CHAPTER 1

Introduction

verschil tussen Griekenland en Rome in het verleden: Griekenland: kunst, theater, filosofie, natuurrecht maar het recht in

Griekenland was niet ver ontwikkeld (!!)

Rome: Romeinse straten, Romeins recht

Romeins recht: Griekse filosofie was niet echt theoretisch, maar waardeerden en practiceerden

regels m.b.t. eigendom en legale procedures uitgewerkt en verder ontwikkeld door professionele juristen gedurende enkele jaren werd het recht slechts toegankelijk voor

juristen omdat het zó complex was speelt een belangrijke rol voor het creëren van het idee voor een

gemeenschappelijk Europese cultuur onze kennis hebben we voor het grootste gedeelte uit een

verzameling van materiaal uit de 6de eeuw n.Chr. van Iustinianus

Rome: gedurende de periode van 500 v.Chr. tot 550 n.Chr. groeide Rome

van een kleine stad-staat tot een wereld imperium veranderde politisch:

1) van monarchie tot republiek2) republiek tot imperium

het recht werd steeds aangepast aan de sociale situatie

Uitbreiding van het Romeinse recht in Europa:1) late Middeleeuwen: Italië – werd tot het centrum van studie en

ontwikkeling2) 16de eeuw: Frankrijk – aankomst van het humanisme3) 17de eeuw: Nederland – nieuwe visie ten aanzien van het recht4) 19de eeuw: Duitsland – verdere transformering van het recht

!n elke periode werden verschillende aspecten benadrukt!

Aanhangers en tegenstanders van het Romeinse recht: 1947: H.F. Jolowicz – tegenstanders baseerden hun mening op drie

redenen 1) Romeins recht als vreemd systeem, product van oude maatschappelijke vormen (slavernij) en vreemd ten opzichte van latere sociale opvattingen 2) werd gezien als favoriet voor absolutistisch heersers en als vijandig voor vrije politische instituties 3) werd gezien als verschansing van individuele kapitalisten

- 1947: Paul Koschaker – wou een crisis van het Romeinse recht voorkomen door zijn boek “Europa und das römische Recht” vanwege de gedachten van de Nazi partij in Duitsland

~1997: nog steeds een crisis m.b.t. het Romeinse recht maar de bijdrage van

het Romeinse recht aan de Europese cultuur kan rustiger worden gezien

CHAPTER 2

Roman law in antiquity

1 THE LAW OF THE TWELVE TABLES

eind van de 6de eeuw v. Chr.: Rome werd een Republiek mensen geloofden dat ze van vluchtelingen uit Troje afkomstig

waren recht: gewoonterecht in twijfelachtige casus bepaalde een verzameling van priesters

(afkomstig uit de groep van de Patriciërs) door interpretatie hoe de casus moet worden opgelost

twee sociale groepen:1) Patriciërs: een kleine groep, maar rijke mensen2) Plebejers: grote groep, maar armere mensen, die benadeeld

waren ten opzichte van de Patriciërs, wilden dat het recht wordt neergeschreven omdat het voor hen voordelig was want ze moesten dan niet meer het advies van de priesters volgen

451 v.Chr.: Twaalf Tafelen - uitgevaardigd door de “decemvir” (Patriciers) - gebaseerd op de beroemde Athenische (?) wetten van Solon - geen nieuw recht, maar op schrift stellen van het gewoonterecht - gewoonterecht krijgt nu kracht van geschreven recht/wet - van IUS naar LEX (!!) - hield zowel publiek als goddelijk recht in - opbouw: van dagvaarding van de verweerder tot tenuitvoerlegging van de veroordeling aan het eind van het proces - bepaalde details van een procedure - zelf hulp was nog steeds mogelijk (maakte ´wedervergelding` mogelijk) - toonde een vastberadenheid om bepaalde casus tot een

instelling te maken en om die binnen een strikte grens te houden - bepaalde gedetailleerd wat een eiser mocht doen - er is er geen originele tekst meer (!)

begin van het Romeinse recht!!

legale procedure op grond van de Twaalf Tafelen 1) functionaris met rechtsmacht: bepaalt of je met jouw probleem

een procedure kunt opmaken en zo ja, hoe waarschijnlijk de uitspraak zal zijn

2) iudex: (investigate) de feiten, luistert naar het bewijs van de getuige dan wel naar de argumentatie van de partijen en komt tot een conclusie, óf veroordeling of vrijspraak

probleem: je moest meestal eerst naar de functionaris als een eiser de som geld die de iudex heeft bepaald, binnen dertig

dagen niet krijgt mag hij de verweerder dwingen om te betalen (ook als de dwang de dood ten gevolge heeft) of naar een functionaris brengen die de eiser de bevoegdheid geeft de verweerder als slaaf te houden, wanneer hij weer niet wil betalen

bijzondere rol van de familie: ∙ strijdsituaties binnen een familie niet genoemd in de Twaalf Tafelen ∙ paterfamilias had gezag over zijn familie ∙ alle mannelijke afstammelingen waren onder de macht van die paterfamilias ∙ het gehele eigendom was in de paterfamilias geconcentreerd ∙ een claim ten opzichte van een kind of slaaf onder macht moest dus bij de paterfamilias worden gedaan omdat hij de enige was die erover mocht beslissen ∙ invloed van de Twaalf Tafelen:

1) paterfamilias kon schade betalen, of2) de “dader” onder de macht van het slachtoffer of het

slachtoffers paterfamilias (noxal surrender; lat. noxae deditio) gaan stellen

2 LEGAL DEVELOPMENT BY INTERPRETATION

gedurende de tijd van de Republiek werden sommige bestanddelen van de Twaalf Tafelen veranderd(b.v.: de crediteur mocht de debiteur niet meer vermoorden toen hij niet wilde betalen, maar hij mocht hem nog steeds voor hem laten werken)

- ~ 51 n.Chr. Romeinen keken terug naar de wetgeving (Twaalf Tafelen) en hadden het gevoel dat hun wetten lang overleefden

eerste helft van de Republiekinterpretatie van zowel ius als lex, was nog steeds de taak van de priesters die de mogelijkheid hadden om progressief te interpreteren dan wel nieuwe instituties te creëren(voorbeeld van zulke interpretatie: emancipatie van kinderen van hun vaders macht“three-sales rule”: Een opvolger van de paterfamilias was vrij van de macht van zijn vader wanneer hij werd drie keer verkocht, maar van de koper drie keer weer vrij werd gelaten. Dus, de paterfamilias kon zijn zoon aan een vriend die hem meteen weer vrij liet, verkopen om hem vrij te laten.LET: voor zonen gold de “three-sales rule”, maar voor dochters was “one sale” voldoende)

Conservatieve mensen waren er tevreden mee dat men zei dat de Twaalf Tafelen emancipatie impliceerden. Dus ze moesten die ontwikkeling niet als een nieuwe hervorming aanvaarden.

3 THE PRAETOR AND THE CONTROL OF REMEDIES

ontwikkeling van het recht tijdens de Republiek minder door wetgeving en interpretatie dan door de controle van rechtsmiddelen

twee fasen proces1) formeel en technisch: legis actiones (mondelinge verklaringen

wat er aan de hand was bij een functionaris met rechtsmacht), tot ~ 300 v.Chr. oefenden slechts de priesters dit ambt uit, maar ook de consuls (2, die in plaats van een koning het hoofd van de Republiek vormden) – 367 v.Chr. ambt van de praetor (jaarlijks gekozen) als een soort Officier van Justitie

2) informeel: iudex privatus (burger) zonder ervaringen met het recht en de wetten spreekt recht

consuls maken wetten → edicten

totstandkoming van wetten:

2 consuls → wetsvoorstel aan → volksvergadering (bepaald óf “ja” óf “nee”) ↓ ↓ IMPERIUM (rijksmacht) leges ↓ edicten

proces:

1. fase: praetor: - hield zich bezig met de rechtspraak (ius dicere) - bepaalde welke regels van toepassing zijn - stelde rechtsregels vast en gaf actie (of niet) om een proces te voeren ↓

formula → edict van de praetor: bepaalt wanneer praetor formula geeft; wordt geschreven aan het begin van zijn jaar en kan worden veranderd

2. fase: iudex privatus: - behandelde de zaak - keek alleen maar naar de feiten die aan de rechtsregels zijn verbonden - kreeg zijn gezag uit de formula en moest binnen de kring daarvan ageren - mogelijkheid om advies van vrienden en familie te volgen (consilium)

tweede helft van de Republiekbelangrijke verandering in de procedure:∙ partijen mochten bij de praetor ook formulieren inleveren waarmee zij zeien wat er aan de hand was∙ partijen mochten nu ook professionele procesvertegenwoordigers inhuren die in retoriek waren geschoold

stipulatio: een mondeling vraag - en - antwoordformulier dat bijna alle overeenstemmingen tot een verbintenis kon veranderen

late Republiek∙ praetor maakte mogelijk dat fraude en dwang/gevangenschap konden worden genoemd in een formula op de manier van verdediging van de claim van een eiser. verweerder werd vrij gesproken als hij zijn onschuld daardoor kon bewijzen. Die manier van verdediging werd exceptio genoemd∙ ex fide bona: verweerder moet slechts die som geld, die hij ten opzichte van goede manieren moet betalen → exceptio was dan niet nodig!∙ toen rechtsmiddelen anders dan acties waren vereist moest de praetor er zelf over beslissen∙ restitutio in integrum: tegendeel van legaal effect van transactie/herstel in de oorspronkelijke toestand∙ privaatrecht garandeerde jongens die de puberteit hadden bereikt legale

behandeling, hoewel ze maar weinig ervaringen hadden. Toch wilde men de bovengrens van de leeftijd niet veranderen omdat het een drastische verandering van traditioneel recht mee zich mee zou brengen – bepalingen liet men over aan de praetor∙ ius honorarium: het recht dat door de praetor is gevormd; ‘t was medebepalend voor de ontwikkeling van het recht tijdens de tweede helft van de Republiek

4 THE IUS GENTIUM AND THE ADVENT OF JURIST

Romeins recht gold alleen maar voor Romeinse burgers 3de eeuw v.Chr.:

∙ Romeins “victory” over de Carthago in de Punische Oorlogen het Romeinse recht groeide over het Middellandse-Zeegebied en het aantal niet-Romeinse burgers groeide eveneens∙ Romeinse burgers hadden het voorrecht en hun leven was gewoon waardevoller dan het standaard van een niet-Romeinse burger→ tweedeling van het Romeinse recht ▪ legale instituties, zoals traditionele handhaving, voor Romeinse burgers ▪ recht dat voortvloeide uit rechtsmiddelen van de praetores en dat voor alle burgers gold -> ius gentium!

- IUS GENTIUM: (recht voor alle naties) ∙ gebaseerd op algemeen gevoelen/natuurlijke reden ∙ recht voor alle naties soms gekarakteriseerd als natuurrecht (ius naturale) ∙ uitzondering voor slavernij: maakte in ieder geval deel uit van ius gentium, maar was niet gebaseerd op algemeen gevoelen en kon dus niet bij het natuurrecht horen

242 v.Chr.:tweede praetor die zich bezig hield met casus waarin niet-Romeinse burgers tegenover elkaar stondenéén praetor voor zaken van Romeinse burgers en die ander voor zaken van niet-Romeinse burgers

late Republiek:het rechtssysteem werd steeds technischer en dus had men professionele hulp nodig

tweede helft van de 3de eeuw:

JURISTEN:∙ geen formele rol∙ gaven uitleg van het recht aan partijen van een proces∙ geen salaris voor hun werk∙ werk was soort van publieke dienst∙ werden gezien als behoeders van het recht van de priesters∙ werden van het publiek geaccepteerd∙ hielden zich bezig met casus ten aanzien van legale problemen∙ functie: voorzien van formula of verdediging∙ hadden het te maken met privaatrecht en niet met publiek-, straf- of kerkelijk recht

meningen van deze juristen die autoriteit hadden werden vastgehouden in een verzameling, Digesten, voor referentie van dergelijke casus die zich in de toekomst nog zullen voordoen!!

burgerlijk recht werd een synoniem van privaatrecht!!

5 THE EMPIRE AND THE LAW

laatste eeuw van de Romeinse Republiekconflict tussen traditionele constituties en degenen die een sterke regering wilden hebbenhoogtepunt: Julius Caesar die de Republiek in het openbaar beledigde en in 44 v.Chr. werd vermoord. Zijn tegenstanders waren Brutus en Cassius, praetores in die tijd

in plaats van een Republiek een Imperiumeerste heerser: Augustus∙ invloed van vergaderingen werd weiniger∙ langzamerhand mocht volk niet meer deelnemen aan de wetgeving∙ resoluties van de Senaat, een verzameling van ex-functionarissen, “aquire” de sterkte van de wet in hun plaats

vroege 2de eeuw n.Chr.:∙ Edictum Perpetuum: uitgevaardigd door de jurist Iulianus op aanranding van Keizer Hadrianus; het edict van de praetor kreeg nu een permanente functie; zoals de Twaalf Tafelen geformuleerd∙ de keizer naam zelf wetgevende macht aan en keizerlijke constituties kregen nu kracht van wet∙ meerderheid van deze constituties waren rescript (antwoorden op een aan de keizer gestelde rechtsvraag) die door juristen werden gepubliceerd

2de eeuw n.Chr.

Romeins rijk groeide verder en Romeinse burgerschap was niets bijzonders meer omdat andere burgers werden geïntegreerd→ braak tussen burgerschap en Italiaanse afstamming

in het vroege Imperiumvooral mensen uit provincies hielden aan de Romeinse traditie vastdus het functioneren van de Romeinse regering was afhankelijk van zulke mensen: ze werden officier, financiële ambtenaar, lid van de Senaat, werden consul en daarna leidden ze de militaire provincies aan de grenzen

municipia: zelf regerende gezelschappen; burgers hadden een tweedelige

status, er was een gemeentelijke wet die voorschreef hoe het leven wordt georganiseerd met een benadrukking op de procedure

i) gemeente in het westen: gestandaardiseerd rechtii) gemeente in het griekstalige oosten: waren bereid om

eigen tradities op te geven eerste twee eeuwen na Christus:

∙ hoogtepunt van de Romeinse ontwikkeling∙ klassieke periode van het Romeinse recht∙ meest brabarische wreedheid of brutale heersers (Nero, Caligula, Domitian)∙ stilzwijgend aanvaard onderscheid dat privaatrecht (relaties tussen individuele personen) van andere vakken van het recht deelde

6 THE JURISTS IN THE CLASSICAL PERIOD

grootste invloed op de ontwikkeling gedurende de klassieke periode had de literatuur van de juristen

keizers schonken hen al hun vertrouwen:i) Augustus: gaf de juristen het recht om hun mening met

een keizerlijke autoriteit openbaar te maken, waarschijnlijk om de dwang van de rescript te herleven

ii) Hadrianus: als de meningen van alle juristen over een bepaald onderwerp overeen kwamen kreeg die mening kracht van wet

de wet gemaakt door de juristen had een viertal eigenschappen:1) altijd opeenvolgende juristen die kennis hadden van het recht en

vertrouwd waren met de mening van hun voorgangers op basis van wiens mening zij hun standpunt vormden

2) juristen hadden omvattende kennis van het private recht3) behandelden iedere dag situaties en merkten wanneer men

uitwerkingen nodig had omdat de sociale structuur was veranderd

4) genoten van de complete vrijheid om hun meningen te vormen de juristen verdraaiden de wet om de grenzen van de wet te toetsen

het klassieke recht was een uitkomst van “strijd”!!!

recht in geschreven vorm: (lex)probleem: geschreven regels moesten worden geïnterpreteerd

recht in ongeschreven vorm:juristen hadden meer ruimte om het recht te herformuleren omdat er geen geschreven teksten waren

eerste en vroege 2de eeuw n.Chr.:twee schools van juristen:1) “Sabinians”: volgden een traditionele uitoefening van het recht

en werden in hun werk van vroegere juristen beïnvloed2) “Proculians”: Met betrekking tot het geschreven recht

interpreteerden de teksten erg strikt en waardeerden dat woorden en zinnen in iedere casus een objectieve zin kregen. Ten opzichte van ongeschreven regels waren ze van mening dat het een logisch systeem van regels was. Dus ze keken naar de principes en daarom was het mogelijk om die regels uit te breiden en door analogie op dergelijke casus toe te passen.

7 THE ORDERING OF THE LAW

- meeste commentaren en opschriften van het recht waren casuïstisch, met de tijd werd het dus altijd ingewikkelder rechtsregels in de rechtspraak te vinden: behoefte het recht te ordenen

- ongeveer 100 v.C. heeft Quintus Mucius Scaevola zijn werk over het civiele recht gepubliceerd: heeft methoden van eigendomsverkrijging en bezitsverkrijging samengevoegd, maar geen verdere ordening in zijn werk te herkennen

- ongeveer 0 heeft Masurius Sabinus het werk van Mucius verder uitgewerkt, nog verdere onderwerpen geordend, heeft verschillende vormen van contrcten opgeschreven

- middel 2e eeuw, Gaius, was een rechtenleraar, zijn werk Instituten was gebaseerd op een indeling van het gehele civiele recht in 3 delen: personen (persoonlijke positie: slaaf of vrije man, burgerschap of stelling in familie), zaken ( in het bijzondere rechten en plichten die uit verbintenissen ontstaan) en acties (procesrecht)

- Instituten van Gaius zullen later nog een grote rol spelen

8 THE CULMINATION OF CLASSICAL JURISPRUDENCE

- 212 n.C. Constutio Antoninia, edict van keizer Antonius Caracalla: grootste deel van Romeinse inwoners werd door dit edict Romeinse burger, consequentie: moesten nu het Romeinse recht volgen

- 4e eeuw, climax van de klassieke tijd, juristen: Papinianus, Paulus en Ulpianus, waren alle drie ook praetoren

- Papinianus: analyseerde gevallen en vond oplossingen voor juridische problemen

- Paulus en Ulpianus: bekend voor de grote commentaren over het recht, Ulpianus maakte voor de eerste keer onderscheiding tussen privaat en publiekrecht

- Met de moord aan Ulpianus in 223 n.C. eindigde de klassieke periode

- 2e eeuw een periode van vrede, 3e eeuw een periode van sociale onrust

9 THE DIVISION OF THE EMPIRE

- het centrum Van het Rijk vertrok van Italië en Rome - in 284 werd Diocletian keizer, hij deelde het rijk in twee delen, de

hoofdstad van het oostelijke gedeelte was Nicomedia , ook de provincies werden gedeeld

- de bestuurlijke structuur liet al langzaam het begin van het proces van de deling van het Romeinse rijk zien

- in het begin van de 4e eeuw werd Constantin keizer, maakte Constantinople, Byzanthium, hoofdstad van het oostelijke gedeelte, regering van het westelijke gedeelte zat in Milaan

- het hele Rijk had problemen omdat germanische stammen in het rijk wilden indringen, om het rijk te verdedigen had men soldaten nodig, nam Visighoten, Franken of Vandalen, maar werden niet geheel in de Romeinse cultuur geïntegreerd, ook in het oostelijke gedeelte lieten zich steeds meer Visighoten neer

- in 395 maakte keizer Theodosius een formeele deling van her Rijk, westelijke gedeelte: Italië, Afrika, Galeien, Spaanje en Engeland, oostelijke gedeelte: “Thrace”, klein Azië, Oriënt en Egypte

- had consequenties in de toekomst, oostelijke gedeelte vandaag Slaafse deel van Europa

- in 313 beëindigde Constantin de vervolging van de Christen, maar Romeinen volgden verder hun religieuze culten

- Theodosius maakte het Christendom de officiële stadsgodsdienst, werd ook pontifex maximus

- Christendom had invloed op de regering, maar bijna geen invloed op het civiele recht

10 POST-CLASSICAL LAW AND PROCEDURE

- de regering werd meer en meer bureaucratiek en ook de rechtelijke procedure

- het twee- fasen proces werd afgeschaft en vervangen door de congitie- procedure

- de iudex, een professionele rechter besloot nu over het hele geval- de plaintiff heeft zijn claim in geschreven vorm ingeleverd en dan

heeft de iudex er over besloten

- men kon in beroep gaan, maar slechts indien het oordeel niet van een canonieke rechter was gemaakt

- de structuur van het cognitie- procedure zoals de bestuurlijke structuur werd van de kerk gekopieerd, in dit kader ontwikkelde zich ook het canonieke recht steeds verder

- de kwaliteit van het recht nam echter af: het was niet langer nodig dat feiten onder een bepaald stelsel vielen zodat een actie werd gegeven, nu werd geen onderscheiding tussen het recht en de feiten meer gemaakt

- post- klassieke recht werd ook “vulgair”-recht genoemd, geen goede kwaliteit van de Latijnse taal

- locale gewoonten gewonnen ook meer aan invloed, Romeinse Recht was niet meer hetzelfde in het hele Rijk

- indien gewoonterecht niet in strijd was met het Romeinse Recht, was het geldig

- juristen hebben over gewoonterecht gediscussieerd, Julianus: geschreven recht heeft slechts bindende kracht omdat de mensen het accepteren, en ook recht dat niet geschreven is en van de mensen werd geaccepteerd heeft bindende kracht

- in 3e en 4e eeuw lokale gewoonterecht werd invloedrijker en vaak in strijd met geschreven recht, in 319 accepteerde Constantin het gewoonterecht als bindend recht indien het rationeel was

- in 4e eeuw probeerde een advocaat juridisch advies in de werken van juristen zoals Paulus en Ulpianus te vinden, maar hun werken omvatten meer dan 80 boeken

- in begin 5e eeuw vond men advies in Gauis Instituten, maar in de middel van de 5e eeuw waren deze zelf te ingewikkeld en te complex en men gebruikte de Epitome Gai, een samenvatting van het werk van Gaius

- in 426 hebben de keizers Theodosius II en Valentinianus III het Citeerrecht ingevoerd, dat inhield dat men bij juridische problemen een oplossing in de werken van Papinianus, Paulus, Ulpianus, Modestinus of Gaius moest zoeken

- over opschriften van juristen werd als ius gesproken, en over keizerlijke wetten als lex

- in 429 gaaf Theodosius II de opdracht alle belangrijke keizerrijken wetten op te schrijven, deze werden in 438 gepubliceerd en zijn als Codex bekend

- de codex was echter moeilijk te begrijpen op grond van de hoge kwaliteit van de Latijnse taal, dus zijn er bijzonders in het westelijke gedeelte veel commentaren en interpretaties over ontstaan

11 THE END OF THE WESTERN EMPIRE

- in de 5e eeuw vielen steeds meer germanistische stemmen in het Romeinse Rijk in, in 410 hebben Visighoten Rome heroverd, maar Rome behield zijn symboliek waarde, bijzonder omdat de paus in Rome leefde

- het Romeinse Recht verloor ook aan waarde tijdens de oorlogen, het mankeerde aan advocaten en rechters

- 476: val van het Romeinse Rijk, laatste westelijke keizer moest opgeven, nu ontstond een vacuüm dat werd gevuld door de katholieke Kerk

- de Kerk beïnvloedde ook de Germanistische stammen katholiek te werden

- in 494 Paus Gelasius vertrad de idee dat de wereld door twee machten werd geregeerd: de geestelijke, sacerdotium, en de wereldlijke, imperium, macht, hij claimde dat de kerk ook het recht had met rechtelijke gevallen te hanteren, in dit kader ontwikkelde zich het canonieke recht steeds verder dat gebaseerd was op kerkelijke conferences, de Bijbel en pauselijke decreten

- ook de germanistische stammen ontwikkelden hun recht verder en begonnen het te codificeren, maar niet in hun eigen talen, maar in Latijn

- germanistische stammen dwongen Romeinen echter niet hun recht te volgen, Romeinen mogen hun eigen recht behouden, dit was ook opnieuw opgeschreven, zoals Lex Romana Burgundium of Lex Romana Visigothorum 506,

- de Lex Romana Visigothorum is vandaag nog een van de enkele bronnen van het Romeinse vulgaire recht, was ook de hoofdbron voor het Romeinse recht in de geermanische koninkrijken van de 6e

tot de 11e eeuw

12 JUSTINIAN AND THE CORPUS IURIS

- de val van het westelijke Romeinse Rijk had geen grote invloed op het oostelijke Rijk

- in 527 werd Justitianus keizer, hij was in Serbia geboren en spraak zowel Grieks als Latijn

- had groot invloed op de ontwikkeling van het Romeinse Rijk, zag zich zelf als machtiger dan de paus

- gaaf zijn minister Tribonianus de opdracht Theodosianus Codex te hernieuwen en aan het actuele recht aan te passen, Justinianus Codex omvatte 12 boeken

- bovendien worden ook de digesten opnieuw opgeschreven van de vijf grote juristen en Paulus kwam er ook nog bij

- de schrijvers hebben echter niet de hele teksten van de digesten overgenomen maar zij samengevoegd, de digesten werden in slechts drie jaren geproduceerd

- ook nieuwe Instituten werden geschreven die op Gaius werk baseerden

- in 533 werden de digesten en de Instituten bindend recht en een jaar later ook de codex

- tot zijn dood in 565 werkte Justitianus verder aan constituties en deze werden als novellen bekend en later aan het werk toegevoegd

- Corpus Iuris Civilis had echter weinig betekenis in die tijd omdat hij in Latijn was geschreven, maar in het oostelijke gedeelte spraak iedereen Grieks

- Later ontstonden echter ook nog Griekse versies van het Corpus Iuris Civilis

- In 1453 viel ook het Oost-Romeinse Rijk

CHAPTER 3

The rivival of Justinian’s law

1 ROMAN LAW AND GERMANIC LAW IN THE WEST

6de tot 8ste eeuw n.Chr.:In West-Europa: referentie tot Romeins recht wordt normaal begrepen als de barbarische code, dwz het Romeinse recht van Visigoten. die collectie was “vulgair recht” uit de 5de eeuw n.Chr. en hield een geringe maatstaf van wetenschap in.

Vroege Middeleeuwen:Imperiale systeem van gerechten met professionele juristen als staatsorganen werd afgeschaft. Er traden groepen van lokale burgers op (mensen die burgerrecht genieten) die het gewoonterecht vaststelden op basis van de zaken die voor hen werden gebracht. Deze regels vormden een achtergrond waartegen discussie optrad. De burger had in plaats van het gevoel dat hij tot een wereldrijk behoorde, meer het gevoel dat hij deel van een maatschappij uitmaakte met mensen met dezelfde etnische afkomst en dezelfde gewoonten en tradities. De gerechten beslisten door bewijs te gebruiken waarbij ze vaak niet naar belangrijke details keken, maar hun uitspraken waren op god gebaseerd. beproevingen, gevechten of eedafleggers die zworen dat de partij de waarheid sprak, wie het meeste eedafleggers had won de case. De uiteindelijke uitspraak werd bereikt door dwang van de maatschappij, die de burger bedreigde dat hij uit de gemeenschap werd uitgesloten.

Geen strikt verschil tussen Romeins recht en Germanisch gewoonterecht. Gerechten probeerden de partijen kennis te laten maken met hun traditionele regels die in hun gemeenschap toepasselijk waren, maar ze waren vrij in hun beslissingen over onbekende casus om relevante regels van andere stamrechten of het Romeinse recht toe te passsen.

6de eeuw n.Chr.:Romeins recht werd nog steeds toegepast op de zaken van de Romeinen. Persoonlijk principe opende de weg voor het territoriale principe, waar alle burgers die in een bepaald gebied leefden onderworpen waren aan hetzelfde recht. Eigenlijk was de Germanische gewoonte van de heersers in die tijd overheersend, die nu ook in een collectie werd gecodificeerd (sommige regels over status in een familie en procedures, maar meer over contracten en eigendommen)

vanaf de 8ste eeuw n.Chr.:Meer invloed van Romeins recht op de hoofdzaak van Germanisch recht. “Lex Romana Curiensis”: collectie gemaakt op het eind van de 8ste eeuw voor de Romeinen in Zwitserland. Referentie tot de Citeerwet.

- 426 n.Chr.: CiteerwetAls een juridische mening voor een gerecht werd geciteerd moet de rechter de visie van de meerderheid volgen. Als de meningen gelijk zijn moet hij naar Papinianus gaan kijken. De partij die iets het de ´lex Papinianus` citeert wint de zaak (opvatting van juristen uit de 8ste eeuw)Papianus: vroege aanwijzer op de ´Lex Romana Burgundionum`

Italie: beter begrip van het Romeinse recht. referentie tot Romeins recht was een commercieel belang (vloeit voort het edict van koning Luitprand)Uitzondering op de mening dat Romeins recht uitzonderlijk uit barbarische codes bestaat 553 n.Chr.: geheel Italië onder het Oost-Romeinse rijk554 n.Chr.: Paus Vigilius verzoekt Iustinianus om het Romeinse recht in Italie uit te breiden568 n.Chr.: inval van de Lombarden in Italie, het recht van Iustinianus was in het zuiden van Italie al gedeeltelijk bekend (andere dan de Digesten):

Instituten van Iustinianus Eerste 9 boeken van de codex Novellen van Iustinianus

- Lombardy: sterke traditie om naar geschreven recht te kijken, hadden professionele notarissen. Edict van Luitprand: geschreven documenten die voor het Romeinse recht werden geschreven moeten eraan worden aangepast. Een partij die het met een andere partij eens is moet zijn eigen recht opgeven en het recht van de andere partij volgen.

- Kerk: hoofdzakelijke behoeder van het Romeinse recht, persoonlijk recht van de kerk in geheel Europa was het Romeinse recht. Ging verder met het creëren van eigen recht. Materiaal van het Romeinse recht dat belangrijk was voor de kerk werd in collecties vastgehouden (bv.´Lex Romana canonice compta` 9de eeuw)

7de eeuw n.Chr.:Puristische christelijke schrijvers ontkennen het Romeinse recht vanwege zijn niet-christelijke karakter

Jaren 620 n.Chr.:Men voelde dat een beetje vertrouwelijkheid met het Romeinse recht een noodzakelijk deel was van opvoeding, zeker voor geestelijken. Een belangrijke bron voor de basis van Romeins recht binnen Europa, buiten Italië = encyclopedie, Etymologiae, van St. Isidore van SevilleIustinianus wordt niet genoemd

2 CHURCH AND EMPIRE

774:Charlemagne, koning der Franken, wint tegen de Lombarden en laat zijn zoon koning worden in hoofdstad Pavia. Charlement werd beinvloed door Alcuin of York. Alcuin: deed het idee herleven van Rome als caput mundi (capital of the World) en dit idee kreeg een dominante betekenis voor de Karolingse Renaissance.

Kerstmis 800

Charlemagne wilde het idee van Alcuin realiseren, waarvoor hij zichzelf in Rome door Paus Leo III liet kronen als keizer reconstrueerde zijn verschillende gebieden in een nieuw rijk = ° nieuw Imperium. Romeins volk begroette Charlemagne als ‘gekroond door God’ en hij kon zijn imperium dus ‘heilig’ én ‘Romeins’ noemen. ° nieuw interesse voor de relatie tussen Kerk en Keizer Charlemagne wilde de macht om wetten te maken zonder toestemming van het volk, wetten die golden voor alle subjecten en irrelevant van hun nationaliteit en op basis van Romeins recht. Hij creëerde een algemene territoriale wet = eerste wetsvoorstel dat men ius commune kon noemen. Hun taal kreeg een accent uit het Latijn.

10de en 11de eeuwEinde van evenwicht tussen Kerk en keizer doorbroken. Einde Gelasiaans principe, principe dat er 2 gescheiden machten zijn. Strijd tussen Kerk en Keizer: pauselijke juristen = opvatting dat de kerk boven keizer stond. Voeren aan dat de goddelijke zending de kerk belangrijker maakt dan het keizerrijk en dat keizerlijk recht enkel geldig is als het in overeenstemming is met kerkelijk recht. Zowel keizer als kerk zochten hun rechtvaardigingsgronden binnen het Romeinse recht. Justinianus Code: steunt de kerk niet, houdt voor dat de keizer zowel het imperium en sacerdotium bezit imperium contra sacerdonicum

Eind van de 11de eeuwSt. Ivo van Chartres: belangrijkste jurist binnen de kerkelijke sfeer, zei dat wat nu werd canoniek recht genoemd, maar gedeeltelijk Romeins recht inhield en dit recht ook niet helemaal van de kerk werd aanvaard

1075Hoogtepunt van de “Investituurstrijd”: verklaring van Paus Gelasius VII dat de kerk onafhankelijk nu was

1122Konkordaat van Worms: opgesteld door Paus Callixtus II en Keizer Heinrich V waarin zij een oplossing voor de strijd vonden:

Onderverdeling geestelijkambtvan bisschopen en zijn positie als vazal van de Kroon

Moet een eed van trouw voor de keizer afleggen en dan verkrijgt hij zijn ring en staf als symbool van zijn kerkelijke autoriteit

Europa als Christelijk eenheid beheerst door Paus en keizer Twee “regimes”

3 THE REDISCOVERY OF THE DIGEST

Late 11de eeuw° nieuwe interesse voor de wet van Iustinianus, herontdekking van Digesten. Werden vooral in het westen van Europa weer gebruikt als bron voor regels en argumenten. Codex werd opnieuw gedrukt, deze versie en werd bekend als Codex secundus: werd in de 12de eeuw als schoolboek gebruikt.

Herontdekking van de Corpus Iuris Civilis was een langzaam proces en duurde tot de 12de eeuw

Digesten waren aanwezig in drie deeltjes, in relatie tot de originele structuur:(1) Vetus (oudste boeken) (2) Infortiatum (3) Novum (nieuwste boeken)

Later werden de Tres libri (laatste drie boeken uit Iustinianus’ Codificatie) herontdekt en eveneens een verbeterde versie van de Novellae (werd bekend als Authenticum)

1080Collectio Britannica: 93 delen uit de Digesten om nieuwe ideeën te rechtvaardigen; maken deel uit van een canonieke collectie; werd een bron voor lokale canonieke verzamelingen noordelijk van de “Alps”

1090’sIvo van Chartres werkt aan zijn eigen collectie in Rome

F.W. Maitland:“Digesten was het enige boek dat de kennis van het Romeinse recht het best beschreef. Instituten, Codex en Novellen zijn niet zo goed en meer specifiek. Studenten waren misschien nooit zoo enthousiast over andere boeken dan zoals over de Digesten”

11de eeuwgrootste rechten school in Parvia (hoofdstad van Lombardije)hield zich bezig met Lombaard recht uit het boek Liber Papiensisde juristen uit Parvia waren de eerste juristen die de Glossen gingen gebruikenvormden twee groepen: antiqui en modernigeen afzonderlijke aandacht aan de Digesten, omdat Romeins recht niet hun vak was – besteden meer aandacht aan wat Romeinse bronnen over natuur en het recht in het algemeen zeggendoel: goede voorbereiding van rechters en advocaten

1070Expositio boek van de moderni; referentie tot de Instituten, Codex en Epitome Iuliani, maar houdt ook 9 uittreksels uit de Digesten in; benadrukt dat de ratio, ratio legis, moet worden gevonden en dat de tekst in het kader van deze ratio moet worden begrepen

4 THE CIVIL LAW GLOSSATORS

school van Parvia bepaalde de weg voor een nieuwe studie van teksten

Pepo (laatste decennia in de 11de eeuw)eerste rechten leraar in Bologna werd een causidicus genoemd

volgens Ralph Niger (schrijver uit de 12de eeuw) onderwijs was gebaseerd op de Instituten en de Codex

Irnerius maakte verschil tussen rechtswetenschap en het practiceren van de wet. was een grammatica leraar en begon met de beschrijving van moeilijke termenschreef glossenwas de eerste van doctors in Bolognawerd verdrongen door de Vier Doctors in Bologna

Isidore van Sevillain hoeverre past de wet in het kader van kennis?traditionele opvatting dat recht moet worden gezien onder het standpunt van ethiek

in Bologna:recht was logisch

Logiek omvat drie variaties van opleiding:1) grammatica2) dialectic3) retoriek

recht was hoger onderwijs! glossatoren

Iustinianus’ teksten zijn “sacred” en hebben bijbelse autoriteitworden aan het begin van de Digesten als priester gekarakteriseerdmoeilijkheid: gat van orde in de manier waarop de teksten zijn geplaatst; referentie door het hele werkkonden iedere passage uit de CIC met de eerste woorden citerenIedere tekst had gelijke autoriteit

verschillende types vloeiden uit de glossen voort:i) summae: samenvattingen van delen uit de CICii) apparatus: collectie van glosseniii) distinctiones: uitgewerkte collecties van

verdeling en sub-verdelingiv) dissensiones dominorum: collectie van

tegengestelde opvattingenv) quaestiones: collecties over dispuutvi) solutio: oplossing

Vier Doctorso.a.: Bulgarus, Martinus Gosia

- Martinus: liberaler dan Bulgarus betekenis van een regel kan worden veranderd door referentie tot billijkheid geen algemeen idee van billijkheid (equitas rudis) maar een beschouwing van de CIC in het geheel (equitas constituta) geen beperking tot specifieke teksten maar open voor andere teksten die ook problemen behandelden - Bulgarus: ´gouden mond` van Bologna wet van Iustinianus is billijk en de functie van iemand die de tekst interpreteert is om de ratio legis te vinden was leidinggevende persoon aan de school van Bologna

Johannes Bassianus: student van Bulgarusperfectioneerde de methode van interpretatievolgens hem heeft ernstige behandeling van een tekst vier stapjes nodig:1) alleen mening zonder uitwerking2) leraar zou tegengestelde teksten en solutiones moeten citeren3) het probleem zou moeten worden uitgebreid tot een groter

spectrum (brocards)4) grote discussie over de individuele tekst en uitbreiding van de

discussie Azo: student van Bassianus

synthese van de gedetailleerde discussies over een zaak (summa)

´Degene die niet met behulp van Azo argumenteerde zou niet naar een rechtbank moeten gaan.`

Accursius: student van Azorond 1220-1240 schreef een collectie van alle meningen over de school van de burgerlijk recht glossatoren -> Standaard glosse (Glossa ordinaria) mbt Iustinianus’ tekstenGlossa ordinaria werd de basis voor ieder doctrine van her Romeinse recht – rechtspraak naar aanleiding van deze glosse

laatste decennia van de 20ste eeuwserieuze studieautoriteit van de glosse is het oorsprong van het idee dat de autoriteit van een academisch commentaar op een legale tekst zelf een authentieke bron van het recht is.

doel van de glossatoren:ontdekking van de generale brocard van de Corpus iuris

functie was:opbouw van een betere positie voor een partij die glosse gebruikt

het laatste kwartier van de 12de eeuwcollecties van brocardsCanonisten enthousiast over brocard omdat hij de jurist direct naar de belangrijke tekst leidde waarvan hij zijn argumenten kon afleiden

5 CIVIL LAW AND CANON LAW

canoniek recht werd in Bologna spoedig aan burgerlijk recht toegevoegdNADEEL: canoniek recht had geen autoritaire verzameling van teksten hoewel er verschillende inofficiële collecties waren; juristen die burgerlijk recht leerden waren tegenstanders

~1140grote verandering: Gratian publiceerde Concordantia discordantium canonum – een collectie van canoniek recht, met verklaring over teksten (Descretum)werd snel van canonisten geaccepteerdcanoniek recht werd steeds vergroot door verdere publicaties van Pauselijke uitspraken

reactie van burgerlijk recht was negatief; gingen verder om het canonieke recht als slechter vak te behandelen; slechts burgerlijk recht omvat de hele techniek om al het recht te begrijpen

Gratian probeerde iets wat onmogelijk leek 1160’s

kanoniek recht moet worden beschouwd als een parallel vak tot burgerlijk recht toch: juristen probeerden om een verschil tussen canoniek en burgerlijk recht te maken

Romeins recht: zelfstandig systeem dat niet alleen van een gerecht werd gebruikt

canoniek recht: werd van de kerk in alle zaken van een kerkelijk gerecht gebruikt

Gratians opvatting: canoniek recht was goddelijk recht Decretum zegt dat men naar het Romeinse recht moet kijken

als canoniek recht niet van toepassing is decretisten: vroege canonisten Hoe worden nu de gatten van het Romeinse recht door het

kanonieke recht ingevuld? twee verdere punten:

1) legale macht van de Paus?2) natuur van de procedure van kerkelijke gerechten?

Stephen van Tournai: Romeins recht altijd wanneer het niet tegengesteld is van het canonieke recht

begin van de 13de eeuwdecretisten probeerden om canoniek recht met Romeins recht te vergelijkenb.v.: Laurentius Hispanus: (Glossa Palatina) vraag: kan een ketter een geldig baptisme administreren?

tussen 1188 en 12265 verzamelingen van pauselijke uitspraken

- 1234 Paus Gregor IX had een grote collectie van pauselijke uitspraken, die door Raymond van Penaforte ind zijn Liber extra werd gepubliceerd (“extra” omdat het buiten van Gratian’s Decretum was)

pauselijke uitspraken en Dicretum werden wet voor de kerk nu omvat kanoniek recht ook recht van Iustinianus (b.v. strafrecht,

privaatrecht...maar huwelijk was geregeld in het canonieke recht) 1298

Liber sextus (verdere collectie) van Paus Bonifatius VIII werd aan Liber extra toegevoegd

13de eeuwpopulariteit van brocards werd steeds groter

populair principe: quod omnes tangit debet ab omnibus approbari (wat alles aanraakt zou door alles worden geproefd)

voor de canonisten was het niet moeilijk of onmogelijk om een burgerrechtelijke procedure in een canonieke procedure over te nemen

eind van de 14de eeuwmeer teksten werden aan het canonieke recht toegevoegd

Corpus iuris canonicirecht naast de Corpus iuris civilis van Iustinianus

13de eeuwtwee parallelle rechtssystemen1) Romeins recht: gemeenschappelijk goed voor de mens in de

wereld2) canoniek recht: beschermen tegen het kwaadaardige en

garanderen van verlossing van zijn onsterfelijke ziel

Accursius was van mening dat... de Paus niet over momentele wereldlijke dingen zou mogen

beslissen de keizer niet over kerkelijke spirituele dingen zou mogen

beslissen 12de eeuw

problemen worden steeds groter Romeins recht: telde stapjes van “kinship” van beneden naar

boven kanoniek recht: van de ene partij tot de hoogste verwante

terug naar beneden naar de andere partij 14de eeuw

glossatoren begonnen om verschillen te ignoreren twee systemen die men samen behandelde kwalificaties in beide systemen werden normaal (in utroque

iure) systemen behandelden twee aspecten maar werden gezien als

een ius commune voor heel Europa

6 THE ATTRACTION OF THE BOLOGNA STUDIUM

eind van de 12de eeuwBologna was favoriete universiteit met duizenden van studenten uit heel Europa die er voor het studium naartoe kwamengroepen van ´naties` mbt de landen waar ze vandaan kwamenrecht was voor het eerst een autoniem vak in weest-Europa na de val van Rome niet alleen colleges maar ook praktisch onderwijs hoewel Bologna meer akademisch was georiënteerd

Gregorianse reform: bisschop keken naar gekwalificeerde mannen die konden spreken met objectieve en rationele argumenten en die een universitaire autoriteit bezatenTijdens de Verlichting werden bisschoppen in opleiding naar Bologna gestuurd om een beetje kennis van het recht te verkrijgen

Universiteit van Bologna:opgericht van studenten die voelden dat ze een universiteit nodig haddenModeluniversiteit voor andere universiteiten die door studenten werden opgericht en geleidkeizer en paus ondersteunen Bologna (b.v. keizer Frederick Barbarossa stopte in Bologna om de leidinggevende dokter te ontmoeten; schreef vervolgens “Constitutio habita” waarin hij privileges aan studenten gaf die naar Bologna kwamen)

andere universiteiten uit de 12de eeuw Paris Oxford

begin van de 13de eeuwstudenten zijn zeer sterkverandering van pauselijke autoriteit

1217

Paus Honorius III: studenten mogen nu naartoe gaan waar zij willen – beter voor de maatschappij

1219verklaring van de Paus dat studenten het recht hebben om onderwijs te geven waar zij willen: indirect onderwerpt hij de universiteiten onder de kerk

Bologna als voorbeeld voor andere law schools in Italië Modena (1175) Padua (1222)

1224keizer Frederick II richtte de universiteit van Neapel op om hoofdzakelijk onderwijs in Romeins recht te geven

7 THE NEW LEARNING OUTSIDE ITALY

vroege 11de eeuwhet systeem uit Bologna wordt ook in Frankrijk geaccepteerdregionaal gewoonterecht bestond hoofdzakelijk uit Romeinse elementen

1127 – 1130Iustinianus est in hoc opere: summa op de Instituten uitgevaardigd in Die in de Rhône

summa: auteurs meestal anoniem schijnbaar van Itliaans oorsprong maar uit een prae-Bologna tijd verdere werken: Summa trecensis, Lo codi (in het Frans

geschreven) studenten in de Rhône valley universiteit:

Nicholas Breakspear, later Paus Adrian IV Rogerius: studeerde in Bologna

discussie over natuur van het recht schreef een onvoltooide summa op de Codex waarbij hij werd

beïnvloed door “Summa trecensis” en “ Lo codi” – maar werd voltooid door de glossator Placentinus

Placentinus: moest Bologna in 1160’s verlaten richtte een school op produceerde zijn eigen summae overleed in 1192

eind van de 11de eeuwnieuw Romeins recht breidde zich verder uitPetrus de Cadorna, kardinaal, richtte een training voor Romeins recht op en vertaalde Griekse werken in het Latijns

1160’s: apparatus op de Instituten van glossator Albericus in Rheims

universiteiten in... Toulouse Orleans

1219Paus Honorius III: Super speculam waarin hij naast canoniek ook Romeins recht in Parijs aanvaardde

EngelandVacarius (kwam uit Bologna in 1140’s) in Canterburyinformeel onderwijs~ 1150: naar Oxford1170’s verder noordelijk naar Yorkschreef een collectie (Liber pauperum) uit de Tres libri dat in de 1190’s als tekstboek in Oxford werd gebruikt

juristen in Bologna hoofdzakelijk “laymen” die niet in Bologna en buiten Italië hebben gestudeerd

zodra meer universiteiten werden opgericht werd het bestuderen van canoniek en Romeins recht belangrijker dan het lokale gewoonterecht

tot de 17de eeuwgeen Europese universiteit gaf onderwijs in het recht van zijn eigen landeen universitair geleerd jurist was dus een Romeinse jurist die Latijn sprak

12de eeuwjuristen schenken aandacht aan politieke omstandigheden

8 APPLIED CIVIL LAW: LEGAL PROCEDURE

rationele procedure die Romeinen niet hadden 12de eeuw

gemeenschappelijke universele procedure was van belang Irnerius begon Bulgarus schreef Excerpta legum om een vriend de procedure

te verklaren; maakte gebruik van de volgende elementen:1) legale actie2) deelnemers3) claim en verdediging4) bewijs5) oordeel

procedure is geconcentreerd op drie personen:i) klager/eiserii) verweerderiii) rechter

Bassianus schreef ordo iudiciorum om te verklaren wat een Romeinsrechtelijke actie was, hoe men een libellus (claim) indiende en zei dat de rechter de zaak naar de argumenten van da partijen (allegationes) zouden beoordelen

ontwikkeling van de procedure was niet maar academisch – Paus Alexander III besliste dat hij de ordo volgde om een zaak te beoordelen

eind van de 12de eeuwordines voor een procedurecanonistische autoriteiten groeidenprocedures werden minder afhankelijk gemaakt van Romeins rechttoegang tot kanoniek en Romeins recht

1271

Speculum judiciale van Guglielmus Durandus over procedures en invloed van personen in legale acties gebaseerd op vroegere werken

Durandusstudeerde canoniek recht in Bolognahulp van Pausrechter in Rome

13de eeuwprocedures ook in andere gerechten zoals in Parijsprofessionele, technische procedure:

i) rechter vraagde ii) partijen gaven antwoordiii) bewijs werd gezochtiv) alles werd opgeschreven

professionele advocaten werden gebruikt eerste stap tot adoptie van Romeinsrechtelijke procedure!!

9 APPLIED CIVIL LAW: LEGISLATIVE POWER

keizer had absolute macht tot wetgeving door Codex en Digesten keizer was door het volk bestemd 429 constitutie van Theodosius II: keizer zou zich aan de wet

moeten binden midden van de 12de eeuw

Frederick Barbarossa en zijn zoon Heinrich VI vraagden juristen om adviesFrederick vraagde Bulgarus en Martinus of hij dominus mundi was

Bulgarus: mbt private mogelijkheden was hij niet heer van de wereld

Martinus: hij was wel heer van de wereld Heinrich IV stelde Lothair en Azo een soortgelijke vraag, nl. wie de hoogste authoriteit over het keizerrijk had

Lothair: de imperator zelf had het imperium Azo: functie van imperium is iurisdictio. de iurisdictio hoort

alleen bij de keizer maar in de stad hebben mensen een magistraat daardoor heeft de keizer de ius neergelegd. Dus imperium hoort bij de andere ambtenaren.

Azoovereenstemming van de gemeenschap (universitas)

Als de macht van de keizer van het volk afkomstig is door de lex Regia moet de algemene overeenstemming de bron van de legitieme authoriteit zijn

verschil tussen volk als groep van individu’s en volk als gemeenschapi) groep van individu’s is door de lex Regia van wetgeving

uitgeslotenii) gemeenschap geniet van bevoegdheid tot wetgeving

kon de de facto onafhankelijkheid van de Italiaanse stadstaten van de keizer rechtvaardigen

Digna vox: daardoor wordt de prins van de wet bevrijd

burgerlijk recht werd als tegenstander van het idee van feodalisme gezien

13de eeuwBracton “statement”: In Engeland was de koning onder God en onder de wet omdat de wet de koning maakt

10 CIVIL LAW AND CUSTOM

binnen het Heilige Romeinse Rijk kan men referentie tot Romeins recht verklaren als keizerlijk recht, maar de rechtvaardiging verandert van de formele autoriteit tot technische “superioty”

geen rechtbank gebruikte alleen maar Romeins recht Romeins recht vormde een soort “framework” met principes van

interpretatie dat tot een universeel grammatica van het recht werd feodale of lokale rechtbanken hanteerden in eerste plaats hun eigen

lokaal recht, maar gebruikten steeds vaker het Romeinse recht ook feodaal recht kon binnen het Romeinse recht worden gezien eerste helft 12de eeuw

Libri feudorum: collectie van feodaal gewoonte ~ eind van de eeuw

zwijgend invoer van Libri feudorum in volumen parvum – vijfde volume van de Corpus Iuris samen met de Instituten, de Tres Libri of de Authenticum in negen Collationes

moesten nog steeds de relaties van feodaal relatie met het Romeinse recht uitleggen dat het eigendom (dominium) was ondeelbaar

speciale versie van een eigenaars actie, vindicatio utilis, terwijl de eigenaar een vindicatio directa had

twee verschillende vormen van eigendom:1) feodale vassal – dominium utile2) heer – dominium directum

belangrijk probleem: geldigheid van lokale gewoonte die opkwam om het

keizerlijke recht uit de Corpus Iuris te weerleggen teksten hadden verschillende betekenissen

de tekst uit de Digesten van Iustinianus benadrukten dat gewoonte- en geschreven recht op algemene acceptatie waren gebaseerd – daardoor was de gewoonte een primaire rechtsbron

tekst van de Codex: autoriteit van de gewoonte gaat niet zó ver dat hij óf reden óf lex weerlegt

glossatoren debateerden dit probleem: Irnerius: Iustinianus’ tekst hoort bij een tijd waar het volk nog

van de vrijheid geniet om wet te maken – wetgeving met zwijgend aanvaarding. in zijn eigen tijd is die macht overgegaan op de keizer, d.w.z. dat het volk niet langer zelf kon practiceren omdat er een geldigheid van het keizerlijke recht was

Bulgarus: maakte verschil tussen genereel vroeg recht, óf gewoonterecht óf geschreven recht.

Martinus: was het er niet mee eens. gewoonte kan alleen eerdere gewoonte “affect”, geen effect van geschreven recht werd in de Corpus iuris genoemd

Johannes Bassianus: een gewoonte is geldig zo lang hij op een reden is gebaseerd; geschreven en gewoonterecht krijgen hun autoriteit van de wil van het volk. de wet verkrijgt geen autoriteit slechts omdat het is geschreven neergelegd

Glosse van Accursius: opvattingen van Bulgarus en Martinus invloed in zuid Frankrijk geen invloed in Engeland tweede helft van de 12de eeuw

Koning Henry II voerde een centrale regering voor heel Engeland inintroductie van een koninklijke gerechtshofgeen adoptie van de Romeins-canonieke procedureactie begon met een writ uitgegeven van de koninklijke kanselarij op verzoek van de eiser koninklijke rechters behandelden de zaakwrit specificeerde de omstandigheden; bestuurd door een officiële ambtenaar, eindigt met het oordeel van van de jurykoninklijke rechters beslisten over de feiten, pasten de regels toe voordat ze de zaak naar de jury (bestaat uit 12 mensen) stuurdenjury hoorde het bewijs in het openbaar en oordeeldeCommon law procedure heeft formele procedure van het klassiek Romeinse recht nodiguitspraken: gebaseerd op de gewoontegewoonte van de common law rechtbank werd door de rechters zelf bepaaldLiber pauperum: theoretische basis voor nieuw gewoontelijk common lawgewoonte speelde een belangrijke rol in alle aspecten van de wetuitoefening kreeg legitimatie uit de doctrine van het Romeinse recht

11 CIVIL LAW AND LOCAL LAWS IN THE THIRTEENTH CENTURY

13de eeuwEnkel Europese landen probeerden om hun gewoonterecht op te schrijven

Engels common law in Latijnse verdragen mbt wetten en gewoonte van Engeland – Bracton (1230’s)

later herzien gebaseerd op de koninklijke rechtbank gebruikte categorieën van het Romeinse recht uit Azo’s

Summa Cidicis auteurs opvatting: wetten van de koninklijke rechtbank heeft

een structuur van algemeen gebruik nodig, die maar in het Romeinse recht is te vinden

taal van e Digesten en Codex – zinnen van de Romeinse teksten worden eveneens gebruikt

1272 tot 1307Koning Edward I van Engeland vraagde juristen om hulp

interesse voor problemen van de regering en de wet verantwoordelijk voor enkele stukjes van de wetgeving werd ook “de Engelse Iustinianus” genoemd

1231Frederick II gaf een collectie van wetten voor Sicilie uit (Liber Augustalis of constituties van Melfi)

niet echt Romeins recht maar gebruik van Romeinsrechtelijke teksten

Romeins recht werd niet gebruikt omdat het volgens hen niet volledig authentiek was

Constitutio puritatem: bepaalde plichten van de rechters van Frederick mbt een pluraliteit van mogelijke wetten

eerst het lokale gewoonterecht bekijken daarna: ius commune (waaronder werd begrepen: Lombard-

recht en Romeins recht) Lombard-recht: het enige Germanse recht dat in universiteiten

werd geleerd Spanje

Liber iudiciorum (7de eeuw): gebaseerd op eerdere collecties van Visigothisch en Romeins recht; werd in de territoir de basis voor de gewoonte8ste eeuw tot 10de eeuw:

“Moorish occupation” Twee koninkrijken in Spanje1) Castile en Leon: vroegste Spaanse universiteit in Palencia

(1239 Salamanca) in de 10de eeuw en werd centrum voor Romeins en kanoniek recht13de eeuw: twee koningen: Ferdinand III en Alfonso

Ferdinand III: gaf initiatief tot enkele boeken over het recht, o.a. Siete partidas (werd van Alfonso “de wijze” geschreven)

De twee koningen werkten samen: ze namen het nieuwe onderwijs om de verschillende rechtsstelsel op te sommen ten aanzien van hun invloedHun werk was een mix uit traditionele gewoonte van het koninkrijk en Romeins en canoniek recht zoals het wordt genoemd in het Oude en Nieuwe Testament en van de kerkvaders

Siete partidas: meer in de volkstaal dan in het Latijn geschreven; omvattend ruimte, houdt verschillende meningen van recht en gewoonte, procedure, eigendom, huwelijk, contracten, strafrecht enz. in; beinvloed door Romeins en kanoniek recht; adel vond het te vreemd; desto professioneler de advocaten werden desto meer aanvaardden ze dit werk

1280 gebruik van jet Romeinse recht bleef onveranderd Frankrijk: verhandeling van Philippe de Beaumanoir: schreef

in het Frans, voorstander van gewoonterecht maar goed getraind in Romeins recht; adopteerde (zoals Bracton) Romeins recht voor niet Romeinse instituties

13de eeuw

Romeins recht werd deel van christelijke cultuur – vooral in het oosten van het Rhijnland

Anders Sunesen: Daans uit de stand van de adel ging naar Frankrijk, Italie en Engeland om theologie en recht

te studeren terug in Denemarken werd hij kanselaar van de koning 1201 tot 1224 bisschop van Lund 2 werken: Hexameron (commentaar in verzen op de

christelijke doctrine) en een Latijnse versie van de wet van Scania (gebruikte Romeinse termen waardoor hij het gewoonterecht een Romeinse context gaf)

Indicatie van zijn werk: snelheid van culturele Europeanisering werd verhoogd

ondanks een de facto geldigheid van lokaal recht, werd het Romeinse recht vaker geaccepteerd en vormde in geheel Europa de basis voor een politiek en legaal idee

kwam in grote werken voor:- Summa theologica van Thomas van Aquino- Divina commedia van Dante

- Thomas van Aquino begruikte Aristoteles (voor hem “de filosoof”) en het Romeinse recht – met voorkeur het idee van Ulpianus

Dante gebruikte Iustinianus en identificeerde de Corpus Iuris zalf als de Reden

Teksten uit de Corpus Iuris werden eveneens van niet-juristen gebruikt

12 THE SCHOOL OF ORLEANS

Na de publicatie van de glosse van Accursius verliest de studie van het Romeinse recht in Bologna aan aanzien en interesse

Tweede helft van de 13de eeuwFocus van het bestuderen van Iustinianus’ teksten kreeg in Orleans (Bologna van het noorden) meer aandachtEerste fase van onderwijs (1240’s) door Italianse docenten b.v. Guido de Cumis die zich afvraagde of zijn glossen juist zijn en die later naar Frankrijk ging

belangrijkste docenten voor Orleans:1) Jacobus de Ravanis (Jaques de Revigny)2) Petrus de Bellapertica (Pierre de Belleperche)

studeerden allebei rechten in Orleans voerden geen nieuws mbt de bestudering van het Romeinse

recht in breidden onderwijsvormen van Bologna uit – gebruik van

dialektische beredenering logische argumentatie uitbreiding van de ratio door analogie belangrijk onderwerp in her curriculum: Quaestiones de facto

(discussies van problemen die uit feitelijke situaties voortvloeiden)

effekt van lokaal gewoonterecht

waren allebei “clerics” en werden uiteindelijk bisschoppen behandelden het Romeinse recht afzonderlijk van het

kanonieke recht meesters in Orleans behandelden de Corpus Iuris erg gedetaileerd Cinus van Pistoia: man uit de adel, dichter/schrijver, vriend van

Dante voorstander van opleiding in Italie werk: Commentaar op de Codex verdeelde zijn leven in openbare dienst en les geving

Hoofdstuk 4

Het Romeinse recht en de nationale staat

1) de commentatoren

- Bartolus heeft de studie van het civiele recht in de 14e en 15e eeuw gedomineerd

- Hij was geboren in 1313 of 1314 in Sassoferrato en is gestorven in 1357

- Met 13 of 14 heeft hij zijn studie in Perugia al begonnen en later in Bologna verder gestudeerd waar hij met 20 zijn doctor maakte

- Hij heeft heel omvattende commentaren over de Corpus Iuris Civilis geschreven, hij heeft veel delen van anderen overgenomen, maar hij heeft toch altijd iets eigens eraan toegevoegd en juridische problemen opgelost

- Het doel van de commentatoren was niet langer de eigenlijke bedoeling van de originele teksten te vinden, maar oplossingen voor actuele problemen in het Romeinse recht te vinden

- Bartolus probeerde ook een benadering te vinden voor conflicten tussen het civiele en het lokale recht, hij vond een interpretatie baserend op de Corpus Iuris Civilis die het in enkele gevallen mogelijk maakte dat het lokale recht over het civiele recht staat

- Bartolus moest een methode vinden om recht buiten het civiele recht te rechtvaardigen, maar moeilijker in de complexe maatschappij die uit veel verschillende stammen bestond

- Bartolus formuleerde enkele algemeen geldende regels voor de conflict tussen het lokale en het civiele recht

- Die regels die Bartolus heeft gemaakt, waren geldend als imperiaal recht en wie het recht van Bartolus niet kende kon geen jurist zijn, zijn methoden werden gevolgd van en hele school; die zich Commentatoren noemde

- De tweede helft van het 14e eeuw werd gedomineerd door Baldus, die in 1400 stierf

- Hij schreef niet slechts commentaren over het civiele recht, maar ook over het canonieke recht

- In de 14e eeuw heeft het ius commune de positie bereikt van een gemeenschappelijk recht voor de christelijke cultuur in Europa,

recht een godsdienst waren dicht bij elkaar, dat ook daartoe voerde dat er soms rare regels ontstonden, die meer aan een christelijke verhaal doen herinneren dan aan recht

2) de inval van het humanisme

- bij het einde van de 15e eeuw had het ius commune zoals door Bartolus beschreven

grote invloed in het gehele Europa, bijzonders aan universiteiten- maar door het verzoek om in het Romeinse recht oplossingen voor

actuele problemen te vinden, beweegt men zich ook steeds verder weg van de eigenlijke betekenis van de teksten

- in de 15e eeuw begon de beweging van de renaissance in Italië, het interesse aan de antieke tijd groeide, ook het interesse voor de teksten van het Romeinse recht

- hoewel deze teksten sinds de 12e eeuw werden bestudeerd, was men nooit geïnteresseerd in de eigenlijke betekenis van de teksten en wat zij over de antieke tijd zeggen

- de humanisten waren geshockeerd over de manier hoe mensen zoals Tribonianus, Accursius of Bartolus de originele teksten hebben veranderd

- een van de belangrijkste ontdekkingen van de humanisten, was dat de letter van Keizer Constantin aan paus Leo die inhield dat de paus machtiger is als de keizer, een “fake” was (Geschi Hansen, 4-, )

- door de humanisten begon men het recht kritischer de bekijken

3) De Humanisme en het civiele recht

- de humanisten in de 15e eeuw wisten dat de teksten van de digesten die zij voor hun studie hadden, vol van fouten waren

- de humanisten erkenden dat een manuscript uit een bibliotheek in Florence ouder was dan de teksten uit de digesten

- de humanist Politian baseerde zijn werk op de tekst uit Florence- in de eerste helft van de 16e eeuw baseerden humanisten toch

hun werk vooral op de glossen en de commentaren, maar zij probeerden meer de originele betekenis van de teksten uit te vinden dan actuele problemen op te lossen, zoals Budaeus en Zsaius

- de invloedrijkste humanist op het gebied van het recht was Andrea Alcatio, hij publiceerde zijn werken gelijktijdig met Zasius in 1518, maar hij was 30 jaren jonger dan Zasius, hij is in Milaan geboren en heeft in Pavia gestudeerd, hij zelf heeft in Avignon onderwijs gegeven van 1518 tot 1522

- hij probeerde humane en rechtelijke studies te combineren , deze nieuwe benadering werd bekend als mos gallicus in tegenstelling tot de benadering van Bartolus de mos italicus

- Alticus gaaf ook in Bourges onderwijs, wat het centrum van het rechtelijke humanisme werd, de grootste deel van de humanisten waren protestanten

- Maar een grote deel van hun werd vermoord in 1573 bij het massacreer van Bartolomew

- De humanisten waren vooral bezig de kwaliteit van de teksten de verbeteren, maar zij deden dit vaak door de teksten met hun eigen opvattingen over de klassieke tijd aan te vullen

- In 1553, bijna 60 jaren na de dood van Politian, publiceerden Torelli en Augustin een editie over de digesten baserend op het manuscript van Florence

- De grootste kritieker van de humanistische werken was Cujacius, hij wilde dat men de teksten uit Florence kritisch bekijkt en niet alles blind gelooft

- De humanisten herkenden dat de teksten van Justinianus niet allemaal uit het 6e eeuw kwamen, maar grotendeels in het 1e en 2e eeuw zijn ontstaan, zijn identificeerden die tijd als het klassieke recht, de Fransman Aymar du Rivail probeerde de inhoud van de Twaalf Tafelen weer te herstellen

- De humanisten erkenden ook dat de ontwikkeling van het recht en de ontwikkeling van de maatschappij met elkaar samen gingen

- Maar zo erkenden zij ook dat de maatschappij van het 16e eeuw in Frankrijk heel verschillen was van de maatschappij in Rome, zo stelden zij de vraag of het Romeinse recht nog van toepassing was voor de actuele problemen

- Zo stelde de Fransman Hotman ook vast dat het recht in Frankrijk vooral door de Franken was beïnvloed en niet bij het Romeinse recht, en het Libri feudorum over het leenrecht heeft ook niks te doen met het Romeinse recht, het Romeinse recht was niet passend voor het Frankrijk van de 16e eeuw

- Bovendien was het Romeinse recht zonder ordening en vol van tegenspraken en bod dus ook geen rechtszekerheid

4) Het civiele recht werd een wetenschap

- de Romeinse wetenschappers geloofden dat men het recht zoals iedere andere wetenschap moest bekijken en het logisch ordenen, voor hun was Cicero een idool

- het enige gedeelte in het Corpus Iuris Civilis dat logisch was geordend waren de Instituten die echter geen betekenis voor de glossatoren en commentatoren hadden

- Duarenus zei dat de Instituten meer waard waren dan andere teksten op grond van hun logische structuur

- Connanus, die in 1551 stierf, overnam de opdeling van de Instituten in personen, zaken en acties, maar hij kritiseerde dat de acties ook bij Justitianus niet logisch waren geordend

- Donellus (1527-1591) was minder radicaal maar hij had meer invloed op de ontwikkeling van het recht, hij dacht dat het recht van Justitianus moest logisch zijn

- Doneelus zag zijn taak erin het recht dat voor private personen van belang was te analyseren, voor Donellus het woord ius betekend subjectief recht, zodat het recht voor hem een systeem van subjectieve rechten was

- Zijn conclusie was dat het civiele recht eerst eruit bestaat dat iedereen weet wat toe hem behoord en ten tweede hoe hij zijn recht in een actie kan verdedigen

- Donellus was de eerste die de onderscheiding tussen subjectief en objectief recht maakte, wat ook de basis voor zijn commentaren in 28 boeken was

- Donellus erkende ook dat het Romeinse recht ook beperkte eigendomsrechten inhield, wat voor de ontwikkeling van het privaatrecht van grote betekenis was

- Voor de logische ordening van het recht in de latere 16e eeuw waren de Franse logici Ramus en de Duitse Althusius van betekenis

- Althusius maakte een schema van het hele civiele recht, hij hield zich vooral bezig met alles transacties van een individu in de maatschappij, hij baseerde zijn discussie op het Romeinse recht, maar de vorm van zijn werken had weinig te doen met het Romeinse recht

5) De ordening van het gewoonterecht

- humanistische jurisprudentie was gebonden aan het civiele recht- maar in de latere 15e eeuw werd bijna in heel Europa aan de

rechtbanken het lokale recht toegepast, dat bijna niet was beïnvloed van wetgeving of van het Romeinse recht, slechts door de herinnering eraan of door de onderwijs aan de universiteiten

- in Noord -Frankrijk waren de gewoonten vooral Frankisch en in Duitsland ook

- in Frankrijk wilde men in de eerste helft van de 16e eeuw de gewoonte codificeren; commissies werden in de steden opgericht die de gewoonte zulten neerschrijven, maar professionele juristen hadden grote invloed op de eindversie en hebben dus ook delen van Romeins recht toegevoegd

- de codificaties van de gewoonte werden onderwerp van commentaren aan de universiteiten

- belangrijk voor de codificatie in Frankrijk was Charles Dumoulin (1500-1566), hij was protestant en nationalist en studeerde in Orléans

- hij stelde de betekenis van de Libri feodurum door Obertus geschreven in vraag, hij kritiseerde dat deze de relatie tussen vazal en leenheer slechts van economische aarde achtte

- Domoulin wilde ook dat men tekortkomingen in het gewoonterecht met andere lokale recht aanvulde en niet met het civiele recht

- Conquille (1523-1602) erkende echter dat men voor een goede oplossing op het gewoonterecht moet terugkijken

6) De bartolistische reactie

- hoewel de humanisten grote invloed op de ontwikkeling van het recht hadden en hun leren ook aan de universiteiten werden onderwezen, hadden zij toch weinig invloed op de procedures aan de rechtbanken

- de civiele rechten werden een eigene stand in de maatschappij, zij vonden de humanistische leer irrelevant voor hun dagelijkse praktijk

- de mos italicus bekwam weer meer invloed daardoor dat de werken van de commentatoren in de 16e eeuw werden opnieuw afgedrukt, nu werd gezegd dat de commentaren belangrijker waren als de Corpus Iuris Civilis zelf, dus hadden de Bartolisten tegen de humanisten gewonnen

7) de receptie van het Romeinse recht

- bij het ontstaan van soevereine staten, hebben de staten ook steeds meer professionele rechtbanken ingericht, die de Romeinse-canonieke methode van procedure toepasten

- het gewoonterecht werd aan deze professionele rechtbanken niet toegepast omdat het meestal niet in geschreven vorm beschikbaar was

- overal in Europa was een behoefte aan de technisch en complexere wetgeving van Justinianus, maar in hoeverre het Justisianse recht werd toegepast was afhankelijk van de lokale omstandigheden

- in Schotland bijvoorbeeld was het recht minder ver ontwikkeld dan in Engeland omdat er geen centrale rechtbank was, in de 16e eeuw werden universiteiten gegrond en het civiele recht onderwezen,

- men paste het Romeinse niet toe omdat het de problemen van de 16e eeuw kon oplossen, maar omdat geen ander recht vervoegbaar was

- de situatie in Engeland was complexer; hoewel het civiele recht in de tijd van Bracton wel al invloed had gehad op de Engelse rechtsontwikkeling, werd in Engeland toch doorgaans het Common Law gehanteerd

- maar met de tijd werd geen common law meer gecodificeerd en geen nieuwe wetten meer door de koning uitgevaardigd, omdat men aannam dat alle belangrijke regels waren al opgeschreven

- toch was er nog behoefte aan rechtsregels, dan ging man naar de chancellor naartoe die dan het probleem ging oplossen, die uitspraken die de chanellor maakte, waren in de 14e en 15e eeuw bekend als Equity

- chancellors hadden meestal onderwijs in het civiele en het canonieke recht gehad, dus waren hun uitspraken daardoor beïnvloed

- ook in kerkrechtbanken werd het canonieke recht toegepast en aan de grote universiteiten, Oxford en Camebridge, werd ook in beide vakken onderwijs gegeven

- naar zijn ruzie met de paus verbied Henry VIII echter de onderwijs in het canonieke recht, maar onderwijs in het civiele recht werd met de inkom van de Renaissance ondersteund

8) De receptie in Duitsland

- hoewel het Franse recht bij de codificatie van de gewoonte beïnvloed werd door het Romeinse recht, was Duitsland lange tijd immuun tegen dit beweging

- Duitsland was een bestond uit een losse confederatie van meerdere steden en heet Het Heilige Romeinse Keizerrijk

- In Duitse rechtbanken werd het gewoonterecht toegepast, en Schöffen moesten over de gevallen beslissen, het was een informele en orale procedure

- Pas in de latere 15e eeuw heeft dit gewijzigd, in de 14e eeuw werden de eersten universiteiten in Duitsland opgericht, de studenten waren grotendeels kerkmannen en werden ook primair in het canonieke recht onderwezen , slechts enkele woorden van het Romeinse recht gingen in de 15e eeuw in Duitsland rond

- In het einde van de 15e eeuw werd de Romeinse- canonieke procedure ook in Duitse rechtbanken toegepast, in geschreven vorm en met getraineerde advocaten

- De advocaten voerden dus ook argumenten uit het Romeinse recht bij hun pleidooi aan, waar de Schöffen die nooit onderwijs in rechten hadden gehad geen idee van hadden

- In gebieden zoals Sachsen waar het gewoonterecht was al gecodificeerd was de invloed van het Romeinse recht niet groot

- Dus hebben de Schöffen bij de professoren aan de universiteiten advies gezocht, dit werd dan Aktenversendung genoemd, de professoren schreven dan hun oplossing van het geval op en die werd ook altijd gevolgd

- Deze manier van rechtsvinding had ook nadelen voor de onderwijs aan de universiteiten, die daardoor in de achtergrond raakte

- Maar de lokale gerechten waren blij dat zij in de onrustige tijden van de 16e en 17e eeuw niet alle beslissingen alleen moesten nemen

- De invloed van het Romeinse recht in het vroege 16e eeuw was immense, dat hing ook samen met de renaissance in Duitsland, maar de humanisme had geen grote invloed op de rechtelijke ontwikkeling in Duitsland

- De Keizers ontdekten ook snel de voordelen van het toepassen van het Ius Commune als een factoor die het rijk verenigd, daardoor dat zij het Ius Commune het geldende recht voor het Heilige Romeinse Keizerrijk van de Duitse natie maakten, hadden zij de mogelijkheid het rijk te bureaucratiseren en de macht van de vorsten te nemen

- In geheel Europa werd het recht belangrijker voor het besturen van een staat

- De hoogste rechtbank in Duitsland was het Reichskammergericht, waar slechts het Romeinse recht werd toegepast, de 16 rechters waren vanaf 1495 slechts professionele juristen

- De receptie van het Romeinse recht werd niet zonder oppositie bereikt in Duitsland, juristen zijn een eigen stand geworden, zij waren invloedrijk geworden, maar werden ook gekritiseerd omdat ze slechts de rijken ondersteunden

- Maar de juristen die het civiele recht toepasten, waren nu hier om te blijven

9) Jurisprudentie als een bron van recht

- daardoor dat de rechtbanken steeds professioneler werden, werd men zich ook steeds meer bewust van de civiele en lokale elementen in de rechtspraak

- iedere rechtbank had zijn eigene praktijk, zijn usus fori gebaseerd op lokale gewoonten, om de uitspraken van de rechtbanken te begrijpen had men dus een uitleg nodig

- de belangrijkste rechtbank die zulke gemotiveerde uitspraken maakte was de Rota Romana, een tribunaal van de Romeinse – katholieke kerk in alle Europese landen

- in de 14e eeuw werd al de eerste report van uitspraken van de Rota Romana gepubliceerd

- waar de rechtbank geen gemotiveerde uitspraak gaaf deden de rechters dat zelf in hun werken, zoals Guy Pape (1490) en Mattheus de Afflicti (1499)

- de uitspraken van het Duitse Reichskammergericht werden nooit gemotiveerd, maar een van de rechters, Joachim Mysinger (1563) gaaf in zijn werk uitleggingen van de uitspraken om aan te tonen dat er toch reden waren om die uitspraken te doen

- een maxime van het civiele recht van Justitianus was dat rechters het recht moeten interpreteren en niet vorige beslissingen zo maar overnemen, maar in het einde van de 16e eeuw was de jurisprudentie een belangrijke rechtsbron geworden en werd meestal ook gevolgd

- in de jurisprudentie was een gemengde van het civiele en het lokale recht te herkennen, er werd geen onderscheiding gemaakt tussen de ius commune in de usus fori van een regio

- de receptie van het Romeinse recht heeft bereikt dat de ius commune werd toegepast indien er geen specifieke regel in het gewoonterecht bestaat en het niet in strijd is met het gewoonterecht

10) Het civiele recht en het natuurrecht

- behalve het gebruik van de ius commune had het civiele recht invloed op de christelijke literatuur en de theologie

- in de 16e eeuw traden nieuwe problemen op met de herovering van de nieuwe wereld, de rechtelijke gemeenschap in de christelijke landen was afhankelijk van twee machten: de koning en de kerk

- terwijl Paus Alexander VI vorderde in 1493 dat hij d macht oer de nieuwe bevolkingen had, argumenteerde Koningin Victoria van Spanje met het ius gentium dat het recht van alle mensen gedeeld werd en dat het land tot de indianen behoorde

- dit recht was niet gebaseerd op het delen van een geloof, maar op de natuur van de mensheid, het was gebaseerd op gerechtigheid en moraliteit en veel van de sleutelargumenten kwamen uit het Romeinse recht

- beroemde Spaanse moraaltheologen waren, Domenico Soto, Diego Covarruvias en Francisco Suarez

- de discussies van de moraaltheologen hadden echter weinig invloed op de praktijk van de kolonisten in de nieuwe wereld

- latere schrijvers probeerden ook meer algemene maatschappelijke regels in Romeinse rechtsteksten te vinden, daarbij veralgemeenden zij vaak regels die eigenlijk slechts betrekking op een specifiek privaatrechtelijk probleem hadden

- veel van deze regels waren afkomstig uit de laatste titel van de Digesten

- deze regels werden hoog aanerkend bij mensen die het recht als een rationele wetenschap zagen, zij waren ook belangrijk voor filosofen

11) Het civiele recht en het international recht

- de nationale staten van de 16e eeuw accepteerden de ontwikkeling van een publiek internationaal recht, ius inter gentes, zoal voorgesteld door Koningin Victoria

- maar door de beweging van de reformatie moest dit recht vrij zijn van theologie

- diplomatie was traditioneel in de handen van civiele rechters, een van de eerste en belangrijkste schrijvers over dit rechtsgebied was de Italiaanse Bartolist Alberico Gentili die in Engeland leefde

- Gentili erkende de criminele immuniteit van boodschappers volgens het civiele recht, hij schreef ook een werk over de praktijk van boodschappers, hij noemde het Romeinse recht van internationale relaties, ius fetiale, hij maakte onderscheiding tussen het civiele recht, natuurrecht en internationaal recht

- In 1587 maakte de Koningin hem professor- Met Gentili begon het proces van de creatie van het internationale

recht en de proces eindigde honderd jaren later met de Groot

12) Theorie en praktijk in Nederland

- in de 15e eeuw vormden de lagere landen een deel van Spanje - de tweede helft van de 16e eeuw was gemarkeerd door revolten

tegen de Spaanse heerschappij- in 1579 werd de Unie van Utrecht opgericht, waar elke provincie

zijn eigen regering en rechten had, maar Holland was de leider van de Unie

- Amsterdam heeft Antwerpen als hoofd handelscentrum vervangen- De eerste universiteit in de noordelijke provincies werd in 1575 in

Leyden in Holland gegrond van protestanten- De onderwijs bij de rechtenfaculteit was gebaseerd op Julianus,

Papinianus, Ulpianus en Tribonianus- Ook in de andere provincies werden universiteiten opgericht, mar

het recht van de Verenigde Provincies werd vooral gemaakt van professoren uit Leyden, wat aan de rechtbanken en bij de Hoge Raad werd toegepast

- Nederland overnam de rol voor de rechtelijke ontwikkeling van de 17e eeuw die Frankrijk in de 16e eeuw had

- Na zijn vlucht uit Frankrijk gaaf Hugo Donellus vanaf 1579 tot 1587 rechtenonderwijs in Leyden, zijn opvolger was Everard Bronchorst die in Duitsland had gestudeerd

- Hij probeerde de mos gallicus en de mos italicus te verbinden, volgens hem is het voor studenten belangrijk eerst de princiepen van het recht uit de Instituten en de Digesten te leren voordat zij het recht gingen toepassen

- Het grootste product van de universiteit van Leyden was Hugo de Groot (1583-1645), hij begon met elf te studeren en eindigde zijn studie en zijn doctoraat in Orléans

- Hij was beïnvloed door Donellus, hoewel hij nooit door hem werd onderwezen

- In 1631 publiceerde de Groot de Inleidinge tot de Hollandsche rechtsgeleerdheit, de Groot bekeek het Hollandse recht als een eigen systeem als een amalgaam van Germanistische gewoonten en Romeins recht

- Zoals Donellus hanteerde de Groot slechts met subjectief recht, hij behield de onderdeling van Gaius in personen, zaken en acties

- In 1625 publiceerde hij in Parijs zijn beroemdste werk De iuris belli ac pacis gebaseerd op de ideeën van Gentili en Suarez over het internationale recht

- De Groot claimde dat het natuurrecht was niet afkomstig van God maar van de ratio

- Natuurrecht was een voleinding van het Romeinse civiele recht, de maxime was: pacta sunt servanda

- Een ander belangrijk Nederlands jurist was Arnold Vinnius, hij studeerde ook in Leyden en bleef er als professor

- Hij stelde vast de het Hollandse recht een gemengde uit Romeins -, gewoonte -, en natuurrecht was, hij schreef een omvattend commentaar over Justitianus Instituten, hij claimde dat zijn werk zowel academisch als forensisch was

- Zijn werk werd gepubliceerd 1642 en hij probeerde de ideeën van Cujacius en Hotman te verbinden, bovendien heeft hij een kortere versie van de Notae voor studenten geschreven om de Instituten uit te leggen met humanistische ideeën

- Vinnius was een engageerde schrijver die het Romeinse recht als een universeel recht afkomstig uit de natuur en als rechtelijke praktijk te laten zien

- Andere belangrijke Hollandse juristen waren Simon Groenwegen van der Made, Simon van Leeuwen, Johannes Voet en Ulrich Huber, alle publiceerden werken over het Romeins- Hollandse recht

- De werken van de Nederlandse juristen waren al over Europa gerespecteerd en werden in veel talen overzet

- Bij het einde van de 17e eeuw is het Romeinse civiele recht in de protestantschee cultuur in noordelijk Europa ingedrongen

CHAPTER 5

Roman law and codification

1 ROMAN LAW AND NATIONAL LAWS

1653: Arthur Duck schreef een boek over het gebruik van Romeins recht in

het rijk van een christelijke heerser wilde de gewoonte verspreiden in de natuur was van mening dat geen recht van een natie zoo goed paste

als het burgerlijk recht van de Romeinen In die tijd verschilde het burgerlijke recht in ieder land. vooral de

het proces bij de gerechten (usus fori) reflecteerde het mengsel van Romeins burgerlijk recht en gewoonterecht van een land.De universiteiten leerden vooral het burgerlijk recht en ignoreerden het gewoonterecht

midden van de 17de eeuwuniversiteiten moeten het burgerlijk recht leren zoals het lokaal wordt aanvaard

1650: Michael Wexioniusprofessor in Finland (deel van het Zweedse Koninkrijk)introductie van de studie van Rooms-Zweeds burgerlijk recht (iuris civilis Sveco-Romani)Toch hadden de Nederlandse hoogleraars duidelijk meer invloed op het gebied van nationaal recht

1664: van Leeuwen’s boek over Rooms-Nederlands recht gedeeltelijk op Romeins en gedeeltelijk op Nederlands recht gebaseerd 17de eeuw:

identificatie van een Duitse versie van het Romeinse rectGeorg Adam Struve: synthese in Jurisprudentia Romano Germanica forensis (1670)

Nicholaus von Beckmann: Jus novissimum Romano- Germanicum (1676)

18de eeuw:Duitse schrijvers:synthese en benadrukken het verschillende karakter van Romeinse leemtenzochten naar een ius germanicum commune, hoofdzakelijk gebaseerd op Duitse bronnen – daardoor kregen de Romeinse elementen een vreemd karakterbehalve voor het gebruik van het institutionele schemaRomeins recht als secundair recht dat Germaans recht opvultJohann Gottlieb Heineccius (1681-1741): Duitse jurist, romanist die werd beinvloed door de Rooms-Nederlands schrijvers; schreef Antiquitatum Romanarum syntagma (1719) – illustreerde de werkwijze van de verschillende instituties van het Romeinse recht met betrekking tot de orde bij Iustinian’s Instituten; publiceerde eveneens separate elementaire werken over modern burgerlijk recht, Duits recht en natuurrecht.

Frankrijktraditioneel gingen gewoonterecht en Romeins recht niet samen1679: Louis XIV voerde in de universiteiten koninklijke professors voor Frans recht in, die probeerden om gemeenschappelijk recht uit te breiden gebaseerd op de gewoonte die de sterkste in hun regio was, maar hield ook Romeins recht in. Het Romeins recht kwam hoofdzakelijk in het verbintenissenrecht naar voren.tussen 1667 en 1681: Jean Baptiste Colbert verzocht om een verzameling van mini-codes op te stellen (Royal Ordinances) die voor het gehele koninkrijk geldig was. – bevat zich met de laatste deeltjes uit het Romeinse recht, burgerlijke procedure, strafrecht, strafrechtproces en handelsrecht; - geen grote invloed op de het burgerlijk recht maar bepaalde zijn grenzen. doel was eigenlijk om te beschrijven wat burgerlijk recht wasStrafrecht: hield enkele boeken uit de Digesten in (libri terribiles)Handelsrecht: hoofdzakelijk in Romeinse teksten. Handelaars wilden eigenlijk hun proces bij de andere handelaars opmaken ipv bij een lokale rechtbank. Ontwikkelden daardoor een soort commerciële gewoonte.Jaques Savary: Ordonnance de commerce (1673) volledige samenvatting van regels voor zaken tussen handelaars“maritime commerce” (1681): recht dat in geheel Europa werd aanvaard, eveneens in Engeland

Spanje18de eeuw: terreinen krijgen langzamerhand een gemeenschappelijk recht recht van Castille (1713) – gebaseerd op Siete partidas en Recopilación van 1567 – werd nationaal recht (derecho patrio)1713 vergadering van Castille bepaalde dat de universiteiten geen Romeins maar slechts nationaal recht mogen leren1741 nieuwe beslissing dat Romeins recht samen met nationaal recht mag worden geleerd

leerboek was de Commentaren van Vinnius op de Instituten, maar op twee manieren veranderd: 1) referentie mbt huwelijk werd geschapt2) referentie mbt Spaans recht werd ingevuldJuan Sala schreef een leerboek voor Spaanse studenten over Vinnius Commentaren (1767)

2 THE MATURE NATURAL LAW

late 17de eeuw: verdere ontwikkeling van burgerlijk recht in form van natuurrecht

G.W. Leibniz: wiskundige, jurist en filosoof; schreef Nova methodus discendae docendaeque jurisprudentiae (1667); was van mening dat de orde mbt natuur geometrisch moest zijn.1) vertrouwt: directe consequentie, gaat van consequentie tot

consequentie, en komt naar een heel logisch systeemveel bezig met de productie van Corpus Iuris reconcinnatum – waarin teksten in een logische orde weer worden opgeschrevenCorpus iuris gentium (1693) referentie tot PapinianPapinian’s concern: wet zal niet veroordelen en vrijspreken tegelijkertijd slechts daarmee het offer tevreden is

Papinianus werd gezien als een vertegenwoordiger van een ongewijzigd moraal karakter van het recht

Andreas Gryphius: schreef een drama in 1659 waarin hij Papinanus eerde

Samuel Pufendorf: Law of Nature and of Nations (1661) formele herkenning van het natuurrecht als afzonderlijk vak; benadrukte christelijk karakter van het natuurrecht en wijzigde zijn nadruk van natuurrechten tot natuurlijke plichten. werd door Cicero’s “de officiis” beïnvloed die burgerlijk recht tot een wetenschap veranderdePufendorfs opvatting:

mens was een sociaal en rationaal wezen God creëerde het natuurrecht voor hem dank van de mens wordt in Gospel uitgedrukt mens als mens heeft dus drie plichten

2) mbt God3) mbt hemzelf4) mbt anderen

daaruit vloeien gedetailleerde regels logischerwijs voort verbintenissen ontstaan als de mens een andere mens zijn woord

geeft Jean Domat: Les lois civiles dans leur orde naturel (1689-94)

verschillende principes neemt hij uit de Digeste nover personen en dingen zijn verminderd tot een kort beschrijving de rest van het privaatrecht draait maar om twee groepen:

4) verbintenisseni) contractueelii) uit ususfructusiii) echte en persoonlijke zekerheidiv) eigendom

v) verjaring5) opeenvolgingen

i) wilii) wettelijke erfopvolging (zonder testament)iii) testamentaire erfopvolging

werd meer door de Duitsers dan door de Fransmannen beïnvloed

Natuurrechtlers:onvrijwillige verbintenissen(quasi-contractueel; persoonlijke plichten; daarbij horen niet contracten, delicten, quasi-delicten)

eerste helft 18de eeuw:natuurrecht werd abstracter, logiek komt van de rationale en sociale natuur van de mens

Christian Thomasius (1655-1728)nut van het Romeinse recht niet meer zo groot; bekeek meer het verschil tussen recht en moraal en zei dat natuurrecht stukjes van advies (consilia) inhield

Christian Wolff (1679-1754)ontwikkelde een wiskundig systeem van het natuurrecht; serie van morele plichten, rationeel gehaald van generale morele principes

3 THE CODIFICATION MOVEMENT

18de eeuwRomeins burgerlijk recht wordt ingehaald van intellectuele stroming der Verlichting; rationale natuurrecht filosofie zie dat volledige rechtssystemen eenvoudig en rationaal kunnen worden gezien! Codificatie had de functie om de gerechten grenzen op te zetten !

schreven in duidelijke en systematische manier oude regels schrappen – nieuwe regels invullen

Romeins recht speelde nog steeds bij de codificatie maar over beland vroegen ze zich af; werd gezien als een recht van een oude maatschappij uit een periode die heel erg van de periode van de Verlichting verschilt

late 18de eeuwJean Jaques Montesquieu: L`esprit des lois (1748) ; voerde de abstracte rationele form van het natuurrecht voort ; maar zijn opvatting hadden geen invloed op de ontwikkeling van meer referentie tot Romeins recht

i) recht in het algemeenii) rechten van de mensiii) natuur en dingen

wetten kunnen niet universeel zijn maar moeten aansluiten aan de maatschappelijke structuren

geest van het recht!

maakte vaak gebruik van voorbeelden uit het Romeinse recht

4 EARLY CODIFICATIONS IN GERMANY AND AUSTRIA

voorstel voor codificatie in Duitstalige landen W.X.A. van Kreittmayr: creeerde voor he teerst een strafrecht en

burgerlijk procesrecht (1756) Code Maximilianeus Bavaricus civilis, in het Duits geschreven, weinig proef tot natuurrechttheorie; Beierese from van ius commune

codicis van Pruisen en Oostenrijk producten van raadgeving 1714: Koning Frederick Wilhelm I van Pruisen gaf een opdracht

naar de universiteit van Halle om onder Christian Thomasius binnen drie maanden een voorstel voor privaatrecht uit te vaardigen, maar dit project is nooit begonnen

Samuel von Cocceji: minister van justitie, nieuw wetsontwerp, was een Romanist, benadrukte het Romeinse recht, maar meerderheid was tegen hem

Frederick de Grote: onderwierp zijn vader, liet een nieuw wetsontwerp uitvaardigen (in het Duits) waarin Romeins recht werd opgenomen op die plaats waar het samenging met het Germaanse recht

Carl Gottlieb Suarez: was het met Wolff eens dat de leidinggevende zijn volk moet leiden tot een perfect en rationeel leven; daarom moest de codificatie van Pruisen duidelijk , kort, en precies zijn.

1794: Allgemeines Landrecht von Preußenzoals Pufendorf’s onderverdeling – mens als individu en mens als deel van een groep; 19,000 artikelen; Romeins invloed kenbaar

Oostenrijk: provincies Karel IV: laat gemeenschappelijk wet uitvaardigen op basis van de

Instituten van Iustinianus (tussen 1727 en 1747) Maria Teresa: preciesere codificatie gebaseerd op ius commune,

met gebruik maken van het rationele recht om het bestaande recht aan te vullen (1753)1766: Codex Theresianus: eerste uitgave; 8,367 artikelen, gegroepeerd in materiaal Romeinse categorieen; conservative en reformisten waren het er niet mee eens omdat er Romeinse elementen inzaten

in die tijd betekende modern recht natuurrecht Karel Anton van Martini: Lehrbegriff des Natur- Staats- und

Völkerrechtes) (1783)makkelijk compromis tussen de positie van een koning om wetten te maken en de positie van het natuurrecht dat het zelf grenzen bepaalt

belangrijk invloed van het burgerlijk Romeins recht was bij de burgers; geen groot verschil tussen sociaal status van de mensen

1786: revisie van de codex theresianus, werd verkleind tot een kwartier van het originele, werd naar vergaderingen en universiteiten gestuurd om te worden herzien

Franz von Zeiller: opvolger van Martini; vaardigde de codex van 1,502 artikelen in 1812 uit; beïnvloed door Immanuel Kant –

Zeiller accepteerde een verschil tussen moraal en strikt recht; praktische compromis tussen Romeins recht en de specifieke belangen van de staat

code is nog altijd van kracht

5 POTHIER AND THE FRENCH CIVIL CODE

Franse Revolutie: (1789) één doel: code civil, om de structuur van ancien régime te verplaatsen door een burgerlijk code

grondwetgevende vergadering vaardigde twee ontwerpen uit 1799: Napoleon Bonaparte liet door een codificatiecommissie de

code civil voorbereiden Joseph Pothier: (1699-1772)

was koninklijke professor aan de universiteit van Orleans en ging van Romeins recht over naar gewoonterecht – publiceerde in 1761 Coutumes d`Orléans (introductie tot Frans gewoonterecht)

bereidde de code civil mee voor door Romeins en gewoonterecht op een rationele en gebruikelijke orde te reduceren, bracht de teksten uit de Digesten in een nieuwe logische orde had vijf hoofdstukken:

1) regels in het algemeen2) regels mbt personen3) regels mbt dingen4) regels mbt acties5) regels van privaatrechtelijke aard

ideeën werden tussen 1748 en 1752 openbaar en hij genoot van aanzien in

heel Europa zijn werken werden in de 19de eeuw ook vertaald 1804: Code Civil

burgerlijk recht in de zin van een institutioneel schema maar laat de onderwerpen uit de “Royal Ordinances” buiten beschouwingwerd aangevuld door vier andere codes:1) burgerlijk procedure2) strafrecht3) strafrechtproces4) handelsrechtgebaseerd op Pothier – vooral op de sectie over verbintenissen – en Domatook beïnvloed van gewoonterechtduidelijk geschreven en begrijpelijk voor iedere mens3 boeken:i) personenii) dingen, eigendom en dergelijksiii) eigendomsverkrijging

Code Civil is nog steeds van kracht!!!

6 THE GERMAN HISTORICAL SCHOOL

- in het einde van de 18e eeuw was het Romeinse recht niet meer van grote belang, hoewel het steeds nog een rol speelde in het kader van politieke en morele discussies en internationale diplomatie

- het Romeinse recht blijkt zijn traditionele functie als bron voor rechtelijke ideeën te hebben verloren

- in het begin van de 19e eeuw kwam het toch tot een revival van het Romeinse recht als een reactie op de codificatiebeweging

- het revival begon met Edward Gibbons en zijn boek Decline and Fall of the Roman Empire in 1776, hij erkende de betekenis van het recht voor de maatschappelijke en historische ontwikkeling voor een land

- de Duitser Gustav Hugo vertaalde Gibbons boek in het Duits, volgens Hugo was het belangrijk te herkennen dat niet de staat het Romeinse recht heeft gemaakt, maar de juristen zelf, hij schrijft dit met betrekken tot de klassieke periode

- de opvatting van Hugo was overgenomen bij de Duitser Friedrich Karl von Savigny (1779-1861), die ook de Duitse historische school grondde

- Savigny argumenteerde dat het recht niet slechts een product van de geest was en de reden (zoals bij het natuurrecht), maar een product uit traditie en ethos van een bepaalde maatschappij, de institutie van elke maatschappij spiegelt haar karakter weer en veranderd met de veranderingen in de maatschappij

- Volgens Savigny is een codificatie niet altijd zinvol: in het begin van een ontwikkeling van en maatschappij is het te vroeg regels op te schrijven, omdat er nog niet genoeg regels zijn en dat ook de ontwikkeling hindert, ook in een vallende periode is codificatie niet zinvol omdat dan vorm en structuur mankeren, enige mogelijke moment van codificatie is de climax van de maatschappij

- Bij zijn theorieën ignoreert Savigny dat er meningsverschillen tussen de juristen bestonden

- Savigny vond zijn schema niet toepasselijk voor iedere maatschappij, maar slechts voor de beteren maatschappijen, waar hij Duitsland ook toe teelde

- Zijn ideeën werden in Europa met enthousiasme overgenomen van tegenspelers van de codificatiebeweging

- In 1804 splitsing van de Duitse school: aan de ene kant Germanisten die geen invloed van het Romeinse Recht op hun inheemse recht wilden, aan de andere kant (Savigny) de een zuiver Romeins Recht zonder invloed van inheems recht wilden

- In Verona werd een originele tekst van Gauis Instituten herontdekt

7 PANDECT-SCIENCE AND THE GERMAN CIVIL CODE

- De Duitse Romanisten waren er niet geïnteresseerd in het Romeinse recht te interpreteren zoals de glossatoren of de commentatoren, zij wilden echter zoals de humanisten de eigenlijke betekenis en bedoeling van het Romeinse recht uitvinden

- Savingny’s model van het recht was sterk beïnvloed door de humanist Hugo Donellus

- De Duitse benadering van het Romeinse recht in de 19e eeuw werd Pandecten- wetenschap genoemd, het doel van die wetenschap was een oplossing voor actuele problemen in het Romeinse Recht te vinden

- In de eerste half van de 19e eeuw was een van de hoofdproblemen van Duitsland was het feodale systeem, veel van de vazallen wilden vrij en onafhankelijk van de leenheer zijn; Savigny probeerde ervoor een oplossing in het Romeinse recht te vinden, maar voordat hij succes had, vond al te Duitse Revolutie in 1848 plaats, waar de vazallen zichzelf bevrijden

- Tussen 1840 en 1849 publiceerde Savigny zijn belangrijkst werk System des heutigen römischen Rechts

- Vanaf de middel van het 19e eeuw begon de codificatiebeweging ook in Duitsland

- In 1861 een Duits Handelsrecht ingevoerd, baserend op de gewoonte tussen handelsmannen

- Romanisten concentreerden zich erop een civiele code baserend op het Romeinse Recht te schrijven, maar die moest de actuele belangen bevredigen

- De bekendste Duitse Romanisten van de tweede helft van het 19e eeuw waren Rudolf van Jhering en Bernhard Windscheid

- Beide vertraden de opvatting dat het recht is gebaseerd op de economische noodwendigheid, de ideale ontwikkeling van het recht was een balans tussen conservatieve en progressieve krachten, en progressief recht word gekarakteriseerd door universaliteit en niet door nationaliteit

- Jhering heeft in 1857 een tijdschrift gegrond die teksten inhield hoe het Romeinse recht met moderne problemen kon hanteren

- Windscheid werd bekend door een publicatie van een boek over de acties in het Romeinse recht in 1856 het Pandectenrecht, zijn werk werd vergeleken met de Glossen van Accursius

- Het Pandectenrecht had grote invloed op de Duitse Civiele Code (BGB) die in 1900 als wet in kracht trad

- Het BGB was niet in dezelfde order dan de Instituten, maar het was beïnvloed bij de katholieke geometrische systemen zoals bij Pufendorf en Domat

- Deze ontwikkelingen in de Duitse rechtswetenschap werden de dominante kracht voor het Europese rechtelijke denken, hoewel het ideaal van een civiele code de Franse civiele code was

8 NINETEENTH-CENTURY LEGAL SCIENCE OUTSIDE GERMANY

- de Franse rechtswetenschap was vooral beïnvloed door de “exegeten school”, die een totale scheiding maakten tussen de code civil en de eigenlijke bronnen van de teksten, was belangrijk dat de teksten van de code duidelijk waren en er niet veel plaats voor interpretatie was

- maar in de tweede helft van de 19e eeuw werd de exegeten school beïnvloed door het Duitse pandectenrecht

- in Italië had de exegetenschool een grote invloed op de Italiaanse Code civil, die in 1865 in kracht trad, maar in de tweede helft van het 19e eeuw gewon ook het Pandectenrecht aan invloed

- in Engeland was er een grote discussie of men het inheemse recht zal codificeren en onderwijzen of het Romeinse Recht zal volgen

- Jeremy Bentham heeft het University College in Londen gegrond met zowel onderwijs in Romeins Recht als in inheemse recht

- Zijn opvolger was als “directeur was John Austin in 1826, zijn theorie van het recht volgde eigenlijk Benthams opvattingen, maar zijn aard van analyse was het concept van de Duitse Romanisten

- Een andere belangrijke ondersteuner van het Romeinse recht in de zin van het pandectenrecht was Henry Sumner Maine

- Duitse rechtswetenschappen hadden ook invloed op het Engelse Case-law

- In de middel van de 19e eeuw waren de theorieën van Savigny heel populaire in Engeland, zijn idee van de aansprakelijkheid van de rechtspersoon werd bijvoorbeeld overgenomen

- In de tweede helft van de 19e eeuw werd een theorie vertreden die Savigny als de oprichter van de historische school zag

- Maine argumenteerde dat de ontwikkeling van het recht iets te doen had met de progressiviteit van een maatschappij

- Hij vergeleek de Romeinse maatschappij met de Engelse (weinig overtuigend)

- Het belangrijkste van Maines werk was echter dat hij de Romeinse maatschappij bestudeerde en zijn werk had grote invloed op de vroege studie van antropologie en sociologie, Maine maakte een verbinding tussen recht en maatschappij dat belangrijk was voor de ontwikkeling van sociale wetenschappen

9 ROMAN LAW IN THE TWENTIETH CENTURY

- met het ontstaan van het Duitse BGB in 1900, stopte de invloed van het Romeinse recht voor enkele moderne Europese staten

- het Romeinse Recht was ook niet onderwerp van de curriculum aan de universiteiten, de onderwijs was nu gebaseerd op de instituties en het moderne codificeerde Romeinse recht

- maar in de loop van de eeuw werd het Romeinse recht in de Europese landen voor de onderwijs weer belangrijker, vooral in Duitsland en Italië, vooral naar de val van de Communisme

- een strenge scheiding tussen het Romeinse Recht en het moderne civiele recht ontstond, vooral in Italië waar in 1942 een nieuw civiele recht ontstond en ook in Nederland, waar een nieuw BW in 1992 in kracht trad

- in de middel van de 19e eeuw was er een beweging dat men het Romeinse recht in een wijdere context ziet van oude rechtelijke geschiedenis

- de Europese beweging een gezamenlijke institutie te creëren gaan ook terug op het ius commune, maar de verschil is dat het ius commune uit het Romeinse recht de inwoners werd opgedrongen terwijl men in de Middeleeuwen het ius commune als algemeen geldend recht in Europa accepteerde

- het Romeinse recht heeft in iedere geval tot nu overleefd