

At cum haec tunc a nobis satis pertractata fuerint; inspi-

ciamus quaenam ex hoc circa Lazarum miraculo discipulis

ulililas promanet. Multa de passione sua discipulis saepe

locutus Servator, torpenles illos animadvertebat, ob talem

narrationem horrentes, atque infirmitatis potius, quam

ceconomiae,

praenuntiatam passionem esse suspicantes

ulpote humanis adhuc ratiociniis agitatos ac trementes.

Quapropter cum jam instarel passionis tempus, et jam

proximum esset ut crux defigeretur, Lazarum mortuuui

suscitat, ut opere discipulos doceat, non infirmilatis esse

passionom et crucem ; ut praesentibus fidem faciat, se et

morti imperare, et terrenis vinculis solutam animam re-

vocare. Atque secundum aliqucm scopum spontaneam

mortem suani proponil, forleque in Lazaro suam post

triduum resurrectionem prius describit, ac de brevissimo

illo tempore quo sub terra versatnrus erat imbecilles

animo consolalur : alque in crucis llminc discipulorum

metum opporlune solvit, docelque illam, quam alteri im-

pertit graliam, sibi ipsi facile procuraturum esse : ipsisque

operibus dubios animi commonefacit, rebus gestis vocem

« Joan. xi.



IN QUATRIDUANUM LAZARUM.fy \

quodammodo adaptans , ipsoque facto sic prope loquens :

Assumptam humanitatem divina operatione vacuam nnn-

quam reliqui ; verum nunc ut bomo , nunc ut Deus , cum

naturam subindicans, tum ceconomiae fidem faciens , do -

censque humiliora ad humanitatem ; sublimiora vero ad

divinitatem referenda esse, alque per imequalem hanc

operum temperalionem, inrequalem natnrarum unionem

interpretans, ac per potestatem in passioncs, voluntarias

esse passiones meas declarans ; ut Deus per jejunium et

inediam quadraginla dierum naluram refrenavi; sed pos-

tea ut homo defatigatus esurivi. Ltique u* Peus efieratum

mare sedavi ; ut homo a diabolo tentatus sum : ut Deus

daemonas expuli; ut homo pro hominibus sum passurus.

Verum ne suspieemini id per infirmilatem accidere, prius-

quam mors adveniat, a morle detentum ad vitam revoco :

ac poslquam divinilatis vim operationemque declaravi,

tunc humanilalis anliquum debilum depono ;postquam

vincula solvi, tunc vinculis alligor : atque rebus ipsis de-

monstro , me potestatem habere ponendi animam meam,

et potestatem habere iterum sumendi eam. Haec est Ser-

vatoris doctrina ipsis operibus exhibita. Nisi enim hoc

esset, ac nisi quadam ratione suum in Lazaro miraculum

concinnasset, nequaquam nunliata sibi, dum iter ageret,

Lazari infirmitate, «Miserunt» enim, ait, «sorores ejus ad

wDominum, dicentes ,Ecce quem amas infirmatur1

; » ne-

quaquam sanc post nuntium hujnsmodi cunctatus esset;

sed quemadmodum erga Centurionem et Syrophcenissam

se gessit, cum iliius absentis filium, et hujus pariter ab-

sentis filiam sanavit ; sic et erga Martham fralris morbum

indicanlem se gessisset. Nunc vero de industria donec

morialur expectat, fit mora longior, et ex providentia

adventum suum difiert, ut victoriam de morte reportatam

» Joan. xi, 3.



4j2 S. JO. CHRYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

vel ante mortis certamen ostendat : tribusqae diebus mo-

ratur , ut mortis veritas palam fiat ; Judoeis vero praescn-

tibus aperiri scpulchrum jubet, ut testes miraculi redderet

eos,qui se peliebant. Per orationem autem et Patris invo-

calioncm Lazarum suscitat, ne videretur creatoris legibus

repugnare. Ac vide mihi remplane stupendam : Non dixit,

Lazare, revivisce ; sed quid? «Lazare veni foras* ; » ut doce-

ret praesentes , ipsum essc qui vocat ea quae non sunt , ut

ea quae sunt; ut ostenderet praesentibus, ipsum esse Deum

vivorum et non mortuorum; ut demonstraret divinum

pra3ccptum a nullo possc obice tardari , simulque praesen-

tibus in memoriam revocaret eum qui dicebat : «Fiat fir-

»mamentum. Congregontur aquae in collectionem imam.

«Germinct terra hcrbam foeni. Educant aquae reptilia ani-

» marum viveutium, Lazare2 veni foras :» et hoc ad majo-

rem et firmiorem concurrentium fidem; ut habitus et fas-

ciae mortem tcstificarentur, atquc obedienlia sine mora,

mctusquc a nullo cohibitus Dominicam auctoritatem pra>

dicarent. «Lazare, vcni foras : » et solutus erigebatur , et

putridus sentiebat, morluus obediebat, vinctus currebal,

qui deflcbatur saltabat. Curclamore nunc utilurServator?

ait quippe Evangelista ; « ilaec cum dixisset, voce magna

»clamavit, Lazare vcni foras. » Forte pcr clamorem futu-

ram resurrcctionem subindicavit. Nam «lubacanet, in-

»quit, et mortui resurgent3

. » Cummulta mihi de hoc ar-

gumcnto diccnda suppetant, ad aliud pertrahor , et a

sepulcro insepulcrum venire cogor. Opportunum est La-zari scpulcrum cum aliis sepulcris comparalum : neque

inopporluna, ut videtur , est mors mulieruin ad ipsum

sepulcrum celcbrala. Illic sepulcrutn , ct hic quoquc sc-

pulcrum : sedLazari sepulcrum apcrlum Chrisli polcnliam

declaraL, mulierum vero sepulcrum clausum et tameu

1

Joan. Ki) 4">. —• Gen, 1,6-9, ct v, > 30, —

4 l ^ 01"* xv » ^ 3,



1H QUATRIDUANUM LAZARUM. ^3opcrans, Christi gratiam praedicat. Illic mortuus supra

naturam ex sepulcro currit, hic mulieres praeter naturam

ad sepulcra accurrunt : illic divinae potentias signum , hic

generosi animi argumentum. lilic Lazarus ex portis mortis

egreditur; hic fcemineum genus portas mortis audaclcr

adit. Iilic post mortcm resurrectio , hic vita. lllic mors

violcnter praedatur, hic mors palam calcalur. Iilum mors

muluo acceptum, vitae festinanter reslituit; imo potius

«accepcrunl, inquit, muliores de resurrectione mortuos

»suos!

,» ita jubentc Deo ; ha) vero ex temporanea vita ad

vitam pcrpetuam transilierunt : mater et fiiiae,quc nos

hodic congregaverunt. Matcr pia, quae partum sustinuit,

el filiae partus cxpcrtes : mater quae virginitatem solvit ad

parfum virginum, mater quae castitatcm pcperit, matcr

quae secundum lcgem naturalem virgincs enixa est. Qui

piis ubique bellurn infert Tyrannus, qui-barbarica cicde

in conlribulium sanguinem gladium converlit : Tyrannus

ille qui Christum quem ncquit viderc persequitur : tyran-

nus qui per ovile se pastorem ipsum dcpraedari posse con-

fidit; tyrannus qui contra coclum jaculari tentat, qui

dilatalo Ghristi regno invidet. Tyrannuscrat is qui perse-

quebalur et coelebs : inaccessne vcro virgines, quae cou-

ccrtabant. Pecuniae diripiebantur, palria relinqucbatur :

eas pudiciliae et modestiae amantes trahebant miiites, mu-

rorum effossorcs, qui Nabuchodonosoris imaginem, sccun-

dum intelligendi rationcm , adorare cogebant. Sed quod

Babylonica fornax erga Martyrum illam triadem effecit,

hic quoque et corporis et animae vincula solvens, animas

libcras ut adcoelum volarcnt dimisit. Rem suscepit scrpcns

ilie, qui Evam iu Paradiso persecutus est, qni simplices

innocentcsque mores circumvcnit : hic cum tluviuin ccr-

neret in lavacri piscinam versum, et alveum divino spiritu

1

Hebr. x\. 35.



474 8» JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

perfusum, usque ad ipsum fluvium Beatas illas persecutus,

ab aquis illis cum igne spirituali commixtis repulsus cst :

atque fastum suum animo revolvens, veterum machinarum

suarum casum deplorabat : fallaciis opportunas formido-

losasque olim mulieres, jam audacter contra morlem de-

certantes cernebat ; et calcaneum,quem supplantare vo-

lebat, a terra in ccelum insilientem videbat. Verum

postquam tropaea gestantium mulierum laudes sat prose-

cuti sumus, atque argumento utilia subinde admiscuimus,

vetusque sepulcrum novo sepulcro exornavimus, atque

miram resurrcctionem cum permanente morte junximus;

viris vero atque mulieribus exempla ad virtutem et pieta-

tem proposuimus, postquam celebrem obitum, et deside-

ratamresurrectionem ostendimus, gratias agamus Christo,

qui potestatem habet vitae et mortis : cui gloria et impe-

rium, una cum Patre et sancto vivificoque Spiritu , in sae-

cula saeculorum, Amen.

LAUDATIO

Sancti Martyvis Juliani.

I. Si iales in terris honores martyribus deferuntur;

postquam excesserint ex hac vita , qnales coronae sanctis

eorum capitibus in ccelis nectuntur ? si tanta est ante

resurrectionem gloria ,quantus post resurrectionem erit

splendor ? si tanto eos conservi cultu dignantur, quanta

eos Dominus benevolentia complectelur ? Si nos mali

conservos ,qui rccte se gesserunt, sic honoribus aflicere

novimus ac suspicere, quia pro Christo decertarunt ;

quanto magis pater noster ccelestis innumera bona dabit

iis, qui pro ipso labores cxantlarunt ?Est enim munificus



IN S. JULIANUM MARTYREM. /^yb

et benignus : verum non ob hoc ipsum modo ingentes

eos honores manent, sed quoniam debitor estipsorum.

Pro nobis martyres mactati non sunt, tamen in honorem

illorum convenimus : qnod si nos pro quibus mactati non

sunt, convenimus, Christus, pro quo sua capita devove-

runt, quid non praestabit ? si quibus nihil debebat tanta

bona dedit , hos,quibus dcbitor est

,quibns donis non

remunerabitur ? Nihil anlea terrarum orbi debebat :

« Omnes enim peccaverunt , ait Paulus , et egent gloria

»Dei* ; » imovero pcenam ac supplicium debebat : verum-

tamen cum pcenam nobis ac supplicium deberet , vitam

aeternam largitus est. Si quibus igitur supplicium debe-

bat, his regnum dedit; quibus vitam aeternam debet,

quid non dabit ? quibus non eos honoribus cumulabit? si

pro iilis, qui ipsum oderant, crucifixus est, et sanguinem

fudit : pro illis,qui sanguinem pro ejus confessione fude-

runt, quid non perficiet ? si aversantes ac resilientes ita

dilexit ut pro ipsis moreretur, eos qui mensura ipsum

maxima dilexerunt ; « Majorcm enim hac dilectionem

»nemo habet , ut animam suam ponat quis pro amicis

»suis2

,» qnanta suscipiet benevolentia ? quibus officiis

prosequetur ? Athletae quidem certaminum externorum

eodem in scammate decertant, et vincunt ; victores re-

nuntiantur et coronantur. At isti pietatis athletas non ita;

sed Iri praesenti quidem saeculo decerlant, in futuro autem

coronantur : pugnarunt hic cum diabolo atque vicerunt

iltic autem victores renunciantur. Et ut esse verum istud

intelligatis, nec illos hic coronis donari, verum illic ipsos

omnia mancre dona, Pautum dicenlem audite , « Bonnm

»certamen certavi,cursum consummavi, fidem servavi. In

» reliquo repositaest mihi corona juslitise : » ubi, et quando?

« Quam reddet mihi Dominus in illa die ,justus ju-

« Rom. ui, a3. — » Joan, xv, i3.



4j6 S. JO. CHRYSOSYOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

dex\ »llic cucurrit, illic coronatur; hic vicit, illic viclor

renunciatur.Audistisipsumhodiequoqueclamantemacdi -

centem : « Juxta fidem defuncti sunt omnes isti, non acceptis

» repromissionibus, sed a longe eas aspicientes , et salu-

»tantes2

. » Cur igitur externis quidem ac profanis athlelis

simul ohveniunt et victorise et coronae, pietatis autem

athletis non simul etvictoriae et coronae, sed tantum post

tcmporis intervallum ? Sudarunt, labores hic exantlarunt,

sexcenta vulnera cxceperunt, nec statim eis obveniunt co-

ronae? Nequaquam, inquit, non cnim vitae praescntis na-

tura magoitudinem honoris illius capit : caducum est

saeculum praesens, ac breve; infinilum illud , immortale,

et aeternum. Propterea labores quidem cum brevi ac

temporario sacculo isto connexuit, coronas autem acterno

atque immortali reservavit, ut et laborum molestia prae-

cidatur, quae cum temporis brevitatc dissolvatur, et pc-

rennis ac pcrpetuus coronarum usus permaneat, qui una

cum infinitorum saeculorum illorum immortalitate perdu-

ret. Quod igitur majoribus eos honoribus ornare veilet

munus distulit : nec ideo lanlum, sed ut pura deinccps

voluptale perfundanlur. Nam quemadmodum is, qui prius

dcliciis ac voluptalibus fruitur, ac deinde vexandus est,

pracsentes delicias ob luturorum malorum expeclalionem

minime sentit : sic ille qui prius pugnat ac deccrlat, ct

sexcentamala tolcrat, deinde vero coronatur, pracsentium

malorum sensum non capit, dum fulurorum bonorum

spe recreatur. Nequc vero labore tantum eos praesenti

pcr hanc futurorum spem levavit, sed etiam quod cflc-

ccrit , ut ordine prior voluptatc csset alllictio : nc vche-

mcnlcr a pracscnlibus malis, dum ad illa respiciunt . lor-

qucanlur. Sic illi eliam, qui pugilatum certanl , alacritcr

vulnora cxcipiunt, non dulorcs, sed corouam spoclantcs :

' a Til. iv, 7. — » Uebr. xi, i3*



fll 5. JDLJANUM AlAUTiRfiSl. fyrj

sie tl naulae sexcenta pcricula subeuntes, lcmpestalcs,

et infesttim quoddam bellum , ac saevis se bciiuis, et gras-

sanlibus in mari praedonibus objicientes , nihil horummente versant, sed ad portus ac divitias ex negotialione

colligendas respiciunt : ita et Martyres sexcenla mala to-

leranles, corpore variis tormentis conciso, nihil islorum

spcctabant, sed coelo, et bonis,quae inde sperantur, in-

hiabanl. Atqne ut inlclligatis ea,quae natnra sua gravia

sunt et intoleranda , spe futurorum levia reddiac

lacil-

lima , praefocttmi lalium bonorum dicentem audite , • Id

nCfHin <|uod in przusenli esl momcntaneum ct leve tribu-

«laiioiiis noslroB, supra modum in subiimitate aclcrniim

» gloriae pondus opcratur nobis *. » Quo tandcm pacto

quoeso ? o INon conlcmplanlibus nobis, quae vidcntur, sed

»quae non videnlur. »

II. iiaec autem non abs rc dicta sunt a me, sed prop-

ter vos : ul cum aliquem in hac vita deliciis ac voiupla-

tibus perfrnentem vidcrilis , scd illic postea puniendum

non eum propter praescntcs delicias beatum, sed proptep

ftfturtrm snpplicium miscrum praedicelis. Ilursum ubi

qucmpiam cornm,qui muito illic honore dccorantli Mint,

aflliclione ac Iribulalione , alque innumcris malis in iiac

lemporali vita videritis obsideri, ne propler prtesenlia

mala depiorelis, sed felicem judicetis, ac beatum piopter

reposilas ipsi in iniinitis illis saeculis coronas ccnsealis.

Hunc ilaque sancium Cilicum nalio tulit, quae Paulum

ctiam tnlit : civis enim illius fuit, et uterquc nobis intle

ininistcr Ecclesiae prodiit. Postquam autem pietatis apcr-

tum est stadium, ct ad certamina tempus ipsum vocavit,

in saevam incidit beliuam ,qiue tum judicium exerccbat.

Ac vidctc commentum : cum eniin eum forli anitno prae-

ditum videret, neque posse supplicii vehementia rigidum

« 2 Cor. iv, tj.



478 S. JO. ClittYSOSTOAll ARCHIEPISCOPI C. P.

illud animi robur infringl, in procrastinationes illum con-

jicit, ac dilationes , introduccns identidem , et educens.

Non enim uno die cum audisset, illi caput abscidit ,

ne

supplicii brevitas faciliorem illi cursum redderet : sed die-

bus singulis introducebat , educebat, interrogationes ad-

hibebat , nrille tormenta minitabatur, adulatoriis verbis

alliciebat , omnes machinas admovebat , et immolum

illud fundamentum concutere nitebatur. Anno integro

peruniversam illum CiJiciam circumducebat, ignominia-

que afliciebat : imovero, quod minime arbitrabatur

illustriorem reddebat Martyrem , vociferabatur ipse quo-

que cum Paulo, « Deo autem gratias qui triumphat nos in

»Christo, odorem notitise suae manifestat per nos in omni

bIoco1

. » Lt enim unguentum,quandiu quidem uno in

loco situm est, soluin illum aerem odore inficit : cum

autem in multa fueril loca dispersum, omnia sua virtute

complet : ita nimirum et in Martyre accidit. Circumage-

batur enim tum temporis ut inurendus ignominia , sed

contrarium eveniebat , illustrior illa transvectione fiebut

athlela , cunclosque Cilicum regionis incolas suoe virtutis

aemulatores reddebat. Circumagebatur quoquoversus , ut

ejus certamina non ex fama solum discerent, sed et ipsum

coronatum victorem conlucrentur spectatores, quantoque

longiores illi circuitus sladii curriculaque reddebat, lanto

illustriores cursus omnes fiebant : quanto majora illi

scammata proponebat, tanto mirabiliora cerlamina efG-

ciebat : quanto afllictionem teniporis diuturnitate pro-

tendebat , tanto probatiorem patientiam ejus reddebat.

Nam et aurnm ,quo diulius cum ignis natura versatur,

purius evadit : queuiadmodum et tum sancti anima tem-

pore examinata magis refulgebat, nec aliud quiddam,

quam tropaeum adversus se ipsum ac diabolum, Martyrem

1 a Cor. 11» »4«



1N S. JULIANUM MARTYREM. 4/9

circumferebat , crudelitatis Gentilium argumentum,

Christianorum pietatis indicium, virtulis Chrisli maxi-

mum signum, incitamentum et consilium fidelibus,ut

alacri animo in iisdem certaminibus perseverarent, di-

vinae gloriae praeconem , talium certaminum disciplinae

magislrum. Cunctos enim ad imitationem sui non voce

tantum suadens , sed factis ipsis tuba clariorem mittens

vocem , cohortabatur. Et quemadmodum caeli non emissa

voce Dei gloriam enarrant*, sed dum aspectus sui splen-

dore spectatorem in admirationem conditoris traducunt

ita nimirum et Martyr ille Dei gloriam enarrabat, cum

ccelum esset ipse quoque multo isto Jucidius, quod vide-

mus. Non enim ita ccelum astrorum chori splendidum

reddunt , ut Martyris corpus splendidius vulnerum sanies

reddidit. Atque ut Martyris vulnera ccelo infixis astris

splendidiora esse discatis, advertite. Ad illud quidem

ccelum, ac stellas cum homines respiciunt, tum daemo-

nes : sed ad hujus etiam vulnera homines quideni res-

piciunt fideles, daemones autem oculos contra non-audent

attollere : quin etiam si spectare conentur, continuo lu-

minibus orbantur, nec possunt exilientem inde fulgorem

sustinere. Hoc ego non ex iis tantum quae olim accide-

runt, sed ex iis etiam, quae hodieque fiunt, comprobabo.

Sume enim quempiam a daemone correptum ac furentem,

et ad sanctum illud sepulchrum deduc , quo reliquiae

Martyris continentur, tum resilientem plane atque fugien-

tem vidcbis. Ut enim si per prunas incessurus esset, sic

ab ipso vestibulo statim exilit, et ne oculos quidem ad-

versus ipsam thecam audet attollere. Quod si nunc tanto

post tempore , cum pulvis et cinis est factus, suspicere

in monumentum non audent , ncc in nuda sancti ossa;

minime dubium est , quin tum quoque , cum illum san-

' Psal. xvin, l.



/|8o S. JO. CilRYSOSTOMI ARCHI KPISC©*! C. P.

gnine purpuralum videbant, vuhieribus undiquc amplius,

quam solem radiis refuJgcnlcin,perculsi fuerint, et ocu-

lis lacsi recesserint.

III. Videsut astris ccelestibus Marlyrum vulnera splcn-

didiora sint, ac mirabiliora, majorique virlutc polleant ?

Sanctus itaque in medium producebalur, cl accrba undi-

quc snpplicia circumstabant , mctus futurorum , labor

praesentium, dolor ingruentium , eorum quae expcctaban-

tur formido:

tanquam enim beHusb quaedam immanescarnifices corpus cjus circumsidcntes latera cfibdicbant;

carnem deradebanl; ossa denudabant , visccra ipsa inle

riora pervadebant. Allamcn cum cuncta pervestigareirt

thesaurum fidei depra^dari minime valucrunl. Enimvero

in rcgum ocrariis, ubi aurum aliaeque copiosae sunt opcs

rocondilae, si parieles solum perfoderis, si fores rcsera-

veris, conlinuo thesaurum objeclum vides : at hic in

sanclo isto Chrislumquc continenli lemplo contrariuni

accidobat. Pcrlbdiebant muros carnifices,

pecloraque

disrumpebant, et recondilas opes nec cernebant , nec

rapcrc polerant; sed quod evenit Sodomitis, ut ad domus

Lot jauuarn qoidem ipsam starent1

, aditnm vero non in-

vcniront : sic nimirum et isti, cum corpus Marlyris unde-

quaque scrularenlur , thesaurum tamen dcprohcndcrc,

lidcique divilias exhaurirc non valcbant. Talia sunt animae

sanclorum rccte facla ,quae nec anferri , nec vinci pos-

sunt, in animae fortitudine lanquam in as^lo quodam et

sacro loco rccondila; ut nec oculi tyrannorum ea cer-

nant, nec manus carnificum rapere possint : sed licct

ipsum cor disscccnt, cui praecipue credila est animae for-

liludo, liccl in minuta frusta concidant, nc sic quidcm

opes exhauriunt , scd cas ampliorcs etiam roddunl. Jlu-

jus rei causa Dous cst, qui animas tales inhabitot : qui



IN S. JUMANUM MARTYRKM. 48 1

vero Deo bellum inferat, lieri nequit unquam , ut viclor

evadat, sed necesse est, ut ludibrio habitus, turpiterquc

superatus abscedat. Propterea tum qnoque conlra, quamusuvenire soleat , accidebat : ubique siquidem a factis

verba superantur, tum vero sermones actionibus praeva-

lebant : Quomodo ? Admovebant ignem illi , et ferrum et

tormenta; admovebant pcenas , supplicia , flagella ; per-

fodiebant undique latera : et qui patiebatur inexpugnabi-

lis manebat. Loquebatnr ille tantum , simplicemque vo-

cem emittebat, et opera sermo vincebat. Exiliebat cx

Martyris ore vox sancta, simulque cum ipsa lumcn radio

solari splendidius eliciebatnr. Hujus tantum est lumen

quantum inter ccelum et terram interjacet intcrvallum,

imovero ne hoc quidcm integrum potest pervadere, si-

quando tectum , vel murus, vel nubes, vel aliud quod-

dam corpus intercesserit , sed obstruitur, ac discluditur

septis ejusmodi, ne ulterius feratur. Vox autem Martyris

ex illa sancla lingua prosilicns in ccelum subsiliit. Prae

tervecta est ccelum cceli ; viderunt eam Angeli , locoque

cesserunt; Archangeli , et viam dederunt; Gherubim et

aliae Virtutes sursum ipsam deduxerunt, nec prius reces-

serunt, quam ad ipsum thronum regium adduxissent.

Post hanc autem vocem cum vidisset is, qui tum judi-

cium exercebat , se temere cuncta et incassum esse

machinatum, seque contra stimulum calcitrare , atque

adamantem percutere, quid facit ? Eo tendit deinceps, ut

victas manus dare videatur, et Martyrem ex hac vita sub-

ducit. Mors enim Martyrum eorum, qui ipsos enecant, est

aperta clades : eorum autem, qui necantur, clara victo-

ria. Tu vero mihi considera, quo pacto saevum quoddam

et acerbum genus mortis ejus excogitaverit, quod et

tyranni crudelitatem , et Martyris fortitudinem demons-

trare posset. Quodnam igitur illud supplicii gcnns ? AI-

xcn. 3i



48^ S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCTIIEPISC0PI C. P.

lato sacco, et arena completo, cum in eum scorpiones

viperas, et dracones injecisset, cum illis et sanctum inje-

cit, et in mare demisit. Erat ergo Martyr cum besliis,

et rursus cum bestiis conclusus erat vir justus. Rursus

autem dixi , ut veterem vobis in memoriam revocarem de

Daniele narrationem. Illum quidem in lacum incluserunt,

hunc autem in saccum injecerunt : illi tum lapidem im-

posuerunt , hic saccum consuil, ct justo carcercm an-

gustiorem elTecil. At ubique Sanctorum corpora bcstiae

reverentur, in eorum ignominiam et condemnalionem,

qui cum rationc sint ornali, et humanae natnrae condi-

tione digni habiti, feritatem illarum summa sua immani-

tate superant : qualcm hunc quoque lyrannum fuisse

conjicere possumus. Videre erat stupendum miraculnm,

nec eo minus, quod in Daniele contigit. Nam sicut cumpost multos dies e lacu leonum ascendentcm illum vidis-

sent1

, tum mirati sunt Babylonii; sic ct animam Juliani,

cum e sacco et fluctibus ascendenlem in ccelum viderent

Angeli, mirati sunt. Danicl binos leones subegit, ac vicit,

sed sensibiles : hic leonem unum, sed spiritualem sube-

git, acvicit. Hostis quippe noster diabolus

tanquamleo

rugiens circuit, quaerens quem devoret2

: at fortiludine

Martyris snperatus est, venenum siquidem peccati depo-

suerat ;quapropter hunc minime devoravit; idcirco nec

leonem, nec iram bestiarum rcformidavit.

IV. Vultis etaliam quamdam veterem referam narratio-

nem, ubi et justus ct bestiae ? Diluvii i\oe atque arene re-

cordamini : tum enim quoque justns et bestias simul fue-

runt. At Noe quidcm ingrcssus homo est, et egressus est

homo: Julianas autem ingressus quidem est homo, sed

Angelus cst egressus : illc de terra ingressus est, et in ter-

ram est rursus cgrcssus: hic de lerra in saccum ingressus

» Dan. vu. — « i Petr. v, 8.



IN S. JULIANUM MARTYREM./J83

esfc, et de sacco in ccelum est profcctus. Accepit eum mare,

non ut occideret, sed ut coronaret, etpost coronam nobis

sanctam istam arcam Martyris corpus reddidit: hanc in

hunc usque diem retinemus, quae stxcentorum honorum

est thesaurus. Etenim Marlyres nobiscum Deus partitus est

cum animas sibi sumpsissct, corpora nobis quodammodo

largilus est ; ut perpetuae virlutis monumenta saqcta

horum ossa teneamus. Nam si bellatoris arma cruentata

quis cernens, clypeum, hastam, etloricam, licetomniumsit ignavissimus, statim exilit, exardescit, et ad bellum

promptus exit, atque a conspectu armorum sumit ani-

mum, uteasdem actiones aggrediatur: nos qui non arma,

sed corpus ipsum cernimus sancti, quod dignum habitum

est, ut ob Christi confessionem cruenrarctur, licet omnium

simus timidissimi, qni possumus non prompto esseanimo,

cum hic aspectus velut ignis quidani in mentem nostram

incidat, et ad idem nos certamen invitet? Propterea sanc-

torum corpora usque ad tempus resurrectionis apud nos

deposuit Deus, ut maximne philosophiae materiam habere-

mus. Verumenimvero ne Martyris laudes lingure nostra;

imbecillitalc minuuntor, sed agonothetam Deum expec-

tent : qui eos coronat, ille et collaudabit. Laus enim eo-

rum, non cx liominibus est, sed ex Deo ; nam et haec ipsa,

quae diximus, non ut illuslriorem redderemus Martyrem,

diximus, sed ut vos promptiores efliceremus. Nos vero

laudibus omissis omnem ad vos oralioncm convertamus,

quin polius Martyrum laudes non possunt omitti, cum in

Ecclesia quis de rebus utilibus verba facit. Sed animum

advertite; pravam enim et inveteratam consuetudinem

excindere statui hodierno die, ut non solum ad Martyres

accedamus, sed ctiam Martyres imitemur. Honos quippe

Martyrum est, non si ad eos tantum procedamus, sed

praehoc si fortitudinem ipsorum aemulemur. Quamobrem

3i.



484 S. JO. CHRYSOSfOMI ARCIIIEPISCOPI C P.

prius exponenda est prava ista consueludo: nam ignoto

morbo facile non est adhibere medicinam: idco vulnus

prius detego, deinde medicamentum appono. Quacnam

igitur illa est prava consuctudo? Nonnulli eorum, qui hic

hodie congregati sunt; absit enim ut totam Ecclesiam

crimine tali condemnem, prae socordia quadom acsimpli-

citate die crastino derelictis nobis Daphnen properant, ut

qua3 colligimus hodiecras effundant, et quas aedificavimus,

destruant. Ne igitur absque fructu huic concioni interfue-

rint, ubi de his pauca disseruerimus, orationi finem im-

ponemus. Quid, quaeso, properas ad suburbium civitalis ?

Ecce suburbium Jerusalem illius, quae sursum est; ecce

Daphne spititnalis: illic fontes aquarnm, hic fontes sunt

Martyrum : illic cupressi arbores infructuosae, hic reli-

quiae sanctorum sunt, ac radices in terra plantatac, quae

ramos in ccelum protendunt. \ is-ne ramorum eliam isto-

rum fructum intueri ? Aperi oculos fidei, tum subito mi-

rabilium tibi frucluum naluram ostendam. Non enim po-

morum, aut nucum, nec aliud quiddam eorum qufe cor-

rumpuntur, ct pereunt, ramorum est fructns : sed corpo-

rum mutilatorumsanatio, ct peccatorum remissio,

aboli-

tiovitii,morborum animae curatio, oralio continua, fiducia

apudDeum, spiritalia cuncta, bonisque ccclestihns redun-

dantia. Hi fructus semper decerpti, semner pullulanl, nec

unquam suos cullores deficiunt. Atque arbores quidem,

quaj nascuntur in terra , semel in anno fructum fcrunt,

«uod si non decerpscris, adventanle hyemis lemporc cor-

rupto ac dilabente fruclu proprium decorem amitlunt :

I133 vero hyemis nesciae sunt, et aestatis, non temporum

subjacent necessitati, nec suis fruclibus nudataj possunt

videri, sed eumdcm perpetuo dccorem obtincnt: non eas

Tinquam corruptio, vel mutatio tempestatum attingit.

Quam multi siquidem, cx quo plantatum est corpus istud



1N S. JULIAiNUM MARTYREM. 4^5

in terra, sexcentas sanationesex hoc sanclo loculo decer-

pscrunt, nec fructus defeci!. Messuerunt segetem, nec con-

sumplae sunt spicae; e fontibus hauserunt, nec exinaniti

sunt latices, sed perennis est quaedam scaturigo, nun-

quam deficiens , sed eo , quod haustum est , copiosius

semper miraculum manans effundit. Neque vero tantum

miracula operatnr, sed phiiosophari etiam suadet. Sive

enim dives sis, ac superbias, et elalo sis animo ; cum huc

veneris ac Martyrem intuitus fueris, quantumque sit inter

divitiastuas, et hujusopulentiam discrimen, tecum ipse re-

putaveris; elatos animossubilo deprimes, etdepositofastu,

ac tumore, mulla cum animae sanitale discedes : sive

pauper ac despectus tibi esse videaris, cum huc veneris

et divitias Martyris videris, contemptis et irrisis saecula-

rinm divitiis, mulla instructus philosophia recedes; etsi

contumeliae, etsi damna, etsi verbera infligantur: cum te

nondum tanta passum esse, quanta sanctus hic Marlyr

pertulit, videris, magnam hinc capies consolationem. Vi-

des cujusmodi radicum istarum sint fructus ? Utconsumi

nequeant? ut spirituales sint? ut ad animam ipsam per-

lingant? Non prohibeo, ne quis in suburbium abeat, sed

ne crastino die, prohibeo: qnam tandem ob causam? Ne

dainnationi sit obnoxia delectatio; ut voluptas sit pura,

damnatio vero non subrepat. Licet enim alio die, et vo-

lnplati indulgere, et eximi peccalo. Quod si nunc etiam

placeat voluptate perfundi, quid jucundius hoc conventu?

Quid thcatro spirituali gratius, membristuis, tnorum fra-

trum congressu ? At eliam corporalis mensae vis fieri par-

ticeps: hicsoluto conventu licet juxta Martyrium sub ficu,

vel vite diversanti, etiam corpori recreationem induigere,

et condemnatione conscientiam liberare. Martyr enim e

propinquo speclatus, et cum sit vicinus, ipsique mcnsae

astet , voluplatem in peccalum eitundi uon sinit : sed



S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

tanquam paedagogus aut pater optimus oculis fidei cons-

pectusrisumcomprimit; indecoras voluptatescircumcidit,

lascivos omnes insultus carnis tollit, quos illic non licet

evadere. Quid ila ? Quia nimirum saltantium virorum

chori die crastino suburbium occupabunt : at cjusmodi

hominum conspectus saepenumeroillumetiam, qni tempe-

ranter gerere se voluerit, sensim ad ejusdem turpitudinis

imilationem impellit: ac tum maxime cum in medio illo-

rum diabolusadfuerit. Adest enim a meretriciis canlilenis,

a verbis obsccenis, a diabolica pompa vocatus. At tu hujus*

modi pompoe nunlium remisisti, teque Chrisli cultui man"

cipasti die illo, quo sacris mysteriis dignus habilus es. Re-

cordare ilaque verborum illorum et pacti conventi, et ne

illud violes cave.

V. Libet autem et ad eos, qui adsunt nec illuc abierunt,

verba facere, atque his salutem illorum commendare;

siquidem medicus ad aegrotum ingressus,pauca cum ja-

cente colloquitur : quae vero pertinent ad medicamenta,

et alimenta, reliquamquc curationem, vocalis ejus pro-

pinquis „ omnia illis injungit. Cur id tandem? quia nimi-

rum aeger quidem non prolinus admonitionem admittit;

sanus autem magna cum diligentia iis quae dicuntur atten-

dit : idcirco et cum istis vobis etiam colloqui statui.

Proeoccupemus crastino die portas : obsideamus vias : viri

viros, fceminae fceminas de jumentis delrahamus : reduca-

mus huc : neque erubescamus : ubi salus cst fratris, pudor

non est. Si illos non pudet ad iniquam illam pompamprodire, multo minus pudere nos debet illos ad sacram

istam solemnitatem revocare. Cum de salute fratris agitur,

nihil recusemus. Quando enim Christus propter nos mor-

tuus est, nos propter illos oportet cuncta tolerare. Licet

alapas iinpin^ant, licet maledictis incessant , retineto,

nec prius desistito, quam ad sanctum Martyrem eos re-



IN S. JULIANUM MARTYREM. 48^

duxeris : licet ad praetereuntiuin jndicium provocandum

sit, audiant, qui volent : dic, Salvum facere volo fralrem

pereuntem animam cerno, ucque cognalione junctos pos-

sum contemnere : reprehendat, qui volet : accuset, qui

volet : imovero nemo reprehendet; omnes laudahunt :

omnes amplcctentur. Non enim pccuniarum causa , nec

ut propter odium privatum me ulciscar, nec oh aliam rem

quampiam saecularem contendo, pugnoque, sed fraternae

salutis gratia : quis rucc non approhabit? quis non lauda-

hit? Nulla carnis cognalione junctos nos propinquorum

amantiores, quam patres, cognatio spirilualis efTecit. Si

vclitis etiam Marlyrem nohiscum assumamus : non enim

erubescit vcnire ad fralrum salutem. Ohjiciamus eum ip-

sorum oculis : reformident praesenlem : revereantur ro

gantem et obsecranlem : non enim erubescit etiamrogare :

nam si Dominus ejus naturam nostram rogat ; « Pro

»Christo, inquit Paulus , lcgalione fungimur tanquam

» Deo rogante per nos, reconciliamini Deo !

, » multo ma-

gis servus hocfaciet : unum ipsum contristat solum perdi-

tio nostra ; unum exhilarat, salus nostra, et idcirco nihii

ejus gratia suscipere recusat. Ncque nos igilur erubesca

mus, neque supervacaneum esse ducamns. Si enim vena-

tores loca praerupta, monles, et barathra, et invia quaeque

loca pervadunt, seu leporem , aut capream , aut aliud

quippiam ejusmodi, seu volucres etiam istas plerumque

sylvestres venari velint : tu qui non bestiam vilem, sed

fratrem spiritualem , propter quem mortuus est Christus,

a perdilione revocalurus es, non jam monles et saltus,

sed portam solum egredi refugis, et eruhescis? quam tan-

dem, quaeso, veniam obtinebis ? Non audis sapientem quem-

dam monenlem , ac dicenlem , « Est confusio adducens

» peccalum2? » Sed ne reprehendat quispiam, times ? trans-

1 3 Cor. v, 20. — » Eceli. iv, 25.




fer in me culpam, qui dixi; dic ita jussisse doctorem :

ego paratus sum cum illis, qui reprehendunt, disceptare,

ac rationem reddere. Imovero neque vos , neque nos

quisquam reprebendet, tametsi valde sit impudens : sed

laudabunt omnes, ac nos curae studiique nominc commen-

dabunt, non in patria tantum nostra, sed el ii qui vici-

nas habitant urbes, quod apud nos sit tanta vis charitatis,

tantus ardor amoris in fratres. Sed quid ego homines dico?

ipse Angelorum nos Dominus collaudabit. Cum itaque

propositam mercedem noverimus, ne venationem negli-

gamus , neque soli die crastino revertamur, sed unusquis-

que praedam secum habens adveniat. Si illa tantum hora

veneris, qua quisque domo egressus in viam sedat, eum-

que ad hujus loci visitationem traduxeris, nulla deinceps

erit difllcultas :

sed post lapsum temporis multam ille quo-

que libi gratiam habebit, et vos creteii omnes laudabunt,

et cfFerent; quodque omnium maximum est, multa vobis

ob isthaec ccelorum Dominus conferet praemia , et lucrum

istud et laudem augebit. Quaestum igitur animo versantes,

quem inde colligimus, ante urbem omnes effusi compre-

hensos fratres nostros huc reducamus: ut crastino etiam

die plenum nobis theatrum reddatur, ac conventus sit per-

fectus : ut propter hoc studium nostrum ac diligentiam

hic adhibitam in aeterna labernacula sanctus Martyr multa

cum fiducia nos recipiat : quam utinam consequi nobis

omnibus contingat per gratiam et benignitatem Domini

noslri Jesu Christi, per quem et cum quo Patri gloria

una cum sancto et vivifico Spiritu, nunc et semper, et in

sa:cula saeculorum. Amen.



IN S. BARLAAMUM MARTYREM. 4^9

i» »•» %».•%».«

LAUDATIO

Sancll marlyris Barlaam.

I. Ad sacram istam solemnilalem, fectumque beatusnos Carlaam convocavit : non ut ipsum landemus, sed ut

ipsum aemulcmur:non ut laudum simus auditores, sed ut

praeclarorum ejus facinorum fiamus imitatores. ln saecu-

laribus quidem rebus, qui ad magislratus summos prove-

hunlur, haud alios unquam ejusdem honoris praerogativae

consorles vellent cernere: livor enim i!lic et invidia divi-

dunt charitatem : in spirilualibus vero non ita, sed contra-

rium penilus evenit : lunc cniin maxime honoris proprii

sensum capiunt marlyres , cum suos conservos ad bono-

rum suorum consortium viderint pervenisse. Itaque si

quis martyres laudare velit, martyres irnitetur : si quis

religionis athletas celebrare praeconiis velit, illorum labo-

res aemuletur : hoc nihilo minorem, quam propria recte

facla, martyribus afFeret voluptaiem. Alque ut intelligas

tunc eos praecipue sua bona sentire, cum in tuto nos vi-

derint collocalos, remquc illam maximo sibi honori du-

cere, Paulum dicenlem audi ; « Nunc vivimus, si vos statis

» in Dpmino 1. » Et vero Moyses ante hunc Deo dicebat, « Si

«quidem dimittis eis peccalum, dimitte:sin aulem, dele

»me de libro, quem scripsisti2

: »ccelestem honorem non

sentio propter istorum calamitatem : corporis quaedam

connexio est et slructura ccetus fidelium :quid ergo caput

coronari prodcst, dum pedes torquentur ? Et qui fieri

1

i Tliess. nt, S. —» Exod. xxxn, 02.



4$0 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

potest, dicet aliquis, ut Martyres imitemur? non enim

perseculionis est tempus. Equidem id eliam scio : perse-

culionis quidem lempus non est, at martyrii est lempus :

luctarum ejusmodi tempus non est, at coronarum est

tempus:non persequuntur homines, at persequuntur dae-

mones:non vexat tyrannus, at vexat diabolus tyrannorum

omnium saevissimus : non objeclas prunas conspicis , at

cupiditatis conspicis flammam accensam : illi prunas cal-

carunt, lu naturae pyram calca : illi cum besliis pugnarunt,

tu iram immilem et indomitam belluam frena : illi adver-

sus intolerabiles dolores sleterunt, tu absurdas pravasque

cogilationes, quae in corde tuo pullulant, vince: ita mar-

tyres imilabere. « Nunc enim nobis non est colluctalio

» adversus carnem et sanguinem : sed adversus principes

«adversus potestates, adversus mundi rectores lenebra-»rum harum, contra spiritualia nequitia?

1

. «Ignis est cu-

pidilas naturae, ignis inextinctus ac perennis, canis est

rabidus et insanus : licet millies eum propellas, miilies

impetum facit, nec absistit : saeva quidem prunarum est

flamma, verum haec vehementior est flamma cupiditatis.

Nunquam inducias belli hujus obtinemus : nunquam pugnoe

cessationem obtinemus, dum in hac vita versamur, sed

perpetuum est certamen , ut et splendida fiat corona.

Propterea Paulus nos semper armat ,quia belli est tem-

pus, quia vigilat semper hostis. Vis-ne intelligere cupidi-

tatem non minus quam ignem urere? audi Salomonem

dicentem, « Ambulabit quis super prunas ignis, et pedes

»non comburet? Sic qui inlrat ad mulierem proximi sui,

>et qui tangit eam , non crit innoxius2

. »^ides ut natura

cupiditatis, naturam ignis aemuletur? sicut enim fieri

nequit, ut qui tangit ignem, non uratur.ita formosorum

vulluum aspectus igne celerius lascive intuentem animam

1 Ephes. vi, la. — Prov.

ma8.



IN S. BARLAAMUM MARTYREM. £y\

corripit ; et velut accensu facilis quaedam materies , ita

corpora speciosa lascivorum oculis sunt objecta. Quamo-

brem aspectum exleriorem cupiditatis igni non oportet in

alimenlum oflerre , sed omni ex parte cohibere illum,

cogilationibus piis extinguere, atque ulterius grassantem

deflagralionem refrenare, nec animi nostri conslanliam

sinere supplanlari. Sane quidem voluplas omnis, quo tem-

pore perlurbaliones praevaluerint, solet animum igue ve-

hementius inflammare, nisi quis forliter cum toleranlia

lideque adversus singulas perturbationes decerlet : quo

pacto bealus atqite generosus athlela Christi Barlaam

fecil, dum manus ipsius torquetur, integram in dexlera

pyram gestans, nec dolori cedens, sed ita afTectus, ut mi-

nns quam statua doloribus obnoxius esset. Imovero do-

lebat ille quidem, ac patiebatur; corpus enim erat, quodsubjacebat, non ferrum : sed dolens ac patiens, incorpo-

rearum virtutum in mortali corpore philosophiam prae se

ferebat.

II. Verumenimvero martyrinm ejus altius exorsus nar-

rabo, ut manifestior fiat historia. Tu vero malitiam dia-

boli considera:

quosdam quidem sanctorum in sartaginesimpulit, quosdam autem in lebetes immisit igne vehemen-

tius bullientes :et horum quidem latera laniavit, illos au-

tem in mare demersit : alios bestiis objecit, alios in forna-

cem injecit; et horum compages membrorum divu4sit,

illorum adhuc viventinm pelles detraxit : aliorum cruen-

tatis corporibus prunas subjecit , unde scintillas prosilie-

bant in ulcera, fera quavis acerbius vulnera mordentes

aliis alia graviora supplicia excogitabat. Postquam igitur

haec omnia derisa vidit, et eos qui passi haec fuerant, cum

ea multa facilitate, ac praestantiori virtute superassent,

caeteris qui secuturi eos essent et in cerlamina eadem des-

censuri , magnam confidentiae occasionem attulisse ; quid



4<J2 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

agit? novum insidiarum genus excogitat : ut incogitatum

et insolitum supplicium dejiciat martyris animum, atque

percellat. Quod enim auditum est et cognitum , licet in-

tolerabile sit, expectatione meditatum facile in contemp-

tum venitrquod autem est inopinalum, licet leve sit, id

prae caeteris omnibus est intolerandum. Eslo igitur novum

certamen : esto inusitatum machinamentum , ut nova et

inusilata ejus species perturbatum facile athletam sup-

plantet. Quid ergo facitP sanctum e carcere vinctum edu-

cit. Etenim hoc quoque malitiae illius fuit, quod slatim a

principio graves machinas non admoverit , nec horrenda

supplicia intulerit, sed a minoribus pugnam iniverit : quid

ila? ut siquidem ii, qui depugnabant, vincerenlur, turpis

fieret eorum clades, quod ne exiguis quidem restitissent :

sin autem superiores essent ac vincerent, cum in minori-

bus prius eorum aflliclae vires essent, a majoribus expug-

nari facile possent. Idcirco minora prius adhibuit, ut sive

expugnaverit, sive non expugnaverit, res praeter votum

non succedat : sive enim expugnavero, inquit, ipsos deri-

sero : sin autem non expugnavero , infirmiores ad futnra

reddidero. E carcere igitur ipsum educit : ille vero tan-

quam generosus alhleta multo tempore in palaestra exerci-

tatus exibat: palaeslra siquidem martyri carcer erat: ibique

seorsum cum Deo colloqucns ab illo cuncta luclationis

artificia discebat : ubi enim talia vincula , ibi et Christus

adest. Itaque egrediebatur longiori carceris habitatione

robustior factus ; egrcssum autem illum cum in mediuindiabolus per eos ,

qui ipsius improbitati famulabantur,

adduxisset, non ad equuleum alligavit, non carnificibus

cinxit:hojc cnim cum percupere, ac praemedilatum essc

jampridem videbat : sed insolens quoddam ac novum, nec

unquam formidatum machiuamenlum adinovet turri, quo

facile possit deturbari, IIoc enim est, quod in omnibus



IN S. BARLAAMUM \I A RTYnF. \T. 4g3

studct maxime, ut supplanlct potius, quain nt dolorc lor-

queatsanctos. Quodnara igitur illud est machinamontum ?

Cum super aram extendere mannm supinam jussissent,

prunas et ihus manui imposuerunt, ut si doleat ac manum

invertat, perinde illi faclum imputent, ac si sacrificaverit

atque transgressus lapsus fuerit. Vides quam versutus sit

diabolus? at vide, quo pacto is, qui comprehcndit sapicn-

tes in aslutia eorum, irrita illius machinamenta reddiderit,

et insidiarnm diligentiam maliliaeque vafritiem in aucta-

rium et cumulum gloriae marlyris amplioris verlerit. Nam

cum innumeris rebus maiitiose perpelratis, adversarius

deinde victus abscesserit, tum illustrior evadit athleta pie-

tatis : id quod etiara hic evenit Beatus enim Barlaam ncc

inclinatam nec inversam manum lenens permansit, quasi

ex ferro conilatam haberet : quamvis si conversa foret

manus, ne sic quidcra martyris id crimen fuisset.

III. Hic mihi diligenter animum omnes advertite, ut in-

telligatis, tametsi dcxtcra fuisset inversa, non lamen id-

circo victum eum existimandum fuisse : quid ita? quia

nimirum, utde iilis, quibuslatera deraduntur, autqui alia

quapiam ratione torquentur, judicamus, ita hic quoquc

judicium ferendum est. Nam si quidem cesserint, ac sacri-

ficarint, tura in imbecillitatem illorum culpa transfertur,

quod cum dolores minime ferrent, sacriiicarint : si vero,

cum in tormentis perseverassent, doluerint illi quidem

ob ea, quae paliebantur, at religionem non prodiderint,

nullum eis a quoquam propter hos dolores crimen impin-

gilur ; quin polius amplius eos idcirco eilerimus, ac lau-

damus, quod doloribus afFecti tolcraverint, nec abnega-

rint. Et hic igitur, siquidem, cum uri se non ferret,

beatus Barlaam sacrificaturum se promisissct, victus

esset : si vero non cedente illo manus inversa fuisset, non

jam hoc martyris anirai crimen esset:

non enim ex volun-



4g4 s « J0 « CIIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. V.

tatis Infirraitate, sed naturae ncrvorum sno vigore desti-

tutae, quod inviti etiam Sancti manus ab igne fuisset inflcxa,

istud contigisset. Quemadmodum enim iis, quibus dera-

duntur latera , non crimini vertimus, quod eorum caro

dissecetur : imo ut propius exemplum adducam, sicut eos,

qui febri, aut spasmo laborant, ncmo accusaverit, quod

illis manus incurventur : non enim id eorum ignaviae culpa

fit, sed quod humorem ardore morbi depascente praeter

naturam compago nervorum contrahatur : ita nec sanc-

tum hunc, si conversa manus esset , accusare quis potuis-

set. Si enim febris invito etiam aegroto membra contrahere

natura sua consuevit, ac distorqucre; multo magis hocim-

positae dexterae prunae etiam martyre non cedente pra?s-

tare potuerunt : verumtamen non praestiterunt; ut ex

abundanU cognoscas gratiam Dei fuisse, quaesimul aderal,

ct corroborabat athletam, ac naturae defectum corrigebat

nec in hoc ipsa quidquam sua conditione et infirmitate di-

gnum passa est : sed quasi ex adamante concrela cssct

manus illa permanebat immota. Quis tum id cernens non

obstupuisset? quis non cohorruisset ? speclabant caelitus

Angeli , contemplabantur Archangeli, praeclarum erat

spectaculum, quod ethumanam plane naturam excedebat.

Quis enim videre non optasset hominem decerlantcm,

nec ea, qnae sunt hominum palientem ? qui altare idem,

et victima, et saccrdos factuscsset? Quapropter ct duplex

fumus ascendebat, hic quidcm thuris incensi , ilie vero

liquefaclae carnis :

atque hic erat illo suavior fumus, ct

ha?c ipsaprajstanliorillafragrantia. Et accidebatidem quod

et in rnbo; sicut enim rubus ille ardcbat, et non combu-

rebalur, sic ct hic ardebat quidem dexlera, sed anima non

incendebatur : conficiebatur corpus, at fides non consu-

mebatur : caro fatiscebat, at alacritas animi non falisce-

bat. Et prunae quidem cum volam manusperforassent



IN S. BARLAAMUM MARTYREM. 4()5

deorsum cadebant, at animne fortitudo non concidebat

sed rnanus quidem consumpta est et diffluxit; caro siqui-

dem erat non adamas; anima vero rursns alteram manum

requirebat, ut et in illa tolerantiam exhiberet. Et quem-

admodum generosus miles in hostes impressionem fa-

ciens, cum adversantium sibi phalangem conciderit, gla-

diumque continuorum vulnerum crebritate confregerit,

deinde conversus alterum rcqmrit, quod eum nondum

caedis bostium satietas ceperit : sic nimirum et beali Bar-

laam anima cum daemonum phalanges concidendo manum

consumpsisset, alteram dexteram requirebat, ut in illa quo-

que animi alacritatem ostenderct. Noli enim mihi dicere

unam illum exposuisse manum tantum : sed hoc potius

quam illud cogita, qui manum tradidit, eum caput eliam

exposuisse, ac latera dedisse, et igni, besliis , mari,prae-

cipitiis, cruci, rotae, atque omnibus, quae unquam fando

sunt audita, snppliciis objecisse, cunctaque perpessum

esse, si minus experimento, animi quidem cerle propo-

sito. Nam nec ad cerlas se ac definitas pcenas ofFerunt

martyres, sed ad incerta supplicia se accingunt : non

enim est in eorum potestate animus tyrannorum, neque

terminum illis modumque praescribunt, sed quibuscumque

malis eos aflicere inhumanus ac beJluinus eorum animus

desiderarit, tot tanlaque illiprodeunt perpessuri : nisi forte

interim fatiscens corpus inexpletam in medio tyrannorum

cupiditatem fregerit. Tabefiebat crgo caro, at animi pro-

positum alacrius fiebat,quod splendore carbones ipsos su-

perabat, et multo amplius emicabat : spiritualis siquidem

intus ignis accensus erat multo ardcnlior igne islo ; idcirco

flammam externam ille minime senliebat, quod fcrvidus

illum et ardens Christi charitatis ignis intus inflammaret.

IV. Haec ne audiamus tantum, dilcctissimi, sed et imi-

temur : quod enim a principio dicebam, nunc ctiam dico :

•



^Cj6 S. .10. CHRYS0ST0MI ARCHIj-PISCOPI C. P.

nc hac tantum hora, quahic versamur, celebretur marlyr,

sed et domum abiens unusquisque sanctum deducat, et in

aedes suas vel in cor suum potius per eorum, quae dicla

sunt, recordationem introducat. Suscipe illum, ut ante

dictum est, et in corde illum tuo protensam manum ha-

bentem siste : suscipe victorem coronatum, nec unquam

cx mente tua exire permitte. Idcirco vos etiam ad ipsos

sanctorum Martyrum loculos adduximus, ut ipse vos cons-

pectus ad virlutem quodammodo incitet , et ad eumdern

vos zelum accingatis. Nam militem quidem praestantissimi

cujuspiam bellatoris cxcitat etiam fama; multo autem ve-

hementius intuitus et aspectus, ac praesertim si ipsum

fortissimi bellatoris tentorium ingressus sanguinolcntum

ensem viderit, caput hostis jacens, spolia sublime penden-

tia, recentem cruorem ex manibus ejus stillantem, qui

tropaeum erexit, ubique lanceas et clypeos, et arcus, et

omnem aliam armaturam jacentem. Idcirco nos etiam hic

convenimus : tcntorium enim cst militare martyrum tu-

mulus : ac si fidei oculos aperueris, hic justiliae loricam

jacentem intuebere , sculumfidei, galeam salulis, ocreas

Evangelii1

, gladium spirilus , ipsnm diaboli caput in ter-

ram projectum. Cum enim hominem correplum a daemone

juxta Martyris sepulcrum videris supinum jacentem, ac

se ipsum persaepe laniantem , nihil aliud nisi mali caput

amputatum vides. Namque Chrisli militibus haec arma

nunc etiam adjacent; et quemadmodum bellatores fortis-

simos cum suis sepeliunt armis Imperatores, ila fecit ct

Christus , cum suis eos armis sepelivit : ut etiam ante re-

surrectionem gloriam omnem virlutemque Sanclorum os-

tenderet. Cognosce igilur spiritualem ipsorum armaturam,

et ma\imis perceplis utililatibus hinc discedcs. Mullum

et tibi cnm diabolo bcllum cst, dilcclissime , multum in-

» Ephes. yr, 12.



ift S. BARLAAMUM MARTYREM, ^9?

quam , magnum et perenne. Disce igitur luctationes,

ut victorias imiteris : aspernare divitias , ac pecunias

et omnem reliquam saeculi pompam : ne beatos judices

eos,qui divites sunt, sed beatos eosjudica, qui mar-

tyrium patiuntur : non eos qui in deiiciis, sed qui in

sartaginibus versantur : non eos, qui opiparae mensae assi-

dent , sed eos, qui in lebete torrentur : non eos, qui diur-

nis in balneis, sed eos ,qui in diris sunt fornacibus : non

eos, qui olent unguenta, sed eos, qui fumum ac nidoreni

usti emittunt : hic mnlto illo praestantior et utilior est

odor; siquidem ille ad supplicium illos qui eo fruunlur,

hic autem ad praemia coronasque cceiestes abducit. Atque

ut intelligas malam rem csse delicias , usumque unguen-

torum, et ebrietatem , et vinum immodice sumptum, et

opiparam mcnsam, audi quid dicat Propheta ; « Vae dor-

«mientes in lectis eburneis , aflluentes deliciis in stratis

»suis, et comedentes hoedos de gregibus, et lactentes

»vitulos de armentis. Qui bibunt vinum defaecatum, et

»primis unguentis unguntur1

. » Quod si haec Veteris Tes-

tamenti tempore prohibebantur, multo magis tempore

gratiae, ubi major est philosophia. Haec cum ad viros,

tum ad mulieres a me sunt dicta : commune siquidem est

stadium ; non propter sexus diversitatem divisus est Christi

exercitus, sedunus est ccelus. Possunt et foeminae loricam

induere, ac clypeum opponere, telumque jaculari, cum

martyrii tempore, tum eliam alio, quod fiduciam ingen-

tem requirat. Et sicut oplimus sagittarius, qui recte col-

limans a chorda sagittam emiserit, omnem hostium con-

turbat aciem ; sic et sancti marlyres atque adeo cuncti

verilatis bellatores ,qui adversus insidias diaboli fraudes-

que depugnant, tanquam a chorda quadam, a lingua

verba bene collimantes emittunt , eaque tanquam teJa

» Amoj. vi, 4.

xcn. 3a



4()8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

per aerem volantia , cum invisiblles daemonum in phalan-

ges inciderint, omnem eorum aciem contnrbant : quod

utique et beato Rarlaam evenit : nudis enim verbis tan-

quam volantibus sagittis emissis , totum diaboliexercilum

perturbavit. Hanc et nos jaculandi solertiam imitemur :

nonne illos, qui a theatris descendunt , videtis molliores

effectos? id vero in causa est ,quod iis studiose

, quae ibi

fiunt, attendant. Nam cum oculornm inversioncs , ma-

nuumque contorsiones , ac pedum gyros, et omnium si-

mulacrorum, quae in distorsione circumacti corporis ap-

parent, imagines in mentibus suis defixerint, deinde

discedunt. Annon igitur indlgnum est , ut illi tantam in

animae suae pernicie procuranda sollicitudinem exhibeant,

ac perennem eorum,quac illic snnt gesta, memoriam

conservent, nos autem, quos isthaec imitatio pares Angclis

redditura est , ne aequale quidem illis studium ad ea,quae

dicta sunt, conscrvanda conferamus ? Ne, oro , obtestor-

que vos, ne salutem nostram ita negligamus, sed menti-

bus nostris omnes, martyres conditos teneamus , una cnm

lebetibus, una cum aliis suppliciis , et sicut pictores ima-

ginem saepe fumo , ac fuligine, longoque tempore inobscu-

ratam detergunt, ac mundant ; sic tu sanctorum mar-

tyrum ntere memoria, dilectissime : cum obrepentes

saeculares curae tnam mentem obscurarinl, eam pcr mar-

tyrum memoriam dcterge. Si enim hanc in anima tua

memoriam conservaris, non opes suspicies, non paupcr-

tatem deplorabis ; non gloriam et polcntiam laudabis,

nihil denique cx rebus humanis , nihil eorum, quae splcn-

dida sunt, magnnm esse quiddam arbilrabcre, nihil eo~

rum, quae molesta sunt, intolerandum ; sed cum his

omnibus snperior cvascris, pcrpetuum ex imaginis hujus

contemplatione capies documentum. Nam qui militcs in

bellis ac prceliis strenue se gerentes quotidie spectat, non



i)E S. pROSJDE AUKTYBK. 4.99

deliciarum unquam cupiditatc tenebilur, non dehcatarn et

mollem vivendi rationem in pretio habebit, sed asperam,et rigidam , atque ad certamen compositaro. Quae enim

societas est ebrietati cuni pugna ? curae abdominis cum

studio fortitudinis? unguentis cum armis, bello et co-

mcssationibus? Miles Chrisli es, dilectissime ; armare: non

comerc : athleta es gcnerosus : viriliter age, non concilia

venustatem. Ita Sanclos istos

imitemur;ita fortes bella-

tores, coronatos athletas, Dei amicos honoribus prosequa-

mur; et cum per eamdem cum illis viam incesserimus

easdem cum illis coronas consequemur : quas nobis om-

nibus utinam obtinere contingat gratia et benignitate

Domini nostri Jesu Christi , cum quo Palri gioria una

cum Spiritu sancto, in saecula saeculorum. Amen.

WIIW>AIVWVVWWVW\IWVVMWVWVvWVWWVWVVWvVu fcV WVWVWVIWW» VWVWVWVWVWvWvWr

LAUDATIO

Rlagnce ct sanctcc martjris Drosidis , et de memoria

mortis.

I. Diligentes pastores, ubi per longam hyemem viderint

radios Solis afFulsisse, diemque calidiorem reddidisse,

pecudes e caulis excitas ad pascua consueta deducunt :

hos imitatus et bonus iste pastor sacrum hunc gregem,

ac spirituale Christi ovile ad ha?c spiritualia pascua Sanc-

torum eduxit. Nam exsaliantur quidem et pecudes, dum

ad praesepia stant , verum ubi fuerint e caulis egressae,

multo majorem ex campis utilitatem percipiunt, dum in

terram pronae multa cum voluptate dentibns gramen de-

tondent, aerem purum respirant, et claros splendidosque

32




radios solis spectant, et juxta lacus, fontes, et flumina

saltitant :

neque vero mediocriter eas terra delectat, flo-

ribus omni ex parte decorata. Sed non illis tantum, verum

etiam nobis hoc multam utilitatem parit : licet enim intus

spiritualibus cibis refcrta proposita nobis esset mensa, ta-

men heec ad Sanctos islos egressio nescio quo recreat nos

solatio, et utilitatem nihilo recreatione minorem parit

non quod purum aerem respiremus, sed quod ad praeclara

generosorum istorum virorum facinora oculos converta-

mus, non quod juxta fluminum fluenta, sed quod juxla

Spiritus sancti donorum fluenta saltemus, non quod in

terram proni dentibus herbam tondeamus, sed quod vir-

tutes Martyrum decerpamus, non quod ornatam floribus

terram cernamus,sed

quod corporadonis spiritualibus

aftluentia contemplcmur. Ac singulae quidem Martyrum

Ecclesiae lucrum non exigunm praebent iis, qui apud eas

congregantur, sed pra? cajtcris omnibus ista : simul enim

atque vcstibulum quis ingressus est, et confeslim in ocu-

los undique multiliido sepulcrornm incurrit, et quocnm-

que respexerit , capsulas , memorias, et thecas defuncto-

rum intuetur. Neque vero mediocriter nobis prodest ad

inserendam animis nostris modestiam ac philosophiam hoc

spectaculum tumulorum. Animus enim sive segnis sit, hoc

aspectu commotus, statim percellitur : sive diligens sit

et excitatus, diligentior redditur : sive panpertatem quis

lamentctur, ex hoc statim aspeclu consolationcm percipit:

sive divitiis intumescat, humilis fit ct contrahitur. Jiic

enim aspectus sepulcrorum unumquemque spectalorum

cogit invitum de sua morte philosophari, utque nihil in

hoc mundo stabileesse censeat; persuadet,seu molestum

sit , seu jucundum,porro is cui persuasum hoc fuerit,

non facile peccali laqueo capietur. Propterca sapicns ad-

monet quispiam dicens : « In omnibus sermonibus tuis



DE S. DROSIDE MARTYRE. 501

» memorare novissima tua, et in aeternum non peccabis1

:

et alter quispiam his consona loquitur, dum ita consulit :

« Praepara in exitum opera tua , et praepara te ad iter

2

:

non quod de sensibus subjecto itinere verba faciat, sed

de discessu ex hac vita. Nam si perpetuo ac singulis die-

bus, quam incertus sit obitus , praerneditemur, haud facile

peccata committemus : sed neque rebus hujus vitae splen-

didis atque magnificis intumescere, neque molestis de-

primi poterimusaut turbari,

cum incertus utrarumquesit finis. Saepe namque qui hodie vivit, ne ad vesperam

quidem est superstes. Itaque si in urbe remansissemus,

non admodum verisimile est nos talias meditaturos ac phi-

losophaturos fuisse , at extra pomoerium egressos, et ad

haec sepulcra venientes, atque hanc defunctorum multitu-

dinemspectantes necesse plane fuit, vellemus nollemus

hoc conspectu admonitos has cogitationes animo volvere,

ac sublimiores fieri , dum illas volvimus, omnemque

erga res saeculares afFectum exuere. Neque vero tantum

ejusmodi cogitationes animum noslrum subibunt, sed et

sufficienti cohortatione concitabimur, ut ad aeternam pa-

triam nostram festinemus, ad eamque nos comparemus

et omnia nobis ad illam profectionem necessariapraepare-

mus, cum sciamus,quamcumque rerum nostrarum hic

reliquerimus, eam nobis detrimentum allaturam. Narn

quemadmodum qui longum iter viator conficit, et in pa-

triam suam redire festinat, quodcumque reliquerit in

hospitio,planeamittit, ejusque jacluramfacit: sic nimirum

et nos quascumque res nostras hic dimittentes abierimus,

earumomniumjacturamfaciemus : quam obcausamnobis-

cum ferre quasdam oportet, quasdam ante nos illuc trans-

mittere. Est enim via prsesens vita,neque stabilequidqnam

habet,sedresejusmolestas,'etiucundaspertransimus.Quam

1 Eccli. vu, 4o. — » Prov. x«v, 27.




oh fcausam hunc prae ceteris omnibus locum diligo, quod

nori tempore collectae solum, sed et absque collecta huc

venienti horum mihi verborum memoria refricetur, dumsemotis arbitris mnlta cum tranquillitate oculos meos per

haec sepulcra circumiero, quorum conspectu animus meus

ad defunctos, et ad illorum stalum traducitur.

II. Propterea niinirum et generosum hunc patrem

laudo, quod arrepta screnae diei occasione nos huc eduxe-

rit, praecedente nos viamquenobis monstrante beata Dro-side, cujus memoriam celebramus. Nam praeter ea, quae

dicta sunt, majorem ex loco possumus frtictum decerpere.

Cum enim aliis capsulis praetermissis ad Martyrum thecas

tenimus, sublimius eiieruntur nobis animi , fortior fit

anima, major alacritas, fides ardentior. Gum igilur labo-

res, certamina, praemia, palmas, coronasque Sanctorum

istorum nobiscum reputamiis, altera nobis humilitatis

occasio rursus occurrit. Sive Oiiim ab aliquo praeclara fa-

cinora sint patrata, nihil se magnum gessisse arbitrabitur,

si suam virtutem cum iliorum certaminibus comparaverit

sive nihil magnutn bonumve prsestilerit , nequaquam de

sua salutc desperabit, cum a fortiludinis istorum exemplo

sibi sentiat cohortationem adhiberi, ut ad studium virtu-

tis se traducat, secumque cogitet, accidere aliquando posse,

ut et ipse ibrtasse Dei benignitate adjutus tales aiiquos

sallus cdat, et in coelum confestim ascendat, summamque

apud Deum fiduciam et gratiam ohtineat, ac de his aliis-

que UDillo pluribus philosophanles possunius hinc disce-

dere. Martyrum qnippe mors fideiium est exhortatio,

Ecclesiarum fiducia , Christianismi confirmatio , mortis

doslructio, resurrcctionis deaionstratio , d:emonum igno-

minia, diaboli accusatio, j)hiIosophiae doclrina, ad res s;c-

culi hujus spernendas adhoriatio, et ad futuras deside-

randas via, solatium in malis, quihus obsidemur, occasio



DE S. DROSIDE MA.RTYRE. 5o3

patientiae , materia tolerantiae, bonorurn omnium radix,

fons , et parens : ac si placet , horum singula demonstra-

bimus , dicemusque , qua ratione fidelium sit exhortatio

Ecclesiarum fiducia , demonstratio resurrectionis , et reli-

qua omnia , quae nunc dixi. Cum igitur ineunda sunt no-

bis certainina cum gentilibus, ac de dogmatibus pugnae,

nostramque illi fidem accusant, cum caeteris hoc etiam

illis objiciamus, Martyrum, inquam, mortem, dicentes,

Quis persuasit istis, ut praesentem vitam contemnerent ?

Nam si moituus est Christus, nec resurrexit, quis haec

supra naturam praeclara gessit facinora? Ut enim probent

humanae virtutis hoc non esse, tot millibus a tam longo

tempore non virorum tantum, sed et mulierum, et virgi-

num innuptarum, et puerorum parvorum persuadere, ut

vitam praesentem negligant, et audacter se bestiis offerant,

ignem aspernentur, omne poenarum ac suppliciorum ge-

nus despiciant, atque ad futuram vitam festinent , nihil

argumentis nostris indigebunt, sed se ipsos interrogabunt,

et sufTicientem ex iis quae dicta sunt demonstrationem

assument. Nam ex quo tempore Christus advenit , infide-

les fuerunt Imperatores , fuerunt et fideles , sed infideles

plerique ad barathra et rogos et praerupta loca, et maria

et bestiarum furorem , ac varia suppliciorum et poenarum

genera fideles abducebant , et omnibus modis fidem ex il-

lorum animis evellere conabantur, et nihil perfecerunt

sed irrisi abierunt , dum fideles quidem omnibus modis

vexarentur, atfides amplius cresceret. Nullus autem ex

piis imperatoribus unquam adductus est, ut torqueret, ac

suppliciis cogeret ab errore discedere. Nihilominus tamen

sponte diffluit, ac perit, nt veritatis robur agnoscas, et

mendacii imbecillitatem , cum et hoc sponte ac nullo in-

sultante pereat, haec autem per eos, a quibus impeditur,

augeatur, atque in

immensam sublimitatem attollatur.



5o4 S. JO. CHRYSOSTOMI AHCHlEPISCOPl C. P.

Hujus autem rei causa est quod vivat Christus , et in

Martyrum animabus operetur. Si quando igitur dixerint

ipsum minime resurrexisse, haec ex illis sciscitemur, et

quis ista perfecerit? Num, quaeso, mortuus aliquis? Atqui

tam multi fuere mortui, nec ullus talia praestitit. At enim

magus et praestigiator erat? Atqui mulli magi et praesti-

giatores fuerunt, et omnes silentio involvuntur, nec ulkc

ipsorum uspiam reliquiae restant, scd una cum ipsorum

vita illorum quoque praestigiae sunt extinctae : Christi vcro

religio singulis diehus augetur, ac merito sane. Non enim

magicis artibus fiebant, sed virtute divina, quae gereban-

tur, ideoque non pereunt. Imovero non ex hoc tanlum

argumenta duco potentiae ejus , quod augeatur, sed quod

in bonum et ad salutem vitae nostrae : siquidem postejus

adventum ex belluis homines facti sunt terrarum incolae

vel potius ex hominibus Angeli, oinnes qui cum veritate

illi adhaeserunt. At decepti sunt, et seducti Martyres, in-

quit, atque idcirco vitam praesentem neglexerunt. Deinde

priores non persuaserunt sccundis , neque secundi tertiis,

sed quanto magis progrediebantur persecutiones , tanto

etiam majora praeclarum illnd facinus incrementa capie-bat : nec ullus tanto tempore fraudem agnovit. Quis haec

rationi consentanea judicet? Quod si decepti sunt, qul

fit, ut eorum pulverem daemones pcrtimescanl ? qui fit, ut

eorum etiam tumulos fugiant? Neque enim id eis accidit,

quod mortuos daemones reformident. Ecce namque mor-

tui sunt ubique terrarum innumeri, et illis assident, ac

multos videre possumus a dajmone correplos, qui in de-

sertis ac sepulcris degunt : ubi vero Martyrum defossa sunt

ossa , inde tanquam ab igne quodam inlolerando snpplicio

resiliunt , ac virtulem ipsos inlus flagellantem clara vocc

divulgant.

III. Atque hinc quidem ostensum est, indicium css e



DE S. DROSIDE MARTYRE. 5o5

daernonum infirmitatis mortem Martyrum: porro stupo-

rem ac pervicaciam illorum hac eadem re maxime revinci,

inde constabit. Gum enim isti, nempe Martyres, corpori

ac naturalibus obnoxii necessitatibus, atque ingenti dolo-

rum ac molestiarum mullitudine circumsessi caducam vi-

tam agentes, et in terris degentes, ita praesentem vitam

spernere videantur, propter suam in Deum, a quo creati

sunt, charitalem: illi vero et carnis expertes, et ab omni

hoc dolore molestiaque immunes, ita contumeliosi fuisse

atque in suum benefactorem ingrati cernanlur, quac tan-

dem illis excusationis aut venia3 spes relinquetur? Nulla

plane, cum istorum virtus illorum nequitiam summopcre

condemnet. Non enim homines, tantum homines, et qui

diligentiores sunt, negligentiorcs condemnant, sed etiam

ipsos daemones diligentia istorum damnat. Atque hoc de-

clarabat Paulus, cum diceret : « Nescitis, quoniam Ange-

»los judicabimus ? quanto magis saecularia1

? » quibus

verbis angelos diaboli significat desertores. Et quomodo

illos judicabimns? qua?ret aiiquis. Nonquidcm sedentes,

el rationem ab eis exigenle^, sed diligentia nostra illorum

socordiam condemnanles. Quod quidem et ipse indicans

diccbat : «Et si in vobis judicatur mundus 2: » Non dixit

coram vobis, sed per vos. Quemadmodum cum dicit

Viri Ninivitae surgent, et condemnabunt generationem is-

tams

, non hoc dicitur, quasi Ninivilae rationem exigant a

Judaeis, qui lum increduli fuerunt, sed quodab illorum fide

istorum incredulitas condemnetur. Possumus etiam nonmediocriter a Martyribus ad virtutem, ac rerum hujus

saeculicontemptum acquirendum adjuvari. Nam cum istos

videris vitam omnem aspernari, quamvis omnium sis stu-

pidissimus, ac negligentissimus, majores animosconcipies,

ac delicias contemnes, pccuniam despicies, et in cojlis

" i Cor. vi, 3. —» lb;d. —

J Luc. xi, 02.




versari concupisces. Quod si morbo sis detentus, maxi-

mam tibi patientiae occasionem praebebunt Martyrum

passiones: quod si paupertate premaris, sive aliis quibus-

vis aerumnis vexeris, quoties oculos ad acerbitatem tor-

mentorum, quae illi suslinuere, convertes sufficientem

malorum omnium, quibuscumque vexeris, consolationem

percipies. Propterea maxime commemorationes diligo

Martyrum, diligo et amplector, atque omnes quidem, sed

tum praecipue, cum mulierum certamina proponuntur.

Quanto enim infirmius est vas1

, tanto major est gratia ,

tanto illustrius est tropa^um, tanto insignior est victoria,

non ob imbecillilatem sexus atbletarum, sed quod per ea,

quibus vicerat inimicus, nunc etiam vincatur. Per virgi-

nem olim Adamum diabolus interemit ,per virginem

deinde Christus diabolum superavit : et ille gladius, quemipse in nos exacuerat, caput draconis amputavit, quod in

Davidis quoque duello contigit. Nam quemadmodum Go-

lialhi caput ense barbarico justus ille currens abscidit, ita

nunc etiam fit. Per mulierem vicit, per mulierem supera-

tus cst. Hoc iliius antea telum erat, hoc illius nunc caedis

factum est instrumentum, hoc vas apparuit insuperabilc.

Peccavit illa prior, et mortua est : ista mortua est, ne

peccaret. Illa tum futilis promissi spe inflata Dei leges

violavit, haec vitam praesentem contempsit, ne fidem in

suum benefactorem ejuraret. Quam igitur deinceps spe-

rare poterunt excusationem viri, si molles sint et ignavi,

quam vero veniam, cum ibrtiter ac viriliter se gerant mu-lieres ? cum adeo se generose ad certamina pietatis accin-

ganl? Nainneque scxus, necaetas, neque aliud quidquam po-

test impedimentum objicere, si adsit alacritas animi, et

zelus, et ardens fides, hisque omnibus Dei nobis gratiam

conciliemus, quod beata nimirum ista praestitit. Fuit enim

i

Petr. m, 7.



DE S. DROSIDE MARTYRE. 5^7

illi corpus imbecillum, et obnoxius sexus injuriae, et ju-

nior setas : verumtamen horumomniumimbecillitatemad-

veniens gratia occultavit, ubi generosam animi alacritatem

oflendit, et conslantem lidem, et animam ad subeunda

pericula praeparalam.

IV. N'hil enirn est, nihil plane polentius est eo, qui

magno cum studio Dei timorem habeat in mente defi-

xum , sed quamvis ignes , quamvis ferrum,quamvis

bcstias, quamvis aliud quidvis minentur hosles , omnia

nullo negotio contemnit, quod ulique beala ista Drosis

eliam fecit. Postquam enim rcgum lyrannus accendit :

neque enim in barathrum illam praecipitem egit, neque

capite truncavit, ne suppiicii brevitas facilius illi certa-

men redderet: sed animo ejus cupiens terrorem incutere,

atque indomitam ejus menlem rogi aspectu superare, in

medium illum protulit. Cum igitur rogum accendisset, ac

fornatem inflammasset, atque in summam allitudinem at-

tollerelur, haec cum cerneretbeala Martyr, inflammabalur

ipsa quoque atqueamore Christi ardebat, triumque puero-

rum memor secum ipsa reputabat, se in societatem certa-

minum iliorum venire, sibique easdem cum illis coronas

imponi. Et quemadmodum furiosi nihil eorum, quae cer-

nuntur, prout est, vident, sed sive exacutum gladium vi-

derint, in ipsum facile praecipites irruunt, sive rogum, sive

baralhrum. sive praecipitium, sive pelagus , sive aliud

quidvis, intrepide se in cuncta projiciunt : sic et ista fu-

rore non tali correpta, absit, sed alio quavis prudentia

honestiori, Christique amore correpla, nihil eorum quae

sunt oculis subjecta spectahat, sed in ccelum translata,

illucque jam mente commigrans omnia mala contemnebat,

et ignem non ignem, sedrorem esse ducebat. Quamobrem

rogum illum ego et fontem aquarum limpidisssimum, et

tincturam quamdam eximiam, et fornacem conflatoriam




appello. Nam quemadmodum in fornace aurum, sic et il-

lius beata anima per rogum illum purior reddebatur. LUquefiebant enim carnes ejus, et ossa torrebantur, exure-

bantur nervi, et corporis sanies undique defluebat : at

animoe fides firmior et splcndidior iiebat. Atque illi qui-

dem haec videntes ipsam perire censebant: haec vero am

plius cxpurgabatur, et quemadmodum aurum, imperitus

qui astat, etliqujfieri videt, ac diflluere, cumque cinere

commisceri, perire existimat, etcorrumpi: artifex autem,

et qui probe ista novit, acrationepuriusscit illud effici, ac

post exustionem ipsum omni ex parte splendidum ex-

trahit et componit: sic nimirum et isli evenit: infidelcs

quidem cum liquefleri ac diffluere carnem ejus viderent

in cinerem illam et pulverem abire censebant : at fideles

exacte noverant eam ita liquefactam sordes omnes depo-

nere, atque immortalitatem adeptam splendidiorem as-

cendere. Imo in ipso rogo ante resurrectionem miro quo-

dam modo vincebat adversarias potestates : siquidem igne

resolutae carnes, cum strepitum ederent, illas quam fa-

cillime in fugam vertebant. Et quemadmodum generosus

miles aereis armis circumdatus ipso etiam armorum stri-

dore timidioribus terrorem incutit adversariis : sic nimi-

rum et tunc beata Drosis pellis slridore potestates illas fu-

gabat. Neque vero hac ratione tantum, sed et alia rursus

nihilo ista minori. Nam simul atque rogum ingrcssa est,

et fumus in altum ascendens aerem occupavit, daemoncs

per aerem volantes suflbcabat omnes, diabolum abigebat,

et ipsam naturam aeris abstergebat. Cum enim fumo ido •

lorum inquinatus fuisset, in locum illius fumus alter as-

cendebat. ut illatas ab illis sordes abstergeret. Sane qui-

dem fontis comparatio pra?clare convenit illi rogo. Nam

queinadmodum si in fonle vcstem exuisset, et corpus ab-

luissct, ita corpus suuin in illa flanimafacilius

quamves-



DE S. DROSIDE MARTYRE. 5og

tem quamvis exuens, et animam nltldam reddens ad spon-

sum suum ab Angelis stipata properabat. Si enim Laza-

rum illum ulceribus plenum Angeli ad sinum Abrahae ab-

duxerunt : multo magis istam abcuntem stipabant, et

tanquam ex sacro quodam conclavi, ac thalamo nuptiali

assumptam ex fornace ad ccelestem sponsum deducebant.

Qua vero decausa tincturam etiam rogumillum appellavi ?

Quod. nimirum tanquam mirabili quadam infecta tinctura

cum purpura regia facta csset, ad coelestem Regem mit-

teretur, ac multa cum fiducia sedes illas ccelestes intraret,

quod fiebat, cum invisibili manu sua Christus sanctum

Martyris caput teneret, et tanquam aquis illam flammis

immergeret. O mirabilemrogum ! qualem intus thesaurum

habebat, pulverem illum ac cinerem auro quovis prelio-

siorem , et quibusvis unguentis fragrantiorem, gem-

mis quibusvis cariorem. Quod enim nec divitiae ncc

aurum praestare queunt, hocreliquiaeMartyrum praestant

siquidem aurum neque morbos unquam depulit, neque

mortem abegit : oss « vero Martyrum utrumque perfece-

runt, illud quidem nostrorum majorum aetatc, hoc vero

noslra etiam contigit. Ac de his ita non solum nos, sed

justi etiam, qui ante Chrisli adventum vixerunt, exacte

philosophari noverunt, quo tempore cunctis ex /Egypto

excedentibus, et aliis quidem aurum, aliis vero argentum

evehentibus, Moyses opum quarumvis loco Joseph ossa

sumens ea detulit ac thesaurum maximum et innumeris

bonis redundanlem secum domum vexit.

V. Sed dicet fortasse quispiam : Qua vero de causa ex

/Egypto in Palaestinam transferebat? Siquidem dum Mar-

tyrum memoria celebratur, talia praesertim examinentur

necesse est. Multi enim sepulturae suae diligenter provi-

dentes, cum propinquis suis mandent, ut si forle aiibi

eos mori contingat, in palriam suam translatos ilii sepe-



5io s. jo. ciirysostomi archiepiscopi c. p.

rimus, hanc nobis historiam objiciunt : cumque nos dixe-

rimus nihil interesse sive domi quis, sive peregre sepulturae

mandetur, respondcnt; Cur igitur, si nihil interest, as-

sumpta Joseph ossa in Paiaestinam transtulit Moyses? Ego

vero majus aliquid dicam : non solum Moyses accepit, scd

ille etiam moriens hoc praecepit: hoc enim profecto est

majus. « Visitatione enim, inquit, visilet vos Deus, et as-

«portabitis ossa mea 1. » Cur igitur c.t ille dixit, et iste

paruit? siqnidem res est disquisitione digna. Quid ais ?

Ergo-ne Patriarcha, qui vitam praesentem aspernabatur,

et omnia contemnebat, quo dignus non erat mundus, qui

pcregrinus et inquilinus erat, qui coelestia quotidie menle

versabat, qui supernam Jerusalem spectabat, ille dum

viveret quidem, ob Dei timorem et patria et liberlate pri-

vatus est, et in carcerem est conjectus, nec illis insidiis

est inflexus :postquam autem jam jam moriturus erat, ita

de minutis rebus istis erat sollicitus, ut istius suorum

ossium translationis tantam curam gereret, ac tanto ante

temporereliquiassuasadvehi jubebat, quis hoc assevcrare

tandem audeat? Quod enim lucrum, aut quae utilitas ob-

veniebat ex hac ossium transveclicne defuncto? cur er°;o

mandavit? Non quod de ossibus esset sollicitus , sed hoc

dicere possumus, eum sibi ab iEgyptiorum impietate li-

muisse. Nam quoniam mullis magnisque illos affecerat

beneficiis, atque illos aluerat, adjuverat, adversus famem

solatium illis attulerat maximum, et quae nemini unquam

innotuerant, ipse primus ac solus patefecerat, et in me-

dium protulerat, atque somniorum interpretalione non

solum famem praedixcrat, sed etiam sufficiens adversus

illam remedium praeparaverat, ita replctis /Egypti horreis,

ut nemo illius adventu se premi senlirct : ne igitur proptcr

beneficiorum magnitudinero Deus post obitum censere-

* Gen. t, i\.



DE S. DROSIDE M\RTYRE. 5ll

tur, cnm illi barbari facile ex homiuibus Deos facereiil :

omnem ut occasionem impietatis auferret, domum trans-

ferri ossa praecepit. Haec igitur una est occasio : sed et

alteram possumus indubitatam afferre. Siquidem ex sacris

illam scripturis etiam confirmare licet. Quae tandem illa

est ? Sciebat ille,quod audiverat a patre , cum ab avo

transmissum ad se sermonem ille didicisset, futurum, ut ad

multos annos servituti subjicerentur, et aflligerentur ab

/Fgyptiis. « Erit enim semen tuum peregrinum in terra

» aliena, et servituti subjicient illud, et aflligent quadrin-

»gentis annis1

, «aiebat Deus ad Abraham. Ne igitur tam

longi eos temporis taederet, et aerumnas minime ferentes

de reditu desperarent, animisque conciderent, maximo

illis tradito spei pignore praedixit fore, ut ossa reveheren-

tur, ut illi cum animis suis reputarent, nisi certo et sine

ulla dubitatione sibi persuasissct justus fnturum, ut omnes

revertamur, nequaquam de suis ossibus praecepisset, atque

ita demonstrationem haberent certissimam , spemque fir-

missimam suae in patriam reversionis. Atque hoc verum

esse, et idcirco de suis ossibus praedixisse illum, non quod

de sepultura sollicitus esset, at quod illorum impietati re-

medium vellet adhibere, audi quibus verbis Paulus teste-

tur : « Fide Joseph moriens de cgressione filiorum Israel

»meminit, et de ossibus suis mandavit2

. »Quid est hoc,

fide? Quasi diceret, quae post multos annos erant even-

tura, praevidebat, ac fore, ut posteri patriam suam recu-

perarent. Ut igitur hoc significaret, utrumque praedixit,

ac videre erat rem miram et incredibilem, cum ossa in

egressione transferrentur. Nam qui effecerat Joseph, ut

in ^Egyptum descenderent, ipse rursus eos redeuntes an~

tecedebat, et ad patientiam ac spem futurorum instruebat.

Cum enim reliquias ante oculos positas cernerent, omnis-

1 Gen. xv, 10. — » Hebr. xi , 22.



§12 S. 30. CtifoYsOSTOMI AftCHIEPiSCOPI C. P.

liant: deinde cnni illorum idcircO pusillanimitatem irrise-*

que illius historiae hoc pacto recordarentur , atque apud

se cogitarent ipsum a fratribus insidias esse passum, in

lacum missum, et capitis discrimen adiisse, carcere con-

clusum fuisse , atque alia cuncta,

quae illi contigerant:

deinde vero post illa omnia Piegem illum esse factum, ac

principem totius /Egypti ; tanlaeque ditioni curalorem ac

praefectum fuisse praepositum , in spem certissimam eri-

gebantur fore , ut a malis, quibus semper opprimi sole-

bant, liberarentur, cum ab ossibus justi docerentur nemi-

nem unquam fuisse derelictum, qui in Deum credidisset,

et ipsius auxilium expectasset. Licet enim res advers.e

quaedam et contra votum interim acciderint, dum ejus

promissa sperantur, et intervenerint, tamen optato fine

sperantes fraudare non poterunt, sed eveniet illud omnino

ex sententia divina quod praedictum fuit, et illustriores

reddet eos, qui patienler expectant omnia, qnae a Deo fue-

rint conslituta. Proplcrea de ossibus suis mandavit.

VI. Ne igitur adeo de nostra in patria sepultura simus

solliciti, neque morlem metuamus, sed peccatum. Neque

enim mors peccatnm peperit, scd peccatum mortem nobis

procreavit : mors autem in remedium peccati conversaest.

Mortem enim non csse metuendam, sed peccatum, audi

quibus verbis doceat Propheta : « Pretiosa in conspeclu

»Domini mors Sanctorum ejus1

; »et alibi, « Mors pecca-

»torum pessima2

. »Vides eos qui ad res suas atlenti sunt

maximam cliam ex ea posse utilitatem percipere :qui vero

desides sunt et inertes, eis rem illam in partem supplicii

obvenirc? Neque vero sine causa hunc instituo sermonem,

sed quoniam multos audio sacpenumero de mortis gene-

ribus verba facientes, ct quaedam, quac ignominiosa non

sunt, sibi probro ducere,quaedam crimine digna non

i Psal. C\V, 5. — « III. XXXII, 22,



DE S. DROSIDE MARTYRE. 5l3

vituperare : propterea controversiam hanc statui hodierno

die disceptare. Est enim oporlunus hic philosophandi

modus et mirifice cum Martyrum convenit solemnitate.

Multos entm dicentes audivi, llle peregre mortuus est

ignominiosius quam canis, nullo ex propinquis praesente,

neque sepulcro r.ondente : sed vix paucis vicinis se mutuo

invitantibus ex pecunia quadam corrogata obvolutus se-

pultura3 mandatus est. Ne igitur haec nobis negotium fa-

cessant, operae pretium fuerit opinionem istam corrigere.

Non enim hoc est cane miserius mori, mi homo, sed cane

miserius mori est in peccato mori , non peregrc vilam

finirc. Noli enim mihi commemorare hominem, qui in

deaurato lecto gesletur, qui proscquente tota civitate, qui

populis collaudantibus , cui sericae vestes , et auro inter-

texlae liberaliter admodum insternantur : hoc enim aliud

nihil est, quain lautiorem vermibus mensam apponere. Ne

igitur hunc mihi ostendas, sed hunc ipsum, qui tanto cum

honore deducitur, illo die mihi velim ostendas, quo in

excelso tribunali Christus sedebit, cum ille judicio siste-

tur, vocabitur, rationem reddet eorum quae dixerit, quae

fccerit, quae cogitaverit. Tunc enim illi ne unus ex hac

multitudine patrocinabitur, neque supplicio illum ac poenis

eximet, neque auxiliabuntur ei clamores ac laudes istae,

sed vullu in terram demisso, trepidus et pudore sufTusus

propter objecta sibi crimina abducetur, et a malignis spi-

rilibus ad aelerna tormenta cum gravissimo dentium slri-

dore, frustra lamentans , et propter intolerabiles dolores

plangens trahelur. Ac talia quidem erunt, quae illis in al-

tera vita contingent, sed neque toleranda sunt, qmo in

hac geruntur. Siquidem post laudes illas publicas, aut

pretio comparatas , aut a timore aliquo profectas , omnes

audiet accusantes, et in triviis, in foro, in aedibus, in po-

pinis, in aliis officinis, in via, in agris, et ubique singulos

xcn. 33



5 1 4 S. JO. CIIRYSOSTOUI ARCIIIE PISCOPI C. P.

viatores proximis cum timorenarrantes ac dicentcs, qualia

passurus sit

mala,quibus suppliciis

muictabitur,quibus

nunc erit subjiciendus tormentis. Quid illi profuit haec

vita? quem fructum ex avaritia collegil ? Aliis pecunias

suas relinquens abiit, at ipse secum assumptis peccalis

sepultus est, ac multi undique accusatores compaliuntur

illis quos ille afFecit injuria, licet ab eo laesi non fuerint.

Nam quemadmoduui , cum aliqui beneficiis afliciuntur,

ctiam illi quibus nihil confertur, gratulantur illis, et be-

nefactorem collaudant : ila cum inferlur quibusdam in-

juria, 111 i etiam, qui nihil kcsi sunt, compatiuntur afllictis,

eumque vituperant, qui injuriam intulit. Idcirco dixit :

« Mors peccatorum pessima, » cum propter hujus vilae

obtrectationes, tum propter alterius tormenta. Hic igilur

ille est, qui cane miserius moritur: at justis ita non eve-

nit; sed licet in deserto , licet nemine obvolvcnlc, licel

nemine praesentc vitam finiat, suiTicicntcs cxcquias ex hac

vita discedens habet, fiduciam apud Deum : ct admodum

honorifice prnescntibus Angelis, ejusque animam dcduccn-

tibuseflertur, quemadmodum cxLazaro antedemonstravi,

atque innumeros vitae sunc laudalorcs relinqucns : quod si

liberos reliquerit, omnes qui civitalcm incolunt illis suc-

current, et eorum cnrrm gerent, ut palernae benevolentinc

gratiam illis rependant. Oui vero peccatis et rapinis

obstriclus defunctns est, sive reliclis liberis ex hac vita

decesscrit, inimicitiarum suarum haeredes illos deseruit,

et inter inimicos reliquit : sive sinc liberis vitam finierit,

ex aedificiis , ex aliis posscssionibus,quas cx rapina ct

iraudibus acquisivit , a?tcrnam accusationis malcriam de-

relinquit. At non ila justus, sed et cum moritur, maximam

ulilitalem percipit, cum ex propriac virtutis rccordatione

de omnibus vivis bene mercatur, et mcliores eos rcddat,

quemadmodum et improbus hac ctiam ratione punitur.



)N S. PK0CAM MARTYRKM. 5l5

Non enim lantum, dum vivunt, sed etiam cnm moriuntnr,

multos laedunt, cum avaritiae suae pignora et indicia ubi-

que derelinquant. Quae cum explorata nobis sint, non eos

qui peregre, sed eos qui peccatorum rei moriuntur, mi-

seros censeamus, neque eos qui domi, atque in lecto, sed

eos qui cum virtute ex hac vita discedunt, beatos praedi-

cemus, ac virtutem sectemur, vitium fugiauius. Illa enim

et vivenlibus et morientibus prodest : istud vero ex ulra-

que parte laedit, dum et hos probro aQicit, et ad supplicia

abducit aeterna. Deus aulem, qui beatae isti, quae nos ho-

dierno die congregavit, ut cerlamen iniret, et luctarelnr,

et vinceret, et utornaretur corona, concessit, nobis etiam

simul omnibus in illo die, poslquam hujus vilae cursum

absolverimus,

ejusque mandata et leges observaverimus,ut in aeterna possiinus sanctne hujus tabernacula intrare,

concedat, et immorlalibus bonis poliri, gratia et benigni-

tate Domini nostri Jesu Christi, cum quo Patri gloria, una

cum Spiritu sancto, in saecula. Amen.

SERMO

De sancto Ilieromartyre Phoca et contra kcerelicos ,at-

que in Psalm. 1 4 1 • Voce mea ad Dominum clamavi :

voce mea ad Deum deprecatus sum.

I. Splendida nobis hesterno die facta est civitas, splen-

dida, ctillustris; non quia columnas, sed quia martyrem

habuit cum pompa incedenlem ,qui ad nos ex Ponto ad-

venit. Vidit vestram hospitalitatem , et vos benedictione

cumulavit; laudavit animi vestri alacritatem , et eos,

qui advenerant, benedixit. Beatos illos, qui convenerant,

33.



5 1 5. JO. GHRYSOSTOMI A.RCHIKPISCOPI C. P.

praedicavi ,quique suavis ejus odoris participes fuerant, et

eos qui aberant , miseros appellavi : verumtamen ne dam-

num eorum fiat irreparabile , rursus ipsum altera die prae-

dicamus : ut et ii qui ob negligentiam abfuerunt, a mar-

tyreimpertitamduplicentdiligentiabenedictionem. Etenim

quod saepenumero dixi, boc quoque dicere non cessabo

non poenas peccatorum repeto, sed aegrotantibus mcdici-

nam paro. Abfuisti heri ? saltem hodie adesto , ut eum in

proprium videas locum deduci : vidisti eum per forum

ductum ? cerne jam ipsum per mare navigantem : ut ele-

mentum ulrumque ejus benedictione repleatur. Nemo ab

hac sacra solemniute absit : non virgo domi remaneat

non mulier aedibus se contineat : exhauriamus urbem , et

nos ad sepulcrum Martyris conferamus; nam et Impcra-

tores una nobiscum chorcas ducunt. Quamnam igitur ve

niam meretur privalus , cum regia palatia deserant Impe-

ratores , et Martyris sepulcro assideant? talis nimirnm est

virlus martyrum , ut non modo privatos , sed eos eliam

qui diademata gestant, sagcna concludat. Haec genlilium

estignominia, haec erroris ipsorum opprobrium

, haee da>-

lnonum perditio, haec ncslra nobilitas , et Ecclesiae co-

rona. Exulto cum martyribus, et prae laetilia tripudio,

dum pralorum loco tropaeum ipsorum intueor; quoniam

pro fontibus sanguinem effudenmt : illorum ossa con-

sumptasunt, at illorum memoria in dies fit reccntior. I t

enim fieri nequit ut sol cxtingualur; ila neque ut marty-

rum memoria percat : ipse cnim Christus pronuntiavil

« Gcelum et terra transibunt, verba aulem mea non prac-

«teribunt1

. » Verum martyris quidem laudes ad conve-

nicns usquc tempus expectemus : nam et de illis salis

multa dicta sunt propter eorum studium,qui congregari

debuerant, et festivitalis diem celcbrem rcddere, quod

• Matlli. xxiv, 35.



IN S. PHOCAM MARTIREM. 5 17

enim hesterno die dixi , etiain hodie rursus dico : martyri

quidem gloria nulla ex multorum prae$entia comparabi-

tur, vos autem bencdictionem lucrifacietis,ex eo quod ad

Martyrem accesseritis. Quemadmodum enim is, qui ocu-

los in solem convertit, astrum ille quidem splendidius

minime reddit, sed oculos snos illuminat : ita nimirum et

is, qui Martyri honorem defert, clariorem illum non effi-

cit, sed ipse ab illo sibi benedictionem lucis accersit. Ite-

rum mare Ecclesiam efficiamus cum lampadibus illnc

prodeuntes et ignem humectantes, et aquam igne com-

plentes : nemo pelagns reformidet : mortem Martyr non

reformidavit, et tu aquam pertimescis ? Sed in hanc qui-

dem sententiam satis multa jam diximus : age ergo ex his

etiam quae hodie recitata sunt, consuetam mensam vobis

apponamus : licet enim corpora vestra coarctentur, ta-

men animus exercitetur : neque enim vestram coarctatio-

nem , sed anirni vestri alacritatem specto : gubernatori

quoque mare fluctibus agitatnm jucundum est, et doctori

Ecclesia turbis undans. Non enim in aquis est istis salsugo ,

non scopulus, neque belluae, sed mare ac pelagus odore

suavi redundans : hic navigia,quae non a terra in terram,

sed a terra in coelum trajiciunt : quae non pecunias ge-

runt, non aurum , non argentum? sed fidem, et charita-

tem, et zelum, et sapientiam.

II. Age itaque navem diligenter emittamus, quae nun-

quam perit , nunquam naufragium patitur. Sed iis,

quae dicuntur, attendite diligenter : psalmussiquidem ho-

die in aciem contra haereticos nos educit : non ut illos

stantes prosternamus, sed ut jacentes erigamus. Ejusmodi

namque nostrnm est bellum : non ex vivis mortuos reddit,

sed ex mortuis vivos efficit, mansuetudine, ac multa re-

dundans benignitate. Non enim factis insector, sed verbis

persequor ; non haereticum , sed haeresim : non hominem




aversor, sed errorem odio prosequor, et avellere conor.

Non est mihi bellum susceptum cum substantia; Dei si-

quidem opus est substantia ; sed corrigere mentem volo,

quam diabolus corrupit. Sic et medicus dum aegrotum

curat. non corpus oppugnat, sed corporis vitium tollit.

Sic igitur ego quoque , si cum haereticis bellum gessero

non cum hominibus bellum gero , sed errorem expel-

lere volo , ac putredinem expurgare. Mihi consue-

tum est persecutionem pati , non persequi : vexari ,

non vexare. Sic et Chrislus vincebat, non cruci affigens,

sed cruci affixus ; non alapis caedens, sed alapis cae-

sus. « Si male locutus sum , inqnit , testimonium perhibe

» de malo : si autem bene, quid me caedis * ? » Dominus

orbis terrarum apud servum Pontificis se purgat eliam

alapis in ore caesus, unde prodiit verbum, et mare frena-

vit , et qualriduanum Lazarum a morhiis excitavit : unde

malum fugicbat : unde aegritudlnes et peccata solveban-

tur : hoc est miraculum crucifixi. Nam cum fulmina vi-

brare posset , ac terram concutere, serviquc manum are-

facere , nihil horum fecit : et se purgat, et superat

benignitate , te erudiens,

ut cum homo sis, nunquamexcandescas : licet cruci affigaris, licet alapam accipias,

ut cadem dicas quae dominus tuus, « Si male locutus

»sum, testimonium perhibe de malo : si autem bene

»quid me caedis ? » Ac vide ipsius benignitatem, quo pacto

quae scrvorum quidem suorum sunt vindicet : quae vero

sua sunl,praelermiltat. Propheta quondam fuit, qui Fie-

gem impie agentem redarguebat : et cum accessisset, dixit,

«Altare, altare, audi2

. » Nam quoniam Rex Jeroboam

sacrificium idolis oflerens slabat, tum veniens Propheta

cum altari colloquitnr. Quid agis, o Propheta? hominem

dimittis, et cum altari colloqueris? Ita est, inquit, quare?

> Joan. wm, i7). — » 3 Re^. xm, 2.



IN S. PHOCAM MARTYREM. 5ig

Quandoquidem homo magis expers sensus ac stupidior

lapide faclus est, omilto illum et cum isto colloquor : ut

intelligas audire lapidem, et hominem non audire. «Audi,

» altare ,audi , » et subito ruptum est altare. Extendit ma-

num snam Rex, cum Prophetam vellet corripere, neque

potuit illam ad se reducere. Vides , ut altare potius,quam

Rex audierit ? vides , ut omisso eo qui ratione prseditus

erat, id quod erat rationis expers sit allocutus : ut per

istius obedientiam illius stuporcm malitiamque corrigeret?

Fractum est altare. etRegis malitia fracta non est. Ac vide,

quid acciderit: extendit manum suamRex, ut Prophetam

comprehenderet, et conlinuo manus ejus exaruit. Quo~

niam altaris supplicio melior factus non est,propria pcena

obedientiam Dei docetur. Ego quidem tibi parcens volu'

in lapidem iram efFundere:

quando autem lapidis magis-

terio non es eruditus, tu supplicium excipe. Et extendit

manum suam , et e vesligio exaruit. Stabat deinceps tro

paeum Propheta3 , et Piex contrahere ipsam non poteraf;.

Ubi diadema? ubi vestes purpureae ? ubi loricaj? ubi cly-

pei? ubi exercitus? ubi lanceae ? jussit Deus , et omnia illa

perierunt. Circumstabant Satrapae, qui succurrere minimepoterant, at plagae tantum spectatores erant rcdditi. Et

extendit manum suam Rex et exaruit : quando arida facta

est, tunc fructum tulit. Considera mihi exemplum, quod

occurrit in ligno,quod in paradiso fuit , et in Jigno

, quod

fuit in cruce. Sicut enim lignuin illud, cum esset viride,

mortem peperit, lignum vero crucis, cum aridum esset,

vitam genuit; sic et in manu Regis accidit : quando viridis

erat, tunc impietatern peperit : quando arida facta est,

tunc obedientiam produxit : vide facta Dei mirabilia : sed

quod dicebam, quando alapis ipse caedebatur, nihil mali

caedenti inferebal : quando autem servus injuriam passurus

erat,Regempunivit: uttedoceat ea quidem quae Dei sunt



02O S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P,

vindicare, quaeveropropria sunt praetermittere. Sicnt enim

egomeapraetermitto, tuaverovindico :sicettumea vindica,

tua vero praetermitte. Verum arrigite mihi aures vestras :

ubienim certaminum tempus est, auditoribusestopus.qui-

bus arrectae sintaures, etattentae, utdiligenter adverlatis,

quo pacto ligem, quopactosolvam adversariorum delicta :

qno pacto lucter, qno pacto feriam. Nam si illiqui in thea-

tro sedent duobns certantibus oculos suos, et corporis statu-

ram extendentes proni prospectant, ut certamina videant

probri plena ; ut certamina videant , quae imitari probro-

sum est : multo magis nos oportet audiendis scripturis di-

vinis anres attentas praebere. Si enim laudas alhletam,

cur non fis alhleta? sin autem fieri athletam probrosum

est, cur istorum laudes imilaris? At ejusmodi non sunt

hic certamina, sed communia cunctis et utilia, tum di-

centibus, tum audientibus. Gum haerelicis namque de-

certo , ut et vos athletas efficiam ; ut , non modo dum

psallitis , sed et dum colloquimini, linguam eorum com-

pescatis. Quid igitur ait Propheta ? « Voce mea ad Domi-

» num clamavi : voce mea ad Deum deprecatus sum*. »

Adverte; num certaminum occasionem praebere videtur,

quod dictum est ? vide quo pacto nectam coronam , et cer-

taminum materiam parem. « Voce mea ad Dominum cla-

»mavi : voce mea ad Deum deprecalus sum. » Hic tu mihi

haereticum voca , sive adsit , sive non adsit. Si enim adsit,

a Toce nostra doceatur : si non adsit, a vobis, qui audie-

ritis, discat. Sed , quod dicebam , non persequor ipsum

praesentem , sed ipsum excipio persecutionem passuin,

non a me, sed a propria conscientia ,juxta eum qui dixit

« Fugit impius nemine perscquente2

. » Mater est filiornm

suorum Ecclesia ,quae et istos excipit , et peregrinis sinum

expandit. Commune theatrum erat arca JNoe, sed Eccle-

« Psal. cxli. — » Prov. xftvtn, i.



1N S. PHOCA.M MARTYREM. 02 1

sia melior est etiain quain ista. Nam bruta quidem anima-

lia illa recipiebat, et bruta conservabat : haec autem bruta

recipit, et transmutat. Exempli gratia, si intraverit vul-

pes haereticus, ipsum ovem eflicio ; si intraverit lupus,

ipsum agnum eflicio, qnantum in me situm est : sin au-

tem noluerit, non id vitio meo /it , sed ex ipsius impro

bitate : qnandoquidem Christus eliam duodecim discipu-

Jos habuit, et unus factus est proditor : verum non a

Christo, sed ab animo suo vitiato : quandoquidem et Eli-

S33us discipulum habuit avarum , at non ab imbecillitate

doctoris,sed a discipuli ncgiigentia1

. Equidem semina ja-

cio : si terra sis pinguis semen excipiens , etiam segetem

reddis : sin autem petra sis sterilis , nullo meo vitio id fit

sive audieris, sive non audieris, spirituale tibi carmen oc-

cinere, vulnera mitigare non desinam : ne in illo die au-

diam, « Serve male , oportnit te committere pecuniam

» mcam nnmulariis. Voce mea ad Dominum clamavi: voce

»mea ad Deum deprecatus sum*. »

III. Quid ais haeretice? de quonam dicit ha:c Propheta,

et quem Dominum ac Deum appellat? de una enim per-

soua fit sermo. Illi siquidem in suum caput scriptnras adul

terantes, ac perpetuo argumenta adversus salutem suam

perquirentes, in perditionis barathrum se ipsos detrudere

se non animadvertunl. Filium enim Dei neque qui laudat,

elariorem eflicit : nequc qui blasphemiis et contumeliis

aflicit, laedit : nonenim indiget laude noslra natura incor-

porea : sedquemadmodum is qui splendidum solem dicit,

lucem illi non addit; neque qui dicit tenebrosum , subs-

tantiam ejus imminuit, sed propriae ccecitatis indicem pro-

fert sententiam : ita qui filium Dei, filium non dicit, at

creaturam, insaniae suae prodit argumentum : qui vero

substantiam ejus agnoscit, probitatem suam ostendit : et

» 4 Rrg» v. — * MaUh. xxv, 26.



52 2 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

nec iste heneficiis ipsum cumulat : nec ille quidquam ip-

sum leedit : sed hic qnidom pro salute sna. ille vero ad-

versus salutem suam dimicat. Verum, ut dicebam , scrip-

turas adulterantes , alia qnidem prnetervolant : quaerunt

autem, num alicubi argumentum aliquod offendant,quod

ipsorum morbo suffragari ac favere videatur. Neqne mihi

tu dixeris in causa esse Scripturam : non Scriptura, sed

ipsornm improbitas est in causa : quandoqnidem mel quo-

qne dulce est; at qni aegcr est, acerbiuu illnd arbitratur :

verum non mellis cnlpa, sed infirmitatis est crimen. Ita

qui furiosi sunt, quae videntur , non cernunt : at eorum

qna3 videntur cnlpa non est, sed mentis vitiata? furiosi ho-

minis. Ccelum Deus creavit , ut opus contemplemur, et

opificem adoremus : at Gentiles opus Deum fecerunt :

verum non opus, sed illorum improbitas est in causa : et

quemadmodum improbus a nemine juvatur, ita probus a

se ipso eliam juvatur. Quid Christo par ? at ab eo non

adjutus est Judas : quid diabolo nequius? at Job corona

redimitus est; et neque Judam Christus adjuvit, quia is

erat improbus; neque Job diabolus nocuit, quia hic pro-

bus erat. Haec ego dico , ut nemo scripturas accnset, sed

eorum improbitatem, qui ea , quae recte dicta sunt, male

interpretantur. Nam et diabolus ex scripturis cum Christo

disputabat ; atqui non est in causa scriptura, sed ea mens,

quae recte dicta male interpretalur. Dum enim Filium Pa-

tre minorem esse volunt ostendere, inusitata nomina cu-

riose perquirentes circumeunt, deque verbis illis (Deus

et Dominus) aiunt, Deum Patrem esse, Filium Dominum,

et nomina dividunt : vocem quidem «Deus» Patri, vocem

autem «Dominus» Filio tribuunt : ut qui deitatis distribu-

tores sint, et tanquam haereditatis divisores. Scriptura

Filio dicit «Dominus?» ain tu, haec dicit ? numquid Psal-

mum non audisti ad unam personam hodie diccntem:



IN S. PHOCA.M MARTYREM. 52 3

«Voce mea ad Dominiun clamavi : voce mea ad Deum

» deprecatus sum 1?» itaque et

Dominum,et

Deum ipsumappellat. Utrum Deum esse vis, Filium, an Patrem ? plane

Patrem dices haec nomina indicare. Igitur Deus est Filius

et Dominus Pater. Quid ergo nomina dividis, et hoc qui-

dem illic adjicis, illud outem hic dividis? Et vero Paulus

ait (lilinam Paulum audires, et beatus esses:) «Nobista-

» men unus Deus Pater, ex quo omnia : et unus Dominus

»Jesus Christns, per quem omnia 2:» num Filium Deum

vocavit? quid ergo? Dominum. Curenim, quaeso, splendi-

dius est nomen Deus, quam Dominus; aut Dominus, mi-

nus quam Deus ? attendite, obsecro, diligenter. Si ergo

unum esse illa, Dominus et Deus, ostendero, quid dicos?

Nomen Deus majus esse dicis, Dominus autem minus?

audi prophetam dicentem :«Iste Dominus,qui fecit cce-

»lum : iste Deus, quiterram condidit5.» Dominus ccelum,

et Deus terram. Hic in eadem persona et nomen Dominus,

et nomen Dcus posuit. Et rursus, « Audi Israel, Dominus

»Deus tuus Dominus unus est*. » Bis Dominus, et semel

Deus : ac primum Dominus, et deinde Deus , et rursus

Dominus : quod si hoc deterius esset, illud autem majus,

non de magna substantia , majorique vocabulum minus

posuisset primum, sed majori dicto contentus fuisset , ne>

que minus attribuisset. Num ea, quae d ; xi, inlellexistis ?

iterum doceo : non enim hoc speclaculum est ad osten-

talionem, sed doctrina ad compunctionem : non ut iner-

mes abeatis, sed ut armati recedatis. Nomen Deus majus

essedicis, haeretice, etminus essenomenl)ominus?ostendi

tibi Prophetam dicentem, Dominus qui fecit ccelum : Deus

qui condidit terram. Moysem tibi rursus ostendo dicen-

tem, « Audi lsrael, Dominus Deus tuus Dominus unus est.

Quomodo unus, si duo sunt nomina, hoc quidem minoris,

• Psal. cxu.-— 1 Cor. yiii, 6.-3 Isai. xlv, 18. — 4 Deut. vi, 4«



5«4 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

illud vero substantiae majoris? non enim utique se ipsa

major et minor est substantia, sed aequalis et connexa.«Dominus Deus tuus Dominus unus est. » En ostendo tibi

nomen Dominus boc esse idem, quod Deus : in summa

autem si Dominus minus, Deus autem majus,quodnam

ejus esse nomen debuit? Doininus minus, an Deus niajus?

si dicat : Quodnam est nomen meum ? quid ais, hreretice?

an nomen Dominus fiiii , nomen autem Deus Patris est

tanquam magis proprium ? si nomen Dominus, quod est

minus, denotare ipsum ostendero, quid facies?« Cognos-

»cant, quia nomen tibi Dominus 1

, » inquitPropbeta. Num

dixit Deus? tametsi cur, si majus est Deus, non dixit

Propheta, Cognoscant, quia noinen tibi Deus? si enim

hoc quidem ejus proprium ac peculiare Deus, illud vero

Dominus, alienum ab eo tanquam inferius ; cur dixit,

« Cognoscant, quia nomen tibi Dominus , » illud par-

vum, minusset inferius numine ac dignifate : ncque dicit

illud magnum et sublime, quod dignum est substanlia?

Atqui ut intelligas hoc parvum non esse, nec deterius sed

eamdem vim habere , «Cognoscant , inquit, quia nomen

» tibi Dominns : tu solus altissimus super omnem terram. »

IV. At nondum a pugna discedis , sed ais rursus

«Deus» majus esse, «Dominus» autem minus. Si filium

majori nomine appellatuui indicavero, quid dices?

num pugnam finies ? num a contentione desistes ?

num tuam salutem agnosces? num ab insania recedes?

intellexisti, quid dixerim ? quandoquidem nomen «Domi-

» nus » fdio tribuunt , « Deus » autem Patri ut majus. Si igi-

tur majori nomine Filium appellatum indicavero, pugna

confecta est : tuis enim armis te subigo , luisque pennis te

supero. Tu dixisti «Deus» majus, «Dominus» autem ininus

cssenomen: demonstrare volo minns Patri non convenisse,

' Pgill. 1AXMI, 1 2.



1N S. PHOGAM MARTYREM. 52 5

si major crat , et majus Filio non convenissc, si Filius

minor erat : audi Prophetam dicentem, « Hic est Deus nos-

»ter : non sestimabitur alius ad eum. Adinvenit omnem

»viam scientiae. Post haec in lerris visus est, et cum ho-

» minibus conversatus est *. » Quid ad hoc respondes ? num

his verbis contradicis ? at non potes : verilas enim perma-

net, quoe splendorem suum emittit , et oculos haeretico-

rum credere ipsi recusantium excaecat. Quamquam longa

sunt cerlamina, et mullus est aestus; major tamen est ora-

tio , atque incommoda superat auditorum , aestumque mi-

tigat rore doctrinae : et quando semel aut iterum in heb-

domada congregamur, auditorem negligentem esse non

oportet : si cnim ex hoc loco excesseris, ac dixerit quis-

piam:

Qua de rc doclor disseruit? subjicies, adversus

hsereticos. Si dixerit tibi,qua de re egit? neque menti

occurrerit, maxima erit ignominia : sin autem dixeris,

ipsum pungis : ct sive sit haereticus , ipsum corrigis : sive

negligens sit amicus , ipsum pellicis ; sive etiam mulier

lasciva, efficis temperantiorem : nam et mulieri reddere

rationem debes:

«Mulieres enim, inquit, in Ecclesia ta-

»ceant : si quid autem volunt discere, domi viros suos in •

»terrogent2

. » Si domum ingressus fueris, et ex le mulier

sciscitetur, Quid mihi ab Ecclesia retulisti? Responde

illi, Non carnes , nec vinum , nec aurum, nec mundum,

quo corpus ornctur; at sermonem, quo sapientior mens

reddatur.

Cumin

congressummulieris

veneris, mensamilli spiritualem appone : dic primum dum adhuc rccens

est memoria : perfruamur spiritualibus, ac deinde sensi-

bili mensa perfruamur. Etenim si res nostras ita dispona-

mus, Deus etiam aderit in medio noslri : cum ut mensam

benedicat, tum ut nos coronet. Nos quidem pro his om-

nibusgratias agamus ipsiPatri cumFilio acSpiritusanclo,

nunc et semper et in saecula saeculorum. Amen.

' Bar. iii, 23. — * i Cor. xiv, »4-



526 S. JO. CHIXYSOSTOUI ARCHIEPISCOPI C. P.

LAUDATIO

S. Protomartyris et Apostolce Tkeclce.

Praeclaras nobis sanctorum imagincs Spiritus sancti

gratia memorias annuas ipsorum erexit, et actiones pro-

gressu temporis in oblivionem venienles perpetuo recen-

tes conservat. Etenim unusquisque cum tanquam in imagi-

nem in mcmoriam iuciderit, actionum pulcbritudinem

contemplatur, et insidentes memoriae imagini spectat ac-

tiones. Ac inihi videor hodierno die beatam illam puellam

tanquam in imagine stantem memoriae contemplari, et

hac quidem manu de voluptatibus, illa vero de periculis

reportatam coronam protendenlem ; atque hac quidem

virginitatem, illa vero martyrium Domino universorum

offerentem. Erat igiturin ipsa

etiamvirginitas, quae illis,

qui rem accurate perpendunt, magnum quoddam marty-

rium ante martyrium videtur. Sunt enim crudeles quidam

carnifices corporis voluptates; imovero carnificibus cru-

deliores : nam vinculis torquent non manufactis : per ocu-

losanimamyulnerant: per aures mentis rigori atque cons-

tantiaeluxuriae faces admovent: aspero flagellointellectum

fla°ellant, novis subinde praeliis nos lacessunt. Quando

quis oculis caecitatem indixerit, ne formas spectent, tum

id quod clausum est, reserant volnptates et lascivis per

aures cantilenis rcsolvunt : quando in aures cantibus mc-

retricis occlusas inciderint, tum libidinose cogitationibus

ornataeilludunt : quando illas pcr omnia, ut paucis com-

plectar, vigilantes superaverimus, dormicnles umbratili



DE S. THECLA MARTYRE. 5^

pugna divexant: ita nos perpeluis ct in orbcmrcdeuntibus

praeliis urgent, quae neque cumsolecxcitantur, neque cumnocte sopiuntur. Porro si juventutem eliam aggressae fue-

rint, tum vero ignis cum igne miscebitur; stipula cum

fornace jucgetur. Facile namque voiuptatibus juventus

incenditur: quippe quse pinguior olei in morem et apiior

sit ad inflammationem, ut ad temperantiae labores delica-

tior :

quae nimirum omnia beatae virgini longum marty-rium virginilatem reddebant; quae cum voluptatibus, ut

cum bestiis martyr pugnabat : cum cogilalionibus, ut ille

cum cruciatibus, luctabatur: cum libidinum imaginalio-

nibus quasicum tormentis carnificum congredicbatur : sed

ab ilto tamen multiplici ac domestico beiio victoriam re-

portabat: siquidem igne naturali ardentior illi erat ignis

animi, et sanctus. Enimvero puellae natura cedebat, et

quae apud alios dominatur, ct ad coitum furit, apud The-

clam virginitatem exercebat. Parentes vero cum filiae inita

cum virginitate pacta non nossent, neque foederis nuptia-

rum cumilla jungendi causa Christum Dominum de ccelo

dexlramdedisse,

multis eam, verbosisque commonitioni-bus ad conjugium incitabant: at enim jam aures puellae

Pauli carmine personabant : « Quae non est nupta, cogilat,

»quaeDomini sunt: ut sit sancta et corpore et spiritu1

. »

\irginitatis extemplo corona dabilur : hoc iilam primum

sollicitudinis genus aflicit : sollicita enim est benedictionis

plena soliicitudine: sollicita cst cura liberioriquavis incu-

ria; ut sit sancta et corpore, et spiritu. Nihil est illi com-

mune cum terra: nulla cum connubiahbus necessitatibus

est cognalio; quale est fornicantem sponsum tolerare,

suspiciones falsas sustinere, procedcndi saepe utiliter in

publicum potcstate privari, de alimentis inquirere, orna-

tam zelotypiae obnoxiam esse, despicatui duci,priusquam

1l Cor. vii , 34.



52 8 *. JO. CHRYSOSTO.MI ARCHIEPISCOPI C. P.

pepererit, quasi quae nondum uxor facla sit; ubi pepere-

rit, ob pignora in crimina incurrerc. Partu edita est quae-

piam femina? quod natus non sit masculus, telricum ma-

ritus vultum gerit : adjectus estetmasculus Peditus estfoe-

tus? sed qui formosus nonest: eleganti est formauterque?

tanquam de pulchris acerbior cura incessit : depulsi sunt

a lacte? rursus anxietas educationis succedit : cum sani

fuerint,metus ne aegrotent: cum aegrotaverint, formido ne

moriantur: cum mortui fuerint, metus ne deinccps tan-

quam prole carens contemnatur : cum mortui non fuerint,

nt de vivenlibus,gravior sollicitudo incumbit; unde libe-

ris ad inslitutionem sumptus: unde conjugalis fcederis ap-

paratus; unde veslimentorum decor ; unde famulorum

unicuique distributio : quaenum ex bonis majori attribuel;

quo pacto minoris invidiam miligabit. « Quae non est

«nupta cogilatquae Domini sunt, ut sit sancta et corpore,

n ct spiritu. » INon matrimonii naturam traduco: est enim

illud generisprovidentia communis,scd conjugalorum cu-

ras divulgo: carnalibus curis ccelestes curas antepono:

pulchro id, quod pulcbrius esl, pracfero. Virgo etiam pce-

na, qua Eva mulctata est, superior evasit : illud enim, « Ad

»virum tuum conversio tua, ct ipse tui dominabitur1

: »

in eas, quae virorum dominatu non premuntur, invalidum

est: illud, « In doloribus paries filios, » in eas quae virgi-

nitatem colunt , otiosum est: nam quae minime parit, a

gravium partus dolorum sententiaest immunis. Jam virgo

futurae vitae pignoribus obiectaris: jam familiaris est tibi

sanctificatio resurrectionis. « In resurreclione cnim, in-

» quit, neque nubunt, neque nubunlur 2: » propterca hu-

jusce rei plane ingens est lapsus, quandormidem et rccte

factum est ingens : ideo virginilatem colentis scelestior est,

quam meretricis lascivia : non enim par est ratio corrup-

i Gen. iii, 16. — • Matlh. xxn, 3o.



DE S. THECLA. MARTYRE* 52()

tlonis virginitatem colentis, alque meretricis : non par ra-

tio corruptionis privatae feminae, ac reginae: non par est

ratio furti vasis sacris usibus destinati, ac vulgaris. Vasenim est sacris usibus destinatum virgo, purpurea vestis,

quam alteri non licet, quam regi universorum adaptari

sponsa, quae virgineas nuptias semper retinet. beatas

nuptias, quarum torus est virginitas ! harum causa beatse

martyri tot discrimina fuere subeunda. Viderat quippe

sponsi pulchritudinem, et ab ejus contuitu non avelleba-tur. Instabat mater, quae ad nuptias impellebat: at illa

sponsum cceleslem his vocibus compellabat, a Ad televavi

» oculos meos, |qui habitas in ccelo1

. » Accedebat procus

nuptiali eam colliquio titillans: at illa se cum Christo ta-

cite conjungebat dicens, « Adhaesit anima mea post te2:»

conQuebantadulalionibus captantes

propinqui:

at illius

menti Paulus contestans obversabatur: « Despondi te uni

» viro virginem castam exhibere Christo3

: » supplicabant

servi cum lacrymis, at illa sponso amatorie concinebat:

« Quis nos separabit a charitate Chrisli4

? terrebant judi-

ces pcenis, at omnes illa magno animo proculcans clama-

bat, « Principes non sunt timon bonis operibus, sed

ma-»lis

5

. » Cum vero statuas virginitatis etiam in viis erigi

martyri oporleret, talis quaedam puellae est exorta tenta-

tio. Liberata judicio, Pauli praedam sectabatur, et rumo-

rem secuta ducem viis, quae ad Paulum ferebant, sese est

ausa committere. Porro diabolus puellam observabat, et

cum iter agentemobservasset, hostem immittit in puellam

procum , virginitatis tanquam in deserto praedonem.

Cumque jam iter perficeret, generosae virgini admissarius

a tergo procus et acer indagator; captam eam esse jam in-

clamabat; difficiles undique angustiae urgebant; robustus

• Psal. cxxu, ai. — » Id. lxii, 9. — 3 a Gor. xi, a. — 4 Rom. vm, 35.

— 5 Id. xni, 3.

XCH. 34



53o S. JO. CIIRYSOSTO.Ul ARCHIEPISCOPI C. P.

erat, qui bellum inferebat ; infirma, cui bclhim infereba-

tur. Ubinam aliquod illi a perfugio illo perfuginm? Tum

vero in ccelum conversa virgo ad eum, qui omnibus ubi-

que ipsum invocantibus adest, cum lamentis clamabat,

« Domine Deus meus in te speravi1

. »

SERMO

In commemorationem S t Bassi: habitus est sermo de tl-

more, et de vcrbis illis , Discite a me, quia mitis sum,

et humiliscorde2

.

I. Nosquldemparerat8

,postquamin vostantusde moae

fons orationis eflusus est, et cum hoc tempore, atque a

praecedentibus sacerdotibus ac doctoribus copiosa vobis

spiritualis est instructa mensa, panperculas noslrorum

verborum slillas reprimere, cum praesertim diuturna cor-

poris aegritudine, ac vocis imbecillitate, atque adeo curis

sibi succedentibus praepediti simus, o Christi amantes au-

ditores : sed quoniam inexplebili concionum sacrarum

amore correpti nos ad dicendum invitatis, age Salvatoris

gratia bene juvante paucis probilaii vestrae, qme tempori

quadrent el conveniant, apponamus. Hoc cnim et nobis

qui dicimns, et vobis qui audilis aptius est, opinor, qui ra-

tione ac mente vobis qttfe meliora suntetulilia comparalis.

Ac sanctus quidemctcelebris Marlyr ct Episcopus Bassus,

[jui sacrum nobis hunc conventum hodie congrcgavit, iis

praemiis, quae suis promcruit cerlaminibus, jam politur,

* Psal. vii, 2. — » Matth. xi , 19. — 5 Vide D. Guillon , tom.

xv, p. 4/9-48i.



Dfi 8. 11A6SO i\lA.lillRE. 5Jl

nec ulla nostrarum laudiun coliatione vel pensione nunc

indiget, sed pro nobis, ut solet ad Dominurn preccs fun-

dit, utpote qui propter agonem martyrii, loquendi liber-

tale gratiaque plurimum valeat, et immortalitatis corona

donatus sit, quaui etiam Christus fidelibus praeparavit. Co-

piosa sunt enim ul testalur Aposlolus, Dei dona, qui et

olim Marlyrum munera iis, qui sincere ipsum invocant,

dilargitus est, et nunc praecipuecum annuapaulo postme-

moria limoris illius celebrandasit, et ad Deumlaudandum

ob tcrribiles illas minas bcnigna et miscricors ira Dei nos

provocet. Vidimus enim revera furorcm exquobenignitas

coruscabat, cum nos undique timor lerrae motus obside-

ret, cum creaturas omnes conculi cerneremus, ac pavi-

mentum magno impetu quassari; Salvalor autem misera-

tionum suarum nequaquam oblivisceietur, cum accrbum

interitum expectaremus, cum nostras aedes continuo se-

pulcra nostra iuluras putaremus, cum agitatione detenti

locum modumve perfugii nullum reperiremus , cum ad

medium diei pervenientes nequaquam visuros nos vespe-

ram speraremus, cum sursum appensus gladius immine-

ret, ac deorsum beneficentia se cum precibus slrenue

gereret, cum una voce populi, Domine miserere, clama-

rent, et Dominus miserationibus ilecteretur : qui enim

intuitu solo commovet, manu trementem crealuram se-

davit. Cur non paucis ista complector ? quo tempore,

nisi Dominus Sa.baoth adjuvisset nos, paulo minus habi-

tasset in inferno anima noslra 1

. Quem enim non stupore

defigit magnitudo misericordiac Salvatoris ? quos animos

ad gratias agendas non incitant , quae tum acciderunt,

neque soium quae tum temporis , sed etiam quae deinde

ac paulo ante nobis occurrerunt ? Terrae iirmamenta

commovit, aedium fundamenta concussit, domus tan-

' Psal. xcui, 17.

34.




quam oneraria3 naves in maris fluctibus jaetabantur, ju-

diciales oculos tantum ostendit, et perinde ac si mediis in

aquis versaremur, agitabamur omnes. Multus erat timor,

ac multis partibus copiosior est timore misericordia. Cutn

eniin creaturam agitaret, non evertit, cum universa con-

cuteret, non solo aequavit, neque tola creaturarum pul-

chritudine tcrram nudavit. Sola tecta concussit, ut hoc

pacto solum admoneremur, at interitus ne gustum quidem

nos voluit deiibare. Tantum ejus in nos commiserationis

est pelagus. Sed et quod terrae columnas concusserit

hoc ipso de nobis sollicitum ac misericordem se prodi-

dit. Vidit enim praevaricatores nos esse, atque irritare

iliumsolere, vidit rapinas adamare : vidit nos domum

domui jungere, et agrum cum agro copulare , ut proximo

quidpiam auferamus. Vidit orphanorum nequaquam mi-

sereri , neque judicio viduarum opcram dare. Vidit a

doctoribns contraria fieri eorum,quae facienda dicebant,

vidit turbidis theatrorum spectacnlis addictos discipulos,

Ecclesiasticum ordinem ac concrnnitatem probro afficere,

vidit in nequitia et invidia vivere , vidit fraudem cum

invidia copulare, vidit simulationis procellas simpliciores

tanquam navigia submergere , vidit animi proposilo ne-

care, vidit quantum possumus injuriam inferre , vidit

naufragium pati charitatem , fraudem vero in hoc vitae

pelago navigationis secundum cursum tenere, vidit a

veritate resilire, atque mendacio adhaerere ; denique ut

uno verbo dic.im , vidit mammonne potius quam Dominoservire, sicque teiram trementem nobis tanquam paeda-

gogum pueris admovit , et indulgentis matris viscera

exhibuit ,quae soepenumero pendentem ab uberc fllium

suum ac ploranlem ab illa volens abducere consuetudine,

parvum illum lectulum vehementer conculit, non ut stu-

pore percellat infantem , sed ut terreat: sic nimirum et



DE S. BASSO MARTYRE. 533

Dominus tiniversorum, qui terrarum orbem manu gestat,

i!lum concutit, non ut evertat, sed ut eos qui insolenter

se gerunt , ad salutem convertat.

II. Neque vero quisquam reprehendat, quod cum in-

dulgentematre Dominum comparaverimus, quandoquidem

in Evangeliis se ipsum Dominus ipse cum gallina contalit

dicens : « Jerusalem, Jerusalem , quae occidis Prophetas 9

• etlapidas eos, qui ad te missi sunt, quoties volui congre-

» gare filios tuos, quemadmodum gallina congregat pullos

» suos, et noluistid

? » Terram igitur expertem animae he-

nignus Deus commovit, ut eam quae anima praedita est,

ah inordinatis motibus revocaret : carnis interitum com-

minatus cst, ut nohis ab aniinae exitio caveamus. Vides,

o pie Christiane, quanta sit creatoris erga nos misericor-

dia? vides benignitatem ex comminationihus effulgere?

vides miseralionem praevenire indignationem ? vides sen-

tentiam bonitate superari ? Ncque id sane mirum : ipse

nunc etiam mitis ac benignus est Dominus noster, more

solito de salute nostra sollicitus, qui clara voce clamat in

Evangeliis, ut paulo ante nobis legebatur : « Venite, dis-

»cite a me, quia mitis sum, et humilis corde 2. »0 quanta

creatoris est demissio ! nec tamen creatura reverelur.

Vinite , discite a me, quando advenerit dominus ad ser-

vos, qui prolapsi fuerant, consolandos. Ita se gerit erga

nos Christus, misericordise specimen edit, cum peccato-

rem puniri oporteret, cum eorum genus omne delere, qui

ipsum irritaverant, mansuetis reos verbis alloquilur. « Ve-

» nite, disciteame, quia mitis sum, et humiliscorde. »Deus

humilis est, et homo sublimis : mansuetus est judex , et

reus superbus : humilem artifcx vocem mittit, et lutum

quasi rex quispiam loquitur. « Venilc, discite a me, quia

» mitis sum , et humilis corde. » Non flexerunt vos , quae

1 Malth. imii, 3^. — a Id. xi, 29.



53/J S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

praecesserunt , non exorarunt vos, quae deinde, quaeque

panlo ante acciderunt, quemadmodum tunc, nunc eliam

creaturam cum commovisset , rursus eam misericordia

usus firmavit; « Venite igitur , discite a me, quia mitis

»sum, et humilis corde. »Non flagellum gestat,quo ver-

beret,, sed naturam, qua medeatur. Venite atque inefTabi-

lem benignitateui videte. Quis herum minime verberanLem

non diligit? quis judicem reo supplicantem non miratur?

Omnino verborum humilitas te in admirationem traducit

opifex snm, et opus meum diligo : faber sum, et ei parco,

quem fabricatus sum. Si meae dignitatis jure summo utar,

collapsam naturam humanam minime liberabo, et imme-

dieabili morbolaboranti nisileniamedicamenta adhibeam,

convalescere illa ininime poterit:nisi benigne atque hu-

maniter tractem , necatur : si minas solum intentem, in-

terimitur. Idcirco jacenti emplastra lenitatis appono

plurimum ex commiserationc me submitto , ut eam lap-

sam erigam. Jacentem et abjectum a lapsu non excitat

ille qui stat, nisi manum et ipse demittat. « Venite, discite

»a me, quia milis sum, et humilis corde. »Non ad osten-

tationem verba profero, rerum experientiam vobis exhi-

bui, quia mitis sum, et humilis corde, ex eo statu collige,

in quem de^enisse me vides. Formam intuere meam, et

quae sit dignitas mea, cum animo tno reputa,mequeadora,

quod tua causa me demiserim. Cogita unde profectus sim,

et qno in loco tecum colloquar, cum mihi ccelum sedes

esset, nunc te alloqucns versor in terris. Sursum glorifi-

cor, et ut longanimis non irascor, quia mitis sum et hu-

milis corde. Nisi mitis essem Regis filius, roatrem servam

non elegissem : nisi mitis essem, invisibilis et visibilis

substantiae opifex, peregre ad vos non venissem. Nisi mitis

essem, involutus fasciis non fuissem, qui saeculorum sum

pater. Nisi humilis essem, paupertatem praesepii non



DE S. BASSO MARTYRE. 535

subiissem, qui creaturae possideo divitias universae. Nisi

mitis essem, non cum jumentis versarer is, qnem neque

Cherubim possunt intueri. Nisi mitis essem, nunquam ego

qui expuendo caecis lumen infundo, ab improborum labiis

consputus essem. Nisi milis essem, nunqnam ego, qui

servos manumitto, servilem alapam tolerassem. Nisi mitis

essem, dorsum meum adflagella pro mancipiis snslinenda

non praebuissem. Sed cur ego, quod majus est, non pro-

fero? nisi mitis essem, cum alii pati deberent, non utique

ego qui nihil debebam, mortis pro illis debitum exsolvis-

sem. Ego vero exsolvi, ut pro illis qui deorsum apud inferos

detinebantur, mulctam supplicii numerarem. Non enim

vivorum tantum rex sum, sed etiam dominus mortnorum.

Propterea viam utramque dispensationis insistens veni.

Homo apparui, factus sum et ad modicum tempus mor-

tuus, ut omnibus etiam qui sub terra erant, incorruptionis

meae donum impertirem. « Venite, discile a me, quia milis

»sum , et humilis corde. »Ab animi proposito , non a na-

tura est vilitas mea. Inaccessibili substantia praeditus sum,

sed mente, quae se ad omnes extendit. Venite, discite a

me, quia mitis sum, et humilis corde, non dignitate. Mo-

dicus sum, si spectes animi propositum, non si polentiam.

Angelis terribilis sum propter potentiam : hominibus prop-

ter animi propositum sum humilis. « Venite, discile a me,

»quia mitis sum, et humilis corde. » Non pro naturae meae

conditione loquor:

sed prout misericordiam meam decet,

verba facio. Multo mihi carior est mansuetudo, quam po-

testas. Rex sum ego, qui te alloquor :magna quidem vir-

tute polleo, sed nolo potentia., quae mihi suppetit, tuam

imbecillitatem perterrefacere. Non dico , Venite, discite

a me, quia dominus sum, ego qui dominor creaturis, qui

respicioterram, et efficio ut tremat, qui ccelum metior

palmo, et terram pugno teneo : sed, « Venite, discite a me




»quia mitis sum, et humilis corde4

. »Ila sum mitis : pec~

casti tu, et ego flagellis sum caesus. Ita sponte sum humi-

lis. Veni ego, ut eos qui servilute premebanlur, in liber-

tatem vindicarem , et ipsi me liberatorem alapis ceciderunt

simul, et in crucein sustulerunt, qui servitule premeban-

tur, et postea patrem meum pro ipsis rogans dicebam :

« Pater dimilte illis : non enim sciunt, quid faciunt. Ve-

»nite igitur, discite a me , quia mitis sum , et humilis

»corde2

. » Venite, supplico et precor, non me pudet sup-

plicare, servos meos orare contentus sum, ne cogar pu-

nire. Venite, discite a me mansueludinem prius, quam

terribilem potentiam spectetis. Venite, nunc medeor, paulo

post rationes subducam. Nunc parco, paulo post senten-

tiam feram:

nunc sum misericors, paulo post justus judex

apparebo. Venite, discite a me, quia mitis sum, et huini-

lis corde. Vel mansuetudinem honorate, vel polentiaui

pertimescite. Venite,praoccupatc faciem meam in con-

fessione. Tempore quippe mansuetudo ista mea discrimi-

nata est.

III. Ad hanc solam vitam praesenlem pertinet, ut lon-

ganimitatis mea? specimen edam : veniet tempus, quo man-

suetudinis hujus meae porta claudetur. Veniet tempus,

quo lacrymae peccatorum stillantes nihil proderunt : venict

tempus, quo undique clangcntes tubaj sccundum adventum

ineum indicabunt : quando tcrram percurrcntes univcrsain

Angelimulta mortuorum millia in judicium ndducent

quando tribunal meum collocabitur , ct super ccelestes

Virtutes vectus incedam : quandoprincipatus et poteslates

venientis latus stipabunt : quando regni mci lummaria

mundum universuin illuminabunt : quando libri aperientur

eorum ,qua3 unusquisque gessit in vila : quando lcgis ob-

servatio exigetur, et da^monuin exactum ratiocinium pro-

> Isai. xx, ia. — • Luc. um, o/j.



DE S. BASS0 MARTYRE. 53?

feretur : quando reus sistetur, cui sola opera poterunt

patrocinari :

quando cogitationes accnsabunt, el conscientia

convincet : quando maligni spiritus verba judicis alten-

dent : quando fornax sententiam judicis expectabit : quando

verbum illud, Miserere, jam non amplius clamanti pro-

derit. Venite igitur anlequam ibres miseralionum mearum

occludam; antequam vitae nundinas finiri conlingat, an-

tequam vitoe spectaculum practerierit. Praestitutum enimtempus finis saeculi est in januis, venite, priusquam inci-

piam judicare. Si enim jam sedens incipiam judicium

exercere, non amplius condonabo. Propterea fatuarum

virginum exemplum patefeci1

, quarum vitae lampades,

quod oleum justitiae non haberent, extinctae sunt, et quo

pacto fores illis conclavis sponsi occlusae sint, quo pacto

pulsantibus illis ex inleriori aedium parte responderim,

« Ncscio vos, »quibus verbis judicis vocem, qua peccato-

res alloquetur, expressi. Si ergo dominicam benignitalem,

fratres , ex Salvatoris verbis didicimus , ne judicem sper-

namus, qui mitibus verbis nos ante judicii tempus allo-

quihir, ne poenitentiae occasionem amiltamus : bonis ope-

rihuseteleemosynisanimasnostras vestiamus: unusquisque

nostrnm ad vilam aeternam adipiscendam necessarium

comparet commealum, ab iniquis actionibus abslineamus.

Si enim fidem nostram inconcussam in bonis operibus

conservcmus, creaturae nobiscum inconcussae permane-

bunt. Animas nostras castitate decoremus, et pune fidei

inaestimabilem margaritam tulo nobis insnper acquira-

mus , antequam vitac nostrae tempus elabatur , antequam

figura mundi, et flos gloriae , et omnes terrenae deliciae

tollantur et pereant, incorruptum judicem nobis conci-

licmus. Ipse enim est, qui dicit : « Vivo ego , dicit Domi-

»nus, nolo mortem peccatoris, sicut converti eum et vi-

> Mallh. xxv, l.




» vere1

. »Si punire cuperet peccatorem, taceret : misereri

vult, propterea monet : parcit, idcirco hortatur : praedi-

eendo terret tc, ne reipsa in periculum incidas. Deus enim

cum minatur, servare vult : cum vero silet, statuit casti-

gare. Possumus ex aliorum experimenlis hoc discere.

Comminatus est Ninivitis, et pepercit : tacuit apud Sodo-

mitas, etpunivit. Coronas prseparavit, nisi tormenta nobis

ipsis inferamus. Cupit gehennam oiiari: cupit tenebrarum

carcerem claudere : cupit iram omnem diabolo reservare :

cupit judex sedere, non ut aliquos puniat, sed ut omnes

coronet. Cum igitur talem dominum habeamus:praeripia-

mus benignam illam vocem,pareamus dicenti : « Venite,

* discite a me, quia mitis sum et humilis corde2

, »ut et

optabilem illam , ac felicem vocem audire mereamur di-

centem: «Venite, benedicti palris mei, possidete paratum

» vobis regnum 3

: » quo nos oinnes utinam potiri contingat

gratia et benignilate Domini nostri Jesu Christi, cum quo

Patri gloria una cum Spirilu sancto, in saecula saeculorum.

Amen.

SERMO

Cum episcopus martyrum diem ruri celebratum abiis-

set , habitus est in urbe sermo in martyres , ct de

compunctione cordis et elecmosyna.

I. Heri Martyrum dies fuit , sed et hodie Martyrum

dies est. Atque utinam semper diem Martyrum celebra-

remus. Si enim illi,qui insano theatrorum amore ducun-

« Ezech. xvm, 5->.. — t Matth. xi, 29. — 3 Id. xxv, 7>{.



SERMO DE SANCTIS MARTYRIRTJS. 53g

tur, et Circenses ludos ad stuporem usque mirantur,

nunquam turpibus illis spectaculis satiantur : multo aequius

est , ut Sanctorum festivitatis celebratio nobis satietatem

et fastidium nunquam pariat. Illic pompa est diabolica

hic festivitas christiana : illic exultant daemones, hic An-

geli choreas ducunt : illic animarum pernicies, hic salus

eorum omnium, qui congrcgantur. At habent illa quam-

dam voluptatem ? Non sane tantam , quantam ista. Quae

enim, quseso, voluptas temere et quoquo modo currentes

equos cernere? hic vero non jugum brutorum animalium

spectas, sed Martyrum mille currus, et Deum qui curri-

bus islis praesidet , alque in ccelum iter agit. Ut enim

inlelligas Sanctorum animas Dei currumesse, audi Pro-

phelam dicentem: « Currus Dei decem millibus mnlti-

»plex, millia laetantium ' »Quod enim snpernis Virtutibus

dono dedit, hoc et naturae nostrae largitus est. Snper

Cherubim sedet, sicut ait Psalmus : « Ascendit super Che-

» rubim et volavit2

: » et rursus , « Qui sedes super Cheru-

»bim , et intueris abyssos3

: »hoc etiam nobis rursus con-

tulit. Sedet superillos, in nobis habitat. «Inhabitabo enim» et inambulabo in vobis

4. » Illi facti sunt currus , nos tem-

plum fiamus. Yides cognationem honoris? vides quo pacto

pacificarit quae in ccelis sunt, et quae in terra5? Itaque nihil

ab Angelis difFerimus, si velimus : sed quod in exordio

sermonis dicebam , heri Martyrum dies , et hodie Marty-

rum dies, non eorum qui apud nos sunt, sed eorum quiin

villa : imovero illi quoque apud nos sunt. Nam in saecula-

ribus quidem negotiis a se invicem dissident civitas et

villa : in iis autem quae ad religionem pertinent, commu-

nicant et uniuntur inter se invicem. Noli enim barbaram

ipsorum linguam spectare, sed animum ipsorurn philoso-

* Psal lxvu, 18. —* Id. xvu, 11. •— 3 Dan. 111, 55. —

4 Levit. xxvi,

la, et 2 Gor. vi, 16. — * Coloss. 1, ao.




phia excultum. Quid enim linguae communio prodest, si

animi sint divisi ? quid vero diversitas linguae nocet, si

fide jungamur? Hac ratione neque villa deterioris condi-

tionis quam civitas, cum in eo ,quod bonorum caput est,

aeqnalem honorem sortiantur. Propterea quoque Dominus

noster Jesus Christus non in urbibus versabalur1

, et villas

vacuas ac dcsertas relinquebat, sed peragrabat civitates

et castella praedicans Evangelium el sanans omnem lan-

guorem et omnem infirmitatem. Hunc et communis pastor

noster ac doctor imitatus nos deseruit, et ad iilos profec-

tus est : imovero non deseruit nos , cum ad illos abiit,

quippe qui ad fralres nostros abierit. Et quemadmodum

cum Macchabaeorum festum celebraretur, in urbcm villa

omnis eflusa est : ila cum Martyrum,qui illic quiescunt,

festum ageretur, nunc urbem totam ad illos oportuit se

transferre. Propterea namque non in urbibus tantum col-

locavit Martyres Deus, sed etiam in villis ipsis , ut ex die-

bus festis commercii et colloquii necessaria nobis occasio

detur : atque adeo plures in villis,quam in urbe. Infe-

riori enim abundantiorem honorem impertiitDeus1

,quod

imbecillior sit pars illa,propterea majori eam subsidio

cultuque dignalus esl. Nam ii quidem qui urbes incolunt,

assidua doclrina fruuntur : at qui degunt in agris, non

tanta largitate potiunlur. Ilaque doctorum penuriam Mar-

tyrum abundanlia solatusest Deus2,et itadisposuit,ut plu-

res apud illos Martyres sepelirenlur. Illi doctorum quidem

linguam perpetuo non audiunt, sed Martyrum voccm c

sepnlcro resonantem et ipsos alloquentem ,quae multo

majori virtute pollet. Atquc ut intelligatis majori pollere

virlute Martyres eliam silenles ,quam nos qui loquiuiur :

multi saepenumcro dum apud multos de virlute verba fa-

ciunt, nihil profecerunt : alii vero etiam tacentes ob vitae

> Luc. xiii. ct Malttw iv, a$. — ' i Cor. >xu, 2.".



SERMO Dfc SANCTIS MARTYRIBUS. 54

iutegritatem et splendorem multa egregia facinora patra-

runt:

itaque multo amplius Martyres hoc fccerunt, nonquidem liogua efformatam vocem mitlentes, sed illam

quae ex rebus ipsis multo clarius resonat, quam quae ore

profertur, qua nimirum totum genus humanum alloquun-

tur his verbis utentes : Respicite in nos, qualia passi fue-

rimus mala. Quid enim passi sumus,qui ad mortem dam-

nati sumus, ac vitam aeternam adepti sumus? Digni

habiti sumus ,qui propter Christum corpora poneremus :

quod si nunc illis nos non exuissemus,paulo post etiam

inviti temporariam hanc illorum vitam amissuri eramus.

Si non adveuisset martyrium , eaque nobis abstulisset, at

communis natnrae nostrae mors nos invasisset , eaque plane

dissolvisset. Proplerea Deo gratias agere non cessamus,

quod ejus beneficio nobis contigerit, ut morte, quae om-

nino nobis oppetenda erat , ad nostrarum salutem anima-

rum uteremur, quodque rem necessario debitam tanquam

donum aliquod, ac summi genus honoris a nobis accepe-

rit. At enim molesta sunt et acerba tormenta? sed brevi

temporis momento feruntur : quae vero per illa voluptas

acquiritnr, sempiternis saeculis coaeva durat : imovero ne

brevi quidem temporis momento molesta sunt tormenla

illis, qui lutura respiciunt, et ad certaminis praesidem ac

remuneratorein aspirant. Siquidem beatus etiam Stepha-

nus quia Christum oculis fidei spectabat, propterea lapi-

dum imbres non respiciebat1

, sed illorum loco praemia

coronasque numerabat. Tu igitur a rebus quoquepraesen-

tibus oculos tuos ad futura converte, ac ne brevem qui-

dem capies sensum malorum.

II. Haec et his plura dicunt Martyres, multoque melius,

quam nos persuadent. Nam ego quidem si nihil habere

molesliae tormentum dicam, fide dignus minime videor,

» Act. vii, 55.



54'2 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPl C. P.

dum ita loquor : nihil quippe difficile verbis hoc pacto

philosophari : at ex ipsis operibus erumpentcm vocemMartyr emittens, neminem habet, qui contradicat. Et

quemadmodum fieri solet intus in balneis , ubi calidarum

aquarum fervet lavacrum, nec descendere quisquam au-

det : quandiu quidem se invicem verbis cohortantur, qui

ad oram balnei sedent, nemini tamen persuadent : ubi vero

quispiam exillis

aut manurn demiserit, aut laxato pedetotum corpus confidenterimmiserit, quamvis tacens mnlto

melius quam qui multa verba facerent, eos qui superiori

loco sedent adducet, ut in lavacrum audeant insilire : sic

etiam fit in Martyribus. liic enim loco lavacri aqua? pro-

positus est rogus. Ergo qui foris circumstant, hcet innu-

merisverbis cohortentur, non adinodum commovent : ubi

vero Martyr unusnon pedem, non manum tantum demise-

rit, scd totumcorpusinjecerit, tum ipsa rerum expericntia

vehementius quam cohortatione vel consilio quovis im-

pellit, et ex animis circumstantium timorem expcilit. Vi-

detis, ut potenlior sit quamvis tacentium vox ista Marly-

rum? Propterea nobis illorum corpora dereliquit Deus :

propterea cum olirn vicerint, necdum tamen resurrexernnt,

sed certamina quidem a tam multo tcmporc subierunt,

resurrectioncm vero nondum sunt conscculi , nondum

propter te , ac propter tuam utilitatem, ut cum ilhim

athletam tibi anle oculos posucris, ad eumdem cursum

exciteris. Nam isti quidem nullum detrimentum ex dila-

tione patiunlur : at libi maximam haec occasio utilitatem

parit. Siquidem illi postea recipient, licet nunc non rcci-

piant : quod si eos de mcdio nunc abripuisset Deus, mulla

nos cohortatione solalioque privasset, quodex Sanctorum

islorum sepulcris ab hominibus cunctis percipitur. Atque

ea quae dicimus, vos vcstro testimonio comprobatis. Saspe

namque quantumvisminaremur, blandiremur, terreremus,



SERMO DE SANCTIS MARTYRIBUS. 5/j 1

cohortaremur, non tantaestis adorandum animi alacritate

coaimoti nec excitati : cum vero ad Martyrum Eeclesiam

vos contulistis, nemine consulente, solo Sanctorum cons-

pecto sepulcro copiosos lacrymarum fontes effudistis , et

interorandumfervore nonmediocri exarsistis. Atqui mutus

summo cum silentio jacet Martyr : quid ergo tandem est,

quod conscientiam pungit, efficitque, ut lacrymarum sca-

tebrae tanquam ex fonte prosiliant? Quod nimirum Mar-

tyres mente versetis, et rerum ab illis gcstarum vobis me-

moria refricetur. Nam quemadmodum pauperes , ubi

divites alios viderint in dignitatibus constitulos , satellitio

stipatos, multis honoribus ab Imperatore cumulatos, dum

melius egestatem suam ex aliorum prospcritate cognos-

cunt, ingemiscunt : ita nos quoque dum quantam apud

universorum Rcgem Deum fiduciam habeant Martyres,

recordamur, quantoque splendore, et quanta gloria ful-

geant, nostraque nobis in memoriam peccata redeunt, dum

penuriam nostram melius ex illorum opibus animadverti-

mus, dolemus et angimur, dum intelligimns, quanlo ab

illis intervallo superemur : atque hoc est, quod nobis la-

crymas elicit. Propterea nobis hic corpora reliquit Deus,

nt si quando negotiorum turba, curarumque sajcularium

multitudo menti nostrae caliginem multam offuderit , sive

ex domesticis sive publicis ex negotiis, qualia multa nasci

solent impedimcnta ; tum relicta domo ex urbe egressi

his tumultibus vale dicentes ad Martyrum Ecclesiam nos

conferamus, aura illa spirituali fruamur, multarum occu-

pationumobliviscamur, quiete nosobiectemus, cum Sanc-

tis versemur, pro salute noslra praesidem certaminum

ipsorum ac muneratorem oremus, multas preces funda-

mus, atque horum omnium opera cum onus conscientiae

deposuerimus, multa cum animi voluptate domum iterum

revertamur. Nihil aliud sunt Martyrum capsulae, quaui



544 S. JO. CFIRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

securi porlus, ac spiritualium laticum fonlcs , inviolali

opum thesauri ,qui nunquam exhauriuntur. Et quemad-

modum portus dum multis fluclibus circumfusas naves

excipiunt, in tuto eas collocant : sic nimirum et Martyrum

capsulae, dum saecularibus negotiis circumfusas animas

noslras excipiunt, in multa ilias tranquillitate, ac securi-

tate constituunt : et quemadmodum gelidarum fontes aqua-

rum afflicta laboribus et calore defessa corpora recreant :

sic nimirum et istae pravis inflammatas affectibus animas

refrigerant, et obsccenara cupiditatem, invidiam exe.len-

tem, iramque ferventem, etsi quid aliud ejusmodi nego-

tium facessit, solo aspectu sedant et cxtingunt. Enimvero

thesaurisetiamlonge sunt potiores : siquidem pecuniarum

thesauri mulia illis, a quibus inventi luerint, creant peri-

cula, cumque multas divisi in partes fuerint, divisione

minuuntur : hic vero nihil tale est, sed expers periculi est

invenlio : neque diminutionem afFert divisio,planeque

contrarium evenit, quod sensilium rerum thesauris. Nam

illi quidem , ut anle dixi , si multas dissecti in partes iue-

rint, minores fiunt : isti vero cum in multos fuerint dislri-

buti, tum suam magis opulentiam ostendunt. Talis quippe

rerum est spiritualium natura, distributione crescit, et

divisione multiplicatur. Non ita nos prata delectant , dum

rosas violasque spectandas suppeditant, ac Martyrum tu-

muli, dum nunquam marcescentem et indissolubilem

spectatorum animis afferunt voluptatem.

III. Thecas igitur illas cuin fide complectamur,

inar-

descamus mente, gemitus profundamus. Multa sunt a no-

bis admissa delicla, et magna sunt nostra peccata : prop-

terea multa medicina, et diligenti confessione indigemus.

Efluderunt sanguinem sancli Martyres, oculi tui lacrymas

libi eiTundant; possunt et lacrymae peccatorum rogum

extinguere. Lacerata fuerunl iHis latera,

carnifices vide-



SERMO DE SANCTIS MARTYRIBUS. 54$

bant circumstantes : id ipsnm tu quoque adversus tuam

conscientiam praesta. Rationem lanquam incorruptum

judicem in solio mentis colloca , et quae a te commissa

sunt, omnia profer in medium, severas ac terribiles prae-

ficiens cogitaliones peccalis, obscosnos animi motus cas-

tiga, ex quibus peccata sunt nata, et acriter acerbeque

torqueantur. Si nos ita ad judicium in nosmetipsos exer-

cendum comparemus, tremendum illud tribunal evitabi-

mus. Ut enim scias eum , qui se ipsum nunc judicat, et

admissorum peccatorum severam a se rationem exigit,

pcenas in futurum minime daturum, audi tcstantem id

Aposlolum : « Si enim nosmetipsos judicaremus, non uti-

»que a Domino judicaremnr '. » Reprchendens enim eos,

quiindigne mysteriorum flebant participes, ita

dicebat«Qui manducat, et bibit indigne, reus erit Corporis et

» SanguinisDomini. »Ejus aulem verborum hic sensus est

Quemadmodum illi, qui Jesum crucifixerunt, inquit, sic

et illi qui indigne fiunt mysteriorum participes, pcenas

dabunt. Neque vero severitatem orationis illius quisquam

condemnet. Regia vestis est corpus dominicum : porro et

qui regiam purpuram dilaceravit, et qui manibus immun-

dis inquinavit, pari eam contumelia afFecerunl; quam-

obrem et pari supplicio plectuntur : ita fit et in corpore

Christi. Judaei quidem illud clavis in cruce disruperunt,

tu vero dum in peccatis, et immunda lingna ac mente

vivis : quam ob cansam et idem libi supplicium imminere

dixit Paulus, et adjicit dicens : «Ideo iuter vos multi in-

» firmi, et imbccilles, et dormiunt multi. » Deinde, ut os-

tendat fore , ut qui peccatorum rationem a se ipsis exigunt

in hac vita, et in sua delicta judicium exercent, nec am-

plius in eadem recidunt, facile possint tremendam illam

et implacabilem sententiam futuram evadere, adjunxit

> i Cor. xi, 5i.

xcn. 35



546 S. JO. CHRYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

dicens : «Eteniui si nosmetipsos judicaremus, non utique

»judicaremur : nunc autem dum judicamur , a Domino

» corripimur, ut non cum mundo damnemur. » Nostram

igitur mentem torqueamus, lascivas cogitationes caslige-

mus , maculas nostras lacrymis abstergamus : magnus

ejusmodi planctuum fructus est, magnum subsidium et

solalium. Ut enim risui ac deliciis magnum supplicium

imminet, sic et perennis planctus solatium parit. «Beati»

quippe, «qui lugent, quoniam consolabuntur 1. Vae illis qui

»rident, quoniam ipsi flebunt2.» Idcirco etiam Paulus

tametsi nullius sibi conscius peccati esset, in lacrymis et

luctu tempus omne traducebat. Quis hoc dicit? ille ipse

vir beatus : «Per triennium, inquit, nocte et die non ces-

» savi cumlacrymis monens unumquemque vestrum3

. » Ule

per triennium, nos saltem ad mensem unum: ille nocte

et die, ille propter aliena peccata , nos saltem propter

nostra delicta : ille nullius rei sibi conscius, nos saltem ut

nostram conscientiam onere pressam levemus. Qua vero

de causa plorat? Gur non docet, et admonet tantum, sed

et lacrymas adjungit? Quemadmodum pater indulgens,

qui filium habet unigenitum morbo correptum , medica-menta non admittentem, sed rejicientem , assidens illi

blanditur, deosculatur , ampleclitur, omnique genere

blanditiarum flectereconatur, ac persuadere, ut medicinae

remediis morbum velit depellere : sic et Paulus toto dis-

persos orbe terrarum fideles tanquam unigenitum fdium

amore complectens,

cumplurimos videret in peccata pro-

lapsos, et immedicabilibus animi morbis correptos, deinde

reprehensionis et castigalionis medelam non admittere,

sed repudiare, ac resilire, lacrymis eos detinebat, ut cum

gemenlem ac lugentem illum cernerent, ipso ejus aspcclu

commoti medicinam ferrent, ac depulsa aegritudine pris-

« Matlh. v, 4« — J Luc. vi, a5. — * Act. xx, 3i.



SERMO 1)E SANCTIS AHRTYRJBUS. 5 \~

tinain valetudinem recuperarent : propterea monens scm-

per lacrymabatur. Quod si tantam alienorum peccatorum

curam gerit Paulus, quanto nos animi stndio par est ad

nostrorum emendationem incumbere? Magna enim vi s

est tristitiae secundum Deum, prodestqueplurimum :quod

cum nobis Hesaias vellet exponere, ita dicebat, vel potiu s

Deus per Hesaiam : «Proptcr peccatum ad modicum con-

»trislavi eum 1

. » Nepromeritis quidem, inquit, delictorum

ab eo pcenas exegi. Nam in recte factis quicem remune-

randis Deus praemiis suis modum' excedit : cum autem

peccata castiganda sunt, prae nimia sua benignitate mo-

dico supplicio delicta vindicat, idquc ut hoc loco innue-

ret dixit, «Propter peccatum ad modicum contristavi eum,

»et vidi, quia conlristatus est, et ambulavit tristis, et

»vias ejus sanavi. »

IV. Vides ut celerrima sit, et summa utilitas poeniten-

lire? Cum parumper eum propter peccata castigassem,

inquit,quoniam mcestum illum ac tristem esse factum vidi,

etiam modicam illam pcenam condonavi : adeo promptus

ac paratus est, ut reconcilietur nobiscum Deus, et perexi-

guam tantum occasionem requirit. Praebeamus igitur illi

occasionem amoris erga nos , et a peccatis nos immunes

conservare nitamur : quod si forte supplantali fueriinus

aliquando, cilo consurgamus, ac delicta nostra vehemen-

ter lugeamus, ut gaudium secundum Deum consequamur.

Si enim eo quod contrislalus esset, et ambularet mcestus,

Dcum sibi reconciliavit : qui etiam lacrymas addit , eum-

que maxima cum animi conlenlione vocat, quid non

praestabit? Scio vestram mentem inflammatam esse : ve-

rum ut foras egressis nobis ardor iste non refrigescat, sed

in nobis illum foveamus , hoc agamus. Fertilis est ager

mentis vestrae, semina snscipit, et confestim spicas pro-

« Isai. lvii, 17.

35.



5/f8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

ducit, non indiget dilatione vel tempore : sed inimicum

vestrum reformido. Extra Ecclcsiam stat diabolus, quippe

sacrum istud in ovile non audet intrare. Ubi enim Chrisli

grex est, lupus non comparet, sed foris stat, quod paslo-

rem reformidet. Si egressi hinc fuerimus, ne statim nos

ad inlempestivos congressus , aut otiosa colloquia, et inu-

tiles occupaliones traducamus : sed dum recens adhuc

viget in nobis eorum,qune dicla sunt, memoria, domum

propcremus , et cum uxore ac liberis sedens unusquisque

accurale, qure audiverit, medilelur. Quod si domum re-

gredi noliiis , vobis amicos colligite, alque in communio-

nem eorum quneaudieritis eos vocanles privatim considele,

atque unusquisque proferens quse poluit memoria tenere,

rursus alteram doclrinae sacrae lectionem instituitc, ne

frustrahic interfuisse concioni videamini. Lucerna quippe

sunt Dei mandata 1

: siquidem mandalum legisest lucerna.

et lux, et vita , et correptio, et disciplina : porro qui lu-

cernam accendit, non in foro residet , sed domum pro-

perat, ne ventorum incursu ignis extinguatur, ncve ionga

mora flammam absumat : ita nimirum et nos faciamus.

Nobis Spiritus sanclus suam doctrinam accendit, egressi

ergo , atque audilo scrmone repleti sive amicum , sive pro-

pinqunm , sivc domesticum, sive alium quemvis nobis

videamus occurrere, praelereamus, ne si cum illo collo-

quamur de rcbus inutilibus ac superfluis, doctrinae nobis

interim extingualur ignis, scd in mente lanquam in domo

vigeat, et in sublimi ralione tanquam in candelabro quo-dam succcnsus cuncta

,quae domi sunt, illuminet. Ab-

surdum enim est si domum quidem vesperi sine lucerna

et lumine esse ferre ncqueamus, animam autem cxpencm

doctrinaj cernamus. Hinc nobis multa peccata nascuntur,

quod non ccleriter animae lucernam accendamus : hinc

•

Prov. vi, 25.



SERMO DE SA.NCT1S MARTYRIBUS. 549

fit, u t singulis diebns offendamus, hinc fit ut temere, et

perfunctorie multa mente comprehendamus,quod

audila

verbi divini leclione, priusquam cxtra Ecclesiae vestibu-

lum pedem efferamus, ea confestim abjiciamus, et ex-

tincto lumine in tenebris ambulemus. At enim si forte

contigerint isthaec antea , ne deinceps amplius fiant : sed

accensam in mente lucernam semper habeamus, et ani-

mam potiusquam dornum exornemus. Haec enim hic re-

manet , at illa nobiscum assumpta hinc discedimus ,

propterea plus in eam sollicitudinis impendendum est.

Jam vero nonnulli sunt adeo infelices ac misere affecti, ut

aedes quidem aureis laquearibus , et tesserulis pavimento

distincto, floridis picturis, columnarum splendore, aliis-

que cunctis exornent, animum autem in deteriori statu

quamdesertumhospitium derelinquant, lulo,fumoacmuIto

fcetore completum, planeque desertum. Caelerum ideocon-

tingunt haec omnia, quod nobis doclrinae lucerna perpetno

nonaccendatur : propterea quae fructuosa sunt, contemni-

mus;quae vero nullius pretiisunt, inilladiligenter incum-

bimus.IIaec non addivites tantum, sed etiam ad pauperes a

mc suntdicla. Nam et illi cum domos suas prosuis viribus

frequenter exornent, animam suam neglcctam et abjec-

lam manere permittunt : quam ob causam et communem

utrisquepropono doctrinam commonens consulensque, ut

contemptis hujus vitae negotiis tolum studium in rerum

spiritualium ac fructuosarum curam conferamus. Intuea-

tur pauper viduam 1

,quae duos obolos erogavit , neque

paupertatem arbitretur negotiationi cleeinosynae ac be-

nignilatis impedimentum objicere. Jobum sibi ponat ob

oculos dives, et sicut ille non pro se, verum pro pau-

peribus omnia sua bona possidebat, ita et ipse faciat :

• Luc. XXI. 2.



550 S. JO. CHRYSOSTOMI A3CHIEPISC0P C. P.

propterea namque se illls privari patienier tulit, quod

antequam reipsa spoliarelur a diabolo, jacturam se illo-

rum posse facere meditatus esset. Et tu igitur opes con-

temne, dum adsunt , ut cum aliquando ablatae fuerint,

nequaquam dolore frangaris. Expende illas in res utiles,

dum suppetunt, ut cum ereptae fuerint, duplex tibi qnacs-

lus obveniat, tum ob paratam libi mercedem, quod eas

oplimeexpenderis, tum ob acquisitam ex earum

con-temptu philosophiam et patientiam

,quae tibi tum erit

nsui, cum illis fucris destilulus. Proptereanamque ^y^ara

pecnniaevocantur,util)isutamur, utdecet, non ut eas defo-

diamus : possessionesprontcrea dicuntur,ut nos eas possi-

cleamus, non ab illis possideamur. Dominus especuniarum

mnltarum, noli ergo illis servire, quorum dominum te cons-

tituitDeiis. Non servies autem, si ut decet, illas expendas,

non humi defodias. Ninil ftaluDficum est , ut diviliae, nihil

ita mutabile est, ut opes. Quando igitnr adeo inslabilis

est illarum posscssio , ac celerius illae quam volucris a no-

bis avolant, et injnstius quam fugitivus quivis aufugiunt :

quo tempore doniini illarum sumus, illis ulamur, ut de-

cet, nno possimus cx instabilibus pecuniis stabilia nobis

bona comparare, ac reconditum nobis in coclis thesaurum

possidere, quo nobis omnibus ulinam potiri contingat,

gratia et benignitate Domini nostri Jesu Christi,per quem

et cum quo Patri gloria simulque Spiritui sancto , nunc et

semper, et in soecula saeculorum. Amen.



HOMILIA IN MARTYRES. 55l

HOMILIA

In Martyres,

Martyrum festa non ex dierum circuitu solum, sedetiam ex eorum animo qui ea celebrant , aestirnantur.

Exempli causa. Imitatus es Martyrem ? virtutem ejus asmu-

latus es? philosophiae ipsius vestigiis institisti? etiam cum

festum non esset Martyns, festivitatem Martyris celebrasti.

Honor quippe Martyris, imitatio est Martyris. Ut enim

qui scelera committunt, etiam in festivitatibus sine festo

sunt et profani : sic qui virtutem exercent, etiam cum

nulla est solemnitas, festum celebrant : siquidem conscien-

tiae pnritate festum exprimitur. Hoc etiam indicans Paulus

dicebat : « Itaque festum celebremus non in fermento ve-

»teri maliliae et nequitiae, sed in azymis sinceritatis et ve-

» ritatis1

. » Sunt igitur azyma apud Judaeos, sunt et apud

nos : verum apud illos quidem azymum est ex farina con-

fectum : apud nos autem vita3 puritas, et conversatio ab

omni nequitia aliena. Qui ergo ab omni sorrle ac macula

puram vitam suam conservat ,quotidie festum celebrat ac

solemnitatem, licet nec in die nec in templis Martyrum5

sed domi sedeat. Potest enim apud se unusquisque festuni

Martyrum celebrare. Atque haec a me dicuntur, non ut ad

Martyrum sepulcra non accedamus : sed ut accedentes

cum ea qua decet alacritate animi veniamm , et non so-

lum illorum diebus , sed alio quoque tempore pietatem

eamdem prae nobis ieramus. Quis enim hodierno die non

ccetum nostrum miretur, splendidum istud theatrum,cha-

9 ' i Cor. v, 8.




ritatem ferventem , affectum ardentem , indomitnm amo

rem? Ita tota propemodurn civitas huc commigravit, et

neque servum domini timor relinuit, neque pauperem

egestatis necessilas, neque senem oelatis imbecillitas, ne-

que mulierero sexus mollities : non divitem fastus opum,

non magistratum superbia potestalis; sed amor Morlvntm

hac omni sublata inoequalitatc, naturoe imbecillitate, ac

paupertalis necessitate, tantam mnllitudinem una catcna

devinctam huc attraxit, et afFectu in Martyres quasi pen-

nis subvectos, velut ad vilam in ccelis agendam incitovit.

Siquidem omni lascivioe luxurioeque perturbatione supe-

rata, Martyrum amore succensi estis. Ut enim cum pri-

mum radii Solis oriuntur, aufugiunt feroe , seque lalibulis

suis abscondunt : ita cum menti nostroe Marlyrum lumen

affulserit ; omnia vitia morbique se occultant, ac splen-

dida philosophioe flamma succenditur. Sed ut non solnm

hoc tempore, verum etiam semper, et postquam solutum

fuerit hoc spirituale theatrum , flammam istam conscrve-

mus, cum eadem animi devotione domum rccedamus,

neque nos popinis ac lustris , ebrietali ct comessalionibus

addicamus. Noctemconvertistis in diem persacras istas vi-

gilias : nolite rursus diem in noclem per cbrictatem el

crapulam ac merelricios cantus convertere. Honorasli

Martyres, dum affuisti , dum audivisti, dum studium proc

te tulisti : honora etiam illos modeste domum recedendo

ne quis ubi te parum decore gerentem viderit in popina,

te non propter Martyres venisse dicat, sed ut vitium au-

geres, ut improboe cnpiditali servires. Hoec non eo dico

ut deliciis perfrui vetcm , sed ut peccata commilli vetem:

non quod bibere vetem , sed ut ebrium fieri vetem. Nou

enim malum est vinum , sed immodicus ejus usus est pra-

tus. Ac vinum quidem Dci donum est, usus autem immo-

icus diaboli est inventum. « Servite igilur Domino in



HOMILIA 1N MARTYRES. 553

ntimorc, et exultate ei in tremore1

. » Vis deliciis frui?

domi fruere , ubi licct in ebrielalem incidas, mulli sunt,

qui te possunt oblegere : non in popina , ne spectaculum

fias prcesentibus , ct scandalum caelcris. Atque haec ego

dico, non quod ebrium fieri domi jubeam, sed quod in

popinis vcrsari probibeam. Perpcndc quam ridiculum sit,

post ejusmodi convcntum, post vigilias, post sacrarum

audilioncm Scripturarum, post divinorum participationem

mvslcriorum, et post spiritualem largitioncm, virurn aut

mulierem lotos dics in popinis transigentes videri. An

nescitis quantnm ebriis supplicium immineat ? siquidem e

rcgno Dei expelluntur, et ineffabilibus bonis cxcidunt, at-

que in igncm aelernum ablegantur. Quis haec dicit ? Bca-

tus Paulus; « Nequc avari , inquit, ncque cbriosi , neque

» maledici , neque rapaces rcgnum Dei possidebunt \ »

Quid ebrio miserius fieri potest, qui ob exiguam volupta-

tem , tantas regni delicias amittit? Imo vero ne voluptate

qnidem ulla frui polest ebrius. Siquidem in lemperato usu

voluptas consistit, in immodico autcm , stupor et sensuum

privatio. Porro qui scntire nequit, ubi sedeat aut jaceat,

qni poterit voluptatis in potu sensum capcrc, qui ne solem

quidem ipsum ob densam ebrietatis ncbulam possit in-

tucri,quomodo laetitia fruatur ? Tantae nimirum ipsum oc-

cupant tenebrae , ut ad illam discutiendam caliginem ipsi

radii non sufliciant. Semper quidem , dilectissimi , malum

cst ebrietas ,praecipue vero feslo Martyrum die. Nam prae-

ter peccatum contumelia est maxima, et stultitia , sacro-

rnmque eloquiorum contcmptus : quam ob causam et

duplicem poanam meretur. Si crgo postquam ad Martyres

accessisti, postquam hinc discesseris, ebrietati vacalurus

cs , melius est, ut domi maneas , nec indccore le geras,

neque Martyrum solemnitatem probro afficias , neque

1

Pjal. u. 11, —» 1 Cor. vi, io.




proximo sis ofFendiculo , neque mentem obsideas, neque

pcccata tibi accumules. Venisti ut homines tormentis la-

ceratos videres, cruore stillantes, vulnerum examine de-

coratos, qui praesenti vita exuti, ad futuram evolarunt:

da operam ut athletis islis dignus evadas. Contempserunt

illi vitam, tu delicias contemne. Abjecerunt illi vitam

prnescntem : tu ebrietatis amorem abjice. Sed deliciis frui

cupis? asside sepulcroMartyris, lacrymarum

illic fontes

effunde, animam conlere, bcnedictionem a sepulcro ejus

refer; ejusque patrocinio fretus in precibus, narrationibus

certaminum ipsius legendis te frequenter excrce, loculum

amplectcre, capsulae reliquiarum affixus esto : non ossa

Martyrum tantum , sed et ipsorum sepulcra et capsuke

benedictionibus multis scatent. Sanctuni oleum sume, to-

tumque tuum corpus inunge , linguam , labra, ccrvicem,

oculos, nec unquam in ebrietatis naufragium incides. Si-

quidem oleum odoris suavitate Martyrum tibi cerlamina

in memoriam revocat , ct omncm lasciviam rcfrenat, at-

que in multa dctinetpatientia, animique morbosexpugnat.

Verumenimvero in hortis versari cupis, in pratis, et viri-

dariis ? Ne jam id facias, cum tantus astat populus, sed

alio die. Hodie namque luc[arum tc/npus est, hodie spec-

taculum est certaminum, non deliciarum aut voluptatum.

Venisti huc, non ut te ipsum pigritire dedas, sed ut cer-

tare discas,pancratio vincere, ct homo cum sis, daemo-

num invisibilium vircs infringere. Nemo quippe venit ad

palaestram , ut deliciis vacet, neque cum tempus lucta-

rum ingressus fuerit, formam suam excolit, aut cum acies

ordinanda est , mensas exquirit. Ne igitur tu quoque cum

ad animae fortitudinem, ac mentis vigorem spectandum

adveneris , ad tropaeum novum et admirabile, pugnam

inusitatam, ad vulncra etpraelia, et pancratium hominis,

ne daemonum actiones introducas , et post mirum et tre-



HOMILIA IN MARTYRES. 555

mendum hoc spectaculum ebrietati ac deliciis te ipsum

addicas , sed collcctis aniinse lucris domnm deinde rever-

tere, atque ipso tui conspectu lestare omnibus a Marty-

rum te spectaculo redire. Nam quemadmodum qui a

theatris descendunt, facile omnibus innotescunt, pertur-

bati , confusi, emollit' , et eorura guac illic facta sunt si-

mulacra gc*lantes : ita et eum qui a spectaculo Martyrum

revcrtatur, facile ab omnibus oportct agnosci ex aspectu,

ex habilu , ex incessu, ex compunctione, ex mentis col-

lectae attentione, ignem spirantem, modestum, contritum,

sobrium, vigilantem, et interiorem temperantiam ac phi-

losophiam corporis moribns propalantem. Sic igitur ad

urbem revertamur, cum ea qua par est modestia, cum in-

cessu composito, cum prudenlia et continentia, cum pia-

cido tranquilloqne aspectu. « Amictus enim viri , et risus

»dentium, ct ingressns hominis enuntiabit de illo1

. » Ita

semper a Martyribus revertamur, ab nnguentis spiritna-

iibus, a coeiestibus pratis, a novis mirisque spectacuiis,

ut et ipsi mullam facilitatem expcriamur, et caeteris liber-

tatem conciiiemus, acfutura bona consequamur, gratia et

benignitate Domini nostri Jesu Christi, cum quo Patri si~

muique Spiritui sanclo gioria , imperium , honor et nunc

et sempcr, et in saecula saeculoruin. Amen.

LAUDATIO

Martyrum /Egyptiorum.

I. Benedictus Deus, quando etiam ex ^Egypto Martyres,

1 Eccli. xix, 26.




ex i^Egypto illa cum Deo pngnante ac insanissima, et unde

impia ora, unde linguae blasphemae, ex yEgypto martyres

habentur, non in /Egypto tantum, nec in finitima vici-

naque regione , sed ubique terrarum. Et quemadmodum

in annonae summa ubertate cum viderint urbium incolae

majorem, quam usus habitatorum postulet, esse copiam,

ad peregrinas ctiam urbes transmittunt ; cum ut suam

comitatem ac liberalitatem ostcndant, tum ut, praeter

horum abundantiam, cum facilitate res, quibus indigent,

rursus ab illis sibi comparent : sic et /Egyptii, quod atti-

net ad religionis aihletas, fecerunt : cum apud se multam

eorum Dei benignitate copiam cerneront, non ingens Dei

munus sua civitate conclusernnt, sed in omnes tcrrae partes

bonorum thesauros efluderunt; cum ut suum in fratres

amorem ostenderent, tum ut communem omnium domi-

num honore aflicerent. ac civitati suae gloriam apud omnes

compararent, toliusque orbisessemelropolim declararent.

Nam si frivolae quoedam ac minimi prelii occasiones, quae-

que ad hanc tantum vitam nobis conferunt, largitiones,

hunc multis urbibushonorem acquircre potuerunt; nonne

eam polius, quae nihil ex caducis et corruptibilibus rcbuslargitur, sed viros, qui urbibus, quae illis obvenerint, post

obitum etiam praestant securilatem, prae omnibus aequum

est hac honoris praerogativa donari ? Sanctorum enim

horum corpora quovis adamantino et inexpugnabili muro

tutius nobis urbem muniunt, et tanquam excelsi quidam

scopuli undique prominentcs, non horum, qui sub scnsus

cadunt, et oculis cernunlur hostium impetus propulsant

tantum, sed etiam invisibilium daemonum insidias, om-

nesqne diaboli fraudcs subverlunt, acdissipant, non minus

facile, quam si forlis vir aliquis ludicra puerorum sub-

vcrterct ac prosterneret. Ac caetera quidem quae ab homi-

nibus fiunt machinamcnla, sicut muri, fossae, arma, mi-



1N MARTYRES jEGYPTIOS. 55?

lituin copiae , et quaecumque ad incolarum securitatcm

excogitantur, ab hoslibus possunt pluribus aliis mulloquemajoribus machinis ipsorum repelli : cum vero Sanctorum

corporibus fuerit civitas communita , licet innumeras illi

pecunias expentlant, urbibus, quae ipsos possideant, mi-

nime poterunt aequale quoddam machinamentum oppo-

nere. Neque vero tantum adversus hominum insidias, aut

adversus fallacias daemonum utilis nobis est haecnossessio,

dileclissime . sed ct si nobis communis Dominus ob pec-

catorum multitudinem irascatur, his objectis corporibus

continno poterimus eum propitium reddere civitati. Ete-

nim si, qui mulla praeclare gesserant, majorum nostrorum

aetatcsanctorum virorum nomina praetendenles, atque ad

Abraham, Isaac et Jacob appellalionem confugientes*,

nonnihil solalii sunt assecuti, ac magnam ex horum nomi-

num commemoralione utilitalem decerpserunt : multo

inagis nos non tantum nomina, sed ipsa, quae decertarunt,

corpora praetcndentes , Deum propitium , et benignum

habere poterimus ac placatum. Atque ut ea, quac dicimus,

verborum fumum non esse constet ; noruntmulti, cum

indigenarum , tum eorum,qui aliunde venerunt, quanla

Sanctorum istorum sit virtus, qui et testimonio suo, quae

dicta sunt, comprobant : ut qui quantam apud Deum fidu-

ciam obtineant, experimenlo compererint. Ac mcrito

sane : non enim vulgari modo pro veritate decertarunt,

sed adeo fortiter strenueque violentos et intolerabiles im-

petus daemonis repulerunt, ac si in saxeis fcrreisque, non

autem obnoxiis corruptioni mortalibusque corporibus de-

certarent : quasi jam ad illam passionis experlem et im-

mortalem naturam acerbis ac dolorem inurentibus cor-

poris cruciatibus non cedentem, translati fuissent. Etenim

tanquam saevae quaedam beiluae , crudeles, et immanes

1 Exod. xxxii, et Baruc. n.



558 S. JO. CIIRYSOSTOMl aRCHTEPISCOPI c. p.

corpora circumstantes undique carnifices latera perfodie-

bantrcarnes lacerabant, ossa detegebant ac denudabant;

nec eos quidquam ab illa crudelitatc atque immanilatc

revocabat : sed et cum terga pervasissent , ac viscera, et

ad intima penetrassent, recondilum in illis fidei thcsau-

rum compilandum non invenerunt : quin idem potius illis

accidit, quod aliquibus, qui cum urbem augustissimam,

divitiis multis refertain , et copiosis thesauris opulenlam

obsederint, et eversis mcenibus ejus ad ipsa pecuniarumpromptuaria devenerint, portas everterint, vectes suslule-

rint, pavimentum eftbderint, omnia scrutati non poluerint

ejus divitiis abreptis discedere. Talia namque sunt animae

bona : non corporis passionibus produntur, cum ea ipsa

caute custodit : licet ipsum peclus effodias , ct raptum

cor minutatim concidas, thesaurum semel a fide sibi cre-

ditum non dimittet. Hoc autem divinae gratiae opus est,

quae cuncla dispcnsat, et in infirmis corporibus mirabilia

potest perficere. Atque hoc quidem admiratione dignius

est : non enim modo, cum adeo insaniissent ac saeviissent,

nihil ex thesauris reconditis subripuerunt , sed etiam ef-

iecerunt, ut eos majori cautione custodirent : quin etiam

illos cum illustriorcs, tum opulenliores reddiderunt. Mon

enim jam anima sola, sed et ipsum corpns majoris gratiae

factum est parliceps : neque tantuin quam habebat , non

amisit, postquam dissccli sunt atque concisi persa?pe, sed

et copiosius sibi majusque subsidium comparavit. Quid

hac vicloria mirabilius fieri possit, cum eos, quos dctine-

bant, et obnoxios habebant, ac vinctos impcriose caede-

bant, superare non poluerint, scd ab istis misere ac in-

feliciter vinccrentur? non enim bellum cum ipsis, sed cum

habitatore ipsorum Deo gcrebant : eum porro qui cum Deo

bellum gerit, necessarium esse plane superiori potenlia

vinci, ac solius conatus luere pcenas, ignorat nemo.



IN MARTYRES jEGYPTIOS. ;> <j

II. Hujusmodi sunt Sanctorum victoriae : quod si certa-

mina et luctae sunt adeo inirabiles ac stupendae, quid de

praemiis coronisque dicemus, quae ipsorum toleranliae re-

servantur? Non enim intra ista tormenta constiterunt,

nec cursum hic suum inlerruperunt :sed ulierius illorum

scammata protendebantur: quodimprobusquidem daemon

accessione pcenarum atliletas se supplantaturum speraret,

Deus autem benignus permitteret , ncc irnpcdirct : ut et

infidelium insania maniiestior omnibus apparerct, etsplen-

didiores istis coronae mulloque plures necterentur. Et

quemadmodum in Job evenit; hic quidem plures adversus

eum pcenas a Deo postulabat, ac se malorum accumula-

tione generosum pietatis athlelam supcraturum sperabat

ille vero sinebat, ac pravis petitionibus pravi daemonis in-

dulgebat, et athletam suum illustriorem reddebat; ita ni-

mirum hic accidit. Postquam cnim ipsorum corpus quavis

fera crudelius omni ex parte depaslus est, et exedit, lin-

guamque et os cruentavit, tametsi non cruore Sanctorum,

sed inhumanis et crudelibus illis sententiis,* ab illorum

patientia victus, et inhumano illo convivio allatim expletus

et exsaturatus abscessit. Ac vide quanta fuerit patientia

sanctorum, quae tantum furorem suis cruciatibus exsatia-

verit. Invasit rursus, cum furore certamen instaurans,

ac feras omnes alia crudelitate superare contendens : siqui-

dem illae naturae necessilate iuipulsae ad hoc convivium

feruntur, et satiatae recedunt, et si vel sexcenta viderint

corpora, nullum ex iilis attingunt : hic vero ex animi pra-

vilate ad escam istam pergebat, et eorum carnibus exple-

tus, alteramadversus illos machinam fabricatur, ac Sanclos

longissimae acerbissimaeque morti addicit : in metallis enim

illos opus facere perpetuo jussit:o amentiam singularem,

cum ita manifestum experimentum cepisset fortitudims

ipsoruin ac tolerantiae, hac ratione se superaturum conll-



h&O S. JO. CHRYSOSTOMl ARCfllEPISCOPI C. P.

debat, Cum feris igilur habitabant Sancti, contubernales

Angclorum, ac ccelorum cives , et supernae Jerusalem

deinceps ascripti : lum vero sanctius erat postea quavis

urbe desertum. Atque in urbibus quidem haec iniqua et

tyrannica diebus singulis mandata conhciebantur : deser-

tum aulem inhumani ministerii illius immunitate gaude-

bat. Tribunalia quidem plena nefariis facinoribus redun-

dabant, injustisque mandatis : deserla vero mortalium

cunctorum justissimos cives habebant, qui ex hominibus

Angeli facli erant : cum ccelo desertum ccrtabat, saltem

ob virtutem civium, a quibus habilabalur. Ac natura qui-

dem sua gravissima erat pcena , sed ab eorum alacritate

animi, qui decertabant, proclivis ac levis et facilis redde-

batur :multiplicatam se lucem intueri tunc arbitrabanlur,

et quod dictum est apud Prophetam, * Luna crit ut Sol,

»Sol autem scptuplex1

, » hanc sibi obtigisse lucem pnla-

bant. Non cnim cst , non est, inquam , anima quidquam

hilarius, quae digna est habita pro Christo pali quidpiam

eorum, quae nobis gravia et inlolerabilia videntur. Jam se

translatos in ccelum esse, ac cum Angelis ducere choreas

pntabant. Quid enim amplius illis ccelo et Angelis opuserat, cum in deserto cum illis Angelorum Dominus Jesus

esset2? Nam si, ubi sunt duo vel tres congregati in nomine

ejus, ibi est in medio eorum 2

, multo magis in medio illo-

rum tunc erat, qui congrcgati lum fuerant non ut in no-

mine, sed ut pronomineejusperpetuo torquerentur. Noslis

enim,nostis aperte

hocsupplicio gravius esse nullum,

eosque, qui sententia sunt illa damnati, sexcentas alias

mortes malle tolerarc, quam eos, qui illic inuruntur, do-

lores sustinere. Metallis addicti fuerunt, ubi aes cffodien-

dum erat plerumque ab ipsis, qui auri metallo erant pre-

tiosiores, et auro quod matcria non constat, quod non

' Isai. xxx, a6. — • Maltli. x?iii, ao.



ilV i\lAl\TYRi«S /KGiPTIOS. 56 i:

dainnatorum cffoditur manibus , sed fidelium virorum

sludio reperitur. In metallis opus faciebant, qui thesauris

innumeris abundabant. Ipsi quidpiam acerbius etiam illa

vita, et in se ipsis evenisse narrationes et historias de viris

illis magnis cernebant, quas de Sanctis refert Paulus di-

cens : « Circuierunt in melotis, in pellibus caprinis, egen-

» les, angustiati, afflicti, quibus dignus non erat mundus *.

Haec itaque cum sciamus, et nunc, et olim ex quo nati

sunt homines aerumnosam et laboriosam *e innumeris re-

fertam malis Dei amicos omnes vitam e&&e sortitos : ne

delicatam ac dissolutam et voluptatibus aflluentem vilam

consectemur, sed laboriosum, atque aerumnosum vitae

genus afflictionis et miseriae plenum. Ut enim fieri nequit,

ut is , qui in agone contendit , per somnum et torporemac delicias, coronas etiam consequatur, neque miles tro-

paea, neque portum gubernator, nec aream repletam agri-

cola : sic nec ut fidelis, qui vitam suam in pigritia ac re-

missione traduxerit, bona promissa consequalur. Annon

igitur absurdum est iu omnibus quidem rebus saeculihujus

antevoluptatem labores esse propositos, et ante

securita-tem pericula, idque cum vilium et exiguarum rerum post

labores illos expectatio relinquatur : cum vero coelum sit

propositum, Angelorum honores, vita quae nullo fine ter-

minatur, cum Angelis conversatio, et bona quae nec intel-

ligere , nec effari quisquam potest; sperare nos fore, ut

per desidiam et inertiam animique remissionem ea conse-

quamur, nec eamdem illis dignari diligentiam, quam saecu-

laribus rebus impendere? Ne obsecro , ne adeo male de

nobis, neque nostra ipsorum salute statuamus : sed oculis

nostris ad Sanctos istos conversis, ad generosos atque to-

lerantes athletas, qui nobis, ut quasi faces praeluceant,

dati sunt, ad horum lolerantiam atque patientiam vitam

i Hebr xi, $?.

XCII. 36



002 S. JO. CIIRYSOSTOMI ARCIIIEPISCOPI C. P.

nostramcomponamus : ut eorum precibus, postquam hinc

excesserimus, cumillos

videre, tum amplecti possimus,atque in illis ccelestibus tabernaculis collocari. Quae nos

omnes utinam consequamur gratia et benignitate Domini

nostri Jesu Christi,per quem et cum quo Patri et Spiritui

sancto gloria in saecula saeculorum. Amen.

LAUDATIO

SS, omnium qui martyrium toto terrarum orbe

sunt passi.

I. Nondum septem dierum elapsus est numerus, ex quo

sacram Pentecosles solemnitatem celebravimus, et nos

rursus martyrum chorus assecutus est, vel martyrum cas-

tra potius et exercitus nihilo minor illis Angelorum castris,

quae Patriarcha Jacob vidit

1

, sed aemulus illis et aequalis.

Martyres enim ct Angeli nomine tantum distincti sunt,

factis autem junguntur. Ccelum incolunt Angeli; itidem

et martyres : senectutis expertes et immortales sunt illi,

hoc et martyres obtinebunt. At incorpoream illi naturam

sortiti sunt. Quid tum postea? licet enim martyres cor-

pore circumscpti sint, immortali tamen:

quin potius etiamanle ipsam immorlalitatem Christi mors corpora multo

plus, quam immortalitas condecorat. j\on ita sidcrum

exornatum choro ccelum illustrc est, ac splcndida vulne-

rum saniemartyrum corpora cxornantur. Itaque quia mor-

tui sunt, idcirco maxime superant, et ante immortalitatem

' Gen, xxxn, 2.



DE SS. MARTYIUBtJS. 563

a morte coronati praemia reportarunt. «Minuistienm paulo

»minus ab Angelis : gloria ethonore coronasti eum 1

, » de

communi hominum natura inquit David : sed et hoc pau-

lum reddidit Christus cum advenisset, et mortem morte

damnasset. Verum hoc ego inde non confirmo, sed ex eo

quod defectus hic mortis in lucrum etcommodum cessit

nisi enim mortales fuissent , martyres facti non essent

ilaque nisi mors fuisset, ne coronae quidem extitissent

si non fuisset inleritus, martyrinm non fuisset : si mors

non fuisset, non potuisset dicere Paulus,, «Quotidie morior

» per vestram gloriam, qnam habeo in Christo Jesu2

: » nis

mors etinteritus fuissent, non potuisset idem dicere, « Gau-

»deo in passionibus meis pro vobis, et adimpleo ea quae

»dcsunt passionum Christi in carne mea 3.» Ne doleamus

ergo, quod mortales facti simus : sed gratias agamus, quod

marlyrii stadium nobis sit a morle reseratum, et ab inle-

ritu praemiorum materiam acceperimus , unde et certa-

minum occasionem nacti sumns. Vides sapienliam Dei

quo pacto maximum illud malorum caputque nostrae cala-

mitatis , quod invexit diabolus, mortem, inquam, eam in

honorem gloriamque nostram convcrlit , ac per hanc ip-

sam athletas ad martyrii bravia deduxit? Quid ergo?

idcirco-nediabolomortiscausa gratiasagemus? absit : non

enim ab ejus mente recte factum boc, sed Dei sapientiae

est donum. Ille quidem invexit, ut perderet, et ad terram

reductis spem salutis omnem praescinderet : Christus au-

tem id arreptum immutavit, et in ccelum nos rursus per

ipsum introduxit. Nemo igitur vestrum damnet, quod

chorum etexercitum, martyrum coetuin appellarim , uni-

que rei contraria duo nomina tribuerim : chorus enim et

exercitus contraria sunt, verum hic utrumque coaluit :

etenim quasi choreas ducerent , ad tormenta cum volup-

i Psal, viu, 6,-»i Cor. xv, 3i. — 3 Coloss. i, 24.

36.



h64 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHiEPISCOPt C. P.

tate perrexerunt, et tanquam bellatores omnem fortitu-

dinem ac tolerantiam prae setulerunt, hostesque vicerunt.

Acsi eoruui quidem, quae geruntur, spectes naluram, pu-

gna et bellum et acies sunt,quae geruntur : sin autem eo-

rum mentem consideres, quae fiunt; choreae sunt, et

convivia ac festivitates, et voluptas maxima,quae perfi-

ciunlur. Visne te doceam haec omni bello esse terribiKora,

martyrum, inquam, res gestas? quid est in bello formida-

bile? utrinque stant acies communitae , undique armis

fnlgenles, terramque splendore complentes : undlque

jaculorum nubes emiltuntur, quorum multitudine aer

occultatur : torrentes sanguinis in terram volvunlur :

multae undique strages ut segetum in messe, ita mililum

qui a se invicem proslernuntur. Agc ergo ab illorum pu-

gna te ad hanc traducamus. Hic binae quoque sunt acies,

nna quidem martyrum, altera vero tyrannorum. Ac ty-

ranni quidem armati sunt; martyres autem nudo pugnant

corpore : sed a nudis tamen, non ab armatis, victoria re-

portatur. Quis non obstupescat, quando is qui virgis cae-

ditur, caedentem vincit, et vinctus solutum, exustus uren-

tem , et qui moritur interficientem? vides ut haec illis

terribiliora sint? Nam illa quidem qnanquam formidabilia

sunt, tamen ex ordine naturae fiunt : haec autem exsupe-

rant naturam omnem, rcrumque omnem consequenliam :

ut intelligas divinae gratiae accepta ferenda esse, quae hic

cum laude praeslantur. Tametsi quid hac, quaeso, pugna

iniquius? quid certaminibus istis injuslius? nam in bellis

uterque eorum, qui pugnant, armatur : hic vero non ita

sed hic quidem nudus est, ille vero armis est tectus : in

certaminibus rursus utrisque licet manus contra attollerc;

hic vero vinctus est iste, at ille cum poteslale ictus infli-

git, et tanquam ex tyrannide quadam sibi quidem eas

partes assumentes Praesides ut male faciant, justis marty-



DE SS. MABTYRIBUS. 565

ribus ut male patiantur attribuentes, ita congrediuntur

cum sanctis, et ne sic quidem ipsos expugnant , sed ab

ista pugna tam iniqua superati discedunt : atque idem

accidit ac si quis virum quempiam bellatorem in praelium

deducat, ctpraecisa lanceae cuspidelorica spoliatum nudo

corpore pugnare jubeat, ille autem licet percussus, ac lae-

sus , sexcentisque confossus vulneribus tropaeum tamen

erigat. Martyresenim nudos cum in medium protraxissent,

ac revinctis post terga manibus eos undequaque percus-

sissent, ita vincebantur : illi autem vulnera cum excepis-

sent, tropaeum contra diabolum erigebant. Et quemad-

modum percussus adamas minime cedit neque emollitur,

imo ferrum a quo percutilur confringit : ita nimirum et

Sanctorum animae , cum tammulticruciatusadhiberentur,

ipsse quidem nihil grave patiebantur, eorum vero a quibus

caedebantur vim ac virtutem profligantes, turpiter et igno-

miniose deviclos post mullos et intolerandos ictus e cer-

taminibus dimittebant. Etenim illis in equuleo vinctis , la-

tera fodiebant profunde sulcos agentes, quasi terram

aratro sulcarent, non corpora lacerarent : videre erat sinus

apertos, reserata latera, pectora effossa ,

neque tamen eo

cruciatu furorem suum explebant illae sanguine pastae bel-

luaejsedabstraclosab equuleosubjectiscarbonibus inscala

ferrea extendebant : tumque videre erat spectaculamulto

prioribusacerbiora, duplices guttas e corporibus defluen-

tes, has quidem stillantis sanguinis, illas autem carnium

Hquefactarum: Sancti vero tanquam inter rosas jacentes

in prunis, ita cum voluptate quae gerebantur spectabant.

II. At tu dum scalam audis ferream, spiritualis illius

scalae recordare, quam Patriarcha vidit Jacob a terra in

ccelum extensam1

: per illam Angeli descendebant, per

hanc vero martyres ascendunt, utrique Dominus est in-

" Gen. xxtm, i3.




nixus: non potuissentSanctiisti dolores perferre, nisi huic

innixi fuissent. Ac per illam quidem ascenduntet descen-

dunt Angeii:

per hanc vero ascendere martyres cuivis ma-niiestum est. Quid ita? quod illi quidem in ministerium

sunt missi propter eos, qui haereditatem capient salutis* :

isti vero tanquam athlelae atque victores certaminibus ab-

solutis deinceps ad agonothetam pergebant. Verumenim-

vero ne oscitanter audiamus quae dicuntur, dum audimus

suhjectas fuisse corporibus laceratisprunas, sed cogitemus,

quales, ubi febris non invaserit, simus : vitam nobis inju-

cundam et peracerbam putamus, ingemiscimus, impatien-

ter ferimus, tanquam parvuli infanles indignamur, ignem

illum nihilo mitiorem gehenna putamus. At isti non febre

incumbente, sed flamma illos undique obsidente, ac scin-

tillis in ulcera prosilienlibus, et quavis fera crudelius vul-

nera vellicantibus, perindc quasi essent adamantini, ct in

alienis ista corporibus fieri cernerent, ita generose, ac

cum ea, qua? illos decebat, forlitudine in confessionis ver-

bis constantissime perbeverabant, ct in omnibus his malis

durantcs, simul ct animi sui robur invictum et Dei gra-

tiam cgregie prae se ferebant. S;epe sub auroram solem

exorientem vidistis et quasi croceos radios emittentem ?

talia Sanctorum erant corpora, dum veluti crocei quidam

radii rivi sanguinis undique illis diilluerent, eorumque

corpus mullo quam coelum sol ipse splendidius illustra-

rent. Hunc sanguinem Angcli contuentcs oblectabantur ;

daemoncs horrebant, et ipse diabolus tremebat. iNon eniin

sanguis crat simpliciter, qui ^cerncbatur, sed sanguis sa-

lutaris, sanguis sanctus, sanguis calo dignus, sanguis, qui

pulchras Ecclesiae arborcs jugiter irrigat. Vidit hunc san-

guinein, horruitque diabolus : recordatus est quippe al-

terius saugainis dominici: propter iilum sanguinem hic

i Ilcbr. 1 . 1 4 -



DJ5 SS. MAUTYB.IBUS. 56?

effluxit: ex quo enim Domini latus apertum est, sexcenta

deinde latera effossa contueris. Quis enim non cum gaudio

sese ad agones istos ineundos dominicis Passionibus com-

municaturns, et Ghristi morti conformis futurus accinget?

Est enim sufficiens haec retributio, et amplior merces, et

certamina excedens prcemium, vel ante ingressum in reg-

num coelorurn. Ne igitur horreamus, dum hunc vel iilum

passum esse martyrium audimus : sed horreamus, dum

audimus hunc vel illum emollitum, ac tot tantisque certa-

minum praemiis lapsum esse. Quod si placeat ea, quae

post hanc vitam sequuntur , aodire ; nulla ea quidem

possunt oratione declarari: « Neque enim oculus vidit,

»inquit, neque auris audivit, neque in cor hominis ascen-

» derunt, quae praeparavit Deus iis qui diligunt illum1

: »

nullus porroexhominibus adeo Deum dilexit ac martyres.

Verumtamen non quod omnem orationem mentemque

exuperetrepositorum bonorum magnitudo,ideosilebimus,

sed quantum situm innobis eritdicere, et in vobis audire,

conabimur vobis obscure demonslrare, quanta illos ibi

excipiat beatitudo : hancenim iili soli evidenter noverunt,

qui ea reipsa perfruuntur. Enitnvero perexiguo quidem

temporis momento martyres gravia ista et intoleranda pa-

tiuntur: postquam autem hinc excesserint, in ccelos as-

cendunt Angeiis ipsos praecedentibus, et Archangelis sa-

tellitum more stipantibus : non enim pudet eos conservis

officia praestare, sed quaevis parati sunt illorum causa fa-

cere, qnando illi qnaevis pro Domino suo Christo non du-

bitarunt perferre. Posteavero quam in ccelos ascenderint,

sancUe omnes illae virtutes concurrunt. Si cnim peregri-

nis athlclis in urbem adventantibus populus oinnis con-

fluit undique, eosque circumvallantes aptam membrorum

dispositionem in illis contemplantur : multo magis cum

> i Cor. ii, 9.



568 S. JO. CHBYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

religionis athletae in ccelos ascenderint, concurrunt An-

geli, omnesque undique confluunt supernae virtutes, eo-

ruin, considerant vulnera, et tanquam victores quosdam,

e bello ac praeliis revertentes, multis tropaeis ac victoriis

partis, cum voluptateexcipiunt eos omnes et amplexantur,

ac deinde multo satellitio circumgeptos ad Regem coelo-

rum ad illum thronum multa gloria redundantem, ubi

Cherubiin et Seraphim astant, deducunt. Cum vero illuc

advenerint, eumque qui throno insidet adoraverint; mullo

majori, quam a conservis, a domino excipiuntur benevo-

lentia : non enim ut servos eos excipit : quanqnam et

maximus hic est honor, cuique non possit aequalis repe-

riri; sed tanquam amicos suos. « Vos enim, inquit, amici

mei estis1

: » ac merito sane : siquidem ipse rursus dixit :

« Majorem hac nemo habet dilectionem , ut animam» suam ponat quis pro amicis suis

2. » Quando igilur maxi-

mam ipsi charitatem demonstrarunt, istos excipit hono-

rifice, atque illa gloria perfruuntur: participes fiunt cho-

rorum et canticis mysticis communicant. Si enim cum

essentin corpore, secundum mysteriorum communionem

in illum chorum admittebantur, ut cum ipsis Cherubimpsallerent hymnum ter sanctum

3

, ut vosprobe nostis, qui

mysteriis initiati estis ; mullo magis nunc illis conjuncti,

cum quibus choros olim ducebant, mulla cum fiducia

laudationi illi communicanl. Annon anlehac martyrium

horrebatis? annon martyrii vos nunc desiderium capit?

numquid non doletis jam martyrii tempus non adesse ?

verum exerceamus nos ad tempus martyrii : contempse-

runt illi vitara ? contenme tu delicias : projecerunt illi

corpora in ignem ? projice tu pecunias nunc in pauperum

manus: prunasilli calcarunt? tu cupiditatis flammam ex-

tingue. Laboriosa sunt ista et diflicilia? sed tamen ulilia

«

Joan. xv, i|. —» IbicJ. «3. —

J

Isai. m, 3.



DE SS. MARTYRIBUS. 56g

valde. Noli ea quae praesenlia sunt acerba spectare, sed quae

jucunda futura: non quae in manibus mala,sedquaeinspe

bona :nonaerumnas, sedproemia: nonlabores,sedcoronas:

non sudores, sed mercedes : non acerbitates, sed retri-

butiones : non ignem urentem, sed propositum regnum :

non carnifices circumstantes , sed Christum coronantem.

III. Ha?c expedita maxime ratio ac via ad virtutem fa-

cillima, non labores tantum intueri, sed et praemia cum

laboribus, neque ipsa tantum separatim. Cum igitur elee-

mosynnm es impertiturus, noli pecnniae impensam atten-

dere, sed justitiae coacervationem. « Dispersit, dedit pau-

»peribus : justitia ejus manet in saeculum saeculi* : » ne

respiciasopes, quaeexhauriuntur, sedthesaurum qui auge-

tur. Si jejunes, non carnis ex jejunio macerationem con-

sidera, sed relaxationem, quam ex illa maceratione conse-

queris. Si noctem insomnem traducas orando , non

molestiam ex vigilia, sed quam acquiris ex oralione fidu-

ciamperpende. Ita quoque milites faciunt : non vulnerain-

tuentur, sed praemia : non caedes, sed victorlas ; non mor-

tuos cadentes, sed coronatosvictores. Sicetgubernatores

ante tempestates portus respiciunt; ante naufragia nego-tiationes; ante incommoda navigationis

,quae exmaritima

peregrinalione lucra decerpunlur, ita fac tu quoque:co-

gita quanlum sit illud, multa nocte dormientibus mortali-

bus omnibus, feris ac jumentis in allissima quiete, solum

te expergefactum cum communi omnium domino libere

colloquia miscere. Dulcis est somnus ? at nihil dulciusoratione. Si solus cum solo colloquens diu potueris per-

durare nullo obstrepente, nullo te interpellante, atque ab

oratione revocante, habes et tempus suffragatorem ad id

quod expetis obtinendum. Verum in molli strato decum

bens, in hanc et in illam partem verteris, ac surgere pi-

> Psdl. cu, 9.




gritaris? veniant tibi inmentem illi, qui in craticulaferrea

jacebant hodie martyres, non subjecto cubili, sed prunis

substratis. Hic ego finem dicendi facere statui, ut vos

craticulae vigentem adhuc et recentem habentes memo-

riam abscedatis, et ejus uoctu atque interdiu recordemini

licet enim sexcenta vincula nos devinciant : tamen facile

cuncta disrumpere poterimus, atque ad orandum consur-

gere. Dum vero craticulam semper versamus animo, non

craticulam solum, sed et alia martyrum tormenta super

cordis nostri latitudinem describamus. Quemadmodum

qui suas aedes elegantiores reddunt, florida eas pictura

undique exornant : sic et nos in mentis noslrae parietibus

cruciatus martyrum depingamus. Nam illa quidem piclura

est inutilis ; ista vero plena lucri : non pecuniis indiget,

non expensis, neque adeo arte ulla pictura haec : sed vice

omnium promptam voluntatemmentemque generosam ac

vigilantem suflicit adhibere; atque his quasi mauibus pe-

ritissimis ipsorum describere cruciatus. Depingamus ergo

in anima nostra hos jacentes in sartagine, illos autem super

carbones extensos; hos in lebetes dejectos , illos in mare

demersos; alios laceratos, alios in rota distortos, alios in

praecipitium actos: atque hos quidem cum bestiis depug-

nantes, illos vero in barathrum devolutos, alios ut cuique

contigit mortem obeuntes : ut hujus picturae varietate do-

mum nostram illustriorem cum reddiderimus, aptum coe-

lorum Regi diversorium praeparemus. Etenim si ejusmodi

viderit in nostra mente picturas,veniet

cumPatre,

mansionem apud nos faciet cum Spiritu sancto ; eritque dein-

ceps regia qnaedain domus mens nostra, nullaque in eam

ingredi poterit absurda cogitatio, dum Marlyrum memo-

ria, velut pictura quaedam omni tempore in nobis mane-

bit, multumque in ea splendorem emittet ; atque in nobis

Rex universoruin continue diversabitur. Quod si ita



ENCOMIUM S. GREGORII ILLUMINATORIS. 5^1

Christum in hac vita susceperimus, post nostrum ex ea

discessum, poterimus in aeterna recipi tabernacula. Quod

nohis omnibus praestare dignetur gratia et benignitas Do-mini nostri Jesu Christi, per quem et cum quo Patri glo-

ria, una cum sancto et vivifico Spiritu in saecula pacculo-

rum. Amen.

SERMO

Sancli Joannis Chrysostomi Constantinopoiis Episcopi

de Sancto Illuminatore Magno Gregorio Pontifice

Dei nostri.

I. Ut diversi sunt multiplicis generis flores qui provecto

veris tempore foliis diversicoloribus ornantur,* ita varium

est et abundans encomium virorum, qui divinis prarditi

sunt dotibus, quas cernere tantum oculis atque in apo-

theca mentis coacervare non sufficit ; mens enim ideo

colligit et lingua enarrat, ut quamplurimis simul lar-

giatur.

Ingrediens igitur in floriferas virtutum areas strenui

Martyris et supplicia perpessi, solis splendentis, et Pon-

tificis Armeniae majoris Illuminatoris : prolendensque

mentis oculos super florigerum quo fulget decus : nescio

utrum ea,quae complecti quidem possum, encomio sa-

pienter digesto prosequi poterim ; mihi namque deside-

rium est omnia congerere, vereor tamen ne pluriina mihi

excidaut.

Jam vero apiculae , alis praiditae levibus , Beatus ille si-

milis merito mihi videtur. Et sane ut admiratione dignum



5?2 5. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

est apiculae opus, ita et sancti Gregorii virtutes animos

rapiunt : utque nemo valet stupendum illius laborem aut

sermone aut ingenio assequi,

ita et sancti hujus dotes exi-

mias encomio prosequi nemini conceditur.

Quemadmodum autem apis, licet sponte feratur in uni-

versos flores ut eos ambiat, non potest tamen succum

omnem illorum, ob virium tenuitalem, asportare : ideo-

que seligit ea, quae in medio florum emicantet subtiliora

sunt , ut alis suis congreget , atque inde mellis favum con-

ficiat : ita et ego ea , quae complecti potero , coacervabu

in mente, et sermone proferam, ut odore suavi nares re-

creem eorum qui sacra celebrant mysteria et sancti Gre-

gorii encomium audire gestiunt.

II. Jam vero quomodo appellabo Pontificem hunc , nisi

solem in parlibus Orientalibus nascentem, cujus radio-

rum splendor usque ad gentem Graecorum pertigit?

prodigium ! Si quis hortum plantis insertum velit , spinae

primum exscinduntur,evellunturque noxiae radices, nec

sine aliqua difficultate hortus ille plantatur; sed magni

Martyris et supplicia perpessi Pontificis hortus , in medio

spinarum germinavit, ad ccelum usque pertigit, et Ange-

licos emisit flores, quorum folia speciosis nitebant colori-

bus : non equidem jpinas , carduos et alias noxiarum

herbarum radices exscindendo et projiciendo , sed eas in

suaveolentes flores et arbores pomiferas transformando.

rhamnos reddidit poma ferenles odorifera , carduisque

dedit ut rosas ederent et flores speciosos atque fragrantem

emittentes odorem.

Felices Riphsimem et Caianam praedico : qnae, cum ra-

dicem sumpsissent, unde propagines ortae sunt et longe

lateque diffusae, intraverunt in Majorem Arnieniam, cu-

jus ne minimus quidem angulus protectione ramorum il-

larum destitutus fuit.



ENCOMllhV! 81 GRBGORII ILLUMlNATORtS. 5^3

prodigium ! homo corporeus incorporeis agminibus

similisest; imo si sic loqui licet , Angelicis potior spiriti-

bus. Horum enim neque corpus ni.que membra suppliciis

et doloribus obnoxia sunt ; ille vero in se dolores admisit

et tormenta quae, perinde atque illi qui corporis sunt ex-

perles, pertulit.

III. Prreterea et alia multa sunt in eo genera virtutum,

Similem enim illum Petro et Paulo dicere ausim ; namque

sicut illimagnis conatibus, magnaque virtute plagas Occi-

dentales ab idololatria revocaveruntadviam quse ad cogni-

tionem Dei perducit ; ita et beatus Gregorius Orientales

partes praedicatione illustravit. Docuit enim illas colendum

esse Patrem , Filium et Spiritum sanctum : Verbum a Pa-

tre individuum assumpsisse corpus ex Virgine : perfectum

Deum factum esse hominem perfectum , atque per na-

tivitatem doloris expertem , incorruptibile corpus assump-

sisse.

Verbum Dei , inquiebat, quod est eloquio majus, cor-

pore cum crevisset, conversatum est inter homines : et

circumcisionem, quam subierat, per baptismum abroga-

vit. Traditus est pro nobis ille, qui a sinu Patris indivisi-

bilis erat. Elatum est super cruce Verbum et mortuum

est quidem quantum ad humanam naturam, sed immor-

tale stetit et mansit quantum ad divinitatem quae in illo

erat. Quia autemexduplici natura unus efficitur Christus,

ideo mortem perpessus est corporc quod erat divinitati

conjunctum. Caro quae tormenta sustinuit, Deus erat, et

immortalis erat divinitas quae corpus induerat. Divinitas

carnem Deum effecit , atque ita aequabiliter et plane cum

Verbo unita fuit, ut illud quod pro nobis mortuum et

sepultum est, idem per divinitalem resurrexerit et des-

truxerit inferos. Illud cognoscite, illud adorate, quia

illud, (cum Verbo conjunctum,) est omnium Deus.



5^4 s « J0, CHRYSOSTOAII ARCHIEPISCOPI C. P.

Ea autem est doctrina qua superbam illam et superci-

liosam gentem erudiebat.

IV. Talenta sibi credita hic mulliplicia reddidit, non

quidem duo pro unico , aut qnatuor pro duobus , aut de-

cem pro quinque referens ; sed talentorum myriadas lu-

cratus est et idcirco a Dcmino verba haec audiit. « Euge

» serve bone et fidelis,quia in pauca hucusque fuisli fide-

» lis , supra multa te constituam, intra in gaudium Domini» tui

!

.

Beatum hunc Apostoli nomine insignio. Is namquc,

caeterorum instar Apostolorum, praedicavit Deum verum,

idola et idolorum templa destruxit , Deum cceli adorare

docuit, et superstitiosam erga creaturas abrogando reli-

gionem,

cultum conditoris crcaturarum instituit.

Is ardenti cum zelo libros Scripturarum divinitus inspi-

ratarum edocuit : homilias conscripsit sapientia plenas,

populosque quamplurimos erudivit.

V. Novi Danielis nomen apud me Gregorius obtinet.

Sicut enim Propheta sanctus a Rege Babyloniorum poenas

exegit, illumque velut bovem et sub forma bovis pastumabegit in deserta

; ita ct rebellem veritati Tiridatcm

aprugna forma indutum Grcgorii preces humanae formae

restitueruut. Fidem equidem habuit spe nixam , et inle-

gram ut granum sinapis, in quo non polest corrnpto ver-

mis oriri, neque grani virtutem imminuere; verum fidem

ita firmam habuit, ut id perficiendumconfideret

,

quod-cumque postularet a Deo; atquesi diceret monti, transfer

te illuc, procul dubio transferendum fore pro certo tene-

ret. Absit ergo ut non crediderit hominem aprugna forma

indutum priori ibrmne posse restitui.

VI. Ast ego virum hunc admirandum valde suspicio

spontequeferor in ejus

encomium: verum timeo ne tanti

» Malth. xxv, ai-a3.



ENCOMIUM S. GREGORII ILLUMINATORIS. 5?3

viri laudibus impar sit oratio mea; nou idco lamen a pro-

posito recedere mens est :

confido enim tenuitatem virium

mearum animi promptitudine fore superandam. Eaigitur,

quae valeo depromere ex iisin quibus manifestata est dex-

tera Dei proferam.

novum portentum ! solinaereoccelo a Deo conclusus,

ab alto in terras emittit radios ; verum hic Sanctus ex

profunda, in qua detentus erat , fovea, radios suos in

excelsa coelorum dirigit. Eum intuentes Angeli et Archan-

geli felicem pronuntiabant, eique in fossa jacenti famula-

bantur. Corpus ejus videbant in lacu , dum in ccelis fulge-

bat ejus sanctitas : corporeus in coelo , Angelus in terra :

corpus habens, sine corpore esse videbatur : coelestis

homo, terrestris Angelus: e ccelo columnaignis caputejus

in terra pertigit : Illuminator Armeniae : Fundamentum

stabile Graecorum, (Armenise minoris.) Apostolus Ghristi,

viamque praemonstrans hominibus.

Felicem te dico primam , Caesarea Cappadocum; a

te enim impositionem manuum accepit multorum Pastor

populorum. Tunc autem eodem virtutum splendoreful-

gebant consecratus et consecrator.

VII. Hi(Scil. Capadoces) validis jam fundati erant

radicibus ; et ille ipse solus radiccm sumpsit, unde alii

qui radicis expertes erant, suam acciperent. Ibi multae

colligebantur fruges ab operariis, qui oliui inculta exco-

luerant; ille vero solus ipse operarius, unica manu tenens

aratri stivam, terras complures incultas verbo veritatis

emolliebat. Unico vomere sulcos cum aperuisset innume-

ros, semen quintuplex et multos fructus relulit : atque

pugillo semen divinum apprehendens , digitis infinita

grana spargentibus , campos seminabat plurimos. Tunc in

sulcis unico lacerto excisis , satae unica manu fruges si-

jnul germinabant.



bjh 8» JO. dHRYSOSTOMI ARCHlEPlSCOPI C\ P.

Illic videre erat aulumnum et ver, messem et areao

tempus; et quando adventabat hyems , unicum spargcbat

semen, nempe Verbum Dei. At ecce diversas quaeinde

oriebantur fruges advertens, maturas alias, alias maturi-

tate pingues in aream, messis tempore, comportabat , tri-

turabat, vanno mundabat, atque componebat in acervos,

ut eas inde in horrea lucis deferret.

VIII. Quid quod hyems (SciL Armenia) quae accepe-

rat et seminibus florum fidei,quibus per glaciem infide-

litatis non licuerat progerminare , ipsum seminatorem

projecit inter exitiosa veneno reptilia?

Homines, qui cum sancto illo sermonem et vultum

communes habebant, mores indueranl serpentum ; at

contra,dracones lethiferi armatique

veneno,mitium ho-

minum mores referunt, pedesque sancti eodem, quo

mortem inferunt, ore lingentes, obsequium ei exhibent.

Quid tum? diu perseveravit tempus hyemis, et semi-

natorem, instar seminis quod rigente glacie satum cst

periisse arbitrati sunt Armeni. Aperitur fovea. Quaerebant

corruptos totius hominis artus ; at multarnm vocum con-

centus audiunt. Telrum ex draconibus et serpentibus

odorem nares suas pervasurum reformidabant; at inde

suavis odor, velut ex horto voluptatis, exhalatur. Ossa

carie absumpta quaerebant oculis : sed splendentem in

ejus facie solem contemplantur; in fovea exanimem repu-

tabant; ast eum, velut in auguslissimo templo , deambu-

lantem intuentur. Artus fame consumptos investigabant;

sanum vero et ccelesti cibo saginatum advertunt. Commi-

nutum dentibus draconum corpus indagabant, sed cicu-

ratos ab ipsoserpentesadmirantur, contemptorescontemp-

tos sese vident ab eo,quem despexerant.

Pudore sufFusi erubescebant, exclamabantque attoniti:

Magnus est Dcus quem praedicat magnus Gregorius. Infir»



fcNCOMIUM S. GREGORII TLLTJMINAf ORIS. S^

hiata sunt ariua nostra ab illo, quem a venenalis draconi-

bus infirmatum arbitrabamur. Quinetiam, si dofuissent

dracones per solam famem , fulurum erat ut absumerclur

corpus, quod inde nullus morlalis eripere poterat. Vcrum

mirabilis est Deus in Sanctis suis, inquiebant, ad mentem

Davidis prophetae; glorificalores enim suos glorificat.

Admirabundi suum erubescebant facinus , atque dice-

bant : Is quem in foveam et lenebras projecimus , nobis ,

qui certe filii tencbrarum eramus, veluti sol , illuxit,

nosque de tenebris educens, filios lucis elTccit. Is a magno

ovium pastore,qui veniam pro tortoribus deprecabatur,

edoctus fuit : nos enim tortores ejus eramus dum projice-

relur in foveam ; at ille , fulgens Illuminator, vestimenlo

lucis nos induit, pedesquenoslrosin viam pacis mirabililer

direxit. Nos ejus carnifices fuitnus; hic vero providus

pastor noster est. Hic Pater misericors, nos filii in Pa-

trem rebelles ,quin et parricidae.

Hic divinis vallatus erat castris, ut vastantem lupum

ab ovium scpto funda propelleret; nos autem aberrantes

secuti sumus lupum depopulatorem,quem vulneraverat,

proecipitem egcrat, et perdiderat in seternum. Hic Pastor

optimus, nos grex rebellis et caulap desestor. Hic medi-

cus; nos fegrotantes properavimus etim, qui nobis mede-

batur, inlerficere quoad corpus, quasi impossibile sit

immortalem eum esse quoad animam.

Hic praeibat nobis, pragcidebatque spinas in via qune

ducit ad cognitionem Dei ; nos vero , caeci et incauti, ce-

cidimus in foveam perditionis, et utroque orbali oculo

pastorem noslrum percutientes in altum injecimus pu-

teum , atquc in csecitate nostra perseverantes , nihil intel-

leximus.

Hic erat lucerna lucens; nos autem in tenebris sedentes

non insistebamus ardenti vestigiorum ejus splendori.II

ic

xcn. 37



5j8 S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHliiPlSCOPl C. P.

Dei servus erat; at illa,quae Deos appellabamus , erant

creaturae servi hoininum ; ideoque hic servus Dei deos

quos colebamus, rcpulit.

Corda nostra excaecabantur, et non intelligebamus :

comprehendimus enim eum et in profundam abys-

sum demisimus ; atque eodem instanti vidimus terrae pro-

funda in se continere solem,qui nobis affulgebat. Providi

Doctoris nostri corpns praedam fore ferarum arbitrabamur;

at vidimus illud a serpentibus et draconibus observatum,

instar Adami recens creati, in quem, ante transgressio-

nem primam, nullam et serpentes et basilisci nocendi po-

testalem habebant; nos vero,qui praevaricationem Adae

sectati sumus, a feris despicimur.

Nos potestatem in fidei nostrae principem draconibus con-

tulimus : at debilitatam vidimus illorum virtulem qui, co-

lumbarum instar, placidc gemebant : suisque linguis

quibus ob Adae prajvaricationem datum fuit calcaneo in-

sidiari innocenti Christi discipulo adbhndiebanlur.

Quid ergo dicemus ? aut quomodo patere audebunt pu-

pillae oculorum nostrorum, aspicere, et intueri misericor-

dem Patrem nostrum, ut ab eo veniam deprecemur, qui

innumera in eum convicia furcntcs congessimus ? verum-

tamen quia in cjus corde nulla erat simullas; ideo confi-

damus, curramus ad ostium foveae , ibique dicamus. Exi

foras, serve Dei, et subjice tibi servos tuos,qui in te po-

testatem acceperamus ab eo quem contcrebas in abyssis

dum profundam descendebas in foveam : cl sicut a Ma-gistro tuo edoctus es , similiter et fac cum discipulis

tuis.

Asccnde, Magisler bonc, in Armeniam, apud nos qui

visi sumus secunda Babylon. Namque pro fornacc, accen-

dimus foveam, in quam, loco ignis ardentis, venenatos

immisimus dracones, quorum virus extinguebant, in mo-



i;A'COMitni s. <;nfcGoi\li ILlumiNatoms. S;9

dum voris, virtutes tuae : inter morliferam serpcnlum ct

basiliscorum flammamincedebas: spirantes ignem draco-

ncs conculcabas pedibus, atque videbaris redivivus Ana-

nias, Azarias et Mizael, dum individuam colebas Trinita-

tem, cui non credebamus. Credimus nunc et laudamus

cum rege Babyloniorum Nabuchodonosor;quandoqui-

dem divinum in medio fornacis rorem advertimus.

Exi foras, serve Dei excelsi ; per te enim credidimus et

confitemur Palrem, Filium et Spiritum sanctum. Egre-

dere ex fovea tua, et glorifica illum qui glorificantem se

glorificavit, teque maximo afTecit honore. Divinam tuam

extolle vocem, et dic : Deum colite, quem ego libere

praedicavi : ille est creator omnium, qui me a pesliferis

draconibus servavit incolumem.Egredere, nove Daniel, et Sadoc Regi Babylonis, id

est, Armenia?, ostende te qui projectus es in lacum, non

inter duos leones quidem, sed, quod magis est, inter fe-

rocissimas belluas. Omnis enim fera quamvis arlus con-

fringat, fieri tamen potest ut quis semel aliquando sanitati

rcslituatur; at venenati et pestilentes dracones noncon-

fringunt corpus neque mutilant, sed instar aciculae cujus-

dam, pungendo, mortem invisibilem afferunt. Tu vero

incolumis evasisti, nedura ab illis interemptus fueris.

Verum haec ea sunt omnia quae forsanillis erat ad ma-

num Sancto dicere.

Nos autem, suppliciorum ejus causam in medium affe-

rcntes, encomium prosequamur.

IX. Tiridates Rex ob parentis sui caedem furebat; et

idco acerbissimis tormentis et cruciatibus, verberibus et

corporis intcr assercs compressione, pectinibus ferreis et

omni dirorum suppliciorum genere, quae pariebat furor

Gregorium torquebat. Martyr autem sanctus, illa propter

37 .



58o S. JO. CltRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P>

amorem Jesu Christi Domini nostri sponte perferens, car-

nifices sic alloqucbalur.

Suppliciis et crucialibus torqueor a vobis, qui carnalia

diligentes hac vila potimini, quae somno similis, cras eva-

nescet, alque vitae immortalis spe praecidimini ; ast ego ad

horam patior pro eo qui pro me perpcssus est tormcnla,

ideoque patet immortalis vita necnon et paradisi suavcs

exhalanlisodores voluplas: illuc ingrediar, et illins

hoeresfiam in aelernum. Gaudio pcrfusus illa bencficium esse

reputo supplicia, quae in me congeritis, et esse mihi de-

trimento arbilramini. Quamvis cnim inter asscres mcm-

bra ct ossa mca momentaneo dolore conleratis, exinde

lamen sana spica evadam; atque velut paima firmis nixa

radicibus, multos longe laleque surcnlos proferens , ve-

nusla foliis, floribus clcgans, quibus marccssere nunqnam

contingct, cxallabor coram factore meo alque vcrnans et

densa in viridario horli, manu Dci consiti, laeta fuigebo.

Licet cnim capile deorsum verso machinis crudeliler sus-

pendar, et comminuar inler asseres, confido lamcn fniu-

rum ut post exigunm doloris spatium, caput usque in

coelos coramfactore mco cfteram. Quin eliam objiciatfcris

ct ursis velut lotidem instrumentis suppliciorum,quibns

corpus meum consumalur; fiduciam liabeo diadema au-

reum et ornatam coronain mihi ab illis connecli, quam

aptabit capiti meo llcx ccelcstis, cum super sponsce thala-

inum sedcrc mihi dabit. Qnid quod hic sanguis e corporc

mco cmanans tingit milii purpuream cl coccineam im~

mortalilalis trabcam, quac non marcesset in aetcrnumPHaec

ea sunt omnia qnae Martvrem decuit respondcre.

X. Quid poslca? Nondum immanilatc sna satiatus Ti-

ridates, quanlumvis vinctumet crucialum Gregorium le-

nerct ; atquo quasi cum iis, quae anlc acta crant, cohae-

rehtiam haberentilli crucialus. Profeclo, inquit, filius cst



ENCOMIU.M S. GRliGORII 1LLUM1NA.TORIS. 58 1

Anaci e gcnere Parthorum qui patrem meum Chosroem

interemit : jubelque Tiridates Gregorium pedibus vinc-

tnm, vinctumque manibus ct collo abduci in Provinciae

Araratensis arcem, ibique in profundam ibveam detrudi.

amens ! inquiebat ibrsan sanctus Gregorius, si enim

pater meus gladio aggressus est impium palrem tuum;

ille non solum occisus c^t, ct transitoriurn amisit illud,

quod vitam esse reputabat; sed efc anima ejus ingressa est

quoquein cruciatus, inter quosnon morietur. Tu vero, fili

parentis impii, cum in ultionem patris tui pcenas a me

exigebas, ideo non superabant me tormenta tua,quia

corpus meum incolume servari necessarium erat ; ast ego

animam tuam simul et corpus tuum invisibili cruciabam

supplicio, ut Deum rneum contritus tandem adores. In

conspectu tuo cruciari me jubes; at tu ipse vel prcesente

me vel absente crucfaris et non intelligis Regem meum a

te illo modo pcenas exigere, atque ab eo in aeternum tibi

praupurari tortorem iilum quem tu tibi amicum esse exis-

timas.

Haec et plura alia beato ad manum erant quae Rcgi di-

cere potuit.

XI. Hinc autem ad putci foveam properandum nobis

est, ut quaenam ibi fiant prodigia videamus?

Projiciunt eum in foveam ,quae latibulum erat serpen

tuin. At quid dicebat puleus?

Benediclus est advcnlus tnus, o pater admirande ! illi

enim praeparaverunt me in foveam tormentorum profun-

dissimam, et abysso tenebrosae similem; at ecce creator

tuus facit ut horlus floribus consitustibi fiam. Domicilium

eram tenebrarnm ; at ecce tibi iactus sum templum lu«

minis. JNomine vocor abyssus profunda ; verum a te subli-

mis elata pertingo ad aereum usque ccelum, atque in me

contineo devolutum e cceiis lucidurn soleni, qui mundnm




Armenium illuminat. Corpora mullorum in me projecta

odoresordium teterrimoconficiebanlur, eorumque carnes

et ossa lenta fame couiminuebam : abominandum et in-

tolerabilem emittebam odorem, atque nares eorum mo-

leslabam. Atper te nunc videor hortus floribus ornatus,

et amcena rosela flores emiltentia qui diversimode suaveo-

lenlem exhalant odorem.

XII. Jam vero quid de exitiosis veneno draconibus, qui

ibi degebant, dicam? Sanctum Gregorium in foveam in-

jecluni statim ut viderunt; consuetam primam suam in-

dolem in se requirere, ad Seraphinos attendere qui eum

alis suis, ne periculumei fieret, portabant, terrorepercelli,

admirari et dicere.

Nos progenies sumus serpentis illius, qui Evam per co-

mestum fructum decepit eamque exulem et prascipilem

egit ex paradiso voluptalis; tuvero semen Adarai et nepos

Evac, qui maledictionem illam snsceperunt qua spinas et

tiibulos lcrra produceret, insidiari capiti nostro jussus cs,

et nos calcaneo tuo. Igitur, secundum idem mandatum,

insiliobamus ut noslrum in le odium a natura indilum

expleremus; sed ubi circa corpus tuum incorporeos exer-

citus advertimus, teque inter Angeiicos choros vidimus

conslitulum ; tunc fractus est impetus noster: quin et ob-

tusi sunt aculei nostri: atque, velut si liquescat cera a fa-

cie ignis, ita divino vultu tuo dentes nostri cum veneno

suo liquefacti sunt. Virus noslrum, quod inflammatos in

corpore exlraneorum pariebat tumores , Ibnte precumtuarum, a Deo iluentiiun, LXlinctum est, et instar aquae

frigidse obtorpuit; atque nedum a facic lua fugiamus, ve-

nimus in ministerium cjus, quiferocitatcm cicuravit indo

lis nostra), cujus obiitisumus; et absque timore corus-

cantis, inst.ir tlaiimice, \ uitus tui, coiumbis similes atque

in siientio in domo tua sedcbimus.



ENCOMIUM S. GREGORII ILMJMINATORIS. 583

XIII. Quin etiam ego derniror ibi per quatuor et decem

annos degisse Gregorium. Sed ad ea festinemus quae postexactos tot annos evenerunt.

Venationis ferarum horam cum Rex (Tiridates) condi-

xisset, jamque egressurus ex urbe conscendisset currum :

immissum desuper iras divinae flagellum in eum irruit. Ab

ipso da^mone correptus e curru praeceps agitur, atque fu-

rens lacerare corpus incipit. Ille, velut aller Babylonio-

rum Rex Nabuchodonosor, naturae oblitus humanae, similis

apro, inter apros versabatur, et exinde gramine pasceba-

tur. En quae tunc loci flebant prodigia.

Verum quid Regi dici dcbuit ! Rex, servum Dei, sa-

tanaevestigiis insistens, subsannabas ; idcirco etille cui ser-

viebas te, jussu Dei veri quem colit magnus Gregorius

torquet et excruciat. Tibi viluit corpus beati, quem post

supplicia in carcerem et foveam profundam injecisti ;

ideoque corpus tuum in apri corpus commulatum cernis.

Quoniamadeoimpie insaniisti,ut veroDeocontra ires, dum

fidelem ejus servum cruciabas; jam tibi licet per pessi-

mam tuain plagam ut tibi consulas, alque ut per eam ,

quam indutus es apri formam, satanam qui te concul-

cavit pedibus obteras, postquam cum Adami pelle seto-

sum tuum tegmen commutaveris. Quia expedita lingua

sanctum istum virum contumeliis affecisti ; idcirco bel-.

luina dic lingua tua, peccavi coram Domino. Quia tu in

sanctum Martyrem caput superbum extollebas ; ideo

aprugnum turpe tuum caput dimitle, quod infcetenti luto

volutari gaudet. Quia ex arbitrio cruciatibus omniniodis

illum torquebas, jubebasque Domini tui tuique Doctoris

manus et pedes et cervicem vinciri ; idcirco transformatus

in anteriores apri pedcs manus tuas compone, ut jnxta

pedesMartyris illiusprocumbas. Non te lateat, qui ralionis

usum amisisti, quintum et decimuui annum jam adesse



584 s « J0. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

quo vita potitur sepultus ille, quem, dum rationis parti-

ceps eras, mortuum,cujus ossa sola superessent, arbi-

trabaris.

At quia, dumsubhnmana videbarisforma, illuminmor-

liferam foveam impellens dejecisti ; ideo sub aprugna

forma irrue ad os pulei : clama adeum, quem corruptum

reputabas, medicum tuum, ut ipse prislinum tibi corpus

restiluat. Et quoniam curribns insidens involutum ij>so

Deo Gregorium aspernabaris ; vade itaque, curre, et in

modum apri quadrupes exili ad ostium foveae, atque ibi

clama : Egredere, serve Dei Altissimi.

XIV. Ea autem sunt quae oportuitvel decuit tunc tem-

poris dicere : at illa, quae profeclo deinceps contigerunt,

accipite.

Yisione ccelesti recreata Kegis *>oror (9) has aut similes

voces auribus excepit. Frustra nihil non tentatis Medici

homines, vestrae non est arlis immcdicabili morbo rcme-

dium quaerere. Solus prrestabit opem Gregorius magnus .

qui medicus a Deo vobis missus e»t , et cui vos mortis ca-

licem propinastis : sum etenim ego Deus servi mei Gre-

gorii, quem vos morti addixistis ob Deorum veslrorum

mulliludinem. Illum suscitabo vobis medicum qui sanet

vos; et ejus ope fugient a vobis, quae meremini, flagella.

At eccevisionem, quae sibi contigerat, admirata femina

nomine Rhosrovidoukhit, quamprimum narravit.

Aspexi, inquiebat, fulgentem luminc virum, qni in vi-

sione mihi apparuit et haec dixit. Nullum aliud calamita-

tibus, quae vobis acciderunl, remedium est, quam ut Ar-

taxatam petatis, atque ibi ex puteo profundo vinctum

educatis Gregorium ; ipse venieusopem vobis conferet sa-

lutarem.

At homines, ut eam audierunt, cachinnari, illamque

ludibrio habere. Quid ais? inquiebant, te profecto dai-



ENC0MIUM S. GREGORII ILLUMlNATORlS. 585

uionium agitavit; et idcirco insaiia facla es. Qnomodo

enim fieripolest illum loqui, vel remedia sanitalis indicare

jus vel ossa putrefacta sunt? Numquid valuitputei abyssis

emergere, qui nedum serpentum vitaverit aculeos, cons-

pectum illorum effugere nequivit; cadem cnim ipsa hora,

qua in puteum projeclus fuit, illico exlerminatus est ;

quin et post exactos quindecim annos, non putrefact aso-

lum, sed in cineres rcdaclaesse illius

ossa persuasum no-bis est. Abi, nemini dictum velis, ne risum sermones lui

moveant.

Quid tum? verbis illorum credidit, abiit domum, si-

luilque. Quin ct jamdudum neglexerat vidua panem

subministrare quem jussa erat, quotidie injiciebat in fo-

veam.

XV. Vix aliquot elapsi erant dies, cum non modo se-

mel et iterum, sed quinquies apparuitei visio, Angelusque

magna et minaci voce. Nisi quamprimum, inquit, nun-

tiaveris noli timere ne te cachinnis excipiant,

neve impossibile repulent, illum per quindecim annos

vivum reinansisse ; Angelus enim Dei missus est qni ei

famularetur. Ego panem accipicbam quem sicut Eliae sic

et Gregorio porrigebam : illi quidem in deserlo, huic au-

lem in abyssis terrae, qui loco solis lucidi virtutem in se

habebat. Priora qua3 libi nunliaveram in dubium revocasti

propter hominum incredulitalem; at nunc verbis meis

fidein habe : nihil enim impossibile est apud Deum. Num-

quid non edocta es quomodo de lacu, et e medio leonum

fame furentium liberatus fuerit Daniel ? aut quomodo tres

pueri incolumes remanserint in ardenti flamma, cujus

altitudo quadraginla novem sanctorum jejuniorum dies

adumbrabat ?

An le latet quomodo arida ossa per divina observanlem




mandata Ezechielem , jubenteDeo, a quatuor ventorum

partibus in cauipo mota fuerint,

et accesserint unum adalterum, non fortuito quidem, sed unumquod^ue ad junc-

turam suam ? desnper ea nervi et pellis adducti sunt ! in-

sufllalus est in istos interfectos spiritus vitae : steterunt

super pedes suos exercitus grandis valde1

. Ille quidem est

etiamnum Deus, quem Gregorius praedicat, quique potens

est illum in puteo servare ; lu vero sermonibns meis fidem

liabe, eosque populo annuntia.

XVI. Admiratione simul et terrore perculsa femina cum

festinatione intrans narrat ad Satrapas, qui domns Regiae

praefectum accersunt, mittuntque confestim Artaxatam.

Ito, inquiunt, et deprecare illum ipsum Dei virum, quem

ne hominem quidem rcputavimus. Proficiscere, roga me-

dicum, cujus verbis non auscnltavimus. Perge, voca eum

qui nos de venlre inferi vocaturus est. Propera, supplexque

postula ab eo, quem contumeliose traclavimus, ut perse-

cutoribus ignoscat.

Haec omnia vel etiam his potiora forsitan in promptu

habuerunt quae dicerent.

Proficiscilur Regiae domus Praefectus, urbemque cum

advenisset, causam ilineris ab eo sciscitantur cives : qua

cognita admirabundi et stupefacti intra se cogitabant.

Quonam pacto fieri potest, inquiebant, ut vivum quaarat

cujus ossa quindecim abhinc annis putredine consumpta

sunl? Quomodo quaeris incolume corpus, quod in visceri-

bus draconum consumptum computruit et in pulverem

conversum est? Quo pacto in medicamen quaerunt corpus

in terram redactum, quod sibi ipsi salutem praestare non

poluit ?

XVII. Quid plura? densos, longos validosque funes

aptant et in puleum demittunt. Voce magna exclamal

1 Ezech. xxxvn.



ENCOMIUM S. GRECORII ILLUMINA.TORIS. 58?

domus Regiae profectus : Egredere, serve Dei, et libera

nos de manibus Deorum quos colimus. Egredere, fili lucis,

et ab umbris tenebrarum erue nos. Ex profundis abyssis

egredcre, sol, majusque nobis praebe lumen quam sol qui

super aera volvitiir : ille enim corporeis oculis lucem prae-

bet; tu vero animarum nostrarum oculos luce perfundis,

et deducis in tcrram rectam, quae est lumen indeficiens

et inaccessibile. Haec eloquebatur Salrapa.

At simul ut motu funium funibus insedisse sanclum in-

lellexerunt, educunt eum foras. Tunc nubibus coopertus

sol ille apparuil, quandoquidem corpus ejus, velut atra

fuligo, nigrum erat; atque inde intellexerunt illud esse

corpus,quod tormenta pertulerat, et quo velut sine cor-

pore, patiebatur et fulgebat. Vestibus deinde ipsi oblatis

illum induunt.

Tum obtupescens admirabatur eum populus, quem

oportuit et decuit cum sapiente acclamare, « Tunc stabit

» justus cum multa fidueia ex adverso eorum, qui se afllixe-

»rant et qui aspernabantur labores iliiu». Videnles eum

» turbabuntur, et super admirandam ejus salutem valde

» terrebunlur1

. » Quid profuit nobis supcrbia? aulquid jae-

tantia contulit? Haec erant ad manum quae dici pole-

rant.

At nos encomii stylo ea, qme deinceps evenerunt, pro~

sequamur.

XVIII. Egredienti ex puteo Rex et omnes, qui cum eo

in furorem acti erant, obviam ierunt nudi et dcformes,

et procul ab urbe stantes expectabant. At cum venicntem

a longe prospexissent , carnes suas furibundi devorare,

clamare et dicere cceperunt. Veni, Angele in corpore de-

gens , et ope luminis tui amicos tenebrarum ,qui nos in-

festant, expelle. Voni, profligator eorum, qui nobis domi

» Sap. v, i, a.




nantur, quique superba exacerbabant peclora nostra , ut

eum,qui eos torquebat, lorqueremus. \eni,

quicorpore

visibilis es, ut invisibiles mentium nostrarum tenebras

propellas. Yeni, qui veste indutus es coriacea et materiali,

nt immateriales et incorporcos bosles nostros, qoi nos in-

sequuntur, insequaris. \ cni sol, et fervido tuo calore

exundanlem impielatis nostrae torrenlem exsicca. Divinae

ignem doctrinae tuae nobis admoveas, qui nos, slagno gela

concreto immersos, calori reslituat. Veni, ilumen divi-

num, sterilesque campos nostros irriga , ut virens reflo-

rescat semen exsiccatum, quod a tc in nos decidit. Sege-

tcs, quasfeceris ut lurgescant, falce divina demele: bobus,

qui sunt fllii tui, vel flagellum quod est lingua tua, tri-

tura : illasque eadem lingua tua ventila : brachio tuo divino

in acervum compone,quas etiam in horrea divina com-

portes. Veni, qui e ccelo effusus es, candentibusquc doc-

trince tu.e prunis spinas carduorum concrema, quse labo-

rum tuorum semen suflocavcrunt. Egredere , minister

Dei, ex puteo profundo, qui lumen doctrinne tuoeex abyssi^

sursum sparsisti. Egredere, et in slygiam glaciem austrum

lene spirantem excila. Jam in te situm est divino terram

exercere aratro, quam colere onlea non sinebamus, cum

praesertim lucidum solem in tencbras, velut in carcerem,

immisericorditer delruserimus.

XIX. Jam vero beati laudes, pro ipsius meritis, enco-

mio prosequi penes me non est , licel id mihi maxime sit

in votis. Dicam igitur quam brevissimc ea quae postea

profeclo conseculus cst.

Fidelem servum suum sic allocutus est crealor. Euge

serve bone et fidclis : ne quid sollicitus sis tlc lua seminis

in tcrras projectione. Tu plantasli, Paule alter; ego autem

incrementum do. Veni, inlra in gaudium Domini lui. Ne

timeas, Moscs altcr, quod libi nonnisi reccns crcdiderint



ENC0MIUM S. GREGORlI illuminAtoris. 5$g

populi : lu cnim me magis quam corpus tuum dilexisti.

Vcni, requiescerc a laboribus iuis, nove Danicl.

Nuplialem ingredere thalamum, quem libi antea polli-

citus eram. Veni, sedem accipc inlcr Apostolos, Apostole

altcr, qui verbum veritatis genti superbae annuntiasti. In-

ter Angelorum agmina colloceris, qui vitam illorum in

terris sernulatus es. Veni , et cum Patriarchis princeps

eslo. Pianlerisnt Palma sancta

in

domo Domini, et in

alriis Dci Iloreas. Vcni, coronaberis cum Marlyribus, lae-

tabcrisque cum iis qui pro me tormenta passi sunt, veni

in aulam nupliarum mcarum. Veni, gaudio, inter coenobi-

tarum choros, cxultabis qui non modo dilexisli montcs et

dcserla , sed cruci eliam jugiler confixus fuisti mecum ;

idcirco Angelorum meorum ad le rnitlam agmina, teqne

ad me rccipiam. Et quia porlasti jugiter crucem tuam ct

venisli post me, ego inlroducarn te in Paradisum, in qucm

lal.ro per crucem suam inlroivit.

XX. Beatus es tu, inter Ecclesioe Patriarchas, Paler

sancte. Olim Angelus in corpore, nunc incorporeus inler

incorporeos versaris. Beatus, oplime praesul,qui oves

Regis lui perditas, ct quae sine ovili erant, repeliisti, ad-

duxisli , ct in atria ejus coll^gisti.

Bcatus es tu, qui luporum deslruxisli sccessus, et bel-

luas disperdidisli mactatriccs, qui, illius ipsius virlute la-

pidis e monle praecisi sine manibus, vallasti muro gregis

tui ovile, illudque divinorum sepc mandatorum cinxisli,

quiqne cffccisli ul Regis tui oves multiplicarentur.

Bealus es tu, qui Apostoli nomine vocaris ; Filii cnim

Dei Evangelium praedicasti : Incarnationis mysterio gcn-

tem aSicnam (a Chrislo) erudiisti, quae, te doccnte, Pa-

Iris, Filii c! Spiritus sancti Trinitaiem individuam et unam

diviniLatcm udoravit.

Beatus es tu, fidelis Christi Martyr, qui de eo testimo-



f)Q,0 S. JO. CltRYSGSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P.

nium velut Petrus reddidisti, affirmans eum Filinm esse

Dei vivi, individuum a sinu Patris. Beatns es lu, qui in le

tormenta snscepisti pro eo qui pro te supplicia porpessus

est. Beatus tu denique, qui per annos quinque et dccem

inputeopatienterdegisti. Spirilum sanctnm laudibuseiiam

extollo quem cum Paire et Filio ejusdem essenliae csse

praedicabas, cui honor et fortitudo in saecula saeculorum.

Auien.

LAUS

Dlodori episcopi qui prior concionatus Laudarnt (Joan-

ncm Clirysostomum).

I. Sapiens ille ac generosus doctor, nuper dcposila in-

firmitate corporis, cum ad sedem hanc ascendissel , a nie

sermonis fecil exordium ; Joannem Baptislam et vocem

Ecclesiac, et virgam Mosis, et alia cum hismulla me appel-

lans. Ille tunc laudavit; vos exclamastis : ego procul se-

dens amare ingemui. Ipse namque laudabat amorem erga

liberos exhibens ; vos exclamabalis fraternnm amorem

ostendentes; ego ingemiscebam, quodlaudum molcobrue-

rer. Laudum enim magnitudo, non minus quam peccata,

mordere solet conscientiam, et cum quis sibi nullius boni

conscius , alios audit multa magnaque bona de se praedi-

cantes, et praasentem opinionem, et futurum diem reputat

in qno omnia nuda et apcrta erunt : quodque is qui tnnc

judicabit, non ex vulgi opinione , sed ex ipsa rernm veri-

tate judicabil. « Non enim secundum opinionem judicabil,

«inquit, neque secundum rumorem arguet*. » llaec omnia

• Isai*. x, 3.



iN DlODORUM TAHSfiNSfiM. 5$!

cogitans crucior laudibns et bona opinione vulgi; magnum

perspiciens illam inter et futurum judicium discrimen.

Nunc enim existimatione vulgi ceu quibusdam larvis tegi-

mur : in illo autem die, nudo capite, positisque larvis ante

tribunal stantes , nihil ab hac existimatione ad illam sen-

tentiam juvari poterimus ; sed ob id ipsum gravius punie-

mur, quod et laudibus mullis plurimisque praeconiis ab

hominibuscelebrati, non ideo tamen meliores

efFecti

simus.

II. Haecigitur omniamecum reputans, amaregemebam.

Ideo celeriter hodieque praesto sum, ut a vobis auditoribus

hujusmodi opinionem excutiam. Etenim corona cum ejus

qui coronatur capite rnajor est, non astringit tempora,

non insidet capiti ; sed nimia sui magniludine laxior per

oculos descendens, collum torquis more ambit, et caput

relinquit coronse expers. Quod et nobis quoque accidit,

dum corona laudum illa majori, quam nostrurn sit, capite

digna visa est. Attamen cum haec ita se habeant, ex amo-

ris abundantia pater non destitit ante, quam eam nobis

quomodocumque imponeret. Ita et reges saepe faciunt, et

diadema sibi aptum filiorum capitibus imponunt, deinde

ubi viderint corona minus esse pueiile caput; cum satis

habeant illudquomodocumque ipsis imposuisse, receplum

deinceps sibimetipsis imponunt.

III. Quandoquidem igitur pater coronam sibi conve-

nientem nobis imposuit, et ea major capite nostro visa

est, sibi autem illam nunquam impositurus est : age

ademptam nobis eam ,patris nostri capiti, cui apprime

competit, imponamus. Nam Jounnis quidem nomen ad nos,

animus ad ipsum pertinet : nos ejus appellationem habe-

mus, ipse ejus philosophiam nactus est; quapropter ejus

appellationis dignior quam nos haeres ille fuerit, cognomi-

nem quippe non nominum , sed actuum consortium facere



;:>()£ S. JC/. CHRYSOSTOMl ARCHIEPISCOPI C. P\

solct, etiamsi nomina difterant. Non enim nt externi pht-

losophi , ila et scriplnra de his solet philosophari. Ilii

enim nisi cum substantia etiam nomina ipsa communia

sint, cognomines esse non dicunt. At scriptura non sic;

sed ubi vidcrit multam in vilae instiluto cognationcm , et

si alia sunt imposita nomina iis qui niorihus inter se con-

gruunt, eodem ipsos nomine appcllat. Ejusque rei non

longe demonstratio pelenda; sed illuiri ipsum Joannem

Zachariae filium adducimus in mcdium : cum eniin disci-

puli interrogassent an rursus Elias vcnturus esset, respon-

dit, « Vultis eum recipere? isteest Elias qui venturusest1

. »

Atqui Joannes vocabatur : sed quia Eliae mores hahehat,

idcirco nomen eliam ipsi imposuit : quia Eliae spiritum

habehal, ideo et nomen oblinuit. Nam deserta loca uterque

habilavit, el ille ovina pelle, hic pilosa veste indulus fuit.

Mensa ipsis perinde vilis ac tenuis erat : et hic quidem

prioris adventus minisler fuit ; ille autemerit denuo fuluri.

Quando igitur et victus ratio, et vestium amictus , et lo-

corum sedes, et ministerium unum, el omnia apud amhos

paria erant; ideo nomcn unum ulrique indidit : ostendcns

etiam eum, qui aliud nomen habeat, posse illi cognominem

esse, cujus mores rcinulalus sit.

IV. Cum igitur in divina scriptura ea sit certissima

rcgula, et accurata cognominum definitio : age ostendamus

quo pacto sapiens pater hic nosler Joannis mores aemu-

latus sit, ut discatis eum longe digniorem esse qui nomine

illius appelletur. Non erat illi mensa, non lectus, non do-

mus in terris; sed nec huic unquam fuit. Et hujus rei

testes vos estis, quomodo in apostolica ducenda vita omni

tempore perscvcraverit , nihil proprium habens, sed ab

aliis alimenla accipiens, ipse in oralione et in doclrina

verbi perseverans. Praedicavit ille trans flumen, degens in

» Matth, xi. 14.



1N DIODORUM TAKSENSEM. 5<j3

soliludinc : hic cum ullra flimicn civitatem omnem ali-

quando accepisset, sana iilamdoctrina erudivit.

Habitavitille in carcere, et capite truncatus est propter liberlatem

loquendi prolcge: sed et iste sa?pe patria excidit, ol> libe-

ram fidei praedicationem : saepe autem capitc truncalus est ob

eamipsam causam; sire minus, at propositotamen. Nonfe-

rentes enim veritatis hosles linguae ej us eloquentiam , innu-

merasundiquestruebantinsidias,etex omnibuseripuiteum

Dominus. Age igitur, hanc linguam audiamus, ob quam

periclitatus et servatns est. De qua non peccet qui id dixe-

rit, quod de terra promissionis dixit Moses. Quid autem de

illa dixit?«Terram fluentem lacte et melle1

. » Hoc itaque

de hujus lingua dicendum : Lingua fluens lacte et melle.

Ut igitur et lacte fruamur, et melle satiemur, hic finita

orationenostra, lyram et tubam audiamus. Gum enim ver-

borum suavitatem considero, lyram ejus vocem appello :

ubi autem vim cogitationum, bellicam quamdam tubam

voco,qualcm habcbant Judaei, cum Jerichuntis muros

dejecerunt. Quemadmodum enim tunc tubarum sonus

igne vehementius in lapides incidens, omnia consumebat

et labefactabat; sic et ejus vox nunc, non minus quam

tuba illa, in haereticorum munitiones incidens, ratiocinia

destruit et omnem altitudinem quae sc extollit adversus

scientiam Dei2

. Verum ut ne perlinguam nostram, sed per

ipsius haec ediscatis, hic finem orandi faciamus, gloriam

referentes Deo qui tales doctores praebuit : quia ipsi gloria

in saecula soeculorum. Amen.

» E\od, m, 8, ^. » 2 Cor. x, 5.

xcn. 38



S. JO. CHRYSOSTOMI ARCHIEPISCOPI C. P.

•»/%'%W%*'»'»»/V» %<-*"* VX\VI'VIMW'.V^\V%\ V -»-»,».'• ». ».-»-». v »» »-»-» « -v » v-».-» »»». v-»-» v» x v-v,-»

FRAGME3TUM

.5". Joannis Chysoslomi, ubi dc eoclem Diodoro ex Fa-

cundo Hermianensi qui ait lib. 4. c. 2. Rursus in alio

Sermone de ipso suo magistro Diodoro dixit:

Non superflue, sicut apparet, sermones prolixos expen-

dimus. Sedenim in Martyrum celebratione commonemur

etiam vivi martyris, vicini martyrio fluminis spiritualis.

Vivus est enim iste marlyr, etmartyr, siquidem mortuus

est saepius proposito. Videle ejus membra morlificata,

videte figuram circumferentem quae sunt hominis, et sen-

sum habentem Angelicum. « Et post aliquanta. » Sed rever-

tamur ad Marlyrem istum iterum, propter quem et ista

diximus. Quomodo itaque mortuns est mortificans mem-

bra sua, et conculcans naturae cupiditates in humano cor-

pore, et Angelicam nobis demonstrans vitam? Si autemvultis videre, quia et reipsa mortuus est, recordamini

illius temporis, quando belium asperum adversus Ec-

clesiam cxsurrexerat , et exercitus movebanlur, et arma

praeparabantur, quando trans fluvium omnes congrcga-

bantur. Tunc ipse cxiens, et velut turris ante posita, vel

scopulus quidam altus et

magnusante alios stans , et con-

trariorum suscipiens fluctus et resolvens, in tranquillitate

cacterum corpus Ecclesiae custodivit, repercutiens lempes-

tatcm, et praestans nobis quietum portum. Amen.

FINIS TOMI NONAGESIMI SliCUNDI.



> V*-» »/»•» »^«.-% v-wv-v-vw-v»-».-vv«-v v-»-v v-v v » -v-v w-v w-v v-v-vw v v-v-v v v-v v-v v v.-v v v-v-vw*

ANNOTATIONES.

ANNOTATIO (l) pag. fa>

Is cujus hic dictura commemorat Chrysostomus

quemque Apostolorum tempore martyrio aflectum dicit,

est, ut existimat Baronius, Ignatius Marlyr, in cujus

Epistola ad Smyrnaeos se huic similem sententiam repe-

rire putat ; secus arbitratur Tillemontius , dicitque locum

Epistolae ad Smyrnaeos cum hoc Chrysostomi loco vix

quidpiam allinitatis habere. En Baronii verba ad annum

382, ubi postquam hunc Chrysostomi locum protulerat,

sic prosequitur : At quisnam liic qui scriplorum monu-

menta reliquerit , alius quam lgnatius? Est sane locus

in Epistola ad Smyrncnses , ubi ho3c leguntur verba :

Si enim jure censetur pcena dignus qui adversus Regem

insurgit, ut qui violet bonaslegtun constitutiones : quanto,

putatis, graviori subjacebit supplicio, qui sine Episcopo

quid volet agere , concordiam rumpens, et decentem or-

dinem confundens, etc. Reddidit ipse sentcntiam et non

verba Chrysoslomus , atque ad propositurn illud suum

inflexit. Hactenus Baronius. Haec cum, quod ad senten-

tiam spectat, iis quae Chrysostomus refert sat similia sinl,

facile crediderim enm memoriter loquentem ad hunc

Ignatii locum respexisse, verbaque uti sese ofterebant ex

tempore protulisse, longe absimilia verbis Ignatii, sed

quod ad sententiam pene eadem. Quem enim alium Mar-

tyrem ex Apostolorum successione, Antiochiae loquens,

protulerit, quam Ignatium?

38.



696 ANNOTATIONES.

ANNOTATIO (2) pag. 79.

Similia habentur supra in Catechesi ad illuminandos

circa medium.

ANNOTATIO (3) pag. IO9.

Quae sequuntur, adjectitia sunt et Chrysostomi esse non

videnlur : et usque adeo intricata sunt ut nonnisi divi-

nando possint latine rcddi.

ANNOTATIO (4) pag. 110.

Hic sibi prorsus conlradicere videtur hic, qnisquis sit

Scriptor.

ANNOTATIO (o) pag. 2 11.

Haec habentur in aliqua Homiliarum de Poenilentia

quae olim tertia numerabatur, nunc autem est octava, et

in quinta de Lazaro.

ANNOTATIO (6) pag. 33 1.

Zoroasler magicae arlis inventor, qui risit eo ipso die,

quo nalus est. Vide Plinium 1. 3o c. i. Euscb. dePraeparat.

Evang. et Suidam. Zamolxis Pylhagone discipulus, qai

pro Saturno a Thracibus habitus est.

ANNOTATIO (7) pag. 36*0.

MenagyrUx erant, qui singulis mensibus Malri magnae

stipem cogebant. De quibus plura in Colleclionc antiqui-

tatum.



ANNOTATIONES. %gj

ANNOTATIO (8) pag. 57 1.

Rem prorsus novam hic proferimus, quae ingenlem

hanc operum Chrysostomi seriem apte claudere possit :

Encomium nempe sancti Gregorii Armeniae Illuminatoris,

quod in Manuscriptis Armenis Bibliothecae Regia? habetur,

et a D. Abbate de Villefroy, linguarum Orientalium peri-

tia insigni, ex Armena in Latinam linguam translatum,

mihique oblatum fuit.

Habita autem fertur haec concio Kokisi, quae erat urbs

Armeniae Minoris,quaeque in Editis et in Manuscriptis

Operum sancti Joannis Chrysostomi Kouxovoo^, Cucusus

appellatur. In Vaticano tamen codice Koxxovo-o^, semper

legitur; in Ilinerario item Antouini frequentissime Cocu-

sus scribitur. Cocusi igitur, sive Cucusi exul Chrysosto •

mus, ab Episcopo, et a Dioscoro quodam aliisque Arme-

nis, cum tanta benignitate exceptus fuit , ut hoc beneficio,

inquit ille, totum cxilii mcerorem abstergi posse videre-

tur; quin et Episcopus Cucusi , episcopalem ipsi sedem

suam concedere voluit, neque neganii facilc obtemperavit.

Postquam vero Isaurorum incursione pulsus , Arabyssum

Armeniae Minoris urbcm transfugere coactus est, ab Otreo

istius urbis Episcopo cum tanta exceptus fuit humanitate,

ut inter amicissimos illum deinceps numerarit. Hinc

magna illi semper fuit cum Armcnis societas , amicilia at-

que familiaritas.

Rogatu autem Dioscori cujusdam Episcopi, qui consan-

guineus erat sancti Gregorii Illuminatoris , ut fertur in ti-

tulo, hoc Encomium edidit, imoetiam ad populumhabuit

in die festo ejusdem sancti. Haclenus omnia quadrant.

Verum quaeslio jam movebilur, an vere sit Chrysostominecne. Exordium certe nihil habet a Chrysostomo alie-



5g8 ANNOTATIONES.

nuni : verum Jn progressu tot tanlaque occurrunt a Chry-

sostomi more atque stylo dissonantia , ut tanto Doctori

nemo ascribere ausit; puteum nempe ei fossam loquen-

tem, serpentes et dracones orantcs, Tiridatem Regem in

aprum conversum, et portenta similia : quae tamen ipsain

vita sancti Gregorii Illuminatoris leguntur, cujus vitae Ma-

nuscriptos duos codices vidi , alterum Bibliothecae Regiae,

alterum Coislinianae. Posset fortasse dici Chrysostomum

concionem in laudem sancli Gregorii Illuminatoris ha-

buisse; sed illam ab Armenis ita immutatam fuisse, ut

jam Chrysostomi stylus ibi fere nusquam compareat.

Ut res est, non ingratum Lectori fore puto quod hoc

opusculum protulerim, tum quia in concionis decursu

quacdam de Armenia,paucis nota, memorantur; tum

quod non pauca satis eloquenler dicta hinc inde occur-

rant.

ANNOTATIO (9) pag. 584«

Adveniente in Armeniam sancta Riphsime, Christianam

fidem amplexafuerat soror Tiridalis, nomineKhosrovidou-

khil et virginitatem servabat.



M^t»lltutvl«Vt\t%\W%l»WiWtl\<.\tU4l

CONCORDANTIA

BIBLIOTHEOE LATIN^E CUM GALLICA.

BIBLIOTHECA LATINA. BIBLIOTHECA GALLICA,

Homilia De Eleemosyna, p. 3. Ejusdem fragmenta , tom. xix, p.

8- 25.

Homilia , Peccata fratrum non evul- Ejusdem fragmenta , lom. xiv, p.

ganda, p. ao. 539-540.

Homilia de non anathematizandis Ejusdem fragmenta , tom. xm, p.

vivis et defunctis, p. 36. 345-257.

Homilia in Eutropium, p. 55. Ejusdem fragmenta , tom. xvi , p.

1-29.

Homilia de capto Eutropio, p. 63. Ejusdem fragmenta , tom. xm, p.

i5 a -i63.Homilia, Cum Saturninus et Aurelia- Ejusdem fragmenta , tom. xv

, p.

nus, etc, p. 92. 33i-337.

Homilia antequam iret in exilium, Ejusdem fragmenta , tom. xm, p.

p. io5. 163-171.

Homilia de Sanclis Macchabaeis, p. Ejusdem fragmenta, tom. xvi, p.

181. 456-46o.

Homilia 1 de Laudibus S. Pauli, p. Ejusdem fragmenta , tom, xvi, p.

208. 49 a -497-

Homilia 11, p. 217. Ejusdem fragmenta , tom. xvi, p.

497-5oi.

Homilia 111, p. 224. Ejusdem fragmenta , tom. xvi , p,

5o4-5io.

Homilia iv, p. 23i. Ejusdem fragmenta, tom. xvi, p.

5io-5ai.

Homilia v, p. 246. Ejusdem fragmenta, tom. xvi, p.

52i-5a5.Homilia vn, p. 267. Ejusdera fragmenta , tom. xvi, p.

525-5a7.



6*00 CONCORDANTIA.

Homilia in S. Babylam, p. 319. Ejusdem fragmenla , tom. xvi, p.

574-575.

llomilia eneomiastica in S. Pela- Ejusdem fragmenla , tom. xti, p,

giam niartyrem, p. ^o\. 575-5S2.

Homilia in S. Marlyrem Ignatium, Ejusdem fragmenla , tom. xvi, p.

p. 407. 571-574.

Homilia de S. Basso marlvre, p. Ejusdem fragmenia , tom. xv, p.

53o. 479'48i>



«^V» -V%'»»-V' «k*.-» X» »» ».•» *.».»».»v»»v%-»«>/%/»i «.-».» -i ».-«•»» »v •%.•»»»•' »»»»»*.•**-»»-» ,1^,'» »v»V»»V»v»>»>'fc'%

INDEXTOMl NONAGESIMl SECUNDI.

S. JOANNIS CHRYSOSTOMl

OPERUM PArtS !l

MISCELLANEA.P.ngtn.

Sermo De Eleemosyna habilus cum hiemis tempore perlransissel , et

pauperes mendicosque negleclos vidisset in foro jacenles. 3

Sermo Quod non oporteat pecccla fralrum evulgaie, neque inimicis

imprecari. 20

Sermo De non Analhematizandis vivis vel defunclis. 36

Sermo Non oportere quemquam de se ipso desperare , aut preces

contra inimicos fundere, aut animo deficere ,quamvis pctens non

accipiat ; et ad maritos de pace erga uxores conservanda. 44

Homilia In Eulropium eunuchum Patricium ac Consulem. 55

Homilia Cum extra Ecclesiam deprehensus Eutropius abreptus fuil.

De paradiso seu horto, et de Scripturis; atque in illud, Jstitit

regina a dexlris tuis. 63

Homilia Cum Saturninus et Aurelianus acti essenl in exilium, et Gai-nas egressus essct e civitale ; et de avarilia. 92

Homilia De recipiendo Severiano. 100

S rmo Severiaoi de pace, cum susceplus essel a bcato Joanne Epis-

copo Constantinopolilano. 100

Homilia 1. Ante exilium. io5

Homilia II. Cum iret in exilium. 112

Homilia I. Post reditum a priore exiiio. 1 i5

Homilia II. Post redilum a priore exilio. 118Homilia Habita in Templo sanclae Irenes, de sludio praesentrum et de

ignavia absentium. Quod sit psallendum, et quod mulieribus sexus

non impedimenlo sit ad virtutis cursum. 125

Ordo Divini sacrificii. i35

Oratio Antiphoni primi secrelo. i44

Oratio Antiphoni secundi secreto. ibid

Nola etiam hic ut et prima oratione, si adsit Diaconus, aui si absil. i45

Oratio lertii Antiphoni secreto. ibid



6oO INDEX.

Oratio ingressus sancli Evangeli» sccrelo. 1 47

Oralio hymni tcr sancti secreto dicenda. i4S

Sacerdos autem hanc orationem secrelo dieit. i5o

Oralio Catechumenorum anle sanctam oblationem quam dicit Sacer-

dos secreto. i5i

Oratio lidelium prima,postquam expansum est corporale

,quam

Sacerdos secreto dicil. i52

Sacerdosalta voce. i53

Oratio tidelinm secunda, quam Sacf r.los secreto dicit. ibid

Oratio quam secreto dicit Sacerdos , dum Cherubicus hymnus canta-

tur. i54

Oratio oblalionis posl divinorum donoium in sancla mensa deposif.io-

nem ,quam Sacerdos secreto dicit. 1 56

Sacerdos inclinatus secreto precalur. i58

Orat Sacerdos secreto. 159

Sacerdos secreto. 160

Sacerdos incbnans capul orat sccreto. ibiil

Sacerdos rursus, inclinans caput, orat secreto. ibid

Sacerdosautem

orat secrelo. j 61

Sacerdos autem inclinatus orat secrelo. 162

Pro mortuis dicit. ibid

Sacerdos orat secreto. i63

Sacerdos orat sccreto. 164

Alta voce Sacerdos. i65

Sacenios orat secrelo. 166

Oratio pone ambonem alla vocc a sacerdote exlra Tribunal pronun-

tiala. 170Oratio dum contrahuntur sancla, secreto.

1 7

Tunc dicit dimissorium Chrysostomi. 172

Posl haec breviculum. ibid

Oralio I Joannis Chnsoslomi quando vel lecturus vel lectorcm audi-

turus erat. i;5

OratioII Joannis Chrysostomi. ibid

S. JOANNIS CnilYSOSTOMIOPEHIM PARS 1 II

PANEGYRICT, ELOGIA, ET EPISTOL.E.

Homilia I In sanctos Macchabaeos, et in malrem eorum. 1S1

Homilia 11 In sanctos Macchabaeos. 189

Homilia 111 In sanclos Macchabaeos. 195



lNDIiX. 60

Homilia IV Habila poslquam alius admodum senex eoneionatus fue-

rat. De Elcazaro et de septem pueris, alhisde Maechabaeis IV. 197

Hoinilia I De laudibus sancti Pauli aposlolr. 208Homilia 11 De laudibus sancti Pauli opostoli. 217

Homilia III De laudibus sancti Pauli aposloli. 224

Homilia IV De laudibus sancti Pauli apostoli. a5i

Homilia V De laudibus sancti Pauli apostoli. 246

Homilia VI De laudibus sancli Pauli apostoli. 256

Homilia VII. De laudibus sancti Pauli apostoli. 267

Sermo In Petrum Apostolum et in Ileliam Prophelam. 275

Homilia In beatum Philogonium, qui fuit ex patrono causarum lactus

Episcopus, el quod nihil aeque reddit nos D«.jo probatos, atque si

studiosi simus earum rerum, qua2 publicae conducunt ulilitati, et

quod negligenter adeuntes divina mysteria gravissime puniuntur,

etiamsi semel tanlum in anno scelus hoc commiserint. Dicla est

autem quinque diebus anle Natalem Christi. 290

Homilia Encomiastica in S. Palrem noslrum Melelium , Archiepis-

copum magnae Antiochiae, et de studio eorum qui convenerant. 5o5

Homilia Panegyrica in S. martyrem Lucianum. 011

llomilia De sanclo Hieromarlyre Dabyla. 5 19

Liber in sanctum Babylam, contra Ju'ianum, el conlra Genliles. 527

Sermo panegyricus In SS. Marlyres Juventinum et Maximinum, qui

sub Juliano apostala marlytiurn sunt passi. 587

Homilia I Encomiastica in S. Marlyrem Pelagiam Anliochenam. 5g5

Homilia II In S. Pelagiam. 4o4

Laudatio In S. Marlyrem Ignatinm deiferum, magnae Anliochiae Ar-

ehiepiscopum Rom;;m abduclum , ibique Martyrio affeclum , alque

indc rursus Antiochiam translatum. 4°7

Laudatio Sancli patris noslri Eustalhii Anliochiae magnas Archiepis-

copi. 422

Oralio I De Sanclo Martyre Romano. 455

Oralio 11 De Sancto Marlyre Romano. 445

Homilia panegyrica De sanctis Marlyribus Bernice et Prosdoce Vir-

ginibus, et Domnina matre earum. 45

Sermo In quatriduanum Lazarum , el de SS. Martyribus Domnina,

Bernice et Prosdoce. 4%Laudatio Sancti Martyris Juliani. 474

Laudatio Sancti marlyris Barlaam. 4%Laudatio Magnae et sanctae martyris Drosidis, et de memoria morlis, 499

Sermo De sanclo Hieromartyre Phoca et contra haerelicos, ntque in

Psalm. 14.1. Voc% mea ad Dominum clamavi ; voce meaad Deum

deprecatus sum. 5 15



6o2 INDEX.

Lauilatio S. Prolomarlyris el Apostola? ThccUe. 626

Sernio In commemorationem S. Bassi : liabitus est sermo de timore,

el

deverbis illis, Discitc a mc, quia mitis sum, ct humilis corde.

55oSermo Cum episcopus martyrum diem ruri celebratum abiissel; hahi-

tus est in urbe sermo in martyres, et de compunclione cordis et

elcemosyna. 558

Homilia In Martyres. 55

Laudalio Martyrum iEgypliorurm 555

LaudatioSS. otnnium qui martyrium tolo ierrarurri1 orbe sunt passi. 562

Scrmo Sancti Joannis Gbrysostomi Constahtrnopolis Episcopi de

Sancto Iliuminatore Magno Gregorio Pontifice Dei nostri. 5ji

Laus Diodori episcopi qui prior concionalus laudarat ( Joannem

Chrysostomuin ). 5go

Fra:mentum S. Joannis Chrysostomi, ubi cle eodem Diodoro. ex Fa-

cundo Hermianensi qui ait lib. 4« c. 2. Rursus in alio Scrmonc dc

ipso suo magislro Diodoro dixit. 5y4

Annotationes. 5g5CoNConDAiyxiA. 599

EXPLICiT IISDLX.

caillau, guillon. joannes chrysostomus. opera omnia. 1835. volume 23

Documents