D D-Termissu Amsuss. 'FXcult.

In percelebri Aboensi Academia,DIsPUTATIO MAGIsTRALIs,

DEPROVIDENTIA

FATALI.P R AE s I D E,

Admod, Reverende Cilehtrrhm?

Dn. Torst.RudeenPoes. Pros. Ord*

Ad d. 6. Octob. DEO propitio*Anni 1700.

taue anseniium judicio desertMAGNUs ALOPssiUso

In Auditorio Majori,Exc.jo. WauaOi»

In Disputationein elegantemDE

PROVIDENTIA,Clart[simi Javenti

Dn. Magni Alopari,Philosophiae Candidari meritissimi,

& convictoris bellissimi,

I (Iringunt mala Fata bonos,pravosque benigna

Mulcent, continuo dic ibi ad-elTe DEUM.

sedibus is altis relidens, cum Iu-dere gestit.

Hic statuit campum i nos jubetesle pilas.

CHRIsT1ERN ALANDERProsiEi;

CAP- I-§. i.

Elicitas qboniam Vera esl, seli-■ citate dignum Videri ; non in-: vitus agnoseat homo se in se*; licitate exoptata reperiri ,

qvum sciat ex omni animari-tium genen tanto se majorem qvantb melio*

rem haberi in consecta ejus qui prope est knobis, mbtjcsm est, & intus est. Dignum Ve*r.b ipsum felicitate videri, non negabis si sen-stsii quomodo praesl ubi Numen (s scientercum inspcsiione regit ut ipsum nec tn minimamotu lateas, sssyam felicem autem conve-ntat se hoc nomine quemvisputare, quodDEUsnon indignam tulerit(ua Mafflate nostri cu-ram, docuerunt etiam sartiores gentilium ; quo*

rum praetura dista & cogitata de proludiiDE} cura, hisce pagellis, D80 proficio, de*tt&m /umm

2

rkjobis adventitia gratiosa luce do«satis, ut non iorruitse aut errantis

materiae esse hunc ordinem, sed Dei o-mnipotentis manu exstructum; ita solli-cita ipsius cura usqve dum continua-tum, qui providentia audit, in contessoest facile. Qvod autem Ethnica natio,hoc lumine destituta,non dicam cogno-verit se Deo cur® esss, sed videaturmultos Chnstian® gentis in cultu DEs& considentia in eum, praeterire, resest memorabilis. Non dicam de lin-gulis eorum cum & quidam eo de-menti® rapti sinr, ut etiam de Numi-nis existentia se prositerentur incer-tos, ut Protagoras, qui, an esset Divi-nitas, nec ne? sibi liquere non dixit, &Diagoras ob inultum discipuli scelus,negavit providentiam, & qui sune alii,quod vel ex affectus vehementia velprava salrem disposinone ortum habet;Cum & inter Chnstianos non dubite-mus impios esse, qui in corde suo ne-gent Deum; nec valeat a particulari

3ad universale, sed manebit hoc, quodasseBut malitis, non tollat habitum natur*.Certe imitatione digna lunt quae pas-sim in libris Philosophorura offendi»mus, eoque magis, quod vica dictis e-gregie responderit, paucos in exem-plum adduco: Materis universe, dicit Ci-cero, siBrix (s moderatrix est divina pro-videntia. L. 3. d. Nat. Deor. Prodit se-neca qui: quis, inquit, credet sine cujiodetantum opus (lare. Is hunc siderum cursum ,

discursumve, fortuiti impetus esse. d.provid.C.I. dcEpist. 41, Non exorandus est sdituusut mt ad aures (imuiacrt, quasi magis exau-diriposstraus, admittat: sacer intra nos/pi~ritus fidei , matorum bonorimque nostrorumvbsertator ts cuflos. Excellens Homerusde Jove:

MortaliasaBa mortalesque Videt.Item ( siquidem genui-

num fuerit MerCaciiiisius ter Maximiscriptum quod circumsertur ) dr. Li-psio Physiol. stoicae L. 1. dissert. 12.omnia natura, (s sato siunt, net til locus 1>*•tuus a providentia, Qyid autem providentia

4sit, indicat vox , scilicet, sollicitudo& cura de evenru futurorum. Jeju-ne runc de ea Cicero, quando; pro-•videntia, inquit, est per quam futurum a-liquid videtur antequam saBum sit • L. 2. d,Invenr. Providet sio Astrologus immi-nentem tempestatem, sed absque curaillorum quos invasura est; accuratiusin Lib. 2. d. Nar. Deor. c. <58. quod licin his maxime occupata, primum utmundus quam apnstimus sit ad perma -

nendum, deinde, ut nulla re egear. EtBoetius lib. 4. pr.is. d. Consol. Phil.quod sit divina ratio in summo amnium

principio consiituti , qus cunBa dtsponu. VilCum Laertio: Procidentia esi ratio per-quam saBa,sunt saBa; siunt, qua siunt; si-ent, qua sient, Adjicio definitionem Tns-megisti: Est autem providentia tn se perse-cta ratio ccelcstis DEI, cui dus sunt cogna-tis &satum. Lipsi d.L

$. II.

Jam ergo ad Fatum, quod ex provi-dentia ordinatum est, & quidem ita,

5juxta Lipsium eruditissimum, ut provi-dentia in ipso DEO sic scientia vel sen-tentia omnium; satum vero lex ipsa& decretum singulis datum. sit ira;providentia est decernens, satum cst i-plum decretum. Divus Augustinus. L,5. d. Ov. DEI c. 9 , sic distinguit volun-tatem & satum, quemadmodum Boetiusinter Providentiam stsatum, quod provi-dentia sit in DEO, satum aurem rtbusmobilibus inhaerensdisposirio,per qvamprovidentia quaeque nectit luis ordini-bus. Apulejo* in dogmate Platonis irahaec conjungit: st quid, inquit, proVidentikagitur, td agitur tiam sato\ (s quod sato ter-ramxtur, PruV dentia debetsu(tectum videri,Gellius m Noct. Attic. L. si. c. 1. adChrysippi sententiam sic definit hoc iFatum est semptterna quadam & indecli-nabilis series rerum (s catena, Volvens semetipsa (esi (s implicans aternos eonsequentiaordines, ex quibus apta connexaque est, Aliiverbis aliis, sed sen(u sere eodem. Di-citur catena, quia ordo rerum, ut dicitseneca, longus est, & causarum series

6implexa. Apuleji!»; satum statuit* petquod inevitabiles DEl cogitationes com-plentur, per quas cogitationes certumest ipssim inteiiigere primam providenti-am, in qua satum esset reconditum.,;secunda enim provid: iplum est satum,sc tertia idem quod sari consequentiavid. Lipsi ut satum sio non sit DEUs,licet praecipue stoici, sati, Numinis,naturae ac DEI vocibus urantur indisse-renter, satum enim lex est a DEO, quiaomnia certa & in aeternum dicta legedecurre dicunt, vel omnia aeternae le-gis imperio fieri, i. e. sato. Dicimushoc providentiae soetum esse, ur sio benequadret originatio quaeest asando,q uodenimsatur DEUs providens, id vere su-turum est, quid aliud eFl satum quamquod de uno quoque noslrum satus esi DEUsMinue. Felix apud soran: Graecis dici-tur Huatus t] a i*eto& , quod sato silumcuique divisum sit. Novimus id vari&accipi, aliud videlicet esse satum Astro-logicum, quo stellarorn virtuti certieffectus tribuuntur; aliud physicum^

7quod naturalem rerum ordinem deno-tat; aliud item Theologicum quod Cre-atoris decreto rerum eventus adsenbir,de quo jam nobis est agendum, licectheologicum id sit gentile. Denique sa-tum dicitur enam cerrus annorum nu-merus, sc: anni 90 uc plurimum, quodsatum triplo complevisse existiroo Ne-storem, qui tres viri astares juxta Ho-merum i. Iliad. vixisse dicimr; quareMoses dicitur sata transgressus cumdiutius degerit. Ex veterum senrennaaccipitur vox sati 1. pro natura, ut acti-ones liberae & fortunae extra hoc sint:Ita Virg; 4. sssneid. Didonem se peri-mentem non dicit sato mori. 2. pro ae-terna & necessanacausarum serie, 5. prosiderum regimine. 4. pro divini consi-lii executione. Non usque adeo tantavidetur esse haec diversitas dextre con-ciliata , quantam nimius obtrectandipruritus iliam jam secit, ur in contra-ria principia hae sententiae jam factaesint. In fronte dissertatiunculae hujusdixi protiden/tam satAlem.* me pertra-

8ctaturum, i. ad excludendam fortuname providendae regno, nihil enim iit te-

niere in respectu ad Creatorem, a, ut ex-ponerem PhilDsophorurp_.de providentiasententiam, qui angustior! saro illam in«eludentes, duriuscule locuti videntur.

§. HI.

Ut sententia stoicorsi hic quam maxi-me de sato explicanda venit, probabi-

mus ulterius vel ex solo seneca, quidintellexerint per illud, nempe volunta-tem DEI & causas rei cujusvis. senecacx Cleante stoico seqq. vectus latinossecit:Duc tne supmc Pater alti dominator OlympeQuacunque placuerit, nulla parendi mora est.jdsum impiger: sac Polle, comitabor gement,Malusque patiar sacere, quod licuit bono ,

Ducunt Volentem sata, nolentem trahunt.Hic ultimo veilu, August; recteL. 5. c-g.C. D. id sata appellat, quod supra sum-011 Patris voluntatem. Cicero 1. d. di-vinat. c. 125. sic: fieri omnia sato ratio eo-pit sateri, satum autem id appello quod grsci

9id est, ordinem (tritMqtlt tau(sa-

tum, cum causa causa nexa rem ex se ojgnat,i. e. usque dum res ad ultimum esse-ctum perducatur. Ea est ex omni aterni-iate fluent ver itat sempiterna , ut nihd sit

futurum , cujut non cdussat id ipsum essi-cienter) iiatura contineat. Mentem iplo-rum de sato explicat Coquejus in pro-xime dict. Augustini loc: ejusmodi ex*emplo : si quis Roma natus Florentiam te*nent, (s cum tbt excitatus ejset tumultus ,

lens eundem sedare, intersectus su, bae omniaex quibus factum est ut t>ir ille oecisus sue*nt , sati nomine stoici intedigunt : pri-mam aurem causa rn ex qua omni®dependent eile DEUM ; std ut sancti!-simum Numen liberarent facincroto-quovis actu, ita hec conciliarunt, ut in-genia tamen mentium humanarumstatuerint eo modo sato obnoxia, quoipsoruni proprietas & qualitas est, ni-mirum si naturam habent bene attem-peraram, poterunt sine noxa transmit-tere vim externam ; sio asperam & in-cultam, etiam minimum sari incomma»

10dum non serent, atque sic propria leae»vitare & voluntario impetu censentursn delicta ruere, caulas enim pro-ximas pcsse cum voluntate flectere st,snoderan primariam causam. Ut haecsit sequelae DEUs est qui te sustentat, siattemperaveris te ad bonum , laudemmereberis; si ad malum , pudorem &

peenam: prout qui procrusir cylindrum,dedit quidem ei principium motus, vo-lubilitatem autem non dedit , quae expropria vi & natura provenit; ita ma-lesici & ignavi non ad sati necessitatemtanquam asylum fugiant, sed propriamtemeritatem incusent: cons. Laps. Phys.disl. 14* nam DEUs adminisirat omnia qu&

trta\>it , sed ut etiam ipsa propries exercere& agere motus stKat. Aug« Civ»l->. 7* 0.5®*

§•

Lubet rimari Poetarum sacetias inhoc passu, qui in primordio orbis

dicunt singulos Deos Deasque conve-nisse ad sanciendum mortalibus ordi-nem agendorum ut terminum vies,

11quos praeterire non poffens» Praedpuosveio adsuisse 12 invisibiles, quos, testeApulejo, intellectu contemplari opor-tebat, ut (unt \

AIncurias Jovi, Neptunus, Vulcanus Apollo.Juno, Ve/la, MinerPa, Ceres, Diana, Venus,

Mars.Hos Plato vocat naturas incorporeasanimales, prorsus ac retro aeviternos,sine exordio & sine. Decretura ve-ro omnium consensu approbatura,dictura est satum & relamm in rabu-las marmoreas, qvae Parcarum sidelicustodiae traditae sunt, qvarum esset in-teresse, tam in mundum prodeuntibusqvam ex eo demigrantibusomniuroqvevitae rationem habere, juxta illud:Clotho colum retinet, Lachtss net (5 Atro»

pos occat............. post illie accidet illi£D>od satum, Parcant gratoes in slamine

neruntNascenti, tum cum Matris promereret alvolVid.Myth.schaev.d. Parcis, & Erasm. A-dag. de necessir, p. 664.

12Hoc ita per fabulas; seci subest veri ra-tio, nam cum veteres plurimum essentsolliciti de themate cujusque natali & si-derum posicu, praecipue Lunae oppsino-ne & conjunctione cum alus, quod hu-«nidorum nsater esser, Parcas dixeruntregere nos, hoc est Lunam; quare Ma-humedani adhuc, prima Lunae sace_»apparente, vociserantur, Allah Cobar, i. e,DEUs magnus, ut demonstrat doctusHaedus demonst; Evang. proposir. 4.Collimar huc seneca L.j. cl.Prov.dicens:Fata nos d icunt & qvantum cutqt reslet, pri-ma nasienttnm hora dtsposutt. Item; olirntonstitutum esl, quid gaudeas, quidsleas, pri-musque dies dedit extremum. Vid. Act. J»Oedip. n. 980» Cui ergo male in vitaesset cessurura, ejus Matri nubenti.

— Non pronuba Juno,Nec Hymenalis adefl , non tllt Gratia leflo,sumtnides temere saces de sunere raptas ,

Bumenides slraPere torum , (st .

Ovid. Metam. L. 6. Fab. 8-Fatale erat Meleagro tamdiu vivere do-siec Citio, igni i Parcis imposuus, con-

13(umeretur, ibid. L. 8< Fab. 4. sic in sa-tis erat Achillem in bello Trojano oc-cubituru, quod Matri Thetidi per Pro-teum innotuit, quae illum subducere_»tentans, comisit fidei Regis Lycomedissub habitu puellari; sed sata nihilo se-cius completa simt, cum detectus rape-retur ad Trojam, ibique vitam pone-ret, confirmans sio illud Curtii L- 5.C.11.Eludant licet, quibus forte ac temere huma-na negotia Volvi agique persuasum est : equi-dem aterna constitutione crediderim ,

causarum latentium, multo ante deflinata-rum, Juum quemque ordinem immutabili te-ge percurrere. Hinc extitere tot oracula& tot fortes ut Praenestina, Herculea_,,Dodanea &c. quibus anxie quaerebaturquis exitus cuique rei in satis esset assi-gnatus. Cons. Van Dahlen de Orae.

CA P. I U§. I.

Non dubium est quin multa rectedocuerint froici, ut non deroget a-

Uus iishoc quod seneca ipse pronunciat

Epist» 5;, totum,scil; earum twitxtum tsle

virilem, is quocunque miser is oculum, td oc~turrere quod eminere possit. sed de sato i*piorum jam est in ore omnium; sa-tuum est satum stoicum; Verum si di-cendum quod res est, etiam hic dele-ctus locum habet, nam si quae asperedicta (unt uno loco, videmns ea mire-(cere alibi per planiorem expositionem,sio e. g. dicit seneca c. 5. d. provid. lihipse omnium conditor ac reflor scripsit qui~dem sata, sed (equitur; nam imminutio Ma•jesiatis esl &consfessio erroris stcisse mutanda1. quaest. nat. dicas haec parum decen-ter esse dicta ex dignitate DEI, qualisemel decreta non posset mutare, utLucanus concinit:finxit m Jtternum caussas: qua cunsla cotrcet,st quoque tege tenens - -

sed interpretatur illud mox ibid; nesDEUs, inquit, ob bae minus hier aut potensest, ipse emm est ntiessuas sua. Liberumfacit, sic & nos, & tamen dicimus:or-dinem serae! constiniit, quemsion mutat ex Psss. iiq. 91. coni Dank

15Hodos#p. m.m picto) testatur Cl. Li-psius hunc lenium, nec aliter in tota resari apud germanos stoicos haberi: statab illo Augussi d. Civ. 5. s- dicens; quiomnium connexionem , seriemqr.e causarumqui sit omne quod sit , sati nomine appellant,von multum, curi iis de lerbi eontroVcrsiicertandum atque laborandum tsi: quando-quidem ipjum causarum ordinem (s qnan-dam connexionem DEI /ummi tribuunt Vaeluntati&LC. Addic huic loco Ludov. Vivesegregie: sato inquit , cum suhdunt animosstoici j non tamen nece(sitatem illis concedunt,sato enim siunt omnia, causts antecedentibus& proximis, sed non principalibus £s perse r

ilis. Et paulo post: at cum sato fieri c*tnnia , & sato inesst necessitatem ajmt , dtmente ilia £5 procidentia DEI kqvantut.Certe satum nihil est aliud quam dispo»sine providentiae. Ad illud modo allas:Lucani, quod DEUs semet lege teneat,commentatur seneca sic: Externa DEOs,non cogunt, sid sita illis in legem ater na cc*iuntas esi. Quis non diceret absurdutnillud; ex Epiii w>, p. m, $2. sim metu

16Deorum hominum% Vwas i sed prohibet virisumma pietas nos atheum ex hoc illumjudicare, cum potius doceat nos ita vi-vere ut turi simus a timore vindictae.Ergo nec in reliqvis simpliciter culpan-

quid in necessitate genuina stoicadamnandum sit,ostendam exemplo: sal-vator Matsh. ig, dicit necessartum etse ui

Veniant Jcandala, an innuat hominis ar-bitrii hortarem imminui & corrumpia DEO, vel ejusdem actionibus vim in-serri, quo melius sierent, juxta hoc es-satum, scandala? minime gentium. sedex causa in actu polita ostendic sequieffectum necesiano. scii: Mens & vo-luntas hominum cum sit prava, etiamprava & sandalola sequi acta. Pan mo-do intelligendum, quod satum immo-bile sit, sed ira ut rebus mobilibus inhae-rear, quas gyrat & flectit, non sortiter& insiros morus tollendo; sed suavirer& quasi perluadendo, cum ad cujusquenaturam compositum sit,necessario curanecesIanis, libere cum liberis agens,

ergo dici quod omnia siant ex

17necesiitats i. respectu praescientias di-vinas, quae habet sele aequaliter ad bona& mala, absque tamen omni illationecausalitatis ut cum Logicis loqvamur,■quia quomodocunque res moffrae ceci-derint,DEUs omnino illas sic videt, nec«nirn praevidit,cum omnia contempleturin perpetuo t« ivv. 2, Haec vel illa resnecessario erit talis vel talis modo causaipsius ordinaria non depravetur aut in-hibeatur ; sio autem hoc, necessarioetiam effectus labem sentiet. Et sic3. necessarii sunt effectus quatenus a sa-to , tanquam causa superiori veniunt,sed quatenus ad nos spectant siunt sor-tuiti & contingentes, cons. L’ Grand,Inst. Ph.part. 2. c. 5. Aeque ut relpectuantecedentiae necessitatem rebus non im-ponimus; ita ratione consequentiae lar-gimur: qui sensus etiam est Philolophi-eas satalis necesficatis.

$. II.

Jramobile duximus esse satum ex suofundamento, led percellit raxbo ratem,

18cum non omnia ipsius DEI, nedum ho-minum decresa sortiuntur effectum,interveniente quandoque primum, desti-urarorum poenitentia; dande caulis qui-busvis externis & artibus aliis , quspraeter solicum quid efficiunt. De hocposteriori dicit Lucanus, quod conce-datur arti, ut morti , quam lata vel si-dera accelerant , prssit quis inserereLjmoras, & illud quidem de latis Cingu-lorum ; universaha vero dicit dtscen-dere ab origine mundi, in quibus nihilvarietur, singuiaria vero seorsim ab hishabere caulas luas, ut propter illorumvariationem conlusio universi timendanon sit. sic ille, quod suae relinquimusvanitati, certi de provida DEI cura incursu mortalium, quod nec privata necpublica sata apud iplum mutentur;namquis eosrcente in ordinem cunela DEO , locusesse ullus reliquus temeritati potest, ut Bo-etius: & Homerus*- • Fatum ajo nullum vitasse \>irorum, ( httna

cprat>um sive honum cum primum \>enit in oy*

sed ut hoc perlvadea alicui, examinanda

19est illa de DEO asscrta paenitentia, quaepexum cohaerentium caularum solverevidetur. e. g. Ninivitae in malstifi perle-veraruri periivnt; rcsipilcentes serve-rentur: an jam slabilis, an vero ambi-gua slaruenda illa aeternitatis catena, cu-jus vicissiti.do & Jonam male habuit?Relpos.sio erit hac breviter, quod aeter-

na illa veritas, ut in alio ira hic est sinevicissitudine, adeoque immutabilior o-mni immutabilitate; homo aurem mo-bilis in horas, & hic movebitur ac mu-tationem lentiet quandomm&is tamen, dicitur poenitere defli-narorum, cj)n (tat uta. aratur nutare juxtaidqDodhumo speraDcrat, Del naturalium ordocausarum gesiabat ; non juxta id, qDod seomnipotens facturum ese pne/civerat. utHipponenl. loquitur Episc. L. 14- C. D*c. n Ad illud de Ninivitis monet Hieron»in Danielc.4. Ad preces, inquit, Ninita&E\ sententia commutata e(l ; mn InanitatejudtorumjedconDsrstone eorum qvi meruerantindulgentiam. Qyod aurem homines sua

20decresa aliter vel aliter flectant, id cumcta videntis DEI oculis, ance jacta or-bis fundamenta planum erae, nec latumresellit.

$., in-

Verum enim vero, satendum omnes,etiam sapientissimos hominum, salli

& sallere possecsic cum agnovimus plu-rima bene ede dicta si stoicis, quae velmalignitas vel imbecillitas in pejus in-terpretatur •, non dissimulandum est,quin humani tamen aliquid pasii sins,& ad captum hominis sibi in naturalua relicti, judicaverint, quale inter aliaest illud: multa fieri in regno hoc sub-iunari lege & necessitgte inevitabili,etiam absque omni Divini Numinis ad-vertentia & (cientia. Deinde volunta-tatem hominis quoque & actiones mo-rales includi huic necessirari, & quidemsiderum motus habenas earum mode-rari; quibus tamen munctiores abstinu-erunt. Consundit seneca DEUM curasato, cum tamen disserant ut Legis*-lator & lex. Detestandum est illud ;

21Destinatam fortem nec DEO sas csl essugere,quia.Non Deus tst nutne Parcarum cArcere clausum ,

sunt qvi de providentiae insallibihtatadubitant, Mani!. Podt. sic habet:Et male consultis pretium ejl, prudentia sallit-Necfortuna probat causas, merentes-sed vaga per cunEios nullo descrimine serturitem jam jam neqbe Dii regunt,Neijhe proficio Deum sumntus rex omnibus

curae.Et seneca licet providentiam contrahujusmodi valido affectum eat, haerettamen, cum statuendum est, an Deussingulurutr. curans agat? ita enim Epist.95 ad Lucilium suum; scimus illos, quipraesidens mundo, qvi universa vi suatemperant, qvi humani generis tutelamgerunt, interdum curiosos stnguhrim. sicurantur interdum , seqvitur negligi &

©blivioni tradi ahqvando. Idem Balbusstoicus apud Cic: 5 Nat. Deor, MagnaDm curant, parba negUgunt. Er Cicero pro-lixiori disenrsu eo deductus essi ut prae-scientiam futurorum negaret Deo, facit

22

acte hoc ne perderet libertatem volun-tatis, neqve satum cogeretur afflere,licet illud ip(bm in Libris de divinat,dari, ultro concesserkt ira vero ratioci-nationem ejus deducit I). AugustinusL. 5. c. 9 d. Civ. qvam ego in com-,, pendium redigo b. en. si futura pr$-„ scita sunt, eo ordine eveniunt quo„ prsscita sunt.si ita eveniunt,cerrusest

praesidenti DEO, ordo rerum; si hoc,„ est & cerrus ordo causarnm ut siant„ omnia sato; (edsi hoc concedo, tollo„ mihi libertatem volendi; si iterum hoc,„ subvertiur in totum vita humana, qvia„ frustra sune leges, poenae & praemia.Cogit itaqve Tullius hominem religio-sum ad eligendum alterutrum horum;

aut credere praeseientiam futurorum,aut liberum actum voluntatis, qvoniamsimul este non poffens. Ipse aurem li-bertatem volendi eltigic hoc argumen.5 ,

to: si arbitrium est voluntatis, nonsiunt omnia sato,quia rumpo quando-

,, que libere agendo ordinem causarnm;Msi hoc, non eveniunt omnia ut DEUs

233', ea praeivit; st ss hoc, non erit ?n DEOpraescientia saturorum. sed reposicumtst huic intricatae deductioni, superioriparagr. & offensum aliquar. quid genui-num sit satum , dicimus tamen & hiccum Hipponensi praesule cir. Loc. Nonomnia, imo nulla dicimus fieri sato,qua-tenus per satum siderum constitutio in-telligitur, religiosus itaque animus tamsatum quam praescientiam eligere &

'ioVisiteri porest, quia scut sitntia pr&stn~tium rerum nihil bis qn& siunt, ita prositeri*iia futurorum nil his qtis Centura sunt Rsj-

cessitatis importat, ut recte monet Boetius?nam praescientia DEI noo tollit rerurucontingendam.

CAP. III.$. I.

Providentiam dact insuperioribus di-ximus, nunc autem contra rationesadvectum tenentes probabimus,prae-

sertim eas quibus seneca vexatus est,& licet ipse Lib. de provid: ultro cifro-que jactatas ad liquidum perduxerit^»*

non poenitebit tamen sortassis tam eas-dem hoc capite sio compendium rede-

■gisse, quam aliorum nostrasq? addidisTe.sunt multa quae injuste videntur in hocsiniversi theatrum prodiffle, & tamensas non est dicere, providientia divinaproducta esse alia quam bona, oriturergo quaestio, unde mala multiplicia, ut-pose primum naturalia; deinde inserna:denique externa? Naturalia sunt vel ra-riora ut partus monstrosi ; vel %uhs4tktnagis» & quorum putatur indoles rem"per mala, ut venena,serae, serpentes &

quaelunt ejus sortis» quem dixeris ho-rum auctorem & conservatorem? quemnisi eum qui & secit cuncta & conservar*sed annon siet sio auctor mali?

$. II.

Dictum est de naturae soetu, mon~strola sciiicet alicujus animaiis pro-

genie, qvarn itidem scimus si DEOcurari, led unde in ipso detectus istecum praeter specici propriam naturamsit? ReCpondebit hic Arist. 4. d. gener,assim. qvi rmnstrnm pratw naturam qv}m

25itm qVx solens & usitata esl} sed non oWtmn y

asfirmat essi?; praeter sempiternam enimnaturam, qvae ex necessitate est, nihssdicit fieri, ut tales exerrationes natu*rae sint qvasi lusus potius & oblecta-mentum Dei- De magis vero vulga-to naturae opere posses conqven cumillo Ciceroniano: L. 4. Acad. qvaest.Cur omnia nostri causa DEUs cum secerittantam vim natricum viperarum% secit ? curs/wt.-sera multa , multa pernieioja , terra ma*

rique d spersit. sed ©currimus dicto Qvin*tiliam ; Frustra mala omnia ad crimen sor-tuna ( multo minus DEI ) relegamus ; nemoni si sua culpk diu dolet-, saeta etiam no*fixa oracula indicant, homine facientemalum, introductum esTe malum, cum.in prima origine cuncta innoxia suerint.Philosophus respondet: tantam varieta-tem specierum , conciliare ornatum 8cintegritatem mundo , illustrioremquereddere DEI sapientiam & potentiam,ita Cic. 2- Nat- Deor. c, 127. ut Vero per-petuus mundi esset ornatus , magna adbibitacura esi a providentia Deorum, ut Jemper es

26j(ent, &hestiavtti»~ genera, &* arborum onmt~

umque rerum. Qnod aurem incommodialiquid habeamus ab hismonemur absoluros nos non esse Dorni«tios, led u£ magnifaciamus quod impe-rare datum sit etiam super aspera &

callide nocentia , loquar cum Isipsio ,

quodve s erocissims serae revereantur no»Jstrum consptctum, ut non nisi irritataevel incautis nobis noceant; sio toxicaHalubnbus rmsta. tutos nos praestanr atoxici noxa. Pie suspicir hanc ordinati-onem divr « Pater Augustinus; Divinamdiae admonere nos providentiam, non res in-spienter Astupere,re sid utilitatem diligente?inquirere, ut ubi infirmitas msira destaritiibi credimus occulta-

5- ID.

Vidimus plura dici mala , ex malepraejudicaris*, jam insinuanc se etia-m

illa qvae majorem habent' mali ra-tionem, (c. mala nobis inhaerentia, sla-gitia & peccata multiplicia, annon o-mnium aliorum factor & haec secem ?

27Chrysjppum snctisat Plotarcmis sfixisie:kullam ejsie intemperantiam, nattam fraudtm(ujhs non stt Jupiter arch:te£ius. sed ln->digne dt* DEO dictum cum vitarent aliiChrysippi verba mitigarunt, mali ori-ginem. anxie qvarentts potius alibi,& processerunt usqve dum constitue-r nr duo principia Deum & materiam qvaeDEO m primordia creanti cbstireritqvominus bona sierent omnia, illamPiato apellat b*vUav <i,viivy.hos ii>i «Jto-

(pv<r& adc>ersartam (s rebellem bene-fica nature ,

& cum diu fluctuasset obillius oriosam irhabilisatem cui nulla visinesser agendi, stacuir duas Mundi ani-mas, Beneficam & Maleficam ; sic Pytha*guras, principiorum alterum esse unio*vem. i.e. DEUM & Bonum; alterum in*finitum Bmionem i. e. Daemonem & Ma-lum; ira & Hermogenes, Materiam ae-ternam cum Creatore proponebat, ucMalum a materia , non si Creatore de-duceret, idem secit seneca, & Marcionhaereticus, duo singens initia Bonam &Malum. Nos qui duo non agnoscimus co-

aeva principia, nedum plura; asfirma*mus tamen mala esse primitus a Daemonne & illum ructus si DEO, acq; sic dedu-cimur eo ut agnolcamus eum esse cau-sam causiati, qui estcausa caulae, sciliceCDeum* Verum ut dialectici hoc sua di-ssinctiuncula decidunt, de cssentialibusvalere, non accidentalibus; sic nos dici-mus Diabolum suisseiplumlui malicau-sam, & nostri instigatorem; quia quar. siDEO, bonus factus est, bonus & adhucpersistit eslentialirer. Cumq; malitia nonmagis quam surditas sit ens,nisi moraledixeris, quomodo erit si DEO ? mala enim•voluntatis non tara esserus quam desectustst, ejusmodi a. voluntatis efficientem mn qua-ras, quis tB nihil, dicit. Augivst- DiCendudenique quod malum sit vel deliBum velpoenae aut quod idem est, malum culpa &

& paene, illud nottrum est, hoc autem ma-Iu non esl in civitate, quodnonsecerit Dominus,

% IV.

Praeter mala naturalia & inserna, dixi-mus etiam reperiri externa, quae pro-

videntiam, an uiiasit,so)licitans,& quam

*naxissie vexant probos ut prae indigna-tione & onere quandoque de via exor-birent. Cordatiores gentilium, duramvixerant vitam, sine dubio ut DEO acce-ptiores essent, ideo enim divinum se a-gnovere accepisse spiritQ, ut eum DEOin prompnssimu redderent cultum, curalabor citet optimos, i5boniviri natisini in ex-emplar ut etiam alios pati doceant ut sen. d,Prov.5. Attamen sub calamitatsTi onerpgemuisse *«*/4,inquitBoes.Consol.Phil. res e(i humanoru conditio bono-rum, ut qux vel nunquam tota perveniat , tosinunquam perpetua subsisiat. scelestorG de-liciae & opes quam maxime incertos deprovidentia reddidere praecipue eos,qui-bus ccelestiflux no assulsir, quale est illud;MarmoreoLicinus tumulo atCatopari>os

Pompejus nullo : credimus (sit DEOs ?

*Qvsln& vere sanctorii indignabunda exibocaudita est vox; ]oh.n,quare consortati'sune impii diuitiis, (sc. & non est VirgaDElsu-ser illossimo AsTaph reprobam censuitobtioc omnem nationem silioru DEsiPsiyg.£ed affectus vehementia extorquet quae-

30ductile tam iniquas voces, quas bnn' (gcolligentes revocant, ditibus hrgiendoambabus manibus sua bona. Gravis esilvox jlistlLipsii dicentis At ji<re( (sdttnsi(i i itquis malui. Meqtmm! habeat (iln-, tn at-

?am angorem, rurvant. Pauptr bonus , quidpiali ntsi iis qai btc sota tnaia autumant /

quia induratur & DFO praeparatur. Mi 4„serum te judico, inquit seneca, quod

nunquam toisti miitr, nam si quem„ judicatisexceptum miltins: veniet ad

silum diu felicem sua portio. Qvis-sequis videtur dimissus esse, dilatus est., ( sed vir bonus, videatur licet miser,nun-„qvam sarben estj nam sentit qvidems,malum ted vincit, manens in suo statu,„uc qvicqvid evenerit in suum colorem„ trahar. Vrdesis plura apud senecam deprov; Piusergo in advertis de providen-tia gloriandum gratiosa. Arqve sic Lector Candide vale & save! nec enim hae(

ita congesta sunt ur omnibus placeren.cum nulla magisdilpliceanr, dicente se

eundo Consio qvarn qva? ita siunt, tan»qvam omnibus placeant^,.

|Laus Omnipotenti DEOI