ปญหาทางกฎหมายเกยวกบความรบผด

ในการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ (Trustmark) ตอผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ

กรณศกษา: เครองหมาย DBD VERIFIED ของกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย

Legal problems of Liability for trustmark usage for Trustmark provider DBD Verified of Department of

Business Development Ministry of Commerce

สารนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร นตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยกรงเทพ

พ.ศ.2552

ปญหาทางกฎหมายเกยวกบความรบผด ในการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ (Trustmark)

ตอผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ กรณศกษา: เครองหมาย DBD VERIFIED ของกรมพฒนาธรกจการคา

กระทรวงพาณชย

Legal problems of Liability for trustmark usage for Trustmark provider DBD Verified of Department of

Business Development Ministry of Commerce

นายณฐพงษ กองแกว

สารนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร นตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยกรงเทพ

พ.ศ.2552

© 2553

ณฐพงษ กองแกว สงวนลขสทธ

ก

ชองานวจย : ปญหาทางกฎหมายเกยวกบความรบผดในการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ (Trustmark) ตอผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ กรณศกษา: เครองหมาย DBD VERRIFIED ของกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย

ชอผวจย : นายณฐพงษ กองแกว ชอคณะและสถาบน : คณะนตศาสตร มหาวทยาลยกรงเทพ สาขา : กฎหมายธรกจระหวางประเทศและธรกรรมทางอเลกทรอนกส รายชอทปรกษา : ผชวยศาสตราจารย ดร. อรรยา สงหสงบ ปการศกษา : 2552 คาสาคญ : เครองหมายรบรองความนาเชอถอ, ความรบผด, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ, ผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกส, พาณชยอเลกทรอนกส บทคดยอ : การทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสไดรบการพฒนามาอยางตอเนอง จนในปจจบนเปนทนยมกนอยางแพรหลายทงในชวตประจาวนและในการดาเนนธรกจโดยใชอนเตอรเนตเปนสอระหวางผซอกบผขาย ชวยใหเกดกระบวนการซอขายผานอนเตอรเนตไดดวยความสะดวกรวดเรวและประหยดกวาวธซอขายแบบดงเดม ซงการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสทแพรหลายในปจจบน เชน Business to Business (B2B), Business to Government (B2G) เปนตน อยางไรกตามแมวาการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสจะมความแพรหลายแตอาจจะหยดการเตบโตไดเพราะเนองจากการทาธรกรรมโดยคกรณไมสามารถพบปะกนได ทาให ขาดความมนใจในการทาธรกรรม ซงถาผซอผขายมโอกาสไดเจรจากนโดยตรง หรอ มการรบรองจากบคคลทสามหรอหนวยงานทเชอถอไดวาผขายคนนไวใจได จะทาใหคกรณตดสนใจทาธรกรรมไดงายขน เชนเดยวกบการซอขายสนคาทางออนไลน หากมองคกรทเชอถอไดมารบรองวาเวบไซตนน ๆ มแนวการดาเนนธรกจทด มการปฏบตตามขอตกลงทไดวางไว ตลอดจนมความปลอดภยในการทาธรกรรมดวย ผบรโภคยอมมความมนใจในการซอขายออนไลนมากขน ดวยปญหาดงกลาวกมหนวยงานบางหนวยไดตงเครองหมายขนมามชอวา “เครองหมายรบรองความนาเชอถอ” โดยเครองหมายรบรองความนาเชอถอนมหนาทใหการรบรองวาเวบไซดทมเครองหมายนแสดงอยบนเวบไซดเปนเวบไซดทไดมาตรฐาน และสรางความเชอมนในการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสในเรองตางๆ ซงในตางประเทศมผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอทมชอเสยง ตวอยางเชน TRUSTe, BBBOnline, QWEBโดยองคกรทไดยกตวอยางมานน มแนวนโยบายในการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอแกผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกส ตามแนวทาง OECD (The Organization for Economic

ข

Cooperation and Development) กาหนดไวเพอใหผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอไดกาหนดนโยบายไปในทางเดยวกน ในสวนของประเทศไทยไดมการนาเครองหมายรบรองความนาเชอถอเขามาใชเมอประมาณ พ.ศ.2548 มชอวา DBD Trustmark ออกโดยกรมพฒนาธรกจการคากระทรวงพาณชย ในการขอใชบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอตองปฏบตตามขอบงคบวาดวยการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ พ.ศ.2548 จากการศกษาพบวา ถาประเทศไทยไดมการกาหนดประเภทของเครองหมายรบรองความนาเชอถอ, กาหนดมาตรการบงคบใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ , กาหนดมาตรการลงโทษผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสทผดสญญาเครองหมายรบรองความนาเชอถอ และคณสมบตของผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกส เพมขนอกประการหนงคอ ถาผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกส ทเคยมประวตเกยวกบการถกเพกถอนการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ กไมสามารถ ยนคาขอรบเครองหมายรบรองความนาเชอถอได หากไดมการกาหนดหลกเกณฑดงกลาวแลว จะสงผลใหเครองหมายรบรองความเชอถอของไทยมการพฒนาตอไป

ค

Title : Legal problems of Liability for trustmark usage for Trustmark provider DBD Verified of Department of Business Development Ministry of Commerce Author : Mr.Natapong Kongkaew School : Law, Bangkok University Major : Law of International Business and Electronic Transaction Advisor : Asst.Prof.Dr. Aunya Singsangob Academic year : 2552 Keywords : Trustmark, Liability, Trustmark Organization, E-merchant, E-Commerce Abstract : The Electronic Transactions is being developed continuously and highly popular in daily life as the medium of communication between the buyer and the vendor for doing online business. Buying and selling over the internet is more convenient easy and saving money for the parties comparing with traditional business, i.e. Business to Business (B2B) and Business to Government (B2G). However, even if electronic transactions have been so popular, but may be retarded because the parties cannot meet each other so they may lose their confidence on the transaction. If a dealer can negotiate directly or be guaranteed from someone or organization who can trust, it may be easier to make decision. Such as the electronic commerce, if take website on trust, have a good business plan, comply with the condition, including provide transaction-safety, so it build customer trust on e - commerce. For this problem, there are some organization provides a badge. It is called “Trustmark”. Trustmark promote online safety and trust, and confidence on e-commerce. There are a lot of famous web sites rely on trustmark in many country such as TRUSTe, BBBonline and Qweb. These organizations give trustmark for e-commerce businesses on way of OECD (The Organization for Economic Cooperation and Development). OECD was specifying the trustmark for dealer to do the same way. It is found that trustmark has been adopted since 2005 by DBD, apply known as DBD trustmark. So, the vendor must apply the Trustmark Regulation in 2005. This research, researcher was interested in Thailand trustmark and compare with another country. If shows that if Thailand make a clear point of can some issues of

ง

trustmark such as the types of trustmark, the application of trustmark, sanctions for e-merchant and for additional, If e-merchant used to be withdraw their trustmark they can’t renew or get a new one. These may show the good sign of development of trustmark in Thailand.

จ

กตตกรรมประกาศ สารนพนธเลมนสาเรจลลวงไปไดดวยความกรณาอยางยงของ ผชวยศาสตราจารย ดร. อรรยา สงหสงบ และทานอาจารยชวลต อตถศาสตร ทไดสละเวลาอนมคายงรบเปน ทปรกษาสารนพนธ โดยตลอดระยะเวลาการเขยนสารนพนธ ทานไดใหคาปรกษา, คาแนะนาและใหขอมลทจาเปนแกการเขยนสารนพนธ อกทงทานไดตรวจทานและแกไขสารนพนธ เลมนดวย ผเขยนจงขอกราบขอพระคณทานเปนอยางสง ขอขอบคณบดามารดา เพอนๆ พๆ นองๆ และคณไตรทพย ชาญณรงค ทชวยเปนกาลงใจและใหความชวยเหลอในการจดทาสารนพนธเลมน จนกระทงผเขยนสามารถทา สารนพนธฉบบนสาเรจลลวงดวยด ทายน หากสารนพนธเลมนมคณคาและประโยชนประการใดแลว ผเขยนขอกราบเปนกตเวทตาคณ แกบดามารดา คณาจารย และผมพระคณทกทานทไดมสวนเกอกลเสรมสรางรากฐานทสาคญทสดสาหรบผเขยน แตหากสารนพนธเลมนมขอบกพรองประการใดแลว ผเขยนขอนอมรบไวแตเพยงผเดยว (ณฐพงษ กองแกว)

ฉ

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย.................................................................................................... ก บทคดยอภาษาองกฤษ.............................................................................................. ค กตตกรรมประกาศ.................................................................................................... จ บทท 1 บทนา........................................................................................................... 1

1.1 บทนา............................................................................................... 1 1.2 สมมตฐานการศกษา.......................................................................... 4 1.3 วตถประสงคของการศกษา................................................................ 4 1.4 ขอบเขตการศกษา............................................................................. 4 1.5 วธการดาเนนการศกษา...................................................................... 5 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ................................................................. 5 1.7 นยามศพท........................................................................................ 5 2. ความสาคญของเครองหมายรบรองความนาเชอถอตอการประกอบธรกจ ดานพาณชยอเลกทรอนกส......................................................................................... 7 2.1 ลกษณะทวไปของการทาพาณชยอเลกทรอนกส.................................. 7 2.1.1 ขนตอนการทาพาณชยอเลกทรอนกส............................... 12 2.1.2 ประโยชนของพาณชยอเลกทรอนกส................................ 15 2.2 การสรางความนาเชอถอในพาณชยอเลกทรอนกส…………………..… 16 2.3 แนวความคดและความหมายของเครองหมายรบรองความนาเชอถอ.... 28 2.3.1 ความหมายและประเภทของเครองหมายรบรอง ความนาเชอถอ……………………………………………………. 33 1) เครองหมายรบรองความนาเชอถอเกยวกบความมตวตน (Reliability Trustmark)................................................. 34 2) เครองหมายรบรองความนาเชอถอเกยวกบความเปน สวนตว (Privacy Trustmark) ……………………..…… 34 3) เครองหมายรบรองความนาเชอถอเกยวกบความมนคง ปลอดภย (Security Trustmark) ………………………... 35

ช

บทท หนา 4) เครองหมายรบรองความนาเชอถอเกยวกบการรบรอง หลายประการ (Multi-Function Trustmark) ………….. 35 2.3.2 ความสาคญของผใหบรการเครองหมายรบรอง ความนาเชอถอ…………………………………………………… 36 2.3.3 ความหมายและหนาทของผใหบรการเครองหมาย รบรองความนาเชอถอ.............................................................. 36 2.3.4 บคคลททาหนาทเปนผใหบรการเครองหมายรบรอง ความนาเชอถอ........................................................................ 37 2.3.5 แนวปฏบตของผใหบรการเครองหมายรบรอง ความนาเชอถอ........................................................................ 38 2.4 กระบวนการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอและความสมพนธ ระหวางบคคลทเกยวของ………………..............................…………….... 44 2.4.1 ขนตอนการขอใหเครองหมายรบรองความนาเชอถอ......... 44 2.4.2 ขนตอนภายหลงทไดมการออกเครองหมาย รบรองความนาเชอถอ……………………………………………. 46 3. ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอของไทยและในตางประเทศ และความรวมมอระหวางประเทศทเกยวของ…………………………………………… 48 3.1 กฎหมายเกยวกบผใหบรการเครองหมายรบรอง ความนาเชอถอในประเทศไทย……………………………………………… 48 3.1.1 ขอบงคบวาดวยการใชเครองหมายรบรอง ความนาเชอถอในการประกอบธรกจ พาณชย อเลกทรอนกส พ.ศ. 2548…………………………………... 48 3.1.2 พระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2534………………. 50 3.1.3 พระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑ อตสาหกรรม พ.ศ. 2511.. 54 3.2 ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในตางประเทศ………... 56 3.2.1 ประเทศสหรฐอเมรกา………………………………………….. 56 3.2.2 ประเทศในกลมทวปยโรป……………………………………… 63 3.2.3 ประเทศในกลมทวปเอเชย.................................................... 70

ซ

บทท หนา 3.3 ความรวมมอระหวางประเทศ…………………………………………… 71 3.2.1 Global Trustmark Alliance (GTA)…………………………… 72 3.2.2 Asia Pacific Trustmark Alliance (ATA)……………………… 73 4. วเคราะหปญหาทางกฎหมายเกยวกบเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ของประเทศไทย....................................................................................................... 75

4.1 วเคราะหลกษณะของเครองหมายรบรองความนาเชอถอของไทย........ 75 4.2 วเคราะหปญหาทางกฎหมายในการลงโทษผผดสญญาเครองหมาย รบรองความนาเชอถอ........................................................................... 79 4.3 วเคราะหปญหาทางกฎหมายในการรบผดของการกระทาท ผดสญญาเครองหมายรบรองความนาเชอถอตามกฎหมายไทยในปจจบน.. 84 4.3.1 การผดสญญาใชบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ทเกดขนระหวางผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ กรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย กบผประกอบ พาณชยอเลกทรอนกส.................................................................. 85

4.3.2 การผดสญญาทเกดขนระหวางผประกอบการพาณชย อเลกทรอนกสกบผบรโภค.............................................................. 91 4.3.3 การผดสญญาทเกดขนระหวางผใหบรการเครองหมาย รบรองความนาเชอถอกบผบรโภค................................................. 91

4.4 วเคราะหปญหาทางกฎหมายเรองความรบผดของการเลยน เครองหมายรบรองความนาเชอถอ………………………………………..... 93 4.4.1 วเคราะหปญหาความรบผดของการลอกเลยน

เครองหมายรบรองความนาเชอถอระหวางผกระทาความผด กบผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ...................... 93

4.4.2 วเคราะหปญหาความรบผดของการลอกเลยน เครองหมายรบรองความนาเชอถอระหวางผกระทาความผด กบผบรโภค………………………………………………....……. 96

ฌ

บทท หนา 4.5 วเคราะหกลไกการกากบดแลตนเองของผประกอบธรกจ (Self-Regulation) เครองหมายรบรองความนาเชอถอของไทย................. 97 4.6 วเคราะหเครองหมายรบรองความนาเชอถอเปรยบเทยบ กบเครองหมาย ม.อ.ก ทออกโดยสานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม……………………………………………..………... 100 5. บทสรปและเสนอแนะ………………………………………………….……………….. 104 5.1 บทสรป…………………………………………………………………… 104 5.2 ขอเสนอแนะ………………………………………………………..….... 108 บรรณานกรม................................................................................................................. 111 ภาคผนวก..................................................................................................................... 117 ประวตผทาวจย.............................................................................................................. 127

บทท 1 บทนา

1.1 ความสาคญของปญหา เนองจากธรรมชาตของมนษยเรานนหากไมเคยเหนหนาตาคนทจะทาการ ซอขายสนคาดวย การทาธรกรรมเปนไปไดลาบาก แตเมอผซอผขายมโอกาสไดเจรจากนโดยตรง หรอมการรบรองจากบคคลทสามหรอหนวยงานทเชอถอไดวาผขายคนนไวใจได อยางนอยทสด ผซอจะตดสนใจไดงายขน เชนเดยวกบการซอขายสนคาทางออนไลน หากมองคกรทเชอถอไดมารบรองวาเวบไซตนนๆ มแนวการดาเนนธรกจทด มการปฏบต ตามขอตกลงทไดวางไว ตลอดจนมความมนคงปลอดภยในการทาธรกรรมดวย ผบรโภคยอมมความมนใจในการซอขายออนไลนมากขน ในประเทศทมความเจรญดานเทคโนโลยอนเทอรเนต และพาณชยอเลกทรอนกสไดรบความนยมสง ไมวาจะเปนสหรฐอเมรกา องกฤษ กลมประเทศยโรป ตลอดจนประเทศในแถบเอเชย เชน เกาหลใต ญปน ไตหวน สงคโปร ฯลฯ ลวนมกลไกการสรางความเชอมนในการซอขายออนไลนหรอเรยกสนๆ วา Trustmark ซงเกดขนมาตงแตในชวง ป ค.ศ. 2000 สาหรบประเทศไทยกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชยเปนหนวยงานหลก ในการรบผดชอบงานดานการสงเสรมและพฒนาพาณชยอเลกทรอนกสและไดนาแนวทางการสรางความเชอมน ในการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส (Trustmark) ของประเทศตางๆ มาเปนแนวทางในการออก Trustmark โดยพจารณาถงความเหมาะสมในการนามาประยกตใชกบผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสไทย โดยคานงถงรปแบบทางธรกจทหลากหลายและบรรทดฐานทางสงคมไทย เพอจะไมกอใหเกดอปสรรคตอการแขงขน และตองไมเปนอปสรรคตอวสาหกจขนาดกลาง และขนาดยอม (SMEs) ไทยไดเขารวมโครงการเครองหมายรบรอง ไมวาจะเปนในเรองคาใชจายหรอหลกเกณฑขอบงคบตางๆ จงเปนทมาของโครงการการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทเรยกสนๆ วา Trustmark ซงกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชยไดออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส เพอสนบสนนผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสใหเปนทยอมรบและนาเชอถอของผบรโภค ซงโครงการดงกลาวถอไดวาเปนการสนบสนนจากภาครฐอยางแทจรง เพราะในบางประเทศนน ผประกอบการตองเสยคาธรรมเนยมการขอใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในอตรา ทคอนขางสง

2

โครงการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจะเปนประโยชนทงในสวนของผประกอบการ คอ แสดงใหเหนวาเวบไซตนนๆ มความนาเชอถอ และมแนวปฏบตในการดาเนนธรกจทด ผานการรบรองจากกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชยและมมาตรฐานเปนทยอมรบในระดบสากล สรางความแตกตางและสรางศกยภาพในการแขงขน รวมทงชวยขยายโอกาสในการสรางตลาดใหมๆ ใหกบสนคาและบรการได ในสวนของผบรโภคจะไดรบประโยชน คอ เมอใชบรการของเวบไซตทเขารวมโครงการเครองหมายรบรองความนาเช อถอแลวมน ใจว า เ ปนเวบไซตท เช อถอได โดยจะมเครองหมายรบรองความนาเชอถอปรากฏอยบนหนาเวบไซตนนๆ และผประกอบการ ทเขารวมโครงการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจะตองปฏบตตามหลกเกณฑท กรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย ระบไว ในปจจบนพาณชยอเลกทรอนกสยงไมเปน ทนยมในหมประชาชนหรอผบรโภค ในเรองทผบรโภคขาดความเชอมนในการนาวธการทางอเลกทรอนกสมาใช ซงสาเหตของ การขาดความเชอมนนสวนหนงเกดขนจากความกงวลใจในเรองของการรกษาความเปนสวนตวและขอมลสวนบคคลทเปนเชนนกเพราะวาศกยภาพของเทคโนโลยทาใหผประกอบธรกจผานทางเวบไซตทงหลายนนสามารถเกบรวบรวมขอมลสวนบคคลและตดตามเฝาดพฤตกรรม ในการใชบรการเวบไซตของลกคาได โดยลกคาทเขามาใชบรการเวบไซตไมทราบและ ไมไดใหความยนยอมแกการกระทาดงกลาว หรอแมจะมการใหความยนยอมในการนาไปใช กมกจะเกดปญหาการใชขอมลเกนขอบเขตจากทไดรบ ความยนยอม เหนไดชดจากรายงานผล

สารวจสถานภาพการพาณชยอเลกทรอนกสของ ประเทศไทย พ.ศ. 2552 ผ ประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสประมาณรอยละ 76.2 เหนวาพฤตกรรมของลกคาทเปนอปสรรคมากทสด คอ ลกคากลวการฉอโกง เชน ซอของแลวไมไดสนคารองลงมา คอกลวได รบสนคาไมตรง ตามทโฆษณาไว รอยละ 60.2 ปญหาการทลกคาไม เหนสนคากอนสงซอสงจองรอยละ 57.7

และลกคาไม มความเชอมนในการชาระเงนรอยละ 52.3 จะเหนไดจากรายงานผลสารวจสถานภาพการพาณชยอเลกทรอนกส1 ททาการสารวจพฤตกรรมของลกคา ดงนน ถามการผดสญญาเครองหมายรบรองความนาเชอถอระหวางรานคากบ กรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย ผลกจะกระทบถงตวผบรโภคโดยตรง ทาใหผวจยเหนถงสภาพปญหาในการผดสญญาเครองหมายรบรองความนาเชอถอและเหนควร ทจะทาการศกษามาตรการลงโทษผกระทาผดสญญาเครองหมายแสดงความนาเชอถอ เพอปองกนและปราบปรามการกระทาความผด ไมวาจะเปนทางอาญา คาเสยหายในทางแพง

1ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต, รายงานผลสารวจสถานภาพการพาณชยอเลกทรอนกส [online], 12 มนาคม 2553. แหลงท http://www.nectec.or.th/index.php

3

หรอมาตรการอนๆ ทจะปองกนการผดสญญาและเสรมสรางความนาเชอถอของเครองหมายรบรองความนาเชอถอ โดยผวจย ไดสรปประเดนปญหาซงมรายละเอยดดงตอไปน ประการท 1 เมอทางกรมพฒนาธรกจทางการคา กระทรวงพาณชยไดเรมโครงการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบพาณชยอเลกทรอนกสขน เมอประมาณตนป 2547 ผวจยจงเหนวากอนทาการศกษาปญหาตางๆ ในปจจบนกควรจะทาการศกษาเครองหมายรบรองความนาเชอถอของไทยนน มลกษณะตรงตามเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส (Trustmark) ของกฎหมายตางประเทศหรอระหวางประเทศหรอไม ประการท 2 เมอผประกอบการธรกจพาณชยอเลกทรอนกสไดถกตรวจสอบคณสมบตในการขอรบเครองหมายรบรองความนาเชอถอ และไดรบเครองหมายรบรองความนาเชอถอ จากกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชยแลวนน กรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย ผออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ยงสามารถตรวจคณสมบตของ ผทไดรบเครองหมายรบรองความนาเชอถอ โดยมมาตรการสาหรบลงโทษผประกอบการธรกจ ทละเลยไมปฏบตตามทตนไดสญญาไว ไมวาจะเปน มาตรการการพกใชเครองหมายรบรอง หรอ การเพกถอนเครองหมายรบรอง หรอ การคดคาปรบ 500 บาท ตอวนทมอยตามระเบยบ เปนตน ในเรองมาตรการในการลงโทษผผดสญญาเครองหมายรบรองความนาเชอถอนนผวจยเหนวา การลงโทษดงกลาวอาจจะมชองวางใหผประกอบการในการหลกเลยง การลงโทษไดและควรปรบเปลยนใหมความเหมาะสมทงสองฝาย ซงถอวาเปนปญหาสาคญเนองจากอาจทาใหมความกระทบกระเทอนในเรองความเชอมนในการประกอบการธรกจพาณชยอเลกทรอนกส จงควรศกษาและแกไขตอไป ประการท 3 เมอผประกอบการธรกจพาณชยอเลกทรอนกสไมปฏบตตามสญญา หรอผดสญญาทไดใหไวในการขอเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ซงจากการศกษาพบวาเปนปญหามากในปจจบน ผวจยจงเหนควรจะทาการศกษากฎหมายปจจบนของไทยทสามารถจะนาผกระทาความผดมาลงโทษไดบาง เนองจากการกระทาผดสญญาระหวางผขอเครองหมายรบรองความนาเชอถอกบกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชยนนมผลกระทบทคอนขางรายแรงเพราะอาจจะทาใหเครองรบรองของไทยไดรบความกระทบกระเทอนในเรองของความนาเชอถอ ของการทาธรกรรมพาณชยอเลกทรอนกส ประการท 4 จากทผวจยไดเหนถงปญหาในการผดสญญาจากการไดรบอนญาต ใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ แลวนน ผวจยยงเหนอกกรณทนาสนใจกคอ ถาเปนกรณทผประกอบการทางพาณชยอเลกทรอนกส ลกลอบเอาเครองหมายรบรองไปใช โดยไมไดรบอนญาตจนอาจจะทาใหประชาชนสบสนหลงผดคดวาไดรบการรบรองจากผใหบรการ

4

เครองหมายรบรองความนาเชอถอ จนถงขนไดทาธรกรรมขนอกทงมผไดรบความเดอดรอน จากการกระทานน หรออาจจะไดรบอนญาตแลวใชจนหมดอายแลวไมตอสญญาดวยเหตผลตางๆ ซงทกลาวมาถอวาเปนปญหาสาคญทงสน ผวจยจงสนใจทจะศกษาวากฎหมายไทย ในปจจบนมฉบบใดบางทจะมาปรบเพอลงโทษผกระทาผดดงกลาวได หรอมมาตรการใดบาง ทจะมาปองกนเพอไมใหเกดปญหานขน รวมทงเปนการปราบปรามไมใหผกระทาความผดไดกระทาผดขนอก ประการสดทาย เครองหมายรบรองความนาเชอถอ นนมแนวคดมาจากกฎหมายตางประเทศและกฎหมายระหวางประเทศ ถาหากเรานา เครองหมายรบรองความนาเชอถอมาเปรยบเทยบกบเครองหมาย ม.อ.ก ทออกโดยสานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม จะพบวามความแตกตางกน เนองจากในสวนของเครองหมาย ม.อ.ก นนมการรบรองจากพระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม พ .ศ .2511 โดยพระราชบญญตดงกลาวมวตถประสงคใหการผลตภณฑอตสาหกรรมบางชนดตองเปนไป ตามมาตรฐานเพอความปลอดภย ผวจยจงเหนวา เครอง ม.อ.ก กบ เครองหมายรบรองความนาเชอถอนน ถกสรางขนดวยวตถประสงคใกลเคยงกน นนกคอ เพอใหผบรโภคหรอผใชบรการไดรบความปลอดภย และมนใจในการเลอกใชสนคา แตปจจบน เครองหมายรบรองความนาเชอถอ ยงไมมกฎหมายใดมารองรบในเรองน จงควรศกษากฎหมายตางประเทศ และการออกกฎหมายโดยนาพระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม พ.ศ. 2511 มาเปรยบเทยบ 1.2 สมมตฐาน เมอประเทศไทยไดมการพฒนาในการใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอตามมาตรฐานสากลและแนวทางปฏบตระหวางประเทศแลวนน กควรทจะมมาตรการปองกนการกระทาผดสญญาเครองหมายรบรองความนาเชอถอเพอใหระบบความเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสของไทยเปนทยอมรบในเวทการคาระหวางประเทศ 1.3 วตถประสงคการศกษา 1.เพอศกษาเปรยบเทยบระหวางเครองหมายรบรองความนาเชอถอของไทยและตางประเทศ 2.เพอศกษาวเคราะหแนวปญหาทางกฎหมายในการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการทาพาณชยอเลกทรอนกสในประเทศไทย

5

1.4 ขอบเขตการศกษา ศกษาถงขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวยการใชเครองหมายแสดงความนาเชอถอ และแนวคดเครองหมายรบรองความนาเชอถอในพาณชยอเลกทรอนกส หลกเกณฑเครองหมายรบรองความนาเชอถอ และความรบผดตางๆ ของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอของไทยและสหรฐอเมรกา สหภาพยโรป 1.5 วธดาเนนการวจย ในการศกษา ไดทาการคนควาวจยเอกสาร (Documentary Research) โดยศกษาจากบทความของวชาการ ตาราขอมลจากฐานขอมลเพอนามาประกอบการศกษา ตลอดจนแนวคาพพากษาทงของไทยและตางประเทศ โดยรวมรวบและเปรยบเทยบอยางเปนระบบ 1.6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1.ทาใหทราบถงเครองหมายรบรองความนาเชอถอของไทยและตางประเทศ 2.ทาใหทราบถงแนวทางแกปญหากฎหมายในการใชเครองหมายรบรอง ความนาเชอถอในการทาพาณชยอเลกทรอนกสในประเทศไทย 1.7. นยามศพท เครองหมายรบรองความนาเชอถอ (Trustmark) หมายความวา ตราฉลาก เครองหมายหรอสญลกษณอนใดทแสดงใหผบรโภคทราบวาผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสไดใหคารบรองวาตนจะปฏบตตามหลกเกณฑหรอมาตรฐานตามทผใหบรการเครองหมายแสดงความนาเชอ (ผซงทาหนาทออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกผประกอบธรกจ) กาหนดขน หรอใหคามนวาตนเองจะปฏบตตามแนวปฏบตทดทางธรกจ (Best Business Practices) ทตนเองไดแสดงไวบนเวบไซต ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ หมายถง บคคลททาหนาทในการกาหนดหลกเกณฑ ขอบงคบทเกยวของกบการประกอบการพาณชยอเลกทรอนกส และออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกผประกอบการทประสงคจะขอใชบรการเครองหมาย

6

ดงกลาว ซงไดดาเนนธรกจสอดคลองกบหลกเกณฑทผใหบรการกาหนดขน รวมทงทาหนาทควบคมตรวจสอบผประกอบการทไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ

บทท 2 ความสาคญของเครองหมายรบรองความนาเชอถอตอการประกอบธรกจ

ดานพาณชยอเลกทรอนกส

เนองจากการเกดขนและเตบโตของระบบคอมพวเตอร และเครอขายอนเทอรเนต นนไดทาใหขอจากดของสภาพทางภมศาสตรของโลกถกขจดไปโดยสนเชง การตดตอสอสารระหวางกนสามารถเชอมโยงเขาถงกนไดทวโลกจนถอวาเปนสภาวะของโลกไรพรมแดน หรอ ทเรยกวา “โลกาภวตน” ผลของการประยกต ใชอนเทอรเนตอยางกวางขวางทงในชวตประจาวนและในการดาเนนธรกจโดยใชอนเทอรเนตเปนสอระหวางผซอกบผขาย ชวยใหเกดกระบวนการซอขายผานอนเทอรเนตไดดวยความสะดวกรวดเรวและประหยดกวาวธซอขายแบบดงเดม โดยกระบวนการแบบนทเรยกวา “อคอมเมรซ” (E-Commerce) หรอพาณชยอเลกทรอนกส 2.1 ลกษณะทวไปของการทาพาณชยอเลกทรอนกส เมอศกษาถงลกษณะทวไปของพาณชยอเลกทรอนกส (Electronic Commerce) หรอ อคอมเมรซ (E-Commerce) พบวาเมอประมาณตนทศวรรษท 1970 เรมขนโดยการโอนเงนทางอเลกทรอนกสระหวางหนวยงาน และในชวงเรมตนหนวยงานทเกยวของสวนใหญจะเปนบรษทใหญๆ เทาน น บรษทเลกๆ มจานวนไมมากนก ตอมาเมอการแลกเปลยนขอมลทางอเลกทรอนกส (Electronic Data Interchange-EDI) ไดแพรหลายขน ประกอบกบคอมพวเตอรพซไดมการขยายเพมอยางรวดเรวพรอมกบการพฒนาดานอนเทอรเนตและเวบไซต ทาใหหนวยงานและบคคลตางๆ ไดใชพาณชยอเลกทรอนกสมากขน ในปจจบนพาณชยอเลกทรอนกสไดครอบคลมธรกรรมหลายประเภท เชน การโฆษณา การซอขายสนคา การซอหน การทางาน การประมล และการใหบรการลกคา ดงนน สามารถอธบายไดอยางงายๆ วา Electronic Commerce หรอ การพาณชยอเลกทรอนกส หมายถง การทาธรกรรม ทางเศรษฐกจทผานสออเลกทรอนกส เชน การซอขายสนคาและบรการ การโฆษณาสนคา การโอนเงนทางอเลกทรอนกส เปนตน จดเดนของE-Commerce คอ ประหยดคาใชจาย และเพมประสทธภาพในการดาเนนธรกจ โดยลดความสาคญขององคประกอบของธรกจทมองเหนจบตองได เชน อาคารททาการหองจดแสดงสนคา (show room) คลงสนคา พนกงานขายและพนกงานใหบรการตอนรบลกคา เปนตน ดงนนขอจากดทางภมศาสตรคอ ระยะทางและเวลา ทาการแตกตางกน จงไมเปนอปสรรคตอการทาธรกจ อกทงสามารถแบงพาณชยอเลกทรอนกส (E-Commerce) แบงออกเปน

8

1. Business to Business (B2B) หมายถง การทาธรกรรมระหวางธรกจดวยกน เชน การสงสนคาของรานซเมนตไทยโฮมมารท ดวยระบบอนเทอรเนตไปยงบรษทซเมนตไทยจากด (www.cementhaionline.com)

2. Business-to-Government (B2G) คอ การทาธรกรรมของธรกจตอหนวยงานรฐบาล เชน การเสนอขายสนคาหรอบรการแกภาครฐผานเวบไซตบรษทพนธวนชจากด (www.pantavanij.com)

3. Business to Customer (B2C) คอ การทาธรกรรมของธรกจตอผบรโภคทวไป เชน www.amazon.com, www.jobsdb.com

4. Government to Business (G2B) คอ การทาธรกรรมของหนวยงานรฐบาลตอธรกจ เชน การเสยภาษนตบคคลหรอการแจงงบการเงนตอภาครฐ หรอ e-Revenue ผานเวบไซตกรมสรรพากร www.rd.go.th หรอศนยขอมลการจดซอจดจางภาครฐผานเวบไซต www.gprocurement.or.th

5. Government to Government (G2G) คอ การทาธรกรรมระหวางภาครฐดวยกน เชน โครงการเปลยนระบบการบรหารการเงนการคลงภาครฐสระบบอเลกทรอนกส (Government Fiscal Management Information System: GFMIS) www.gfmis.go.th

6. Government to Consumer (G2C) คอ การใหบรการภาครฐตอประชาชน หรอ Government to Citizen เชน การรบชาระภาษบคคลธรรมดาผานเวบไซต ตลอดจนเปาหมายของรฐบาลในการทา e-Government, e-Citizen และการใช Smart Card ในการใหบรการประชาชนผานระบบอเลกทรอนกส หรอการเลอกตงในอนาคต

7. Consumer to Business (C2B) คอ การทาธรกรรมของผบรโภคกบธรกจทวไป เชน การใชจดหมายอเลกทรอนกส หรอเวบไซตในการสงสนคาหรอบรการขอมลสาคญ รวมถงการสงซอสนคาดวยเครองมออเลกทรอนกสตางๆ เชน การสงซอสนคาหรอบรการจากโทรศพทเคลอนท (Mobile Commerce) ตจาหนายสนคาทใชระบบตดบญชชาระเงนผานธนาคาร หรอการทาธรกรรมการชาระเงนทกชนดดวยระบบอเลกทรอนกส

8. Consumer-to-Consumer (C2C) คอ การทาธรกรรมของผบรโภคตอผบรโภคดวยกนเอง เชน การประกาศซอขายสนคามอสองใน www.thai2hand.com การประกาศฝากขายสนคาในเวบประมล เชน www.ebay.com หรอการใชกระทสนทนาตามเวบไซตชอดงเพอขายสนคา เชน www.pantip.com

ประเทศตางๆ ไมวาจะเปนประเทศทพฒนาแลวหรอกาลงพฒนา รวมทงประเทศไทยเองกไดนาแนวคดเหลาน มาประยกตใชในการดาเนนธรกจไมวาจะเปน Business to Business (B2B) หรอ Business to Customer (B2C) กตาม ซงบทบาทของพาณชยอเลกทรอนกสกสามารถทจะตอบสนองความตองการทางการตลาดไดอยางมประสทธภาพ

9

ชวยใหการดาเนนธรกจมชองทางและรายไดทเตบโตเพมมากขน ปรากฏการณของโลกาภวตน (Globalization) และเศรษฐกจยคใหม (New Economy) ทเกดขน แพรขยายไปทวโลกดวย พลวตรของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ไดกอใหเกดการเปลยนแปลงวถการคาจาก รปแบบเดมสการคาแบบออนไลนผานเครอขายอนเทอรเนต จนกลายเปนทนยมแพรหลายอยางกวางขวางสงผลกระทบใหผประกอบธรกจเรงปรบตว และพฒนารปแบบการดาเนนการดานพาณชยอเลกทรอนกสกนมากขน นยสาคญของพาณชยอเลกทรอนกสทเขามามบทบาทอยางกวางขวางทงภาครฐและภาคเอกชน และมความเกยวของกบการบรหารจดการ การเงน สถต การตลาด กฎหมาย วทยาการคอมพวเตอร และพาณชยศาสตร สงผลใหโครงสรางทางเศรษฐกจของโลกเปลยนแปลงไปจากเดมเปนอนมาก ดงนน จะเหนไดจากผลการสารวจของ Forrester1 คาดวามลคาการทาพาณชยอเลกทรอนกสทวโลกในป 2551 นาจะมมลคา 177,000 ลานเหรยญ หรอประมาณ 5.9 ลานลานบาท ในป พ.ศ. 2554 คาใชจายดานการพาณชยอเลกทรอนกสนาจะมมลคา 194,000 ลานเหรยญ หรอประมาณ 6.5 ลานลานบาท และ ในป พ.ศ. 2555 คาใชจายดานการพาณชยอเลกทรอนกสนาจะมมลคา 212,000 ลานเหรยญ หรอประมาณ 7.1 ลานลานบาท สาหรบตลาดการพาณชยอเลกทรอนกสในไทย2 ปรากฏวา ตดอนดบท 30 สวนสามอนดบแรกคอ สหรฐอเมรกา เยอรมน และญปน ทงน การพาณชยอเลกทรอนกสของไทยยงเตบโตไดอก โดยมาสเตอรการดคาดการณวา ในปพ.ศ. 2553 มลคาการพาณชยอเลกทรอนกสไทยนาจะมมลคา 20,000 ลานเหรยญหรอประมาณ 668,000 ลานบาท อนง ในจานวนผใชอนเทอรเ นตท เ ปนคนไทยน นปรากฏวานยมซอสนคา ผานอนเทอรเนตรอยละ 40 นอกจากนแนวโนมของกระแสเวบเครอขายสงคมทนยมในป พ.ศ. 2552 กนาจะตอเนองมาจนถงป พ.ศ. 2553 และขยายอทธพลไปยงการพาณชยอเลกทรอนกสตางๆ ใหเขาไปอยในเวบเครอขายสงคมกนมากขนจนอาจจะกลายเปนสงคมแหงการพาณชยอเลกทรอนกส หรอ โซเชยลคอมเมรซ (Social Commerce) มากขน เชน การเขาตลาดผาน Facebook หรอ Twitter อยางไรกตาม วาแมจะมการคาดการณวาธรกรรมพาณชยอเลกทรอนกสของโลกหรอแมแตของไทยเองจะเพมสงขนเรอยๆ กตาม แตมลคาทสงขนดงกลาวสวนใหญเกดจาก การพาณชยอเลกทรอนกสแบบBusiness to Business (B2B) ในขณะทแนวโนมของ การทาพาณชยอเลกทรอนกสแบบ Business to Customer (B2C) นนยงไมแพรหลายเทาทควร ทงน จากผลสารวจของ Gartner3 พบวาการขยายตวของมลคาตลาดพาณชยอเลกทรอนกส

1 Forrester Research, independent research [online], October 2008. 2 Telecomjournal, การพาณชยอเลกทรอนกสในไทย [online], 16 กนยายน 2552. แหลงทมา http://www.telecomjournal.net 3 Gartner, ผลสารวจการขยายตวของมลคาตลาดพาณชยอเลกทรอนกส [online], 2003.

10

ของประเทศตางๆ ในทวปเอเชย ซงเปนทนาสงเกตวาอนทจรงแลวมลคาของตลาดพาณชยอเลกทรอนกสแบบ Business to Business (B2B) นาจะมมลคานอยกวาแบบ Business to Customer (B2C) เพราะ Business to Business (B2B) จะอยในวงจากดระหวางผประกอบธรกจดวยกนเองเทานนในขณะทธรกจแบบ Business to Customer (B2C) นบเปนตลาดของผบรโภคทถอวามปรมาณใหญและมลคาทางการตลาดทสงทสดแลว แตอตราการเตบโตของพาณชยอเลกทรอนกสแบบ Business to Business (B2B) กลบมมลคาสงกวา Business to Customer (B2C) ถงประมาณ 2-4 เทา สาหรบกรณของประเทศไทย หากพจารณามลคาการเตบโตระหวางธรกจแบบ Business to Business (B2B) กบ Business to Customer (B2C) จะเหนไดวาตางกนประมาณสองเทา ซงจากผลสารวจพฤตกรรมการซอสนคาหรอบรการทางอนเทอรเนตของประเทศไทย ในป พ.ศ.2546 พบวามผใชอนเทอรเนตทไมเคยสงซอสนคาหรอบรการถงรอยละ 79.14 โดยผใชอนเทอรเ นตเหลาน นใหเหตผลโดยเรยงลาดบความสาคญจากมากไปนอย ดงน อนดบแรกคอ ผโภคไมสามารถเหนหรอจบตองสนคาไดรอยละ 51.6 รองลงมา คอ ผบรโภค ไมเกดความไววางใจผขายรอยละ 47.5 และรองลงมาคอ ผบรโภคไมสนใจการซอสนคาหรอบรการทางออนไลนและมข นตอนการสงซอยงยาก ผบรโภคไมประสงคจะใหหมายเลขบตรเครดตทางอนเทอรเนต ตามลาดบ5 ในขณะทสนคาหรอบรการสวนใหญทผใชอนเทอรเนตนยมสงซอกเปนสนคาทมแบรนดเนมหรอสามารถระบเจาะจงได เชน หนงสอ ซอฟตแวร อปกรณ คอมพวเตอร ตามลาดบ6 แตในป 2548 หากเปรยบเทยบตวเลขของการซอสนคาทางอนเทอรเนตในประเทศไทยทนลเสนจดทาการสารวจเกยวกบการซอสนคาทางอนเทอรเนต ครงแรกประมาณเดอนตลาคม จะเหนไดวาการซอสนคาทางอนเทอรเนตไดเพมขนจากรอยละ48 เปน รอยละ 67 ซงแสดงใหเหนถงอตราการเตบโตของผซอสนคาผานทางอนเทอรเนตมากถง รอยละ 27 ภายใน 2 ปน และหากดจากผลการสารวจทวโลกพบวา จานวนของผใชอนเทอรเนตทวโลกซอหนงสอผานทางอนเทอรเนตเพมขน รอยละ 7 ใน 2 ปทผานมาแตกลมสนคาทมการซอขายผานทางอนเทอรเนตทเตบโตมากทสดคอ กลมเสอผา เครองประดบ รองเทา ซงเพมขนจากรอยละ 26 เปนรอยละ 36 แตในประเทศไทยดวดและเกมสขายดทสดกวาสนคาอนๆ

แหลงทมา http://www.gartner.com/technology/home.jsp 4 ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต, รายงานผลการสารวจกลมผใชอนเทอรเนตในประเทศไทย ป 2546, (กรงเทพฯ: ดานสทธาการพมพ, 2547), 72. 5 เรองเดยวกน, 78. 6 เรองเดยวกน, 75.

11

สาหรบการชาระเงนผานบตรเครดตเปนวธทนยมมากทสดสาหรบการซอสนคาออนไลน ในขณะทผบรโภคทวโลก รอยละ 60 และผบรโภคในเอเชยแปซฟก รอยละ 59 ใชบตรเครดตในการชาระคาสนคา แตผบรโภคของประเทศไทยจะเลอก “การโอนเงนทางบญชธนาคาร” มากทสด เปนอนดบหนง รอยละ 57 รองลงมาคอ บตรเครดต และการโอนเงนผานสถาบนทางการเงน รอยละ 35 เทากนและการเลอกเวบไซดในการซอของการซอสนคาผานทางอนเทอรเนตทวโลกรวมทงชาวไทยนยมเลอกเวบไซดในการซอของทตนคนเคย โดยพบผบรโภคจานวนรอยละ 52 เปดเผยวาตนเลอกซอสนคาจากเวบไซดเดมเปนสวนใหญ “จากผลการสารวจแสดงใหเหนถงความสาคญในการดงดดใหซอของทางอนเทอรเนตใหไดตงแตครงแรกทพวกเขาซอสนคาผานทางอนเทอรเนต ถาเวบไซดทขายสนคาสามารถดงดดใจผบรโภคไดตงแตแรกและใหประสบการณทดในการซอสนคาออนไลนไดนน สงเหลานจะสงผลตอความจงรกภกดของลกคาทมตอเวบไซดและนนกหมายถงการขายสนคาตอพวกเขาไดนนเอง” ในสวนปจจยอนๆ ททาใหตดสนใจซอของผานทางอนเทอรเนตใชพจารณา ในการเลอกเวบไซดซอของ กคอ เวบไซดทใหราคาพเศษ รอยละ35 การใช search engine รอยละ 32 การเสรจหาเวบไซดโดยทวไป รอยละ 30 และการเปรยบเทยบราคาสนคาจาก เวบไซดตางๆ รอยละ 26 เมอดผลสารวจการใชอนเทอรเนตในประเทศไทยผบรโภคสวนใหญ ใชอนเทอรเนตในการเชคอเมล รอยละ 81 การสงขอความดวน รอยละ 37 การแชทเปนกลม รอยละ 31 การคนหาขอมลของสนคาทตองการซอ รอยละ 27 และการเขาไปยงเครอขาย เพอทาความรจกกบเพอนใหมๆ รอยละ 26 ทกลาวมาในขางตน เปนผลสารวจ ชวงเดอนตลาคม ถงเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2550 จากผใชอนเทอรเนตประมาณ 26,312 คน ใน 48 ประเทศ แตผลสารวจในป พ.ศ. 25537 จากศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต ผลทไดคอการซอสนคาและบรการบนอนเทอรเนต พบวา ผใชอนเทอรเนตมการซอสนคาหรอบรการออนไลนเพมขนเพยงเลกนอย โดยการสงซอหนงสอและสงจองบรการตางๆ ผานอนเทอรเนต เชน ตวภาพยนตร โรงแรม ยงคงไดรบความนยม ในอตราทสง ขณะทการสงซออปกรณคอมพวเตอรทางอนเทอรเนตในปนมสดสวนลดลง เหตผลทไมซอสนคาผานอนเทอรเนต ผตอบแบบสอบถามในปนระบวาการไมไวใจผขายเปนเหตผลหลกททาใหไมซอสนคา สาหรบประเดนทางดานอนเทอรเนตทควรไดรบการพจารณาเปนลาดบตนๆ ไดแก ประเดนเรองไวรส และการรกษาความมนคงของเครอขาย เปนประเดนทผตอบ ไดใหความสาคญเปนลาดบตนๆ ซงจะสอดคลองกบปญหาทพบจากการใชอนเทอรเนต รองลงมาคอการกระจายความทวถงของบรการอนเทอรเนต และการปองกนแกไขปญหาการ

7 ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต, ผลสารวจการซอสนคาและบรการบนอนเทอรเนต [online], 2553. แหลงท http://www.nectec.or.th/index.php

12

หลอกลวงบนอนเทอรเนตและอาชญากรรมอเลกทรอนกส ซงแตกตางจากปกอนทการปองกนและแกไขปญหาการเผยแพรสอลามกอนาจารบนอนเทอรเนตไดรบความสาคญเปนลาดบทสาม จากขอมลสภาพปญหาและการวเคราะหพฤตกรรมการทาพาณชยอเลกทรอนกส ทกลาวมาขางตน พอจะสรปไดวาแมปจจบนเกอบทกประเทศทวโลกจะเหนดวยกบแนวความคดในการนาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารโดยเฉพาะอยางยงการตดตอสอสารทางเครอขายอนเทอรเนต มาประยกตใชในการดาเนนธรกจ เพอตอบสนองความตองการทางการตลาดไดเปนอยางดและเปนการเพมโอกาสหรอชองทางอนเทอรเนตหลายประการ ทาใหลกคาหรอผบรโภคเกดขอกงวลในการตดสนใจซอสนคาหรอบรการทางออนไลน เชน ความมนคงปลอดภยในระบบการตดตอสอสาร (Security) ความเปนสวนตว (Privacy) โดยเฉพาะขอมลสวนบคคล (Personal Data) ความนาเชอถอของผประกอบธรกจ (Merchant Reliability) และกระบวนการเยยวยาความเสยหายทเหมาะสม (Adequate Redress Mechanisms) กรณเกดขอพพาทขน ทาใหการพาณชยอเลกทรอนกสขาดความนาเชอถอลงไป จงสงผลใหลกคาหรอผบรโภคไมมนใจในการทาธรกรรมดวยวธการรปแบบใหมน ฉะนน การสรางความนาเชอถอในการทาพาณชยอเลกทรอนกสและความมนใจใหแกลกคาหรอผบรโภค จงนบวาเปนประเดนใหญทท วโลกตางๆ ใหความสาคญและหาแนวทางหรอมาตรการตางๆ เพอขจดปญหาหรอขอจากดดงกลาว รวมทงประเทศไทยดวยเนองจากการพาณชยอเลกทรอนกสทา ใหการประกอบธรกจไมไดจ ากดอย เพยงภายในประเทศเทาน น แตไดครอบคลมอยในบรบทของการคาระหวางประเทศซงเปนการเปดโอกาสทางการคาใหขยายตวเพมมากขน 2.1.1 ขนตอนการทาพาณชยอเลกทรอนกส ดงทไดกลาวมาแลววาการทาพาณชยอเลกทรอนกสมหลายประเภท ไมวาจะเปนแบบ B2B, B2C, B2G, C2C, G2C กตาม ซงแตละรปแบบตางมข นตอนการดาเนนการ ทแตกตางกน เชน การทาพาณชยอเลกทรอนกสแบบ B2B กจะใชวธการทาธรกรรมผานเครอขายแบบปด (Close network) การแลกเปลยนขอมลทางอเลกทรอนกส (Electronic Data Interchange : EDI), Intranet, S.W.I.F.T เปนตน หรอแบบ B2C กจะเปนการทาธรกรรมผานเครอขายแบบเปด (Open network) เชน เครอขายอนเทอรเนต เปนตน8 ซงในทนจะขอกลาวถงขนตอนการทาพาณชยอเลกทรอนกสแบบ B2C เพอประกอบการทาความเขาใจของเนอหา ในบทอนๆ ตอไป ซงสามารถสรปไดเปน 4 ขนตอนหลกๆ ดงน

8 Janice Reynolds, The Complete E-Commerce, (The United State of America: CMP Books, 2000), 2.

13

1. การหาขอมล/การโฆษณาประชาสมพนธ (Searching & Advertising) 2. การทาคาสงซอ (Ordering) 3. การชาระเงน (Payment) 4. การจดสงสนคา (Product Delivery)9 ขนตอนท 1 การหาขอมล/การโฆษณาประชาสมพนธ กอนทผบรโภคจะตดสนใจเลอกซอสนคาหรอบรการอยางใดอยางหนง สงแรก ทผบรโภคตองทาคอการหาขอมลของสนคาหรอบรการตางๆ ซงโดยสวนใหญแลวผบรโภคมกจะทาการเปรยบเทยบราคาและคณภาพของสนคาหรอบรการจากหลายๆ แหลง เพอใหไดสนคาหรอบรการทตรงกบความตองการ มคณภาพและมราคาทเหมาะสมมากทสด ดงนน วตถประสงคเบองตนในการทาเวบไซตของผประกอบธรกจหรอเจาของเวบไซต กคอ การใหขอมลขาวสารทตองการสอสารไปยงผรบสาร โดยเฉพาะเกยวกบขอมลสนคาหรอบรการตางๆ เมอเปนเชนนผประกอบธรกจหรอเจาของเวบไซตจงตองการทจะนาเสนอขอมลเกยวกบสนคาหรอบรการไปยงผบรโภคใหไดประสทธภาพสงสด โดยการสรางขอมลทมคณภาพ สามารถสบคนไดงาย อานแลวเขาใจงายซงถอเปนหวใจสาคญของการสอสารทางเวบไซต ในขณะทในสวนของผบรโภคซงเปนผรบขอมลเองกตองการความสะดวกในการรบขอมลทตองการ สามารถไดขอมลมาโดยงาย และตองมความเขาใจและตดสนใจในการรบขอมลนนในเบองตน เพราะฉะนนในขนตอนแรกของการทาพาณชยอเลกทรอนกสหรอการสงซอสนคาหรอบรการทางออนไลนน ผบรโภคจงมกจะทาการสารวจและสบคนขอมลของสนคาหรอบรการทางเวบไซตหรอจากชองทางอน เพอประกอบการตดสนใจในการทจะซอหรอไมซอสนคาตอไป ขนตอนท 2 การทาคาสงซอ เมอไดขอมลเพยงพอและตองการจะทาการซอสนคาหรอจะทาธรกรรมกนแลว ในดานของผขายตองมระบบทมประสทธภาพรองรบอยไมวาจะเปนระบบตะกราสนคา (Shopping Carts) ทอานวยความสะดวกใหผใช เชน แสดงรายละเอยดทดไดงายวาไดทาการเลอกสนคาใดๆ ไวบางแลวในตะกรา รวมแลวคาสนคาเปนเทาไหร ภาษ คาจดสงตางๆ ควร

9 Abhijit Chaudhury, Jean-Pierre Kuiboer, e-Business and e-Commerce Infrasturcture Technologies Supporting the e-Business Initiative, (New York: The McGraw-Hill Companies, 2002.), 12-15.

14

แสดงใหเหนดวย และตองสามารถให ลกคาหรอผบรโภคสามารถเกบขอมลรายการสนคาไวไดในชวงระยะเวลาหนงเพอทาการสงซอภายหลงได ขนตอนท 3 การชาระเงน ขนตอนทสาคญสาหรบทงดานผประกอบธรกจและผบรโภค ในเรองการชาระเงนควรมวธการใหผบรโภคสามารถใชบรการใหมากทสดทสะดวกกบทงทางผประกอบธรกจและผบรโภคเพราะในบางครงผบรโภคตองการสนคาของผประกอบธรกจแลว แตไมสะดวกในเรองการชาระเงนกอาจไมซอสนคาหรอบรการของผประกอบธรกจรายนนกเปนได ในการพจารณาเรองวธการชาระเงนนนใหพจารณาถงกลมผบรโภคหรอลกคาวาเปนใคร เชน เปนลกคาภายในประเทศกลมวยรน วยทางาน หรอกลมทอยตางจงหวด วธทสะดวกจะมใหเลอกหลายวธ ทงธนาณต การโอนเงนทางธนาคาร โอนเงนผานตเอทเอม จายเงนผานบตรเครดต สวนในกลมลกคาตางประเทศ หลายๆ วธทกลาวมาคงไมสะดวก ทนยมใชกนกมเพยงการชาระเงนดวยบตรเครดตผานทางอนเทอรเนต หรอจะใชบรการจากผใหบรการชาระเงนทางอนเทอรเนตกได สาหรบการชาระเงนทมมลคาสงนน มผบรการทเรยกวา Escrow ซงจะทาหนาทเปนตวกลางในการสงผานเงนระหวาง ผซอและผขาย โดยมการทางานคราวๆ คอ เมอผซอเลอกใชการชาระเงนผานบรการของ Escrow แลว เมอชาระเงนไปนนเงนจะไมถกสงไปทผคาทนทแตจะถกเกบไวท Escrow กอน เมอครบกาหนดแลวลกคาไมคนสนคาหรอวาตอบตกลงรบสนคาแลวจงจะทาการโอนเงนน นใหกบผคาตอไป ตวอยางผใหบรการชาระเงนในลกษณะดงกลาวเชน Escrow.com หรอ Paypal.com เปนตน ขนตอนท 4 การจดสงสนคา เนองจากลกษณะของสนคาทมการซอขายกนนนม 2 ลกษณะ ไดแก ลกษณะแรก คอ สนคาทมลกษณะทางกายภาพสามารถจบตองได (Tangible Goods) เชน อปกรณคอมพวเตอร หนงสอ ยา เครองใชสานกงานเปนตน และลกษณะทสอง คอ สนคาทไมมลกษณะกายภาพไมสามารถจบตองได (Intangible Goods) เชน การดาวนโหลดโปรแกรมคอมพวเตอร วดโอเกมส ภาพยนตร เพลง ผานเครอขายอนเทอรเนต โดยไมมการจดสงสนคาเปนหบหอให ผซอ ดงนน การจดสงสนคาจงม 2 รปแบบดวยกน คอ ถาเปนสนคาลกษณะแรกซงเปนสนคาทมลกษณะทางกายภาพสามารถจบตองได จะมการสงโดยผานผใหบรการซงมวธใหลกคาเลอกไดหลายวธตามความตองการและความสะดวกของลกคา ซงเปนวธการทไมแตกตางไปจากการคาในรปแบบเดม เชน การสงพสด การสงผานผใหบรการรบสงสนคา (Courier) แตถาเปนสนคาลกษณะทสองซงเปนสนคาทไมมลกษณะทางกายภาพไมสามารถจบตองไดนน การจดสงจะทา

15

การสงผานทางสออเลกทรอนกสไดในทนท เชน การดาวนโหลดเพลง การซอขอมล การเปนสมาชกดขอมลของเวบไซตตางๆ เปนตน 2.1.2 ประโยชนของพาณชยอเลกทรอนกส โดยธรรมชาตของการทาพาณชยอเลกทรอนกสซงนบไดวามตนทนตา และสามารถสรางโอกาสในการเขาถงจานวนผคนหลายรอยลานคน และโดยธรรมชาตของการมปฏสมพนธระหวางกนแลว กจะมแนวโนมของประยกตใชสงตางๆ ทหลากหลายรปแบบประกอบกบการเตบโตอยางรวดเรวของอนเทอรเนตทสงผลใหมประโยชนอยางมากมายตอองคกร บคคล และสงคม จงไมเปนทนาแปลกใจเลยวาเหตใดสดสวนการเจรญเตบโตของพาณชยอเลกทรอนกส จงมจานวนเพมสงขนทกปและมแนวโนมในการเตบโตขนไปอกอยางไมหยดยง10 ทงน เปนเพราะประโยชนอนมากมายมหาศาลของพาณชยอเลกทรอนกสเอง โดยเฉพาะอยางยงสามารถชวยธรกจเลกๆ ใหสามารถแขงขนกบธรกจใหญๆ ได ตวอยางเชนกรณศกษาของบรษทเอกชนรายหนงทเกดขนในตางประเทศ ไดแก Egghead Software โดยในป 1998 บรษทดงกลาวไดปดรานคาของตนเองทงหมด และยายทงหมดไปอยบนเวบไซตเพราะไมสามารถแขงขนกบผประกอบธรกจรายใหญได เชน CompUSA ได นอกจากนน Egghead ไดเพมเตมสวนผสมทางผลตภณฑนอกเหนอจากซอฟตแวรอกดวย และในป 1999 ยงไดรวมกจการกบบรษทประมลทางออนไลนซงเปนชองทางการจาหนายเพมเตม จะเหนไดวาตวอยางน เปนกรณศกษาในการเปลยนแปลงรปแบบการประกอบธรกจ (Business Model) ทใหมและ ถกปรบปรงอยางมากมายดวยการทาพาณชยอเลกทรอนกส11 ซงจากการศกษาเอกสารหลายฉบบสามารถจาแนกประโยชนของพาณชยอเลกทรอนกสไดจากมมมองของผเกยวของไดเปน 3 ดาน คอ ดานผประกอบธรกจ ดานผบรโภค และดานสงคม โดยมรายละเอยดดงน ก. ประโยชนสาหรบผประกอบธรกจ - เขาถงลกคาจานวนมาก ทกๆ ทในโลก ดวยตนทนและคาดาเนนการทตามาก - สามารถจดหาวตถดบและบรการจากบรษทอนๆ ไดอยางรวดเรว และสามารถ

ลดตนทนการผลตไดเมอเทยบกบวธอน - ลดตนทนในกระบวนกาตางๆ ได ตงแตขนตอนการสราง การกระจาย การเกบ

และการนากลบมาใชซงขอมลขาวสารทอยบนกระดาษไดเปนจานวนมาก

10 J. Christopher Westland and Theodore H.K. Clark, Global Electronic Commerce Theory and Case Studies, (Massachusetts Institute of Technology: 1999), 4 - 6. 11 Ibid, 24.

16

- ลดสนคาคงคลง โดยการใชระบบ Supply chain - การบรการลกคาและการสรางความสมพนธถกใชโดยการมปฏสมพนธ เปน

การสอสารแบบ One-to-one ทตนทนตา - ลดเวลาระหวางการจายเงนและการรบสนคาและบรการ - เปนการสรางรปแบบของนวตกรรมธรกจซงทาใหมความไดเปรยบเชง

การแขงขนและความสามารถในการทากาไร - สามารถเปลยนแปลงการโฆษณาไดบอยและเขาถงกลมคนจานวนมาก และ

สามารถระบเจาะจงกลมได ข. ประโยชนสาหรบผบรโภค - ไดรบสนคาและบรการถกลง และสามารถเลอกซอสนคาหรอใชบรการไดใน

หลายๆ ทภายในเวลาอนรวดเรว - มทางเลอกมากขน สามารถเลอกจากผจาหนายหลายราย และมสนคาใหเลอก

มากมาย - สามารถเลอกซอสนคาและบรการหรอทาธรกรรมไดทกวนตลอด 24 ชวโมง

และสามารถจะทาธรกรรมในทใดกไดทมการเชอมตอเครอขาย - ไดรบรายละเอยดของขอมลและบรการมากขน - ไดรบสนคาและบรการทตนตองการในราคาทเหมาะสม เนองจากผบรโภค

สามารถเปรยบเทยบราคากอนการตดสนใจไดโดยสะดวก ค. ประโยชนทางสงคม - นบเปนชองในการตดตอทาการคากบตางประเทศทมประสทธภาพ อนจะนามา

ซงมลคาการสงออกสนคาเปนจานวนมาก - ทาใหคนสามารถทางานทบานได ลดการเดนทาง ลดปญหาจราจรบนทองถนน

และลดมลภาวะ - ทาใหสนคาบางชนดขายราคาตาลง ทาใหเพมมาตรฐานการครองชพ 2.2 การสรางความนาเชอถอในพาณชยอเลกทรอนกส การสรางความนาเชอถอใหกบเวบไซต เปนเรองสาคญมากสาหรบผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกส เพราะการแสดงความนาเชอถอบนเวบไซตจะมสวนชวยในการตดสนใจของลกคาหรอผเยยมชมเวบไซต ในการสงซอสนคาหรอบรการของเรา จากผลการวจยพบวา

17

มลกคามากกวา รอยละ 5012 ทยกเลกการสงซอสนคา ทงทมรายการสนคาอยในตะกราสนคาแลว เนองจากลกคาเหลานน ไมเชอมนในการสงซอสนคากบเวบไซตนนการสรางความนาเชอถอสามารถทาไดหลายวธดงตอไปน 2.2.1 การตรากฎหมาย ในยคแรกๆ ทไดมการนาเอาพฒนาการทางเทคโนโลยเกยวกบคอมพวเตอรและอนเทอรเนตมาใชในการตดตอสอสารระหวางกน จนนาไปสการดาเนนธรกจระหวางบคคลหรอองคกรซงปจจบนเรยกวาพาณชยอเลกทรอนกสขนในทสด โดยไดมการคดคนนาเอาระบบ ทเรยกวา “การแลกเปลยนขอมลทางอเลกทรอนกส (Electronic Data Interchange : EDI)” มาใชในการตดตอสอสารเพอทาธรกจกนผานเครองคอมพวเตอร ซงกเปนความกาวหนาทไดรบความสนใจและเปนทยอมรบจากนกธรกจทวโลกโดยเฉพาะเมอมการนาระบบ EDI ดงกลาว มาเชอมโยงกบเครอขายอนเทอรเนต (Internet Network) เพราะระบบ EDI ไดมสวนชวยทาใหการประกอบธรกจแบบ B2B มความเจรญเตบโตเพมมากขน กลาวคอ ชวยลดความลาชา ในการทาธรกรรมในแตละครง โดยคสญญาสามารถทาการตดสนใจในเชงธรกจไดทนทผานเครองคอมพวเตอรทอยตรงหนา ทาใหเกดการทานตกรรมระหวางกนไดอยางรวดเรวและสะดวกสบาย อกทงยงเปนการสรางโอกาสใหกบธรกจขนาดเลกใหสามารถทาการแขงขนกบธรกจขนาดใหญไดอกดวย ดงนนเมอมการนาระบบ EDI มาใชในการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสหรอพาณชยอเลกทรอนกสระหวางกนแลว โดยเฉพาะอยางยงในการเจรจาหรอการกอใหเกดสญญาระหวางกน กจะไมมความจาเปนตองใชกระดาษ (Paper) มาเปนสอกลางในการตดตอสอสารกนอกตอไป การดาเนนธรกรรมทกกจกรรมหรอทกประเภทจะกระทาผานเครองคอมพวเตอรซงอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส (Data Message) ทงสน อนมผลทาใหธรกรรมตางๆ ทเกดขนอยในรปแบบไรกระดาษ (Paperless) นนเอง เมอการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสหรอพาณชยอเลกทรอนกสไดเปนอกทางเลอกหนงในการตดตอสอสารทไดมการอาศยพฒนาการทางเทคโนโลยเพอเอออานวย ในการตดตอสอสารระหวางกน แตเนองจากการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสหรอพาณชยอเลกทรอนกสดงกลาวมรปแบบและวธดาเนนการทมความแตกตางไปจากรปแบบเดม ซงมกฎหมายรองรบอยในปจจบนโดยสนเชง จงสงผลใหในขณะนนไดมแนวความคดใหตองมการรบผลทางกฎหมายของการทาธรกรรมอเลกทรอนกสหรอพาณชยอเลกทรอนกสใหเสมอ

12 สมาคมผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสไทย, ความรเบองตน E-Commerce [Online], 13 พฤษภาคม 2553. แหลงทมาhttp://www.thaiecommerce.org/index.php?lay=show&ac=article&Id =538636758&Ntype=6

18

กบการทาธรกรรมหรอพาณชยในรปแบบเดมดวยทเคยปฏบตอย กลาวคอ ไดมการรบรองสถานทางกฎหมายของขอมลอเลกทรอนกสใหเสมอกบหนงสอหรอกระดาษนนเอง เพอเปนการสงเสรมการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสหรอพาณชยอเลกทรอนกสใหมความนาเชอถอ เพราะในขณะนนหลายฝายหลายองคกรโดยเฉพาะองคการระหวางประเทศทเกยวของตางมองวายงไมมการรางกฎหมายออกมาใหมผลบงคบใชไปพรอมๆ กบความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยซงอาจกอใหเกดผลเสยหายตามมาได ในขณะนนทางคณะกรรมาธการกฎหมายการคาระหวางประเทศขององคการสหประชาชาต (The United Nations Commission on International Trade Law: UNCITRAL) จงไดตรากฎหมายแมแบบวาดวยการพาณชยอเลกทรอนกส (Model Law on Electronic Commerce 1996) ขนมาโดยหวงวาจะให ทกประเทศนาไปเปนกฎหมายแมแบบในการยกรางกฎหมายภายในของแตละประเทศขน ใชบงคบ เพราะตองการใหทกประเทศออกกฎหมายไปในทศทางเดยวกนเพอปองกนปญหาความขดแยงกนระหวางกฎหมายของแตละประเทศ (Conflict of Law)13 โดยกฎหมายแมแบบดงกลาวเปนเพยงการวางหลกการกฎหมายแบบกวางๆ เทานน คอ การใหการรบรองสถานะทางกฎหมายของการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสใหมผลเชนเดยวกบการทาธรกรรมในรปแบบเดมทกระทาโดยเอกสารกระดาษ14 โดยใหแตละประเทศบญญตรายละเอยดตางๆ เพมเตมใหสอดคลองกบหลกกฎหมายภายในของแตละประเทศเอง ซงปจจบนนานาประเทศกไดนาเอากฎหมายแมแบบดงกลาวไปเปนแนวทางในการบญญตกฎหมายภายใน15 รวมทงประเทศไทยดวยโดยไดมการประกาศใชกฎหมายในลกษณะดงกลาวแลว ภายใตชอ “พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544” แมวาจะไดมการรบรองสถานะทางกฎหมายของการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสหรอพาณชยอเลกทรอนกสแลวกตาม แตเนองจากเปนททราบกนดแลววาการตดตอสอสารผานเครอขายอนเทอรเนตนนมปญหาในเรองของการระบหรอการยนยนตวบคคล (Authentication) ททาธรกรรมนนๆ ซงมความสาคญอยางยงตอความผกพนหรอความรบผดอนเกดขนจากการกอนตสมพนธระหวางบคคล เพราะคกรณหรอคสญญาอกฝายหนงไมสามารถทราบไดวาบคคลทกาลงตดตออยนนแทจรงแลวเปนใคร มตวตนจรงหรอไม หรอเปนบคคลตามทไดกลาวอางมาหรอไม ตอมาจงไดมการนาวธการทางเทคโนโลยในการระบตวบคคลมาใชแกไขปญหาดงกลาว เชน เทคโนโลยแถบแมเหลก (Magnetic Card), เทคโนโลยชวภาพ (Biometrics) และ

13 United Nation, UNCITRAL Model Law on Electronic Commerce with Guide to Enactment 1996, (New York: 1999), 16. 14 Ibid, Article 5. 15 สรอยสวรรค ปญจพงษ, หลกเกณฑการประกอบธรกจของหนวยงานออกใบรบรอง, (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2545), 91.

19

เทคโนโลยการเขารหสลบ (Cryptography) มาผสมผสานกบหลกการและแนวความคดในเรองการลงลายมอชอซงเปนวธการทใชอยในขณะนนมาพฒนาเพอใชกบขอมลอเลกทรอนกส (Data Message) หรอเอกสารทางอเลกทรอนกส (Electronic Document) ทาใหเกดสงท เรยกวา “ลายมอชออเลกทรอนกส (Electronic Signature)” เขามาใชในการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสหรอพาณชยอเลกทรอนกสดงกลาว อนจะทาใหการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสหรอพาณชยอเลกทรอนกสมความนาเชอถอมากยงขน โดยเฉพาะอยางยงการนาเทคโนโลยโครงสรางพนฐานกญแจสาธารณะ (Public Key Infrastructure: PKI) มาใชในการสรางลายมอชอดจทล (Digital Signature) ซงเปนลายมอชออเลกทรอนกสทเชอถอไดประเภทหนง16 โดยในเรองลายมอชออเลกทรอนกสน กฎหมายแมแบบวาดวยพาณชยอเลกทรอนกสของ UNCITRAL กไดบญญตรบรองผลทางกฎหมายไวดวยเชนกน รวมทงไดมการตรากฎหมายแมแบบวาดวยลายมอชออเลกทรอนกส (Model Law on Electronic Signatures 2001) ขนมาเพมเตม เพอระบรายละเอยดและวางขอกาหนดขนต าในเรองของการใชลายมอชออเลกทรอนกสทจะมผลทางกฎหมายไวดวย17 นอกจากการบญญตกฎหมายเกยวกบธรกรรมทางอเลกทรอนกส (Electronic Transactions Law) หรอกฎหมายเกยวกบพาณชยอเลกทรอนกส (Electronic Commerce Law) หรอแมกระทงกฎหมายเกยวกบลายมอชออเลกทรอนกส (Electronic Signature Law) ดงทกลาวในตอนตนแลว ยงไดมการบญญตกฎหมายเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารฉบบอนๆ อกหลายฉบบ เชน กฎหมายเกยวกบการคมครองขอมลสวนบคคล (Data Protection Law) เพอใหความคมครองขอมลสวนบคคลซงเปนสวนหนงของสทธความเปนอยสวนตวอนเกดจากพฒนาการและความกาวหนาทางเทคโนโลยททาใหปจจบนการละเมดขอมลสวนบคคลกระทาไดโดยงายและรวดเรว18 หากจะกลาวถงประเดนของการขาดความเชอมนในการรกษาความเปนสวนตวและขอมลสวนบคคลทเกดขนในยคดจทล (Digital) แลว แมวาการละเมดขอมลสวนบคคลซงกระทาโดยการเกบรวบรวมขอมลสวนบคคลเพอนาไปวเคราะหหรอประมวลผลเพอการใชหรอเปดเผยจะเกดขนมาเปนเวลาชานานดวยการดาเนนการธรรมดาแบบดงเดม (Manual Means) แลว กตาม แตดวยกระบวนการจดการกบขอมลสวนบคคลในระบบดงกลาวคอนขางใชระยะเวลา 16 ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต, คาอธบายพระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544, พมพครงท 1 (กรงเทพมหานคร: บรษท จรรชการพมพ จากด, มนาคม 2545), 87-96. 17 สรอยสวรรค ปญจพงษ, หลกเกณฑการประกอบธรกจของหนวยงานออกใบรบรอง, 95. 18 European Union, Directive 95/46/EC of the European Parliament and of the Counci lof 24 October 1995 on the protection of individuals with regard to the processing of personal data and on the free movement of such data[online], Available from http://europa.eu.int/

20

ในการดาเนนการ จงทาใหการละเมดขอมลสวนบคคลกระทาไดโดยยากและกอใหเกดผลกระทบคอนขางนอยตอสงคมโดยรวม ซงปญหาดงกลาวอาจไมรนแรงมากนกเมอเทยบกบปญหา ทเกดขนในปจจบนและอนาคตในยคดจทลนทสามารถละเมดขอมลสวนบคคลดวยการใชวธการทางอเลกทรอนกส (Electronic Means) ซงสามารถทาการเกบรวบรวมขอมลและประมวลผลขอมลดงกลาวไดเพยงไมกวนาท ทงน จากการตระหนกถงความสาคญในเรองดงกลาวทาใหในหลายประเทศไมวาจะเปนระดบองคการระหวางประเทศ เชน องคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา (The Organization for Economic Cooperation and Development: OECD) ไดออกแนวทางเกยวกบการคมครองความเปนสวนตวและการโอนขอมลสวนบคคลขามประเทศ (Guidelines Governing the Protection of Privacy and Transborder Data Flows of Personal Data) ขนในป 1980 เพอวางหลกการขนพนฐานในการใหความคมครองขอมลสวนบคคลทอยในรปของขอมลอเลกทรอนกส ซงแนวทางของ OECD ดงกลาวเปนทยอมรบอยางกวางขวางโดย มหลายประเทศทงทเปนประเทศสมาชกและประเทศทไมเปนสมาชกไดนาเอาหลกการทกาหนดไวดงกลาวไปบญญตเปนกฎหมายภายในของตน19 หรอแมกระทงในระดบภมภาค เชน สหภาพยโรป (European Union) ไดออก Directive 95/46/EC of the European Parliament and of the Council of 24 October 1995 on the protection of individuals with regard to the processing of personal data and on the free movement of such data เพอผลกดนใหกฎหมายในกลมประเทศสมาชกมความสอดคลองกนในหลกการเกยวกบการคมครองขอมลสวนบคคลของพลเมองและเพอใหการแลกเปลยนขอมลสวนบคคลภายในกลมประเทศสมาชก เปนไปโดยเสรปราศจากขอจากดทเกดจากความแตกตางกนของกฎหมายหรอกฎเกณฑของ แตละประเทศ ซงสงผลใหประเทศสมาชกสหภาพยโรปไดมการตรากฎหมายตามแนวทางของ Directive ดงกลาว อนรวมถงประเทศอนทเหนดวยกบ Directive ดงกลาวแตมไดเปนสมาชกสหภาพยโรปดวย20, รวมถงในระดบประเทศ เชน ประเทศองกฤษ21 ประเทศอตาล22 ประเทศเยอรมน23 ประเทศออสเตรเลย24 ประเทศนวซแลนด25 ฮองกง26 เปนตน27

19 OECD Governing the Protection of Privacy and Transborder Data Flows of Personal Data[online], Available from http://www1.oecd.org/publications/e-book/930201 1E.pdf/ 20 European Union, Directive 95/46/EC 21 Data Protection act 1998 22 Protection of individual and other subjects with regard to the processing of personal data Act no. 675 of 31. 12. 1996 23 Federal Data Protection Act 2002 24 Privacy Act 1988 25 Privacy Act 1993

21

กฎหมายฉบบตอมาทนานาประเทศตาง คอ กฎหมายเกยวกบอาชญากรรม ทางคอมพวเตอร (Computer Crime Law)28 เพอกาหนดฐานความผดและบทกาหนดโทษ ทางอาญาสาหรบการกออาชญากรรมทางคอมพวเตอร (Computer Crime) หรอการใชคอมพวเตอรในทางมชอบ (Computer Misuse) แตเนองจากลกษณะของการกออาชญากรรมทางคอมพวเตอรทอาจมความเกยวของกบหลายประเทศและเปนเชนนนไดโดยงายจากการกระทาผานเครอขายอนเทอรเนต เชน บคคลในประเทศหนงอาจเขาถงหรอเจาะระบบคอมพวเตอรทตงอยในอกประเทศหนง หรอใชคอมพวเตอรทตงอยในประเทศทสามเปนทางผานในการกระทาผด หรอการเผยแพรไวรสคอมพวเตอรในประเทศหนงแตสงผลกระทบตอระบบคอมพวเตอรทวโลก เปนตน เปนเหตใหนานาประเทศรวมทงองคการระหวางประเทศไดพยายามหาแนวทางรวมกนในการปองกนและแกไขปญหาเกยวกบอาชญากรรมทางคอมพวเตอร ทงน ในระดบองคการระหวางประเทศ เชน องคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา (The Organization for Economic Cooperation and Development หรอเรยกโดยยอวา OECD) ทนบไดวาเปนองคการระหวางประเทศลาดบแรกทไดรเรมพฒนามาตรการทเกยวของกบการปองกนและปราบปรามการกออาชญากรรมทางคอมพวเตอรมาตงแตป 1983 โดยในป 1992 ไดมการพฒนา Guidelines for the Security of Information System ขนโดยมวตถประสงคเพอใหภาครฐและเอกชนไดตระหนกถงมาตรฐานขนตาในการรกษาความมนคงปลอดภยของระบบสารสนเทศ29 และไดมการปรบปรงแนวปฏบตดงกลาว ในป 2002 โดยใชชอวา Guidelines for the Security of Information Systems and Networks: Toward a Culture of Security เพอใหสอดคลองกบแนวโนมการพฒนาของเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารทมความกาวหนาและมความหลากหลายขน30 และองคการสหประชาชาต (United Nations) ไดออกขอมตทประชมใหญ (General assembly Resolution 55/63) วาดวยเรอง Combating the Criminal Misuse of Information Technologies ขนใน

26 The Personal Data (Privacy) Ordinance 27 สานกงานเลขานการคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส, ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต, แนวทางการจดทากฎหมายคมครองขอมลสวนบคคล, (กรงเทพมหานคร: บรษท โรงพมพเดอนตลา จากด, 2546), 7-9. 28 บางประเทศเรยกวา “กฎหมายเกยวกบการใชคอมพวเตอรในทางมชอบ (Computer Misuse Law)” 29 The Organization for Economic Cooperation and Development, OECD Guidelines for the Security of Information Systems[online], Available fromhttp://www.redes.unb.br/seurity/lei_info /oecd.htm 30 The Organization for Economic Cooperation and Development, Guidelines for the Security of Information Systems and Networks Toward a Culture of Security[online], Available from http://www.oecd.org/dataoecd/59/0/1946946.pdf

22

ป 200131 หรอในระดบภมภาค เชน คณะมนตรแหงยโรป (Council of Europe) ทไดจดทาอนสญญาวาดวยอาชญากรรมทางคอมพวเตอร (Convention on Cybercrime: ETS.No. 185)32 ซงนบเปนอนสญญาฉบบแรกทเกยวของกบการกระทาทเขาขายอาชญากรรมทางคอมพวเตอร เพอใหกฎหมายสารบญญตและวธสบญญตภายในของประเทศภาคสมาชกทเกยวกบอาชญากรรมทางคอมพวเตอรไมวาจะเปนการกาหนดฐานความผดและบทกาหนดโทษ การสบสวนสอบสวนคด ตลอดจนการรบฟงพยานหลกฐานทอยในรปขอมลอเลกทรอนกส มความสอดคลองและเปนไปในทศทางเดยวกน รวมถงเพอเรงใหเกดความรวมมอระหวางประเทศทรวดเรวและบรรลเปาหมายของอนสญญา33 หรอแมในระดบประเทศ เปนทนาสงเกตวา ในขณะทการพาณชยอเลกทรอนกสแบบ B2C เรมขยายตว มากขน แตกฎหมายกลบกลายเปนสงทชวยสรางความนาเชอถอและความเชอมนใน การทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสหรอพาณชยอเลกทรอนกสแบบ B2C ไดในระดบหนงเทานน จงอาจกลาวไดวามาตรการทางกฎหมายมไดทางออกเดยวหรอทางออกทดทสด ในการสรางความเชอมนและความไววางใจใหแกผบรโภค ดงนน เพราะถงแมจะมการออกกฎหมายขน ใชบงคบเพอสงเสรมสนบสนนใหเกดการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสหรอพาณชยอเลกทรอนกสกตามแตเหตผลทสาคญททาใหลกคาหรอผบรโภคไมเชอมนในการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสหรอพาณชยอเลกทรอนกสและไมเชอมนในกระบวนการทาพาณชยอเลกทรอนกสมากกวาความมผลทางกฎหมายหรอมาตรการบงคบทางกฎหมายตางๆ ทเกดขน เพราะกระบวนการทางกฎหมายมกจะมความสาคญกตอเมอมขอพพาทหรอปญหาเกดขนแลวเทานน อกทงเมอธรกรรมทางอเลกทรอนกสและพาณชยอเลกทรอนกสมกจะอยในบรบทของการคาระหวางประเทศซงทาใหเกดชองวางหรอความแตกตางระหวางกฎหมายของประเทศ ทเกยวของ จงยงทวความไมมนใจใหแกผบรโภคมากขน เพราะแมนานาประเทศหรอองคการระหวางประเทศตางๆ มความพยายามทจะผสมผสาน (Harmonize) กฎหมายของแตละประเทศใหเปนแมแบบหรอเปนไปในทศทางเดยวกนใหมากทสดโดยการจดทาแนวทางตางๆ หรอจดทาอนสญญาหรอกรอบ ความรวมมอระหวางประเทศดงทไดกลาวมาแลวกตาม แตดวยความ

31 United Nations, UN Resolution 55/63 on Combating the Criminal Misuse of Information Technologies[online], Available from http://www.unodc.org/pdf/crime/a_res_55/res5563e.pdf 32 ประเทศไทยไดมการพฒนายกรางกฎหมายวาดวยอาชญากรรมทางคอมพวเตอรหรอกฎหมายวาดวยการกระทาความผดเกยวกบคอมพวเตอร โดยอาศยแนวทางในการยกรางกฎหมายมาจาก Convention on Cybercrime ของ Council of Europe เชนกน เนองจากเหนวาไดมการกาหนดหลกเกณฑทสาคญและจาเปนในการรบมอกบปญหาอาชญากรรมทางคอมพวเตอรไวคอนขางสมบรณทงในแงกฎหมายสารบญญตและ วธสบญญต 33 Council of Europe, Convention on Cybercrime: ETS.No. 185 [online], Available from http://conventions.coe.int/Treaty/EN/cadreprinciple.htm

23

แตกตางของระบบกฎหมายรวมถงขนบธรรมเนยมวฒนธรรมจงทาใหแตละประเทศไดบญญตกฎหมายทมความแตกตางกนในรายละเอยดอยนนเอง นอกจากน การกากบดแลผประกอบธรกจโดยกฎหมายหรอกฎเกณฑทออกโดยรฐอาจมความเขมงวดมากเกนไปจนไมสอดคลองกบการดาเนนงานภายในของผประกอบธรกจแตละรายได ซงจาเปนตองพจารณาถงสมดลระหวางประโยชนของผบรโภคกบภาระหนาทของผประกอบธรกจเปนตองสรางใหเกดขนดวย 2.2.2 การกากบดแลตนเองของผประกอบธรกจ นอกจากการออกกฎหมายเพอสงเสรมการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสหรอพาณชยอเลกทรอนกสโดยการรบรองสถานะของขอมลอเลกทรอนกสและเพอปองกนปราบปรามการกระทาตางๆ ผานสออเลกทรอนกสโดยมชอบดวยแลว กลไกสาคญอกประการหนงทผประกอบธรกจนานาประเทศตางใหความสนใจไมยงหยอนไปกวาแนวทางขางตน และนบเปนบทบาทสาคญของผประกอบธรกจเอง กคอ การใชกลไกกากบดแลตนเองของผประกอบธรกจ (Self-regulation) ซงมลกษณะของมาตรการบงคบทคอนขางคลายกบการตรากฎหมาย แตมความเขมงวดนอยกวา (หรอในภาษาองกฤษเรยกวา Soft Law) หมายความวา การท ผประกอบธรกจทงหลายยอมตนทจะปฏบตตามกฎเกณฑทเขาเหลานนสรางขนมาเอง โดยมลกษณะเปนการสมครใจ (voluntary) และหากผประกอบธรกจไมปฏบตตามกฎเกณฑ ทกาหนดขนดงกลาวแลวกอาจจะสงผลกระทบบางประการเกดขนตอผประกอบธรกจนนๆ อกดวย34 ทงน ในสหภาพยโรปเลงเหนถงความสาคญและขอดของการกากบดแลตนเองอยางมากเนองจากเปนกลไกทมความยดหยนสาหรบผประกอบธรกจ35 โดยไดมการวางแนวทางเพอรองรบหลกการดงกลาวไวใน Electronic Commerce Directive36 อยางไรกตาม ปจจบนแนวความคดเกยวกบการกากบดแลตนเองของผประกอบธรกจหรอทในภาษาองกฤษเรยกวา Self-regulation นน ไดถกพฒนารปแบบจากเดม เพอ ใหการบงคบใชวธการดงกลาวมประสทธภาพเพมขน นนคอ การเขามามสวนรวมขององคกรหรอหนวยงานตางๆ ทเกยวของ หรอทในภาษาองกฤษเรยกวา Co-regulation กลาวคอ องคกรหรอหนวยงานภาครฐหรอแมแตกระทงกลมผประกอบธรกจดวยกนจะเขามามบทบาทในการ 34 Roswitha Riegebauer, Self-regulation of e-commerce in Europe: Building SMEs trust and confidence in the electronic marketplace. (Master thesis, Dutch Private Law, Utrecht University, May 2004), 27. 35 Ibid., 18. 36 Directive 2003/31/EC of the European Parliament and of the Council on certain legal aspects of information society services in particular electronic commerce in the Internal Market, 8 June 2000, article 16.

24

กาหนดกฎเกณฑรวมกน ตลอดจนมาตรการในการควบคม (Controlling) หรอบงคบ (Enforcing) ใหผประกอบธรกจปฏบตตามกฎเกณฑทตนไดกาหนดขน37 สาหรบขอดของการกากบดแลตนเองของผประกอบธรกจททาใหผประกอบธรกจภาคเอกชนหรอแมกระทงหนวยงานภาครฐเองตางเหนดวยทจะใชวธการดงกลาวในการสรางความนาเชอถอในการทาพาณชยอเลกทรอนกส ไดแก ความยดหยนของวธการดงกลาวทาให ผประกอบธรกจสวนใหญเกดความสบายใจและเตมใจทจะปฏบตตามกฎเกณฑทตนเองกาหนดขนเพราะกฎเกณฑตางๆ ทกาหนดขนเกดจากความสมครใจของผประกอบธรกจเอง นอกจากน การแทรกแซงจากหนวยงานของรฐสามารถทาไดนอยมาก และทาใหลดภาระคาใชจายของภาครฐไดมเปนจานวนมากอกดวย ซงมตวอยางอนเปนทนยมอยในปจจบน38 สาหรบรปแบบของการกากบดแลตนเองในปจจบน ไดแก การจดทาขอบงคบเกยวกบการประกอบธรกจ (Code of Conduct) กลาวคอ การทผประกอบธรกจ (individual company) องคกรซงเปนตวแทนภาคธรกจหรอภาคอตสาหกรรมใดๆ ไดกาหนดกฎเกณฑหรอแนวทางในการประกอบธรกจทดและเปนธรรม สอดคลองกบหลกเกณฑเกยวกบการคมครองผบรโภคหรอเรองอนๆ ทเกยวของ เพอใหผประกอบธรกจดงกลาวหรอองคกรธรกจสมาชกหรอทอยในกลมเดยวกนปฏบตตามนนเอง39 ซงการจดทา Code of Conduct นน มจดเรมตนมาจากภาคพนทวปยโรปโดยการทางานของ International Chamber of Commerce (ICC) ซงไดมการประกาศใช Code for Advertising Practices ขนเปนครงแรกในป 193740 อนเปนการวางรากฐานในการพฒนากลไกการกากบดแลตนเองและไดมการนาไปใชโดย European Advertising Standards Alliance (EASA)41 จนกระทงปจจบนทผประกอบธรกจหรอกลม ผประกอบธรกจไดมการจดทาขอบงคบเกยวกบการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสขน เปนจานวนมาก อยางไรกตาม เนองจากการทา Code of Conduct เปนการดาเนนการของ ผประกอบธรกจหรอกลมผประกอบธรกจเองเพยงฝายเดยว ซงอาจสงผลในประเดนเรอง

37 Ton Wagemans, An introduction to the labeling of websites, (The United State of America: 2003), 3. 38 lbid., 3-4. 39 Roswitha Riegebauer, Self-regulation of e-commerce in Europe: Building SMEs trust and confidence in the electronic marketplace,” 37. 40 International Chamber and Commerce, Code for Advertising Practices [online], 2008 Available from http://www.iccwbo.org 41 European Advertising standards Alliance, coordinating body for 28 self-regulatory organizations (SROs) in the area of advertising within Europe[online], 20 February 2010 Available from http://www.easa-allianec.org

25

ความนาเชอถอของ Code of Conduct ดงกลาว ตอมาจงไดมการคดหาวธการสราง ความนาเชอถอใน Code of Conduct ดวยการใหมบคคลทสาม (Third party) เขามาตรวจสอบหรอรบรองการปฏบตตาม Code of Conduct ดงกลาวของผประกอบธรกจ อนนามาส การใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ (Trusmark)42 ในการรบรองความนาเชอถอของเวบไซต (ไมวาจะเปดใหบรการในเชงพาณชยหรอไมกตาม) ซงหมายถง การตดสญลกษณหรอเครองหมายแสดงสงหนงสงใดบนเวบไซตเพอประกาศใหผบรโภครบทราบวาสนคาหรอบรการของตนไดผานการตรวจสอบคณสมบตหรอคณลกษณะตางๆ ตามมาตรฐานหรอเกณฑทม การกาหนดขนโดยองคกรตรวจสอบแลว ซงองคกรดงกลาวอาจเปนภาคเอกชนหรอภาครฐกได ทงน สญลกษณหรอเครองหมายดงกลาวจะเปนสงทบงบอกหรอรบรองไดวาผประกอบธรกจนนๆ ไดมการใหขอมลตางๆ เกยวกบสนคาและบรการทถกตองและเปนธรรมกบผบรโภค และไดปฏบตตามกฎหมายหรอกฎระเบยบตางๆ ทเกยวของ รวมถงสามารถปองกนเดกออกจากเนอหาทไมเหมาะสมซงอาจปรากฏบนเวบไซตเปนทเรยบรอยแลว43 2.2.3 การใชมาตรการทางเทคโนโลยการระบตวบคคล นอกจากการพฒนาโครงสรางพนฐานทางดานกฎหมายเพอแกปญหาและอปสรรคในการพฒนาพาณชยอเลกทรอนกสแลว ยงไดมการพฒนาเทคโนโลยเพอชวยสรางความเชอมนในการทาธรกรรมตางๆ ทเกดขนทางอเลกทรอนกสดวยการใชเทคโนโลยการเขารหสลบ (Cryptography) สามารถแบงไดเปน 2 ชนด กลาวคอ เทคโนโลยการเขารหสแบบสมมาตร (Symmetric Key Cryptography) ซงเปนระบบรหสทมคณสมบตสามารถรกษาความลบของขอมลได (Confidentiality) และเทคโนโลยการเขารหสแบบอสมมาตร (Asymmetric Key Cryptography) ซงเปนการนาเอาเทคโนโลยกญแจสาธารณะ (Public Key) อนสามารถนาไปใชในการรกษาความลบของขอมล (Confidentiality) การยนยนและตรวจสอบตวบคคล (Authentication) การรกษาความครบถวน (Integrity) ของขอมลหรอขอความทสงและรบทางอเลกทรอนกส และเมอใชแลวจะชวยในการปองกนมใหเกดการปฏเสธความรบผด (Non-repudiation) ในผลผกพนของธรกรรมททาขนไดอกดวย ซงเทคโนโลยดงกลาวเปนสงหนง ทสามารถชวยสรางความเชอมนในการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสใหแกทงผประกอบธรกจ

42 The concept of code of conduct, Trustmark (seals) [online], 2010 Available from http://elab.vanderbilt.edu/index.htm 43 Roswitha Riegebauer, Self-regulation of e-commerce in Europe: Building SMEs trust and confidence in the electronic marketplace, p.7.

26

และผบรโภคได เนองจากเทคโนโลยดงกลาวมคณลกษณะหรอกลไกสาคญในการสามารถระบหรอทราบถงตวตนทแทจรงของบคคลผซงตดตอสอสารดวยกนได44 เทคโนโลย Public Key ดงกลาว ไดมการพฒนาขนเพอใชในการเขารหสและถอดรหสปกตในการใชเชงพาณชยมกมผใหบรการซงเปนบคคลทสามทาหนาทในการใหบรการเพอสรางความนาเชอถอของระบบ เรยกวา “Certification Authority หรอ CA” ในการใหบรการโดยอาศยพนฐานของเทคโนโลยดงกลาวสามารถนาไปใชในการสรางลายมอชอดจทล (Digital signature) ไดดวย ซงจะถกสรางขนโดยใชสมการทางคณตศาสตร โดยมวตถประสงคเพอระบตวผสงขอมลอเลกทรอนกสนน โดยกอนใหบรการผใหบรการจะตองตรวจสอบตวตนของบคคลผขอใชบรการเสยกอน ทงน ในขนตอนการใชลายมอชอดจทลนน กอนการใชลายมอชอดงกลาวจะตองมการสรางกญแจคในระบบอสมมาตรขนมาหนงค ประกอบดวยกญแจสวนตว (Private Key) และกญแจสาธารณะ (Public Key) โดยกญแจแตละตวจะเปนอกษร อกขระ หรอสญลกษณตางๆ ทเกดขนจากการคานวณทางคณตศาสตร เมอมการสรางกญแจคขนมาแลว เจาของกญแจคตองเกบกญแจสวนตวไวเปนความลบเพอไวใชในการสรางลายมอชอดจทล สวนกญแจสาธารณะนนตองเปดเผยไวในระบบทสามารถใหบคคลใดกไดใชในการตรวจสอบ ผเปนเจาของลายมอชอ45 2.2.4 การสรางเครองมอชวยในการตดสนใจแกผบรโภค หากจะพจารณาจากลกษณะของผบรโภคทชอบซอสนคาและบรการทางออนไลนแลว จะพบวา สวนใหญเปนกลมบคคลทมรายไดสง และยนดทจะจายสนคาทมราคาสงหรอราคาพเศษเพอประหยดเวลาในการเลอกซอสนคาจากรานคาหรอหางสรรพสนคาทวไป (Time-starved consumer) หรอเปนกลมลกคาทไมชอบและไมนยมการเดนจบจายสนคาเพราะตองการหลกเลยงความพลกพลานของผคนหรอหลกเลยงการจราจรทตดขด (Shopping avoiders) หรอเปนกลมวยรนทมนสยชอบความสะดวกสบายและสนกกบการใชเทคโนโลยใหมๆ และเลอกทจะจบจายสนคาทางออนไลนเพอความทนสมย (New technologists) นอกจากน ยงมผบรโภคอกสวนหนงทชอบและสนกกบการทองเวบไซตเพอมองหาสนคาใหมๆ คณภาพดๆ เพอทาการเปรยบเทยบราคาและรายละเอยดของสนคาและบรการ เปนตน

44 สานกบรการเทคโนโลยสารสนเทศภาครฐ, การใชงานใบรบรองอเลกทรอนกสเพอการสอสารขอมลอยางปลอดภย, พมพครงท 1 (กรงเทพมหานคร: บรษท โรงพมพเดอนตลา จากด, มนาคม 2545), 13. 45 Andrew Nash, PKI Implementing and Managing E-Security, (California: The McGrae-Hill Companies, 2001), 15-49.

27

แตอยางไรกตาม กยงมผบรโภคหรอลกคาอกสวนหนงทยงไมคอยเชอมนหรอเชอถอในการทาพาณชยอเลกทรอนกสหรอสงซอสนคาทางออนไลน เชน ผบรโภคจะใชอนเทอรเนตเพยง เพอการสบคนขอมลสนคาและบรการหรอใชเวบไซตเพอทาการเปรยบเทยบราคาของสนคาและบรการเทานน แตยงรสกไมคอยมนใจในระบบความปลอดภยของระบบการสงซอ หรอระบบ การชาระเงน จงยงคงใชวธการแบบเกาในบางขนตอน เชน ไมมนใจในการใชบตรเครดต เพอชาระเงน แตยงคงใชการชาระเงนทางไปรษณยอยนนเอง (Time-sensitive materialists or click-and-mortar consumers) หรอเปนผบรโภคทยงมความชอบและเพลดเพลนกบการใชเวลาในการจบจายสนคาทรานคาหรอหางสรรพสนคามากกวา และไมยอมรบรปแบบการซอขายสนคาทางออนไลน (Traditional) เปนตน นนหมายความวา การทจะสงเสรมหรอชกจงใหผบรโภคบางสวนทยงคงไมเชอมนและไมไววางใจในการทาพาณชยอเลกทรอนกสหรอไมคอยมนใจในระบบการสงซอสนคาและบรการทางออนไลน จงจาเปนตองมการสรางเครอขายในการตดสนใจใหแกผบรโภค เพออานวยความสะดวก สรางความเชอมน และลดความเสยงตางๆ ทเกดขนจากการทาธรกรรมนนๆ ใหแกผบรโภค ซงปจจบนมหลายวธการ แตจะขอกลาวถงวธการทไดรบความนยม 3 วธการ ดงน การทา Shopping Portals หมายถง การจดทาเวบไซตทเปนแหลงรวมขอมลสนคา (Portal Site) เพอเปรยบเทยบขอมล เชน การแสดงตารางขอมล การเชอมโยง (link) ไปยงชอเวบไซตของผขายหรอใหคาแนะนาในเบองตน เชน เวบไซต Gomez.com, activebuyersguide.com เปนตนนอกจากน เวบไซตทเปน Search engine และ Search directories เชน shopping.yahoo.com, shopping.altavesata.com, eshop.msn.com หรอ aol.com/shopping ยงสามารถคนหา และลงคไปยงผขายหรอเปรยบเทยบขอมลใหเหนไดเหมอนกน นอกจากน Shopping Portals ยงสามารถเสนอขอมลสนคาทมลกษณะเฉพาะแคบลงไปอก เชน shopper.cnet.com ซงเปนบรการเสนออปกรณคอมพวเตอร, bsilly.com ใหบรการสนคาสาหรบเดก เปนตน ทาใหผบรโภคสามารถคนหาสนคาเฉพาะอยางไดตามรสนยมและความตองการของแตละคน

28

การทา Shop Bots and Agent หมายถง การตดตงโปรแกรมสาหรบใชในการคนหาสนคาราคาถก และนโยบายบรการทดไดจาก Shop bots and Agent ซงเปนเครองมอชวยในการตดสนใจซอสนคาบนเวบไซตอกลกษณะหนง ทาหนาทแทนพนกงานเพอสบคนขอมลเฉพาะใหกบลกคา สาหรบ Shop bots แตละเวบไซตอาจใชโปรแกรมทแตกตางกน ตวอยางเชน mysimon.com เปนเวบไซตเพอคนหาราคาสนคาทดทสดของสนคารายการเดยวกน การทา Online Payment การมตวแทนหรอตวกลางทคอยใหความชวยเหลอใหผซอและผขายสามารถ ทาธรกรรมไดมากขน ซงเปนองคกรกลางหรอตวแทนในการชาระเงนหรอใหบรการความมนใจในระบบการชาระเงน เ นองจากระบบออนไลนน น ผซอและผขายไมไดพบปะกนจรง ทาใหทงสองฝายขาดความมนใจ เปนตน อกทงการทาพาณชยอเลกทรอนกสใหประสบความสาเรจและไดรบการยอมรบจากลกคาหรอผบรโภคทงหลายนน องคประกอบหนงซงมความสาคญไมยงหยอนไปกวาเรองระบบรกษาความมนคงปลอดภยกคอ “การชาระเงนออนไลน (Online Payment)” ตวอยางเชน PayPal ของ PayPal Corporation ปจจบนมสมาชกกวา 12 ลานคน จาก 37 ประเทศ มอตราการเตบโตของสมาชกใหมเฉลยวนละ 18,000 คน46 หรอ WebEscrow ของ Kestrel Trading Corporation47 2.3 แนวความคดและความหมายของเครองหมายรบรองความนาเชอถอ การสรางความเชอมนในการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกส เรมเมอประมาณเดอนมกราคม 2542 (1999) บรษทอเมรกนสองบรษท คอ บรษท Cheskin Research และบรษท Studio Archetype/Sapient ไดรวมกนศกษาวจย เพ อหารปแบบหรอวธการทจะทา ให การตดตอสอสารผานเครอขายอนเทอรเนตหรอเวบไซตมความนาเชอถอ โดยในการศกษาวจยดงกลาว ไดขอสรปในเบองตนเกยวกบลกษณะและองคประกอบสาคญในการสรางความเชอมนและความไววางใจในธรกจพาณชยอเลกทรอนกสได 6 ประการ ดงน48

46 Paypal, PayPal Corporation[online], 2010 Available from http:/www.paypal.com 47 Escrow , Kestrel Trading Corporation [online], 2010 Available from http://www.escrow.org 48 Anna Noteberg, Trusting the Web, (Germany 1999), 18.

29

1. การสรางภาพลกษณทดหรอชอเสยงใหแกสนคาและบรการ 2. การทาเวบไซตใหมลกษณะทงายตอการหาขอมล 3. การแสดงถงวธการหรอขนตอนการทาธรกรรมอยางชดเจน 4. การทาพาณชยอเลกทรอนกสทมคณภาพ 5. การใชเทคโนโลยทมประสทธภาพ 6. การใชสญลกษณเพอเปนสงรบรองสนคาและบรการ 1. การสรางภาพลกษณทดหรอชอเสยงใหแกสนคาและบรการ (Brand) การสรางภาพลกษณทดใหแกสนคาและบรการ หมายถง การสรางภาพลกษณหรอชอเสยงใหแกสนคาและบรการ เพอใหผบรโภครจกสนคาและบรการของผประกอบธรกจ และเกดความไววางใจและเชอมนในสนคาและบรการทมยหอดงกลาว ซงวธการนกมลกษณะเชนเดยวกบการทาพาณชยทวไป กลาวคอ การทาใหสนคาและบรการตดตลาดดวยการโฆษณาสนคาและบรการใหเปนทรจก ซงวธการโฆษณาสนคาและบรการระหวางการพาณชยแบบเดมกบการพาณชยอเลกทรอนกสกมไดมความแตกตางกนเทาใดนก เพราะเปนแตเพยง การปรบเปลยนสอการโฆษณาจากรปแบบเดมจะมการนาเสนอผานสงพมพ วทย โทรทศน มาเปนการนาเสนอผานเวบไซตหรอจดหมายอเลกทรอนกสหรออเมล (E-Mail) หากวเคราะหกนแลวกจะเหนไดอยางชดเจนวาการสรางความนาเชอถอและความเชอมนดวยวธการนในบรบทของการทาพาณชยอเลกทรอนกสซงผบรโภคไมเชอมนและไมเกดความไววางใจในวธการทาธรกรรมในรปแบบดงกลาวแลว ทาใหผประกอบธรกจทมสนคาและบรการเปนทรจกอยกอนหนาทการพาณชยอเลกทรอนกสจะขยายตวและเตบโตขนเปนลาดบนนมศกยภาพการแขงขนทเหนอกวาผประกอบธรกจทมสนคาและบรการทยงไมเปนทรจก เพราะผบรโภคมกจะเลอกทาธรกรรมกบผประกอบธรกจทเปนทรจกเทานน วธการนจงเหมาะสมกบ ผประกอบธรกจทมสนคาและบรการอนเปนทรจ กอยแลว แตสามารถเพมชอเสยงและภาพลกษณของสนคาและบรการของตน ตลอดจนเพมชองทางการตดตอสอสารหรอการทาธรกรรมตางๆ ผานสออเลกทรอนกสเทานนเอง อยางไรกตาม กยงมผประกอบธรกจบางราย ทแมไมเปนทรจกอยกอนทพาณชยอเลกทรอนกสจะขยายตว กสามารถสรางแบรนดหรอชอเสยงใหแกสนคาและบรการของตนได ซงสวนใหญจะเปนการประกอบธรกจในลกษณะของตลาดแบบตรง (Direct marketing) ซงเปนเวบไซตของโรงงานผลต เชน Dell, Nike, Sony หรอการประกอบธรกจ ในลกษณะของพอคาคนกลาง (Pure-play) ซงเปนเวบไซตทไมมคลงเกบสนคาของตนเอง เชน amazon.com และสนคาสวนใหญทนยมประกอบธรกจในลกษณะเชนน กมกจะเปนสนคาประเภททสามารถระบลกษณะหรอความตองการสนคาไดอยแลวโดยท

30

ผบรโภคไมจาเปนตองเหนหรอสมผสหรอทดลองสนคานน เชน หนงสอ เครองใชไฟฟา วสดและอปกรณกอสราง คอมพวเตอร เปนตน 2. การทาเวบไซตใหมลกษณะทงายตอการหาขอมล (Navigation) เมอผประกอบธรกจสรางภาพลกษณหรอชอเสยงทดใหแกสนคาและบรการ ซงเปนองคประกอบหนงในการสรางความเชอมนและความไววางใจในธรกจพาณชยอเลกทรอนกสแลวการทาเวบไซตใหมลกษณะทงายตอการคนหาขอมลตางๆ ทผบรโภคตองการทราบ กเปน สงสาคญประการตอมา ซงผวจยเหนวามความสาคญมากกวาการสรางภาพลกษณทดหรอชอเสยงเสยอก เพราะเปนสงทไมจาเปนตองอาศยความเชอถอทตองมการสงสมมานานหรอตองประกอบธรกจหรอสนคาทมลกษณะเฉพาะเจาะจงดงทไดกลาวมาขางตน ทงนนอกจากรปแบบของเวบไซตทสามารถใชงานไดโดยงายและไมสลบซบซอนแลว ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสควรมการนาเสนอขอมลของสนคาและบรการทชดเจน เงอนไขและวธการคนเงน การยกเลกสนคาและบรการ ระบขอจากดหรอขอตกลงในการจดสงสนคา เงอนไขและวธการชาระเงนเงอนไขการรบประกนหรอขอจากดใดๆ มาตรฐาน คาบรการ ขอจากดเงอนไข ขอบเขตหรอขอจากดของสนคาหรอบรการ คาขนสงและคาระวางสนคาคาบรการหรอคาใชจายเพมเตมใดๆ ระยะเวลาในการจดสงสนคา ราคาคาลขสทธรวมทงภาษทตองชาระ ระบสนคา ทไมมในคลงสนคาหรอไมสามารถจดสงไดภายในระยะเวลาทกาหนดไว เปนตน 3. การแสดงถงวธการหรอขนตอนการทาธรกรรมอยางชดเจน (Fulfillment) เมอผประกอบธรกจไดจดทาเวบไซตใหมลกษณะงายตอการคนหาขอมลและชแจงขอมลตางๆ ทผบรโภคควรทราบแลว กมาถงขนตอนในการสงซอสนคาและบรการ โดยในขนตอนนผประกอบธรกจจะตองแจงถงวธการหรอขนตอนตางๆ ทชดเจนใหแกผบรโภค โดยผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสควรมการจดเตรยมแบบฟอรมการสงซอสนคาและบรการทถกตองสาหรบผบรโภค โดยมการลงบนทกในรายการสนคานนๆ และถามการเปลยนแปลงใดๆ จะตองไดร บการยนยอมจากผบรโภค เชน ระบบยนยนธรกรรมกอน ทจะมการตกลงซอขาย ระบบบนทกรายละเอยดของธรกรรมทเกดขนหลงจากมการตกลงซอขาย รายละเอยดทจะปรากฏในใบเสรจรบเงน รายละเอยดทผบรโภคสามารถตดตอไดหากตองการตรวจสอบสถานะของสนคาหรอบรการทส งไว มระบบแจงใหผบรโภคทราบถงความลาชาในการจดสงสนคาทเกดขนและเปดโอกาสใหยกเลกสนคาได

31

4. การทาพาณชยอเลกทรอนกสทมคณภาพ (Presentation) แมวาผประกอบธรกจจะมสนคาและบรการทมชอเสยงกด มเวบไซตในสาหรบ การนาเสนอสนคาและบรการทใชงานไดงายกด หรอเวบไซตนนไดมการแสดงถงวธการหรอขนตอนการทาธรกรรมอยางชดเจนกด แตถาหากผประกอบธรกจมไดมการคมครองสทธตางๆ ของผบรโภคเลย โดยเฉพาะอยางยงสทธเกยวกบขอมลสวนบคคลแลว เวบไซตดงกลาวกอาจจะไมไดรบความนยมมากเทานก โดยเฉพาะผบรโภคหรอลกคาชาวตางประเทศทใหความสาคญกบเรองเหลานอยางมาก ดงนน ผประกอบธรกจจงควรมการคมครองในเรองตางๆ อยาง มคณภาพดวย เชน การมระบบความมนคงปลอดภยขอมลสวนบคคล (Security of Personal Information) โดยผประกอบธรกจควรมระบบรกษาความปลอดภยใหกบขอมลสวนบคคลของผบรโภคดวย หรอการรกษาความลบของผบรโภค (Consumer Privacy) โดยผประกอบธรกจจะตองแสดงนโยบายการรกษาความลบในททผบรโภคสามารถคนหาไดสะดวก เชน การจดทานโยบายการคมครองขอมลสวนบคคล จะตองมการระบขอมลสวนบคคลและวตถประสงคของขอมลสวนบคคลใดๆทจดเกบนาไปใชหรอเปดเผยตอบคคลทสาม ทางเลอกเกยวกบการเกบขอมล การนาไปใชการเปดเผยโดยผบรโภคสามารถเลอกทจะไมอนญาตใหนาขอมลสวนบคคลไปใชได การระบ ถงวธการและขนตอนทผบรโภคสามารถแกไขหรอเปลยนแปลงขอมลสวนบคคล การระบชองทางในการตดตอซงผบรโภคสามารถสอบถามหรอแสดงความคดเหนในเรองทเกยวกบขอมลสวนบคคล เปนตน 5. การใชเทคโนโลยทมประสทธภาพ (Technology) การใชเทคโนโลยทมประสทธภาพ ปลอดภย งายแกการใชงาน และสามารถรองรบเทคโนโลยทผบรโภคใชงานอยได กเปนองคประกอบสาคญประการหนงทมสวนชวยใหผบรโภคเกดความเชอมนในการทาพาณชยอเลกทรอนกสหรอการสงซอสนคาทางเวบไซตดวย เ นองดวยปจจบนเทคโนโลยมความกาวหนาอยางรวดเรว ทาใหในบางครงผบรโภค ทใชเทคโนโลยทลาสมยไมสามารถเขาถงเวบไซตหรอบรการของผประกอบธรกจได หรอแมกระทงปจจบนมการผลตคดคนเทคโนโลยตางๆ มากมายททาใหเกดความไมปลอดภยในการทาธรกรรมนนๆ กได ดงนน เวบไซตทสาคญๆ สวนใหญจงใหความสาคญกบการใชเทคโนโลยทมประสทธภาพ เชน เวบไซตเกยวกบการซอขายหลกทรพย เวบไซตเกยวกบการทา E-Banking เปนตน ซงไดมการนาเทคโนโลยเกยวกบการเขารหสลบ (Cryptography) มาใชในการสรางความนาเชอถอตอธรกรรมนนๆ ใหมมากขน เชน PKI (Public Key Infrastructure), SSL (Secure Socket Layer) เปนตน

32

6. การใชสญลกษณเพอเปนสงรบรองสนคาและบรการ (Symbols) การใชสญลกษณเพอเปนสงรบรองสนคาและบรการ หมายถง การตดสญลกษณหรอเครองหมายแสดงสงใดเพอประกาศใหผบรโภครบทราบวาสนคาหรอบรการของตนไดผานการตรวจสอบคณสมบตหรอคณลกษณะตางๆ ตามมาตรฐานหรอเกณฑทมการกาหนดขนโดยองคกรตรวจสอบแลว ยกตวอยางเชน VeriSign และปจจบนกไดมการนาเอาแนวความคดดงกลาวมาใชในการทาพาณชยอเลกทรอนกส โดยภาษาองกฤษเรยกวา การทา Trust Verification Sites ซงหมายความถง การประทบเครองหมายหรอสญลกษณ (Seal Program) ลงบนเวบไซต เพอรบรองหรอรบประกนวาเวบไซตทมเครองหมายหรอสญลกษณดงกลาวนน ปฏบตตามหลกเกณฑหรอมาตรฐานตามทผออกเครองหมายกาหนดไวแลว เชน BBBOnline, TRUSTe เปนตน จากการศกษาถงวธการสรางความนาเชอถอใหแกการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสผานทางเวบไซตทง 6 ประการทกลาวมาขางตน รปแบบหนงซงเปนทสนใจและ ผประกอบธรกจสวนใหญเหนวามความสาคญ กคอ การใชสญลกษณเพอเปนสงรบรองสนคาและบรการทซอขายกนบนเวบไซตนนเอง เนองจากพบวาการใชเครองหมายหรอสญลกษณ เพอรบรองประสทธภาพในการตดตอสอสารจะสรางความเชอถอและความเชอมนไดมากกวาวธการอนๆ ซงในการศกษาวจยดงกลาว นามาซงแนวคดเกยวกบการนาเครองหมายแสดง ความนาเชอถอมาใชในธรกจพาณชยอเลกทรอนกส และเปนชองทางใหภาคเอกชนประกอบธรกจดงกลาวเพอใหการรบรองหรอรบประกนเวบไซตทมความนาเชอถอตามมาตรฐานขององคกรหรอผใหบรการทออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอนนๆ ซงมาตรฐานสวนใหญ แลวกจะมความคลายคลงกนเพราะไดมการนาเอาหลกการตางๆ ซงเปนแนวทางการคมครองผบรโภคในระดบระหวางประเทศมากาหนดเปนมาตรฐานในการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอ 2.3.1 ความหมายของเครองหมายรบรองความนาเชอถอ จากการศกษาความหมายของคาวา “เครองหมายรบรองความนาเชอถอ” จากแนวทางตางประเทศและระหวางประเทศ ตลอดจนแนวทางของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอของตางประเทศแลว กใหคาจากดความไปในทานองเดยวกนวา หมายความวา “ตราฉลาก เครองหมายหรอสญลกษณอนใดทแสดงใหผบรโภคทราบวา ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสไดใหคารบรองวาตนจะปฏบตตามหลกเกณฑหรอมาตรฐานตามทผใหบรการเครองหมายแสดงความนาเชอ (ผซงทาหนาทออกเครองหมาย

33

รบรองความนาเชอถอใหแกผประกอบธรกจ) กาหนดขน หรอใหคามนวาตนเองจะปฏบตตามแนวปฏบตทดทางธรกจ (Best business practices) ทตนเองไดแสดงไวบนเวบไซต” อยางไรกตาม หากเปรยบเทยบความแตกตางระหวางเครองหมายรบรองความนาเชอถอกบเครองหมายมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม หรอเครองหมาย ม.อ.ก. ทออกโดยสานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม จะพบวามสงทเหมอนกนกคอ ทงสองเครองหมายมวตถประสงคเพอสรางความเชอมนใหแกผบรโภคในการตดสนใจ ซอสนคาหรอบรการ แตสงทแตกตางกนกคอเครองหมาย ม.อ.ก. นน จะมพระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม พ.ศ. 2511 บงคบใหผลตภณฑอตสาหกรรมบางชนดตองเปนไปตามมาตรฐาน เพอปลอดภยหรอเพอปองกนความเสยหายอนอาจจะเกดแกประชาชนหรอแกกจการอตสาหกรรมหรอ เศรษฐกจของประ เทศ 49 เพราะฉะน น ผ ใดทท าผลตภณฑอตสาหกรรมทมประกาศกาหนดมาตรฐานแลวจะตองใหพนกงานเจาหนาทตามกฎหมายตรวจสอบและไดรบใบอนญาตจากจากคณะกรรมการมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมใหแสดงเครองหมายมาตรฐานกบผลตภณฑอตสาหกรรมนน50 และหากผททาผลตภณฑ อตสาหกรรมทมประกาศกาหนดมาตรฐานแลวไมปฏบตตามหลกเกณฑดงกลาวจะตอง ไดร บโทษตามกฎหมายดวย51 เชนเดยวกบเครองหมาย อ .ย . ทออกโดยสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข ในขณะทเครองหมายรบรองความนาเชอถอมไดมกฎหมายบงคบใหผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสจะตองมาขอใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอแตอยางใด แตเปนไปโดยความสมครใจของผประกอบธรกจเองผวจยจงเหนวา เครองหมายรบรองความนาเชอถอกควรมกฎหมายออกมาใหชดเจนเชนเดยวกบเครองหมาย ม.อ.ก. เชนเดยวกน 2.3.2 ประเภทของเครองหมายรบรองความนาเชอถอ การสรางความนาเชอถอใหแกการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสผาน ทางเวบไซตเพอใหผบรโภคเกดความมนใจทจะตดตอธรกรรมผานเวบไซตผประกอบธรกจ ไดนน อาจมความจาเปนตนพจารณาจากปจจยหลายอยางประกอบกน เชน แนวทาง การคมครองผบรโภคแนวทางการคมครองขอมลสวนบคคล มาตรฐานดานความมนคงปลอดภยทางเทคโนโลย เปนตน จงทาใหปจจบนมการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอหลายประเภทเพอใหเกดความเหมาะสมในธรกจพาณชยอเลกทรอนกส ซงมวตถประสงคและลกษณะ

49 พระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม พ.ศ. 2511, มาตรา 17 50 เรองเดยวกน, มาตรา 16 และ 20 51 เรองเดยวกน, มาตรา 48

34

ของการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทแตกตางกน ทงน จงสามารถจาแนกประเภท ของเครองหมายรบรองความนาเชอถอไดเปนหลายรปแบบ ดงน 1) เครองหมายรบรองความนาเชอถอเกยวกบความมตวตน (Reliability Trustmark) เครองหมายรบรองความนาเชอถอประเภทน จดใหมขนโดยมวตถประสงค เพอใหการรบรองหรอรบประกนความนาเชอถอหรอความไววางใจผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซต เชน ความมตวตนของผประกอบธรกจ การโฆษณาสนคาหรอบรการทเหมาะสมและเปนธรรมแกผบรโภค การรบประกนสนคาหรอบรการหรอใหบรการหลงการขาย เปนตน โดยตวอยางของเครองหมายแสดงประเภทน เชน เครองหมาย BBBOnline Reliability Seal ซงกาหนดคณสมบตของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส ทประสงคจะขอใชบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอของ BBBOnline วาจะตองเปนบรษททมการดาเนนธรกจมาแลวอยางนอย 1 ป (มขอยกเวนบางกรณ) และตองเปนบรษททมขอมลประวตการจดการแกไขปญหาทเกดขนในการใหบรการผบรโภคทอยในระดบทดเมอม การรองเรยน โดยสานกงานสาขาของ BBBOnline ซงจะเปนผตดตอและเกบบนทกขอมลไว เปนตน อยางไรกตาม จะเหนไดวาเครองหมายประเภทนจะมงเนนไปในเรองของการคมครองผบรโภค จนในบางครงกไดมการเรยกเครองหมายประเภทนวาเปน Consumer Trustmark อกดวย ตวอยางเชน เครองหมายแสดง Consumer Trustmark ของ Commerce Net Singapore (CNSG) ซงเปนสมาคมทเกดขนจากการรวมตวกนของบรษททเกยวของกบ การพาณชยอเลกทรอนกส และธรกจทเกยวของภายในประเทศสงคโปร ซงเปนสมาคม ทไมแสวงหากาไร เปนตน 2) เครองหมายรบรองความนาเชอถอเกยวกบความเปนสวนตว (Privacy Trustmark) เครองหมายรบรองความนาเชอถอประเภทน เปนเครองหมายทผใหบรการทอาจจะอยในรปของหนวยงานหรอองคกรไมวาจะเปนหนวยงานภาครฐหรอภาคเอกชนออกใหกบ ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทขอใชบรการเพอใชสาหรบแสดงตอบคคลทวไปวา นโยบายสาหรบการรกษาความเปนสวนตวของผประกอบธรกจเปนไปตามมาตรฐานของ ผใหบรการออกเครองหมายแสดง ซงแนวปฏบตนกจะยดหลกแนวทางปฏบตทมความเปนธรรม หรอ Fair Information Practice Principles เกยวกบการคมครองความเปนสวนตว ตวอยางของ

35

เครองหมายแสดงประเภทน ไดแก เครองหมาย TRUSTe ทออกโดยองคกรอสระทไมแสวงหากาไรทใชชอวา TRUSTe ทตงขนในป 1996 โดยหนวยงานทมชอวา Electronic Frontier Foundation (EFF) และ CommerceNet Consortium หรอ เครองหมาย BBBOnline ทออกโดยหนวยงานทมชอวา Better Business Bureau เปนตน เครองหมายแสดงนโยบายการรกษาความเปนสวนตวนปจจบนอาจจะมหลายแบบขนอยกบลกษณะของสงทเครองหมายดงกลาวประสงคจะรบรอง เชน เครองหมายแสดงความเปนสวนตวของบคคลทวไป เครองหมายแสดงนโยบายการรกษาความเปนสวนตวของเดก หรอเครองหมายแสดงการปฏบตตามขอตกลง Safe Harbor เปนตน 3) เครองหมายรบรองความนาเชอถอเกยวกบความมนคงปลอดภย (Security Trustmark) ในสวนของเครองหมายแสดงความมนคงปลอดภยนปจจบนมใหเหนหลายชนดแลวแตวาองคกรหรอหนวยงานทออกนนตองการทจะรบรองในขนตอนหรอกระบวนการใด เชน รบรองความมนคงปลอดภยทางดานการชาระเงน ความมนคงปลอดภยของเครอขายหรอระบบของผประกอบธรกจ หรอเปนการรบรองการสงสอสารขอมลระหวางผประกอบธรกจกบผใชบรการวามความปลอดภยยกตวอยางเชนเครองหมายแสดงทมชอวา VeriSign ของบรษท VeriSign ทจดทะเบยนตามกฎหมายของประเทศสหรฐอเมรกา ไดมการออกเครองหมายแสดงเกยวกบการประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสหลายชนด เชน เครองหมายแสดงความมนคงปลอดภยของเวบไซต (VeriSign Secure Site) เครองหมายแสดงการเขารหสฮารดแวรดวยเทคโนโลย SSL (Hardware Protection Secure Site Seal) เปนตน 4) เครองหมายรบรองความนาเชอถอเกยวกบการรบรองหลายประการ (Multi-Function Trustmark) ในบางองคกรหรอหนวยงานททาหนาทในการออกเครองหมายแสดง อาจจะกาหนดใหเครองหมายแสดงของตนเพยง 1 เครองหมายมวตถประสงคในการรบรองหลายๆ เรองพรอมกนยกตวอยางเชน การรบรองเกยวกบการคมครองผบรโภค การรบรองนโยบายรกษาความเปนสวนตวทไดมการประกาศไวโดยใชเครองหมายเดยว ยกตวอยางเชน เครองหมาย TrustUK หรอ eTrustMark เปนตน

36

2.3.3 ความสาคญของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ การเตบโตของพาณชยอเลกทรอนกสจะเปนไปไดอยางมประสทธภาพนน จะตอง มการลดความเสยงรวมทงขจดปญหาและอปสรรคอนเกดจากการดาเนนธรกจในลกษณะดงกลาวใหอยในระดบทเหมาะสมและเปนทยอมรบไดดวยการสรางความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสเสยกอน ซงปจจยสาคญทเปนปญหาและอปสรรคของการเตบโตของพาณชยอเลกทรอนกส ไดแก ปญหาความมนคงปลอดภยในการตดตอสอสารทางเครอขายอนเทอรเนต ปญหาการคมครองความเปนสวนตวหรอขอมลสวนบคคลปญหาการสรางความนาเชอถอหรอความไววางใจในตว ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสและปญหาการระงบขอพพาทและการเยยวยาความเสยหายใหแกผบรโภค ทงน จากปญหาดงกลาวทาให ผมสวนเกยวของไมวาจะเปนผบรโภคหรอผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสตางตองการคนกลางเขามาทาหนาทสรางความนาเชอถอเพอลดกงวลใจตอความเสยงดงกลาวดวย การคดคนระบบ “เครองหมายรบรองความนาเชอถอ” ซงหมายถงการตดสญลกษณหรอเครองหมายแสดงสงหนงสงใดเพอประกาศใหผบรโภครบทราบวาสนคาหรอบรการของตนไดผานการตรวจสอบคณสมบตหรอคณลกษณะตางๆ ตามมาตรฐานหรอเกณฑทมการกาหนดขนโดยองคกรตรวจสอบแลว ซงในทนเรยกวา “ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ” นนเอง แมวาเครองหมายรบรองความนาเชอถอนบวามบทบาทสาคญในการสรางความเชอมนและความไววางใจใหแกผบรโภคในธรกจ B2C เพราะสามารถรบรองหรอรบประกนตวตนและสรางความนาเชอถอและความไววางใจของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส ความมประสทธภาพและมาตรฐานในการเทคโนโลยการตดตอสอสาร ตลอดจนการใหความคมครองความเปนสวนตวหรอขอมลสวนบคคลของผบรโภค และมาตรการในการระงบขอพพาทหรอการเยยวยาความเสยหายใหแกผบรโภคไดกตาม แตจะทาอยางไรทจะสรางความนาเชอถอใหแกเครองหมายรบรองความนาเชอถอดงกลาวได (Trusting the Trustmark) เพราะเครองหมายรบรองความนาเชอถอเปนเพยงสญลกษณทแสดงถงตวองคกรหรอหนวยงานทมารบรองหรอรบประกนเวบไซตน นๆ สงทผบรโภคหรอประชาชนใหความเชอมนนนจง ไมใชตวเครองหมายทปรากฏอยบนเวบไซต หากแตเปนองคกรหรอหนวยงานทออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ดงนนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ซงทาหนาทออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอ จงนบเปนกลไกในการสรางความนาเชอถอใหแกเครองหมายรบรองความนาเชอถอดงกลาว อยางไรกตาม เนองจากปจจบนการใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ มหลายประเภทและมผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอหลายรายดวยกน อาจทาใหผบรโภคเกดความสบสนและกงวลถงมาตรฐานทมความแตกตางกน ทงน หากผบรโภคหรอ

37

ผใชอนเทอรเนตไมเกดความไววางใจในระบบเครองหมายรบรองความนาเชอถอแลว กอาจสงผลกระทบโดยตรงตอระบบเครองหมายรบรองความนาเชอถอและการสรางความนาเชอถอ ในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสในภาพรวมได ดวยเหตนจงทาใหนานาประเทศเลงเหนถงความสาคญของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถออยางมากดวยการรวมกลมความรวมมอระหวางประเทศเพอจดตงองคกรกลางในการทาหนาทจดทามาตรฐานหรอขอเสนอแนะเรองการใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอสาหรบกลมสมาชกทเปน ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอเพอนาไปใชเสมอนเปนแนวทางหรอมาตรฐาน ขนตาทอาจถอปฏบตดวยความสมครใจ เชน Global Businesses Dialogue on Electronic Commerce (GBDe), Global Trustmark Alliance (GTA), UNCE-BEUC e-Confidence Project, Asia Trustmark Alliance (ATA) เปนตน จะเหนไดวา “ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ” นบวาเปน ผทมบทบาทสาคญในการขบเคลอนหรอผลกดนระบบเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหเปนทยอมรบ ในกลมของผบรโภคหรอผใชอนเทอรเนต อนเปนการชวยเสรมสรางความนาเชอถอ ในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสตอไป 2.3.4 ความหมายและหนาทของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ หากจะกลาวถงความหมายของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอแลว จะเหนไดวามผใหคาจากดความและความหมายของคาวา “ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ” (Certifier/Trustmark scheme) อยมากมาย เชน Global Business Dialogue on Electronic Commerce (GBDe) ไดใหความหมายวา “หนวยงานหรอองคกรทพฒนาและบรหารจดการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ตลอดจนออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกผขอใหบรการ”52 UNICE-BEUC e-Confidence project ไดใหความหมายวา “หนวยงานหรอองคกรทออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส B2C ภายหลงจากทไดผานการตรวจสอบและประเมนตามหลกเกณฑพนฐานทไดกาหนดไว”53 เมอพจารณาจากคาจากดความและความหมายของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอแลว จงอาจกลาวไดวาผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ คอ หนวยงานหรอองคกรททาหนาทในการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซตทใหบรการหรอประกอบธรกจออนไลน

52 GBDe Trustmarks Guidelines 2001. Definition 53 UNICE-BEUC e-Confidence project, Glossary

38

ภายหลงจากทไดมการตรวจสอบและประเมนผลแลววาผประกอบธรกจดงกลาวไดปฏบตตามขอกาหนดและหลกเกณฑตางๆ ตามทหนวยงานหรอองคกรนนๆ กาหนดขนแลว เพอรบรองหรอรบประกนความนาเชอถอใหแกเวบไซตของผประกอบธรกจทมาขอใชบรการเครองหมายนน อนเปนการสรางความเชอมนใหแกผบรโภคในการทาพาณชยอเลกทรอนกส โดยเฉพาะแบบ B2C จากความหมายของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอขางตน ประกอบกบการศกษาเกยวกบลกษณะของเครองหมายรบรองความนาเชอถอ จงอาจกลาวโดยสรปไดวาผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอมหนาทท วไป คอ 1. การตรวจสอบความมตวตนของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทประกอบธรกจผานเวบไซต เชน การตรวจสอบสถานะบคคลหรอนตบคคล ภมลาเนาหรอทต งสานกงาน เปนตน 2. การตรวจสอบคณภาพหรอมาตรฐานของสงทผใหบรการจะรบรองใหเปนไปตามมาตรฐานหรอขอกาหนดของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ เชน คณสมบตของ ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซต มาตรฐานการใหความคมครองผบรโภค มาตรฐานการรกษาความเปนสวนตวหรอขอมลสวนบคคล มาตรฐานการรกษาความมนคงปลอดภยขอมล เปนตน ซงผใหบรการจาเปนตองพจารณาตรวจสอบทงกอนและหลง การออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอดงกลาวดวย 3. การระงบขอพพาทกรณทมผบรโภครองเรยนวาผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอไมปฏบตตามขอกาหนดหรอมาตรฐานของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ 2.3.5 บคคลททาหนาทเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ จากการศกษาตวอยางผใหบรการเครองหมายแสดงตางประเทศ จะเหนไดวา มหลายรปแบบ ซงสามารถจาแนกไดเปน 3 รปแบบ ดงน 1) การกาหนดใหภาครฐทาหนาทเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ เนองจากแตเดมภาครฐทาหนาทเปนรบรองและสรางความนาเชอถอใหแก ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสในรปแบบตางๆ อยแลว เชน การจดทะเบยนหรอขน

39

ทะเบยนผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส การจดทาขอมลทางทะเบยน เพอใหประชาชนสามารถตรวจสอบและทราบสถานะของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส เปนตน ดงนน บคคลทวไปจงมความเชอมนและมความไววางใจ (ซงเปนหลกการพนฐานของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ) ภาครฐอยแลว นอกจากน การออกเครองหมายรบรองความนาเชอถออาจมผลกระทบตอความเชอถอในธรกจพาณชยอเลกทรอนกสในภาพรวมของประเทศดวย ภาครฐจงมความเหมาะสมทจะทาหนาทเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอสาหรบประเทศทกาลงพฒนาและเพงจะเรมกาวเขาสยคพาณชยอเลกทรอนกส ตวอยางประเทศ ทมผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอลกษณะนคอประเทศในกลมทวปเอเชย เชน ประเทศญปน ประเทศสงคโปร เปนตน 2) การกาหนดใหภาคเอกชนทาหนาทเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ เนองจากหากพจารณาจากผใหบรการเครองหมายแสดงในตางประเทศแลว มกจะ ใหกลมองคกรหรอสมาคมผประกอบธรกจภาคเอกชนทาหนาทเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ เพราะความมประสทธภาพในการดาเนนการของภาคเอกชนทงในเรองของบคลากรเทคโนโลยและระบบการจดการทด อนจะทาใหการบรการดงกลาวไดรบความไววางใจจากผบรโภคหรอประชาชนไดในระดบหนง อยางไรกตาม อปสรรคสาคญททาใหภาคเอกชน สวนใหญยงลงเลทจะประกอบธรกจบรการประเภทนเพราะตองการอาศยทงระยะเวลาและประสบการณเพอสรางชอเสยงใหเปนทรจกและเปนทยอมรบซงไมเพยงแตภายในประเทศเทานน แตตองเปนทยอมรบของทกประเทศทวโลก เพราะอยางททราบกนดอยแลววา การประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสนน เปนวธการดาเนนธรกจทเออตอการคาระหวางประเทศ ตวอยางประเทศทมผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอลกษณะนคอประเทศสหรฐอเมรกา เชน TRUSTe BBBOnline เปนตน 3) การจดระบบรวมระหวางภาครฐและภาคเอกชน เปนการรวมเอาขอดของการเปนผบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอทงของภาครฐและภาคเอกชนเขาดวยกน กลาวคอ ขอดของภาครฐคอเรองความนาเชอถอ และขอดของภาคเอกชนคอเรองประสทธภาพในการดาเนนกจการ จงเกดรปแบบการใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ โดยการจดระบบรวมกนระหวางภาครฐกบเอกชน กลาวคอ องคกรภาครฐ จะทาหนาทในการควบคมดแลผใหบรการเครองหมายแสดงความนาเชอ

40

ภาคเอกชนเพอสรางความนาเชอถอหรอรบประกนความนาเชอถอของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกภาคเอกชนชนหนง โดยภาครฐอาจทาหนาทเปนผควบคมตรวจสอบการดาเนนการของภาคเอกชน ไมวาจะโดยการเขาตรวจสอบดแลทงทางเทคนคและการจดการ อนเปนการสรางความเชอมนและความไววางใจใหแกผบรโภคทงในและตางประเทศไดเปนอยางดตวอยางประเทศทมผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอลกษณะนคอประเทศ ในกลมทวปยโรป เชน TrustUK, Webtrader, QWEB ซงเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในกลมประเทศทวปยโรป และมรปแบบโครงสรางการทางานของระบบเครองหมายรบรองความนาเชอถอเปนแบบการรบรองแบบลาดบชน (Hierarchy) กลาวคอ จะมการแบงความสมพนธของผทเกยวของออกเปนลาดบชน เพอทาหนาทแตกตางกนและ มการควบคมตรวจสอบกน 2.3.6 แนวปฏบตของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ดงทไดกลาวมาแลววาการสรางความนาเชอถอในพาณชยอเลกทรอนกสนน มไดหลายวธซงการนาระบบเครองหมายรบรองความนาเชอถอ (Trustmark System) มาใช กถอเปนกลไกหนงในการควบคมพฤตกรรมของผประกอบธรกจพาณชอเลกทรอนกส ภายใตแนวความคดการกากบดแลตนเองของผประกอบธรกจ (Self-regulation) และถอเปนโครงสรางใหญทชวยสงเสรมใหผประกอบธรกจพาณชอเลกทรอนกสประกอบกจการภายใตกรอบหรอขอบเขตของหลกการคมครองผบรโภค เพราะเปนการรวมเอาแนวปฏบต (Code of Practice) ของผประกอบธรกจพาณชอเลกทรอนกสแตละรายทประกาศไวกระจดกระจายและ ไมมหนวยงานหรอองคกรมาตรวจสอบใหมาอยภายใตหลกเกณฑเดยวกนทไดมาตรฐานและ มองคกรหรอหนวยงานเขามาทาหนาทตรวจสอบดวย อยางไรกตาม เนองจากผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอนบเปนองคกรหลกททาใหกลไกทงหมดทกลาวมานสามารถดาเนนไปไดโดยปกตและเปนทยอมรบของผบรโภคทวโลก เพราะหนาทหลกของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอกคอ การรบรองวาผประกอบธรกจพาณชอเลกทรอนกส ทไดรบเครองหมายรบรองความนาเชอถอของตนนนมมาตรฐานการประกอบการทเปนไปตามหลกเกณฑทกาหนดไวแลว ฉะนน ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจงจาเปนตองใหบรการทไดมาตรฐานสามารถสรางความเชอมนใหแกลกคาหรอผบรโภคดวยเชนกน ซงควรจะมการกาหนดไวเปนกฎเกณฑหรอธรรมเนยมปฏบตไวอยางชดเจน

41

1) ความโปรงใสในการใหบรการ (Accessibility & Transparency) ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอตองเปดโอกาสใหผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสสามารถใชบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอไดอยางเสมอภาคและเทาเทยมกน หมายความวา ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอควรเปดโอกาสให ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทกรายสามารถขอใชบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอไดตามขอบเขตการใชบรการทผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอกาหนดขน และควรมการเปดเผยหลกเกณฑการพจารณาในการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอ เปนการทวไปเพอใหเกดความโปรงใสทงตอผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสและ ตอผบรโภคซงเชอถอในเครองหมายรบรองความนาเชอถอนนดวย เชน การใหขอมลทเกยวของแกทงผประกอบธรกจและผบรโภค การประกาศหรอเผยแพรรายงานประจาปเกยวกบกจกรรมตางๆ ของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ การใชภาษาทงายแกการทาความเขาใจ เปนตน นอกจากน คาธรรมเนยมในการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอจะตองอย ในระดบทเหมาะสมและไมกอใหเกดภาระแกผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสมากจนเกนไป ซงอาจตองพจารณาดวยวาคาธรรมเนยมดงกลาวครอบคลมถงคาใชจายในการดาเนนการตางๆ เรองใดบาง เชน คาใชจายในการควบคมตรวจสอบ และคาใชจายในการดาเนนการระงบขอพพาทของ เปนตน โดยผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ อาจมเกณฑในการพจารณาคาธรรมเนยมทแตกตางกน เชน การใชรายไดจากการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส เปนเกณฑในการพจารณา54 การใชจานวนเครองหมายการคาของ ผขอใชเครองหมายเปนเกณฑในการพจารณา55 เปนตน นอกจากน ควรจะมการสงเสรมหรอกระตนใหผประกอบธรกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) ใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอดวยการกาหนดเงอนไขพเศษใหแกผประกอบธรกจดงกลาวดวย ซงจะตองไมเปนการกดกนหรอเปนอปสรรคตอการแขงขนทางการคา56

54 เกณฑการกาหนดคาธรรมเนยมของ TRUSTe และ BBBOnline 55 เกณฑการกาหนดคาธรรมเนยมของ TRUSTe 56 GBDe Trustmarks Guidelines 2001, Section 1 และ UNICE-BEUC e-Confidence project, Section 2

42

2) การจดวางตาแหนงเครองหมายรบรองความนาเชอถอทงายแกการมองเหน (Visibility) ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอตองกาหนดใหมการจดวางตาแหนงเครองหมายรบรองความนาเชอถอทใหผบรโภคมองเหนไดโดยงาย เชน จดวางไวทหนาแรกของเวบไซต (Welcome page) หรอในกรณเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการคมครองความเปนสวนตวกอาจจดวางไวทหนาเวบซงมการทาธรกรรมระหวางกนซงจะเปนสวนทม การเกบรวบรวมขอมลสวนบคคลของผบรโภค เปนตน นอกจากน ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจาเปนตองจดวางตาแหนงเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ทใหผบรโภคสามารถเขาถงขอมลรายละเอยดตางๆ ทเกยวกบเครองหมายรบรองความนาเชอถอไดโดยสะดวก เชน การคลกไปทเครองหมายรบรองความนาเชอถอและจะมขอมลรายละเอยดปรากฏขนมาทนท เปนตน57 3) มาตรการรกษาความปลอดภย (Security) ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอตองจดใหมมาตรการทเหมาะสมเพอทจะรบรองไดวาผบรโภคสามารถแยกแยะความแตกตางระหวางเครองหมายรบรองความนาเชอถอของจรงกบของปลอมได ไมวาจะเปนในสวนของเทคโนโลยทใชในการสรางเครองหมายรบรองความนาเชอถอซงจะตองรบประกนไดวาจะไมมผใดสามารถปลอมหรอเลยนเครองหมายรบรองความนาเชอถอและไมสามารถเขาถงเพอแกไขเปลยนแปลงฐานขอมล (Database) ซงจะบอกรายละเอยดเกยวกบเวบไซตทไดรบเครองหมายดงกลาวได58 4) กลไกบงคบใช เครองหมายรบรองความนาเ ชอถอ (Enforcement Mechanisms) ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจาเปนตองกาหนดกระบวนการอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอและกระบวนการตรวจสอบการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอทมประสทธภาพ ซงกระบวนการตรวจสอบดงกลาวอาจกระทาโดยการสมตรวจสอบโดยผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอเองหรอโดยการจางผตรวจสอบอสระในการ ทาหนาทดงกลาวแทนกได หรอโดยการกาหนดใหผประกอบธรกจพาณชย

57 GBDe Trustmarks Guidelines 2001, Section 3 และ UNICE-BEUC e-Confidence project, Section 3 58 GBDe Trustmarks Guidelines 2001, Section 5 และ UNICE-BEUC e-Confidence project, Section 9

43

อเลกทรอนกสทไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอจดทารายงานเสนอตอ ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอกได ซงผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจะตองกาหนดไว ในสญญาใชบรการถงรายละเอยดเกยวกบวธการตรวจสอบ การใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอและมาตรการลงโทษกรณทผใหบรการเครองหมายความนาเชอถอตรวจสอบพบวา ผประกอบธรกจทไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอดาเนนการใดๆ อนเปนการไมปฏบตตามขอกาหนดหรอหลกเกณฑการประกอบธรกจทผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอดวย เชน การเพกถอนเครองหมายรบรองความนาเชอถอ การเปดเผยเรองราวของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสดงกลาวตอสาธารณะ การสงเรองใหหนวยงานของรฐ ทเกยวของหรอรบผดชอบไปดาเนนการตอไป หรอ การดาเนนการทางกฎหมายเนองจาก ผประกอบธรกจกระทาการใดๆ อนเปนการฝาฝนขอกาหนดในสญญา เปนตน และประกาศมาตรการลงโทษดงกลาวเปนการทวไปและชดเจน เพอใหสาธารณะไดวพากษวจารณ กรณทเกดขนดงกลาวดวย ซงผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจะตองใชมาตรการบงคบดงกลาวดวยความเปนกลาง โปรงใสและปราศจากอคตใดๆ โดยอาจมอบหมายใหบคคล ทมความเปนกลาง หรอผแทนทงจาก ผประกอบธรกจ ผบรโภคและหนวยงานกได59 5) การรองเรยนและการเยยวยาความเสยหายใหแกผบรโภค (Complaint & Redress) ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจะตองรบรองไดวาผบรโภค จะมชองทางในการรองเรยนทางออนไลนกรณทผไดรบความเสยหายจากการซอสนคาหรอบรการผานเวบไซตทไดรบเครองหมายรบรองความนาเชอถอของผใหบรการ ทงน ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถออาจกาหนดเปนขอตกลงในสญญาใชบรการระหวาง ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอกบผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส ทขอใชบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอกรณทผประกอบธรกจจะตองกาหนดชองทาง การรองเรยนหรอระงบขอพพาททางออนไลนผานทางเวบไซตของตนเอง นอกจากน ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอควรมสวนรวมรบผดชอบในการรองเรยนของผบรโภคดวย ไมวาผบรโภคจะไดดาเนนการรองเรยนผานกระบวนการใดๆ กตาม60

59 GBDe Trustmarks Guidelines 2001, Section 2 และ UNICE-BEUC e-Confidence project, Section 8 60 GBDe Trustmarks Guidelines 2001, Section 6

44

ดวยการกาหนดมาตรการบางอยางกรณทเวบไซตดงกลาวไมปฏบตตามขอกาหนดเกยวกบ การรองเรยนและการเยยวยาความเสยหายใหแกผบรโภค61 2.4 กระบวนการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอและความสมพนธระหวางบคคลทเกยวของ สาหรบการกากบดแลตนเองของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสดวยวธการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอนน จะมบคคลทเกยวของอย 3 ฝาย ไดแก ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ (Trustmark Service Provider) ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส (Merchant) และลกคาผทเชอถอในเครองหมายรบรองความนาเชอถอ (Consumer/Subscriber) และจากการศกษาตวอยางผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในตางประเทศ สามารถสรปขนตอนการขอใชเครองหมายความนาเชอถอไดดงน 2.4.1 ขนตอนการขอใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทประสงคจะขอใชบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ จะตองดาเนนการกรอบใบสมครและแบบประเมนตนเอง (Complete the Assessment Questionnaire) ตามแบบฟอรมทผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอกาหนดไว ซงแบบประเมนตนเองดงกลาวถอเปนปจจยสาคญทผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอใชพจารณาวาเวบไซตผขอใชบรการมคณสมบตเพยงพอทจะออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหหรอไม จากนนผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสจะตอง ยนใบสมครขอใชบรการพรอมทงแบบประเมนตนเองดงกลาวตอผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ เพอผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอดาเนนการตรวจสอบคณสมบตของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสโดยอาศยหลกเกณฑมาตรฐานตามทกาหนดไวในขอบงคบเกยวกบการประกอบพาณชยอเลกทรอนกส (code of Practice) ซงเปนแนวปฏบตของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอใชในการตรวจสอบคณสมบตของ ผขอใชบรการ และถาผลการตรวจสอบดงกลาวพบวาระบบหรอแนวทางการดาเนนธรกจของ ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสเปนไปตามแนวปฏบตของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ รวมทงเงอนไขอนๆ ตามทผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอกาหนดไว ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอกจะออกเครองหมายรบรองความ

61 UNICE-BEUC e-Confidence project, Section 8

45

นาเชอถอใหกบผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทยน ขอเครองหมายรบรองความนาเชอถอเพอใหทาการแสดงไวบนเวบไซตของผประกอบธรกจนน ภายหลงจากทผานขนตอนการพจารณาเพอขอใชบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอทกลาวมาขางตน โดยผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจะพจารณาคณสมบตของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสจากแบบประเมนตนเองและเอกสารหลกฐานตางๆ ของผขอใชบรการแลว ขนตอนตอไปเปนเรองการทาสญญาเพอขอใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอนน โดยมเงอนไขในสญญาทสาคญๆ สรปไดดงน 1. ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสตองมข นตอนทเหมาะสมเพอรบรองวาแนวปฏบตเกยวกบการประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสเพอใหความคมครองผบรโภคนนสอดคลองกบหลกเกณฑการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอของผใหบรการแลวและเพอทจะคงความเปนผใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอตอไป ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสตกลงทจะปฏบตตามขอกาหนดเกยวกบการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอตามทผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจะกาหนดขนในอนาคตดวย 2. ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสตกลงทจะใชวธการระงบขอพพาทและ การเยยวยาความเสยหายกรณทมขอพพาทตางๆ เกดขน และตกลงผกพนตนตามคาตดสนของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอดงกลาว (หากม) 3. ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสตกลงทจะปฏบตตามขอกาหนด ในการตรวจสอบการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ 4. ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสตกลงทจะแจงใหผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอรบทราบกอนทจะดาเนนการแกไขเปลยนแปลงแนวปฏบตเกยวกบ การคมครองผบรโภค 5. ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสตกลงปฏบตตามขอกาหนดผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอทกขอ และตกลงทจะตดแสดงเครองหมายรบรอง ไวในเวบไซตไดรบการรบรองดงกลาวภายในระยะเวลาทกาหนดหลงจากไดรบการอนมตจาก ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ เปนทนาสงเกตวา เนองจากโดยปกตแลวการขอใชบรการเครองหมายรบรอง ความนาเชอถอดงกลาว ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสจะตองจายคาธรรมเนยม ในการขอใชบรการและคาธรรมเนยมรายปในการใชบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอดวย ดงนน ในการพจารณาวาขนตอน ของการขอใชและการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอมากนอยเพยงใด จะตองพจารณาจากขอเทจจรงดงตอไปน 1. ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจะตองมกระบวนการตรวจสอบแนวปฏบตเกยวกบการคมครองผบรโภคของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทขอใช

46

เครองหมายรบรองความนาเชอถอวาเปนไปตามหลกเกณฑหรอแนวปฏบตทผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอกาหนดไวหรอไม 2. เมอผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสผานการตรวจสอบ และไดร บ การอนมตจากผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอแลว กสามารถนาเครองหมายรบรองความนาเชอถอทตนไดรบมาตดแสดงไวทเวบไซตของตนได ซงการตดแสดงเครองหมายรบรองความนาเชอถอทไดรบมานนสวนใหญมกจะถกกาหนดโดยขอตกลงใหตองจดแสดงไวทหนาหลกของเวบไซต (Main Page) ซงจะทาใหลกคาหรอผบรโภคสามารถตรวจสอบไดวาเครองหมายททางเวบไซตจดแสดงไวนนยงมผลใชไดอยหรอไมโดยการคลกทเครองหมายนน และนอกจากนยงใชเปนชองทางสาหรบการรองเรยนหรอใหขอคดเหนใดๆ ไปยงผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอไดดวย ตวอยางเชน หนงสอพมพ The New York Times (www.nytimes.com) ซงไดรบเครองหมายรบรองความนาเชอถอจากผใหบรการเครองหมาย แสดงความนาเชอถอ TRUSTe เมอคลกผานเครองหมายดงกลาวจะเขาสเวบไซตของ TRUSTe ทมการระบเอาไววา New York Times on the Web เปนผไดรบอนญาตใหใชเครองหมายของตน พรอมทงระบวนและเวลาทเครองหมายนนยงคงมผลใชบงคบได ซงหลกการนกมอยในผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอรายอนเชนเดยวกน 2.4.2 ขนตอนภายหลงทไดมการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอ เมอผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสไดรบเครองหมายรบรองจากผประกอบธรกจแลวการพจารณาความนาเชอถอของหนวยงานผออกเครองหมายรบรองยงไมไดสนสดเพยงขนตอนของการออกเครองหมายรบรองในขนตอนแรกเทานน แตถาเปนหนวยงานผออกเครองหมายรบรองทดจะตองมกระบวนการตรวจสอบ และชวยเหลอทตอเนองอยตลอดระยะเวลาทเครองหมายรบรองนนยงมผลใชไดอย หรอตลอดเวลาทยงไมมการเพกถอนเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ดงนน ขอเทจจรงสาหรบการพจารณาความนาเชอถอของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจงจาเปนทจะตองรวมถงสงตอไปน 1. ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจะตองมกระบวนการสาหรบควบคมดแลใหผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอปฏบตตามขอกาหนดหรอมาตรฐานในการไดรบอนญาตใหใชเครองหมายดงกลาวตลอดระยะเวลาทไดรบอนญาตใหใชเครองหมายนน 2. ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจะตองมมาตรการสาหรบแกไข หรอการลงโทษผประกอบธรกจทละเลยปฏบตตามทตนไดสญญาหรอประกาศไว มาตรการ

47

ดงกลาวกเชน การพกใชเครองหมายรบรอง การเพกถอนเครองหมายรบรอง การเปดเผยความบกพรองดงกลาวตอสาธารณชน หรอสงเรองดงกลาวไปยงหนวยงานของรฐทเกยวของ เปนตน 3. ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจะตองจดใหมบรการสาหรบระงบขอพพาทและกลไกสาหรบเรองรองเรยนของผบรโภค เพอชวยสนบสนนกลไกสาหรบตรวจสอบแนวทางปฏบตของผประกอบธรกจใหมากขน

บทท 3 กฎหมายเกยวกบผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ

ความรวมมอระหวางประเทศทเกยวของ และผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ

3.1 กฎหมายเกยวกบผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในประเทศไทย ในป 2547 ทผานมา กรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชยไดนาระบบ เลขทะเบยนพาณชยอเลกทรอนกสออนไลนเขามาใชกบผประกอบการอคอมเมรซ จากเดมทยงเปนระบบทยงไมออนไลน โดยผทจดทะเบยนกบทางกรมจะสามารถนาใบจดทะเบยนดจตอล ไปตดไวทเวบไซตของตน เพอเพมความนาเชอถอ และยนยนความมตวตน ใหกบเวบไซตเหลานน โดยมจานวนผประกอบการทมาจดทะเบยนกบทางกรม 1,331เวบไซต กรมพฒนาธรกจการคากระทรวงพาณชย วตถประสงคเพอสรางความนาเชอถอใหกบผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสไทย และเสรมสรางความมนใจใหกบผบรโภคในการซอขายสนคา บรการผานทางอนเทอรเนตวาเวบไซตนน ไดผานหลกเกณฑทกรมฯ กาหนด และกรมฯ ใหการรบรองวา เวบไซตนนเชอถอไดจงไดนาหลกเกณฑของเครองหมาย Trustmark มาใชในประเทศไทย

โดยมขอบงคบวาดวยการใช เครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส พ.ศ. 2548 และกฎหมายอน มรายละเอยดตอไปน 3.1.1 ขอบงคบ ว า ดวยการใ ช เคร อ งหมายรบรองความนา เ ชอ ถอ

ในการประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส พ.ศ. 2548 เครองหมายรบรองความนาเชอถอซงออกโดยกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชยไดใหความหมายไวใน ขอบงคบวาดวยการใช เครองหมายรบรองความนาเชอถอในการป ร ะ ก อบ ธ ร ก จ พ าณ ช ย อ เ ล ก ท ร อ น ก ส พ .ศ . 2548 ข อ 3 ไ ด ว า งห ลก เ อ า ไ ว ว า

“เครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกสทกรมพฒนาธรกจการคากาหนดขนเพอแสดงว าผ ได รบอนญาตให ใช เครองหมายรบรอง ดงกลาวเปน

ผประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกสทมความนาเชอถอโดยเครองหมายรบรองมลกษณะ

เปนรปประดษฐ ตวอกษรภาษาองกฤษตวพพม ใหญ ขอความวา “VERIFIED” สแดงทดานบน

และดานลางตวอกษรประกอบดวยแถบโคงสามส ได แก สแดงสขาวและสนาเงนภายใต

49

ตวอกษรภาษาองกฤษ สสมมขอความภาษาองกฤษสนาเงนขนาดยอมกวาเลกนอยขอความวา “www.dbd.go.th” จากความหมายดงกล าวสรปไดว า เคร องหมายแสดงความนาเช อ มวตถประสงคเพอสรางความนาเชอถอใหกบผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสไทย และเสรมสรางความมนใจใหกบผบรโภคในการซอขายสนคา บรการผานทางอนเทอรเนต วาเวบไซตนน ไดผานหลกเกณฑทกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชยใหการรบรองวาเวบไซตน นเชอถอได และมหลกเกณฑทกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย วางหลกเกณฑขอบงคบการขอใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอประกอบดวย หลกเกณฑ 8 ขอ ไดแก

1. ความโปรงใสของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส (Operational Transparency) โดยการกาหนดใหเวบไซตทตองการขอเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ตองมขอมลเบองตนทจาเปน เชน ทอย หมายเลขโทรศพท วธการตดตอ ฯลฯ เพอแสดงความ มตวตนของทานและเพอใหผบรโภค สามารถตดตอหรอสอบถามได

2. การตลาดและประชาสมพนธ (Advertising and Marketing Practices) ตองมรปแบบทเหมาะสมไมขดตอบทบญญตแหงกฎหมายความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนด และจะตองไมกระทาการหลอกลวงหรอทาใหเกดความเขาใจผดเกยวกบสนคาบรการ รวมทงการใชเทคโนโลยอนใดทกอใหเกดความเขาใจผดในสาระสาคญของสนคาและบรการ

3. การใหขอมลของสนคาและบรการทชดเจนและเพยงพอ (Adequate and Timely Information about Offers) โดยจะตองมขอมลทชดเจน เพอประกอบการตดสนใจ เชน ในเรองของขอมลของสนคาและบรการ ราคาสนคา เปนตน

4. การยนยนการสงซอและการจดสงสนคาและบรการ (Acknowledgement of Order and Fulfillment) คอ จะตองมระบบทบทวนและยนยนการสงซอ โดยมทางเลอกในการยกเลกหรอยนยนการทาธรกรรม และจดเตรยมแบบฟอรมการสงซอ วธการกรอกขอมลทชดเจน และการจดสงสนคาบรการจะตองระบวธการ ระยะเวลาทชดเจน และดาเนนการจดสงภายในระยะเวลาทกาหนด

5. ระบบความปลอดภยในการทาธรกรรม (Transactional Security) คอ ตองจดใหมมาตรการในการรกษาความปลอดภยในการทาธรกรรมของผซอหรอผขาย โดยมการรกษาความปลอดภยของขอมลทมมาตรฐานเปนทยอมรบ เหมาะสมกบขอมล ทมการจดเกบและสงผาน

6. การคมครองขอมลสวนบคคลของผบรโภค (Consumer Privacy) โดยจะตองแสดงนโยบายการคมครองขอมลสวนบคคล (Privacy policy) ในททผบรโภคสามารถคนหาไดสะดวก

50

7. ชองทางในการตดตอสอสารและรบเรองรองทกขของผบรโภค (Consumer Inquiries and Complaints) คอ ตองจดเตรยมชองทางการตดตอสอสาร รวมถงการตอบขอสงสย และมกระบวนการในการจดการขอรองเรยนทเกดขน และจะตองมการตอบสนองขอรองเรยน หรอขอสอบถาม ภายใน 7 วน นบแตวนทไดรบขอรองเรยนหรอ ขอสอบถาม

8. การคมครองสทธเดกและเยาวชน (Protection of Children) ในกรณสนคาหรอบรการอาจมผลกระทบตอเดกหรอเยาวชนจะตองจดใหมขอความเตอนบนเวบไซต เพอใหความคมครองสทธของเดกและเยาวชน เชน การหามจาหนายสราและบหร ใหแกเดกอายไมเกน 18 ป เดกและเยาวชนทยงไมบรรลนตภาวะทจะซอสนคาหรอบรการตองไดรบความยนยอมจากผปกครองกอน หามเดกและเยาวชนออกไปพบกบคนแปลกหนาตามลาพงโดยไมมผปกครองไปดวย เปนตน

รปภาพท 1 เครองหมายรบรองความนาเชอถอของไทย

(เดม) (ปจจบน) 3.1.2 พระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2534 ตาม พระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2534 มาตรา 4 “เครองหมายรบรอง” หมายความวา เครองหมายทเจ าของเครองหมายรบรองใช หรอจะใชเปนทหมายหรอเกยวของกบสนค าหรอบรการของบคคลอนเพอเปนการรบรองเกยวกบแหลงกาเนด สวนประกอบวธการผลตคณภาพหรอคณลกษณะอนใดของสนคานนหรอเพอรบรองเกยวกบสภาพ คณภาพชนดหรอคณลกษณะอนใดของบรการนน

51

หลกเกณฑ การพจารณา 1. เครองหมายรบรองตองประกอบดวย 1.1 เปนเครองหมายรบรองทมลกษณะบงเฉพาะคอ 1.1.1 ชอตวชอสกลของบคคลธรรมดาทไม เปนชอสกล ตามความหมายอนเขาใจกน โดยธรรมดาชอนตบคคลหรอชอในทางการคาซงแสดงโดย ลกษณะพเศษ

1.1.2 คาหรอขอความอนไม ได เลงถงลกษณะหรอคณสมบตของสนคานนโดยตรง หรอไมเปนชอทางภมศาสตรทรฐมนตรกาหนด 1.1.3 ตวหนงสอตวเลขหรอคาทประดษฐ ขน

1.1.4 ลายมอชอของผ ขอหรอเจ าของกจการเดมหรอลายมอชอของบคคลอนทได รบอนญาตแล ว 1.1.5 ภาพของผ ขอหรอบคคลอนทได รบอนญาตหรอภาพของ ผ ตายทได รบอนญาต 1.1.6 ภาพประดษฐขน 1.2 เปนเครองหมายรบรองทไม มลกษณะตองหามคอ 1.2.1 ไมขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนด 1.2.2 ไมเปนไปตามมาตรา 8 1.3 ไมเปนเครองหมายรบรองทเหมอนหรอคลายกบบคคลอนทได จดทะเบยนไวแลวจน อาจทาให สาธารณชนสบสนหรอหลงผดเกยวกบเจ าของสนคาหรอแหลงกาเนด

2. คาขอจดทะเบยน 1 ฉบบจะใช จดทะเบยนเครองหมายรบรองสนคาทอย ในจาพวกเดยวกนเทานน 3. ผขอจดทะเบยนหรอตวแทนตองมสานกทาการหรอสถานททนายทะเบยนสามารถตดตอได ตงอยในประเทศไทย

4. ผขอจดทะเบยนจะตองยนขอบงคบวาดวยการใช เครองหมายรบรอง 5. ผ ขอจดทะเบยนจะตองแสดงไดวาตนมความสามารถเพยงพอทจะรบรองคณลกษณะของสนค า หรอบรการทจะให เครองหมายรบรอง 6. ขอบงคบของผ ขอจดทะเบยนจะตองให ผขอใชเครองหมายรบรองระบรายละเอยด แหลงกาเนด, ส วนประกอบ, วธการผลต, คณภาพหรอคณลกษณะของสนค าหรอบรการ, วธการและเงอนไขในการอนญาต

52

อานาจและหนาทของนายทะเบยนผ พจารณา 1. มหนงสอสอบถามและใหทาคารบแจงเปนหนงสอ 2. เรยกผขอจดมาใหถอยคา 3. ใหผขอสงเอกสารหรอหลกฐานเกยวกบการขอจดทะเบยน 4. สงใหผขอจดทะเบยนแปลเอกสารหลกฐานทเปนภาษาประเทศใหเปนภาษาไทย 5. เชญนตบคคลใดมาให ขอเทจจรงคาอธบายคาแนะนาหรอความเหน

6. สงให แกไขคาขอจดทะเบยนทไมถกตองตามมาตรา 6

7. สงใหผขอจดทะเบยนเครองหมายรบรองแก ไขเปลยนแปลงขอบงคบ

8. มคาสงไม รบจดทะเบยนได 3 กรณ 8.1 คาขอไมชอบดวยกฎหมายตามมาตรา 9, 10, 11 หรอ 8.2 ผขอจดทะเบยนไม มความสามารถเพยงพอทจะรบรองคณลกษณะของสนคาหรอบรการตามทระบไวในขอบงคบหรอ 8.3 การรบจดทะเบยนเครองหมายรบรองไมเปนประโยชนตอสาธารณชน 9. มคาสงให ประกาศโฆษณาคาขอจดทะเบยนเครองหมายรบรองทถกตองและ

ชอบดวย มาตรา 6, 9, 10, และ11 พร อมทงระบถงสาระสาคญของขอบงคบวาดวยการใชเครองหมายรบรอง เงอนไขการขออนญาตจดทะเบยนเครองหมายรบรองทถอวาเปนการ ละทงคาขอ 1. นายทะเบยนสงใหใชแจง, ตอบขอซกถาม, สงเอกสารหลกฐานหรอแปลเอกสารใหแปลเปนภาษาไทยภายในเวลาทกาหนดถาผขอไมปฏบต 2. นายทะเบยนมคาสงใหผ ขอจดทะเบยนเครองหมายรบรองแกไขคาขอใหถกตองตามกฎหมายภายใน 90 วนนบแต วนทได รบหนงสอแจง 3. เมอนายทะเบยนพจารณาเหนวา เครองหมายรบรองทขอจดทะเบยนกบ

สนคาไมควรใหผ หนงผใดเปนเจาของเครองหมายรบรองและมคาสงดงน

3.1 ใหผ ขอแสดงวาจะไม ขอถอสทธแตเพยงผ เดยวภายใน 90 วน 3.2 ใหผขอแสดงเจตจานงตามทนายทะเบยนเหนควรในการเปนเจาของ ภายใน 90 วน

53

4. อทธรณ คาสงไม รบจดทะเบยนเครองหมายรบรองตามมาตรา 14,15,16 และ 17

ตอคณะกรรมการภายใน 90 วนนบแต วนทไดรบคาสง 5. คณะกรรมการวนจฉยวาคาสงนายทะเบยนตามมาตรา 15 หรอมาตรา 17 ถกตองแลวผขอจดทะเบยนเครองหมายรบรองจะตองปฏบตตามคาสงภายใน 90 วนนบแตวนทได รบหนงสอแจงมฉะนนจะถอวาละทงคาขอ 6. ไมชาระคาธรรมเนยมประกาศโฆษณาคาขอจดทะเบยนเครองหมายรบรองภายใน 30 วน 7. มาตรา 31 อทธรณคาสงเพกถอนคาสงการใหประกาศโฆษณาคาขอจดทะเบยนเครองหมายรบรองภายใน 90 วน 8. มาตรา 35 บคคลใดทจะอางสทธเหนอเครองหมายรบรองผขอจดทะเบยนจะ ตองยนคาคดคานภายใน 90 วนนบแตวนประกาศ 9. มาตรา 36 ผ ขอจดทะเบยนเครองหมายรบรองจะตองโตแยงคาคดคานภายใน 90 วนนบแตวนไดสาเนาคดคาน 10. มาตรา 37 ผ ขอจดทะเบยนหรอผคดคานมสทธฟองคดตอศาลเพออทธรณ

คาวนจฉยของคณะกรรมการได ภายใน 90 วน

11. มาตรา 38 ผ ขอจดทะเบยนหรอผคดคานมสทธฟองคดตอศาลเพออทธรณ คาวนจฉยของคณะกรรมการได ภายใน 90 วนนบแตวนทไดรบหนงสอแจง

12. มาตรา 40 ผ ขอจดทะเบยนเครองหมายรบรองจะตองชาระคาธรรมเนยม

การรบจดทะเบยนเครองหมายรบรองภายใน30 วนนบแตวนทได รบหนงสอแจง การเพกถอนทะเบยนเครองหมายรบรอง 1. เจาของทะเบยนเครองหมายรบรองมไดตออายทะเบยน 2. เจาของเครองหมายรบรองรองขอตอนายทะเบยน 3. เจาของเครองหมายรบรองมไดปฏบตตามเงอนไขของนายทะเบยน 4. เจาของเครองหมายรบรองหรอตวแทนเลกตงสานกงานหรอสถานททจดทะเบยนในประเทศไทย 5. ผมสวนไดเสยหรอนายทะเบยนรองขอตอคณะกรรมการใหเพกถอนกรณ ทเครองหมายรบรองนนไม เข าตามมาตรา 7 แตมลกษณะตามมาตรา 8 6. ผใดเหนวาเครองหมายรบรองขดตอความเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนไดรองขอใหเพกถอน

54

7. ภายใน 5 ปนบแตมคาสงใหจดทะเบยนเครองหมายรบรองผมสวนไดเสยรองขอตอศาลใหเพกถอนการจดทะเบยนเครองหมายรบรองโดยแสดงใหเหนวาสทธดกวาผ จดทะเบยน 3.1.3 พระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม พ.ศ. 2511

เครองหมายมาตรฐานผลตภณฑ อตสาหกรรม เปนเครองหมายทแสดงวาผลตภณฑทไดรบสญลกษณดงกลาวเปนสนคาทไดมาตรฐาน เมอนามาเปรยบเทยบกบเครองหมายรบรองความนาเชอถอแลว จะเหนไดวามลกษณะในการออกเครองหมายอยางเดยวกบ คอ สรางความเชอถอแกผลตภณฑหรอเวบไซด ดงนจงมความจาเปนทจะตองพจารณา พระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑ อตสาหกรรม พ.ศ. 2511 ซงมรายละเอยดสาคญดงตอไปน

การขอแสดงเครองหมายมาตรฐานผลตภณฑ อตสาหกรรมของพระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมพ.ศ. 2511 มขอบงคบตามมาตราตอไปน มาตรา 16 ผประกอบการรายใดททาผลตภณฑอตสาหกรรมทมประกาศกาหนดมาตรฐานแล วจะแสดงเครองหมายมาตรฐานกบผลตภณฑอตสาหกรรมนนไดตองใหพนกงาน

เจาหนาทตรวจสอบและได รบอนญาตจากคณะกรรมการ

มาตรา 31 หามมใหผใด ใดนอกจากผรบใบอนญาตตามมาตรา 16 ใชเครองหมายมาตรฐาน มาตรา 35 หามมใหผรบใบอนญาตตามมาตรา 16 แสดงเครองหมายมาตรฐานกบผลตภณฑ อตสาหกรรมทไมเปนไปตามมาตรฐาน

อกทงมบทกาหนดโทษในมาตรา 52 ผใดฝาฝนมาตรา 31 ต องระวางโทษจาคก

ไมเกน 3 เดอนหรอปรบไม เกน 20,000 บาท หรอทงจาทงปรบ และ มาตรา 54 ผ รบใบอนญาตตามมาตรา 16 ฝาฝนมาตรา 35 ต องระวางโทษจาคกไม เกน 3 เดอนหรอ ปรบไม เกน 20,000 บาทหรอทงจาทงปรบ

หลกเกณฑ ในการพจารณา 1. ตองเปนผลตภณฑทได มประกาศกาหนดมาตรฐานแลวขอตรวจสอบไดจากสานกงานมาตรฐานผลตภณฑ อตสาหกรรม

2. คณภาพของผลตภณฑ และสมรรถนะของเครองจกรทใชในการผลตตองไปตามกาหนดของมาตรฐานผลตภณฑ อตสาหกรรมประเภทนน

3. เกบตวอยางของผลตภณฑ เพอนาไปทดสอบตามหนวยงานทรฐมนตรกาหนด

55

4. คณภาพและประสทธภาพของเครองจกรทใชในการผลตตองผานการทดสอบตามมาตรฐานกาหนดระยะเวลาการพจารณา 5. เวลาในการพจารณาอนญาตไม เกน 43 วนไม รวมเวลาเวลาทดสอบคณภาพของ

ผลตภณฑ และวสดอปกรณ ทใชทาผลตภณฑ การปฏบตเมอทราบผลการตรวจและทดสอบคณภาพ 1. ผลการทดสอบตรงกบทมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมกาหนดชาระราคาคาธรรมเนยมการทดสอบรบใบอนญาตและชาระคาธรรมเนยมใบอนญาตแสดงเครองหมายมาตรฐานผลตภณฑ อตสาหกรรม

2. ผลของการทดสอบไม ตรงกบทมาตรฐานผลตภณฑ อตสาหกรรมกาหนดชาระคาธรรมเนยมการทดสอบแลวแกไขขอบกพรองตามคาแนะนาของเจ าหนาทภายในเวลา ทกาหนดและสงทดสอบคณภาพอกครงหนง อตราคาธรรมเนยมใบอนญาต

1. ค าธรรมเนยมใบอนญาต 1,000 บาท 2. คาใชจายในการทดสอบขนอยกบผลตภณฑและอตราทกาหนด การสนสดของใบอนญาต 1. ผ รบใบอนญาตเลกประกอบกจการทาหนงสอแจงภายใน 30 วน

2. ผ รบใบอนญาตขอเลกแสดงเครองหมายมาตรฐาน 3. ประกาศหรอพระราชกฤษฎกากาหนดมาตรฐานหรอยกเลกหรอแกไขมาตรฐานสาหรบผลตภณฑชนดนน 3.2 ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในตางประเทศ 3.2.1 ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศสหรฐอเมรกามรปแบบโครงสรางการทางานของระบบเครองหมายรบรองความนาเชอถอโดยสมาคมผประกอบธรกจซงเปนองคกรภาคเอกชนทไมแสวงหากาไร ทา

56

หนาทเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอเพอสนบสนนใหเกดความเชอมนและความเชอถอใหกบพาณชยอเลกทรอนกสดวยการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกเวบไซตทไดมาตรฐานตามหลกเกณฑทสมาคมผประกอบธรกจนนๆ กาหนดขน 1) TRUSTe TRUSTe เปนชอขององคกรอสระทไมแสวงหากาไรซงจดตงขนโดยมวตถประสงคหลกในการดาเนนงานเพอทจะทาใหผใชบรการอนเทอรเนตหรอผบรโภคทงหลายมความเชอถอและเชอมนตอระบบการคาขายผานเครอขายอนเทอรเนต และเพอทาใหเกดการขยายตวของการประกอบธรกจผานทางอนเทอรเนต โดยไดมการกอตงขนตงแตป 2539 (1996) โดยความรวมมอระหวางสองหนวยงาน คอ Electronic Frontier Foundation (EFF) และ Commerce Net Consortium ทตองการจดตงหนวยงานหรอองคกรขนมาเพอทาหนาท เปนตวกลางชวยขจดปญหาในเรองของความเชอมนใหกบผใชอนเทอรเนตหรอผบรโภคออนไลนโดยใชกลไกของเครองหมายรบรองความนาเชอถอ โดยเนนเฉพาะเรองการให ความคมครองขอมลสวนบคคลดวยการปฏบตตามนโยบายการคมครองความเปนสวนตว (Privacy Policy) ทผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซตซงมาขอใชบรการไดประกาศไว เพอสรางความนาเชอถอใหแกเวบไซตดงกลาววาไดมการปฏบตตามขอกาหนด ทปรากฏในนโยบายการคมครองความเปนสวนตวแลวทกประการ ซง TRUSTe ไดเปดใหบรการเปนครงแรกในเดอนมถนายน 2540 (1997) และไดมการประกาศถงวตถประสงคสาคญในการใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอของตนไว 3 ประการวา ประการแรกเพอชวยใหผบรโภคออนไลนสามารถควบคมขอมลสวนบคคลทเกยวกบตนได ประการทสองเพอชวยใหผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซตปฏบตตนตามมาตรฐานในการใหความคมครองขอมลสวนบคคลดวยคาใชจายทเหมาะสมเพอทงประโยชนในการดาเนนธรกจและเพอลดความวตกกงวลของผบรโภคเกยวกบการใหขอมลสวนบคคลทางออนไลนแก ผประกอบธรกจหรอเจาของเวบไซต และประการทสามเพอแสดงใหผกากบดแลภาครฐเหนวา ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทงหลายสามารถดาเนนการในเรองการใหความคมครองขอมลสวนบคคลไดโดยอาศยกลไกการกากบดแลตนเอง (Self-regulation) ได จากทกลาวมาขางตนจะเหนไดวา TRUSTe มวตถในการจดตงองคกรกเพอสรางความเชอมนในระบบพาณชยอเลกทรอนกส โดยเฉพาะทางดานการรบรองนโยบายการคมครองความเปนสวนตวในสวนทเกยวกบขอมลสวนบคคล ดงนนเครองหมายของ TRUSTe จง เนนไปทเรองของการรบรองนโยบายการคมครองความเปนสวนตวเปนหลก ซงปจจบนเครองหมายขององคกรนมทงหมด 4 ประเภท ซงแตละประเภทกเกยวของกบการรบรองนโยบายการคมครองความเปนสวนตวทงสน ไดแก

57

ประเภททหนง เครองหมายรบรองความนาเชอถอตอการคมครองความเปนสวนตว (Privacy Seal Program) ซงเปนเครองหมายทแสดงถงการรบรองนโยบายการคมครองความเปนสวนตว (Privacy Policy) ของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซต วาเปนไปตามหลกเกณฑในการใหคมครองความเปนสวนตวและขอมลสวนบคคลท TRUSTe ไดกาหนดขนซงเครองหมายนจะใชกบการรบรองหรอคมครองขอมลสวนบคคลทวๆ ไป ประเภททสอง เครองหมายรบรองความนาเชอถอตอการคมครองความเปนสวนตวของเดก (Children’s Privacy Seal Program) ซงเปนเครองหมายทแสดงถงการรบรองนโยบายการคมครองความเปนสวนตว (Privacy Policy) ของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส หรอเจาของเวบไซตเชนเดยวกบประเภทท 1 แตจากดเฉพาะความเปนสวนตวหรอขอมลสวนบคคลของเดกเทานน โดยเงอนไขของการออกเครองหมายประเภทนจะจากดเฉพาะผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซตทมการตดตอหรอเกบรวบรวมขอมลสวนบคคลของเดกอายตากวา 13 ปเทานน ประเภททสาม เครองหมายรบรองความนาเชอถอตอการปฏบตตามขอตกลง Safe Harbor1 (EU Safe Harbor Program) เปนเครองหมายท TRUSTe ออกใหกบผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซตทตดตอทาธรกจกบประชาชนพลเมองของสหภาพยโรป (European Union) เพอรบรองนโยบายการคมครองความเปนสวนตวของ ผประกอบธรกจดงกลาววามแนวทางการใหความคมครองความเปนสวนตวเปนไปตาม ขอตกลง Safe Harbors ประเภททส เครองหมายรบรองความนาเชอถอตอการคมครองความเปนสวนตวทางดานสขภาพ (eHealth Privacy Seal Program) เปนเครองหมายรบรองนโยบาย การคมครองความเปนสวนตวของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซต ทใหบรการทางดานสขภาพและอนามยของบคคลผานทางเวบไซต เพอรบรองวาผประกอบธรกจดงกลาวไดมการปฏบตตามหลกเกณฑเกยวกบการคมครองความเปนสวนตวท TRUSTe กาหนดขน

1ขอตกลง Safe Harbors เปนขอตกลงทเกดขนระหวางกระทรวงพาณชยของสหรฐอเมรกากบสหภาพยโรป เพอใหบรษทเอกชนของสหรฐอเมรกาสมครใจเขารวมปฏบตตามหลกการคมครองความเปนสวนตว (Privacy Principle) เปนการสรางความมนใจใหแกสหภาพยโรปเกยวกบการสงหรอโอนขอมลสวนบคคลขามประเทศ เนองจากประเทศสหรฐอเมรกาไมมกฎหมายเกยวกบการคมครองขอมลสวนบคคลในลกษณะทเปนกฎหมายทวไป (Comprehensive law) ทงน บรษททเขารวมขอตกลงดงกลาวจะไดรบขอสนนษฐานเบองตนวามระดบการคมครองความเปนสวนตวหรอขอมลสวนบคคลในระดบทเหมาะสมหรอเทาเทยมกบการคมครองความเปนสวนตวหรอขอมลสวนบคคลของสหภาพยโรปแลว

58

รปภาพท 2 เครองหมายรบรองความนาเชอถอของ TRUSTe

2) BBBOnLine2 BBBOnline โครงการหนงในการดาเนนงานของ (Council of Better Business Bureaus3 ซงเปนหนวยงานทเปนผดาเนนการ the Better Business Bureau (BBB) system ภายในประเทศสหรฐอเมรกา โดยมวตถประสงคในการจดตงกเพอสนบสนนใหเกดความเชอมนและความเชอถอใหกบพาณชยอเลกทรอนกสผานทางเครองหมายรบรองความนาเชอถอในเรองตางๆ ตามวตถประสงคในการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ไดแก เครองหมายรบรองความนาเชอถอตอผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส (Reliability Seal Program) หรอเครองหมายรบรองความนาเชอถอตอการคมครองความเปนสวนตว (Privacy Seal Program) ใหกบสมาชก ซงในการดาเนนการดงกลาวน BBBOnline โดยไดเรมเปดใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอตงแตเดอนมนาคม 2542 (1999) ทผานมา จนถงปจจบน มเวบไซตทไดรบเครองหมายรบรองความนาเชอถอของ BBBOnline ประเภท Reliability Seal Program จานวน 19,768 เวบไซต และประเภท Privacy Seal Program จานวน 627 เวบไซต4 โดยไดเปดใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอแบงเปน 3 ประเภท ดงน ประเภททหนง เครองหมายรบรองความนาเชอถอตอผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส (Reliability Seal Program) เปนเครองหมายอกประเภทหนงท BBBonline

2BBBOnline, the Better Business Bureau (BBB) system [online], Available from www.bbbonline.org 3Council of Better Business Bureaus เปนองคกรเอกชนทดาเนนการโดยไมแสวงหากาไรจดตงขนตงแตป 1912 ซงปจจบนไดรบการสนบสนนจากผประกอบธรกจภายในกวา 250,000 แหง 4lbid.

59

จะออกใหกบผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซตทจะประสงคจะให BBBOnline ใหการรบรองวาตนไดผานการตรวจสอบแลววามความนาเชอถอในเรองของ การโฆษณา และการปฏบตตามแนวการใหบรการหรอการประกอบธรกจทด (Best Practice) แกบรโภค ประเภททสอง เครองหมายรบรองความนาเชอถอตอการคมครองความเปนสวนตว (Privacy Seal Program) เปนเครองหมายอกประเภทหนงท BBBOnline ออกใหกบผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซตทขอใชบรการเพอรบรองวาตนเองมนโยบายการคมครองความเปนสวนตวทเปนไปตามขอกาหนดของ BBBOnline เกยวกบการบรหารจดการขอมลสวนบคคลทดแลว ดวยเหตนเองเครองหมายรบรองความนาเชอถอในนโยบาย การคมครองความเปนสวนตวทออกโดย BBBOnline นนจงสามารถบงบอกถงสงตางๆ หลายประการยกตวอยาง เชน การแสดงใหผบรโภค หรอผใชบรการเวบไซตทราบวานโยบาย การคมครองความเปนสวนตวของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสรายทไดรบเครองหมายรบรองความนาเชอถอประเภทดงกลาวเปนไปตามขอกาหนดทเรยกวา “Core Principles” ของ BBBOnline หรอไม เชน ขอกาหนดเกยวกบหลกการเปดเผยขอมล การใหสทธเลอกแกผบรโภค และหลกในเรองของการรกษาความมนคงปลอดภยของขอมลสวนบคคล เปนตน รวมถง การแสดง ใหผบรโภคหรอผใชบรการเวบไซตทราบวาถามขอพพาทเกดขนกบ ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทไดร บเครองหมายรบรองความนาเชอถอจาก BBBOnline ในเรองทเกยวของกบขอมลสวนบคคลแลว กจะมขอกาหนดเกยวกบวธการระงบ ขอพพาทสาหรบกรณดงกลาวดวย ประเภททสาม เครองหมายรบรองความนาเชอถอตอการคมครองความเปนสวนตวของเดก (Kid’s Privacy Seal) นอกจาก BBBOnline จะใหบรการเครองหมายแสดง ความนาเชอถอนากรคมครองความเปนสวนตวสาหรบผบรโภคหรอผใชบรการเวบไซต ทวไปแลว ยงไดมการใหบรการเกยวกบเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการคมครอง ความเปนสวนตวของเดกอกดวยเนองจากการคมครองความเปนสวนตวหรอขอมลสวนบคคล จะมหลกเกณฑ บางประการทแตกตางกน ทงน จะใหบรการแกผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทมการตดตอสอสารโดยตรงหรอมการเกบรวบรวมขอมลสวนบคคลของเดก อายต ากวา 13 ปการสมครขอใชบรการเครองหมายดงกลาวนนจะตองตองดาเนนการเชนเดยวกนกบการขอใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการคมครองความเปนสวนตวสาหรบผใชบรการทวไปทกประการ แตจะตองกระทาขนตอนเพมอกขนตอนหนงกคอจะตอง มการกรอกแบบสอบถาม ทจดทาขนไวเฉพาะสาหรบกรณของบคคลทมอายตากวา 13 ป เพมเตม

60

รปภาพท 3 เครองหมายรบรองความนาเชอถอของ BBBOnline

ทงน BBBOnline จะทาการตรวจสอบการปฏบตตามขอกาหนดในการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซตทขออนญาตใชเครองหมายอยางนอยปละหนงครง เพอประเมนการปฏบตตามนโยบายการคมครองความเปนสวนตวของผประกอบธรกจดงกลาว รวมทงการกาหนดมาตรการบงคบอยางใดอยางหนงกบ ผประกอบธรกจทไดร บการอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอแลว แตไมปฏบตตามขอกาหนดในการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอดงกลาว เชน การเพกถอนเครองหมายรบรองความนาเชอถอ การเปดเผยเรองราวของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสดงกลาว ตอสาธารณะ หรอการสงเรองใหหนวยงานของรฐทเกยวของหรอรบผดชอบไปดาเนนการตอไป เปนตน 3) WebTrust5 เครองหมายของ CPA WebTrust เปนเครองหมายท American institute of Certified Public Accountants (AICPA) กบ Canadian Institute of Chartered Accountants (CICA) รวมกนพฒนาขนดวยเลงเหนวาการเจรญเตบโตของพาณชยอเลกทรอนกสจะเปนไปไดอยางมประสทธภาพนน จะตองมการลดความเสยงอนเกดจากการดาเนนธรกจในลกษณะดงกลาวใหอยในระดบซงเปนทยอมรบไดเสยกอน ซงความเสยงทสาคญทมความกงวลกนเปนอยางมากของผบรโภคออนไลนกเชน ความเปนสวนตว ความมนคงปลอดภย ความนาเชอถอตอการปฏบตในทางธรกจ และการรกษาความลบ เปนตน จากความเสยงดงกลาวทาใหผมสวน

5 WebTrust, Trust Service [Online], 2010. Available from http://www.webtrust.org

61

เกยวของไมวาจะเปนผบรโภคหรอผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสตางตองการคนกลางเขามาทาหนาทสรางความนาเชอถอเพอลดกงวลใจตอความเสยงดงกลาว เครองหมายรบรองความนาเชอถอของ CPA WebTrust เปดใหบรการเมอใน ป 2541 (1998) และไดปรบปรงลาสดในป 2543 (2000) ซงไดใหการบรองในเรองตางๆ ไดแก ความเปนสวนตว (Privacy) ความมนคงปลอดภย (Security) ความนาเชอถอในการดาเนนธรกจ (Business Practices and Transaction Integrity) การใชการไดของระบบการพาณชยอเลกทรอนกสและขอมล (Availability) การรกษาความลบ (Confidentiality) การหามปฏเสธความรบผด (Non-Repudiation) และการ เ ปด เผยถงการ เปลยนแปลง (Customized Disclosures) ทงน บรการ การรบรองในแตละเรองนนสามารถแยกจากกนได นนหมายความวาผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซตจะขอใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอเฉพาะเรองใดเรองหนงกได หรอหลายเรองรวมกนกได

รปภาพท 4 เครองหมายรบรองความนาเชอถอของ CPA WebTrust

ทาง CPA WebTrust ไมไดเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ แกเวบไซตตางๆ โดยตรง แตจะใหผสอบบญชทไดรบอนญาต (Certified Public Accountants / Chartered Accountants) หรอบคคลผมวชาชพในทานองเดยวกนนนซงไดรบอนญาตใหเปนผใหบรการเครองหมาย CPA WebTrust ทาหนาทใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอแกผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซตทขอใหบรการ6 ในปจจบน มการใหบรการเครองหมาย CPA WebTrust อยเกอบทกประเทศทวโลกโดยอาศยสานกงานบญชระหวางประเทศ (International Accounting Firms)

6 Webtrust, รายชอสถาบนหรอองคกรตวแทนผประกอบวชาชพดานตรวจสอบบญชในประเทศทใหบรการเครองหมายรบรองของ CPA WebTrust [Online], 2010. แหลงทมา http://www.webtrust.org/licensed-webtrust-practitions-international/index.aspx

62

กรณศกษาของประเทศอเมรกา FTC VS Toysmart No 00-11341-RGS, (Dmass. Filed July 10,/2000) Toysmart ประกอบธรกจขายของเลนเดกทางอนเทอรเนต โดยเรมกจการประมาณ เดอนมกราคม ค.ศ.1999 ตอมา Toysmart ไดยนคาขอรบเครองหมายรบรองความนาเชอถอกบผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอทชอวา TRUSTe และไดสทธนาออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแก Toysmart เมอประมาณ ค.ศ.1999 และบนเวบไซดของ Toysmart ไดมการแสดงเครองหมายรบรองความนาเชอถอของ TRUSTe เอาไว และมขอความทวา “การทคณเขามาใชบรการของเวบไซดของเรา คณมนใจไดเลยวา ขอมลของคณจะไมถกละเมด” ตอมา Toysmart ไดจดโครงการไดโนเสาร สาหรบเดก จากโครงการดงกลาวทาให Toysmart ไดขอมลสวนบคคลของเดกทเขารวมโครงการเปนจานวนมาก ซงขอมลทไดมานนไดมาโดยไมมการเตอนวาจะทาการเกบขอมลหรอไดรบความยนยอมจากผเขารวมโครงการ หลงจากนน Toysmart ไดประสบปญหาจนตองหยดกจการ และไดวาจาง สานกงานกฎหมายและบญช เพอทาการขายทรพยสนของบรษททงหมด รวมทงรายชอและขอมลสวนบคคลของเดกทเขารวมโครงการไดโนเสาร ตอมาเมอ ประมาณเดอนมถนายน เจาหนของบรษทไดฟองบรษทToysmart เปนคดลมละลาย เจาหนกรองขอใหมการขายหนของบรษทเพอนามาชาระหนในคดลมละลาย ซงรวมทงการขายขอมลสวนบคคลของลกคาดวย FTC (Federal Trade Commission) ซงเปนองคกรทมหนาทกากบดแลผประกอบธรกจทไดรบเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ไดรบเรองรองเรยนวา Toysmart ไดจะทาการขายขอมลสวนบคคล FTC ไดฟองคดตอศาลเพอใหศาลระงบการขายทรพยสนหนของบรษทและขอมลสวนบคคล เนองจากเปนการละเมดตอผบรโภคตามกฎหมายวาดวยการคมครองผบรโภค และสทธความเปนสวนตว จากขอเทจจรงปรากฏวาผจะซอทรพยสนของ Toysmart เปนผประกอบธรกจทมลกษณะคลายคลงกบ Toysmart ซงกรณดงกลาว ศาลตดสนวา Toysmart สามารถขายทรพยสนและหนของบรษทดงกลาวไดแต ศาลไดตงเงอนไขในการขายทรพยสนและหนของบรษทเอาไววา Toysmart ไมสามารถขายขอมลสวนบคคลของลกคาได หรอให Toysmart ทาลายขอมลดงกลาว

63

3.2.2 ประเทศในกลมทวปยโรป ประเทศในกลมทวปยโรปจะมระบบเครองหมายรบรองความนาเชอถอทแตกตางไปจากประเทศสหรฐอเมรกา กลาวคอ จะมรปแบบโครงสรางการทางานของระบบเครองหมายรบรองความนาเชอถอเปนแบบการรบรองแบบลาดบชน (Hierarchy) กลาวคอ จะมการแบงความสมพนธของผเกยวของออกเปน 3 ระดบดวยกน7 ไดแก ระดบท 1 คอ ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอระดบสงสด (Certifier) จะทาหนาทตดตามการดาเนนการขององคกรในระดบท 2 ซงเปนองคกรททาหนาทเปน ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอระดบรองลงมา ระดบท 2 คอ ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ซงเมอสมครเปนสมาชกขององคกรระดบท 1 แลวจะมฐานะเปน “Code owner” จะทาหนาทกาหนดแนวปฏบต (Code of Practice) และออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซตทจะมาขอใชบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ โดยมเงอนไขสาคญคอองคกรระดบท 2 ดงกลาวจะตองมแนวปฏบตทสอดคลองกบหลกเกณฑ ทองคกรระดบท 1 กาหนดไว ระดบท 3 ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซต (Webshop) ทมสทธใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอตดไวบนเวบไซตของตน เพราะเปนสมาชก ของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในระดบท 2 นนเอง โดยในสวนนจงขอกลาวถงรายละเอยดขององคกระระดบท 1 ซงเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอระดบสงสด ดงน 1) TrustUK ประเทศองกฤษไดมการกอตงหนวยงานภาครฐทชอวา TrustUK เปนองคกร ทไมหวงผลกาไร เกดจากการสนบสนนจากรฐบาลประเทศองกฤษในป 2542 (1999) ทตองการใหภาคธรกจและสมาคมคมครองผบรโภครวมมอกนหาแนวทางคมครองผบรโภคทางออนไลน แมวาในขณะนนจะเรมมการนาเครองหมายรบรองความนาเชอถอของเวบไซตมาใชอยเปนจานวนมากแลวแตกเกดปญหาทาใหผบรโภคเกดสบสนและไมแนใจวาเครองหมายแสดง ความนาเชอใดบางทเชอถอได เพราะรานคาแตละแหงตางกสรางขอกาหนดหรอนโยบาย

7 Guido Nannariello, E-Commerce and Consumer Protection: Aurvey of Codes of Practice and Certification Process, (Instiute for the Protection and Security of the citizen Cybersecurity Sector, 2001),55.

64

ของตนเองและอางวานาเชอถอขนมาทงนน รฐบาลในขณะนนจงมบทบาทในการกาหนด ใหมองคกรกลางทออกขอกาหนดตางๆ เพอใหเวบไซตแตละแหงสมครเปนสมาชก และใชเครองหมายรวมกนได ทาใหผบรโภคไมสบสนและยงมนใจในการซอสนคาทางอนเทอรเนตเพมยงขน ทงน โครงสรางในการทางานของระบบเครองหมายรบรองความนาเชอถอของ TrustUK เปนแบบลาดบชนดงทกลาวมาแลวในตอนตน กลาวคอ TrustUK เปน ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอระดบแรกทาหนาทตดตามการดาเนนการของ code owner ซงทาหนาทเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอระดบทสอง โดยปจจบนมองคกรทเปนองคกรทเปนสมาชกและไดรบการรบรองจาก TrustUK รบรองใหทาหนาทเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ จานวน 5 ราย ไดแก The Association of British Travel Agents (ABTA)8 The Direct Marketing Association (DMA)9 WebTraderUK (Customer Association) Trusted Shop10 และ SafeBuy Center Software Research Ltd11

รปภาพท 5 เครองหมายรบรองความนาเชอถอ TrustUK

8 ABTA, The Travel Asosiate [Online], 25 May 2010. Available from http://www.abta.com 9 DMA, Dayton Microcomputer Association, [Online] 25 May 2010. Available from http//www.dma.org.uk/ 10 Trusted Shop Guarantee, Trusted Shop, [online], 25 May 2010. Available from http://www.trustedshops.com/merchants/ 11 SafeBuy, Safe buy protecting the consumer, [Online] Available from http://www.safebuy.org.uk

65

ทงน ขอบเขตของการคมครองผบรโภคท TrustUK กาหนดขน ไดแก การคมครองความเปนสวนตว การคมครองความมนคงปลอดภยในวธชาระเงน การใหความชวยเหลอดานขอมลกอนทจะมการซอสนคาหรอบรการ ผบรโภคจะทราบจานวนและราคาผลตภณฑทส งซอกอนการตกลงทาสญญา การแจงถงสทธของผบรโภคทจะยกเลกการสงซอหรอนโยบายคนของหรอคนเงน (ถาม) การรบประกนการสงสนคาตามกาหนดเวลา (ไมเกน 30 วน) การคมครองเดก คอ รานคาจะไมขายสนคาหรอใหบรการแกเดกและไมเกบขอมลสวนบคคลของเดกทมอายต ากวา 12 ป ยกเวนจะไดร บความยนยอมจากผปกครองหรอบดามารดาของเดก และกระบวนการระงบขอพพาทและการรบเรองรองเรยนของผทเกยวของ12 2) Webtrader13 เครองหมาย Webtrader กอตงขนตงแตป 2543 (2000) จากการรวมตวของประเทศในกลมสหภาพยโรปจานวน 7 ประเทศ ไดแก ประเทศเบลเยยม ประเทศฝรงเศส ประเทศอตาล ประเทศเนเธอรแลนด ประเทศโปรตเกส ประเทศสเปนและประเทศองกฤษ โดยม European Union เปนศนยกลาง ซงมวตถประสงคเพอสรางความเชอมนใหแกผบรโภค ทเขามาใชบรการเวบไซตของ ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสโดยเฉพาะอยางยงในกลม SMEs ดวยการรบรองหรอรบประกนวาธรกรรมตางๆ ทกระทาผานเวบไซตทไดรบเครองหมาย Webtrader นนมความนาเชอถอและเปนธรรมตอผบรโภคตามหลกเกณฑหรอขอกาหนด ทประกาศไว เชน ขอมลขาวสารทแจงตอผบรโภค กระบวนการสงซอสนคาหรอบรการความมนคงปลอดภยในการตดตอสอสารหรอทาธรกรรม และการคมครองความเปนสวนตวหรอขอมลสวนบคคล การปกปองคมครองเดก และกระบวนการระงบขอพพาทตางๆ

12 ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต, รายงานการศกษาเรองทรสตมารคในธรกจพาณชยอเลกทรอนกส, (กรงเทพฯ: จรรชการพมพ, 2546),18-20. 13 Webtrader, เครองหมายรบรองความนาเชอถอ Webtrader, [Online], 6 January 2010. Available from http://europa.eu.int/enterprise/ict/policy/webtrader.htm

66

รปภาพท 6 เครองหมายรบรองความนาเชอถอของ Webtrader

ทงน โครงสรางการทางานของระบบเครองหมายรบรองความนาเชอถอของ Webtrader จะเนนหลกการกระจายอานาจ (Decentralized manner) กลาวคอ ในการจดทาแนวปฏบตหรอขอบงคบเกยวกบหลกเกณฑการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสนน จะเนนรปแบบการผสมผสานระหวางหลกเกณฑของสหภาพยโรปและกฎเกณฑหรอทางปฏบตทาง การคาของแตละประเทศเขาดวยกน เพอใหแนวปฏบตดงกลาวสามารถใชบงคบไดอยางเหมาะสมกบแตละประเทศ และมระบบทางานแบบลาดบชนดงทกลาวมาแลวในตอนตนเชนกน กลาวคอ Webtrader ซงเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอระดบแรก ทาหนาทตดตามการดาเนนการของ code owner ซงทาหนาทเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอระดบทสอง โดยปจจบนมองคกรทเปนสมาชกและไดรบการรบรองจาก Webtrader รบรองใหทาหนาทเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ จานวน 10 ราย จาก 10 ประเทศ (จากสมาคมผบรโภค) ไดแก ประเทศเบลเยยม14 ประเทศฝรงเศส15 ประเทศกรซ16 ประเทศอตาล17 ประเทศ เนเธอแลนด18 ประเทศโปรตเกส19 ประเทศสเปน20 ประเทศองกฤษประเทศอาเจนตนา ประเทศสวสเซอรแลนด21

14 Test Aankoop, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอเบลเยยม[Online], 25 May 2010. Available from http://www.test-achats.be/ 15 CLCV, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอฝรงเศส [Online], 25 May 2010. Available from http://www.clcv.org 16 Kepka, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอกรซ [Online], 25 May 2010. Available from http://www.kepka.org 17 Altroconsume ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถออตาล [Online], 25 May 2010. Available from http://www.altroconsumo.it 18 ConsumertenBond, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอเนเธอแลนด[Online], 25 May 2010. Available from http://www.consumentenbond.nl/ 19 DECO, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอโปรตเกส [Online], 25 May 2010.

67

ทงน ขอบเขตของการคมครองผบรโภคท Webtrader กาหนดขนนนกไมแตกตางไปจากขอกาหนดของผใหบรการอนๆ ไดแก ความนาเชอถอของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสการคมครองความเปนสวนตว การรกษาความมนคงปลอดภยในการตดตอสอสาร แตลกษณะเดนของ Webtrader ทแตกตางไปจากผใหบรการรายอน กคอ การใหความสาคญ กบเรองการระงบขอพพาทโดยไดมการกาหนดหลกเกณฑเกยวกบการระงบขอพพาท (Rules of the Dispute Resolution Scheme for Webtrader) ไวเปนพเศษ22 3) QWEB23 ประเทศอตาล โดย IQNet ไดมการกอตงหนวยงานทชอวา QWEB เปนองคกรท ไมหวงผลกาไร เกดจากการสนบสนนจากรฐบาลประเทศอตาลในป 2544 (2000) โดยมวตถประสงคเพอสนบสนนการพาณชยอเลกทรอนกสดวยการนาระบบการรบรองหรอรบประกนการทาธรกรรมทางออนไลนดวยเครองหมายรบรองความนาเชอถอมาใชภายใตมาตรฐานระหวางประเทศ เนองจากเลงเหนวาสงสาคญทเปนหวใจในการเตบโตของการพาณชยอเลกทรอนกสกคอการสรางความนาเชอถอระหวางผประกอบธรกจและผบรโภค ทงน โครงสรางการทางานของระบบเครองหมายรบรองความนาเชอถอของ QWEB เปนแบบลาดบชนดงทกลาวมาแลวในตอนตนเชนกน กลาวคอ QWEB ซงเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในระดบแรก ทาหนาทตดตามการดาเนนการของ code owner ซงทาหนาทเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอระดบทสอง โดยปจจบนมองคกรทเปนสมาชกและไดรบการรบรองจาก QWEB รบรองใหทาหนาทเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในประเทศอตาล จานวน 12 ราย ทงทเปนองคกรแสวงหากาไรและไมแสวงหากาไร ไดแกCISQ24CERTICOMMERCE25 CERTIQUALITY26 CERTITEX27 CSQA28 ICILA29 ICIM30 ICMQ31 IGQ32 IIP33 IMQ/CSQ34 RINA35

Available from http://www.deco.proteste.pt 20 OCU, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอสเปน [Online], 25 May 2010. Available from http://www.ocu.org 21 FRC, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอสวตเซอรแลนด [Online], 25 May 2010. Available from http://www.frc.ch 22 Arbitrators, The Online Dispute Resolution Scheme for Webtrader Rules (2001 Edition) [Online], 2010. Available from http://www.arbitrators.orh/webtrader/rules.htm 23 QWEB, QWEB certified site [Online] 25 May2010 Available from http://www.qwebmark.net 24 CISQ, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในประเทศอตาล [Online], 25 May 2010. Available from http://www.cisq.com/

68

รปภาพท 7 เครองหมายรบรองความนาเชอถอของ QWEB

QWEB มการใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอทแตกตางไปจาก ผใหบรการรายอน ตรงทไดมการแบงระดบของเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ออกเปน 3 ระดบ คอ ระดบทวไป (สญลกษณของเครองหมายจะมรปดาว 1 ดวง) ระดบกลาง (สญลกษณของเครองหมายจะมรปดาว 2 ดวง) และระดบสง (สญลกษณของเครองหมายจะมรปดาว 25 CERTICOMMERCE, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในประเทศอตาล[Online], 25 May 2010. Available from http://www.certicommerce.net 26 CERTIQUALITY ,ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในประเทศอตาล [Online], 25 May 2010. Available from http://www.certiquality.it 27 CERTITEX ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในประเทศอตาล [Online], 25 May 2010. Available from http://www.tin.it 28 CSQA ,ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในประเทศอตาล[Online], 25 May 2010. Available from http://www.csqa.it 29 ICILA, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในประเทศอตาล [Online], 25 May 2010. Available from http://www.icila.org 30 ICIM, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในประเทศอตาล [Online], 25 May 2010. Available from http://www.icim.it 31 ICMQ, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในประเทศอตาล [Online], 25 May 2010. Available from http://www.icmq.org 32 IGQ, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในประเทศอตาล [Online] 25 May 2010 Available from http://www.igq.it 33 IIP, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในประเทศอตาล [Online] 25 May 2010 Available from http>//www.iip.it 34 IMQ/CSQ, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในประเทศอตาล [Online] 25 May 2010 Available from http://www.igq.it 35 RINA, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในประเทศอตาล [Online] 25 May 2010 Available from http://www.rina.org

69

3 ดวง) ทงน ขนอยกบลกษณะของธรกจและเวบไซตทเปดใหบรการวาเขาเงอนไขหรอขอกาหนดของเครองหมายในระดบใด โดยขอกาหนดท QWEB ใชเปนเงอนไขหรอหลกเกณฑ ในการพจารณา ไดแก ขอมลทบงบอกถงความมตวตนของผประกอบธรกจหรอเวบไซต และขอมลตางๆ ทเกยวของกบสนคาหรอบรการ ความเปนสวนตวและขอผกพนทางสงคม ความมนคงปลอดภยทงในสวนของกระบวนการตดตอสอสาร การชาระเงน และการยนยนตว ผประกอบธรกจ คณภาพของกระบวนการทาธรกรรมระหวางผประกอบธรกจกบผบรโภค ซอฟตแวรทใชงานและการไกลเกลยพพาททางออนไลน ตารางท 2 หลกเกณฑการพจารณาเพอออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอของ QWEB36

หลกการสาคญของ The QWEB The QWEB Principle

ระดบทวไป

ระดบ กลาง

ระดบ สง

การแสดงตวตนและการประชาสมพนธของเวบไซด Web site Content identification and information

/ / /

ความรบผดชอบเกยวกบ ความเปนสวนตวและสงคม Privacy and social commitment

/ / /

ความมงคงปลอดภย Security ความมงคงปลอดภยในการชาระเงน และกระบวนการพนฐาน Security payment + basic procedures

/

/

/

ความมงคงปลอดภยในการประกอบธรกจอเลกทรอนกส Security in e-business process

/ /

ความมงคงปลอดภยในการรบรององคกร Security certified company

/

36 QWEB, หลกเกณฑการพจารณาเพอออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอของ QWEB [Online] 19 June 2010 http://www.qwebmark.net/english/qweb.html

70

หลกการสาคญของ The QWEB The QWEB Principle

ระดบทวไป

ระดบ กลาง

ระดบ สง

มาตรฐานของการประกอบธรกจ Quality of business process ระบบการจดการรบเรองรองเรยน Complaint management system

/

/

/

มาตรฐานในการประกอบธรกจอเลกทรอนกส Quality in e-business process

/ /

มาตรฐานในการรบรององคกร Quality certified company

/

คณสมบตของโปรแกรม Software Functionality / / การใชงานของโปรแกรม Software Usability / การไกลเกลยขอพพาททางออนไลน On-line mediation

/ / /

3.2.3 ประเทศในกลมทวปเอเชย ประเทศในกลมทวปเอเชยมรปแบบโครงสรางการทางานของระบบเครองหมายรบรองความนาเชอถอเชนเดยวกบประเทศสหรฐอเมรกา กลาวคอ ใหสมาคมผประกอบธรกจ ทาหนาทเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอเพอสนบสนนใหเกดความเชอมนและความเชอถอใหกบพาณชยอเลกทรอนกสดวยการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกเวบไซตทไดมาตรฐานตามหลกเกณฑทสมาคมผประกอบธรกจนนๆ กาหนดขน แตจะแตกตางกนตรงทในแตละประเทศจะมเพยงสมาคมเดยวทดแลรบผดชอบในเรองดงกลาว ในขณะทประเทศสหรฐอเมรกาจะมหลากหลายสมาคมทดาเนนการในลกษณะเดยวกนและ มลกษณะเปนการแขงขนกนดวย

71

ประเทศญป น37 สมาคมผประกอบธรกจตลาดแบบตรงแหงญปน (Japan Direct Marketing Association : JDMA) และหอการคาและอตสาหกรรมแหงญปน (Japan Chamber of Commerce and Industry) รวมกนออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส โดยมวตถประสงคเพอสงเสรมการทาธรกรรมออนไลนและการคมครองผบรโภคในขณะเดยวกน เพราะธรกจทไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ในเวบไซตนน จะตองผานการตรวจสอบและปฏบตตามขอกาหนดทวางไวทาใหผบรโภค ทเ ปนลกคาเกดความเชอมน เพมขน การออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอ น จะมคณะกรรมการกากบดแล (Online Shopping Trust Mark Committee) ซงประกอบดวยผเชยวชาญจากองคกรคมครองผบรโภค หนวยงานของรฐ นกวชาการ ตลอดจนผแทน JDMA และ JCCI ดวยทงนสมาคมดงกลาวทาหนาทตรวจสอบ คดเลอกและมอานาจอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกผทกลมลกคาเปนผบรโภคและมสานกงานหรอททาการในประเทศญปน และดาเนนงานมาแลวไมนอยกวา 1 ป นอกจากนน จะตองไมเขาลกษณะตองหามทก าหนดไว เชน ไม เคยทาผดกฎหมายขายตรงและกฎหมายท เกยวของ ไมเคยตกเปนบคคลลมละลายและตองปฏบตตามขอกาหนดการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ

รปภาพท 8 เครองหมายความนาเชอถอของประเทศญปน

ลกษณะการอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอจะมอยดวยกน 2 ลกษณะ คอ การขออนญาตใชเครองหมายแสดงความนาเชอสาหรบโดเมนทงหมดของ ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส หรอเลอกขออนญาตใชเครองหมายรบรองความนา เช อถอแ ต เพยงบางสวนของกจการน นๆ กไดถา เ ปนกรณหลง น ผขออนญาต

37 Ecom, เครองหมายแสดงความนาเชอถอญป น [online], Available fromhttp://www.ecom.or.jp

72

จะใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอไดเฉพาะสวนของกจการทขออนญาตเทาน น ไมสามารถนาเครองหมายรบรองความนาเชอถอไปใชกบกจการดานอนของผขออนญาตได หรอถาผขออนญาตมชอโดเมนหลายชอกตองยนขออนญาตแยกกนเปนกรณๆ ไป เพอมใหเกดความสบสนแกผบรโภค วธการตรวจสอบคาขอของผขออนญาตซง เ ปนผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสนนจะมการตรวจสอบคาขอและเอกสารทเกยวของและเนอหาของเวบไซต รวมถงรายละเอยดทสาคญ ไดแก ประวตของกจการ ผขออนญาตควรประกอบกจการดงกลาวมา ไมนอยกวา 1 ป การตรวจสอบวาผขออนญาตปฏบตตามกฎหมายขายตรงหรอกฎหมาย ทเกยวของหรอไม โดยเฉพาะกฎหมายคมครองผบรโภคดานอาหารและยาหรอกฎหมายปองกนการโฆษณาหลอกลวงหรอทาใหเขาใจผด ฯลฯ ผขออนญาตมนโยบายรบคนสนคาหรอไม ผขออนญาตเสนอบรการชาระเงนหลายวธหรอไม สนคาหรอบรการและวธการจาหนายขดตอกฎหมายหรอศลธรรมอนดของประชาชนหรอไม ผขออนญาตมตวแทนทใหบรการลกคาและประชาสมพนธแกลกคาหรอไม ภายหลงจากทมการยนคาขอและเอกสารทเกยวของแลว ผขออนญาตอาจไดรบแจงใหสงขอมลเพมเตมกได ในกรณจาเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถออาจรองขอใหมการตรวจสอบ ณ สถานททาการของผขออนญาต ซงผขออนญาตจะตองเสยคาใชจาย และเมอสมาคมฯ อนญาตใหผย นคาขอใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอได ผขออนญาตจะตองทาสญญาการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ และตองปฏบตตามกฎระเบยบ ทเกยวของหากฝาฝนกอาจถกระงบการใชงานชวคราวหรอถกยกเลกการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอกได 3.3 ความรวมมอระหวางประเทศทเกยวของ 3.3.1 Global Trustmark Alliance (GTA) เกดจากแนวคดทคลายคลงกบการจดทาขอเสนอแนะของ GBDe ขางตน โดยสมาชกในกลมประกอบดวย ประเทศญปน ไดแก Japan Chamber of Commerce and Industry (JCC) และ Japan Direct Marketing Association (JDMA), ประเทศสหรฐอเมรกา ไดแก Better Business Bureau Online (BBBOnLine), ประเทศเกาหลใต ไดแก Korea Institute for Electronic Commerce (KIEC) และหอการคาย โ รป (Eurochambres) และ Federation of Federation Direct Marketing Association (FEDMA) รวมทงประเทศสงคโปร จน ใตหวน ชล บลาซล ฯลฯ โดยมเปาหมายเพอสงเสรมพาณชยอเลกทรอนกส ในทองถนของแตละประเทศ รวมถงการคาขายระหวางประเทศดวย เกดแนวปฏบตทางธรกจทด (best

73

practice) ภาคธรกจสามารถตรวจสอบควบคมกนเองได ความจาเปนในการออกกฎระเบยบของภาครฐกอาจมนอยลงไป เพราะภาคธรกจเชอวากฎระเบยบบางเรองอาจเปนอปสรรคในการทาการคาระหวางกน โดยเฉพาะการผลกดนใหมการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอมกจากดอยเฉพาะกบผทเกยวของในประเทศหนงๆ เทานน หากตองการใหเครองหมายรบรองความนาเชอถอเปนทยอมรบในประเทศอนดวย อาจจาเปนตองทาความตกลงแบบทวภาคหรอ พหภาคระหวางกน อยางไรกตาม ดวยขอจากดบางประการทอาจทาใหไมสามารถตกลงกนได ไมวาจะเปนเรองหลกเกณฑ เงอนไข หรอนโยบายการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ทแตกตางกน GTA จงไดวางแผนงาน 3 เรองเพอแกไขปญหาเหลาน 1. จดทาแนวทางปฏบตของธรกจออนไลนเพอใหสมาชกของกลมใชรวมกน เปนพนฐานของแนวปฏบตของแตละราย เชน หลกการเปดเผยขอมล, การใหขอมลทถกตอง ครบถวน, ระบบความมนคงปลอดภย, การคมครองเดก เปนตน 2. พฒนาระบบมาตรฐานในการระงบขอพพาท โดยเฉพาะการระงบขอพพาทออนไลน 3. จดทาสญลกษณของเครองหมายรบรองความนาเชอถอทสมาชกใชรวมกนได38 3.3.2 Asia Trustmark Alliance (ATA)39 เมอวนท 23 มกราคม 2546 (2003) ทผานมา ทางกลมประเทศภมภาคเอเชย ไดมการลงนามบนทกความรวมมอ (Memorandum of Understanding) เกยวกบการสงเสรมสนบสนนการพาณชยอเลกทรอนกสในภมภาคเอเชย และการประสานความรวมมอ เกยวกบองคกรทใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอและการระงบขอพพาท (Promote e-Commerce in Asia through International Cooperation among the Trustmark and ADR organization) โดยมประเทศทรวมลงนามในบนทกความรวมมอดงกลาวมจานวน 4 ประเทศ ไดแก ประเทศญปน40 ประเทศเกาหลใต41 ประเทศสงคโปร42 และประเทศใตหวน43 ทงน กลม

38 ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต, รายงานการศกษาเรองทรสตมารคในธรกจพาณชยอเลกทรอนกส, 11. 39 เอกสารประกอบการประชม Electronic Commerce Steering Group Meeting ภายใต Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC) ระหวางวนท 15-16 สงหาคม 2546, “Asia Trustmark Alliance” 40 ประเทศญปน โดย Japan Chamber of Commerce and Industry (JCC) และ Japan Direct Marketing Association (JADMA) และ Electronic Commerce Promotion Council of Japan (ECOM) 41 ประเทศเกาหลใต โดย Korea Institute for Electronic Commerce (KIEC)

74

ประเทศดงกลาวไดรวมกนจดตง Asia Trustmark Alliance (ATA) ขนมาโดยมวตถประสงคเพอสรางการยอมรบในเครองหมายรบรองความนาเชอถอของประเทศสมาชก และสรางมาตรฐานขนตาในการประกอบพาณชยอเลกทรอนกสหรอธรกจออนไลน ตลอดจนการจดใหมการใชขอมลรวมกนระหวางองคกร ซงขณะน ATA ยงคงอยระหวางการดาเนนการในชวงเรมตนเทาน น โดยไดวางเปาหมายการดาเนนการทสาคญ คอ การสรางกระบวนการระง บ ขอพพาททางออนไลนระหวางประเทศ การกระตนใหเกดการพฒนาและใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอของประเทศสมาชกแตละประเทศ และการพจารณาปรบปรงแกไขมาตรฐานตางๆ ทเกยวของ โดยจะจดใหมการประชมหารอในกลมประเทศสมาชกกนทกป เพอสราง ความเขมแขงใหเกดความไววางใจในการซอสนคาทางอนเทอรเนตของผบรโภคดวยการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ การเปดโอกาสทางธรกจใหแกผประกอบธรกจ การสงเสรมสนบสนนใหเกดแนวทางปฏบตทดในการทาพาณชยอเลกทรอนกส การสรางความนาเชอถอในการทาพาณชยอเลกทรอนกสโดยอาศยความรวมมอกนระหวางภาครฐและภาคเอกชน โดย ATA นนเปนเพยงจดเรมตนอนจะนาไปสความรวมมอในระดบโลกตอไป

42 ประเทศสงคโปร โดย CommerceTrust Ltd (CTL) ซงไดรบมอบอานาจจาก National Trust Council (NTC) 43 ประเทศใตหวน โดย Secure Online Shopping Association (SOSA)

บทท 4 วเคราะหปญหากฎหมาย

เครองหมายรบรองความนาเชอถอของประเทศไทย

เมอประมาณตนป 2547 ประเทศไทยไดมการพฒนาเกยวกบเครองหมายแสดงความนาเชอ ซงกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชยไดรเรมโครงการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบพาณชยอเลกทรอนกสขน โดยวตถประสงคเพอสงเสรมสนบสนนใหผททาพาณชยอเลกทรอนกสมมาตรฐานยอมรบและนาเชอถอตอผบรโภคทงไทยและตางประเทศ และยงเปนการสงเสรมใหผบรโภคใชเปนเครองมอในการตดสนบรโภคสนคาและบรการตางๆ ทไดมการนาเสนอหรอประชาชนสมพนธผานเวบไซต อกทงผบรโภคและ ผประกอบธรกจมความเชอถอและมนใจในบรการทไดร บทางอนเทอรเนต โดยผทไดร บเครองหมายแสดงนาเชอถอจะตองปฏบตตามหลกเกณฑทกรมพฒนาธรกจการคากาหนดไว เมอผานหลกเกณฑดงกลาวกจะไดรบการอนญาตใหใชเครองหมายแสดงความนาเชอถอเพอใหผประกอบธรกจสามารถนาไปแสดงบนเวบไซตของตนหรอทาการประชาสมพนธผานสอตางได ดงนน จากการพฒนาของประเทศไทยในเรองของเครองหมายรบรองความนาเชอถอนน ผวจยสนใจปญหาตางๆ เกยวกบเครองหมายรบรองความนาเชอถอจงขอวเคราะหปญหา เปนลาดบตอไปน

4.1 วเคราะหลกษณะของเครองหมายรบรองความนาเชอถอของไทย ในปจจบนประเทศไทยมเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส หรอ เรยกสนๆ วา "Trustmark" ซงเปนเครองหมายรบรองทออกโดยกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย โดยมวตถประสงคเพอสรางความนาเชอถอใหกบผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกส อกทงยงเปนการเสรมสรางความมนใจใหกบผบรโภค ในการซอขายสนคาและบรการผานทางอนเทอรเนตวาเวบไซตนน ไดผานหลกเกณฑทกรมพฒนาธรกจการคากาหนด และไดใหการรบรองวาเวบไซตนนเชอถอได ดงนน เมอผวจย ไดศกษาแนวความคดและความหมายของเครองหมายรบรองความนาเชอถอ เพอนามาเปรยบเทยบกบเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ทกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย ออกหลกเกณฑมานน เหนวา ความหมายของเครองหมายรบรองความนาเชอถอจากแนวทางตางประเทศและระหวางประเทศ ตลอดจนแนวทางของผใหบรการเครองหมายแสดงหมายความนาเชอถอของตางประเทศนนพอสรปคาจากดความของ “เครองหมายรบรองความนาเชอถอ”

76

ไววา ตรา ฉลาก เครองหมายหรอสญลกษณอนใดทแสดงใหผบรโภคทราบวาผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสไดใหคารบรองวาตนจะปฏบตตามหลกเกณฑหรอมาตรฐานตามท ผใหบรการเครองหมายแสดงความนาเชอ (ผซงทาหนาทออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกผประกอบธรกจ) กาหนดขนหรอใหคามนวาตนเองจะปฏบตตามแนวปฏบตทดทางธรกจ ทตนเองไดแสดงไวบนเวบไซต เมอเปรยบเทยบกบหลกเกณฑทกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชยพบวา เครองหมายรบรองความนาเชอถอซงออกโดยกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชยไดใหความหมายไวใน ขอบงคบวาดวยการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส พ.ศ. 2548 ขอ 3 ไดวางหลกเอาไววา

“เครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส ทกรมพฒนาธรกจการคากาหนดขนเพอแสดงวาผ ได รบอนญาตใหใชเครองหมายรบรอง ดงกลาวเปน

ผ ประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกสทมความนาเชอถอโดยเครองหมายรบรองมลกษณะ

เปนรปประดษฐ ตวอกษรภาษาองกฤษตวพพม ใหญ ขอ ความ า “VERIFIED” สแดงทดานบนและ

ดานลางตวอกษรประกอบดวยแถบโคงสามสได แก สแดงสขาวและสนาเงนภายใตตวอกษรภาษาองกฤษ สสมมขอความภาษาองกฤษสนาเงนขนาดยอมกวาเลกนอยขอความวา www.dbd.go.th” จากความหมายดงกลาวสรปไดวาเครองหมายรบรองความนาเชอถอ มวตถประสงคเพอสรางความนาเชอถอใหกบผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสไทย และเสรมสรางความมนใจใหกบผบรโภคในการซอขายสนคา บรการผานทางอนเทอรเนตวาเวบไซตนน ไดผานหลกเกณฑทกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชยใหการรบรองวาเวบไซตนนเชอถอได โดยเมอศกษาหลกเกณฑของเครองหมายรบรองความนาเชอถอพบวาไดยดแนวทางจากองคกรเครองหมายรบรองในระดบสากลมาประยกตใช อาทเชน Asia Pacific Trustmark Alliance (ATA) และ Global Trustmark Alliance (GTA) ซงประเทศไทยไดเขาเปนสมาชกกบองคกรดงกลาวแลว จงทาใหแนใจไดวา เครองหมายทออกโดยกรมพฒนาธรกจการคานนเปนเครองหมายรบรองความนาเชอถอ อกทงถาวเคราะหถงใหดานของความหมายและหนาทของ ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ จากการทไดศกษามาในบทท 3 แลวนน พบวา ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ คอ หนวยงานหรอองคกรททาหนาท ในการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส หรอเจาของเวบไซตทใหบรการหรอประกอบธรกจออนไลน ภายหลงจากทไดมการตรวจสอบและประเมนผลแลววาผประกอบธรกจดงกลาวไดปฏบตตามขอกาหนดและหลกเกณฑตางๆ ตามทหนวยงานกาหนดขนแลวเปรยบเทยบกบของไทยพบวากรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย วางหลกเกณฑขอบงคบการขอใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอประกอบดวยหลกเกณฑ 8 ขอ ไดแก

77

1) ความโปรงใสของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส (Operational Transparency) โดยการกาหนดใหเวบไซตทตองการขอเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ตองมขอมลเบองตนทจาเปน เชน ทอย หมายเลขโทรศพท วธการตดตอ ฯลฯ เพอแสดงความมตวตนของทานและเพอใหผบรโภค สามารถตดตอหรอสอบถามได

2) การตลาดและประชาสมพนธ (Advertising and Marketing Practices) ตองมรปแบบทเหมาะสมไมขดตอบทบญญตแหงกฎหมายความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนด และจะตองไมกระทาการหลอกลวงหรอทาใหเกดความเขาใจผดเกยวกบสนคาบรการ รวมทงการใชเทคโนโลยอนใดทกอใหเกดความเขาใจผดในสาระสาคญของสนคาและบรการ

3) การใหขอมลของสนคาและบรการทชดเจนและเพยงพอ (Adequate and Timely Information about Offers) โดยจะตองมขอมลทชดเจนเพอประกอบการตดสนใจ เชนในเรองของขอมลของสนคาและบรการราคาสนคา เปนตน

4) การยนยนการสงซอและการจดสงสนคาและบรการ Acknowledgement of Order and Fulfillment) คอ จะตองมระบบทบทวนและยนยนการสงซอ โดยมทางเลอก ในการยกเลกหรอยนยนการทาธรกรรม และจดเตรยมแบบฟอรมการสงซอ วธการกรอกขอมล ทชดเจนและการจดสงสนคาบรการจะตองระบวธการ ระยะเวลาทชดเจน และดาเนนการจดสงภายในระยะเวลาทกาหนด

5) ระบบความปลอดภยในการทาธรกรรม (Transactional Security) คอ ตองจดใหมมาตรการในการรกษาความมนคงปลอดภยในการทาธรกรรมของผซอหรอผขาย โดยมการรกษาความมนคงปลอดภยของขอมลทมมาตรฐานเปนทยอมรบ เหมาะสมกบขอมลทมการจดเกบและสงผาน

6) การคมครองขอมลสวนบคคลของผบรโภค (Consumer Privacy) โดยจะตองแสดงนโยบายการคมครองขอมลสวนบคคล (Privacy policy) ในททผบรโภคสามารถคนหาไดสะดวก

7) ชองทางในการตดตอสอสารและรบเรองรองทกขของผบรโภค (Consumer Inquiries and Complaints) คอ ตองจดเตรยมชองทางการตดตอสอสารรวมถงการตอบขอสงสย และมกระบวนการในการจดการขอรองเรยนทเกดขน และจะตองมการตอบสนองขอรองเรยน หรอขอสอบถาม ภายใน 7 วน นบแตวนทไดรบขอรองเรยนหรอ ขอสอบถาม

8) การคมครองสทธเดกและเยาวชน (Protection of Children) ในกรณสนคาหรอบรการอาจมผลกระทบตอเดกหรอเยาวชนจะตองจดใหมขอความเตอนบนเวบไซต

78

เพอใหความคมครองสทธของเดกและเยาวชน เชน การหามจาหนายสราและบหร ใหแกเดกอายไมเกน 18 ป เดกและเยาวชนทยงไมบรรลนตภาวะทจะซอสนคาหรอบรการตองไดรบความยนยอมจากผปกครองกอน หามเดกและเยาวชนออกไปพบกบคนแปลกหนาตามลาพงโดย ไมมผปกครองไปดวย เปนตน

ดงนน เมอนาหลกเกณฑทกรมพฒนาธรกจการคามาเปรยบเทยบของตางประเทศสามารถกลาวโดยสรปถงหนาทของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอไดดงตอไปน

1.การตรวจสอบความมตวตนของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส ทประกอบธรกจผานเวบไซต ตวอยางเชน การตรวจสอบสถานะบคคลหรอนตบคคล ตามพระราชบญญตขายตรงและตลาดแบบตรง พ.ศ. 2545 ในมาตรา 30 และ 31 ไดกาหนด ใหมการระบตวตนของผประกอบการไว และในปจจบนประเทศไทยไดบญญตการตรวจสอบความมตวตนของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสไวในขอ 5 ตามขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวยการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส พ.ศ. 2548 ทกาหนดใหผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสตองเปดเผยขอมลเกยวกบชอหรอชอทางการคาชอเวบไซด เลขทะเบยนพาณชย ทตงของสถานประกอบการหรอทต งของตวแทนบรษทแผนกหรอบคคลทสามารถตดตอได วธการตดตอและหมายเลขโทรศพท โทรสารหรอจดหมายอเลกทรอนกส เปนตน

2.การตรวจสอบคณภาพหรอมาตรฐานของสงทผใหบรการจะรบรอง ใหเปนไป ตามมาตรฐานหรอขอกาหนดของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ เชน คณสมบตของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซต ซงตามขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวยการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส พ.ศ. 2548 ขอ 5.1 กาหนดวา ผ ประกอบธรกจทขอใชเครองหมายรบรองตอง จดทะเบยนพาณชย ตามกฎหมายวาดวยทะเบยนพาณชย มาแลวไมนอยกวา 180 วน เปนตน

3.การระงบขอพพาทกรณทมผบรโภครองเรยนวาผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ไมปฏบตตามขอกาหนดหรอมาตรฐานของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ซงในปจจบนกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย ไดตงศนยจดการขอรองเรยนดานพาณชยอเลกทรอนกส โดยมวตถประสงคเพอรบเรองรองเรยน และแกไขปญหาจากการไมไดร บความเปนธรรมในการซอ ขายสนคาผานทางอนเทอรเนต ตลอดจนปญหาอนๆ ทเกยวของ ทง น เพอให ผบรโภคเกดความมนใจ กลาตดสนใจทาธรกรรมพาณชยอเลกทรอนกส เพอเปนการชวยกระตนใหธรกจพาณชยอเลกทรอนกสของไทย ไดรบความแพรหลายเพมมากขน โดยมขอบเขตการคมครองตอไปน

79

- ปญหาทเกดจากการซอขายสนคาหรอบรการทางอนเทอรเนต โดยคมครอง ผประกอบการทมสถานประกอบการตงอยในประเทศไทย และคมครองผบรโภคทงทเปนคนไทย และชาวตางประเทศทตดตอซอขายกบเวบไซตทมสถานประกอบการตงอยในประเทศไทย

- ปญหาเกยวกบจรยธรรมในการประกอบธรกจ เชน โฆษณาสนคา หรอบรการอยางไมเปนธรรม หรออาจกอใหเกดผลเสยหายตอสงคม

- ปญหาเกยวกบการขายสนคาหรอบรการทผดกฎหมาย เชน การขาย ยาเสพตด การขายทรพยสนทไดมาจากการกระทาผดอาญา และการขายสนคาละเมดทรพยสนทางปญญา

ดงนน จากการวเคราะหมาในขางตน ผวจยเหนวาเครองหมายทออกโดย กรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย เ ปนเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ตามความหมายของเครองหมายรบรองความนาเชอถอจากแนวทางกฎหมายตางประเทศและกฎหมายระหวางประเทศ ตลอดจนแนวทางของผใหบรการเครองหมายแสดงหมายความนาเชอถอของตางประเทศ อกดวย

4.2 วเคราะหปญหามาตรการทางกฎหมายในการลงโทษผผดสญญาเครองหมายรบรองความนาเชอถอ

จากการศกษาความหมายและแนวทางปฏบตของเครองหมายรบรองความนาเชอถอ พบวาเครองหมายรบรองความนาเชอถอมกลไกสาคญอยางหนง คอ “กลไกบงคบใชเครองหมายรบรองความนาเช อถอ ” (Enforcement Mechanisms) ดงน น ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจาเปนตองกาหนดหลกเกณฑการอนญาตใหใชเครองหมายแสดงความนาเชอถอและกระบวนการตรวจสอบการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอให มประสทธภาพ ซงกระบวนการตรวจสอบดงกลาวอาจกระทาโดยการสมตรวจสอบโดยผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอเอง หรอโดยการจางผตรวจสอบอสระในการทางานดงกลาวกได ซงผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจะตองกาหนด ไวในสญญา ใชบรการถงรายละเอยด เกยวกบวธการตรวจสอบการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ และมาตรการลงโทษกรณทผใหบรการเครองหมายความนาเชอถอตรวจสอบพบวา ผประกอบธรกจทไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอดาเนนการใดๆ อนเปนการ ไมปฏบตตามขอกาหนดหรอหลกเกณฑการประกอบธรกจทผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอดวย เชน การเพกถอนเครองหมายรบรองความนาเชอถอ การเปดเผยเรองราวของ ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสดงกลาวตอสาธารณะ การสงเรองใหหนวยงานของรฐ

80

ทเกยวของหรอรบผดชอบไปดาเนนการตอไป หรอการดาเนนการทางกฎหมายเนองจาก ผประกอบธรกจกระทาการใดๆ อนเปนการฝาฝนขอกาหนดในสญญา เปนตน

สาหรบกลไกบงคบ ใช เคร อ งหมายรบรองความนา เช อถอของไทยน น มกาหนดไวในขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวยการใชเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส พ.ศ. 2548 ทกาหนดมาตรการกากบดแลการใชเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอเอาไว โดยกาหนดใหเจาหนาทมอานาจเขาตรวจสอบกากบดแลการใชเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอ และผไดรบอนญาตจะตองอานวยความสะดวกแกเจาหนาทตามสมควรในขอ 8 แตไมไดบญญตถงบทลงโทษถาผไดรบอนญาตไมใหเจาหนาทตรวจสอบ แตบญญตถงผลในกรณทเจาหนาทตรวจสอบแลวพบวา มการผดหลกเกณฑ จะทาใหมผลดงตอไปน

1. กรมพฒนาธรกจการคาสามารถสงพกใชเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอ เนองจาก ผประกอบธรกจทไดรบอนญาต มพฤตกรรมทขดตอกฎหมาย หรอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนหรอความมนคงของประเทศ หรอไมเปนธรรมตอผบรโภค หรอใชเครองหมายรบรองในลกษณะทอาจทาใหเกดความเสอมเสย หรอเขาใจผดในเครองหมายรบรอง ในขอ 9 ตามขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวยการใชเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส พ.ศ. 2548

2. กรมพฒนาธรกจการคาสามารถสงเพกถอนการอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ หากผประกอบธรกจทไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ขาดคณสมบตหรอไมปฏบตตามเงอนไข ตามขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวยการใชเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส พ.ศ. 2548 นน ในขอ 10 ตามขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวยการใชเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส พ.ศ. 2548

อกทงผลจากการสงเพกถอนในขางตน ทาใหผทถกสงเพกถอนการอนญาต ใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ตามทกลาวมาในขางตน ยงสามารถกลบมายนขออนญาตใชเครองหมายรบรองใหมไดเมอพนกาหนดหาป นบแตวนทถกสงเพกถอนแตถา ผ ประกอบธรกจทถกสงพกหรอเพกถอนการอนญาตใหใชเครองหมายรบรอง แตถาผ ใดฝาฝน ใชเครองหมายรบรองในระหวางทถกสงพกหรอเพกถอนการอนญาตใหใชเครองหมายรบรอง

ตองรบผดชดใช คาเสยหายใหแก กรมพฒนาธรกจการคาในอตราวนละหาพนบาทจนกวาจะไดเลกใช ดงนนเมอศกษากลไกบงคบใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอของไทย นามาเปรยบเทยบกบตางประเทศพบวามความเหมอนและแตกตางในบางกรณ กลาวคอกลไกบงคบ

81

ใชเครองหมายแสดงความของสหรฐอเมรกานน เปนโครงสรางการทางานของระบบเครองหมายรบรองความนาเชอถอโดยสมาคมผประกอบธรกจซงเปนองคกรภาคเอกชนทไมแสวงหากาไร ทาหนาทเปน ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอเพอสนบสนนใหเกดความเชอมนและความเชอถอใหกบพาณชยอเลกทรอนกสดวยการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกเวบไซตทได ซงมหลายองคกรดงตอไปน

1) TRUSTe1เปนองคกรอสระทไมแสวงกาไรซงจดตงขนโดยไมวตถประสงคหลกในการดาเนนงานเพอทจะทาใหผใชบรการอนเทอรเนตหรอผบรโภคทงหลายมความเชอมนตอระบบการคาขายผานเครอขายอนเทอรเนต โดยมวตถประสงค ทสาคญ 3 ประการ

- เพอชวยใหผบรโภคออนไลนสามารถควบคมขอมลสวนบคคลทเกยวกบตนได - เพอชวยใหผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของ เวบไซตปฏบตตนตามมาตรฐานในการใหความคมครองขอมลสวนบคคลดวยคาใชจายทเหมาะสมเพอ ประโยชนในการดาเนนธรกจและเพอลดความวตกกงวลของผบรโภคเกยวกบการใหขอมลสวนบคคลทางออนไลนแกผประโยชนในการดาเนนธรกจและเพอลดความวตกกงวลของผบรโภค - เพอแสดงใหผกากบดแลภาครฐเหนวาผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทงหลายสามารถดาเนนการในเรองการใหความคมครองขอมลสวนบคคลไดโดยอาศยกลไกการกากบดแลตนเอง (Self- regulation)

ดงนนจะเหนไดวา TRUSTe เนนไปทเรองของการรบรองนโยบายการคมครองความเปนสวนตวเปนหลก

2) BBBOnline2 เปนโครงการหนงในการดาเนนงานของ Council of Better Business Bureaus ซงเปนหนวยงานทเปนผดาเนนการ the Better Business Bureau (BBB) system ภายในอเมรกา โดยมวตถประสงคในการจดตงกเพอสนบสนนใหเกดความเชอมน และความเชอถอใหกบพาณชยอเลกทรอนกสผานทางเครองหมายรบรองความนาเชอถอในเรองตางๆ ตามวตถประสงคในการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ไดแก เครองหมายรบรองความนาเชอถอตอผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส (Reliability Seal Program) หรอเครองหมายรบรองความนาเชอถอตอการคมครองความเปนสวนตว (Privacy Seal Program) ใหกบสมาชก ซงในการดาเนนการดงกลาวน BBBOnline มการตรวจสอบการปฏบตตามขอกาหนดในการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอของผประกอบธรกจพาณชย

1 TRUSTe, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ [Online], 15 June 2010. 2 BBBOnline, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ [Online], 15 June 2010. Available from http://www.bbb.org/online/

82

อเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซตทขออนญาตใชเครองหมายอยางนอยปละหนงครง เพอประเมนการปฏบตตามนโยบายการคมครองความเปนสวนตวของผประกอบธรกจดงกลาว รวมทงการกาหนดมาตรการบงคบอยางใดอยางหนงกบผประกอบธรกจทไดรบการอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอแลว แตไมปฏบตตามขอกาหนดในการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอดงกลาว แลวถาไมปฏบตตามขอกาหนดในการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอดงกลาว จะมมาตรการดงตอไปน

1. การเพกถอนเครองหมายรบรองความนาเชอถอ หรอ 2. การเปดเผยเรองราวของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสดงกลาวตอสาธารณะ หรอ 3. การสงเรองใหหนวยงานของรฐทเกยวของหรอรบผดชอบไปดาเนนการตอไป 3. WebTrust3 เครองหมายของ CPA WebTrust เปนเครองหมายท American Institute of Certified Public Accountans (AICPA) กบ Canadian Institute of Charted Accountants (CICA) รวมกนพฒนาขนดวยเลงเหนวาการเจรญเตบโตของพาณชยอเลกทรอนกสจะเปนไปไดอยางมประสทธภาพนน ทาง CPA WedTrust ไมไดเปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอแกเวบไซตตางๆ โดยตรงแตจะใหผสอบบญชทไดรบอนญาต (Certified Public Accountants / shattered Accounts) หรอบคคลผมวชาชพในทานองเดยวกนนนซงไดร บอนญาตใหเปนผใหบรการเครองหมาย CPA Webtrust ทาหนาทใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอแกผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซตทขอใหบรการ ดงนนเมอนามาตรการการลงโทษผกระทาผดของประเทศไทยกบอเมรกามาเปรยบเทยบ จะเหนไดวา มาตรการลงโทษของผกระทาผดสญญา คอ การสงพกใชเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอ หรอไมกส งเพกถอนเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอ รวมทงตดสทธไมใหมาขอใหมภายใน 5 ป แตเมอศกษามาตรการลงโทษของประเทศอเมรกานนมการเพกถอนเครองหมายรบรองความนาเชอถอ และเปดเผยเรองราวของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสดงกลาวตอสาธารณะ อกทงยงมการสงเรองใหหนวยงานของรฐ ทเกยวของหรอรบผดชอบไปดาเนนการตอไป ผวจยเหนวาอาจจะนามาตรการของอเมรกา มาปรบใชกบของไทยได เนองจากเหนวา การประกอบอาชพทเกยวกบพาณชยอเลกทรอนกส

3 Webtrust, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ [Online], 15 June 2010. Available from http://www.webtrust.org/

83

ในเรองของชอเสยงเปนเรองสาคญมากเพราะเปนสงททาใหผบรโภคมความเชอมนทจะประกอบธรกรรมดวย ดงนนการเปดเผยเรองราวของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสดงกลาว ตอสาธารณะอาจจะทาใหผประกอบการเกรงกลวไมกลาทจะเสยงกบการทาใหตนเสยชอเสยง ถอเปนมาตรการทปองปรามไปในตว รวมทงในเรองของเวลาทจะกระทาการตรวจสอบผใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอน น ควรมกาหนดวาภายในระยะเวลาเทาใด ตองตรวจสอบกครงเพอใหแนใจวาผนนจะไมกระทาผดสญญาอยางแนนอน แตในปจจบนขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคากาหนดเพยงใหผ ไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรองตอง

ยนยอมใหเจาหนาทของกรมฯ หรอผ ทกรมมอบหมายเข าตรวจสอบกากบดแลการใช เครองหมายรบรองตามขอบงคบนและจะตองอานวยความสะดวกตามสมควรในการตรวจสอบของเจาหนาทเทานน ผวจยจงเหนวาควรมการระบใหชดเจนถงระยะเวลาในการตรวจสอบแต ไมตองระบถงวน เวลา ทจะไปตรวจเพยงกาหนดเปนระเบยบเพอปฏบตไดอยางชดเจนเทานน อกทงควรกาหนดบทลงโทษถาผประกอบการไมยนยอมใหเจาหนาทเขาตรวจสอบอกดวย

อกทงเมอศกษาเปรยบเทยบกบกลมทวปเอเชย กพบวาโครงสรางการทางานของระบบเครองหมายรบรองความนาเชอถอกลมทวปเอเชยมลกษณะเชนเดยวกบประเทศสหรฐอเมรกา กลาวคอ ใหสมาคมผประกอบธรกจทาหนาท เปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอเพอสนบสนนใหเกดความเชอมนและความเชอถอใหกบพาณชยอเลกทรอนกสดวยการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกเวบไซตทไดมาตรฐานตามหลกเกณฑ ทสมาคมผประกอบธรกจนนๆ กาหนดขน แตจะแตกตางกนตรงทในแตละประเทศจะมเพยงสมาคมเดยวทดแลรบผดชอบในเรองดงกลาว ในขณะทประเทศสหรฐอเมรกาจะมหลากหลายสมาคมทดาเนนการในลกษณะเดยวกนและมลกษณะเปนการแขงขน โดยผวจยศกษาประเทศญปนเปรยบเทยบประเทศไทย โดยมรายละเอยดดงตอไปน

ประเทศญปน 4 มวต ถประสงค เหมอนกบประเทศไทย คอ เพ อส ง เสรม การทาธรกรรมออนไลนและการคมครองผบรโภคขณะเดยวกน เพราะธรกจทไดรบอนญาต ใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในเวบไซตนน จะตองผานการตรวจสอบและปฏบต ตามขอกาหนดทวางไว ทาใหผบรโภคทเปนลกคาเกดความเชอมนเพมขนแตกตางกน ตรงทญปนมระบคณสมบตของผขอแตกตางออกไป เชน ไดระบคณสมบตของผขอเครองหมายรบรองความนาเชอถอวา ตองไมเปนผเคยกระทาผดกฎหมายขายตรงและกฎหมายทเกยวของ อกทงกาหนดวาตองไมเคยตกเปนผลมละลาย เปนตน ซงถอวาเปนหนงมาตรการในการปองกนขางตน แตในสวนนเหนไดวามความแตกตางกบของไทย เพราะของไทยมขอกาหนดวา

4 Ecom, ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอญป น [Online], 15 June 2010. Available from http://www.ecom.or.jp

84

ผทถกเพกถอนเครองหมายสามารถมาขอใหมไดภายหลงเมอพน 5 ปแลว แตในสวนภายหลง ทไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอแลวนน จะตองปฏบตตามกฎระเบยบ ทเกยวของ หากฝาฝนกอาจถกสงระงบการใชงานชวคราวหรอถกยกเลกการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ซงในขอนมลกษณะเหมอนของไทย 3. วเคราะหปญหามาตรการทางกฎหมายในการรบผดของการกระทาทผดสญญาเครองหมายรบรองความนาเชอถอตามกฎหมายไทยในปจจบน เมอศกษาถงสญญาในการใหบรการเครองหมายรบรองความนาเช อถอ พบวาสญญาดงกลาวมบคคลทเกยวขอกบระบบเครองหมายหมายแสดงความนาเชอถอนน ประกอบดวยบคคล 3 ฝาย คอ 1) ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ซงเปนบคคลททาหนาท ในการกาหนดหลกเกณฑ ขอบงคบทเกยวของกบการประกอบการพาณชยอเลกทรอนกส และออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกผประกอบการทประสงคจะขอใชบรการเครองหมายดงกลาว ซงไดดาเนนธรกจสอดคลองกบหลกเกณฑทผใหบรการกาหนดขน รวมทงทาหนาทควบคมตรวจสอบผประกอบการทไดร บอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอซงในประเทศไทยคอ กรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย 2) ผขอบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ซงเปนผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกส 3) ผบ ร โภคหรอ บคคลท เ ช อถอ เคร อ งหมายรบความ น า เช อถอซ ง ให ความเชอมนและไววางใจในเวบไซต ทงน ความสมพนธของบคคลทงสามนามาซงสญญาทเกยวของ 3 ลกษณะดวยกนกลาวคอ “สญญาขอใชบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ” ทเกดขนระหวางผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอกบผประกอบพาณชยอเลกทรอนกส และสญญาทเกดขนระหวางผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสกบผบรโภค ซงความสมพนธระหวางสองฝายน มลกษณะเปน “สญญาซอขาย” ประการสดทาย คอ ความสมพนธระหวางผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอกบผบรโภค ซงผวจยจะวเคราะหความรบผดเปนประเดนดงตอไปน

85

3.1 การผดสญญาใชบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอทเกดขนระหวางผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ นนกคอ กรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชยกบผประกอบพาณชยอเลกทรอนกส อน เ นองมาจากทผประกอบการไมปฏบตตามขอก าหนด ดงท ใหไวกบ ผใหบรการเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอทไดใหคารบรองเอาไว กรณ น จากการศกษาพบวาเครองหมายรบรองความนาเชอถอนนมความสาคญในเรองของการสงเสรมให การประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกสของไทยเปนทนาเชอจะไดพฒนาธรกจของประเทศ ใหมความกาวหนาตอไป ดงนนการทผประกอบธรกจพาณชยผดสญญากบกรมพฒนาธรกจการคาถอวาเปนปญหาสาคญเปนอยางมาก จงควรมการลงโทษผกระทาความผด อกทง จะไดเปนการปองกนไมใหกระทาความผดซาอก ผวจยจงทาการศกษากฎหมายไทยในปจจบนทจะทามาลงโทษผกระทาความผด โดยผวจยจะขอยกตวอยางขอกาหนดหรอหลกเกณฑ ทผขอเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ตองมตามทกรมพฒนาธรกจการคาไดกาหนดไวเพอคมครองผบรโภค ทจะมอบความเชอมนในการทจะประกอบธรกจดวย ตวอยางเชน ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสตองแสดงรายละเอยดขอมลทชดเจนและเพยงพอซงสภาพลกษณะของสนค าหรอบรการตลอดจนเงอนไขวธการสงซอหรอขาย และตอบรบขอมลอนทจาเปนเพอทผส งซอหรอขายสนคาและบรการจะไดนาไปใชประกอบการตดสนใจตกลงทาธรกรรมเกยวกบสนค า และบรการ อกทงการโฆษณาการเสนอซอเสนอขายสนคาและบรการ องมรปแบบทเหมาะสม ไมขดตอบทบญญตแหงกฎหมายความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนด และอกประการทจาเปนอยางยงกคอ มมาตรการในการคมครองขอมลสวนบคคลและมาตรการในการรกษาความมนคงปลอดภยในการทาธรกรรมของผ ซอ หรอผ ขายโดยมการรกษาความมนคงปลอดภยของขอมลนน จะเหนไดวาเปนการกาหนดเพอความมนคงปลอดภยแกผบรโภค ซงกอาจจะกลาวไดวาถาผมาขอเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ไมมลกษณะตามหลกเกณฑดงกลาวกจะไมไดรบเครองหมายรบรองความนาเชอถอจากกรมพฒนาธรกจการคา แตถาในขณะทผขอมาขอเครองหมายมหลกเกณฑครบตามทกาหนดแตภายหลงไมทาตามหลกเกณฑดงกลาว แมผท จะไดรบผลกระทบโดยตรงคอผบรโภค แตทจรงแลวผใหบรการเครองหมายกถอวาเปนผทไดรบผลกระทบจากการกระทาดงกลาวดวยเชนกน อยางไรกดในปจจบนไดมมาตรการบงคบใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอแลว ตามขอบงคบกรมพฒนาธรกจ การคาวาดวยการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส พ.ศ. 2548 ตาม มาตรา 8 ถงมาตรา 12 ไดกาหนดรายละเอยดตามทไดวเคราะหแลวในขางตน ซงพอสรปไดวา

86

ถาผขอเครองหมายรบรองความนาเชอถอกระทาผดตามขอบงคบทกาหนดไว กรมพฒนาธรกจการคาสามารถกระทาได 2 วธ คอ 1. กรมพฒนาธรกจการคามอานาจสงพกใชเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอ 2. กรมพฒนาธรกจการคามอานาจสงเพกถอนเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอ อกทงผถกเพกถอนเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอสามารถมาขอเครองหมายรบรองความนาเชอถอไดใหมเมอพน 5 ปแลวโดยไมตองชดใชความเสยหาย ทเกดขน เพยงแตถาผ ประกอบธรกจทถกสงพกหรอเพกถอนการอนญาตใหใชเครองหมาย

รบรองผ นนไดฝาฝนใชเครองหมายรบรองในระหวางทถกสงพกหรอเพกถอนการอนญาตใหใชเครองหมายรบรองตองรบผด ชดใชคาเสยหายใหแกกรมพฒนาธรกจการคาในอตราวนละ หาพนบาทจนกวาจะไดเลกใช ผวจยเหนวาควรศกษากฎหมายไทยในปจจบนเพอนามาปรบใชกบคาเสยหายในการผดสญญาในลกษณะน โดยวนจฉยเปนลาดบตอไปน ประการแรก ควรวเคราะหวาการยนคาขอเครองหมายรบรองความนาเชอถอของผประกอบการธรกจพาณชยอเลกทรอนกส ทยนตอกรมพฒนาธรกจการคาจนไดรบเครองหมายรบรองความนาเชอถอมานน มลกษณะเปนสญญาหรอไม และถามลกษณะเปนสญญา สญญาดงกลาวจะมลกษณะเปนสญญาทางแพงหรอสญญาทางปกครอง ความหมายของคาวา “สญญา” ไดมคาอธบายไวในหลายตาราซงพอสรปไดดงน ตามทศาสตราจารยอกขราทร จฬารตน อธบายเอาไววา “สญญานนเปนเรองของนตกรรม แตเปนนตกรรมประเภทหนงทเกดขนจากการตกลงระหวางบคคลตงแตสองฝายขนไป หรอ พดอกนยหนง สญญา กคอ การแสดงเจตนาของบคคลสองฝายทกอใหเกดผลผกพนตามกฎหมายตามทคสญญาประสงค หรอในบางประเทศใหความหมายวา เปนการแสดงเจตนาของบคคลสองฝายทกอใหเกดหนขน ซงเนนหนกกวาจะตองเปนเรองทกอใหเกดหน” ศาสตราจารยศกด สนองชาต อธบายวา “สญญา คอ นตกรรมหลายฝาย ซงเกดขนโดยการแสดงเจตนาของบคคลตงแตสองฝายขนไป อนตางกบนตกรรมฝายเดยว ซงเกดขนโดยการแสดงเจตนาของบคคลฝายเดยวการแสดงเจตนาของบคคลตงแตสองฝายขนไปนนแตละฝายอาจเปนบคคลคนเดยวหรอหลายคนรวมกนเปนฝายเดยวกได เชน เจาของกรรมสทธทร พยสนรวมกนหลายคนทาสญญาขายทรพยสนนนใหแกผซอเพยงคนเดยว คสญญายอมมสองฝาย คอ ฝายผขายและฝายผซอ” รองศาสตราจารย ดร. จาป โสตถพนธ อธบายวา “สญญา หมายถง นตกรรม สองฝายหรอหลายฝายทเกดจากการแสดงเจตนาเสนอสนองตองตรงกนของบคคลตงแต

87

สองฝายขนไปทมงจะกอใหเกดเปลยนแปลงหรอระงบนตสมพนธ” จากความหมายของคาวา “สญญา” ดงกลาว มสาระสาคญ ดงน 1. สญญานนตองมบคคลตงแตสองฝายขนไป ลาพงบคคลเพยงฝายเดยว ไมอาจทจะกอใหเปนสญญาขนมาได 2. บคคลทงสองฝายจะตองมการแสดงเจตนาทถกตองตรงกน ซงเรยกตามภาษากฎหมายวา มความตกลงยนยอมของบคคลสองฝายนนเอง 3. ตองมวตถประสงคทจะกอใหเกดผลผกพนในทางกฎหมายตามทท งสองฝายตองการ ดงนน ตามทศกษาลกษณะของสญญาพบวา การทผขอเครองหมายแสดงความนาเชอแสดงเจตนาไปยงกรมพฒนาธรกจการคานน เปนการทาคาเสนอและเมอทางกรมพฒนาธรกจการคาไดตอบรบโดยยนยอมใหเครองหมายถอวาเปนคาสนอง จงมลกษณะเปนความ ตกลงยนยอมของบคคลสองฝายทจะกอใหเกดผลผกพนในทางกฎหมาย ถอวามลกษณะเปนสญญา แตสญญาในประเทศไทยเราม 2 ประเภท คอสญญาทางแพงและสญญาทางปกครอง อกทงคสญญาฝายหนงเปนกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย ซงตามความหมายของสญญาทางปกครอง ตามมาตรา 3 แหงพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและ วธพจารณา คดปกครอง ไดวางหลกเอาไววา คสญญาฝายหนงจะตองเปนฝายรฐซงอาจจะเปนองคกรหรอบคคลทกระทาแทนรฐ แตบคคลดงกลาวอาจทาสญญาได 2 ลกษณะจะเปนสญญาทางปกครองหรอจะเปนสญญา ทางแพงกได ขนอยกบความตองการของรฐ เชน กระทรวงกลาโหมขบไลผบกรกทดนทจงหวดนครนายกเพอจดสรางโรงเรยนเตรยมทหาร กระทรวงกลาโหมใชวธกาตงคณะกรรมการขนมาเจรจาใหคาขนยายกบผบกรกแลวตกลงคาขนยายกน จะเหนไดวากระทรวงกลาโหมไมไดเขาทาสญญาโดยใชอานาจรฐ แตลดตวลงมาเทากบเอกชนเจรจาตอรองกน เพอใหเขาขนยายออกไปโดยจายเงน สญญานเปนสญญาทางแพงไมใชสญญาทางปกครอง (คาวนจฉยชขาดท 12/2545) แตสญญาซอทดนตามพระราชกฤษฎกาเวนคน เพอนามาสรางถนนหรอใชในกจการอนของรฐ แมวาจะเปนสญญาซอขายแตตองดาเนนกระบวนการทางปกครองมากอน คอจะตองม พระราชกฤษฎกากาหนดเวนคนมการสารวจทดน มคณะกรรมการกาหนดราคาเบองตนแลวแจงใหผถกเวนคนทราบวาพอใจหรอไม จะพอใจหรอไมพอใจกทาสญญาซอขายเพอใหกรรมสทธ โอนจะเหนวารฐใชอานาจเหนอ คอกาหนดราคาขางเดยว ไมมการเจรจาตอรอง ถาไมขายกออกพระราชบญญตเวนคนเอาทดนไดอยด ดงนเปนสญญาทางปกครองเพราะรฐใชอานาจเหนอ (คาวนจฉยชขาดท 22-23/2547) อกทงในแงของสญญา จะตองมลกษณะตามทกาหนด คอ สญญาสมปทาน เปนสญญาทรฐใหเอกชนเขามาดาเนนกจการอยางใดอยางหนงของรฐ โดยเอกชนเกบเงนหรอผลประโยชนและจายคาตอบแทนใหแกรฐ ซงรฐใชอานาจเหนอ โดยรฐกาหนดและเปลยนแปลง

88

เงอนไขไดเอง หรอสญญาทใหจดทาบรการสาธารณะเปนการบรการสาธารณะทรฐตองทา แตรฐใหเอกชนมารบไปทาแทน เชน ใหเกบขยะซงการเกบขยะเปนการบรการสาธารณะทรฐตองดาเนนการ แตสญญาจางบรษทมาทาความสะอาดในสถานทราชการ เชน ศาลยตธรรมจางเอกชนมาทาความสะอาดบรเวณศาล งานปดกวาดเชดถไมใชสาระสาคญของภารกจศาลยตธรรมไมใชการบรการสาธารณะ จงไมใชสญญาทางปกครอง แตเปนสญญาทางแพง สญญา ทจดใหมสงสาธารณปโภค เชน สญญากอสรางถนน สญญาจางเอกชนวางทอประปา เปนสญญาทางปกครอง สญญาใหแสวงหาประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตผทจะหาประโยชนจากทรพยากร ธรรมชาตได คอ รฐซงเปนผดแลผลประโยชนของสวนรวมการทรฐจะมอบใหเอกชนแสวงหาประโยชนไดโดยเอกชน ใหคาตอบแทนแกรฐเปนสญญาทางปกครอง สญญาอปกรณของสญญาทางปกครอง เชน สญญาจางกอสรางถนน เปนสญญาทางปกครอง สวนสญญาประกน การกอสรางโดยธนาคาร เขามาประกนวาจะตองกอสรางใหเสรจเปนสญญาอปกรณ สญญาอปกรณเปนสญญาทางแพงแตคณะกรรมการชขาดอานาจศาลใหอยในอานาจศาลปกครอง ดงนน จากหลกเกณฑ ทกลาวมานน ผวจยเหนวาสญญาระหวางผขอเครองหมายรบรองความนาเชอถอกบกรมพฒนาธรกจการคา ไมไดมลกษณะเปนสญญาทางปกครองแตเปนสญญาทางแพงและเมอผขอเครองหมายรบรองความนาเชอถอไมปฏบตตามหลกเกณฑทใหไว กถอไดวาเปนการผดสญญาและคสญญาอกฝายมสทธเลกสญญาตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 386 ถาคสญญาฝายหนงมสทธเลกสญญาโดยขอสญญาหรอโดยบทบญญตแหงกฎหมายการเลกสญญาเชนนนยอมทาดวยแสดงเจตนาแกอกฝายหนง แตการบอกเลกสญญาแลวนน กรมพฒนาธรกจการคามสทธเรยกคาสนไหมทดแทนได ตามมาตรา 391 การใชสทธเลกสญญานนหากระทบกระทงถงสทธเรยกรองคาเสยหายไม ผวจยเหนวา ถาผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทมาขอเครองหมายแสดงความนาเชอ ผดสญญาหรอไมทาตามหลกเกณฑกรมพฒนาธรกจการคาสามารถบอกเลกสญญาได ซงตามประเดนน กเปนไปตามขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวยการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบ

ธรกจพาณชย อเลกทรอนกส พ.ศ. 2548 และในสวนคาเสยหายกสามารถเรยกไดตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 391 ตามทไดอธบายมาในขางตน ในสวนประเดนทขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวยการใชเครองหมายรบรองความ นา เช อถอ ในการประกอบธ รกจพาณชย อ เ ลกทรอ นกส พ .ศ . 2548 ข อ 11

ทบญญตวาผ ประกอบธรกจทถกสงพกหรอเพกถอนการอนญาตใหใชเครองหมายรบรอง ผใดฝาฝนใชเครองหมายรบรองในระหวางทถกสงพก หรอเพกถอนการอนญาตใหใช

เครองหมายรบรองตองรบผด ชดใชคาเสยหายใหแก กรมในอตราวนละหาพนบาท จนกวา

จะได เลกใช ถอวาขอบงคบขอน เปนเบยปรบหรอไม

89

รองศาสตราจารย ดร. จาป โสตถพนธ ใหความหมายวา “เบยปรบ หมายถง คาเสยหายหรอคาสนไหมทดแทนความเสยหาย ซงคสญญากาหนดไวลวงหนาเมอมการไมชาระหนหรอเมอมการชาระหนแตไมถกตองสมควร หรอเมอมการกระทาอนฝาฝนมลหนสาหรบ หนงดเวนกระทาการ” และกลาวไดวาเบยปรบเปนสญญาอปกรณเชนเดยวกบ มดจาในความเปนจรงเบยปรบ กคอสงทคสญญาตกลงกนไวในสญญา หรอเปนสญญาขอหนง ทระบใหคสญญาฝายทไมชาระหนตองรบภาระชดใชคาเสยหายหรอคาสนไหมทดแทนความเสยหายทนทตามจานวน ทกาหนด โดยไมตองพสจนขนาดของความเสยหายวามมากนอยเพยงไร จงสรปสาระสาคญของเบยปรบไดดงน 1.เปนคาเสยหายทกาหนดกนไวลวงหนา หมายถงวา คสญญาไดตกลงกาหนดกนไวลวงหนาในสญญาวา ถามการผดสญญา หรอมการไมชาระหนเลย หรอมการชาระหน ไมถกตองหรอมการฝาฝนมลหน จะใหเบยปรบ 2.เบยปรบไมจาเปนตองมการสงมอบใหแกกนในขณะทาสญญา กลาวคอ จะสงมอบหรอไมสงมอบกได 3.เบยปรบ อาจกาหนดไวเปนเงนจานวนหนงกได ตามบทบญญตใน มาตรา 379 – 381 หรอเปนการชาระหนอยางอนแทนตามบทบญญตใน มาตรา 382 กได แตโดยทวไปแลวเบยปรบมกจะกาหนดกนไวเปนเงน 4.เบยปรบเปนลกษณะประกอบของสญญา คอ เปนสญญาอปกรณตามทบญญตไวในมาตรา 384 วา "ถาการชาระหนตามทสญญาไวนนไมสมบรณ การทตกลงกนดวยขอเบยปรบในการไมปฏบตตามสญญานนกยอมไมสมบรณดจกน ถงแมคกรณจะไดรวาขอสญญานนไมสมบรณ ในสวนผลของการกาหนดเบยปรบศาสตราจารย ดร.อกขราทร จฬารตน อธบายวา “ ถาพจารณาจากมาตรา 379 ผลของการกาหนดเบยปรบม 2 กรณ คอ เบยปรบ ในการ ไมชาระหนกบเบยปรบในการทลกหนไมชาระหนใหถกตอง” ดงนนผวจยเหนวาจากขอกาหนดทวาผประกอบธรกจทถกสงพกหรอเพกถอนการอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ผใดฝาฝนใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในระหวางทถกสงพกหรอเพกถอนการอนญาต ใหใชเครองหมายรบรองตองรบผดชดใชคาเสยหายใหแกกรมในอตราวนละหาพนบาทจนกวา จะไดเลกใช ในประเดนตรงนผวจยเหนวา สามารถแบงออกเปน 2 กรณ คอ ในกรณฝาฝน ใชเครองหมายรบรองในระหวางทถกสงพก ในกรณนผวจยเหนวา มลกษณะเปนเบยปรบ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยกาหนดไว ทาใหเกดผลทางกฎหมายวาถาเงนดงกลาวเปนเบยปรบแลว ศาลสามารถพเคราะหทางไดทางเสยทกอยางของเจาหนแลวถาเหนวาเบยปรบทกาหนดไวนนสงเกนสวน ศาลสารถวนจฉยใหลดไดตามจานวนทศาลเหนสมควร สาหรบ ทางไดทางเสยทกอยางของเจาหนนน นอกจากหมายถงทางไดทางเสยในเชงทรพยสนแลว กฎหมายยงกาหนดใหศาลตองคานงถงทางไดทางเสยในกรณอนๆ อกดวย ซงอาจหมายถง

90

ทางไดเสยในเชงจตใจอกดวย และในกรณฝาฝนใชเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอ ในระหวางทถกเพกถอนการอนญาตใหใชเครองหมายรบรองนนแลว ผวจยเหนวาเปนทาใหเกดความเสยหายหลงจากมการเลกสญญาแลวเงนในสวนนจงไมมลกษณะเปนเบยปรบ แตเปนเพยงคาเสยหายทไดรบหลงจากการเลกสญญาเทานน ประการทสอง สวนของความรบผดทางอาญาในกรณทผขอเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอไมปฏบตตามหลกเกณฑทกรมพฒนาธรกจการคาไดกาหนดไวหลงจากไดร บอนญาต ใหใชเครองหมายดงกลาว ซงในกรณนผวจยเหนวาควรจะศกษาถงตวเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอเปนลาดบแรก ความหมายของเครองหมายรบรอง ตามขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวยการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส พ.ศ. 2548 ขอ 3 หมายถงเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส ทกรมพฒนาธรกจการคากาหนดขน เพอแสดงวาผได รบอนญาตใหใช

เครองหมายรบรอง ดงกลาวเปนผ ประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส ทมความ นาเชอถอ และเมอศกษาเปรยบเทยบกบความหมายของคาวา เครองหมายรบรอง ตามพระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2534 ทไดบญญตเอาไววา “เครองหมายรบรอง”

หมายความวาเครองหมายทเจ าของเครองหมายรบรองใช หรอจะใชเปนทหมายหรอเกยวของกบสนคาหรอบรการของบคคลอนเพอเปนการรบรองเกยวกบแหลงกาเนดสวนประกอบวธการผลตคณภาพหรอคณลกษณะอนใดของสนคานน หรอ เพอรบรองเกยวกบสภาพคณภาพชนดหรอคณลกษณะอนใดของบรการนน จากการศกษาเปรยบเทยบขางตน ผวจยเหนวาเครองหมายรบรองความนาเชอถอเปนเครองหมายรบรอง ตามพระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2534 เนองจากเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอตามตามขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคา วาดวยการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส พ.ศ.2548 ใหความหมายทมใจความสาคญวา เครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอมขนเพอแสดงวา

ผ ไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรอง กลาวเปนผประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส ทมความนาเชอถอ จากความหมายนกถอไดวาเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอเปนเครองหมายทร บรองเกยวกบคณลกษณะอนใดของบรการ ซงตรงกบความหมายของเครองหมายรบรองตามพระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2534 แตอยางไรกดตามประมวลกฎหมายอาญากไมมการกาหนดบทลงโทษกบผขอเครองหมายรบรองทภายหลงจากไดร บอนญาตใหใชเครองหมายแลวไมปฏบตตามหลกเกณฑทกรมพฒนาธรกจการคา ไดกาหนดไว

91

3.2 การผดสญญาทเกดขนระหวางผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสกบผบรโภค

ความสมพนธของผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสกบผบรโภคน น มขอพจารณาคอ หากมกรณพพาทเกดขนอนเนองมาจากการทผประกอบการไมปฏบต ตามขอกาหนดดงทผใหบรการเครองหมายรบรองใหการรบรองหรอรบประกนไว เชน ผใหบรการเครองหมายรบรองออกเครองหมายรบรองมวตถประสงคในเรองของการรกษาความเปนสวนตวใหแกผบรโภค แตผประกอบการกลบนาเอาขอมลสวนตวดงกลาวนน มาประมวลผลหรอใชหรอเปดเผยโดยขดตอวตถประสงคของการประกอบกจการหรอโดยทลกคาหรอเจาของขอมลไมไดอนญาต หรอกรณทผประกอบการมไดมตวตนจรงแตเปดใหบรการเวบไซต เพอหลอกลวงผบรโภคโดยการใหผบรโภคโอนเงนไปใหแลวไมสงสนคาตามสญญา ดงน แนนอนวาระหวางผประกอบการกบผบรโภคยอมเกดความรบผดทางสญญาตอกนตามกฎหมาย เพราะเปนคสญญากนโดยตรง 3.3 การผดสญญาทเกดขนระหวางผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอกบผบรโภค ในกรณผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอกบผบรโภค เปนประเดน ทนาสนใจเนองจากผบรโภคเปนบคคลทเชอถอในเครองหมายนน มไดมสญญาหรอนตสมพนธตามกฎหมายตอกน ดงนน การทผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอไดประกาศเอาไววาเครองหมายของตนใหบรการรบรองหรอรบประกนการดาเนนธรกจของเวบไซตตางๆ ไมวาจะเปนเรองการรบรองความมตวตนของผประกอบการ การคมครองความเปนสวนตว ฯลฯ เพอใหผบรโภคหรอลกคาของผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสทไดร บอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอของผใหบรการเกดความไววางใจ ในเวบไซตดงกลาว และ การทผบรโภคตกลงซอขายสนคาหรอบรการกบผประกอบการนน สวนหนงเกดขนจากการใหความเชอถอในมาตรฐานและคณสมบตของเวบไซตนนเพราะไดมการรบรองหรอตรวจสอบจาก ผใหบรการเครองหมายรบรองแลวดวยนน ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ จงเปรยบเสมอนหรอทาหนาทคลายกบบคคลทสามทมาประกนความนาเชอถอของผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสอกทอดหนง โดยผวจยจะขออธบายเปนลาดบตอไปน 1.เมอศกษาถงบทบญญตวาดวยการคาประกนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ตามมาตรา 680 ทบญญตเอาไววา “อนวาคาประกนนนคอสญญาซงบคคลภายนอกคนหนงเรยกวาผคาประกนผกพนตนตอเจาหนคนหนงเพอชาระหนในเมอลกหนไมชาระหนนน” ซงหากพจารณาจากบทบญญตดงกลาวแลว จะเหนไดวาการคาประกนเปนการทาสญญา

92

ประเภทหนงทเปนสญญาอปกรณของสญญาอนทเกดขนกอนหรอสญญาประธานและเปนสญญาซงบคคลหนงเรยกวา ผคาประกนผกพนตอเจาหนคนหนงเพอชาระหนใหในเมอลกหนไมชาระหนนนการคาประกนจงเปนการเอาตวเองเขาผกพนวาจะใชหนแทนใหแกเจาหนจนครบตามจานวน ทตกลงกนไว สญญาคาประกนจะเกดขนเองไมไดหากไมมสญญาอนเปนสญญาประธาน ดงนน แมผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจะเปนบคคลภายนอกทไมไดทาสญญาระหวางเจาหนลกหนจงมไดมสวนรวมในหนอนนน อนเขาเงอนไขหลกเกณฑประการแรกของสญญา คาประกน แตอยางไรกตามผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอมไดเปนบคคลภายนอกทเขาผกพนตนตอเจาหนเพอชาระหนของลกหนแตประการใด จงไมเขาเงอนไขหลกเกณฑประการทสองของสญญาคาประกน เพราะฉะนน ความสมพนธระหวาง ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอกบผบรโภค จงไมถอวามสญญาคาประกน ระหวางกน ซงสงผลใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอมใชบคคลทอยในฐานะเปน ผคาประกนดวย 2.จากการศกษาความเปนมาและหลกเกณฑของการขอเครองหมายรบรองความนาเชอถอ พบวาผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ มหนาทในการตรวจสอบผใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหปฏบตตามหลกเกณฑทสญญาไว ตาม “กลไกบงคบ ใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ” (Enforcement Mechanisms) ซงสอดคลองกบขอบงคบ ขอ 8 ทไดบญญตหลกเกณฑเอาไววา “ผไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรองตองยนยอม ใหเจาหนาทของกรมพฒนาธรกจการคา หรอผทกรมมอบหมายเขาตรวจสอบกากบดแล การใชเครองหมายรบรองตามขอบงคบนและจะตองอานวยความสะดวกตามสมควร ในการตรวจสอบของเจาหนาท” จงถอไดวา ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ มหนาทในการตรวจสอบผไดรบอนญาตใหใชเครองหมายอยางถกตอง และอกเหตผลทสาคญ กคอเนองจากการทผบรโภคตกลงซอขายสนคาหรอบรการกบผประกอบการนน สวนหนงเกดขนจากการใหความเชอถอในมาตรฐานและคณสมบตของเวบไซตนนเพราะไดมการรบรองหรอตรวจสอบจากผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ จงเปนสงทมเหตผลสมควร ทจะกาหนดความรบผดใหแกผใหแกผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในบางกรณ เชน ในกรณทมความผดพลาดเกดขนจากการตรวจสอบสอบใบสมคร หรอการขาดความระมดระวงหรอละเลยในการตดตามตรวจสอบผประกอบการทไดรบเครองหมายรบรองความนาเชอถอ หรอ ความไมมประสทธภาพในการบงคบตอผประกอบการ เปนตน ซงในสวนน ตามหลกกฎหมาย Common law ถอวาผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถออาจจะ มความรบผดในทางละเมดได ในกรณนผวจยเหนวา ถานามาปรบกบกฎหมายแพงและพาณชยของไทยในเรองละเมด ตามมาตรา 420 “ผใดจงใจหรอประมาทเลนเลอทาตอบคคลอน โดยผดกฎหมายใหเขาเสยหายถงแกชวตกด แกรางกายกด อนามยกด เสรภาพกด ทรพยสนหรอ สทธอยางหนงอยางใดกด ทานวาผนนทาละเมดจาตองใชคาสนไหมทดแทนเพอการนน”

93

คาวา “ทาตอบคคลอน” อาจารยเพง เพงนต ไดกลาวไววา “การกระทารวมถงการกระทาโดยละเวนและงดเวนการทจกตองกระทาเพอปองกนผลนนดวย” ตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 59 วรรคทาย ปกตการละเวนหรองดเวนกระทาจะไมเปนการละเมด เพราะมไดกระทาใหเขาไดรบความเสยหาย กรณทจะเปนละเมดไดนนจะตองเปนกรณทมหนาทปองกนไมใหเกดความเสยหายแกเขาดวย ซงหนาทนอาจเกดจากกฎหมายบญญต เกดจากสญญา หรอเกดจากการกระทาครงกอนๆ ของตน ซงในกรณนผวจยเหนวาเจาหนาทมหนาทตรวจสอบหนาไมตรวจสอบหรอตรวจสอบอยางไมใชความระมดระวงอยางคนมหนาท กถอวาเปนการกระทาละเมดตามประมวลแพงและพาณชย มาตรา 420 ได เพราะเปนการกระทา โดยงดเวนเพราะเจาหนาทมหนาท ทจะตองปฏบตตามกฎหมายแตงดเวนไมปฏบต ซงในความรบผดตรงนหนวยงานของรฐจะตองเปนผร บผดตอผเสยหายเพราะตามพระราชบญญต พ.ศ. 2539 มาตรา 5 บญญตวา หนวยงานของรฐตองรบผดตอผเสยหายในผลแหงละเมดทเจาหนาทของตนไดกระทาในการปฏบตหนาท ในกรณนผเสยหายอาจฟองหนวยงานของรฐดงกลาวไดโดยตรง แตจะฟองเจาหนาทไมได เปนตน 4. วเคราะหปญหาทางกฎหมายเรองความรบผดของการเลยนเครองหมายรบรองความนาเชอถอ เนองจากปญหาในเรองของเครองหมายรบรองความนาเชอถอมหลายประเดนแต กยงมอกประเดนทนาสนใจ กลาวคอ เนองจากหนาทหรอแนวปฏบต ประการหนงของ ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ คอ การจดใหเครองหมายรบรองความนาเชอถอ มความมนคงปลอดภย เพราะฉะนน ในกรณทมผลอกเลยนเครองหมายรบรองความนาเชอถอแลวทาใหผบรโภคหลงเชอวาเปนเครองหมายทแทจรงผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจะมความผดตอผบรโภคและผใหเครองหมายรบรองความนาเชอถอตวจรงอยางไรหรอไมนน จะตองทาการวเคราะหเปนประเดนดงตอไปน 4.1 วเคราะหปญหาความรบผดของการเลยนเครองหมายรบรองความนาเชอถอระหวางผกระทาความผดกบผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ จากการวเคราะหถงเครองหมายรบรองความนาเชอถอในขางตนถง ความหมายของ เครองหมายรบรอง ตามขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวยการใชเครองหมายรบรอง

ความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส พ.ศ. 2548 ขอ 3 ทใหความหมาย

เอาไววา “เครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส ทกรม

94

พฒนาธรกจการคากาหนดขน“ เพอแสดงวาผใด รบอนญาตใหใชเครองหมายรบรอง

ดงกลาวเปนผประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส ทมความนาเชอถอ” และเมอศกษาเปรยบเทยบกบความหมายของคาวา เครองหมายรบรอง ตามพระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2534 ทไดบญญตเอาไววา “เครองหมายรบรอง” (Certification Mark) หมายความวาเครองหมายทเจ าของเครองหมายรบรองใช หรอจะใชเปน ทหมายหรอเกยวของกบสนค าหรอบรการของบคคลอนเพอเปนการรบรองเกยวกบ แหล ง กาเนดสวนประกอบวธการผลตคณภาพหรอคณลกษณะอนใดของสนคานน หรอเพอรบรองเกยวกบสภาพคณภาพชนดหรอคณลกษณะอนใดของบรการนน ซงเครองหมายรบรอง (Certification Mark) นนเปนเครองหมายการคาประเภทหนง จากการศกษาเปรยบเทยบขางตน ผวจยเหนวาเครองหมายรบรองความนาเชอถอเปนเครองหมายรบรอง ตามพระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2534 เนองจากเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอตามขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวยการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส พ.ศ. 2548 ใหความหมายทมใจความสาคญวา เครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอมขนเพอแสดงวา ผได รบอนญาตใหใชเครองหมายรบรอง แสดงความนาเชอถอเปนผประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส ทมความนาเชอถอ จากความหมายน กถอไดวาเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอเปนเครองหมายทรบรองเกยวกบคณลกษณะอนใดของบรการ ซงตรงกบความหมายของเครองหมายรบรองตามพระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2534 อกทงหลกเกณฑ การคมครองเครองหมายการคา จะไดรบการคมครองโดยสมบรณตามกฎหมายเครองหมายการคา กตอเมอเจาของเครองหมายการคานนไดนาเครองหมายทสรางสรรค ไปยนขอ จดทะเบยน ณ กรมทรพยสนทางปญญา หรอสานกงานพาณชยจงหวดในกรณนจะไดรบ การคมครองตามพระราชบญญตเครองหมายการคา มาตรา 108 บคคลใดปลอมเครองหมายการคาเครองหมายบรการ เครองหมายรบรองหรอเครองหมายรวมของบคคลอนทไดจดทะเบยนแลวในราชอาณาจกร ตองระวางโทษ

จาคกไมเกนส ปหรอปรบไมเกนสแสนบาทหรอทงจาทงปรบ มาตรา 109 บคคลใดเลยนเครองหมายการคาเครองหมายบรการเครองหมายรบรองหรอเคร องหมายรวมของบคคลอนทไดจดทะเบยนแลวในราชอาณาจกร เพอใหประชาชนหลงเชอวาเปนเครองหมายการคาเครองหมายบรการเครองหมายรบรองหรอ เครองหมายรวมของบคคลอนน นตองระวางโทษจาคกไมเกนสองป หรอปรบไมเกน สองแสนบาทหรอทงจาทงปรบ ซงตามมาตราขางตน คมครองเฉพาะเครองหมายรบรองทไดจดทะเบยน แลวเทานน และคมครองเฉพาะเครองหมายการคาทถกปลอมหรอถกเลยนเทานน ผวจย

95

จงเหนประเดนปญหาวา ถานาเครองหมายจรงมาใชโดยไมไดปลอมหรอเลยน กจะไมสามารถเอาผดกบผกระทาความผดได ซงถอวาเปนปญหาทสาคญมากประการหนง แตถาเครองหมายรบรองทยงไมไดจดทะเบยน กจะไดรบความคมครองจากการปลอมหรอเลยนเครองหมายรบรองตามกฎหมายอาญาในมาตราตอไปน 1.มาตรา 273 ผ ใดปลอมเครองหมายการคาของผอนซงได จดทะเบยนแลว ไมวาจะไดจดทะเบยนภายในหรอนอกราชอาณาจกรตองระวางโทษจาคกไมเกนสามป หรอปรบไมเกนหกพนบาทหรอทงจาทงปรบ เมอไดวเคราะหองคประกอบความผดในมาตราดงกลาวน เหนไดวาเปนมาตราทใหความคมครองการปลอมเครองหมายการคา ซง อาจารยหยด แสงอทยไดอธบายไววา คาวา “ปลอม” มความหมายวา เอาของเทยมมาทาใหผอนหลงเชอวาเปนของแท และ คาวา เครองหมายการคา อาจารยหยด แสงอทยกไดอธบายไววา เปนความหมายเดยวกนมาตรา 3 แหงพระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2474 2.มาตรา 274 ผ ใด เ ลยน เคร องหมายการคาของผอ นซ ง ได จดทะเบยน แลวไมวาจะไดจดทะเบยนภายในหรอนอกราชอาณาจกรเพอใหประชาชนหลงเชอวา เปนเครองหมายการคาของผอนนนตองระวางโทษจาคกไมเกนหนงป หรอปรบไมเกนสองพนบาทหรอทงจาทงปรบ ในสวนของมาตราน แตกตางกบมาตรากอนตรงน มาตรานใหการคมครองเรองเลยนเครองหมายการคา ซงคาวา “เลยน” อาจารยหยด แสงอทย ไดอธบายหมายความวา ทาใหไมเหมอนทเดยว แตทาใหคลายคลงกน เชน เครองหมายการคาของผอนเปนรปเสอหมอบ กทาเครองหมายการคาของตนเปนรปสงโตหมอบ ในอรยาบถอยางเดยวกน และใชสเดยวกน เปนตน แตถาเปนกรณทนาเอาเครองหมายรบรองของจรงทไมไดจดทะเบยนมาใชโดยไมไดรบอนญาตจะไดรบการคมครองตามมาตรา 272 มาตรา 272 ผใด

(1) เอาชอรปรอยประดษฐ หรอขอความใดๆ ในการประกอบการคาของผอน

มาใช หรอทาใหปรากฏทสนค าหบหอวตถทใชหมหอแจงความรายการแสดงราคาจดหมายเกยวกบการคาหรอสงอนทานองเดยวกนเพอใหประชาชนหลงเชอวาเปนสนค าหรอการคาของผอนนน กรณนจงไมเปนปญหากบเครองหมายรบรองทไมไดจดทะเบยน นอกจากสวนอาญาทไดกลาวมานนผวจยเหนวาถาเปนการคมครองในสวนแพงนน สามารถนาบทบญญตวาดวยการละเมดมาปรบใชได จากบทบญญตมาตรา 420 ทไดบญญตเอาไววา ผใดจงใจหรอประมาทเลนเลอทาตอบคคลอนโดยผดกฎหมายใหเขาเสยหายถงแกชวต กด แกรางกายกด อนามยกด เสรภาพกด ทรพยสนหรอ สทธอยางหนงอยางใดกด ทานวาผนนทาละเมดจาตองใชคาสนไหมทดแทนเพอการนน ดงนน การทผประกอบธรกจพาณชย

96

อเลกทรอนกสทไมไดขอจดทะเบยนเครองหมายรบรองความนาเชอถอ แลวนาเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ของกรมพฒนาธรกจการคาไปใชโดยไมไดรบอนญาต ถอวาจงใจทาใหเสยหายแกทรพยสนหรอสทธอยางหนงอยางใด จงถอวาผนนไดกระทาละเมดจาตองใชคาสนไหมทดแทนเพอการนน ในปจจบน กรมพฒนาธรกจการคา ไดดาเนนการการยนคาขอจดทะเบยนเครองหมายรบรองความนาเชอถอเปนเครองหมายรบรอง (Certified Mark) ตอกรมทรพยสนทางปญญาแลว ซงขณะนไดอยระหวางการพจารณาของกรมทรพยสนทางปญญา หากพจารณาเสรจเครองหมายรบรองความนาเชอถอ กจะเปนเครองหมายรบรอง (Certified Mark) ซงจะไดรบการคมครองตามพระราชบญญตเครองหมายการคา พ.ศ. 2534 4.2 วเคราะหปญหาความรบผดของการลอกเลยนเครองหมายรบรองความนาเชอถอระหวางผกระทาความผดกบผบรโภค กรณของความรบผดของการลอกเลยนหรอนาไปใชโดยไมไดร บอนญาตของเครองหมายรบรองความนาเชอถอระหวางผกระทาความผดกบผบรโภคนน จะเหนไดวาผกระทาความผดมเจตนาชดเจนในเรองการนาเครองหมายรบรองความนาเชอถอมาใชเพอ ใหผบรโภคหลงผดวา ผประกอบการไดรบรองโดยเครองหมายดงกลาว เพอทจะทาใหผบรโภค มความไววางใจในการทาธรกจกบเวบไซตของตน ดงนน ถานาประมวลกฎหมายอาญามาพจารณากบเรองนพบวา มาตรา 341 ผใดโดยทจรตหลอกลวงผอนดวยการแสดงขอความ อนเปนเทจหรอปกปดขอความจรงซงควรบอกใหแจงและโดยการหลอกลวงดงวานนไดไป ซงทรพยสนจาก ผถกหลอกลวงหรอบคคลทสามหรอทาใหผ ถกหลอกลวงหรอบคคลทสาม ทาถอนหรอทาลาย เอกสารสทธ ผนนกระทาความผดฐานฉอโกงตองระวางโทษจาคกไมเกนสามปหรอปรบไม เกน หกพนบาทหรอทงจาทงปรบ ซงเปนความผดฐานฉอโกงโดย มองคประกอบทสาคญของความผดฐานนคอ คาวา “หลอกลวง” หมายความวา ทาใหเขาใจผด การหลอกลวงทาได 2 วธ คอ แสดงขอความอนเปนเทจหรอปกปดขอความจรง ซงผวจยเหนวาในกรณทนาเครองหมายรบรองความนาเชอถอมาใชโดยไมไดรบอนญาต ถอวาเปนการแสดงขอความอนเปนเทจ หมายถง ทาใหบคคลอนเขาใจวาตนไดรบการตรวจสอบคณสมบตและไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอแลว เพอใหเขามาทาธรกรรมทางพาณชยกบตน ซงตรงนสอดคลองกบคาวา “ไดไปซงทรพยสนจากผถกหลอกลวงหรอบคคลทสาม” ดงนน ผวจยเหนวาการกระทาของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทนาเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ไปใช ถอวาเปน การฉอโกงตอผบรโภค แตมประเดนทผวจ ยใหความสนใจในเรองของ

97

การฉอโกงดงกลาวถอวาเปนการฉอโกงประชาชนหรอไม เมอพจารณามาตรา 343 ทไดบญญตวา ถาการกระทาความผดตามมาตรา 341 ไดกระทาดวยการแสดงขอความอนเปนเทจตอ ประชาชนหรอดวยการปกปดความจรงซงควรบอกใหแจงแกประชาชน ผกระทาตองระวางโทษจาคกไมเกนหาป หรอปรบไมเกนหนงหมนบาทหรอทงจาทงปรบ พบวา คาวา”ประชาชน” ตามท อาจารยหยด แสงอทยไดใหความหมายไวนน หมายความวา บคคลทวๆ ไป (public) ซงการแสดงขอความอนเปนเทจตอประชาชนนน แมมบคคลเพยงคนเดยวหลงเชอและไดไป ซงทรพยสน กถอวาไดกระทาความผดตามฐานนแลว ดงนน ผวจยเหนวาการกระทาดงกลาวเปนการฉอโกงประชาชน ตามมาตรา 343 5. วเคราะหกลไกการกากบดแลตนเองของผประกอบธรกจ (Self-regulation) เครองหมายรบรองความนาเชอถอของไทย จากทไดศกษามาแลวในขางตนวา เครองหมายรบรองในตางประเทศนนไดใชกลไกการควบคมเครองหมายรบรองโดยนาแนวความคดการกากบดแลตนเองของผประกอบธรกจ (Self-regulation) โดยไมไดเนนหนกในการลงโทษผกระทาความผด เนองจากเปนโครงสรางใหญทชวยเหลอสงเสรมใหผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสประกอบกจการภายใตกรอบหรอขอบเขตของหลกการคมครองผบรโภค เพราะเปนการรวมเอาแนวปฏบต (Code of Practice) ของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสแตละรายทประกาศไวกระจดกระจายและไมมหนวยงานหรอองคกรมาตรวจสอบใหมาอยภายใตหลกเกณฑเดยวกนทไดมาตรฐานและ มองคกรหรอหนวยงานหรอองคกรมาตรวจสอบดวย เนองจากผใหบรการเครองหมายแสดงความนาเชอถอนบเปนองคกรหลกททาใหกลไกทงหมดทกลาวมานสามารถดาเนนไปไดโดยปกตและเปนทยอมรบของผบรโภคทวโลก เพราะหนาทหลกของผใหบรการเครองหมายแสดงความนาเชอถอกคอ การรบรองวาผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทไดรบเครองหมายแสดงความนาเช อถอของตนน นมมาตรการประกอบการท เ ปนไปตามหลกเกณฑ ทกาหนดไวแลว ในเรองของแนวความคดการกากบดแลตนเองของผประกอบธรกจ (Self-regulation) หมายความถง ความสามารถในการกากบตนเองในขณะทกาลงคดแกปญหา รวมไปถงการพจารณาวามความเขาใจในสงนนหรอไม การประเมนความพยายามในการทางาน การวางแผนในขนตอนการทางาน การทดสอบวธการทใช การตดสนใจในการใชเวลา การเปลยนไปใชวธอนเพอแกปญหา ซงเปนสวนหนงของเมตาคอกนชน (Metacognition) ทไดหมายความวา การควบคมและการประเมนการคดของตนเอง หรอความสามารถของบคคล

98

ทไดรบการพฒนาเพอควบคมกากบกระบวนการทางปญญา หรอกระบวนการคด มความตระหนกในงานและสามารถใชยทธวธในการทางานจนสาเรจอยางสมบรณ เบเกอร และบราวน (Baker and Brown) ไดสรปไววา การควบคมความรคดของตนเอง (Metacognition) แยกไดเปน 2 องคประกอบ คอ 1. การตระหนกร (awareness) เปนการตระหนกรถงทกษะ กลวธ และแหลงขอมล ทจาเปนตอการทางานอยางมประสทธภาพ และรวาจะตองทาอยางไร กลาวคอ เปนเรองของการทบคคลรถงสงทตนเองคด และความสอดคลองกบสถานการณการเรยนรรวมไปถง การแสดงออกในสงทรออกมาโดยการอธบายใหผอนฟงได สามารถสรปใจความสาคญของ สงทเรยนรนน หรอมวธการจา การวางขอบขาย การจดบนทก และความสามารถในการสะทอนการคดของตนออกมาในขณะทอานเรองราว หรอในการคดแกปญหาซงเปนทกษะ ทจะทาใหบคคลทางานอยางมแผน เพราะจะทาใหรวางานนนจะตองประกอบดวยสงใดบาง ทจะทาใหงานนนเกดประสทธภาพ และทาใหสถานการณนนมประสทธภาพยงขน และ 2. ความสามารถในการกากบตนเอง (self-regulation) ตามความหมายทไดกลาวมาแลวในขางตน ซงเมอศกษาการกากบดแลตนเอง (Self Regulation) ยทธศาสตรสาคญ ในการประกอบการเชงพาณชย มหลกเกณฑดงน 2.1 การจดทา Privacy Policy บางเวบไซตอาจใชคาวา “Privacy Notice” “Privacy Statement” เพอประกาศนโยบายวาเวบไซดหรอเจ าของธรกจได ใหความสาคญ หรอใหการคมครองขอมลสวนบคคลของลกคาอยางไร

2.2 การใช Trustmark Scheme โดยใหหนวยงานทได รบการยอมรบ เชน TRUSTe, BBBonline เปนคนทาหนาทรบรองวาการจดทา Privacy Policy ของผประกอบการวาไดใหความสาคญแลคมครองขอมลสวนบคคลและมาตรการในการรกษาความมนคงปลอดภยไวดเพยงพอ

2.3 รปแบบการกากบดแลตนเอง (Self Regulation) มกจะสอดคล องตามหลกเกณฑของกฎหมายทใชบงคบในแตละประเทศหรอเปนไปตามหลกเกณฑของ OECD Guidelines ทแตละประเทศมกใชเปนกรอบในการตรากฎหมายเพอใชบงคบ หลก เกณฑของ OECD Guidelines กรอบในการก ากบดแลตนเอง (Self

Regulation) ยทธศาสตร สาคญในการประกอบการเชงพาณชย OECD Guideline on the Protection of Privacy and Transborder Data Flows of Personal Data ไดแก

99

1. หลกการเกบรวบรวมขอมลอยางจากด (Collection Limitation Principle)

กาหนดขอจากดในการเกบรวบรวมขอมลสวนบคคลวาจะสามารถเกบรวบรวมได กตอเมอ ไดขอมลดงกลาวมาโดยชอบดวยกฎหมาย ดวยวธการทเปนธรรมและเหมาะสมโดยแจงหรอ ทาใหเจาของขอมลรบรหรอใหความยนยอม 2. หลกคณภาพของขอมล (Data Quality Principle) จะตองใชขอมลสวนบคคล

ภายในขอบวตถประสงคในการจดเกบหรออาจใชเพอวตถประสงคอนได ตามความจาเปน โดยขอมลดงกลาวจะตองเปนขอมลทมความถกตองและเปนปจจบน (update) 3. หลกการระบวตถประสงค (Purpose Specification Principle) จะตองแจงวตถประสงคของการเกบรวบรวมขอมลสวนบคคลใหเจาของขอมลได ทราบกอนการรวบรวมขอมล อกทงจะตองใชขอมลสวนบคคลภายใตวตถประสงคขางตนทานน 4. หลกการใชขอมลอยางจากด (Use Limitation Principle) จะตองไมเปดเผย

หรอใชขอมลสวนบคคลเพอวตถประสงคอนนอกจากวตถประสงคทได แจงใหเจาของขอมลทราบ กอนหนานนเวนแตไดรบความยนยอมจากเจาของขอมลหรอมกฎหมายบญญตเปนอยางอน 5. หลกการรกษาความมนคงปลอดภยขอมล (Security Safeguards Principle) จะตองรกษาความมนคงปลอดภยของขอมลสวนบคคลโดยใชมาตรการรกษาความมนคงปลอดภยทเหมาะสมตามสมควรเพอปองกนการเขาถงโดยไม ได รบอนญาตการทาลายการใช การเปลยนแปลงหรอการเปดเผยขอมล 6. หลกการเปดเผย (Openness Principle) ควรมการประกาศนโยบายเกยวกบ การดาเนนการใดๆ ตอขอมลสวนบคคลใหทราบโดยทวไปเชนวตถประสงคในการใชขอมลราย ละเอยดเกยวกบผควบคมขอมลถนทอยของผควบคมขอมล เปนตน 7. หลกการมสวนรวมของเจาของขอมล (Individual Participation Principle) กาหนดใหเจาของขอมลมสวนรวมในการตดสนใจเกยวกบขอมลสวนบคคลของตน ตามสมควร

เชนสทธได รบการยนยนวามการดาเนนการกบขอมลเกยวกบเจ าของขอมลหรอไมเพยงใด

สทธในการขอโตแยงการดาเนนการใดๆ กบขอมลโดยอาจขอให ม การลบ การแกไขปรบปรงขอมลใหมความถกตองและทนสมยได 8. หลกความรบผดชอบ (Accountability Principle) ผดาเนนการกบขอมล

มหนาทตองปฏบตตามหลกเกณฑ ขางตนใหครบถวนทกขอเพอใหความคมครองขอมลสวนบคคลของผอน ซงในปจจบนประเทศไทยไดนาแนวคดการกากบดแลตนเองของผประกอบธรกจ (Self-regulation) มาใชกบรางพระราชบญญตวาดวยการคมครองขอมลสวนบคคล พ.ศ. ..... เปนฉบบแรก จะเหนไดวา หมวดท 2 วาดวยจรยธรรมในการคมครองขอมลสวนบคคล กาหนดวา “.....บคคลหรอหนวยงานอาจจดทาประมวลจรยธรรมเพอกาหนดแนวทาง

100

ในการคมครองขอมลสวนบคคลกได...” จากบทบญญตดงกลาวจะเหนไดวากฎหมายไมไดบงคบใหผประกอบการตองจดประมวลจรยธรรม เพยงแตผประกอบการจะจดทาหรอไมขนอยกบ การใหความสาคญในเรองการคมครองขอมลสวนบคคลของผใชบรการของผประกอบการเอง และขนอยกบนโยบายในการบรหารกจการของผประกอบกจการของผประกอบการดวย อยางไรกตามแมวารางพระราชบญญตวาดวยการคมครองขอมลสวนบคคล พ.ศ. ..... จะไมไดบงคบใหผประกอบการจดทานโยบายการคมครองขอมลสวนบคคลกตามแตเนองจากกจการ บางประเภทกจการ เชน ธนาคาร ผประกอบการบตรเครดตและหรอสนเชอสวนบคคล เปนตน ซงเปนกจการขนาดใหญ และกระทบตอผบรโภคจานวนมากจะมความเกยวของโดยตรงกบขอมลสวนบคคลของผใชบรการ ไมวาจะเปนขอมลสวนบคคลทมลกษณะทวไป และหรอ ขอมลสวนบคคลทลกษณะออนไหวเพราะการสมครเขารบบรการ หรอการทาธรกรรมกบผประกอบการรายนนๆ ผใชบรการจะตองใหขอมลสวนบคคลของตนแกผประกอบการนนๆ เพอใชประกอบในการสมครเขารบบรการหรอทาธรกรรมกบผประกอบการรายนนๆ ดงนน ผประกอบการกควรจะตองมการกาหนดนโยบายการคมครองขอมลสวนบคคลทมมาตรฐาน ในระดบสงดวย ทงนเพอสรางความนาเชอถอใหเกดขนตอผใชบรการและสรางภาพลกษณทดตอภาพรวมของเศรษฐกจดวย แตในสวนขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวย การใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสพ.ศ. 2548 นนยงไมมการนาการกากบดแลตนเองของผประกอบธรกจ (Self-regulation) มาใชเนองจากตามขอบงคบดงกลาวนน ไดกาหนดไวเปนกฎเกณฑทแนชดวาการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสนนตองปฏบตใหครบถวนตามขอบงคบของกรมพฒนาธรกจการคาทกาหนดไวเพอใหไดรบอนญาตใชเครองหมายแสดงความนาเชอถอ ซงแตกตางกบของตางประเทศ ทใหเอกชนดแลเอกชนดวยกนเอง ดงนนขอกาหนดของตางประเทศจงไมไดออกมาในรปของกฎหมายทมสภาพบงคบ แตผวจยเหนวาในลกษณะนยงไมเหมาะสมกบสภาพของสงคมไทย ทยงตองการกฎหมายทออกมาเพอควบคม ใหเปนไปตามวตถประสงคของเครองหมายรบรองความนาเชอถอและสรางความมนใจใหกบผทตองการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสอกดวย 6. วเคราะหเครองหมายรบรองความนาเชอถอเปรยบเทยบกบเครองหมาย ม.อ.ก ทออกโดยสานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม เมอไดศกษาเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ผวจยจงพบวาวตถประสงคของเครองหมายรบรองความนาเชอถอมเพอสรางความนาเชอถอใหกบผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสไทย และเสรมสรางความมนใจใหกบผบรโภคในการซอขายสนคา บรการผาน ทางอนเทอรเนตวา เวบไซตนน ไดผานหลกเกณฑทกรมพฒนาธรกจการคากาหนดและ

101

ใหการรบรองวาเวบไซตนนเชอถอได ซงวตถประสงคดงกลาวมลกษณะคลายกบเครองหมาย มอก. คอ เครองหมายมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กาหนดขนโดยสานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (สมอ.) สงกดกระทรวงอตสาหกรรม ซงเปนสถาบนมาตรฐานแหงชาต มหนาทดาเนนการกาหนดมาตรฐานโดยมคณะกรรมการมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (กมอ.) ซงประกอบดวยบคคลจากสามฝาย ไดแก ผผลต ผใช และนกวชาการ มารวมกนกาหนดมาตรฐานนเพอใหมาตรฐานแตละเรองมความเหมาะสมและสอดคลองกบความตองการของ ทงผผลตและผใช และมาตรฐานทกาหนดขนคอ ขอกาหนดทระบคณลกษณะของผลตภณฑ วตถดบทนามาผลตประสทธภาพการใชงาน รวมถงวธการทดสอบผลตภณฑนนๆ เพอบงชวาผลตภณฑตามมาตรฐานทกาหนดอกทงเปนองคกรนาดานการมาตรฐานเปนทยอมรบในระดบประเทศและระหวางประเทศผลกดนอตสาหกรรมทกระดบใหสามารถแขงขนได ในตลาดโลก เมอศกษาประโยชนของเครองหมาย มอก. สามารถแบงออกไดดงน 1. ประโยชนตอผผลต เชน 1) ชวยเพมประสทธภาพในการผลต 2) ลดรายจาย ลดเครองจกร ลดขนตอนการทางานซาซอน 3) ชวยใหไดสนคาทมคณภาพสมาเสมอ 4) ทาใหสนคามคณภาพดขน และมราคาถกลง 5) เพมโอกาสทางการคา ในการจดซอจดจางของหนวยงานราชการทม การกาหนดใหสนคานนๆ ตองไดรบ มอก. 2. ประโยชนผบรโภค เชน 1) ชวยในการตดสนใจเลอกซอสนคา 2) สรางความปลอดภยในการนาไปใช 3) ในกรณทชารด กสามารถหาอะไหลไดงาย เพราะสนคามมาตรฐานเดยวกน ใชทดแทนกนได 4) วธการบารงรกษาใกลเคยงกน ไมตองหดใชสนคาใหมทกครงทซอ 5) ไดสนคาคณภาพดขนในราคาทเปนธรรมคมคากบการใชงาน 3. ประโยชนตอเศรษฐกจสวนรวมหรอประโยชนรวมกน เชน 1) ชวยเปนสอกลางเปนบรรทดฐานทางการคา ทาใหผผลตและผบรโภคมความ เขาใจทตรงกน 2) กอใหเกดความยตธรรมในการซอขาย 3) ประหยดการใชทรพยากรของชาต ทาใหมการใชทรพยากรอยางเกดประโยชนสงสด 4) สรางโอกาสทางการแขงขนใหกบผประกอบการไทย

102

5) ปองกนสนคาคณภาพตาเขามาจาหนายในประเทศ 6) สรางความเขมแขงใหกบอตสาหกรรมและเศรษฐกจของประเทศ เม อไดศ กษาถ ง เคร องหมาย มอก . เปรยบเทยบกบเคร องหมายแสดง ความนาเชอถอ พบวามสงทผวจยมความสนใจกคอ มอก. มกฎหมายออกมารองรบอยางชดเจน น นกคอ พระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑ อตสาหกรรม พ .ศ . 2511 แตในสวนของเครองหมายรบรองความนาเชอถอ มเพยงขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวยการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส พ.ศ. 2548 ท

ออกมารบรองเครองหมายดงกลาวเทานน และตามพระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑ อตสาหกรรม พ.ศ. 2511 กาหนดขอบงคบอยางชดเจน โดยมการกาหนดหลกเกณฑของผทจะ สามารถใชเครองหมาย ของ มอก . ตองผานหลกเกณฑตาม มาตรา 16 ทบญญตวา “ผประกอบการรายใดททาผลตภณฑอตสาหกรรมทมประกาศกาหนดมาตรฐานแลวจะแสดงเครองหมายมาตรฐานกบผลตภณฑอตสาหกรรมนนไดตองใหพนกงานเจาหนาทตรวจสอบและ

ได รบอนญาตจากคณะกรรมการ” จงสรปไดวาผทมสทธใชเครองหมาย มอก. ตองใหพนกงาน เจาหนาทตรวจสอบและไดรบอนญาตจากคณะกรรมการ อกทงเมอมผนาเครองหมายมอก. ไปใชโดยไมไดรบอนญาตหรอไมปฏบตตามหลกเกณฑของมอก. กมบทกฎหมายบญญตบงคบตาม มาตรา 31 ทบญญตวา “หามมใหผใดนอกจากผร บใบอนญาตตามมาตรา 16 ใชเครองหมายมาตรฐาน และ มาตรา 35 หามมใหผร บใบอนญาตตามมาตรา 16 แสดงเครองหมายมาตรฐานกบผลตภณฑอตสาหกรรมทไมเปนไปตามมาตรฐาน” พรอมทง มการกาหนดบทลงโทษในมาตรา 52 ผใดฝาฝนมาตรา 31 ตองระวางโทษจาคกไม เกน 3 เดอน

หรอปรบไม เกน 20,000 บาท หรอทงจาทงปรบและบทบญญตมาตรา 54 ผรบใบอนญาตตาม

มาตรา 16 ฝาฝนมาตรา 35 ตองระวางโทษจาคก ไมเกน 3 เดอนหรอปรบไม เกน 20,000 บาทหรอทงจาทงปรบ ผวจยเหนวากรณทเครองหมาย มอก. มบทบญญตลงโทษไวอยางชดเจนทง ผทไดร บอนญาตใหใชเครองหมายแตไมทาตามขอทกาหนด และผทไมไดร บอนญาตแต นาเครองหมายไปใชอยางไมถกตอง ถอวาเปนสงทดและมความเปนธรรมในการพจารณาบทลงโทษ เปนสงทเครองหมายรบรองความนาเชอถอควรแกไขปรบปรงใหมความชดเจนเหมอนกนเครองหมาย มอก. อกทงประเดนทสาคญทผวจ ยศกษาเครองหมายมอก. พบวาปจจบน สมอ. มการอนญาตใหแสดงเครองหมาย มอก. รบรองคณภาพผลตภณฑ 5 เครองหมาย คอ 1) เครองหมายมาตรฐานทวไป 2) เครองหมายมาตรฐานบงคบ 3) เครองหมายมาตรฐานเฉพาะดานความปลอดภย

103

4) เครองหมายมาตรฐานเฉพาะดานสงแวดลอม 5) เครองหมายมาตรฐานเฉพาะดานความเขากนไดทางแมเหลกไฟฟา ซงในประเดนนตรงกบเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอของอเมรกา เชน BBBOnline มประเภทของเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถอ 2 ประเภท คอ เ ค ร อ งหมายรบ รอ งความ น า เช อ ถอ ต อผ ป ร ะกอบ ธ รกจพาณชยอ เ ล กทรอ นกส (Reliability Seal Program) หรอเครองหมายรบรองความนาเชอถอตอการคมครองความเปนสวนตว (Privacy Seal Program) แตในสวนของไทยมเพยงเครองหมายรบรองแสดงความนาเชอถออยางเดยวแตไมไดแบงประเภทในการคมครองซงผวจยเหนวา ประเดนนจะมปญหาตรงการตรวจสอบใหผรบเครองหมายนนปฏบตตามวตถประสงคของเครองหมายรบรองใหครบทกกรณ ถอเปนปญหาทควรไดรบการแกไข เพอจะไดทาใหเครองหมายรบรองความนาเชอถอ มคณภาพและมประสทธตรงตามวตถประสงคทวางไว

บทท 5 บทสรปและขอเสนอแนะ

5.1 บทสรป ในประเทศทมความเจรญดานเทคโนโลยอนเทอรเนต และพาณชยอเลกทรอนกสไดรบความนยมสง ไมวาจะเปนสหรฐอเมรกา องกฤษ กลมประเทศยโรป ตลอดจนประเทศ ในแถบเอเชย เชน เกาหลใต ญปน ไตหวน สงคโปร ลวนมการพฒนาทางดานพาณชยอเลกทรอนกสเปนอยางมาก แตปจจบนพาณชยอเลกทรอนกสในประเทศไทยยงมอปสรรคและปญหาอยมาก อนเนองมาจากปญหาดงตอไปน 1.ปญหาดานความเชอมนในการทาธรกรรม อนไดแก กฎหมายทเกยวของกบพาณชยอเลกทรอนกสตางๆ จะเหนไดวาจะมขาวตามหนาหนงสอพมพจานวนมากเกยวกบ การกระทาผดในการละเมดสทธและอาชญากรรมอนๆ บนอนเทอรเนต เชนเวลาสงซอสนคาจะตองใชหมายเลขบตรเครดตและการบนทกขอมลสวนตวไว แตหากเจาของไมไดส งซอสนคา หรอสงซอไปเพยงรายการเดยวแตมการโจรกรรมขอมลบตรไปซอของ แลวมใบเรยกชาระเงน มาจานวนมาก หรอชาระเงนแลวจะไดสนคาหรอไม เปนตน 2.พฤตกรรมการซอสนคาของประชาชนชาวไทย ยงตองการทจะเหนและจบตองสนคากอนทจะจายเงนมากกวาทจะเหนในภาพแลวตดสนใจซอ ทาใหการสงซอสนคา บนอนเทอรเนตยงไมเปนทนยมมากนก 3.การชาระเงนโดยสวนใหญจะตองใชบตรเครดต ซงจานวนประชากรทม บตรเครดตในประเทศไทยยงนบวานอยอยทาใหการแขงขนและการลงทนในดานพาณชย ยงไมคกคกเทาทควร 4.ปญหาดานโครงสรางพนฐานของเทคโนโลย การเขาถงเทคโนโลยของประชาชนยงไมเพยงพอ 5.ปญญาดานกฎหมาย และการเอาผดตอผละเมดและอาชญากรรมทางคอมพวเตอร การละเมดทรพยสนทางปญญา และกฎหมายทรองรบการทาธรกรรมทางอเลกทรอนกสในประเทศไทยยงตองมการพฒนาและใหความสาคญเปนอยางมาก เพราะ เปนสวนสาคญในการพฒนาพาณชยอเลกทรอนกสของประเทศ จะเหนไดจากเหนไดชดจากรายงานผลสารวจสถานภาพการพาณชยอเลกทรอนกสของประเทศไทย พ .ศ . 2552 ทยงมปญหาในเรองทกลาวมาน ทงทประเทศไทยไดนาเครองหมายรบรองความนาเชอถอ มาใชตงแตป 2548 อกทงจากการศกษาเครองหมายรบรองของไทย ผวจยไดศกษาแนวความคดและความหมายของเครองหมายรบรองความนาเชอถอเปรยบเทยบกบความหมาย

105

ของเครองหมายรบรองความนาเชอถอ จากแนวทางตางประเทศและระหวางประเทศ ตลอดจนแนวทางของ ผใหบรการเครองหมายแสดงหมายความนาเชอถอของตางประเทศ ผวจยเหนวาเครองหมายทออกโดยกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย เปนเครองหมายรบรองความนาเชอถอตามความหมายของเครองหมายรบรองความนาเชอถอจากแนวทางกฎหมายตางประเทศและกฎหมายระหวางประเทศ ซงเมอกลาวถงผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอในประเทศสหรฐอเมรกามรปแบบโครงสรางการทางานของระบบเครองหมายรบรองความนาเชอถอ โดยสมาคมผประกอบธรกจซง เ ปนองคกรภาคเอกชนทไมแสวงหากาไร ทาหนาท เปนผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอเพอสนบสนนใหเกดความเชอมน และความเชอถอใหกบพาณชยอเลกทรอนกสดวยการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกเวบไซตทไดมาตรฐานตามหลกเกณฑทสมาคมผประกอบธรกจนนๆ กาหนดขน เชน TRUSTe เปนชอขององคกรอสระทไมแสวงหากาไรซงจดตงขนโดยมวตถประสงคหลก ในการดาเนนงานเพอทจะทาใหผใชบรการอนเทอรเนตหรอผบรโภคทงหลายมความเชอถอและเชอมนตอระบบการคาขายผานเครอขายอนเทอรเนต และเพอทาใหเกดการขยายตวของ การประกอบธรกจผานทางอนเทอรเนต โดยไดมการกอตงขนตงแตป พ.ศ. 2539 (1996) โดยความรวมมอระหวางสองหนวยงาน คอ Electronic Frontier Foundation (EFF) และ Commerce Net Consortium ทตองการจดตงหนวยงานหรอองคกรขนมาเพอทาหนาทเปนตวกลางชวยขจดปญหาในเรองของความเชอมนใหกบผใชอนเทอรเนตหรอผบรโภคออนไลนโดยใชกลไกของเครองหมายรบรองความนาเชอถอ โดยเนนเฉพาะเรองการใหความคมครองขอมลสวนบคคลดวยการปฏบตตามนโยบายการคมครองความเปนสวนตว (Privacy Policy) ทผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซตซงมาขอใชบรการไดประกาศไว เพอสรางความนาเชอถอใหแกเวบไซตดงกลาววาไดมการปฏบตตามขอกาหนดทปรากฏ ในนโยบายการคมครองความเปนสวนตวแลวทกประการ และอกองคกรหนง BBBOnline โครงการหนงในการดาเนนงานของ (Council of Better Business Bureaus)

110 ซงเปนหนวยงานทเปนผดาเนนการ the Better Business Bureau (BBB) system ภายในประเทศสหรฐอเมรกา โดยมวตถประสงคในการจดตงกเพอสนบสนนใหเกดความเชอมนและความเชอถอใหกบพาณชยอเลกทรอนกสผานทางเครองหมายรบรองความนาเชอถอในเรองตางๆ ตามวตถประสงคในการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ไดแก เครองหมายรบรองความนาเชอถอตอผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส (Reliability Seal Program) หรอเครองหมายรบรองความนาเชอถอตอการคมครองความเปนสวนตว (Privacy Seal Program) 110 Council of Better Business Bureaus เปนองคกรเอกชนทดาเนนการโดยไมแสวงหากาไรจดตงขน ตงแตป 1912 ซงปจจบนไดรบการสนบสนนจากผประกอบธรกจภายในกวา 250,000 แหง

106

ใหกบสมาชก ซงในการดาเนนการดงกลาวน BBBOnline โดยไดเรมเปดใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอตงแตเดอนมนาคม 2542 (1999) ทผานมา จนถงปจจบนมเวบไซต ทไดรบเครองหมายรบรองความนาเชอถอของ BBBOnline ประเภท Reliability Seal Program จานวน 19,768 เวบไซต และประเภท Privacy Seal Program จานวน 627 เวบไซต และองคกรสดทาย เครองหมายของ CPA WebTrust เปนเครองหมายท American lnstitute of Certified Public Accountants (AICPA) กบ Canadian Institute of Chartered Accountants (CICA) รวมกนพฒนาขนดวยเลงเหนวา การเจรญเตบโตของพาณชยอเลกทรอนกสจะเปนไปไดอยางมประสทธภาพนน จะตองมการลดความเสยงอนเกดจากการดาเนนธรกจในลกษณะดงกลาวใหอยในระดบซงเปนทยอมรบไดเสยกอน ซงความเสยงทสาคญทมความกงวลเปนอยางมากของผบรโภคออนไลนกเชน ความเปนสวนตว ความมนคงปลอดภย ความนาเชอถอตอการปฏบตในทางธรกจและการรกษาความลบ เปนตน จากความเสยงดงกลาวทาใหผมสวนเกยวของไมวาจะเปนผบรโภคหรอผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสตางตองการคนกลางเขามาทาหนาทสรางความนาเชอถอเพอลดกงวลใจตอความเสยงดงกลาว จะเหนไดว า “ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเช อถอ ” นบวา เ ปน ผทมบทบาทสาคญในการขบเคลอนหรอผลกดนระบบเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ใหเปนทยอมรบในกลมของผบรโภคหรอผใชอนเทอรเนต อนเปนการชวยเสรมสรางความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสตอไป หากจะกลาวถงความหมาย ของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอแลว จะเหนไดวามผใหคาจากดความและความหมายของคาวา “ผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ” (Certifier/Trustmark scheme) อยมากมาย เชน Global Business Dialogue on Electronic Commerce (GBDe) ไดใหความหมายวา “หนวยงานหรอองคกรทพฒนาและบรหารจดการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ตลอดจนออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกผขอใหบรการ”111 UNICE-BEUC e-Confidence project ไดใหความหมายวา “หนวยงานหรอองคกรทออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแกผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส B2C ภายหลงจากทไดผานการตรวจสอบและประเมนตามหลกเกณฑพนฐานทไดกาหนดไว”112 เมอพจารณาจากคาจากดความและความหมายของผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอแลว จงอาจกลาวไดวาผใหบรการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ คอ หนวยงานหรอองคกรททาหนาทในการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอใหแก ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสหรอเจาของเวบไซตทใหบรการหรอประกอบธรกจออนไลน ภายหลงจากทไดมการตรวจสอบและประเมนผลแลววาผประกอบธรกจดงกลาวไดปฏบตตามขอกาหนด

111 (GBDe Trustmarks Guidelines, 2001) 112 (UNICE-BEUC e-Confidence project )

107

และหลกเกณฑตางๆ ตามทหนวยงานหรอองคกรนนๆ กาหนดขนแลว เพอรบรองหรอรบประกนความนาเชอถอใหแกเวบไซตของผประกอบธรกจทมาขอใชบรการเครองหมายนน อนเปนการสรางความเชอมนใหแกผบรโภคในการทาพาณชยอเลกทรอนกส โดยเฉพาะแบบ B2C ซงประเทศไทยประเทศไทยกรมพฒนาธ รกจการคา กระทรวงพาณชย เปนหนวยงานหลกในการรบผดชอบงานดานการสงเสรมและพฒนาพาณชยอเลกทรอนกส และไดนาแนวทางการสรางความเชอมน ในการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส (Trustmark) ของประเทศตางๆ มาเปนแนวทาง ในการออก Trustmark โดยพจารณาถงความเหมาะสมในการนามาประยกต ใชกบผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสไทย โดยคานงถงรปแบบทางธรกจทหลากหลายและบรรทดฐานทางสงคมไทย เพอจะไมกอใหเกดอปสรรคตอการแขงขน และตองไมเปนอปสรรคตอวสาหกจขนาดกลาง และขนาดยอม (SMEs) ไทยไดเขารวมโครงการเครองหมายรบรอง ไมวาจะเปนในเรองคาใชจายหรอหลกเกณฑขอบงคบตางๆ จงเปนทมาของโครงการการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทเรยกสนๆ วา Trustmark ซงกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชยไดออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส เพอสนบสนนผประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสใหเปนทยอมรบและนาเชอถอของผบรโภค ซงโครงการดงกลาวถอไดวาเปนการสนบสนนจากภาครฐอยางแทจรง เพราะในบางประเทศนน ผประกอบการตองเสยคาธรรมเนยมการขอใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในอตราทคอนขางสง โครงการเครองหมายรบรองความนาเชอถอจะเปนประโยชนทงในสวนของผประกอบการ คอ แสดงใหเหนวาเวบไซตน นๆ มความนาเชอถอ และมแนวปฏบต ในการดาเนนธรกจทด ผานการรบรองจากกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย และมมาตรฐานเปนทยอมรบในระดบสากล สรางความแตกตางและสรางศกยภาพในการแขงขน รวมทงชวยขยายโอกาสในการสรางตลาดใหมๆ ใหกบสนคาและบรการได ในสวนของผบรโภคจะไดรบประโยชน คอ เมอใชบรการของเวบไซตทเขารวมโครงการ เครองหมายรบรองความนาเชอถอแลว มนใจวาเปนเวบไซตทเชอถอได โดยจะ มเครองหมายรบรองความนาเชอถอปรากฏอยบนหนาเวบไซตนนๆ และผประกอบการท เขารวมโครงการเครองหมายรบรองความนาเชอถอ จะตองปฏบตตามหลกเกณฑทกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย ระบไว ในปจจบนยงมปญหาของพาณชยอเลกทรอนกส ในแงของการยงไมเ ปน ทยอมรบในหมประชาชนหรอผบรโภค ในเรองทผบรโภคขาดความเชอมนในการนาวธการทางอเลกทรอนกสมาใช ซงสาเหตของการขาดความเชอมนนสวนหนงเกดขนจากความกงวลใจในเรองของการรกษาความเปนสวนตวและขอมลสวนบคคลทเปนเชนนกเพราะวาศกยภาพของเทคโนโลยทาใหผประกอบธรกจผานทางเวบไซตทงหลายนนสามารถเกบรวบรวมขอมลสวน

108

บคคลและตดตามเฝาดพฤตกรรมในการใชบรการเวบไซตของลกคาได โดยลกคาทเขามาใชบรการเวบไซตไมทราบและไมไดใหความยนยอมแกการกระทาดงกลาว หรอแมจะ มการใหความยนยอมในการนาไปใชกมกจะเกดปญหาการใชขอมลเกนขอบเขตจากท ไดรบความยนยอม เหนไดชดจากรายงานผลสารวจสถานภาพการพาณชยอเลกทรอนกสของประเทศไทย พ.ศ. 2552 ผประกอบธรกจ E-Commerce ประมาณรอยละ 76.2 เหนวาพฤตกรรม ของลกคาทเปนอปสรรคมากทสด คอ ลกคากลวการฉอโกง เชนซอของแลวไมไดสนคารองลงมา คอกลวไดรบสนคาไมตรงตามทโฆษณาไว รอยละ 60.2 ปญหาการทลกคาไมเหนสนคากอนสงซอสงจองรอยละ 57.7 และลกคาไมมความเชอมนในการชาระเงน รอยละ 52.3 ดงนจงเปนประเดน ทผวจยสนใจทศกษาปญหาและแนวทางแกไข 5.2 ขอเสนอแนะ 1. ประเดนของการยนคาขอใช Trustmark ทกาหนดวา หากเคยถกเพกถอนจะตองหาม มใหมายนคาขอภายใน 5 ป ตามขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวยการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชย อเลกทรอนกส พ.ศ. 2549 ขอ 12 ทบญญตวา “ผประกอบธรกจทเคยถกสงเพกถอนการอนญาตใหใชเครองหมายรบรองตามขอ 9 และขอ 10 จะยนขออนญาตใชเครองหมายรบรองใหมไดเมอพนกาหนด 5 ป นบแตวนทถกเพกถอน” ผวจยเปนวาเพอให Trustmark เปนเครองหมายทมความนาเชอถออยางสงสด และมความศกดสทธ จงควรบญญต หามบคคลทเคยมพฤตการณเกยวกบการฉอโกง หรอเคยถกเพกถอนการใช Trustmark กลบมาขอใช Trustmark อก ผวจยเหนวาการทประเทศไทยไดบญญตขอบงคบดงกลาวนน ถอไดวาเปนการใหโอกาสผกระทาความผดเกยวกบเครองหมายรบรองมสทธทจะมาขอเครองหมายรบรองใหมไดเมอพน 5 ป นบแตถกเพกถอน ดวยหลกนถอวามขอดในดานของการใหผเคยกระทาความผดทกลบใจแกไขใหสามารถประกอบอาชพไดตามปกตแตอกดานหนงถอวาผกระทาความผดอาจจะไมเกรงกลวในบทลงโทษ เพราะสามารถจะมาขอรบเครองหมายรบรองไดอกถงแมเคยกระทาผดในเรองนกตาม โดยไมมหลกการทจะตรวจสอบ ทเพมขนเพยงใชหลกเกณฑเดมกสามารถกลบมาไดรบเครองหมายรบรองได ในประเดนน ผวนจฉยเหนวาควรนาหลกเดยวกบประเทศญปนมาใชเพอใหผกระทาความผดเกรงกลวกตอโทษทจะไดรบเพอใหขอบงคบมประสทธภาพมากขน

109

2. ประเภทของเครองหมาย เพอใหเปนจดเรมตนของการพฒนา Trustmark ในอนาคต ควรมการกาหนดประเภทของ Trustmark เอาไวดวย ซงอาจกาหนดเปน 2 ลกษณะ ไดแก เครองหมายรบรองความนาเชอถอในผประกอบการ (Reliability Trustmark) และเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการคมครองความเปนสวนตวหรอขอมลสวนตวหรอขอมลสวนบคคล (Privacy Trustmark) เนองจากในการพจารณาอนญาตใหใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ รวมถงการตดตามตรวจสอบภายหลงจากทมการอนญาตใหใชเครองหมายแสดงความนาเชอ อกทงเครองหมายทงสองดงกลาวนน มความยากงายแตกตางกนอยมาก กลาวคอ การรบรองความนาเชอถอของผประกอบการไมวาจะเปนเรองการระบตวตนของผประกอบธรกจ การใหขอมลเกยวกบสนคาและบรการ การทาธรกรรมหรอกระบวนการสงซอสนคานน สามารถตรวจสอบไดจากขอมลตางๆ ไดโดยงาย แตสาหรบเรองการรบรองความนาเชอถอในการคมครองความเปนสวนตวหรอขอมลสวนบคคลนนมความยงยากดงนน ผวจยจงเหนควรใหประเภทไทยมการแบงแยกประเภทใหชดเจนเพอสะดวกในการตรวจสอบ อกทงจะสงผลเครองหมายรบรองความนาเชอถอมประสทธภาพมากขน

3. มาตรการบงคบ (Enforcement Mechanisms) ในการตรวจสอบมาตรฐานของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส ควรมการกาหนดดวยวา เจาหนาทตองไปตรวจเปนจานวนกครงตอระยะเวลาเทาใด แตในเรองตรวจวนใดนนไมควรทจะกาหนดไวเปนทแนนอนเพราะอาจจะทาใหผกระทาผดนนสามารถเตรยมตวได จงอาจจะทาใหเกดชองทางในการหลกเลยงการตรวจสอบของเจาหนาท ทาใหมาตรการนไมไดประสทธภาพและหาก ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส ขดขนหรอไมยนยอมใหตรวจนนกควรทจะกาหนดบทลงโทษหรอกาหนดเปนขอสนนษฐานของกฎหมาย เชน ถาผไดรบเครองหมายรบรองความนาเชอถอไมยนยอมใหเจาหนาทตรวจสอบใหสนนฐานไวกอนวามการกระทาอนเปนการผดระเบยบ เปนตน อกทงในเรองของมาตรการบงคบน ผวจยเหนวาควรนาเอาหลก self regulation มาปรบใชโดยการการกาหนดใหผประกอบการไดรบเครองหมายจดทารายงานการดาเนนการประกอบธรกจและประเมนวาการดาเนนการดงกลาวสอดคลองกบขอบงคบเกยวกบ การประกอบการพาณชยอเลกทรอนกสทผใหบรการกาหนดขนหรอไม เพอใหสอดคลองกบ หลกกฎหมายอเมรกาทงนอาจจะทาใหหลกกฎหมายไทยเพมประสทธภาพมากขน

4. มาตรการลงโทษ ควรมการกาหนด เรองการเปดเผยขอมลตอสาธารณะชน และการสงเรองราวใหแกหนวยงานของรฐทเกยวของดาเนนการตอไปเปนตวชวยในการเขาตรวจสอบผใชเครองหมายรบรองความนาเชอถออกทางหนง เนองจากการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสนน ชอเสยงของผประกอบการเปนสวนสาคญดงนน ถาเพมมาตรการ

110

ตรงนขนอาจจะทาใหผประกอบการเกรงกลวไมกลาจะทาผดเงอนไขกเปนได โดยผวจยนาแนวคดมาจากมาตรการของอเมรกาทมการเปดเผยเรองราวของผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสดงกลาวตอสาธารณะ และอกทางหนงกเพอเปนการใหผบรโภคไดรบขอมลขาวสารทถกตองกอนทจะตดสนใจทาธรกรรมตาง ๆ

บรรณานกรม

ภาษาไทย กองบรรณาธการ. (2543). Internet Magazine. ฉบบท 3 .ครงท 5 ชมพล จนทราทพย. (2539). คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะ คาประกน จานอง จานา. พมพครงท 6. กรงเทพมหานคร: สานกพมพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร ญาณพล ยงยน. (2544). กรณตวอยางอาชญากรรมทางคอมพวเตอร. กรงเทพมหานคร: ศนยขอมลสารสนเทศ สานกงานตารวจแหงชาต, ธนท สวรรณปรญญา. (2550). ปญหาทางกฎหมายเกยวกบ การคมครองขอมลสวนบคคล บนธรกรรมทางอเลกทรอนกส กรณศกษา การจดทานโยบายการ

คมครองขอมลสวนบคคล (Privacy Policy) ของธนาคาร สถาบนการเงน และ ผประกอบธรกจบตรเครดตในประเทศไทย. สารนพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยกรงเทพ

พรพกตร สถตเวโรจน. (2547). หลกกฎหมายเกยวกบผใหบรการเครองหมายแสดง ความนาเชอถอในพาณชยอเลกทรอนกส. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต,

จฬาลงกรณมหาวทยาลย วฒไกร ลวระพนธ. (2548). เอกสารประกอบการสมมนา Thailand E-Business 2005.

ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต. (2545). คาอธบาย พระราชบญญตวาดวยธรกรรมทางอเลกทรอนกส พ.ศ. 2544. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: บรษท จรรช การพมพ จากด.

ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต. (2546). รายงานการศกษาเรอง ทรสตมารคในธรกจพาณชยอเลกทรอนกส. กรงเทพมหานคร: บรษท จรรช การพมพ จากด.

112

ศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกสและคอมพวเตอรแหงชาต. (2547). รายงานผลการสารวจ

กลมผใชอนเทอรเนตในประเทศไทย ป 2546. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: บรษท ดานสทธา การพมพ จากด.

ศนยพฒนาพาณชยอเลกทรอนกส. (2546). เผยโฉม 10 กลโกงทางอนเทอรเนต. แผนพบ. ศนยพฒนาพาณชยอเลกทรอนกส. (กรกฎาคม 2546). e-Commerce คาถามน มคาตอบ. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: บรษท พมพด จากด. สรอยสวรรค ปญจพงษ. (2545). หลกเกณฑการประกอบธรกจของหนวยงานออกใบรบรอง ปการศกษา 2545 สาขานตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร. สานกงานเลขานการคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส. (23 พฤศจกายน 2547). รายงานการประชม คณะกรรมการโครงสรางพนฐานทางกฎหมาย. ครงท 25. สานกงานเลขานการคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส. (7 ธนวาคม 2547).รายงาน การประชมคณะกรรมการโครงสรางพนฐานทางกฎหมาย. ครงท 26. สานกงานเลขานการคณะกรรมการธรกรรมทางอเลกทรอนกส. (2546). แนวทางการจดทา กฎหมายคมครองขอมลสวนบคคล. กรงเทพมหานคร: บรษท โรงพมพเดอนตลา จากด. สานกบรการเทคโนโลยสารสนเทศภาครฐ. (มนาคม 2545). การใชงานใบรบรองอเลกทรอนกส เพอการสอสารขอมลอยางปลอดภย. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: บรษท โรงพมพเดอนตลา จากด.

113

ขอมลอเลกทรอนกสไทย กรมพฒนาธรกจการคา. ขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวยการใชเครองหมายรบรอง ธรกจพฒนา พ.ศ. 2548 คนเมอ 17 สงหาคม 2553. จาก http://www.dbd.go.th/mainsite/index.php?id=1831 นาวก นาเสยง. 10 วธในการสญเสยลกคาออนไลน. คนเมอ 29 กนยายน 2547. จาก http://www.bangkokbiznews.com/ สนนทา จารวฒนชย. บทบาทพาณชยอเลกทรอนกส (E-commerce) ตอเศรษฐกจไทย ในอนาคต. 15 เมษายน 2553. จาก: http://www.bot.or.th ภาษาองกฤษ Abhijit Chaudhury & Jean-Pierre Kuiboer. (2002). E-Business and e-CommerceInfrasturcture. Technologies Supporting the e-Business Initiative. New York: The McGraw-Hill Companies. Andrew Nash. (2001). PKI Implementing and Managing E-Security. California: The McGraw-Hill Companies. Asia Trustmark Alliance. (15-16 August 2003). Electronic Commerce Steering Group Meeting. Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC). Chis Connolly. (April 1998). Electronic Commerce Legal and Consumer lssues. Sydney. Business Law Education Centre. Christian Spletter. (September 2003). The Significance of Trustmarks in B2C E-Commerce.

Master’s thesis. Information Technology and Telecommunications Law. Faculty lf Law. University of Strathclyde.

114

E-Confidence Core Group. (15 June 2000). Minutes of 2nd Meeting of E-Confidence Core Group. Endeshaw Assafa. (2001). The Legal Significance of Trustmarks. Information & Communication Technology Law. Estibaliz Delgado. (2003). The concept of trust: Traditional versus electronic commerce. Spain: European Software Institute. European Commission. Institute for the Protection and Security of the Citizen. Cybersecurity Sector. (2001). E-Commerce and Consumer Protection: A Survey of Codes of Practice and Certification Processes. Joint Research Centre: Federal Trade Commission. (2001). A Report to Congress: Privacy Online Fair Information Practices in the Electronic Marketplace. Institute for the Protection and Security of the citizen Cybersecurity Sector. J. Christopher Westland and Theodore H. K. Clark. (1999). Global Electronic Commerce Theory and Case Studies. Massachusetts Institute of Technology: Janice Reynolds. (2000). The Complete E-Commerce. The United State of America: CMP Books. Mary Anne Patton & Audun Josang. (2004). Technologies for Trust in Electronic Commerce. Natherland. Phyllis K. Sokol. (1995). From EDI to Electronic Commerce. The United State of America: McGraw-Hill.

115

Roswitha Riegebauer. (May 2004). Self-regulation of e-commerce in Europe: Building SMEs trust And confidence in the electronic marletplace. Master thesis. Dutch Private Law. Utrecht University. The Organization for Economic Cooperation and Development (OECD). (2004). Recommendations Concerning Guidelines Governing the Protection of PrivacyAnd Transborder Flows of Personal Data. from:http://www.oecd.org/ Thomas J. Smedinghoff. (1997). Online Law The SPA’s Legal guide to Doing Business on the Internet. The United State of America: Addison-Wesley Developers Press. Ton Wagemans. (2003). An introduction to the labeling of websites. The United State of America: United Nation. (1999). UNCITRAL Model Law on Electronic Commerce with Guide to Enactment 1996. New York: United Nations Commission on International Trade Law (UNCITRAL). (11-22 October 2004). Report of Working Grop IV (Electronic Commerce) on the work of its forty –second session. United Nations Commission on International Trade Law (UNCITRAL). (17-21 November 2003). Report of Working Group IV (Electronic Commerce) on the work of its forty – second session. ขอมลอเลกทรอนกสภาษาองกฤษ Kapur Sandeep. Trust in E-Commerce. Retrieved 25 July 2010. from http://www.econ.bbk.ac.uk/courses/pdec.tturt.pdf

116

The Organization for Economic Cooperation and Development (OECD). Best Practice Examples under the OECD Guidelines on Consumer Protection in the Context of Electronic Commerce. Retrieved 17 August 2010. From http://www.olis.oecd.org/olis/2002doc.nsf/linkto/dsti-cp(2002)2-final The Organization for Economic Cooperation and Development (OECD). Guidelines for The Security of Information Systems and Networks: Toward a Culture of Security. Retrieved 17 August 2010. from: http://www.oecd.org/dataoecd/59/0/1946946.pdf TRUSTe. Watchdog Dispute Resolution and Appeal Process. Retrieved 17 August 2010 from http://www.truste.org/consumers/compliance.php/ United Nations. UN Resolution 55/63 on Combating the Criminal Misuse of Information Technologies. 17 August 2010. From http://www.unodc.org/pdf/crime/a_res_55/res5563e.pdf

ภาคผนวก

118

ขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวยการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส พ.ศ. ๒๕๔๘

เพอสงเสรมใหการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสเปนทนาเชอถอ กรมพฒนาธรกจการคาจงไดกาหนดใหมเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส เพอออกใหแกผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส สาหรบใชแสดงบนเวบไซตเพอแสดง วาผไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรองดงกลาวเปนผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส ทไดปฏบตตามหลกเกณฑตามทกาหนดและเปนผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทมความนาเชอถอ จงจาเปนตองกาหนดหลกเกณฑและวธการในการใชเครองหมายดงกลาว กรมพฒนาธรกจการคา จงออกขอบงคบไว ดงตอไปน ขอ ๑ ขอบงคบนเรยกวา “ขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคา วาดวยการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส พ.ศ. ๒๕๔๘” ขอ ๒ ขอบงคบนใหใชบงคบตงแตวนท ๑๑ เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๘ เปนตนไป ขอ ๓ ในขอบงคบน “เครองหมายรบรอง” หมายถง เครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส ทกรมพฒนาธรกจการคากาหนดขน เพอแสดงวาผไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรองดงกลาวเปน ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสทมความนาเชอถอ โดยเครองหมายรบรองมลกษณะเปน รปประดษฐตวอกษรภาษาองกฤษตวพมพใหญขอความวา “VERIFIED” สแดง ท ดานบนและดานลางตวอกษรประกอบดวย แถบโคงสามส ไดแก สแดง สขาวและสนาเงนภายใต ตวอกษรภาษาองกฤษสสมมขอความภาษาองกฤษสนาเงนขนาดยอมกวาเลกนอย ขอความวา www.dbd.go.th (หรอทอยเวบไซตภาษาองกฤษของกรมพฒนาธรกจการคา) ตามแบบทแนบทายขอบงคบน “ผประกอบธรกจ” หมายถง ผประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส “การประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส” หมายถง การประกอบธรกจดงตอไปน (๑) การเสนอซอหรอขายสนคาหรอบรการ โดยวธการใชสออเลกทรอนกสผานระบบเครอขายอนเทอรเนต (๒) การบรการอนเทอรเนต (๓) การใหเชาพนทของเครองคอมพวเตอรแมขาย (๔) การบรการเปนตลาดกลางในการซอขายสนคาหรอบรการ โดยวธใชสออเลกทรอนกสผานระบบเครอขายอนเทอรเนต (๕) การทาธรกรรมโดยวธใชสออเลกทรอนกสอน ตามทกรมพฒนาธรกจการคาประกาศกาหนด

119

“หนงสออนญาต” หมายถง หนงสออนญาตใหใชเครองหมายรบรอง “กรม” หมายถง กรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย “อธบด” หมายถง อธบดกรมพฒนาธรกจการคา หรอผทไดรบมอบหมายจากอธบดกรมพฒนาธรกจการคา ขอ ๔ ผประกอบธรกจทประสงคจะขอใชเครองหมายรบรอง ใหยนคาขออนญาตตามแบบทแนบทายขอบงคบน ณ กองพาณชยอเลกทรอนกส กรมพฒนาธรกจการคา หรอยนทางอนเทอรเนต ขอ ๕ ผประกอบธรกจทขอใชเครองหมายรบรอง ตองมคณสมบตและปฏบตตามหลกเกณฑดงตอไปน ๕.๑ จดทะเบยนพาณชย ตามกฎหมายวาดวยทะเบยนพาณชยมาแลวไมนอยกวา ๑๘๐ วน ๕.๒ ตองเปดเผยขอมลเกยวกบชอ หรอชอทางการคา ชอเวบไซต เลขทะเบยนพาณชย ทตงของสถานประกอบการ หรอทต งของตวแทนบรษท แผนก หรอบคคลทสามารถตดตอได วธการตดตอ และหมายเลขโทรศพท โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส (อเมล) และเวลาทาการ ๕.๓ การเสนอซอหรอขายสนคาหรอบรการใดๆ จะตองแสดงรายละเอยดขอมลทชดเจนและเพยงพอซงสภาพลกษณะของสนคาหรอบรการ ตลอดจนเงอนไข วธการสงซอหรอขายและตอบรบ หรอขอมลอนทจาเปน เพอทผส งซอหรอขายสนคาหรอบรการจะไดนาไปใชประกอบการตดสนใจตกลงทาธรกรรมเกยวกบสนคาหรอบรการนน ดงน (๑) ราคาสนคาหรอบรการทเสนอซอหรอขายตองระบใหชดเจนวาเปนราคาเทาใด ในกรณทมคาใชจายเพมเตมอนใด เชน ภาระภาษ คาระวางบรรทกสนคา หรอคาบรการจดสงตองระบใหชดเจน (๒) วธการและระยะเวลาในการชาระราคาคาสนคาหรอบรการ ตองกาหนดใหชดเจนวา จะดาเนนการดวยวธการใด อยางไร ชาระทงหมดหรอเปนงวด ดวยเงนสกลใด และตองชาระภายในระยะเวลาเทาใดนบแตวนกอใหเกดสญญา รวมทงการดาเนนการในกรณทมการผดนดชาระราคา (๓) การสงมอบสนคาหรอการใหบรการตองดาเนนการใหแลวเสรจภายในเวลาอนควร และตองระบใหชดเจนวามวธการและระยะเวลาในการสงมอบสนคาหรอบรการอยางไร ๕.๔ การโฆษณา การเสนอซอหรอขายสนคาหรอบรการ ตองมรปแบบทเหมาะสมไมขดตอบทบญญต แหงกฎหมาย ความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนด ๕.๕ ตองมระบบทบทวนและยนยนการสงซอ และมทางเลอกในการยกเลกหรอยนยนการตกลงทาธรกรรม กอนทจะมการตกลงซอขาย ซงอยางนอยตองแสดงรายละเอยด

120

เกยวกบแบบการสงซอ วธการกรอกขอมล การยนยนการสงซอในแบบการสงซอ เงอนไข และขอตกลงของธรกรรมทเกดขน เพอใหผซอหรอผขายสามารถเขาไปตรวจสอบได และมรายละเอยดทผซอหรอผขายสามารถตดตอได หากตองการตรวจสอบสถานะของสนคาหรอบรการทส งไว และควรมระบบแจงใหผซอหรอผขายทราบถงความลาชาในการจดสงสนคาทเกดขน เพอเปดโอกาสใหยกเลกสนคาได ๕.๖ ตองจดใหมมาตรการในการคมครองขอมลสวนบคคล โดยกาหนดรายละเอยดในการคมครองขอมลดงกลาว ประกอบดวย ประเภทของขอมลสวนบคคลทจะทาการจดเกบ วตถประสงคในการจดเกบ เทคโนโลยหรอวธการทใชในการจดเกบขอมลรวมทงการนาไปใช หรอเปดเผยตอบคคลทสาม หากมการสงผานขอมลสวนบคคลไปยงบคคลทสาม จะตองมมาตรการคมครองขอมลสวนบคคลทเพยงพอ รวมทงขอมลสวนบคคลทนามาใชตองไดรบความยนยอมจากเจาของขอมลแลว ๕.๗ ในกรณทมการใหบรการชาระเงนผานอนเทอรเนต ตองมมาตรการในการรกษาความปลอดภย ในการทาธรกรรมของผซอหรอผขาย โดยมการรกษาความปลอดภยของขอมลทมมาตรฐานเปนทยอมรบ เหมาะสมกบขอมลทมการจดเกบและสงผาน และมการปองกนรกษาความลบของผซอหรอผขาย ๕.๘ ตองจดใหมระบบการจดการทจะใชแกไขปญหาเมอมการรองเรยนเกยวกบการซอขายสนคา หรอบรการควรจดเตรยมชองทางการตอบขอสงสยของผบรโภค รวมไปถงกระบวนการในการรบเรองรองทกข และระยะเวลาในการดาเนนการ ๕.๙ ตองจดใหมมาตรการในการคมครองสทธเดกและเยาวชน โดยจดเตรยมขอมลสนคาและบรการทเหมาะสมกบเดกและเยาวชน รวมไปถงการคมครองสทธและความลบของเดกและเยาวชนควรมกระบวนการใหแนใจวา เดกและเยาวชนไดรบความยนยอมจากผปกครองกอนทจะตดสนใจทาสญญาหรอสงซอสนคา หรอบรการควรใหผปกครองมสวนรวมในกจกรรมออนไลนของเดกและเยาวชน โดยผปกครองสามารถตรวจสอบและใหคาแนะนาสาหรบกจกรรมน นได และควรคานงถงอาย ความรและวฒภาวะของเดกและเยาวชนในการตดตอสอสารกบเดกและเยาวชน โดยสอเหลานตองไมผดศลธรรมอนดและไมเปนอนตรายทงทางกาย และจตใจตอเดกและเยาวชน ควรมกระบวนการปองกนมใหเดกและเยาวชนเขาสเวบไซตทไมเหมาะสม รวมถงการไมเปดโอกาสใหเดกและเยาวชนตดตอกบคนแปลกหนา ขอ ๖ การอนญาตใหใชเครองหมายรบรอง กรมจะออกหนงสออนญาต ตามแบบทแนบทายขอบงคบนใหไวเปนหลกฐาน และใหผประกอบธรกจทไดรบอนญาต แสดงเครองหมายรบรองไวบนหนาแรกของเวบไซตไดตามระยะเวลาทกาหนดไวในหนงสออนญาต ในการอนญาตตามวรรคแรก กรมอาจกาหนดเงอนไขใหผประกอบธรกจทไดร บอนญาตปฏบตเพมเตมกได

121

ขอ ๗ หนงสออนญาตมกาหนดระยะเวลาหนงปนบแตวนทออกหนงสออนญาต การตออายหนงสออนญาต ใหผประสงคจะขอตออายหนงสออนญาตยนคาขอ ณ กองพาณชยอเลกทรอนกส กรมพฒนาธรกจการคา หรอยนทางอนเทอรเนตภายใน ๓๐ วน กอนวนทหนงสออนญาตสนอาย และใหนาความในขอ ๔ ขอ ๕ และขอ ๖ มาใชบงคบกบการตออายหนงสออนญาตโดยอนโลม ขอ ๘ ผไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรอง ตองยนยอม ใหเจาหนาทของกรมหรอผทกรมมอบหมายเขาตรวจสอบกากบดแลการใชเครองหมายรบรองตามขอบงคบน และจะตองอานวยความสะดวกตามสมควรในการตรวจสอบของเจาหนาท ขอ ๙ กรมมอานาจสงพกใชเครองหมายรบรองในกรณผประกอบธรกจทไดรบอนญาต ใหใชเครองหมายรบรองประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสโดยมพฤตกรรมทขดตอกฎหมาย หรอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนหรอความมนคงของประเทศ หรอไมเปนธรรมตอผบรโภค หรอใชเครองหมายรบรองในลกษณะทอาจทาใหเกดความเสอมเสย หรอเขาใจผดในเครองหมายรบรอง ในกรณทกรมสงพกใชเครองหมายรบรอง ผถกสงพกใชเครองหมายรบรองสามารถชแจง โดยทาเปนหนงสอยนตออธบดไดภายใน ๑๕ วน นบแตวนทกรมสงพกใชเครองหมายรบรอง ถาอธบดพจารณาแลวเหนวา ผถกสงพกใชเครองหมายรบรองไมไดกระทาผดตามวรรคแรก กรมจะอนญาตใหใชเครองหมายรบรองนนตอไป แตถาอธบดพจารณาแลวเหนวา ผถกสงพกใชเครองหมายรบรองไดกระทาความผดจรง หรอผถกสงพกใชเครองหมายรบรองไมชแจงภายในระยะเวลาทกาหนด กรมจะเพกถอนการอนญาตใหใชเครองหมายรบรองนน ขอ ๑๐ กรมมอานาจเพกถอนการอนญาตใหใชเครองหมายรบรองได หากผประกอบธรกจทไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรองขาดคณสมบตหรอไมปฏบตตามเงอนไขขอหนงขอใดทกาหนด ไวในขอ ๕ หรอไมปฏบตตามเงอนไขทกาหนด ใหผไดรบอนญาตใหใชเครองหมายรบรองปฏบตเพมเตม ตามขอ ๖ หรอไมใหเจาหนาทเขาตรวจสอบหรอไมอานวยความสะดวกในการตรวจสอบตามขอ ๘ ขอ ๑๑ ในกรณทกรมสงพกหรอเพกถอนการอนญาตใหใชเครองหมายรบรอง ผประกอบธรกจทถกสงพกหรอเพกถอนการอนญาตใหใชเครองหมายรบรองนน ตองดาเนนการเพอไมใหมเครองหมายรบรองปรากฏในเวบไซต นบแตวนทกรมสงพกหรอเพกถอนการอนญาต ผประกอบธรกจทถกสงพกหรอเพกถอนการอนญาตใหใชเครองหมายรบรองผใดฝาฝน ใชเครองหมายรบรองในระหวางทถกสงพกหรอเพกถอนการอนญาตใหใชเครองหมายรบรอง ตองรบผด ชดใชคาเสยหายใหแกกรมในอตราวนละหาพนบาทจนกวาจะไดเลกใช ขอ ๑๒ ผประกอบธรกจทเคยถกสงเพกถอนการอนญาตใหใชเครองหมายรบรอง ตามขอ ๙ และขอ ๑๐ จะยนขออนญาตใชเครองหมายรบรองใหมไดเมอพนกาหนดหาป นบแตวนทถกเพกถอน

122

ขอ ๑๓ ใหอธบดรกษาการตามขอบงคบน

ประกาศ ณ วนท ๑๑ เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๘ อรจต สงคาลวณช

อธบดกรมพฒนาธรกจการคา

123

124

ขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคาวาดวยการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๔๙

โดยทเปนการสมควรแกไขปรบปรงขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคา วาดวยการใชเครองหมายรบรอง ความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส พ.ศ. ๒๕๔๘ ใหเหมาะสมยงขน เพอสงเสรมใหมการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกสเปนทนาเชอถอ และสอดคลองกบแนวทางการออกเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส ในระดบสากล กรมพฒนาธรกจการคาจงออกขอบงคบไว ดงตอไปน ๑. ขอบงคบนเรยกวา “ขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคา วาดวยการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอ ในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๔๙” ๒. ขอบงคบนใหใชตงแตวนท ๑๖ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๔๙ เปนตนไป ๓. ใหยกเลกความในขอ ๔ ขอ ๕ และขอ ๗ ของขอบงคบกรมพฒนาธรกจการคา วาดวยการใชเครองหมายรบรองความนาเชอถอในการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส พ.ศ. ๒๕๔๘ และใหใชความตอไปนแทน “ขอ ๔ ผประกอบธรกจทประสงคจะขอใชเครองหมายรบรอง ใหยนคาขออนญาตทางอนเทอรเนต” “ขอ ๕ ผประกอบธรกจทขอใชเครองหมายรบรอง ตองมคณสมบตและปฏบตตามหลกเกณฑดงตอไปน ๕.๑ เปนนตบคคลและไดจดทะเบยนพาณชย ตามกฎหมายวาดวยทะเบยนพาณชยประเภทพาณชยกจ เกยวกบการประกอบธรกจพาณชยอเลกทรอนกส มาแลวไมนอยกวา ๑๘๐ วน ๕.๒ เปนเจาของชอโดเมน ๕.๓ ตองเปดเผยขอมลเกยวกบชอ หรอชอทางการคา ชอเวบไซต เลขทะเบยนพาณชย ทตงของสถานประกอบการ หรอทตงของตวแทนบรษท แผนก หรอบคคลทสามารถตดตอได วธการตดตอและหมายเลขโทรศพท โทรสาร หรอจดหมายอเลกทรอนกส (อเมล) และเวลาทาการ ๕.๔ การเสนอซอหรอขายสนคาหรอบรการใดๆ จะตองแสดงรายละเอยดขอมลทชดเจน และเพยงพอซงสภาพลกษณะของสนคาหรอบรการ ตลอดจนเงอนไข วธการสงซอหรอขาย และตอบรบหรอขอมลอนทจาเปน เพอทผส งซอหรอขายสนคาหรอบรการจะไดนาไปใชประกอบการตดสนใจ ตกลงทาธรกรรมเกยวกบสนคาหรอบรการนน ดงน

125

(๑) ราคาสนคาหรอบรการทเสนอซอหรอขายตองระบใหชดเจนวาเปนราคาเทาใด ในกรณทมคาใชจายเพมเตมอนใด เชน ภาระภาษ คาระวางบรรทกสนคา หรอคาบรการจดสง ตองระบใหชดเจน (๒) วธการและระยะเวลาในการชาระราคาคาสนคาหรอบรการ ตองกาหนดใหชดเจนวาจะดาเนนการดวยวธการใด อยางไร ชาระทงหมดหรอเปนงวด ดวยเงนสกลใด และตองชาระภายในระยะเวลาเทาใดนบแตวนกอใหเกดสญญา รวมทงการดาเนนการในกรณทมการผดนดชาระราคา (๓) การสงมอบสนคาหรอการใหบรการตองดาเนนการใหแลวเสรจภายในเวลาอนควร และตองระบใหชดเจนวามวธการและระยะเวลาในการสงมอบสนคาหรอบรการอยางไร ๕.๕ การโฆษณา การเสนอซอหรอขายสนคาหรอบรการ ตองมรปแบบทเหมาะสมไมขดตอบทบญญต แหงกฎหมาย ความสงบเรยบรอย หรอศลธรรมอนด ๕.๖ ตองมระบบทบทวนและยนยนการสงซอ และมทางเลอกในการยกเลกหรอยนยนการตกลงทาธรกรรม กอนทจะมการตกลงซอขาย ซงอยางนอยตองแสดงรายละเอยดเกยวกบแบบการสงซอวธการกรอกขอมล การยนยนการสงซอในแบบการสงซอ เงอนไขและขอตกลงของธรกรรมทเกดขน เพอใหผซอหรอผขายสามารถเขาไปตรวจสอบได และ มรายละเอยดทผซอหรอผขาย สามารถตดตอได หากตองการตรวจสอบสถานะของสนคาหรอบรการทส งไว และควรมระบบแจงใหผซอหรอผขายทราบถงความลาชาในการจดสงสนคาทเกดขน เพอเปดโอกาสใหยกเลกสนคาได ๕.๗ ตองจดใหมมาตรการในการคมครองขอมลสวนบคคล โดยกาหนดรายละเอยดในการคมครองขอมลดงกลาว ประกอบดวย ประเภทของขอมลสวนบคคลทจะทาการจดเกบ วตถประสงคในการจดเกบ เทคโนโลยหรอ วธการทใชในการจดเกบขอมล รวมทงการนาไปใช หรอเปดเผยตอบคคลทสาม หากมการ สงผานขอมลสวนบคคลไปยงบคคลทสามจะตองมมาตรการคมครองขอมลสวนบคคลทเพยงพอ รวมทงขอมลสวนบคคลทนามาใชตองไดรบความยนยอมจากเจาของขอมลแลว ๕.๘ ตองจดใหมมาตรการในการรกษาความปลอดภยในการทาธรกรรมของ ผซอหรอผขาย โดยมการรกษาความปลอดภยของขอมลทมมาตรฐานเปนทยอมรบ เหมาะสมกบขอมลทมการจดเกบและสงผาน และมการปองกนรกษาความลบของผซอหรอผขาย ๕.๙ ตองจดใหมระบบในการแกไขปญหาขอรองเรยนเกยวกบการซอขายสนคา หรอบรการ โดยมชองทางทจะใหผบรโภคสามารถรองเรยนหรอสอบถามขอมลเกยวกบสนคา หรอบรการได และเมอมการรองเรยนหรอสอบถามจะตองแจงใหผรองเรยนหรอ ผสอบถามทราบถงการไดรบขอรองเรยนหรอขอสอบถามและวธการดาเนนการ ภายใน ๗ วน นบแตวนท ไดรบขอรองเรยนหรอขอสอบถาม

126

๕.๑๐ กรณสนคาหรอบรการอาจมผลกระทบตอเดกหรอเยาวชน จะตองจดใหมขอความเตอนบนเวบไซต เพอใหความคมครองสทธของเดกและเยาวชน เชน การหามจาหนายสราและบหรใหแกเดกอายไมเกน ๑๘ ป เดกและเยาวชนทยงไมบรรลนตภาวะทจะซอสนคาหรอบรการตองไดรบความยนยอมจากผปกครองกอน หามเดกและเยาวชนออกไปพบกบคนแปลกหนาตามลาพง โดยไมมผปกครองไปดวย เปนตน” “ขอ ๗ หนงสออนญาตมกาหนดระยะเวลาหนงป นบแตวนทออกหนงสออนญาต การตออายหนงสออนญาต ใหผประสงคจะขอตออายหนงสออนญาต ยนคาขอทางอนเทอรเนตภายใน ๓๐ วน กอนวนทหนงสออนญาตสนอาย และใหนาความในขอ ๔ ขอ ๕ และขอ ๖ มาใชบงคบกบการตออายหนงสออนญาตโดยอนโลม”

ประกาศ ณ วนท ๑๖ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๔๙ อรจต สงคาลวณช

อธบดกรมพฒนาธรกจการคา

127

ประวตผเขยน ชอ – สกล : นายณฐพงษ กองแกว วน เดอน ปเกด : 16 เมษายน 2527 วฒการศกษา : พ.ศ.2550 เนตบณฑตไทย สานกอบรมกฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา พ.ศ.2548 นตศาสตรบณฑต มหาวทยาลยกรงเทพ ประสบการณการทางาน :

พ.ศ. 2552 ถงปจจบน นตกรปฏบตการ สานกงานสรรพากรพนทกรงเทพมหานคร 28 กรมสรรพากร กระทรวงการคลง พ.ศ. 2550 ถง พ.ศ. 2552 ทนายความ บรษท เอฟบแอลพ ลกล จากด