DE M. VARRONE A FAVONIOEULOGIOEXPRESSO

PerIegenti mibi, quae nuperrime de Favonii Eulogii oom­mentario Cioeroniano disseruit Skutsohius 1, egregiae deleotationie,rant eae viri dootissimi lucubrationes, quibus inter Favoniumatque Cbaloidium, PIatonis iIlum interpretem, similitudines quas­dam interoedere contendit. lam vero de similitudinis illius ori­gine vel causa cum disputat, quaestioni, quam movit, quamvisnodosae, quamvis obscurae, brevioribus illis, quae profert, verbismini~e videtur satis fecisse. Non erat, cur arma suspenderet intemplo, discrimina certaminis critici vix fere vel haudquaqua~

periclitatus. Etenim cum ponat, Favoninm vel Cbaloidium velCbaloidii auctorem secutum esse, rei suffecisse sibi videtur, ad­modum immerito! Nonnullos enim Favonii 1000B si perlustra­verimus, non modo longe plures commentarii partes videbimusesse, quae ooncinant eum Cbalcidio, quam SkUtBchius indagavit,sed fontis quoque, unde Bua mutuatuB sit Favonius, vestigia satisdiJuoida praesto nobis erunt.

Ac primum quidem ubi de senario numero agit 2, satisalienus est a CbaIcidio. Hic autem ubi senarium numerum cir­cumscribit, mirum in modum alius sciptoris Romani premit velltigiaMacrobii, id quoel collatis locis elucebit:

Macr. Comm. in Scip. ChaJcid. ed. WrobeISomn. r 6, 12. p. 104, 6.

Senarius vero, qui curo uno Et senarius numerus plennsconiunctuR septenarium facit, va- et perfectus mm'ito habetllJ',riae ao multiplicis religionis et quippe qui sit aequalis iis par­potentiae est: primum quod so- tibus, ex quibus ipse constat.Ius ex omnibus numeris qui intra Habet enim dimidietatem in tri-

1 .Philol. LXI 193.2 ed. Holder p. 6, 12 sqq.

116 1·')' i es

bus, babet tertiam portiollem induobus, babet sextam in uno,quae simuI atque in ul1um oon­lecta oonplent eundem.

deoem sunt de Buis partiblls oon­etat, Habet enim medietatemet tertiam partem et sextam par­tem: et est merlietae tria, tertiaIlars duo, sexta pars unum: quaeomnia simul Ilex faniunt.

In prioriLus enuntiati partibus Favonius eum utroque eou­sentit, eum dieit (6, 12 sqq,): < Senarius V6i'O, qui sequitul', nu­merus potentem ae divinam naturae suae obtinet potestatem: si­quidem niA€tO<;; primus, id est perfectus esse reperitur. PerfectullIarithmetici vocant, qui se implet part,ibus suis. - bio €IX di­midia, tertia, sexta coniunctis 8enariurn numerum complet. NamUI, II et I (quae portio €Ist sexta) senariam expedit quantita­tem.' - Audiendu8 etiam Censorinus, qui (d. d. nato 11,4) 'uameum, inquit, telion Graeci, nos autem perfectum voeamns, quodeius partes tres, sexta et tertia et dimidia, id est unus et duoet tres, eundcm ipsum perficiunt,

Quod Maorobius senariulll (variae ae multiplicis religioniset potentiae> esse dieit, eundem Favonius < potentem ac divinamnaturae suae 0 btinere potestatem' contendit, interesse aliquidpropinquitatis illos nemo negabit. .Apud Ghalcidium nib;ihorum.

Iam vero testem adhibeamus 11eglectum adhue MartianumCapellam, qui iu libro VH 1 ubi de llumeris agit de senado pro'fert haee: 'Senariulll vero p~rfectum analogioumque e~se quisduhitet, oum 8uis partibus irnpleatur? nam et sextam sui intra secontinet quod unus, et tertiam quod duo, et medietatem quodtres: Permulta autern in septima Martiani !ihro e Yarrone de­sumpta esse docet Eyssenbardtius 2. De Maerobio CeusorinoqueYarronemsecutis videbiuHls. Favonius autem quae Cbalcidiopraetermisso verbo fere tenus ad Macrohii similitudinem exprimitde senario numero, nonne Varronem redolent? Quem de prin­cipiis numerorurn, de arithmetioa, de hebdomadibus eopiosos con­scripsisse lihros novimus B•

.Attamen contra nos facere videntur, quae apud TheonemSmyrnaeum 4, vel pol ius, quem exprimit, Adrastum Aphrodisien­sem sane simillima legimull ilIis: "En T€ TUN dP18!-fwV 01 jlEVTIVE<;; T€h€IOI A€lOVT<lI, Kal TEA€lOl !-f€V €!OW 0\ Toi<;; au-

1 p. 260, 21 sqq. 'eu. Eyssenhardt.8 cf. Ritscbelii opusce. ur 442.

2 praef. 8. ed, p, IN.4 p. 45. 9 sqq. ed. Biller.

Da M, Varrona a Favonio Eulogio expresso 117

Mart. Cap. III 08:trias quater-

nario !Iooiata her­tadem faoit. VII738: ex tribus etquattuor septemfiunt.

sententiam agit Favonius (7,28):sunt septem, si ad V planetas

Maorob. I 6, 21:tertia [so. oon­

iunotio] est de tri·bus et quattllor,quae quantum va­leat revolvamus.

mus.

Porro de planetis in hano(Sidera, quae obluotantur eaelo,

TWV J.1€pEO'IV Y(1Ol, W\; oi TWV J.1EPll, 'l'ap lllhoü ~J.1IlHJ '1",TpiTOV ß', EKTOV cl, &nva (1uvneE/-lEVa 1t01El TOV r:;', Assevere­mus paullulum in Ha quae de eo numero dicuntur, quem T€A€tOVarithmetici appellal'e solebant, Theonem si audimus, buc per~

!input ei numeri, oi TOl\; aUTwv /-l€PE<JlV 1(101, aimillime ehal­oidius (104, 7) <qni sit aequalis iis partibus, ex quibus ipse oon­stat", Martianns antem Capella perfectum dieit senarium, < oumsuis partibus impleatur' (1. c.) et Favonius eum, 'qui se impletpartibus suis',

Vidimus Chaloidium sequi MRerobium, vidimlls eundem sin­gulariter oonoinere eum Theone vel Adrasto, alioquin eius auctoreprima}'io l • Favonius autem Martiano nee non Maorobio similiol',Quid ergo? Chaillidium novimus sequi Peripateticum illum Adra­stnm, a Theone adumbr&tum. Adrastus cum Platonis Timaeumcommentaretur, faeere non poterat,. quin Posidoniani oommentariirationem haberet. Varronem quoque multa ex Posidonio hausisseoonsentaneum verique simillimum est. Quare quod si oonsentiuntomnes, quos attulimus, in quibusdam, in quibusdam ab alteris

. aIteri reoedunt, nil aHud causae est, nisi quod Chll.lcidius, si quidvideo, Adrastum exprimit, oeteri Varronem adumbl'ant.

Pergamus iam ad eil. quae de septenario Favonius explioat.Quo de numero auctoritas nobis praesto A. Gelli, M. Varl'onem'in primo librorum qui inscribuntur Hebdomades vel de imagini~

bus' verba feoisse ll• 'Septenarii numeri, inquit bie, quem Graeoi~ßbollaba appellant, virtutes potestatesque varias dieit', multaqueGellius profer.t ex Varronianis, unde, siquis studeat, amissi lihritenorem aliquatenus possit restituere.

Proinde singillatim Favonium de septenario audiamus 001­

latis aliorum testimoniis:

Favon, 7, 25 sqq,quod primus €IX duobus

diversi gen€Iris plenus est,ex tri bus imparibus e01­lioet et quatuo!' paribusiunet us fit ipse plenissi-

1 cf. Hiller, Mus. Rben. 26, 582 sqq,2 Noctt. AU, III 10, 1.

118 Fries

Chalcidius1. bicornis2. seotilis3. dimidiata

m&1Or4. plena5. maior dimi·

diata6. seotilis7. hioornis.

solem Iunamque iungamus, totidem circuHs evolantia'. Varronisexhibet Gellius haec (II1 10): 'ls namque numerusseptentrionesmaiores minoresque fallit in caelo -, fallit etiam steUas, quasalii erratioas, P. Nigidius errones appellat,: Similiter M80robius(I 6, 47): 'Non parva ergo, inquit, hinc potentia numeri huiusostenditur, quia mundanae animae origo septem finibns llontinetur:septem quoque vagantium Ilphaerarum ordinem illi steUiferae etomnes continenti subiecit artifex fabrillatoris providentia' (cf. I6, 18 ad vagas steUarnm et luminum spbaeras refertur). Mar­tianus quoque adhibendus VII 738 (262, 24 sqq. Eyss.): C Hemseptem sunt llirouli et tot planetae tot dies totque transfusioneselementorum: Quae de C spbaera aenea, quae KPlKWT~ dicitur',disserit, ex Varrone bausta esse Eyssenbardtius (p. LVII) vidit,qui ilHus sententiaa citat a Gellio (lU 10) servatas: <llirculosqUOqU6 ait (Varro) in 08610 ciJ:cum longitudinem axia septem esse,e quibus duos minimos qui axem extimum tangunt, nOAov<; ap·pellari dioit; sed eos in sphaera, quae KplKUJTn vocatur, propterbrevitatem non inesse'. De eodem numero disserensChaloidiusquoque planetas affert (p. 103,13 Wr.).

Deinde varias lunae species Favonius affert easdem ferequas Macl'oMus, Martianus Capella, Chalcidius.

Favon 8,3 sqq. Macrob.1 6,55 Mart. Cap.J. uvuTOAij 1. cumllasoitur VII 7382. U~q>lKUPTO<; 2. ~HX6To~o<; 1. cornioulata3. ~llXOTOIJ,O<; 3. UIJ,q>lKupTOl:;; 1J,11VOElb~C;;

4. rruvO'EAl1VO<; 4. plena 2. medilunia5. blXOTOIJ,O<; 5. &~q>itmpTo<; lHXOTOIl0<; 16. ullq>llmpToc;; 6. blXOTOIl0<; 3. dimidiatio7. crVVOblK~ 7.luminis uni· maior

versitate UIJ,q>lKUpTO<;privatur. 4. plena

nAl1Pocr€.~

AllVOC;;(5-7=3-1).

Suetonius quoque in libro quem de naturis rerum conscripsitlunae formas hunc in modUlD perlustrat : 1. bioornis 2.sectilis3. dimidia 4. plena 5. dimidia 6. seotilis 7. bioornis (Reilfer~

1 Sie enim soribendnm puto. Eyssenbardtius: ouiTofJ.ov. Optimicodioes exhibent: diootomon, in alio lihro altera mann mutat,um Je­

diatomon, quod Eyssenhardtius adoptavit.

Da M. Varrono a Favonio Eulogio oxprOllllO 119

Mart.Cap.Vll 738Rio numerus

lunae eursum si-gnificat: nam

unum duo triaquattuor quinquesex septem vigintiooto faciunt.

scheid p. 210). Apud Theonem (103, 19 sqq.) bano partitioneminvenimus 1. blXOTO/lO<; 2. 1TAI1O'l(J€AllVO<; 3. blXOTOJlO<; 4. O'u­vobo<;. Primam lunae speoiem Philo quoque Alexandrinu6 sieutMartianus 1J1lVO€lbfj appellat. Chaloidium maxime eum Suetoniovidimus eonsentire, ita ut iIIine quoque nonnulla de6umpta essereamur. lam vero Posidonium ipsum adhibeamus testem, etenim[TTOO'€lbwvlO<; KaI 01 1TAEIO'TOI TWV I:TW'iKWVJ O'q>alpoElbfl (bE.T\fJ <1XJ1/laTl) <1XI1/laTIl:w6m ö' aÖT~v 1ToAAaxwCö. KaI rap 'It(lV­O'€AT)VOV j1rVOlleVI1V KaI blXOTO/lOV KaI allq>IKupTOV KaI Jll1­VOElbfj (Diels Oox. 357b 14 sqq.). Omnes pendere videmus aPosidonio, ut suspieor, interprete Varronej Chaleidius autem oon­sulebat Suetonium.

In his eerte Favonium a nullo magis ab8rrare quam aChaleidio videmuB. MartianuB, qui omnia, quae de hebdomadeprofert, Varroni videtur debere 1, Graeea eum versione Latinapromit, ad exemplar, ni fallor, eiusdem Varronis. Latina oon­einunt maiorem in pal·tem eurn Chaleidio, Graeoa eum Macrobioet Favonio; non omnia, certe multa. Nonne Varronianum re­ouperavimus? Maxime illorum eonsentiunt inter se Maorobius et

. Martianus. quibus haee addenda:

GelliuB III 10,6 Maorob. I 6, 52nam die [duo]detrioesi- Huius ergo vi-

mo luna, inquit (so. Var- ginti oeto dierum nu­1'0), ex quo veetigio meri eeptenariue ori­profeeta eet, eodem re- go est., Narn ei abdito - Quod ie. numerus uno uaque ad septemseptenarius, si ab uno quantum singuli nu­profectus durn ad ee- meri exprimunt, tan­met ipsum progreditur, turn antecedentibusomnee, per quos pro- addendo proeedas, in-gre8sus est, numeros venies viginti ootooomprehendat, ipsum- nate. de septem.qua se addat, faoit nu-merum ooto et viginti:quot dies sunt currioulilunaris.

Quae de septem motibue animi Favoniue (8, 7 sqq.) a Ma­orobio non aliena profert (1 6, 42 eq.), levioris tarnen momenti

1 v. Eyeeenhardt.ii praef. in Mart. Cap. p. LV.

120 Fries

Bunt, cum praesertim relil1ui taceant, quam quae verbo tenus ex­hibeantul'. Chalcidium 11e in his quidem acquitur ille. Sed per­gendum ad corporum motus;

quoque sensuumomnium, qui

sunt in oapite.septem meatus:oculorum, au­rium, nariumatque oris.

Oha1oid. 103, 4Dinumerantur

unum.

Mart.Cp.VII 739dchino ideo

homo septemmeatus habet in

sensibuspl'aeparatos,

duos oculos au­resque et narestotidem ct os

MlI.Crob. I 6, 81septem motibus omne corpus

agitatur: aut enim aecessio estaut reeessio aut in laevam dex­tramve deflexio aut sursum quisseu deorsum movetur aut inorbem rotatur.

Macrob. I 6, 81Et quill. aenaus

eorumque mini­steria natu'ra incapite velut inarce constituit,septem forami­nibus sensuumceJebrantnr offi­eia, id est orisac deinde oeu­lorum narium etaUl'ium binis.

Favon. 8, 15 sqq.Bunt ergo animi motus sep­

tem; at vero corporum totidem.Primus est (:ircularis, ulla lineacomprehensus. Reliqui sex, dex­tel' sinister, sursu~ deorsum,ante post.

Iterum vacat Chaloidius. Venimus ad foramina oorporis hu­mani septem:

FavolJ. 8, 19Diximus supra

quinque sensusesse eorporeos.Bi septem fora­minibus (lmit­tuutur: II suntvisiollis, II au­ditus, I gustatus

est odo­ratus, septimustactus, qui pertotius corporismembra diffu­SUll est.

}!'avollius a discrepat, eum odoratuB foramen appelletunum addatque septinmm factum. SkutschiuB emendat: (atqueduo sunt odoratus, quintuB tactus - - (nullum habet foramen)'.At audiamus Tllllium, qui (de nato deor. II 56, 140 Bq.) de sen­sibus agit. 'Sensus autem, inquit, interpretes ac nuntii rerumin tamquam in arce mirifioe ad USUR necessarios et factiet collocaU Bunt. Nam oculi tamquam speeulatores altissimumlocum obtinent" ex quo plurima conspicientes fungantur IlUO

munere.' Pergit an aures, ad nln'es, ad gustatum, denique <tactusautell1, inquit, toto corpore ll.equabiliter fusus est, ut omnes ictusomnesque minimos et frigoris 6t c8.10ris appulsus 8ent1re po~si­

mus.' In prime TU8Culll.narum autem (10, 20) legimus: 'Platotriplicem finxit Illlimum: cuins prineipatum id est rationem, incapite, sieut in aree posuit.' Minuoio Feliei (Oefav. 17) ( omnesceteri sensus velut in arce eomp0l.lit.i', Lactantio (de opif. mundi 8)

Da M. Varrolle a Favonio Eulogio exprosso 121

'in snmmo eapite cotllocata famquam in arce sublimi) videntur.cf. Favon. 8, 24: (ministros eidem sensus septem veluti fenestrisemitti manifestum est, eum illos Minervae tamquam in arce po­sitae subiecerunt: Ciceronem hos sequi plurimi dicunt, sed illein primo Tusculanarum lihro eundem exprimit quem Varro inprhr) antiquitatum rerum divinarum, Posidonium 1. Nescio anilla quoque ex Vauone derivata sint. Theo obiter stringit bis:KlXt nop01 bE KElpa),ilc;; EnT<X (104, 14 sq.), Posidonium, ni faHor,Adrasto teste, secutus.

Septenarius numerus auctore Favonio (merito Minen'a sinematre, virgo sine proorcatione perhibetur' (9, 20), cf. TheOll.Smyrn. 103, 3: ()A9f1vd öno rwv TTu9ayoplKwV EKa),€LTO, OUTEIlflTPOC;; TlVOC;; OO(J'lX O'ÖTE Il~TflP', Macrob. I 6, 1t: 'PaIlaE! ideo,quia ex soliuE! monadis fetu cl multiplicatione processlt, sioutMinerva sola ex uno parente nata perbibetur.' Mart. Cap. p. 262,14 sqq.: (Quod nullo nascitur, binc Minerva est, et quod exnumeris tam maseulinis quam feminis constet" Pallas virago estappellata,' Chal11id. 102, 10: 'proptereaque Minel'va est a veteribuseognominatlls, item ut illa sine matre perpetuoque virgo.) Agno·scimus Posidonium stilo Varronis posteris traditum.

Favon. 9,4

dyas et paritur exsingulis et ex se qua­ternarium oreat. Triasnon equidem paritm',quia non similibus nu­meris coeuntibus aggre­gatur, sed generat sex.Quinarius ipse nOIl pa­ritur, sed decimum exduobus sui similibusparit; in quo, ut dictumest, erescentium finis est

numerorum : quorumratio eaeteris in versi­bus sub maiore summarepetitur. Sex pariturquidem, sed ipse non

Chalcid. 101, 13sqq.

Etenim duo duplicatipariunt qua.ttuor nume­rum. tria nullo dupli­cato nascuntur, ipsaa.utem duplieata pariUllt

senariurn nllmerum.quattuor Ilumerus ct pa­ritnr et parit: pariturquidem abis duobus,parit autern duplicatusoetonariurn numerurn.rurRum quinque nume­rus a nullo nssoitul' bissubputato, ipse autembis Rubputatus patit de­eern. item sex numerusnascitur quidem ex dn-

Mart. Cap. "VII 738

omnes nu­meri intra de­cadem positi

aut gignuntalios aliisquegignuntur aut

proereantur:hexas oetas ge­nerantul' tan­tummodo, te­tras autem etereat et erea­tur, at beptasquod nihil gi­gnit, eo parvirgini per­

bibetur

1 SchmekeJ, Zur Gesohichte der mittleren Stoll p. 144.

122 Fries

decimua na.soitnr exduplioato numero quin­que, ipse porro nemi-'nem parit.

plicato triente, parit au·tem infm decimanumlimitem neminell}. oota­vua naRcitur ex bis aub­putatia quatt.uor, ipseautem neminem parit.nonua nasoitur ex tertribus, ipse alltem ne­minem parit.

parit: duodeoim namqueaeoulldi veraua inoipitbabere relliquiaa 1. 00'taVUB vero ex duobusquaternariis exortus, inaedeoim duplicatua ex­undat: paritur ergo, nonparit. Enneadem trestriplicati pariuut: duo-

devioeaimus secundiversua est numerus, quia lege creandi diveransest. Decas: natus qui-dem ex bia quinis 00­

gnosoitur, sed XX, quoscoHigit duplioatua hionumerus, non poasuntdiotae rationia habereoousortium.

Similia Theo (103, 6 aqq.): TWV yap apl6J,lwv TWV ~v tf,ioEKaOt 01 J,lEV yewwO'I Tl Kat "feVVWVTat, ilir;; ö b' yevvq pEVJ,lETU ouaoo~ TOV TI', yewdTcu OE uno ounooCj;' 01 bE yevvw\lTalJ,lEV, ou TeVVwl1L bE, tilC; ö :;' yevvdTal PEv uno ß' Kat y', OUy€vvq. M oOoEva TUtV EV Tij beKnbL' 01 M. yevvwO'I pEv, OU yev­VWVTal OE, tilC; ö y' Kat () €' yeVVUtVTaL J,lEV es ouoevoCj; O'UV­bUaO'poil, TevvwO't bE Ö pEv y' TOV 6' Kat TOV :;' J,lET<X bunoor;;,() OE €' TEVVq. J,lET<X ounbor;; lllhov TOV t'. !lOVOC; OE () t oUTeO'uvbuaO'8EIC; TlVt TEVVq. Tlva TUtV EV TiJ oeKabt OUTE EK O'uv­bUaO'/-lou YEvvdT(U. EnOJ,leVOr;; OE Tij lpUO'Et Kat Ö TU aT W v EEErrTa apLe/-lWV O'uVIO'Tll(H T11v \jJUX11v €V TW. T t J,l a {LV. lJJ,lEpa IlEVyap Kat VUt, WC; lpllO't TI QO'€lb WVLOC;, apTiou Kai Tn:ptTTOOlpUO'IV EXOUO'I. Eu habemua unde manarint ma, oommentariua .Poaidonii in Platonis Timaeum hio quoque in promptu eat, extat­que quaestio sola, num Varro Poaidoniana acriptoribua illis La­tinia tradiderit, an e Graeoo fonte bauaerint. Nesoio an hio aioutalioquiu M. Terentium de septenario numero looupletiaaimumauotorem adumbrarint, praeaertim oum eil" quae sequuntur exeodem pendeant.

Magnam aeptenarii numeri vim in hominum vita esae de-

1 de Winterfeld in Corrigendis a. 1., of. Skutsoh p. 194.

Da :M. Varrona a Favonio expresso 123

monstrant Favonius (9, 22-10, 4) Yarro Philo Theo, Martianus,Maorobius, CensorinuB Cbaloidius (11. 00.), Yindioiani fragment ummedieum 1, nee ab ullis ulli maiorem in modum discrepant. Ce­terum Yarro rem in lihro qni inscriptus erat Tubero de originehumana traetaverat 2. Quae deinde Favonius (10,4) de septemmusitvrum vocibus in eodem rerum eontextu profert, apud nul­Ium inveni praeter Yarronem (Gell. In 10). Neque haec Chal­eidius habet neque quae apud Favonium de septem hypotbeticaeconclusionis modis dicnntur (10, 8).

Ad geometrica venimus. De eubo Favonius Cum agit, hocmodo nomen vertit; <KUßOV Graeci noa quadrantal dieimua>'Apud Gellium (I 20) legimus: <quadrata, quae KUßOU~ iIli, nosquadrantalia dicimus'. Totus autem i11e Gelli locus a Yarronedesumptua est, qui velipse nuneupatur. Versionem illam ceterinon habent, quoad video, certe Favonium ex fonte Latino, nonGraeoo hallsisse simile est. Cogitandum est de Yarrone.De eisdem rebus geomeb'icis agunt Macrobius (I 59; II 2, 5)Martianus Capella (p. 246, 16 sqq.) Chaleidius (p. 97sqq.) alii.J.Jongum est omnia referre, quae quisque singillatim eum alterocommunia. habea.t, quae DOn habeat. In universum nihil eredereprohihet, in his quoque posteros Reatini vestigia pressisse.

Quid, quod iPSlllD Varronem Favonius citat? Ubi de Ion­gitudine, latitudine, altitndine agit (p. 11), de quibus Varra mu1tnsvidetur fuisse (cf. Gell. I 20), Timaei quoque Platonici mentionemfacit, scilicet Varronem sequitur interpretern Posidonii. Deinde:<Ad hune, inquit, numerum cybicum, ut Varroni pla.cet, lunaris{'ursus congruit revolutio, quae XXVII dieblls omne tanH siderislumen exhaurit'. lde'm fere sißlillimis verbis tradunt MaerobiuB(I 6,53) et Chaleidius, CUiUB locum afferam (p. 180, 20): <luna,quae iuxta cllbicum numerum viginti et septem diebns eirculurnlustrat'. Eunrlem exprimunt, unus FavoniuR nominat s.

Venimus ad ea, quae similia verbo fere tenns intel' Favo­nium et Cbalcidium ooncinunt. Skutscbius, qui singula contulit,Favonium hoc loeo ex Chalcidio sua non deriv!tsse putat. Quam

1 cf. Schmekel I. c. Wellmann, Fragmentsarnrnlung der griech.Aerzte p. 41 et 217. Miror Martianum a Schmekelio plane negle­ctum esse.

\! Plin. n. h. VII 160, 9. Cellsorin 9, 1. Diels DOli:. 201.a Haee breviteriam strinxeram, llbi da Holderi editione Favonii

egi (Wochensehr. f. klass. Philol. 1901 p. 416), priusquam SkutsohitlSsua da Favonio et Chalcidio prodidit.

124 Fries

affert causam, Cbaleidii de diastemate disputatiQnem difficilemesse, Favonii dilucidam, ita ut i1le buius auetor putari non pos­sit, improbo. Saepius, ut vidimus, Favonius Cllaleidianis sen­

tentiis affert verba Bua. Etenim si accuratius inspicimus, neutera neutro discrepat. Cbalcidius enim (110, 16 sqq.): < Haec (so.systemata mUllica) autem, inquit, iplla constant ex eerto traetuprormntiationis, quae dicuntur diastemata" Favonius (15, 5):'Systematum vero partes ex certo contraeto pronuntiationis exi­slunt: quae diastemata Graeoi, nos intervalla dioimus.' ApudiJI11m systemata ex traetu prontmtiationis constant, apud bunesystemll.tum partes ex contraetu pronuntiationis llxistunt. Serl utut

res se babet, Censorinus quoqlle blaO'Tllfla intervalli vooe inter­pretatur (c. 10). Praeterea quae da prima symphonia Favoniushabet, 'quao diatessaron a musieis appellatur' (15,21), Varronem

quoqr.e traotasse, Gellillm testem habemus. Dubito an omnia,quae Gellius de hac re (I 20; ITI 10; XVIII 14) ad Varronisexemplar profert (v. Ritsollelium 1. o. ur 442 sqq.), ex eisdemde principiis numerorum libl'is hausta sint, eum res ipsae artis­

sime inter se eohaereant, quippe diatessaron symphonia, hemio­lius, epitritus, eetera (IL ce.), ab a1iisque velutMarobio (I 6,44 iIr 1, 17) traotentur uno tenore. Id quidem pro eelto habeo,communem omnium auetorem Posidonium esse. Etenim 'iuaede grammatica cum musica comparata proferunt Chalcidius (110,9 sqq.) et Fa,onius (14,31) plane consentiunt inter se. Utrum­que loeum altulit Skutscbius apud quem conferri potest. lamvero Theo quoque rem eandem eisdem fere verbis praebet, atqueiIlo quidem loeo, quo primum Ädrastum citat. Talia enim (19,6 sqq.) eum dicelltem facU: Kaetnl"Ep Tij<; €Hpafll-UXTOU cpwvij~

Kai rravTo~ TOO ).GrOU O).OO'XEpij Il~V Kat rrpulTa IlEPll Ta TE

p~flaTa K«I OVOflaTa, TOIhwv M. ul O'uHaßai, aÜTal b' EK. Tpaf.!"fllhwv, Tll be "(pa/lllaTlX cpwvat rrpuJTai EIO'l K.al O'TOlxwubEl<;Kai ablaipETOl KaI EAaXlO'Tal K.at "(ap O'UVlO'TaTlXI 0 A6TO~

EK rrpWTwv lpa/l/llhwv KaI Ei~ €O'xaTlX TauTa ava)..UETal ou­

TW~ KaI Tfj~ EIlIlEAOO~ Kai ~PflOO'IlEVllC;; cpwvtj~ Kat rravTOC;; TOOfl€).OU~ OAOGXEpfj Il~V IlEPll Ta AE10flEva O'UO'TfU!UTlX, TETpa­xopha KaI rrEVTaxopba Kai OKTaxopba' TlXOTa b€ eO'TlV EK bm­O'TI1I.laTWV, Ta bE blaGT~llaTa EK cpe6nwv, OtTtVE~ rraAlV cpwvaiEl(l'! rrpuhal Kai ablUipETOl Kat O'TOIXElwh€l<;, €.t WV rrpWTwv O'uv­iO'TaTal TO rruv /l€AOC;; KaI El<; & €O'XaTlX aVaAUETlXl. Änim­advertendum est, ilIa, quae a Skutschio diffieiJiora legimulil allata.de traetu pronuntiationis, longe ab Ädral'to aberl'are, longius

De M. VarrOlle a Favonio Eulogio eXpreSllO

profecto, quam ootol'a omnia, quao LaHna Chaleidii eum GraeoisAdrasti oonsentillut. Non video qua de causa in l1is Favoniuma ClJalcidio, hUllO vel a Varrone vel ab AI!l'asto AUO baerere ne­gemus. Quae sequuntur apudFavonillm de diplllSio emiolioepitrito resipiunt Varronom. Gellius enim quae de bemiolio etepitritr (XVIII 14) babet teste Ritsohelio (1. debet iIli; dehemiolio taeet Chaleidius, Yirleamus de epitrito:Varro (Gell, Chalcid~ 107,15 Favon, 16,23XVIlI 14) epitritum autem di- Tertia comparationisepitritos est, eunt intervallum, quo- est ratio ex epitrito

qui habet to- fiens numero ad nu· numero, eum seilieettum aliquem merum conparato maior maior minorem sum-

numerum et minol'em t.otum in se mam lJOll medietate tni-eiusdom par- continet et eius tertiam noris sed tertia eiusdem

tem tertiam, ut portiollem. Aeque duo- parte progreditur; utqllattuor ad deeim limes adversus quatuor ad tria sunt;

tros, duodeeim novem, unam ex me- quamquam enim unoad novem, qua- dietatibus, conparatus superentur, tamen hic

dl'aginta ad epitl"itus eius iuvenitur, nuus Mn media pOl,tiotriginta, minoris est, sed tertia

videlieet.

Favouius eum toto eo loco plura habeat quam Chaleidius,utl'umque sequi Varronem arbitror. Ceterum Maerobius quoquete8tis est adhibendus; 'et est, inquit (II 1, 15), epitritus, cumde dnobus numeris maior habet t.otum minorem et iusuper eiustertiam partem, ut Bunt quattuor ad tria: nam in quattuor Bunttria et tertia pars trium,' id est unUlll: et is numerus vocaturepitritus.' SimiliterCensorinus (0. 10, 8), Martianus Capella(VII 761), alii.

EffieitUl' hine ut Posidonii in Platonis Timaeum cammen­tarius et Adrasti Aphrodisieusis et Varronis quibnsdam in rebusexemplar putandum l'lit. Favonius autem in nonnullis Chalcidiumsequitur, Adrasti se('tatorem, permulta debet Varroni, qnippe quemipse nuneupet. Inutiles esse certo seio de Favonio, ignabilissimo8criptore, quaestiones, minillJiqne, si pe.' S6 spectantur, moruentLNeque tamen neglegentur ab eis, quibus fragmenta M, Varronisourae erunt, viri immortalis, euius doctrina perabundalls in po­sterarum riv08 quem a.l modum se diffudel'it atque eircum ema­narit, fluminis in8tar turgiduli }Jrataque sicca irrigll.ntis, 110strotempore perspioitur magis lllagisque.

BeroHni. Oarolus Fdes.