chapter 16unay.weebly.com/uploads/7/6/8/5/7685938/ch16_2019... · reel faiz oranları (real...

Slides prepared by Thomas Bishop Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.

Chapter 16

Fiyat Seviyeleri

ve Uzun Vadede

Döviz Kurları

(devam…)

(2. kısım).

2. Kısım

Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-2


PPP’nin Eksiklikleri

• Mutlak PPP için ampirik kanıt azdır.

Farklı ülkelerdeki aynı ürün sepetlerinin aynı kur üzerinden

hesaplanan fiyatlarının birbirinden olukça farklı olduğu

görülür.

• Relatif PPP veri ile daha tutarlıdır.

Ancak relatif PPP’de döviz kuru tahminlerinde zayıftır.


Şekil 16-2: Yen/Dollar Döviz Kuru ve Relatif

Japonya-ABD Fiyat Seviyeleri, 1980–2012


Hamburgerler için Tek Fiyat Kanunu?

(2007)

Hamburgerler için Tek

Fiyat Kanunu?

(2013)


PPP’nin Eksiklikleri (devam)

PPP’nin tam tutmamasının nedenleri:

Tek fiyat kanunu aşağıdaki sebeplerden dolayı tam olarak geçerli değildir:

1. Ulaştırma maliyetleri

2. Ticaret engelleri (Örnek: Gümrük Vergileri, Kotalar),

3. Ticareti yapılmayan mallar (Non Tradables),

4. Serbest rekabetten sapmalar (Örnek: Piyasaya fiyatlandırma (Pricing To Market), tam rekabetçi olmayan piyasalar (Imperfect Competition)

5. Tüketim davranışındaki farklılıklar

6. Mal ve hizmet sepetine ait ortalama fiyat ölçümlerindeki farklılıklar



Bu nedenleri tek tek inceleyelim…

• Ticaret engelleri ve ticareti olmayan ürünler

Taşıma masrafları ve devletin ticaret kısıtları ticareti masraflı yapar ve bazı durumlarda ticareti yapılamayan (non-tradable) ürün ve servislere neden olur.

Hizmetlerin çoğu zaman ticareti yapılamaz: Hizmetler genellikle kısıtlı bir coğrafya içerisinde sunulur

(örnek: saç kesimi hizmetleri).

Taşıma masrafları arttıkça döviz kurunun PPP’den farklılaştığı aralık da o kadar büyür.

Bundan dolayı iki piyasada tek fiyat geçerli olmak durumunda değildir.



• Eksik rekabet (Imperfect competition) fiyat ayrımcılığına

neden olabilir: “piyasa için fiyatlandırma” (pricing to

market)

Bir firmanın karını maksimize etmek için, aynı ürünü

(tüketicilerin ne ödemek isteyeceğine dair beklentilere

bağlı olarak) farklı pazarlarda farklı fiyatlara satar.




• Mal ve hizmetlerin ortalama fiyat ölçülerindeki farklılıklar

Ortalama fiyat düzeyleri, mal ve hizmetlerin temsili grupları ("sepet") farklı şekilde ölçüldüğü için ülkeden ülkeye farklıdır.

Mal ve hizmetlerin temsili gruplarının ölçümü farklı olduğu için, onların ortalama fiyatlarının da aynı olması gerekmez.


Şekil 16-3: Fiyatlar ve Relatif Gelir, 2010


Döviz Kurları için Reel Döviz Kuru Yaklaşımı

PPP’nin eksikliklerinden dolayı, ekonomistler daha iyi bir teori yapmak için PPP’yi genellemeye çalışmışlardır.

• Reel döviz kuru ürün ve hizmetlerin ülkeler arasında birbirleriyle takas oranıdır.

• Başka bir deyişle, mal ve hizmetlerin ülkeler arasındaki relatif değeri/fiyatı/masrafıdır.

qUS/EU = (E$/€ x PEU)/PUS



(devam)

Reel döviz kuru Avrupa mal ve hizmet grubunun dolar üzerinden fiyatının Amerikan mal ve hizmet grubunun dolar fiyatına oranıdır.


Yani 1 temsili Avrupa sepetinin kaç adet temsili ABD sepeti ile alınacağını gösterir.

Örnek: qUS/EU = (E$/€ x PEU)/PUS

• EU ürün sepetinin fiyatı €100

• ABD ürün sepetinin fiyatı $120

• Nominal döviz kuru 1.20 $/Euro

EU ürün sepetinin dolar fiyatı= 1.20 $/Euro * €100 = $120

1 EU ürün sepeti = 1 ABD ürün sepeti

reel döviz kuru: 1 ABD Sepeti/1 EU sepeti’dir.


(devam)

Avrupa için reel kurun değerlenmesi (appreciation of the realexchange rate), ABD için ise reel değer kaybı (depreciaiton of thereal exchange rate):

Doların EU ürünlerine karşı alım gücünün doların ABD ürünlerine

karşı alım gücüne göre düşmesidir.

Avrupa sepetinin değerlenmesi demektir.

Avrupa sepetini almak için daha çok ABD sepeti harcamak

gerektiği anlamına gelir. (ya da 1 ABD sepeti ile daha az

Avrupa sepeti alınabileceği anlamına gelir)

ABD ürünlerinin EU ürünlerine göre daha ucuz ve

değersizleştiği anlamına gelir.

ABD ürünlerinin fiyatının EU ürünlerine göre düştüğü

anlamına gelir.


(devam)

• PPP’ye göre, döviz kurları ortalama relatif fiyatlarla

belirlenir

E$/€ = PUS/PEU

• Daha genel reel döviz kuru yaklaşımına göre, döviz kurları

reel döviz kurundan da etkilenebilirler:


E$/€ = qUS/EU x PUS/PEU

Peki ya reel döviz kurunu ne(ler) etkiler?


(devam)

Peki ya reel döviz kurunu ne(ler) etkiler?

1. ABD ürünlerine olan relatif talep değişimleri:

Örnek: ABD ürünlerine olan relatif talep artışı ABD ürünlerinin

değerinin (fiyatının) yabancı ürünlerin değerine (fiyatına) göre

artmasına neden olur.

Bu da ABD ürünlerinin değerinde reel bir değer artışına (real

appreciation) (reel değerlenme) sebep olur.

PUS ‘nin değeri E$/€ x PEU ’ya oranla artmış demektir.

ABD ihracatını daha pahalı, ithalatını daha ucuz yapar

(Böylece ABD ürünlerine olan relatif talep azalır)

Benzer şekilde, ABD ürünlerine olan relatif talepte azalış ABD ürünlerinin

reel bir değer kaybına (real depreciation) neden olur.


(devam)

2. ABD ürünlerinin relatif arzındaki değişimler

Örnek: ABD ürünlerinin relatif arzındaki artış (ABD verimlilik artışından kaynaklanmış olabilir) ABD ürünlerinin fiyatının/maliyetinin yabancı ürünlerin fiyatına/maliyetini göre düşmesine neden olur.

ABD ürünlerinin değerinde reel değer kaybına (real değreciaiton) sebep olur

PUS değeri E$/€ x PEU ye göre düşmüş demektir.

ABD ihracatını daha ucuz, ABD ithalatını daha pahalı yapar.

(Böylece ABD ürünlerine olan relatif talep de artar. Yani relatif talep artan relatif arzla eşitlenecek şekilde artar).

Benzer şekilde, ABD ürünlerinin relatif arzındaki artış, ABD ürünlerinin değerinde reel değer kaybına neden olur.

Şekil16-4: Uzun Vade Reel Döviz Kurunun

Belirlenmesi



(devam)

Hem parasal hem de reel faktörler nominal döviz kurunu etkiler:

1a. Parasal seviyedeki artış geçici enflasyon yaratarak enflasyon beklentilerini etkiler. Nominal kur değer kaybeder.

1b. Parasal artış oranlarındaki (monetary growth rates) artış, kalıcı enflasyona ve enflasyon beklentilerinde değişime yol açar. Nominal kur değer kaybeder.

2a. Yerli ürünlere olan relatif talep artışı reel kurda değerlenmeye yol açar. Nominal kur da değerlenir.

2b. Yerli ürünlerin olan relatif arz artışı reel kurda değer kaybına yol açar. ANCAK nominal döviz kuruna etkisi daha karışı ve net etki belirsizdir!!!)

(Nominal kurun değerlenmesi= yerli paranın değerlenmesi)


Döviz Kuru Tahminleri

Aslında, kısa dönemler için döviz kuru değişimlerini para arzı büyümesi, devlet harcaması, GSYİH büyümesi gibi “temel” (fundamental) ekonomik değişkelere dayanarak tahmin etmek zordur.

Yarının döviz kuru için en iyi tahmin, ekonomik değişkenler ne olursa olsun, bugünkü döviz kuru değeri olarak görünmektedir.

Ancak uzun vadede (1 yıldan çok) ekonomik değişkenler gerçek döviz kuru tahmini daha iyi yapmaktadır.


Tablo 16-1:

Para ve Ürün Piyasasındaki Değişimlerin Uzun Vade

nominal Dollar/Euro Döviz kuruna, E$/€, etkileri


Reel Faiz Oranları (Real Interest Rates)

r : Reel faiz oranı: enflasyon-ayarlanmış faiz oranıdır.

r = R – π

π : enflasyon oranı

R : nominal faiz oranı.

Reel faiz oranları reel ürün (output) cinsinde hesaplanır:

Borç verenlerin (yani tasarruf sahiplerinin) varlıklarının getirisi ile satın alabildikleri ürün ve hizmet miktarıdır

Borç alanların borçlarının karşılığını olarak vaz geçmek durumunda oldukları (alamadıkları) ürün ve hizmet miktarıdır


Reel Faiz Oranları (devam)

İki ülke arasında beklenen reel faiz oranları farkı nasıl olur?

re = R – πe olduğuna göre (tanım)

ABD reel faiz oranı rUS = R$ - US ve (1)

EU reel faiz oranı rEU = R € - EU dır (2)

US ile EU arasındaki reel faiz oranları farkı ( rUS – rEU ) (1) - (2) :

rUS – rEU = (R$ - US) - (R € - EU)

rUS – rEU = (R$ - R € ) - ( US - EU) dir (3)

Faiz oranları paritesi R$ = R€ - (Ee$/€ - E$/€)/E$/€ (tanım)

R$ - R€ = (Ee$/€ - E$/€)/E$/€ (4)

(3)’de (R$ - R € ) yerine (4)’ü kullanıp (Ee$/€ - E$/€)/E$/€ yaz:

rUS – rEU = ( (Ee$/€ - E$/€)/E$/€ ) - ( US - EU) (5)



Reel kur : qUS/EU = (E$/€ x PEU)/PUS (tanım)

Reel kur değişim oranı: (tanım)

(qUS/EU - qUS/EU)/qUS/EU € = (E$/€,t - E$/€, t –1)/E$/€, t –1 + (US - EU) (6)

Önceki sayfadaki (5) nolu denklem:

rUS – rEU = (Ee$/€ - E$/€)/E$/€ - ( US - EU) (5)

Reel kur değişim oranı ile bulunan (6) nolu eşitlikteki yeşil kısım yerine mor renkli kısmı (5) nolu denkleme yazarsak:

rUS – rEU = (qUS/EU - qUS/EU)/qUS/EU € eşitliğini elde etmiş oluruz.



reUS – re

EU = (qeUS/EU - qUS/EU)/qUS/EU

Bu denkleme reel faiz paritesi (real interest parity) denir.

İki ülke arasındaki reel faiz oranları farkı (borç verirken kazanılan veya borçlanma ile vazgeçilen mal ve hizmetler cinsiden ifade edilen faiz oranı) bu ülkeler arasında mal ve hizmetlerin değer/fiyat/masraflarında (yani reel kurlarında) beklenen değişime eşittir.

q : reel kur

(qeUS/EU - qUS/EU)/qUS/EU reel kurda beklenen değişim oranı

(5)



Hatırlatma:

Reel faiz paritesi (real interest parity)

reUS – re

EU = (qeUS/EU - qUS/EU)/qUS/EU

(reel faiz oranı (r) ile reel kur (q) arasındaki ilişki)

Örtük faiz oranı paritesi (Uncovered interest parity)

R$ - R€ = (Ee$/€ - E$/€)/E$/€

(nominal faiz oranı (R) ile nominal kur (E) arasındaki ilişki)

r : Reel faiz oranı: enflasyon-ayarlanmış faiz oranıdır. r = R – π

π : enflasyon oranı

R : nominal faiz oranı

E: nominal kur

q: reel kur

chapter 16unay.weebly.com/uploads/7/6/8/5/7685938/ch16_2019... · reel faiz oranları (real...

Documents