decentraal natuurbeleid onder de · de samenhang tussen het natuurbeleid van de provincie en het...

DECENTRAAL NATUURBELEID ONDER DE WET NATUURBESCHERMING

Een beschrijving van de provinciale inzet

Auteurs: Kees Bastmeijer (Legal Advice for Nature) Arnold van Kreveld (Bureau Ulucus)

In opdracht van: Vogelbescherming Nederland, Natuurmonumenten, Dierenbescherming, deNatuurenMilieufederaties,SoortenNLendeWaddenvereniging.

Vormgeving: Peter Veldt en Bureau Ulucus

Foto cover: Arnold van Kreveld

Publicatie: ©BureauUlucus&LegalAdviceforNature,december2019 www.ulucus.nl,[email protected]

INHOUDSOPGAVE

Samenvatting 6

1. Inleiding 13

1.1 Aanleidingendoelstudie 13

1.2 Leeswijzer 14

2. Reikwijdte,aanpakenbeperkingen 15

2.1 Reikwijdteencentralethema’s:deWetnatuurbeschermingalsbasis 15

2.2 Karaktervanhetonderzoek:vooralbeschrijvendmaardeelsbeoordelend15

2.3 Bronnen 16

2.4 Onderzoeksaanpak 16

2.5 Beperkingen 17

3. Natuurvisies 19

4. Deinzetvanprovinciesopgeselecteerdethema’s 25

A. NatuurnetwerkNederland 25

B. Natura2000 42

C. Landschapsbescherming 46

D. Landelijkgebiedenboerenlandvogels 62

E. Actievesoortenbescherming 67

F. Passievesoortenbescherming 76

G. Houtopstanden 87

5. Afsluiting:conclusiesenenkelealgemeneobservaties 93

Bijlage:Overzichtinhoudnatuurvisies:verplichteenfacultatievecomponentenenbijbehorendeambities 101

SAMENVATTING

Ditonderzoekisgerichtopeenobjectievebeschrijvingvandeinzetvanprovinciesophetgebied van het natuurbeleid, waarbij een accent is gelegd op de uitvoering van de Wet natuurbescherming(Wnb).Erisuitgegaanvandeop31maart2019geldendewet-enregelgevingenbeleidsdocumenten.Denieuwecoalitieakkoordenzijnnietmeegenomen.

Deeerstefasebetrofeenuitvoerigdesk-onderzoekopbasisvanpubliektoegankelijkeschriftelijkebronnen.Omvervolgensgatenininformatiezoveelmogelijktedichteneninterpretatiestelatentoetsenzijndevoorlopigeresultatenineentweedefasevoor-gelegdaanprovincieambtenarendienauwbijhetnatuurbeleidbetrokkenzijn.Fryslân,Gelderland,Groningen,Noord-Holland,Utrecht,ZeelandenZuid-Hollandhebbengebruikgemaaktvandemogelijkheidomtereagerenophetconcept-rapport.Deandereprovin-cieshebbendatomverschillenderedenennietgedaan.

Beperkingen van het onderzoekDetoegankelijkheid,vindbaarheidenbeschikbaarheidvaninformatieverschildensterktussenprovincies,maarbleekinveelgevallengebrekkig.Informatiewordtopverschil-lendemanierenbijgehoudenenopenbaargemaakt,hetgeeneeneenduidigebeschrijvingenvergelijkingcompliceert.

VanwegedepraktischeuitvoerbaarheidisdeinzetvanprovinciesinhetkadervandeEUKaderrichtlijnWaterentenaanzienvaneenaantalandererelevanteonderwerpen(bijv.bestrijdingsmiddelen)nietafzonderlijkinbeeldgebracht,ookalisdezeinzetvangrootbelangvoornatuurherstel.Ookbeschikbarebudgettenendecapaciteitintoezichtenhandhavingzijnnietmeegenomen,omdattijdensvooronderzoekbleekdatdezegegevensbeperktbeschikbaarzijnendoorprovinciesopverschillendewijzewordenbijgehouden.Evenmin is de inzet van andere actoren ten behoeve van natuurbescherming binnen de provinciemeegenomen.

Eenbelangrijkebeperkingisverderdat(vrijwel)nietisgetoetstofhetbeleiddaadwer-kelijkwordtuitgevoerdoftoegepastenofdeprovincialeverordeningenanderejuridi-scheinstrumentenindepraktijkwordennageleefd.Eendergelijkonderzoekisopbasisvanpubliekbeschikbarebronnennietofnauwelijksuittevoerenenvraagtempirischonderzoek.

Compleetheid natuurvisies11vande12provincieshebbeneennatuurvisievastgesteld(uitgaandevan31maart2019).Fryslânheeftalsenigeprovinciegeennatuurvisie.ErbestaangroteverschillenvoorwatbetreftdeaardvanhetdocumentdatalsnatuurvisieindezinvandeWnbwordtaangemerkt(bijv.oudenota,afzonderlijkenatuurvisieen/ofeennatuurvisiealsintegraalonderdeelvaneenomgevingsvisie).Inveelnatuurvisieskomennagenoegalleverplichteenfacultatieveonderwerpen,genoemdinartikel1.7Wnb,aanbod,maarmeestalslechtsinzeeralgemenezin.Veelcomponentenvandenatuurvisieskrijgeneennadereuitwer-kinginuitvoeringsprogramma’s,beleidsnota’s,e.d.

Veelprovinciesgevenindenatuurvisie–andersdanartikel1.7Wnbvoorschrijft–geenofnauwelijkseenbeschrijvingvandewijzewaaropdeverplichtingvanartikel1.12(1)Wnb(hettreffenvanmaatregelendienodigzijnomdeindatartikellidgenoemdesoortenenhabitatsineengunstigestaatvaninstandhoudingtebrengen)invullingzalkrijgen.EengoedeuitzonderingbetreftUtrecht.OokLimburgenZuid-Hollandbestedenindevisie

Decentraal natuurbeleid onder de wet natuurbescherming - 20196

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

aandachtaanicoonsoorten,maarleggennietgoeduithoedezesoortenineengunstigestaatvaninstandhoudinggebrachtgaanworden.Zuid-Hollanddoetdatwelvoorvogelsvanhetlandelijkgebied.

De samenhang tussen het natuurbeleid van de provincie en het beleid en de verantwoor-delijkhedenvanandereoverhedenopditbeleidsterreinkrijgtindemeestenatuurvisiesslechtsinzeeralgemenezinaandacht.DenatuurvisiesvanDrenthe,Gelderland,Noord-BrabanteninhetbijzonderUtrechthebbenhiervoormeerconcreteaandacht.

Denatuurvisiesbesprekenregelmatigonderwerpendienietinartikel1.7wordengenoemd, zoals de bescherming van oude bossen (Drenthe), bescherming van soorten die buitendespecifiekesoortenbeschermingsregimesvallen(Groningen),nationaleparkenennationalelandschappen(LimburgenOverijssel),herintroductievangrotezoogdieren(Noord-Brabant),Werelderfgoed(Noord-Holland),deEuropeseLandschapsconventie(Noord-Holland),aandachtvoorrust,rust,stilte,weidsheid,openhorizonenduisternis(Zeeland,Groningen)enhetkansenbiedenaankinderenommetnatuuroptegroeien(Zuid-Holland).

Indiverseprovinciesiseensterkeverwatering(veralgemenisering)vanhetnatuurbeleidzichtbaarbijdeverschuivingvaneennatuurvisienaareenomgevingsvisie(Noord-Brabant,Noord-Holland).Daarwaaromgevingsvisiesnogwelspecifiekeaandachtaannatuurbeste-denisdiesomsbeperkttoteenafzonderlijkhoofdstuk,waardoornatuurgeenaandachtkrijgtbijdebeschrijvingvanambitiest.a.v.anderebeleidsvelden(Flevoland).

Natuurnetwerk Nederland (NNN)HetNNNiseenprachtigvoorbeeldvaneenlangetermijnvisieopactievebeschermingenherstelvannatuurwaardenineendichtbevolktlandalsNederland.VanuitditperspectiefishetpositiefdatdeWetnatuurbeschermingendeinzetvanalleprovinciesgerichtzijnophetrealiserenvanditnetwerk.HetisechternietgoedmogelijkomopbasisvanpubliekbeschikbaredocumentenvolledigehelderheidtekrijgenoverdebestaandeambitiesvoorhetNNNenvooreventueleoudeEHS-gebiedendiebuitenhetNNNvallen(aanvullendeprovincialenatuurnetwerken).Veelvandeindocumentengevondencijferswarentegen-strijdigofonvolledigofgaanuitvanverschillendejaartallen.NavraagmaaktduidelijkdatookBIJ12geenoverzichtheeftvandeopgavenperprovincievoordenogterealiserennieuweNNN-natuur.

ProvincialebeleidsdocumentenbevestigendatdeNNN-ambitiestenopzichtevandevroe-gereEHStengevolgevandeherijkingaanzienlijkzijnbeperktvoorwatbetreftdeomvangvanhetnetwerkenderobuusteverbindingen.ProvincieNoord-BrabantlijktdeenigeprovincietezijndiedeoudeEHS-ambitiesgrotendeelsovereindheeftgehouden.DiverseandereprovincieshebbeneveneenssubstantiëleambitiesbuitenhetNNN,maarfinancie-ringisdaarvoornietaltijdgewaarborgden/ofdeuitvoeringissterkerafhankelijkvannogonzekerebijdragenvanmarktpartijen.

Devoortganglijktinalleprovinciesbeperkttezijndoordatderesterendegrondennieteenvoudigteverwervenzijn.Ditkantemakenhebbenmetstijgendegrondprijzenenbeperktemiddelen,maarookmethetontbrekenvandebereidheidtotverkopenbijeige-naren.Hierbijisvanbelangdatveelprovinciesnietbereidzijnomgebruiktemakenvanhetinstrumentonteigening.Beperktefinancieringleidtooktoteenaccentoprobuustenatuurmetprocesbeheer,waarbijhetrisicobestaatdatderelatiemetspecifiekkwetsbaresoortenenhabitattypenvermindert.

Decentraal natuurbeleid onder de wet natuurbescherming - 2019 7

Sander Turnhout

Markering

Natura 2000InNederlandzijnruim160Natura2000-gebiedenaangewezen.DeinschattingvanMinisterSchoutenwasdatin2018alleNatura2000gebiedenoplandeenvastgesteldbeheerplanzoudenhebben.Op31maart2019zijndemeeste,maarnietalle,beheer-plannenwaardeprovincieseindverantwoordelijkevoorzijn,vastgesteld.AlleenprovincieLimburgheefteengrootaantalbeheerplannennognietvastgesteld.

DelandelijkedoelenvoorsoortenenhabitattypenvandeVogel-enHabitatrichtlijnenzijnnietvertaaldnaarafzonderlijkeprovincialedoelenofopgavenmaarvormdenweldebasisvoordevaststellingvaninstandhoudingsdoelenvanNatura2000-gebieden.VooralomdatduidelijkisdatdeinternationaleenEuropesedoelennietmetalleendeinzetinNatura2000-gebiedengehaaldkunnenworden,ishetvoorprovinciesonduidelijkwelkeinzetzijpreciesmoetenplegenenisdoelbereikingonzeker.DezeonzekerheidwordtvergrootdoordatoverdevoortgangvandeimplementatievanNatura2000inNederlandendebereikteresultaten(bijv.uitvoeringbeheerplanneneneffectiviteitvanmaatregelen)nau-welijksgedegenactueleinformatietevindenis.

LandschapsbeschermingLandschapsbeschermingkrijgtiniedereprovincialenatuur-ofomgevingsvisieaandacht.Motievenvoorbeschermingvanlandschapzijnvaakvergelijkbaar,maarbenamingenenjuridischebeschermingverschillensterkperprovincie.

In veel provincies wordt landschapsbescherming gezien als een goede manier om eco-systeemdiensten(bijv.recreatiemogelijkheden,vestigingsklimaat)endemens-natuur-re-latieteversterken.Vanuithetoogpuntvanlandschapsbeschermingisookpositiefdatlandschappenindiverseprovinciesexplicieteaanwijzingenbeschermingkrijgenindeprovincialeverordeningdoormiddelvaninstructieregelsvoorgemeentelijkeruimtelijkeplannen.Daarbijhebbendelandschappenverschillende‘titels’:UNESCOWerelderfgoed(Noord-Holland;Zuid-Holland),‘NationaalLandschap’(Drenthe,Gelderland,Groningen,Limburg,Noord-Brabant),‘waardevolleopengebieden’(Gelderland),‘landschap’(Utrecht),Landgoed-enkasteelbiotopen(Zuid-Holland)enLandschapvanprovinciaalbelang(Zeeland).

VaakisonduidelijkofwaardevollelandschappenviahetNNN-regimebeschermingkrijgendoordatmoeilijkteachterhalenisofzebinnenhetNNNvallenenofde‘wezenlijkeken-merkenenwaarden’vanhetNNNookhelderomschrevenentoetsbarelandschappelijkewaardenomvatten.

Het in de Wet natuurbescherming neergelegde instrument van aanwijzing van Bijzonder ProvincialeLandschappenwordttoegepastdoortweeprovincies(Drenthe,Zuid-Holland).Landschapselementenkrijgeneenzekerebeschermingviaderegelgevinginzakehoutop-standen,maarkrijgendaarbuiteninnagenoeggeenenkeleprovinciebeschermingindeprovincialeverordening.InZeelandkrijgendiversetypenlandschapselementenbescher-mingdoordatdezewordenaangemerktals‘provincialelandschappen’.Inveelprovincieskrijgenelementenechteralleenaandachtviasubsidieverlening.InUtrecht,Groningen,ZeelandenZuid-Hollandkrijgenlandschapselementenwelexplicietebeschermingindeprovincialeverordeningdoorinstructieregels.

Landelijk gebied en boerenlandvogelsVoordesterkbedreigdeweidevogelsnemenm.n.Zuid-Holland,Utrecht,GelderlandenOverijsselinmeerdereofminderematederegieenhebbendeeerstedrieookconcreteenambitieuzedoelen.InGroningenhebbenboeren,natuurbeschermersenjagershet


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

initiatiefgenomenenzijntot(verdergaande)afsprakengekomen.Indetweebelangrijksteweidevogelprovincies(FryslânenNoord-Holland)isslechtsbeperktsprakevanhetnemenvanderegie.

Debeschermingvanakkervogelsisnogslechtergeregeld,terwijldeaantallenvanveldleeuweriken,patrijzenenzomertortelssnellerachteruitgaandanvangrutto’s.DemaatschappelijkeorganisatiesinGroningenzijnwelbegonnenaanhetopstellenvaneenactieplanvoorakkervogelseno.a.inZuid-Hollandwordenakkervogelsmeegenomeninhetuitstekendeactieplan.

Provincies hebben voor de bescherming van boerenlandvogels veel instrumenten tot hun beschikkingendezewordengenoemdinnatuurbeheerplannen,provincialeverordenin-gen,actieplannene.d.Erisechterweiniginformatietevindenoverinzetvandegenoemdeinstrumentenen,zoja,ofdezeeffectiefis.Insommigeprovinciesligtdenadruksterkopmaatregelen waar geen overeenstemming over is (afschot van predatoren) of met hooguit eenzeerindirecteffectopaantallenboerenlandvogels(educatieendraagvlakvergroting).Geenenkeleprovincie,metUtrechtalsmogelijkeuitzondering,lijkttehandhavenopland-bouwkundigehandelingenwaarbijdeWetnatuurbeschermingwordtovertreden(maaien en bemesten op een wijze dat nesten of eieren worden vernield of jonge vogels sneuvelen).

Fryslânisalsenigeprovincieopenoverhetfeitdateenaantalinstrumentennietisingezetvanwegegeldgebrekofomdatermetdesectorgeenovereenstemmingoverkonwordenbereikt.

Actieve soortenbeschermingHetherstellenenbehoudenvaneengunstigestaatvaninstandhoudingvansoortenenhabitattypeninNederlandvraagtommeerinzetdanalleen‘passievebescherming’(ver-bodenenvergunningen/ontheffingen).Hetisdaaromgoeddateengrootdeelvandepro-vinciessteedsmeeraandachtheeftvooractievebescherming.Eendeelvandeprovinciesheeftechternoggeenofweinigconcreetbeleidontwikkeldomdeverplichtingvanartikel1.12(1)Wnbinvullingtegeven.IndezeprovinciesisactiefsoortenbeleidbeperkttoteenleefgebiedenbenaderingvoordoelsoortenvanagrarischebeheertypeninhetkadervanhetNNNenagrarischnatuurbeleid(Drenthe,Flevoland,Fryslân,Noord-Holland,Zeeland).

Inmiddels benoemen de meeste provincies prioritaire provinciale soorten of icoonsoorten waarvoorextramaatregelenwordengetroffen(Gelderland,Groningen,Limburg,Noord-Brabant,Overijssel,Utrecht,Zuid-HollandenstraksookFryslân).Concretedoelstellingenontbrekenechterveelalendeinvullingvanactievesoortenbescherminglijktinveelpro-vinciessterkafhankelijktewordengemaaktvandeinzetvanmaatschappelijkepartnersenburgers(Gelderland,Groningen,Overijssel,Zuid-Holland).

Voorzoverbekendzijndelijstenvanprioritairesoortenoficoonsoortennietonderling(tussenprovincies)afgestemd.Vanuithetrealiserenvaneengunstigestaatvaninstand-houdingopnationaalniveauisditwelnoodzakelijk.Ookderijksoverheidneemtgeenregieopditonderwerp.

Passieve soortenbescherming (faunabeheer en andere uitzonderingen op bescherming)Eenaantalfaunabeheereenheden(m.n.Noord-HollandenZuid-Holland)heeftdeinfor-matieoverditthemagoedoporde:opdewebsiteisrelevanteinformatie(inuitgebreidejaarverslagen)tevindenovermeerderejaren.FaunabeheerFlevolandishekkensluiter;opdewebsitezijngeenjaarverslagentevinden.


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Omeenindruktekrijgenvanderelatietussenafschotenschadeisonderzochthoeveelganzenensmientenzijngeschotenper€1000gerapporteerdeschade.Hieroverwordtverschillendgerapporteerdencijferszijndanooknietzomaartevergelijken,maarinmeerdereprovinciesligthetaantalgeschotenganzenofsmientenper€1000schadeopvallendhoog.Zekerwanneerditisgebeurdindewinterkanditredenzijnomhetbeleidvoordebetreffendesoortenkritischonderdeloeptenemen.ErghogeaantallenwerdengevondeninNoord-Holland(voordeschorsingvandeontheffing100-250smientenper€1000getaxeerdeschade),Utrecht(50-250smientenper€1000getaxeerdeschade)enZeelandenZuid-Holland:(50-100grauweganzenper€1000getaxeerdeschade).VanuithetperspectiefvandeVogelrichtlijnroependezeaantallendevraagopofhetafschotjuri-dischdoordebeugelkan,ondermeeromdateenafdoendecausaalverbandmet“belang-rijkeschadeaangewassen,vee,bossen,visserijenwateren”(art.9Vogelrichtlijn)lijktteontbreken.

Er zijn geen provinciale vrijstellingen voor het doden van vogels van de Rode Lijst in het kadervanschadebestrijdingen/ofoverlastbestrijding,maarwelvoorOranjeLijstsoorten:inNoord-Holland(spreeuw),Fryslân(deroekisin2017opdeprovincialevrijstellingslijstgeplaatst)enOverijssel(in2017zijn1423roekengedood).Ditstaatopgespannenvoetmetdeverplichtingomdezesoortenineengunstigestaatvaninstandhoudingteherstel-len en de voorwaarden waaronder volgens de Vogelrichtlijn uitzondering op de bescher-mingkanwordengeboden.Overigensbetekentgeenvrijstellingnietdatergeendierenwordengedoodomdatditookmeteenindividueleontheffingmogelijkgemaaktkanworden.

ErzijnwelvrijstellingenvoorRodeLijstsoortenvandeverbodeninhetkadervanruimte-lijkeontwikkelingenenbestendigbeheer.Hermelijnenwezel(RodeLijststatus‘Gevoelig’)zijninalleprovinciesm.u.v.Gelderland,Noord-Holland,Noord-BrabantenZeelandvrijge-steld.LimburgheeftalsenigeprovincienogeenanderegevoeligeRodeLijstsoortenophaarprovincialevrijstellingslijstgezet,tewetendelevendbarendehagedis.

HoutopstandenDeWetnatuurbeschermingbiedtprovinciesdemogelijkheidomeenkapverbodopteleggen(voormaximaal5jaar)inreactieopeenkapmelding.VoorFlevoland,Fryslân,Overijssel,ZeelandenZuid-Hollandkondenhierovergeenregelswordengevonden.Deoverigeprovincieshebbenditonderwerpwelinmeerofminderdetailuitgewerkt.Signalenvanuitverschillendeprovincieslijkeneroverigensoptewijzendatkapverbodennooitofmaarzeerzeldenwordenopgelegd.

Zuid-HollandenNoord-Hollandgevenaandat‘herbeplantingkwalitatiefenkwantitatiefineenredelijkeverhoudingstaantothetgeveldeoftenietgegane’zonderdituittewerken.Drentheheeftweleenaantaleisenopgesteld,maarnatuurwaardenwordennietspecifiekgenoemd.OokOverijsselgebruiktdeterm‘redelijkeverhouding’,maarlichtdatwelverdertoeendevoorwaardenzijnstrikteralsersprakeisvannatuurlijkeverjonging.Demeesteandereprovinciesgevenaan:‘deherplantehoutopstanddientoptermijntenminstevergelijkbareecologischeenlandschappelijkewaardentekunnenvertegenwoordigen’.Fryslân,Noord-HollandenZeelandverduidelijkendaternaastherplantooksprakekanzijnvannatuurlijkeverjonging.GelderlandenDrenthenoemenalsenigeeentermijnwaaropeenbepaaldesituatiebereiktmoetzijn.Eenaantalprovinciesheeftvoorwaardenopge-steldvoorherplantinNatura2000-gebieden,alzullenkapenherplantookaanderegelsvanhetNatura2000-regimemoetenvoldoen.


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

ConclusiesDebelangrijksteconclusiesdiekunnenwordengetrokkenopbasisvanditonderzoek-deelsinaanvullingop,ofterverhelderingvan,bovenstaandebevindingen-zijn:

• Detransparantietenaanzienvandeinzetophetgebiedvanhetnatuurbeleidverschiltsterkperprovincieenvraagtbijdemeesteprovinciesomverbeteringdoorhetbetertoegankelijkmakenvanmeerspecifiekeinformatieovernatuurbeleid.Daarbijzouhetgoedzijnspecifiekeaandachttebestedenaandeonderlingerelatietussenbeleidsdo-cumenten(bijv.eenomgevingsvisieendespecifiekerevisie-documenten).

• Erissprakevaneensteedssterkerenadrukopeenantropocentrischebenaderingwaarbijdenatuurnutmoethebben.Herstelenbehoudvanbiodiversiteitbetreftechtereeninternationaalaangeganeverplichting.HetvoldoenaandieverplichtingenaanspecifiekereinternationaleenEuropeseverplichtingenkannietafhankelijkgemaaktwordenvandraagvlak,eenbenaderingdietochsomsdoorprovincieswordtingenomen.

• Artikel1.10vandeWnbbepaaltdatdewetondermeerisgerichtophet“beschermenenontwikkelenvandenatuur”,medevanwege“deintrinsiekewaarde.”Erbestaatin het provinciale natuurbeleid echter nagenoeg geen expliciete aandacht voor de consequentiesvandezewettelijkeerkenningvandeintrinsiekewaardevannatuur.Vooral het grootschalige afschot van bepaalde soorten vanwege vermeende schade staatmetdituitgangspuntingrootcontrast.

• Erisvoordeuitvoeringvaneendeelvanhetnatuurbeleideengrote,vermoedelijkvaaknietrealistische,afhankelijkheidvanvrijwilligebijdragenvanmaatschappelijkepartners.

• Deuitwerkingvannatuurambitiesinomgevingsvisiesis(vooralinvergelijkingmetvoormaligenatuurvisies)weinigconcreet,metalsgevolg‘verwatering’envervagingvannatuurambities.Inveelprovincieswordtditnietgeneutraliseerd,bijv.doormeeraandachtvoornatuuropanderebeleidsterreinen.Hiermeewordtnietvoldaanaandeinhoudsvereistenvanartikel1.7vandeWetnatuurbescherming.

• DereedstelageambitiesterrealisatievanhetNNNzijnindiverseprovinciesnogverdernaarbenedenbijgesteldinkwantiteiten/ofkwaliteit,deelsonderhetargu-mentvan‘efficiëntieverbetering’.DeverdelingvandeopgavenvoornieuwenogterealiserenNNN-natuuroverdeprovinciesisonduidelijk.

• Landschapsbeschermingwordtdooralleprovinciesbelangrijkgevonden,maarvertoontgroteverschillenperprovincieenisnietaltijdjuridischverankerdindeprovincialeverordening.Voortzettingvandebeschermingvandevroegerenationalelandschappendoorprovinciesisdaarmeenietverzekerd.

• Hetbeleidinzakepassievesoortenbescherming(verboden,vrijstellingenenonthef-fingen)staatinmeerdereprovinciesomuiteenlopenderedenenopgespannenvoetmethetinternationaleenEuropesenatuurbeschermingsrecht,inhetbijzondermetde voorwaarden waaraan moet zijn voldaan om uitzondering op bescherming toe testaan.Daarbijgaathetmetnameomvrijstellingenenontheffingenvanverbods-bepalingenvoorRodeLijstenOranjeLijstsoorten(voorwaardenietdoorkruisenrealiserenvangunstigestaatvaninstandhouding)enomzeergroteafschotaantallenvan bepaalde vogelsoorten ten opzichte van de omvang van de gemelde schade (voor-waardevannoodzaak(causaalverband)vooreendoorverdragenenrichtlijnenerkendbelang).Devraagisvoortsofbijvrijstellingenvoldoendemaatwerkwordtgeleverd(voorwaardevanhetnietbestaanvaneenanderebevredigendeoplossing).

• Eenpositieveontwikkelingisdateengrootaantalprovinciesintoenemendemateaandachtheeftvooractiefnatuurherstel,aanvullendaanrealisatievanhetNNN.Eenzorgisechterdatconcretedoelenendekoppelingmethetrealiserenvandegunstigestaatvaninstandhoudingvaakontbreken.


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Provinciessprekenregelmatigovereeninspanningsverplichtingwaarhetgaatomhetherstellenenbehoudenvansoortenenhabitattypenineengunstigestaatvaninstandhouding.HetbetreftechtervoorNederlandeenresultaatsverplichtingonderinternationaalenEuropeesrechtenconformartikel1.12(1)Wnbzijndeprovinciespri-mairaanzetomdezeverplichtinginvullingtegeven.Vaneenvrijekeuzetenaanzienvandeselectievanicoonsoortenendematevaninzetvoordezesoortenisdaarom–andersdansommigeprovincieslijkentedenken-geensprake.OokontbreekteeninterprovincialeafstemmingenregievanhetRijkwaarmeeinvullingvandegenoemderesultaatsverplichtingonzekeris.


Sander Turnhout

Markering

1. INLEIDING

1.1 AANLEIDING EN DOEL STUDIE

MetdeinwerkingtredingvandeWetnatuurbeschermingop1januari2017ishetnatuur-beleidgrotendeelsgedecentraliseerdnaardeprovincies.Ditleidttotverschilleninnatuur-beleidenuitvoeringtussendeprovincies.Dieverschillenkunnensamenhangenmetdekenmerkenvandeprovincie,deaardvandenegatieveeffectenopnatuurdiebeleidsma-tigeaandachtbehoeven,voorkeureninaanpakken,debijzonderekansenvoornatuurher-stel,etc.Denkbaarisdanookdatnatuurbeschermingdoordecentralisatiewinstboekt,bijvoorbeeldwanneerzoublijkendatjuistopprovinciaalniveauhetenthousiasmevanoverheden,bedrijven,maatschappelijkeorganisatiesenburgersomnatuurtebeschermenentelatenherstellengroterisofbeterkanwordengeorganiseerddanoplandelijkniveau.Decentralisatiebiedtduskansenvoordenatuur.

Decentralisatievannatuurbeleidroeptechterookvragenop.Nemendespanningentus-seneconomieenecologieopprovinciaalniveautoeenontstaatdoordecentralisatiemeerruimte om economie te laten prevaleren? Bestaat er een neiging om het accent te leggen opbeleefbareenfunctionelenatuurofblijvendenationaleeninternationalenatuurdoe-lenleidend?Iservoldoendesamenwerkingtussenprovinciesomdeeffectiviteitvandeinzettewaarborgen?Iservoldoendeuitwisselingomvanelkaartelerenenomelkaarteinspirerentenaanzienvanambities,intezetteninstrumentenenaanpakken?

Dit document beantwoordt niet al deze vragen, maar is gebaseerd op de overtuiging dat eennuttigediscussieoverdergelijkevragenbegintmetgoedeinformatieoverdeinzetvanprovinciesophetgebiedvanhetnatuurbeleid.InopdrachtvanVogelbeschermingNederland,Natuurmonumenten,deNatuurenMilieufederaties,deWaddenvereniging,SoortenNL en Dierenbescherming hebben Legal Advice for Nature en Bureau Ulucus onderzoekgedaanomdezeinzetinkaarttebrengen.1Daartoeiseenaantalbelangrijkenatuurbeleidsthema’sgeselecteerd.Vooriederthemawordtaandehandvanéénofmeervrageneenindrukgekregenvandeinzetvandeprovinciestot31maart2019.Denieuwecoalitieakkoordenzijninditrapportnietmeegenomen.Tenbehoevevandeoverzichte-lijkheidvandeinformatieenhetmogelijkmakenvaneenonderlingevergelijkingtussenprovincies,zijndeuitkomstenperthemaenvraagineentabelgeplaatst.

Naast het in beeld brengen van de inzet van individuele provincies op het gebied van het natuurbeleidenhetmogelijkmakenvaneenonderlingevergelijkingvandieinzet,beoogtditonderzoekookeenoverkoepelendbeeldteschetsenvandeinzetvanprovinciesgezamenlijk.Hetgaatdaarbijnietomeenprecieze‘kwantitatieveoptelsom’,maaromeenindrukaandehandvandegeselecteerdeonderwerpen.Uitdespecifiekethema-endeelvraag-tabellenzijnalveelstimulansenvoordeverdereontwikkelingvanhetprovin-cialenatuurbeleidtedestilleren,maardoorhetnatuurbeleidvanalleprovinciesonderdeloeptenemenzijnookenkelealgemeneontwikkelingentenaanzienvanhetnatuurbeleidinNederlandopgevallen.

Totslotheeftdezestudiealsbijkomenddoelomprovinciesdemogelijkheidtegevenvanelkaartelerenenomgoedevoorbeeldentedelen.

1 Ditrapportgeeftdeonderzoeksuitkomstenweerenverwoordtnietnoodzakelijkerwijshetstandpuntvandeopdrachtgevers.


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

1.2 LEESWIJZER

Hiernawordteerstdebenaderingvandezestudienadertoegelicht.Aandachtwordtbesteedaandegeselecteerdecentralethema’s,degehanteerdebronnen,deonder-zoeksaanpakenbeperkingenvanditonderzoek(§2).Vervolgenswordendeuitkomstenweergegeven.Deaandachtgaatdaarbijallereerstuitnaardenatuurvisies(alofnietonderdeeluitmakendvaneenomgevingsvisie).Daarbijbestaatprimairaandachtvoordecomponentendievolgensartikel1.7indenatuurvisiebeschrevenmoetenwordeneneventuelebijzonderheden(§3).Daarnawordtverderingezoomdopeenaantalgeselec-teerdecentralethema’sendeelvragen.Vooriederthemaeniederedeelvraagwordtdeinzetvaniedereprovincieineentabelbeschrevenenwordenvervolgensinkortedeel-conclusiesdemeestopvallendepuntenuitgelicht(§4).HetrapportwordtafgeslotenmetenkelealgemeneobservatiesoverhetprovincialenatuurbeschermingsbeleidinNederland(§5).


2. REIKWIJDTE, AANPAK EN BEPERKINGEN

2.1 REIKWIJDTE EN CENTRALE THEMA’S: DE WET NATUURBESCHERMING ALS BASIS

Bij het in beeld brengen van de provinciale inzet op het gebied van het natuurbeleid is de Wetnatuurbeschermingalsuitgangspuntgenomen.Tijdenseenuitvoerigeverkennings-fasezijneerstallerelevanteonderwerpenentakenenbevoegdhedenvandeprovinciesinkaartgebrachtenuitgewerktinmogelijkevragen.Opbasisvandezeuitvoerigelijstzijnvervolgensdevolgendeuitgangspuntenvoorselectievandethema’senvragenuitgewerkten toegepast:

• Belangrijksteonderwerpen• Onderscheidend(komenverschillentussenprovinciesgoedtotuiting?)• Eenduidig geformuleerd• Benodigdeinformatiemetredelijkeinspanningteverkrijgen• Objectiefmeetbaar

Toepassingvandezeuitgangspuntenheeftgeleidtotdeselectievandevolgendethema’s:

• Compleetheid van de natuurvisies• Geselecteerdespecifiekethema’s:• NatuurnetwerkNederland(NNN)• Natura2000• Landschapsbescherming• Landelijkgebiedenboerenlandvogels• Actievesoortenbescherming• Passieve soortenbescherming (faunabeheer en andere uitzonderingen op

bescherming)• Houtopstanden

Bijdeformuleringvandevragenisnietalleengekekennaardeinzetdiedoordewetdwingendwordtvoorgeschreven(‘moet’-componenten)maarooknaarmogelijkandereinstrumenten(‘kan’-componenten).Daarbijisnietbijallethema’suitgegaanvaneenstriktescheidingtussenverplichteenfacultatieveinstrumenten,omdatditonderscheidnietaltijdeenduidigis.Zokanhetgoedzijndatdewetbepaaldeinstrumentenalsfacul-tatiefbenoemt(ofzelfshelemaalnietnoemt),terwijldeinzetvandieinstrumentenwelheelbelangrijkisvoorhetrealiserenvanbepaaldewettelijkvoorgeschrevendoelenendenalevingvanbepaaldeverplichtingen(denkbijv.aanleefgebiedenbescherminginhetkadervanactievesoortenbescherming).

2.2 KARAKTER VAN HET ONDERZOEK: VOORAL BESCHRIJVEND MAAR DEELS BEOORDELEND

Ditonderzoekisprimairgerichtopeenobjectievebeschrijvingvandeinzetvanprovinciestenaanzienvannatuurbeschermingen-herstelenhetdaarmeemogelijkmakenvaneenonderlingevergelijkingtussenprovincies.Dezestudieisderhalvenietbedoeldomdeinzetvaniedereprovincievolledigetebeoordelenofte‘scoren’opbasisvaneenvoorafgaandontwikkeldtoetsingskader.Oponderdelenkomtditrapportechterweltotbeoordelingen.


Sander Turnhout

Markering

Ditkanbijvoorbeeldaandeordezijnwanneerdeauteurseenduidelijkediscrepantieconstateren tussen de inzet van een provincie en de eisen die het geldende natuurbe-schermingsrechtaandieinzetstelt.Ditisbijvoorbeeldaandeordewanneereennatuur-visienietdevoorgeschrevencomponentenvanartikel1.7Wnbbevat.Indeobservatiesinparagraaf5liggenvoortsopprovincie-overkoepelendniveauookenkele‘beoordelingen’besloten.

2.3 BRONNEN

Voorditonderzoekisuitgegaanvanop31maart2019geldendewet-enregelgeving(waaronder met name provinciale verordeningen) en tot die datum vastgestelde en geldendeprovincialebeleidsdocumenten.Hetstellenvandezedatumwasnoodzakelijkomdatverordeningenenbeleidsdocumentenvande12provinciesvoortdurendwordenaangepastofwordenvervangen.Waarmogelijkenhaalbaarisechterweleen‘vooruitblik’gemaaktopbasisvannognietvastgestelde(maarvergaandontwikkelde)beleidsdocu-menten.Ookisgebruikgemaaktvanbestaandestudies,waaronderbijvoorbeelddevierdeVoortgangsrapportageNatuurendeLerendeEvaluatievanhetnatuurpact.

WatbetreftdeprovincialedocumentatieismetnamegebruikgemaaktvandeNatuurvisieen/ofOmgevingsvisie,uitvoeringsagenda’sof–programma’s,natuurbeleidsplannen,specifiekenota’s(bijv.inzakefaunabeheer,actievesoortenbescherming,e.d.)enrelevanteprovincialeverordeningen(m.n.Natuurbeschermingsverordening,Omgevingsverordening,VerordeningRuimte).Daarnaastisregelmatigverdergekeken,bijvoorbeelddoorgebruik-makingvandedigitaalbeschikbaredocumentenvanProvincialeStaten(bijv.Notavanbeantwoordingnaaraanleidingvanconsultatierondes,discussiesovermoties,e.d.).

2.4 ONDERZOEKSAANPAK

Desk-studyIneeneerstefase–dieverreweghetgrootstedeelvanhetonderzoekheeftomvat-iseendesk-onderzoekuitgevoerdopbasisvandehierbovengenoemdedocumenten.Indezefasezijndeprovinciesopdehoogtegebrachtvanhetonderzoek,maardeprovincieszijnnietgevraagdominformatieteleveren.Hetvragennaaropenbaarbeschikbareinformatieishiermeevoorkomenenookkonzoeengoedeindrukwordenverkregenvandepubliekebeschikbaarheidenvindbaarheidvandeinformatie.

Commentaar en navraag provinciesOmvervolgensgateninkenniszoveelmogelijktedichteneninterpretatiestelatentoetsenzijn de voorlopige resultaten in een tweede fase voorgelegd aan provincieambtenaren die nauwbijhetnatuurbeleidbetrokkenzijn.Daartoeiseenconceptvandegehelerappor-tageaaniedereprovincietoegezondenzodatprovinciesookconcept-informatieoverdeandereprovincieshebbenontvangen.Vandezemogelijkheidvanverbeteringenaanvul-lingisdoorprovinciesverschillendgebruikgemaakt(ziehiernaonder‘beperkingen’).

Opbasisvandeinbrengperemailvaneenaantalprovinciesheeftmetdiverseprovinciesnaderbilateraaloverlegperemailplaatsgevonden.Hierbijginghetveelalomeennaderecheckvandeinhoudelijkeinformatieendebronnenwaarindeprovincialeinbrengkonwordenteruggevonden.Nietopschriftelijkebronnenterugtevoereninformatieisinbeginselnietmeegenomenbijdeaanvullingvanhetrapport.

Dereactiesvandeprovinciesdiewelhebbengereageerdhebbengeresulteerdineensub-stantieelaantalverbeteringen,deelsomdaternieuwegegevenswerdenaangeleverddie


Sander Turnhout

Markering

nietdoordeauteurswarengevonden;deelsomdatermetnameopdewebsitesvanfau-nabeheereenhedenveelgedateerdeinformatieblijkttestaan.Nietalleopmerkingenvanprovincieszijnechterverwerkt,o.a.wanneergegevensnietkondenwordengeverifieerdofwanneerinschattingenoverbijvoorbeelddematevaninzetofhetvoldoenaaneisenvandeWetnatuurbeschermingafwekenvandievandeauteurs.

Eenbelangrijkeaanpassingnaaraanleidingvanhetcommentaarvanprovinciesbetrofdeparagraafoverdenatuurvisies.Aanvankelijkwasperprovincieenperonderdeelvanartikel1.7vandeWetnatuurbeschermingeenbeeldgeschetstvandeinhoudvandevisies.Omdezeinformatievervolgensperprovinciesmeerintegraaltebezien,waseenkortekarakteriseringvandevisieperprovincieopgenomen.Dezeaanpakwasuitdagendvanwegedeactualiseringofgehelevervangingvanvisiesindeloopvanhetonderzoek,maarbleekvooralnietgoedtevallenbijprovincies.Deomvangvandevisiesverplichttedeauteursomaccententeleggeneneenindruktegevenvandematewaarinonderwerpenaandachtkrijgen.Ditgafruis,bijvoorbeeldomdatprovincieambtenarenandereaccentenzoudenwillenleggenofdebeschrevenindruksubjectiefvonden.Omdezeredenenisdeuitvoerige tabel en de beschrijvingen per provincie uit het rapport gehaald en vervangen doormeerfeitelijkegegevens(bijv.isereennatuurvisie?)enmeerintegralebesprekingenvandeverplichteinhoudselementenvooralleprovinciesgezamenlijk(zie§3).Omdeveel-heidvaninformatieindeoorspronkelijketabelenbeschrijvingennietgeheelteverliezenzijndezeonderdelenopgenomenineenbijlagebijditrapport.Dezebijlagemoetderhalvegelezenwordenmetdebovengeschetstespanninginhetachterhoofd.

Rol opdrachtgeversDeopdrachtgeverszijnbijhetonderzoekbetrokkengeweestdoorregelmatigeoverleg-genvaneenbegeleidingscommissie.Dezecommissieheeftvooraleenrolgespeeldbijdeselectievanthema’sendeformuleringvanvragen.Evenalsdeprovincieshebbenookdeopdrachtgeversdekansgehadcommentaaropeenconcept-rapportageteleveren.Inbrengmoest(evenalsbijdeprovincies)gebaseerdzijnopschriftelijkeverifieerbarebronnen.

2.5 BEPERKINGEN

Gebrekkige toegankelijkheid en vindbaarheid van informatieTijdenshetverzamelenvandeinformatieisduidelijkgewordendatveelgegevensbetref-fendedeinzetvanprovinciesophetgebiedvanhetnatuurbeleidmoeilijktevindenzijn.Informatieopdeverschillendethema’swordtnietopeeneenduidigemanierdoordeprovinciesbijgehoudenendetoegankelijkheidvanveelgegevensisbeperkt.Informatieisveelalverdeeldovereengrootaantalbeleidsdocumentenenoverkoepelendedocu-menten,zoalsdenatuurvisies,bevattenveelalalleenalgemenebeschrijvingen.Hetfeitdatveelbeleidsdocumentenvanprovinciesinverschillendejarenzijnvastgesteld(bijv.denatuurvisies,nota’soverspecifiekethema’s)bemoeilijkthetverzamelenvanvergelijkbareinformatieeveneens.Bovendienishetvoordegenedieinformatiezoektmoeilijknategaan of beleidsdocumenten over het hoofd worden gezien en of documenten inmiddels zijnaangepastofvervangen.Ditbetekentdatdevolledigheidenjuistheidvanverzameldegegevensnietkanwordengegarandeerd.

Verschillen in bereidheid tot medewerking bij provinciesEenanderebeperkingisdatnietalleprovinciesgebruikhebbengemaaktvandemoge-lijkheidomtereagerenophetconceptrapport.Fryslân,Gelderland,Groningen,Noord-Holland,Utrecht,ZeelandenZuid-Hollandhebbendatwelgedaan,waarbijNoord-Hollandzeerkritischwasen‘ambtelijkafstandheeftgenomen’vanhetrapport.Overijsselheeft


Sander Turnhout

Markering

aangegevengeenvoorstandervanseparateevaluatietrajectennaastdeEvaluatievanhetNatuurpactendaaromnietinhoudelijktereageren.OokNoord-Brabantlietwetengeenaanleidingtezienomtereageren.DrentheenLimburghebbengemeldtezullenreageren,maarhebbendatuiteindelijknietgedaan.Flevolandheeftinhetgeheelnietgereageerd.Indetekstenoverdeprovinciesdieniethebbengereageerdisdaardoorhetrisicogroterdathiernogonjuisteofverouderdegegevensinstaan.

Beperkte reikwijdteDehierbovenbeschrevendoelenvandezestudieendegemaaktekeuzesindereikwijdtebrengenookbeperkingenmetzichmee.HetgebruikvandeWetnatuurbeschermingalsbasisbetekentbijvoorbeelddatinzetinhetkadervandeEUKaderrichtlijnWaternietafzonderlijkinbeeldisgebracht,ookalisdezeinzetvangrootbelangvoornatuurherstel.Ditzelfdegeldtvoorandereonderwerpen,zoalshetgebruikvanbestrijdingsmiddelen,stikstofbeleid,e.d.Hetmeenemenvanaldezeonderwerpenzoudezestudieteomvangrijkmaken.Hetuitgangspuntvandepraktischuitvoerbaarheidvandestudiebetekentvoortsdatcomponentendiebijzondermoeilijkinbeeldgebrachtkunnenwordennietindestudiezijnmeegenomen.Hetgaathierbijondermeeromexactecijfersoverfinanciering(provin-cialeenanderevoornatuurbeschermingbedoeldebudgetten)endecapaciteitintoezichtenhandhaving.

Voortsmoetwordenbedachtdatbijdeinvullingvandetabellenprimairisgekekennaarhetdoordeprovincieszelfgeformuleerdebeleidendedaarinverwoordeambitiesendoelen en niet naar de inzet van andere actoren binnen de provincie wanneer de provincie daarnietdirectbijbetrokkenis.

Het risico van papieren tijgers Eenbeperkingdieexplicietbenoemdmoetwordenisdatinditonderzoekprimairisgeke-kennaarhetbeleidendejuridischeverankeringvanditbeleidzoalsvastgelegdinbeleids-documentenendeprovincialeverordening(en).Ditbetekentdatnietisgetoetstofditbeleiddaadwerkelijkwordttoegepastendeprovincialeverordeningenanderejuridischeinstrumentenindepraktijkwordennageleefd.Ineenaantalgevallenisdaartochietsoveropgenomen,bijv.uitrapportages,jaarverslagenvanfaunabeheereenhedenofrechtelijkeuitspraken.

Nogonduidelijkerisofdebeschrevenambities(doelen)wordengerealiseerd.Vandezijdevangroeneorganisatieszijninreactieopeeneerderconceptvanditrapportveelzorgenopditpuntontvangenenisaangegevendatditrapport–ondanksdekritischeconclusiesopveelonderdelen-eentepositiefbeeldschetstvanhetprovinciaalnatuurbeleid.Dezezorgenzijnnietinditrapportverwerktomdatdepraktijknietafzonderlijkisonderzocht.Bijhetlezenvanditrapportmoetmetdezebeperkingechterwelrekeningwordengehou-denenhetisdaarombelangrijkomdeuitkomstenvandezestudietebezieninsamenhangmetuitkomstenvanbeleidsevaluatiesenvooralecologischemonitoringsonderzoeken(bijvoorbeeldvanPBL,SoortenNL,e.a.).

Ineenpersoonlijkenootgevendeauteursvanditonderzoekgraagaandateenvolgendelerendeevaluatievoldoendegedetailleerdzoumoetenzijnenuitdrukkelijkzoveelmogelijkmedebetrekkingzoumoetenhebbenopuitvoeringvanbeleidindepraktijk,toepassingenhandhavingvandeprovincialeverordeningenendoelbereiking.Ditomtevoorkomendaterteveellichtkomttussenhet(papieren)beleidenerzijdsenderealiteitinhetveldanderzijds.


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

3. NATUURVISIES

Wet natuurbescherming en de provinciale natuurvisieOpgrondvanartikel1.7vandeWetnatuurbeschermingmoetenProvincialeStateneenprovincialenatuurvisievaststellen(1.7(1)).Eennatuurvisiebevatdehoofdlijnenvan“hettevoerenprovincialebeleidgerichtophetbehoudenhetzomogelijkversterkenvandebiologischediversiteitenhetduurzamegebruikvandebestanddelendaarvan”(1.7(2)).DeWnbschrijfteenaantalverplichteinhoudscomponentenvoorenbenoemtookenkelefacultatieveinhoudscomponenten(1.7(2)):

Verplichte onderdelen (1.7(2)(a))en(1.7(3))zijnbeschrijvingenvan:

• hetbeleidgerichtopdeuitvoeringvandeverplichtingen,genoemdinartikel1.12(1):dezorgvoorhettreffenvanmaatregelendienodigzijnomEuropeesbeschermdesoortenenhabitatsenrodeLijstsoortenineengunstigestaatvaninstandhoudingtebrengenentehouden(1.7(2)(a));

• hetbeleidgerichtopdeuitvoeringvandeverplichtingen,genoemdinartikel1.12(2):de“zorgvoordetotstandkomingeninstandhoudingvaneensamenhangendlandelijkecologischnetwerk”(NNN)(1.7(2)(a));

• integratievanhetprovincialenatuurbeleid“methetprovincialealgemeneeconomischbeleid,ruimtelijkebeleid,milieubeleid,waterbeleidencultuurbeleid”(1.7(3));

• desamenhangtussenhetprovincialenatuurbeleiden“hetbeleidendeverantwoor-delijkhedenvanandereoverhedenopdatterrein”(1.7(3)).

Facultatieve onderdelen(“ingevaldeprovinciedatvanbelangacht”;(1.7(2)(b))zijnbeschrijvingen van:

• het beleid ten aanzien van de uitvoering van de bevoegdheid van GS om buiten het NNN bijzondere provinciale natuurgebieden of bijzondere provinciale landschappen aantewijzen(bevoegdheidneergelegdin1.12(3));

• beleid“gerichtophetbehoud,beheerenzonodigherstelvanwaardevollelandschap-pen,metinachtnemingvanhuncultuurhistorischekenmerken”;

• beleidgerichtop“hetbehoudenhetzomogelijkversterkenvanderecreatieve,educatieveenbelevingswaardevannatuurenlandschap”.

Rol provinciesDenatuurvisiedieProvincialeStatenmoetenvaststellen(art.1.7(1)Wnb)kanonderdeeluitmakenvaneenandereprovincialevisie,zoalseenOmgevingsvisie(1.7(4)).Zoalshiernaduidelijkzalworden,bestaanertussendeprovinciesverschillenvoorwatbetreftdeaardvanhetdocumentdatalsnatuurvisieindezinvandeWnbwordtaangemerkt.DeNatuurvisiewordtvastgestelddoorPS.Veeluitwerkingenvanhetbeleidzijnhetonder-werpvanuitvoeringsprogramma’s,soortenbeleidnota’s,e.d.,maarbijdebesprekingvanditeersteonderwerpisalleengekekenofdehierbovengenoemdeverplichtecomponen-tenindenatuurvisiezelfzijnterugtevinden.Art.1.6(1)(2)WnbverplichtPSomdenatuur-visie te actualiseren door het wijzigen van onderdelen of het vaststellen van een nieuwe visie.Hiervoorisgeenvastetermijnindewetopgenomen.


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

• Hebben alle provincies een natuurvisie?

• Zo ja, betreft het een afzonderlijke natuurvisie, een omgevingsvisie of een combinatie?

Hebben alle provincies een natuurvisie?

Ja,metuitzonderingvanFryslân.Laatstgenoemdeprovincieheefteenontwerp-omgevingsvisieopgestelddieeindseptember2019inPSbehandeldzalwordenenmededestatusvannatuurvisiezalhebben.

Zoja,betreftheteenafzonderlijkenatuurvisie, een omgevingsvisie of eencombinatie?

Afzonderlijkenatuurvisie: AfzonderlijkenatuurvisieNAASTOmgevingsvisie:

Omgevingsvisie die mede de status vannatuurvisieheefteneeneven-tueel eerder opgestelde natuurvisie vervangt:

Natuurvisie en Omgevingsvisie zonderduidelijkeonderlingever-houding:

Groningen(Natuurvisiein2017vast-gesteld ter aanvulling van de nog geldende‘BeleidsnotaNatuur2013-2021’),Limburg(Natuurvisie2016);

Utrecht(Natuurvisie2016),Zeeland(Natuurvisie2017);

Zuid-Holland(deBeleidsvisieGroen(2012)isop20februari2019vervangendoordeVisieRijkeGroenblauweLeefomgeving;erisookeenomgevingsvisieindemaak).

Drenthe(Natuurvisie2014-2040enOmgevingsvisie2018); Noord-Brabant(vanaf1-1-2017werd de Beleidsnota Uitnodigend Groen2012-2022(BUG)alsnatuur-visiebeschouwd;BUGisblijvengeldennaastOmgevingsvisie).

Gelderland;

Noord-Holland(deOmgevingsvisievannov.2018heefto.a.destatusvanNatuur-visie;deAgendaGroen(2013),dievanaf1/1/’17dienstdeedalsNatuur-visie,isingetrok-ken);

Overijssel(Omgevingsvisie2017endaarnaherzien);

Inontwikkeling:Fryslân

Flevoland


• Hebben alle provincies een natuurvisie?

• Zo ja, betreft het een afzonderlijke natuurvisie, een omgevingsvisie of een combinatie?

Hebben alle provincies een natuurvisie?

Ja,metuitzonderingvanFryslân.Laatstgenoemdeprovincieheefteenontwerp-omgevingsvisieopgestelddieeindseptember2019inPSbehandeldzalwordenenmededestatusvannatuurvisiezalhebben.

Zoja,betreftheteenafzonderlijkenatuurvisie, een omgevingsvisie of eencombinatie?

Afzonderlijkenatuurvisie: AfzonderlijkenatuurvisieNAASTOmgevingsvisie:

Omgevingsvisie die mede de status vannatuurvisieheefteneeneven-tueel eerder opgestelde natuurvisie vervangt:

Natuurvisie en Omgevingsvisie zonderduidelijkeonderlingever-houding:

Groningen(Natuurvisiein2017vast-gesteld ter aanvulling van de nog geldende‘BeleidsnotaNatuur2013-2021’),Limburg(Natuurvisie2016);

Utrecht(Natuurvisie2016),Zeeland(Natuurvisie2017);

Zuid-Holland(deBeleidsvisieGroen(2012)isop20februari2019vervangendoordeVisieRijkeGroenblauweLeefomgeving;erisookeenomgevingsvisieindemaak).

Drenthe(Natuurvisie2014-2040enOmgevingsvisie2018); Noord-Brabant(vanaf1-1-2017werd de Beleidsnota Uitnodigend Groen2012-2022(BUG)alsnatuur-visiebeschouwd;BUGisblijvengeldennaastOmgevingsvisie).

Gelderland;

Noord-Holland(deOmgevingsvisievannov.2018heefto.a.destatusvanNatuur-visie;deAgendaGroen(2013),dievanaf1/1/’17dienstdeedalsNatuur-visie,isingetrok-ken);

Overijssel(Omgevingsvisie2017endaarnaherzien);

Inontwikkeling:Fryslân

Flevoland

• Bevatten de visies de op grond van art. 1.7 Wnb verplichte inhoudselementen?

Beleid 1.12(1) Wnb: maatregelen om GSvI van 1.12(1)-soorten te realiseren

Beleid 1.12(2): Realisering Natuur Netwerk Nederland-NNN

Beleid integratie natuur in andere beleidsvelden Samenhang provinciaal natuurbeleid met natu-urbeleid van andere overheden

De meeste visies benoemen biodiversiteits-behoudexplicietalséénvandebelangrijkebeleids-opgaven.Ambitieniveauswordenindevisienietaltijdinconcretedoelenvertaald en wanneer dat wel zo is bestaan erverschillen(bijv.Gelderland:75%VHR-doelenbehaaldin2030;Fryslân:in2025is de neergaande lijn van de biodiversiteit omgebogen,e.d.) Andersdanart.1.7Wnbveronderstelt,benoemenslechtsenkeleprovinciesexpli-cietdeopgavevanartikel1.12(1)Wnb(bijv.Groningen,Overijssel,Zeeland).Veelprovin-cies besteden echter wel in meer algemene bewoordingen aandacht aan het herstel van populatiesvansoortenenhetbelangvanactievesoortenbescherming.Steedsmeerprovincieshebben‘icoon-soorten’geselecteerdwaarvoordeprovinciezichbijzonderverantwoordelijkvoelt(Groningen,Limburg,Noord-Brabant,Noord-Holland,Utrecht,Zuid-HollandenstraksookFryslân).

Veelalwordtnietspecifiekuitgelegdhoedeprovinciedegunstigestaatvaninstand-houdingvandezesoortenwilbereiken;verschillende provincies hebben dit nader uitgewerktinnota’sofzijnditvanplantedoen (zie hieronder §4,onderE.)DevisiesvanFlevoland,ZeelandenDrenthebestedeninhoudelijkaanactievesoorten-beschermingrelatiefhetminsteaandacht.

Alle visies besteden aan-dacht aan NNN maar wel in algemenezin.Aangegevenwordt veelal dat het NNN zalwordengerealiseerd.Bepaalde provincies heb-bendaarbijoudeambitiestenopzichtevandeherijkteEHS behouden maar dit is vaakniethelder(ziehierna§4,onderA). Voorwatbetrefthetjaartalvanrealisatiegaannagen-oeg alle provincies uit van 2027(bijv.Fryslân,Limburg,Utrecht,Noord-Brabant,Zeeland)maarGelderlandwil de bijdrage aan NNN in 2025gerealiseerdhebben.De provincies besteden in het algemeen weinig aan-dachtaandemoeilijkhedendie bij het realiseren van NNN worden ervaren en hoedieopgelostkunnen/zullenworden.Zieverder§4,onderA.

Allevisiesbestedenaandachtaandeintegratievanhet natuurbeleid in andere beleidsvelden, maar daarbijgaathetbijveelprovincieseigenlijkvooralomvergroeningvandelandbouw,koppelingnatuurenrecreatieenafstemmingtussennatuurenwaterbel-eid.Het gaat hierbij om het verminderen van natuur-belastingmaarvaakookomalgemenestellingenoverkoppelkansenenkansenvoorhetvindenvanmedefinancieringvoornatuurherstel.Vanuitlaatst-genoemdperspectiefbenoemteenenkeleprovincieookexplicietderelatietussennatuurengezondheid(bijv.Flevoland)ennatuureneengezondebodem(bijv.Utrecht).Slechtsenkeleprovinciesbestedenookaandacht aan andere beleidsterreinen zoals mobilite-it-eninfrastructuurbeleidenindustrie(bijv.Noord-BrabantenUtrecht)ennatuurinclusiefbouwen(bijv.Zuid-Holland).Deontwerp-omgevingsvisievanFryslânbenadrukthetmeestexplicietdesamenhangtussenvier grote urgente uitdagingen: 1)Deleefomgevingleefbaar,vitaalenbereikbaarhouden, 2)energietransitie, 3)klimaatadaptatie,en4)biodiversiteits-versterking(ontwerp-omg.visiep.6).

Omgevingsvisiesbestedennaarhunaardvaakmeeraandachtaansamenhangenintegratiemaarveelalinzeeralgemenezinenvaakalleeninhethoofdstuknatuur(endusjuistnietinhoofstukkenoveranderebeleidsterreinen)(bijv.Overijssel).Tenopzichtevannatuurvisies zijn de bewoordingen in omgevingsvisies veelalalgemenerenminderconcreetwatbetreftdoel-enenmaatregelen(zie§5).Utrechtisindenatuurvisiehetmeestconcreetenformuleertalsconcreteambitieeenafwegingskadervoorvergunningverleningomeconomischeontwikkelinggepaardtelatengaanmetneutraleoflievernogpositievenatuurgevolgen.

De samenhang tussen het provinciale natuurbe-leidenhetbeleidendeverantwoordelijkhedenvanandereoverhedenopditterrein,komtinallevisiesterugmaarvaakinzeeralgemenezin.Benadruktwordtveelaldathetrealiserenvandoelenalleenmogelijkismetdeinzetvanensamenwerkingmeto.a.andereoverheden,maarvaakisdevisienietspecifiekinwaterdanvandieandereoverhedenwordtverwacht.Samenwerkingmetgemeentenenwaterschappenwordtinveelvisiesmetnamebenadruktvoorwatbetrefthetvergroenenvanhetlandbouwbeleid(bijv.Limburg,Noord-Brabant),koppelenvannat-uur-enwaterbeleid(o.a.Drenthe,Noord-Brabant,Utrecht),versterkingstadsnatuur(Limburg,Noord-Brabant),hetrealiserenvanhetNNN(bijv.Gelderland,Utrecht,Zeeland)enlandschaps-bescherming(Drenthe,Gelderland).

Specifiekereonderwerpentenaanzienwaarvansamenwerkingmetandereoverhedenwordtgezochtbetreffeno.a.:grensoverschrijdendenatuurgebieden (Drenthe en Gelderland) en gebiedsontheffingen,gedragscodesenfauna-schade(Limburg).Nogconcreterevoorstellenbetreffenondermeerdereguleringvanligplekkenvan woonboten tot gemeenten het zelf hebben geregeld (Utrecht), aandacht voor houtopstanden inAPV(Zeeland)engezamenlijkbermbeheer(Zeeland). De visie van Utrecht is het meest concreet over verwachtingeninzakedeinzetvanandereover-hedenendurftdaarbijookconcreettevragenomdoorvertalingvanprovinciaalbeleid(bijv.doorvertalinglandschapskwaliteiteningemeen-telijkeplannen). Visiesdieoversamenwerkingmetandereover-hedenrelatiefhetmeestopdevlakteblijvenzijndievanFlevoland,Groningen,Noord-HollandenOverijssel.


• Zijn er voorbeelden van voor de natuur positieve beleidsambities, die voor de betreffende visie – in vergelijking met andere visies – bijzonder genoemd mogen worden?

Drenthe Doorkijknaar2040.Specifiekeaandachtvooroudebossen(>200jr),alishetweinigconcretedoelen.Aandachtvoorgrensoverschrijdendegebiedsbe-scherming.

Flevoland Aandachtvoorrelatiesnatuurensportengezondheidvanuiteenwensom(mede)financieringdoordemarktmogelijktemaken(p.21natuurvisie).

Fryslân (geen geldende natuurvisie)

Deontwerp-omgevingsvisiewordtexplicietgezienalseenbelangrijkebijdrageaandeimplementatievande17VN-duurzameontwikkelingsdoelstellin-gen(SDGsofGlobalGoals)(p.20).Ditsluitaanbijartikel1.3vandeOmgevingswet.Ookderuimeaandachtvoorklimaatadaptatieendebeschermingvanstilteendonkertevallenop.

Gelderland Expliciete aandacht voor grensoverschrijdende verbindingen tussen natuurgebieden, zowel tussen Gelderland en andere provincies als tussen GelderlandenDuitsland(4.2Omg.visie).

Groningen Ooksoortendiebuitenspecifiekebeschermingsregimesvanhst.3vandeWetnatuurbeschermingvallenkunnenGroningsesoortzijn.OpenheidWaddenzeekrijgtspecifiekeaandacht.

Limburg Relatiefveelaandachtvoornationaleparkenennationaallandschap.

Noord-Brabant Andersdanveelanderevisiesbestaaterexplicietaandachtvoorrelatiesnatuureninfrastructuur(bijl.4).Explicietgeenduurzameenergieproductieinnatuurgebieden.Voorgenomenherintroductievanvijfgrotezoogdiersoortentenbehoevevancompletereecosystemen,maaronduidelijkisofditrelatiefoudevoornemennogtoepasselijkis.

Noord-Holland Werelderfgoedverdrag(UNESCO)endeEuropeseLandschapsconventiewordengenoemdals‘randvoorwaarden’voorhetbeleid.

Overijssel Geenwindparkeninnationalelandschappen.

Utrecht Formuleertalsconcreteambitieeenafwegingskadervoorvergunningverleningomeconomischeontwikkelinggepaardtelatengaanmetneutraleoflievernogpositievenatuurgevolgen.Onderdeicoonsoortenvallenookdiverseinsecten(p15).Oponderwerpactievesoortbeschermingwordtexpli-cieteensamenwerkinggezochtmeto.a.terreinbeheerders(p16)

Zeeland

Aankondigingaandachtvoorrust,rust,stilte,weidsheid,openhorizonenduisternisbijprovincialeomgevingsvisie.Goedeaandachtvoordebetekenisvanhetbegripbiodiversiteit:“Hetbetreftzoweldevariatieinsoorten,alsookdeerfelijkevariatiebinnensoortenendevariatieaanlevensgemeen-schappenofecosystemen.”(p.9)

Zuid-Holland Veelaandachtvoorhetkansenbiedenaankinderenommetnatuuroptegroeien.Zowordtdeprovincieo.a.gezienalseen“paradijsvoorkinderenmetspeelnatuur,groenblauweschoolpleinen,ontdekkingsplekkenenklimbomen.”(p.4)


Conclusies• 11vande12provincieshebbeneennatuurvisievastgesteld,alofnietalsintegraal

onderdeelvaneenomgevingsvisie.Fryslânisdeenigeprovinciezondernatuurvisiemaareenontwerp-omgevingsvisiewordteindseptember2019inPSbehandeld.

• ErbestaantussendeprovinciesgroteverschillenvoorwatbetreftdeaardvanhetdocumentdatalsnatuurvisieindezinvandeWnbwordtaangemerkt.Wanneereenprovinciezoweleennatuurvisiealsomgevingsvisieheeft,isderelatienietaltijdduidelijk(bijv.Flevoland).Eenenkelekeerwordtaangegevendatallerleispecifie-kerebeleidsdocumenten,zoalsuitvoeringsagenda’s,eenonderdeelvormenvandenatuurvisie(bijv.Zuid-Holland:“lntegraalonderdeelvandenatuurvisievormtdeUitvoeringsagendagroenblauweleefomgeving”;KaderbesluitGroen2018,juni2018,ProvincialeStatenbesluit7100,ProvincieZuid-Holland).

• Veelnatuurvisieswordenvooreenperiodevan6jaarvastgesteldmaarmakenuitdrukkelijkeendoorkijknaardelangeretermijn.HetgaatdaarbijbijvoorbeeldomdeafrondingvanhetNNNin2027,maardiverseprovincieskijkenverdernaar2030,2040of2050.

• Inveelnatuurvisieskomennagenoegalleverplichteenfacultatieveonderwerpen,genoemdinartikel1.7Wnb,aanbod,maarmeestalslechtsinzeeralgemenezin.Veelcomponentenvandenatuurvisieskrijgeneennadereuitwerkinginuitvoeringspro-gramma’s,beleidnota’s,e.d..Omeengoedbeeldvanhetprovincialenatuurbeleid,degesteldedoelenendedaaruitvoortvloeiendeconsequentiestekrijgenzalkennismoetenwordengenomenvandezeonderliggende,nietaltijdgemakkelijkvindbare,documenten(voordegeselecteerdespecifiekethema’sgebeurtdathiernain§4);

• IndenatuurvisieszijnkeuzesenafsprakenherkenbaardieeengrondslagvindeninhetDecentralisatieakkoordNatuur(2011),hetNatuurpact(2013)endedaarbijbehorendeOvereenkomsttussenprovinciesenmanifestpartijen,maarondanksdezegezamen-lijke‘roots’latendenatuurvisiesonderlingbehoorlijkeverschillenzien:

◦ Veelprovinciesgevenindenatuurvisie–andersdanartikel1.7Wnbvoor-schrijft–geenofnauwelijkseenbeschrijvingvandewijzewaaropdeverplich-tingvanartikel1.12(1)Wnb(hettreffenvanmaatregelendienodigzijnomdegenoemdesoortenenhabitatsingunstigestaatvaninstandhoudingtebren-gen)invullingzalkrijgen.EengoedeuitzonderingbetreftUtrecht.OokLimburgenZuid-Hollandbestedenaandachtaanicoonsoortenmaarleggennauwelijksuithoedezesoortenineengunstigestaatvaninstandhoudinggebrachtgaanworden.ZoalswehieronderzullenziendoetZuid-Hollanddatwelvoorvogelsvanhetlandelijkgebied;

◦ Slechts vier provincies besteden aandacht aan het instrument van aanwijzing van Bijzondere Provinciale Natuurgebieden of Landschappen en redenen omditinstrumentwelofjuistnietintezetten(facultatievecomponent):Groningen,Noord-Holland,UtrechtenZuid-Holland;

◦ Denatuurvisiesvanveelprovinciesbenadrukkenkoppelkansentussennatuurenanderebeleidssectoren,vooralvanuitkansenomecosysteemdienstenteversterkenofmedefinancieringmogelijktemaken.Hetbeleidomdedrukopnatuurdooranderesectorenteverminderenkrijgtminderaandachtenisvaakbeperkttotdelandbouw(Drenthe,Flevoland,Gelderland,Groningen,Overijssel,Zeeland).Slechtsenkeleprovinciesbestedenaandachtaanhetverminderenvandenatuurdrukdooranderesectoren,zoalsbijvoorbeeldinfrastructuur/mobiliteit(Noord-Brabant,Utrecht–ziebovenstaandetabel);

◦ de samenhang tussen het natuurbeleid van de provincie en het beleid en de verantwoordelijkhedenvanandereoverhedenopditbeleidsterreinkrijgtindemeestenatuurvisiesslechtsinzeeralgemenezinaandacht(bijv.bijhetbena-drukkenvanhetbelangvansamenwerkingenpartnerschap).Denatuurvisies


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

vanDrenthe,Gelderland,Noord-BrabanteninhetbijzonderUtrechthebbenhiervoormeerconcreteaandacht.

◦ Denatuurvisiesbesprekenregelmatigonderwerpendienietinartikel1.7worden genoemd en in de natuurvisies van de meeste andere provincies ontbreken.Voorbeeldenzijndebeschermingvanoudebossen(Drenthe),beschermingvansoortendiebuitendespecifiekeregimesvallen(Groningen),nationaleparkenennationalelandschappen(LimburgenOverijssel),herintro-ductievangrotezoogdieren(Noord-Brabant),Werelderfgoed(Noord-Holland),deEuropeseLandschapsconventie(Noord-Holland),aandachtvoorrust,rust,stilte,weidsheid,openhorizonenduisternis(Zeeland,Groningen)enhetkansenbiedenaankinderenommetnatuuroptegroeien(Zuid-Holland).

◦ Indiverseprovinciesiseensterkeverwatering(veralgemenisering)vanhetnatuurbeleid zichtbaar bij de verschuiving van een natuurvisie naar een Omgevingsvisie(Noord-Brabant,Noord-Holland).Daarwaaromgevingsvisiesnogwelspecifiekeaandachtaannatuurbestedenisdiesomsbeperkttoteenafzonderlijkhoofdstuk(bijv.Flevoland).


4. DE INZET VAN PROVINCIES OP GESELECTEERDE THEMA’S

A. NATUURNETWERK NEDERLAND

Wet natuurbescherming en het Natuurnetwerk NederlandHetconceptvaneenNatuurnetwerkNederland(NNN)vindtzijnoorsprongindeEcologischeHoofdstructuur(EHS)diewerdvoorgesteldinhetNatuurbeleidsplanvan1990.HetNNNheefteenexplicieteverankeringgekregeninartikel1.12,tweedelid,vandeWetnatuurbescherming:

“Met het oog op het eerste lid dragen gedeputeerde staten in hun provincie in elk geval zorg voor de totstandkoming en instandhouding van een samenhangend landelijk ecologisch netwerk, genaamd «natuurnetwerk Nederland». Zij wijzen daartoe in hun provincie gebieden aan die tot dit netwerk behoren.”

Rol provinciesZoalsinhethierbovengeciteerdeartikellidverwoord,zijndeprovinciesverantwoordelijkvoorderealisatievanhetNNNenhetdaartoeaanwijzenvangebieden.Opgrondvanarti-kel1.7,tweedelid,ondera)Wnbmoetendeprovinciesinhunnatuurvisiedehoofdlijnenvanhunbeleidteruitvoeringvandezeverplichtingbeschrijven(zie§3).

HetNNNheefteenrijkegeschiedenis.1990vormderuim435.000hectarenatuuralonderdeelvanditnetwerk2endeambitiewasomditnetwerktot2018uittebreidentotongeveer730.000hectare.BesluitvorminginheteersteentweedeRuttekabinetleiddetoteenverminderdeambitie:realisatievanhetNNNin2027meteenomvangvan668.000hectare.Ditbetekendein2011datnogongeveer80.000hectarenieuwenatuurgerea-liseerdmoestgaanworden.Dezeopgavewerdniethelderverdeeldnaaropgavenvoorprovincies.

HetontbrekenvanhelderheidoveraantallenhectarenenambitiesvoordetoekomstisoverigenskenmerkendvoorhetNNN.Invullingvandezeparagraafwasuitersttijdrovend;veelvandeindocumentengevondencijferswarentegenstrijdigofonvolledigenookBIJ12heeftgeenoverzichtovereenbelangrijkdeelvandecijfers(bijv.deambitiesenvoortgangtenaanzienvandeprovincialeoudeEHSbuitenNNN,deverdelingvande80.000(inmid-delsnog44.000)hectarenogterealiserennieuwenatuur,etc.).Ditmaaktdezeparagraafnoodzakelijkerwijsonvolledig,maarhetprobeertinformatieuitzoveelmogelijkbronnensamentebrengen.

DeVierdeVoortgangsrapportageNatuur(2018)legtuitdathetopnieuwberekenenvanhetaantalhectarenatuurdatin2011alonderdeelvandeEHS/NNNuitmaakte,geleidheefttothetinzichtdatditnetwerk60.023hectaremeernatuuromvatte.DitbetekentdatdetotaalterealiserenNNNvolgensdehuidigeberekeningennietuitkomtop668.000maarop728.023hectare,alzullendeexactegegevensmogelijkblijvenwijzigendoornieuwe inzichten:

2 Ziehttps://www.clo.nl/indicatoren/nl142502-begrenzing-van-het-natuurnetwerk-en-natura-2000-ge-bieden.


Sander Turnhout

Markering

“De wens van de provincies en het Rijk is een duidelijker beeld te krijgen van het totaal aan natuur in het Natuurnetwerk Nederland. Daarom heeft een actuali-satie plaatsgevonden van de uitgangssituatie van 1-1-2011. Dit heeft geleid tot een ophoging met 60.023 ha, onder andere door het vollediger opnemen van de categorie ‘beheer zonder subsidie’. Hiermee worden natuurgebieden bedoeld waarvoor geen SNL-subsidie is verstrekt (bijv. particuliere natuur, natuur van andere overheden) maar wel binnen het NNN liggen en bijdragen aan de natuur-doelstellingen. Zo krijgen we een breder beeld van het totaal aan natuur in het Natuurnetwerk Nederland. Deze informatie is nog in ontwikkeling: sommige provincies rapporteren deze categorie voor het eerst in de vierde VRN (zie bijlage 1 voor een specificatie per provincie). Dat betekent ook dat we de komende tijd verder gaan investeren in een eenduidige motivering en uniformere aanlevering van monitoringsgegevens over alle natuur in het Natuurnetwerk Nederland zodat we bijvoorbeeld inzichtelijker kunnen maken in hoeverre sprake is van overlap in de cijfers tussen het Natuurnetwerk op het land en de grote wateren. Het in de tabel gepresenteerde cijfer van 683.737 ha natuur per 1-1-2018 moet dan ook uitdrukkelijk gezien worden als een voorlopig cijfer (en daarmee ook de beoogde oppervlakte van 728.023 ha natuur in 2027).” (Vierde Voortgangsrapportage Natuur (2018), p. 15).

DeVierdeVoortgangsrapportageNatuur(2018)maaktduidelijkdatervandie80.000hec-tarenieuwenatuur(endaarmeedusookvanhetNNN)op1-1-2018ongeveernog44.000hectaregerealiseerdmoetengaanworden.Ditdocument,onderzoeknaarandereNNN-gerelateerdedocumentenennavraagbijWageningenUniversiteitenbijBIJ12,lerendatookvoordeze44.000hectaregeenheldereverdelingtussendeprovinciesbekendis.Dematevanrealisatievandezeopgaveeind2018isevenminbekend.OnderstaandefiguurvanhetPBLgeeftweleenindrukvandeinzetvanprovinciesvan2015tot2027waarhetgaatomdeverdereuitbreidingvanhetNNN-netwerk,alsmedeomdeverbeteringvandemilieu-enwaterconditiesbinnenhetNNN-netwerk.

Bron:Dirk-JanvanderHoeketal.(PBL),‘PotentiëlebijdragevanprovinciaalnatuurbeleidaanEuropesebiodiversi-teitsdoelen.AchtergrondrapportlerendeevaluatievanhetNatuurpact’,PBL,januari2017,fig.4.3,p.58.


Naast het NNN, die volgens veel beleidsdocumenten vooral gebaseerd is op interna-tionaleverplichtingen,hebbenveelprovincieservoorgekozenomookinzetteblijvenplegentenaanzienvanoudedelenvandeEHSdiebuitenhetNNNvallen.In2015hebbenKuindersma,BoonstraenKamphorst,uitgelegddatprovincieshierbijverschillendekeuzeshebbengemaaktenambitieshebbengeformuleerd.Zijonderscheidendriegroepen:

• ProvinciesdieconformhetRutteI-beleidderealisatievannieuwenatuurhebbenwil-lenbeperkentotnatuurdienodigisomaaninternationaledoelentevoldoen(volgensdeauteurs:Drenthe,Flevoland,Overijssel,Zuid-Holland).(Afgevallenhectarenkunnendanoverigenswelalsnoginaanmerkingkomenvoornatuurversterkingopbasisvanvrijwilligesamenwerkingmetpartners.)

• Provinciesdiewelmeernatuurwillenrealiserendaninternationaalverplichtis,maardiedeherijkingwelhebbenlatenleidentotderealisatievanmindernatuur(volgensdeauteurs:Fryslân,Gelderland,Groningen,Limburg,Utrecht,Zeeland);

• ProvinciesdiedeoudeambitiesvandeEHS(watbetreftomvang)overeindtehouden(volgensdeauteurs:Noord-HollandenNoord-Brabant).3

Ditonderscheidlijktnogsteedsrelevant,albestaatvoorenkeleprovinciesonduidelijkheidoverdeexacteambitiesbuitendeEHSenofdieambitiesbetrekkinghebbenopvoormaligEHS-gebied.Hierdoorisvoorenkeleprovinciesnietgeheelduidelijktotwelkecategoriezijbehoren.Deinzetwordthieronderopbasisvanbestaandebeleidsdocumenteneneerdereevaluatiesbeschreven.

Ookdematewaarinwordtvastgehoudenaaneerdereambitiestenaanzienvandereali-satievanrobuusteverbindingszonesverschiltperprovincie,maarindemeesteprovincieszijndezegeschraptenalofnietvervangendoorbeperktereverbindingen.4

3 WiebrenKuindersma,FroukjeBoonstraenDanaKamphorst,‘Natuurinprovincialecoalitieakkoor-den’,AlterraWageningenUR,2015,http://edepot.wur.nl/367297,p.2-3.

4 PBL,‘Lerendeevaluatievanhetnatuurpact.Naarnieuweverbindingentussennatuur,beleidensamenleving’,PBL,DenHaag,2017,p.57.


• Hoeveel ha is er verworven sinds 2011 (start Natuurpact)?5

• Hoeveel ha is er ingericht sinds 2011 (start Natuurpact)?

• Hoeveel ha is er totaal in beheer en wat is de resterende opgave?

• Is de provincie bereid tot het inzetten van het instrument onteigening?

Provincie: Hoeveel ha is er verworven sinds 2011 (start Natuurpact)? (Bron: Vierde Voort-gangsrapportage Natuur, p. 42)

Hoeveel ha is er inge-richt sinds 2011 (start Natuurpact)?(Bron:Vierde Voort-gangsrapportage Natuur, p. 43)

Hoeveel ha is er totaal in beheer en wat is de resterende opgave?(Bron van genoemd aantal:Vierde Voortgangsrapportage Natuur, p. 44)

Opgave Natuurpact: 80.000 ha nieuwe natuur tot 2027 (verdeling over pro-vincies is niet duidelijk en geen onderwerp van voortgangsrapportage)

Totale omvang NNN 2027: was 668.000 maar bij nieuwe berekening: 728.023 ha

Bestaat er een bereidheid inzet onteigening?5

Drenthe 1-1-2018:1953ha 1-1-2018:5700ha Totaalinbeheerop1-1-2018:58371ha

Vanaf“01-01-2016(programmaNatuurlijkPlatteland)moet8.592hectarenieuwenatuurwordeningerichten3.855hectaremoetwordenverworvenofvanfunctieveranderen.Deterealiserenhectares(ha)gronddievanlandbouwnaarnatuurmoetenwordenomgezetbetreffengemiddeldzo’n400ha/jaartot2027.DanmoetdeinrichtingvanhetNNNgereedzijn.”(Begroting2019,p.164)

?

Flevoland 1-1-2018:8ha 1-1-2018:498ha Totaalinbeheerop1-1-2018:26273 Nee

Fryslân 1-1-2018:999ha 1-1-2018:2116ha Totaalinbeheerop1-1-2018:79291 Nee

5 PBL,‘Lerendeevaluatievanhetnatuurpact.Naarnieuweverbindingentussennatuur,beleidensamenleving’,PBL,DenHaag,2017,p.58.


Provincie: Hoeveel ha is er verworven sinds 2011

Hoeveel ha is er in-gericht sinds 2011

Hoeveel ha is er totaal in beheer en wat is de resterende opgave? Bestaat er een bereidheid inzet onteigening?

Gelderland 1-1-2018:2367ha

HetontwerpNatuur-beheerplan2019meldt(p.8):“DitGeldersNatuurnetwerkbestaat uit alle terreinen meteennatuur-bestemmingbinnen de voormalige EHS en bevattevenseenzoekgebiednieuwenatuurvan7.300hec-tare,voor5.300hectarenogterealiserennieuwenatuur.”ZieookAmbitiedocumentNatuur,dec.2017,p.30.

1-1-2018:3808ha Totaalinbeheerop1-1-2018:132007Dezecijfersvanhet4eVRNwijkenafvandegegevensindeBegrotingvoor2019,waarinwordtaangegevendathetGelderseNNeenopgavekentvan8414ha.Per1jan.2019was4058ingericht.Restopgaveis4356ha(Begroting2019,p.11).

?

Groningen 1-1-2018:1295ha

‘BeleidsnotaNatuur2013-2021’(p.28)spreektoverambitievan9.800hanieuwenatuurwaarvanal7.100hawarengerealiseerd.Daarmeebestondrond2013eenreste-rendeverwervings-opgavevan2.700ha.Op1-1-2018bestonddaarmee een restopgave ver-wervingvan1.405ha.

1-1-2018:3302ha

‘BeleidsnotaNatuur2013-2021’(p.28)spreektoverresteren-deinrichtings-opgavevan4.400ha.Op1-1-2018bestonddaar-mee een restopgave inrichtingvanbijna1.100ha.

Totaalinbeheerop1-1-2018:12.780ha

‘BeleidsnotaNatuur2013-2021’(p.28)spreektoverambitievan20.000ha.(excl.WaddenzeeenEems-Dollard)met2021alsrealisatie-jaartal.(Daarbijginghetdestijdsom9.800hanieuwenatuur.)Resterendeopgavet.o.v.gerealiseerde12.780hazoudaarmeeruim7000ha.betreffen.Getallenuitdediversekolommenzijnechternietteverenigen.Deaanvullendenatuurvisie2017verwijstvoorhetNNNnaardebeleidsnotaenvoegtgeeninformatieofambitiestoe.

?





Limburg 1-1-2018:1705ha

Het Provinciaal Omgevingsplan Limburg-2014(p.226)gaatuitvan3.500hanogterealiserennieuwe natuur, dus de reste-rende opgave is nog minimaal 1.795.

1-1-2018:2564ha Totaalinbeheerop1-1-2018:47.936

Natuurvisie2016(feb.2017;p.33)steltdatNNN46.700haomvatendatertot20272600habijkomen:totaal:49.300ha.Opp.34wordtechteruitgegaanvancirca53.000ha.NNN(goudgroenezone).

Nogterealiseren:1364hatot5064ha

Nee

Noord-Brabant

1-1-2018:3578ha 1-1-2018:5280ha Totaalinbeheerop1-1-2018:120576

Realisatielooptachteropplanningdoorbeperktbeschikbaarheidvangrond.Ziemanifest‘BrabantsMozaïekinontwikkeling,p.4).

Ja,indiennodig

Noord-Holland

1-1-2018:1513ha

Nogteverwerven:4200(ProgrammaNatuur-ontwikke-ling(PNO)2019-2023,p.8)

1-1-2018:3975ha Totaalinbeheerop1-1-2018:54265

VolgensProgrammaNatuur-ontwikkeling(PNO)2019-2023(p.4)is50.600gerealiseerdenmoetnog5.800hagerealiseerdworden.Prognosetot2027:1.796(PNO2019-2023,p.8)Nietgerealiseerdin2027:4.004

Ambtelijkeinformatie26aug.2019:“Erzijnnuindefactsheet3.261haterealiserenNNNopgenomen(inclusieffactsheetPNH08SKNLenPNH17UvRbedrijfsverplaatsingsregeling).Wehebbenechternietalonzeterealiserenha’sinprojectenopgenomen.Ermoetendusnogminimaal5.600–3.261=2.391hainprojectenopgenomenworden.”

?

Overijssel 1-1-2018:1917ha 1-1-2018:3983ha Totaalinbeheerop1-1-2018:58543 ?





Utrecht 1-1-2018:712ha 1-1-2018:1547ha Totaalinbeheerop1-1-2018:28650

VolgensdeNatuurvisie(dec.2016)isinhetAkkoordvanUtrechtafgesprokendatinUtrecht31.500haNNNgerealiseerdmoetworden.Vergelijkingmetde4eVoortgangsrap.natuurzoubetekenendatnog2850ha.gerealiseerdmoetworden.Denatuurvisiegeeftaandatnog1018hanieuwenatuurgerealiseerdmoetworden(p.22).Voorrangkrijgendegebiedendievanbelangzijnvoorinternati-onaledoelen(N2000enKRW)(p.22).

Vrijwilligheidstaatvooropmaaronteigeningwordtnietuitgesloten(p.22).

Ja,indiennodig

Zeeland 1-1-2018:300ha 1-1-2018:966ha Totaalinbeheerop1-1-2018:38463

Metdeherijkingwerddeopgavevoornieuwenatuurvanongeveer2250ha.teruggebrachtnaar1150ha.VolgensdeNatuurvisieZeeland(2017)isdeopgave955hanieuwenatuurtot2027(p.35).

Evenalseerderebeleidsdocumenten(bijv.NatuurbeheerplanZeeland2016)sluitdeNatuurvisie(2017)onteigeningt.b.v.derealisatievanhetNNNuit:“UitgangspuntinvoorliggendeNatuurvisieisenblijftvrijwilligheidvanverwer-ving.”(p.34)

Nee





Zuid-Holland

1-1-2018:842ha 1-1-2018:1975ha Totaalinbeheerop1-1-2018:26582

DeVisieRijkeGroenblauweLeefomgevinggeeftaandathetNNNinclusiefecologischeverbindingenin2027gerealiseerdzalzijn(p.37).De Strategische Agenda (bijlage bij Uitvoeringsagenda RGBL) bevat als doel-stelling:“NatuurnetwerkNederland(NNN)voor80%in2023gerealiseerd.”

DeBeleidsvisieGroen(2012)(inmiddelsvervangendoordeVisieRijkeGroenblauweLeefomgeving(2019)steldedatgebieden“dievoldoenaandeinternationaledoelen”maarnietvoor2021gerealiseerdkunnenworden,geenonderdeelzullenuitmakenvandeherijkteEHS(krijgen/behoudenbestemmingagrarisch)(p.33).Hetzelfdegeldtvoorniet-ingerichtegebiedendienietaandeinternationaledoelenvoldoen:defunctienatuurwordtvoordezegebiedengewijzigdinagrarischlandschap(p.33)IndiendevoornoemdegebiedenbelangrijkeweidevogelgebiedenzijnkrijgenzedezeaanduidingindeStructuurvisiewaarmeehetcompensatiebeginselblijftgelden(p.33).

Nee

De provinciale reactieophetconcept van dit rapportgeeftaandatditkangaanveranderen en dat inmiddels voor NNNKrimpener-waardwelgekozenis om onteigening als instrument in te zetten.

Totaal 1-1-2018:17.188ha

1-1-2018:35.714Beoogd:80.000Nog te realiseren tot 2027:44.286

ZieookVerslagvaneen algemeen overleg, gehoudenop12febru-ari2019,overNatuur–Natuurbeleid, Tweede Kamer, vergaderjaar 2018–2019,33576,nr.144,p.8.

Totaalinbeheerop1-1-2018:683.737havantotaleopgavevan728.023in2027(volgensnieuweberekening4eVRN;(zieMinLNV,EindrapportagegrootprojectEHS,okt2018:gaatnoguitvan668.000ha.in2027).

(Metsubsidie:477.630(4eVRN,p.15)(In2011betrofhet588.000havolgens4eVRN)

TaakstellingNNNnieuwenatuur:80.000.Nogterealiseren:44.286


• Zet de provincie in op een provinciaal natuurnetwerk bovenop het NNN-opgave zoals afgesproken in het Natuurpact?

Provincie: Zet de provincie in op een provinciaal natuurnetwerk bovenop het NNN-opgave zoals afgesproken in het Natuurpact?

Drenthe NaasthetNNNspreektdenatuurvisievaneenDrentsNNwaarinagrarischgebruikenwonenenwerkenleidendzijn,maarwelaandachtbestaatvoornatuur(zieGastvrijeNatuur.Natuurvisie2040,p.15).OnduidelijkisomhoeveelhectaregebiedhetgaatenofhetoudEHSgebiedenbetreft.DoelenvoorhetNNNenDNNzijnuitgewerktopeendoelkaartnatuurenlandschap2040,beschikbaarophttps://www.provincie.drenthe.nl/@116853/doelen-natuur/.InalgemenezingaathetbijhetaanvullendeprovincialeDNN-beleidomagrarischnatuurbeheerinhetagrarischgebiedenomecologischbeheerenvergroe-ninginhetstedelijkgebied.DefinanciëleinstrumentenlijkenbeperkttezijntothetNNN(zieGastvrijeNatuur.Natuurvisie2040,p.15).OpvallendisdathetNatuurbeheerplan2019nagenoegnietszegtoverNNNofDNN.

Flevoland Nee.Beleidsdoelenzijnmoeilijktevinden.OpvallendisdatdeOmgevingsvisieFlevolandgeenmeldingmaaktvandeEHS,NNNofNatura2000maaralleenenkelealgemenezinnenbevatover‘blauwgroeneslingers’.RobuusteverbindingenzijngeschraptengeldwordtingezetopmaatschappelijkvoorgesteldeengedragennatuurontwikkelingviahetProgrammaNieuweNatuur.Denatuurbijdragevandezeprojectenissterkafhankelijkvanhetaanbodwaarmeedever-bondenheidtenopzichtevandeoorspronkelijkeEHSveelminderofnietisgewaarborgd.

Fryslân Lijktwelhetgevaltezijnmaaronduidelijkhoegrootdezeaanvullendeopgaveis.DeEHSisindeNotaNatuerenLanlikGebietenrekeninghoudendmetNatuurpactenhet(doorPSonderschreven)GrienManifestherijktenteruggebrachttotinternationaalverplichteomvang,maarvaneenaanvullendeprovin-cialeEHSisbeperktsprake.OmvangisonduidelijkomdatgeenonderscheidwordtgemaakttussenNNNdienodigisvoorinvullingKRWenN2000enerzijdsenaanvullendeprovincialeambitieanderzijds.ZietoelichtingopVerordeningRuimte2014,Provinciaalblad2014nr.125731juli2014,p.49.Dezetoelichtingmeldtechterookopp.49:“WijhebbenervoorgekozenomindeplanologischevertalingindeverordeninggeenonderscheidtemakentussendedelenvandeEHSdie(verplicht)voort-vloeienuitdeinternationaleopgaveendedelendievoortkomenuitde‘Provincialeafronding:ambitie’.Datwasmogelijkgeweest,maarvoordeeenvoudkiezenwijvooréénplanologischregime.Indeuitvoeringvanhetbeleidmoetblijkenwelkedelenvanonzeeigenambitiehaalbaarzijn.”Ookdeontwerp-omgevingsvisiemaaktgeenonderscheidtusseninternationaalverplichteNNNenextrainzetprovincieenbevatalleeneenkortezeeral-gemenebeschrijvingoverderealisatievanhetNNNin2027(§5.6).ProvincieFryslânblijftvolgenshetNatuurbeheerplan2019(versie18mei2018,p.4)overigenssprekenvandeEHSennietvanhetNNN,maardeontwerp-om-gevingsvisiehanteertdetermNNN.

Gelderland Ja,maarbeperkt.NaasthetGeldersnatuurnetwerkkentdeprovincieambitiesvoordeGroeneontwikkelzone.Hetgaatomongeveer25.000ha‘niet-natuur’vandevoormaligEHS,“eengebiedwaarpartnersenpartijenwordenuitgenodigdomactief'groene'doelenmeetehelpenrealiseren”(Omgevingsvisie2018,p.9enp.217).Groenedoelenzijnechternietdeenigedoelen,wanthetgaatindezezoneookomontwikkeling:Eris“ruimtevoorverdereeconomischeontwikkelingincom-binatiemetversterkingvandesamenhangtussenaangrenzendeeninliggendenatuurgebieden.”(Omg.visie2018,p.10).ZieookhetAmbitiedocumentNatuur,dec.2017,p.33.



Groningen Onduidelijk.DeherijkteEHSwerd1.000haverkleind.Destatusvaneendeelvandeflankenveranderdevanreservaatstatusnaaragrarischnatuurbeheer,robuusteverbindingen(met1uitzondering)vervielenenhetaantalbeheergebieden(oavoorweidevogels)werdverminderd.(Beleidsnotanatuur2013-3021,p.29).GeenhelderheidwordtgebodenoverdevraagofdeprovinciezichvoornatuurherstelindezeoudeEHSgebiedenblijftinzetten.OpvallendisweldatGroningenbijhetbenoemenvandeinternationalenoodzaakomgebiedentotdeEHS/NNNtelatenbehorennietalleenwijstopN2000enKRWmaarookopgebiedendievanuitinternationaalrechtelijkesoortenbeschermingvanbijzonderbelangzijn:“Dezehoofdopgavenlevereneenbelangrijkebijdrageaanbehoudenversterkingvandebiodiversiteitinnatuurgebieden.Daarbijgaathetnietalleenomnatuurgebiedendievallenonderinternationaleverplichtingen(Natura2000enKRW),maarookomgebiedendievanbelangzijnvoorhetbehoudvankarakteristiekeeninternationaalbeschermdesoorten,zoalsotter,beverengroeneglazenmaker.Natuurlijkspelenhetwatersysteemendewaterveiligheiddaareenbelangrijkerolbij.”(Beleidsnotanatuur2013-3021,p.25-26.)Deaanvullendenatuurvisie2017verwijstvoorhetNNNnaardebeleidsnotaenvoegtgeeninformatieofambitiestoe.

Limburg Ja.HetProvinciaalOmgevingsplanLimburg-2014(p.226)stelt:“3000hageplandnieuwnatuurareaalis,overeenkomstigdeafsprakenmethetRijkvervallenalsonderdeelvandeEHS(=nationaalnatuurnetwerk=goudgroenenatuurzone).Ditareaalmaaktnudeeluitvandezilvergroenenatuurzone.”Dezezone“omvatlandbouwgebiedenmetgrotekansenvoornatuurontwikkelingennatuurbeheertaken,diewevooralmetmiddelenuitderegiomoetenbenutten”(p.12),alwordteldersaangegevendatparticipatiedoordeprovinciemogelijkis(p.32),o.a.doorsubsidieverleningenco-financiering(p.150).Erwordtgeennau-wkeurigebegrenzingvandezezone-gebiedenaangemeentengevraagd(p.27).Ditkomtomdatdeprovinciewilkunneninspelenopkansendiezichopregion-aalenlokaalniveauvoordoen(p.151).Ditleidtniettotverderevergrotingvandezezonewantuitbreidingbuitendezilvergroenezoneleidttotinkrimpingvandezezoneelders(p.151).DezilvergroenezonekentweleenbegrenzingenregelingindeOmgevingsverordeningLimburg(zieart.2.13.2).

Noord-Brabant

Ja.ManifestpartnershebbenafgesprokengezamenlijkdeoorspronkelijkeEHSbuitenNNNterealiseren,maarwelmetmindereambitietavkwaliteitenmetbehoudagrarischefunctie.Hetbetreft3000ha.NatuurnetwerkBrabants.Financiering:160miljoenmanifestpartnersen240miljoenprovincie(zie2017Lerendeevaluatienatuurpact,p.56enPBL,DePraktijkvanVernieuwingeninhetProvinciaalNatuurbeleid,2017,p.47)DezebedragenvormensamenhetGroenOntwikkelfondsBrabant(GOB).

Injanuari2019zijnManifestpartnerseennieuwmanifestovereengekomen,hetManifest'BrabantsMozaïekinontwikkeling'.Manifestpartnerszijn:ZuidelijkeLand-enTuinbouwOrganisatie(ZLTO),BrabantsLandschap,Natuurmonumenten,Staatsbosbeheer,BrabantseWaterschappen,BrabantseMilieufederatie(BMF),BrabantsParticulierGrondbezit(BPG),vijfgroteBrabantsegemeenten(B5)enVNO-NCW.DeambitieomhetNNNenBrabantsNNterealiserenwordenbevestigd,evenalsdedaarvoorgereserveerdemiddelenvanhetGOB.Eeninteressanteontwikkelingisdatookveelgemeentenactiefinvestereninderealisa-tievanhetNNB.DaartoehebbendevijfgroteBrabantsegemeentengezamenlijk40miljoeneurogereserveerd(ziemanifest,p.4).Tochbestaanerookgroteverwachtingent.a.v.deinzetvanparticulieren(ong.40%vandeterealiserennieuwenatuur)waarmeeevenalsikandereprovincies(bijv.Limburg)gesprokenwordtoverflexibiliteittenaanzienvannatuurdoelenenbegrenzing(manifest2019,p.16).



Noord-Holland

VolgensdeLerendeevaluatievanhetnatuurpact(2017)isdeoorspronkelijkeEHSalsambitieindeprovinciegehandhaafd(p.56),maarbevestiginghiervaninbeleidsdocumentenvandeprovinciezijnnietgevonden.Ambtelijkereactied.d.26aug.2019geeftechteraandatditwelhetgevalis:“InNHheeftdeprovin-ciein2010een‘herijkingEHS’uitgevoerd.Daarnaheeftgeenherijkingmeerplaatsgevondenenheeftdeprovincieinhetcoalitieakkoord2011-2015enindeAgendaGroenuit2013aangegevendeheleopgaveinstandtehoudenendaarextrageldvoortereserveren,ziepassageonderaanp.57.”

Overijssel Overijsselheeftrond2013hetNatuurnetwerkbeperkttotwatnodigisvoordeEuropeseenanderejuridischeverplichtingen(zie2017Lerendeevaluatiena-tuurpact,p.56).Daarmeewerden3400haEHSgeschraptenopengesteldvoorinitiatievenvanburgers,bedrijvenenandereactoren(OndernemenmetNatuurenWater)(ziePBL,DePraktijkvanVernieuwingeninhetProvinciaalNatuurbeleid,(achtergronddoc.vandeLerendeEvaluatieNatuurpact),2017,p.22)

Utrecht Ja,maarminderdanoorspronkelijkeEHS:Deherijkingin2011heeftgeleidtothetAkkoordvanUtrecht.Volgensditakkoordmoetvandeoorspronkelijkena-tuuropgavevan6.000hectarenieuwenatuurnogmaar1.506hectaregerealiseerdworden.

Ongeveer4.500hectarenieuwenatuurminderdus,maardaarvanzijninhetAkkoord3.000hectareaangewezenalszogenaamdeGroeneContour.Debedoe-lingisdathierbinnenmaatschappelijkepartnersruimtekrijgenvoorontwikkelingenmaarooknatuurcreëren.ZiePBL,DePraktijkvanVernieuwingeninhetProvinciaalNatuurbeleid,2017,p.25.)

Op9juli2018isereenMotieVersnellingGroeneContouringediendzodatero.a.meergeldvrijkomtvoorderealisatie,maarditvoorstellijktnietdoorGSovergenomen te zijn: RecenteinformatiegeeftaandathetNNNin2028klaarzoumoetenzijnendeGroeneContourin2040.ZieKoersdocumentomgevingsvisieenomgevingsver-ordeningprovincieUtrecht,besluitprovincialestaten10december2018,p.30.

Zeeland Debeleidsdocumentenzijnhierovernietduidelijk.Indeprovincialereactieophetconceptvanditrapportwordtopgemerkt:“WelishetzodatwewerkenmeteenflexibelebegrenzingenalszichbuitendiebegrenzingkansenvoordoendieeengoedebijdrageaanhetNNZkunnenleverendanwordendiebenut.Hetkandangoedgaanomsommigepercelendiebijdeherijkingzijngeschrapt.”

Zuid-Holland

Nee.OverijsselenZuid-HollandhebbenhunNatuurnetwerkbeperkttotwatnodigisvoordeEuropeseenanderejuridischeverplichtingen(zie2017Lerendeevalua-tienatuurpact,p.56).DitwerdookalaangegevenindeBeleidsvisieGroen(2012)(inmiddelsvervangendoordeVisieRijkeGroenblauweLeefomgeving(2019).DeontwikkelopgavevoornieuwenatuurisbeperkttotdienatuurdienodigisomEuropesedoelenterealiseren,waarbijoverigensalleenverwezenwordtnaarNatura2000enKRWennietnaarbijv.soortenbeleid)(p.30-32).


• Zijn NNN-gebieden conform art. 2.10.2 van het Besluit algemene regels ruimtelijk ordening (Barro) aangewezen en begrensd in een provinciale verordening?

• Zijn de wezenlijke kenmerken en waarden van NNN-gebieden conform art. 2.10.3 van het Besluit algemene regels ruimtelijk ordening (Barro) aangewezen in een provinciale verordening?

Provincie: Zijn NNN-gebieden conform art. 2.10.2 van het Barro aangewezen en begrensd in een provinciale verordening?

Zijn de wezenlijke kenmerken en waarden van NNN-gebieden conform art. 2.10.3 van het Barro aangewezen in een provinciale verordening?

Drenthe Ja.Prov.OmgevingsverordeningDrenthe,art.2.28(1)enkaartD3.

Art.2.28(2)Prov.Omg.verord.DrentheverwijstnaardetoelichtingvanhetruimtelijkplanenhetNatuurbeheerplan.

Flevoland Ja,Art.7.1,lid4,vandeOmgevingsverordening2019.(Voorheenartikel10.2,enBijlageIV,kaart10.2,Verordeningvoordefysiekeleefomgeving2012.)

Vooreenkaart,ziebijlage8bijhetNatuurbeleidsplan2019en(actueel)http://ehs.flevoland.nl

Ja,art.7.3enBijlage5vandeOmgevingsverordening.VerordeningverwijstinBijlageVnaarhetbesluittotaanwijzingvanwezenlijkekenmerkenenwaarden,vastgesteldop23april2013.DeBijlage5bevatdoork-likmogelijkheidnaardewezenlijkekenmerkenenwaardenmaargebruikmakingleidttot‘niet-gevonden’pagina’s.(Geldtookvoordoorklikmogelijkheidin2013-besluitzelf.)

Fryslân Ja,deVerordeningruimte2014,artikel7.1.1,eerstelidgeeftaandatdeEHSgebiedenzijn vastgelegd op een bij de verordening behorendekaart.

Natuurbeheerplan2019(versie18mei2018)verwijstnaarkaart4bijditplan.

DeVerordeningruimte2014,artikel7.1.1,eerstelidverwijstnaareenruimtelijkplan.WezenlijkekenmerkenenwaardenzijnbeschreveninhetNatuurbeheerplan.ZietoelichtingopVerordeningRuimte2014,Provinciaalblad2014nr.125731juli2014,p.49:“VoordegrondendiebehorentotdeEHS,dientvolgensartikel7.1.1,eerstelidineenruimtelijkplaneenpassendebestemmingsregelingtewordenopgenomendievoorzietinbeschermingvandewezenlijkekenmerkenenwaarden.Dewezenlijkekenmerkenenwaardenzijnvoorgebiedenmetdebestemmingnatuurdeaan-wezigeenpotentiëlenatuurwaarden,inclusiefdedaarvoorvereistebodem-enwatercondities.Depoten-tiëlenatuurwaardenendedaarvoorvereistebodem-enwaterconditieszijngebaseerdopdeinternationalebiodiversiteitdoelstellingen.Voorgebiedenmeteenanderebestemmingbetreffendewezenlijkekenmerkenenwaardenenkeldeaanwezigenatuurwaarden.Deprovinciesbepalenoplokaalniveauwelkebeheertypenmoetenwordengerealiseerd.Daarbijwordtgekekennaardepotentiesenkansen,medegeletopdeomgev-ingendeinternationalebiodiversiteitdoelstellingen.Debeoogdebeheertypenwordendoordeprovinciesvastgelegdinhunnatuurbeheerplannen.”

Beschermingsregimeisvastgelegdinart.7.1.1(2).Significantegevolgenmoetenwordenvoorkomenvoorwezenlijkekenmerkenenwaarden,deoppervlakteendesamenhangvandeEHS.Afwijkingen:art.7.1.2ev.Inbeginselgeenexternewerking,maarvoorniet-agrarischeactiviteiten(denkmetnameaanrecreatie)nabijdeEHSgeldtweleen‘ja,mits’-toets(art.7.1.1(3)Verord.Ruimte;zieooktoelichtingVerord.Ruimte2014,p.50).




Gelderland Nee,althansnietformeel-juridisch.DeOmgevingsverordening2018(vastgestelddoorPSindec.2018)kentdebekendeinstructieregelsvoorbestemmingsplanneninart.2.39maarditartikelverwijstnietnaareenkaartofbijlagemetaangewezenenbegrensdegebieden.OokdedefinitievanGNNinartikel1.2verwijstnietnaareenbronmetbegrensdegebieden.HiermeelijktdeEHSnietbijverordeningtezijnbegrensd.Viaeenklikophetbegrip‘kernkwaliteiten’in de digitale versie van de verordening is eenkaartmetNNN,GNNenkernkwaliteitenbeschikbaar.

DekernkwaliteitenvanhetGeldersNNendegroeneontwikkelingszonezijnopgenomeninBijlageVbijdeOmgevingsverordening2018.Zieookdedefinitievankernkwaliteiteninartikel1.2.Zieookart.2.39,vierdelid,vooreenbeschrijvingvanverplichtingentenaanzienvanonderzoeknaardeeffectenopkernkwaliteiten.

Viaeenklikophetbegrip‘kernkwaliteiten’indedigitaleversievandeverordeningiseenkaartmetNNN,GNNenkernkwaliteitenbeschikbaar.Diekernkwaliteitenzijnvaaktamelijkalgemeenbeschreven(bijv.voorlandschap–ziehierna).

HetbeschermingsregimeisverderuitgewerktinAfdeling2.6vandeverordening.DeOmgevingsvisie2018(p.108)geeftaan:“PersaldomoetelkeontwikkelingeenverbeteringvandekernkwaliteiteninhetGeldersNatuurnetwerkopleveren.Indatsaldozijnvergrotingvandeoppervlaktenatuurenversterkingvandeeco-logischesamenhangbelangrijkerandvoorwaarden.”Ofdituitgangspuntjuridischisverankerdisonzekerenvraagtnaderonderzoek.

Groningen Omgevingsverordening2016,art.2.45.1,geeftaandatdeEHSgebiedenzijnaange-gevenopkaart6bijdeverordening(nietbeschikbaarbijdigitaleversievandeveror-dening).

DewezenlijkekenmerkenenwaardenvandeEHSzijnvastgelegdinbijlage2vandeOmgevingsverordening2016(zieart.2.45.1).

Limburg Omgevingsverordening2014(2019-her-ziening),art.2.6.1enbijdeverordeningbehorendekaart(ditbetreftdePOL-kaart(ProvinciaalOmgevingsplanLimburg2014)).

Omgevingsverordening2014(2019-herziening),art.2.6.1definieertdewezenlijkekenmerkenenwaarden.Detoelichtingbijdeverordening(p.94)stelt:“Dezekenmerkenenwaardenzijnpergebiedvastgelegdineenbeheertypenkaartenineenambitiekaart.BeidekaartenvormendekernvanhetProvinciaalnatuurbeheerplan.Debeheertypenkaartbrengtinbeeldwatdeactuelesituatieis.Deambitiekaartgeeftdegewensteeindsituatie(ambitie)aan.”Hetbeschermingsregimeisuitgewerktindeart.2.6.2e.v..




Noord-Brabant

VerordeningRuimteNoord-Brabant,art.5.1e.v.regelthetNatuurnetwerkBrabant,maarregeltformeel-juridischnietdeaanwijzingenbegrenzingomdatookeenverwijzingnaareenkaarte.d.ontbreekt.Diebegrenzingiserwelenookwijzigingvanbegrenzingwordtmogelijkgemaaktmaardebegrenzingzelfkentgeenregelingindeverordening.Daarvoormoetdeinteractie-vekaartbijhetNatuurbeheerplanvandeprovinciewordengeraadpleegd.(Zieart.28e.v.ontwerpPOV2019).

Brabantgebruiktdeterm‘ecologischewaardenenkenmerken’endezezijnvolgensartikel5.1vandeVerordeningRuimteuitgewerktin“natuurbeheertypenzoalsvastgelegdopdebeheertypenkaartendeambi-tiekaartvanhetnatuurbeheerplan”.

Art.5.1lid7legteenzekereexternewerkingvandeNNBbeschermingvast:“EenbestemmingsplandatisgelegenbuitenhetNatuurNetwerkBrabantenleidttoteenaantastingvandeecologischewaardenenkenmerkenvanhetNatuurNetwerkBrabantandersdandoordeverspreidingvanstoffeninluchtofwater,strektertoedatdenegatieveeffectenwaarmogelijkwordenbeperktendeoverblijvende,negatieveeffectenwordengecompenseerdovereenkomstigartikel5.6(compensatieregels).”(KomtteruginontwerpPOV2019inart.22.8).

Noord-Holland

Ja,artikel19,eerstelid,vandeVerordeningRuimteverwijstnaarkaart4.

Ja,art.19(2)VerordeningRuimte:voordewezenlijkekenmerkenenwaardenwordtverwezennaarbijlage3bijdePOV.Hetbetreftgeeninhoudelijkebijlagemaareendoorklikmogelijkheid(via‘onzeviewer’)naareenwebpaginameteenvolgendedoorklikmogelijkheidnaardewezenlijkekenmerkenenwaarden.Vervolgenskunjedooreengebiedteselectereneengebiedsdocumentopenenwaarindewezenlijkekenmerkenenwaardenvoorhetbetreffendegebiedzijngeformuleerd.Hetbeschermingsregimevoorhetnetwerkisookinartikel19vastgelegd.

Overijssel Ja,artikel2.7.2vandeOmgevingsverordeningOverijssel2017,met verwijzing naar de bij deze verordening behorendedigitalekaartEHS.

Ja,artikel2.7.1vandeOmgevingsverordeningOverijssel2017,metverwijzingnaarBijlage1bbijdeverorde-ning.

Hetbeschermingsregimekomtniethelderindeverordeningnaarvorendoordatvooraluitzonderingenwordengeregeld,maarnietdehoofdregelzelf(zieart.2.7.4,lid5).Hetbegripwezenlijkekenmerkenenwaardenwordennauwelijksgebruiktenafgewisseldmetdedaarvanafwijkendetermecologischewaardenenkenmerken.

Utrecht Ja,art.4.11,eerstelidProvincialeRuimtelijkeVerordeningUtrecht.

WezenlijkekenmerkenwordenwelinalgemenezingedefinieerdmaarzijnuitgewerktinhetNatuurbeheerplan.Zieart.4.11,tweedelidProvincialeRuimtelijkeVerordeningUtrecht.




Zeeland In de verordening zijn de verschillende onderdelenvanhetNNZ(bestaandenatuur,nieuwe natuur en agrarische gebieden van ecologischebetekenis)opperceelniveaubegrensdopkaart.Debijhorenderegelszijnperonderdeelverwerktinafd.2.9Natuuren Landschap (Omgevingsverordening Zeeland2018)(prov.reactieopconcept-rap-port).

WezenlijkekenmerkenenwaardenzijnvermeldinhetNatuurbeheerplan2016,waarnaarwordtverwezeninartikel2.12,vierdelid,vandeVerordeningRuimteProv.Zeeland.

Zuid-Holland

Art.2.5vandeOmg.verordening2019bepaalt:“NatuurnetwerkNederlandzijngebiedenalsbedoeldinartikel6.24,waar-van de plaats geometrisch is bepaald en zijn verbeeldopkaart7inbijlageII.”

BijlageIbijdeOmg.verordeningdefinieertwezenlijkekenmerkenenwaardenvoorNNNalsvolgt:“kenmer-kenenwaardenvanhetNatuurnetwerkNederlanddiezijngekoppeldaandenatuurdoelenvooreengebieddiezijnopgenomeninhet'NatuurbeheerplanZuid-Holland',het‘portaalnatuurenlandschap’endeaanwij-zingsbesluitenvoordeNatura2000-gebieden;”


ConclusiesHetNNNiseenprachtigvoorbeeldvaneenlangetermijnvisieopactievebeschermingenherstelvannatuurwaardenineendichtbevolktlandalsNederland.Hetiszeerpositiefdatde Wet natuurbescherming en de inzet van alle provincies gericht zijn op een realiseren vanditnetwerk.HetNNNkrijgteenplaatsindenatuur-enomgevingsvisiesendeveror-deningen.Hetisechternietgoedmogelijkomopbasisvanpubliekbeschikbaredocumen-tenhelderheidtekrijgenoverdebestaandeambitiesvoorhetNNNenvooreventueleoudeEHS-gebiedendiebuitenhetNNNvallen(aanvullendeprovincialenatuurnetwerken).Veel van de in documenten gevonden cijfers waren tegenstrijdig of onvolledig of gaan uit vanverschillendejaartallen.NavraagmaaktduidelijkdatookBIJ12geenoverzichtheeftovereenbelangrijkdeelvandecijfers.6 Daarbij gaat het bijvoorbeeld om overzichten vandeambitiesenvoortgangtenaanzienvandeprovincialeoudeEHSbuitenNNN,deverdelingvande80.000(naherijking;inmiddelsnogruim40.000)hectarenogterealise-rennieuwenatuur,etc.Dezeoverzichtenwordenooknietdoordevoortgangsrapportagesnatuurgeleverd.Hethierbovenverkregenoverzichtisdaarmeenietvolledigenoponder-delenmogelijkonjuist,maarhetgeeftweleenredelijkgoedeindrukvandeinzet,ambitiesenstandvanrealisatietenaanzienvanhetNNNendeaanvullendeprovincialenatuurnet-werken.Daarbijvallendevolgendezakenop:

• VeelprovincialebeleidsdocumentenbevestigendathetNNN-ambitiestenopzichtevandevroegereEHStengevolgevandeherijkingaanzienlijkzijnbeperktvoorwatbetreftdeomvangvanhetnetwerkenderobuusteverbindingen.DeecologischeopbrengstenvanhetNNNzijnvoortsonzekerdoordatdezevaakafhankelijkwordtgemaaktvandemedewerkingvanmaatschappelijkepartners.Inveelprovincieslijktweiniginzichttebestaanofdieverwachtingenreëelzijn;

• VoorzoverwijhebbenkunnennagaanisdeProvincieNoord-Brabantdeenigeprovin-ciediedeoudeEHS-ambitiesgrotendeelsovereindheeftgehouden.Hoewelookdezeprovinciederealisatiegedeeltelijkafhankelijkheeftgemaaktvanmedewerkingvanmaatschappelijkepartners,lijkenbelangrijkestappengenomentezijnomrealisatiekansrijktelatenzijn.HierbijgaathetondermeeromhetreserverenvansubstantiëlemiddeleninhetGroenontwikkelingsfondBrabant(GOB),waaraanmanifestpartners160miljoeneurobijdragen.Recentzijndezeafsprakenherbevestigdineennieuwmanifest.HoeweldiverseandereprovinciesooksubstantiëleambitieshebbenbuitenhetNNN,zijndezeambitiesveelalsterkerafhankelijkvannogonzekerefinancieringenbijdragenvanmarktpartijen.

• Devoortganginverwervinglijktinalleprovinciesbeperkttezijndoordatderes-terendegrondennieteenvoudigteverwervenzijn.Ditkantemakenhebbenmetstijgendegrondprijzenenbeperktemiddelen,maarookmethetontbrekenvandebereidheidtotverkopenbijeigenaren.Hierbijisvanbelangdatveelprovinciesnietbereidzijnomgebruiktemakenvanhetinstrumentonteigening;7DebeperktevoortgangmetNNNisrecentinhetparlementbesproken.DeMinistervanLNVheefttijdenshetmondelingoverlegmetdeEersteKamer(28maart2019)toegezegddevoortgangenresultatenvanhetNNNtewillenmonitoren.8

6 EmailwisselingKoenRutten,12april2019.7 ZieookPBL,‘Lerendeevaluatievanhetnatuurpact.Naarnieuweverbindingentussennatuur,beleid

ensamenleving’,PBL,DenHaag,2017,p.10-11.8 MinistervanLNV,VerslagMondelingOverlegnatuurbeleidd.d.28maart2019,EersteKamer,ver-

gaderjaar2018–2019,33576,N,p.4:“Laatikeenprincipe-uitspraakdoen:ikgaerallesaandoenomdenatuurvooruittehelpen.Daarbijzijnbestaandeafsprakeneengoedebasis,maarwemoetentegelijkertijdkritischzijnopdeeffectendiewedaarmeebereiken.Daarbijmoetenweookluisterennaarsignalenuitdesamenleving.Debetrokkenoverhedenstaandaarbijwatmijbetreftschouderaanschouder.NeemhetNatuurnetwerkNederland.Alsprovincieseenknelpuntconstaterenbijde


Sander Turnhout

Markering

• Beperktefinancieringleidtooktoteenaccentoprobuustenatuurmetprocesbeheer,waarbijhetrisicobestaatdatderelatiemetspecifiekkwetsbaresoortenenhabitattypenverminderd;

• DebegrenzingenvanhetNNNeneventueelprovincialeNNendewezenlijkeken-merkenenwaarden(somskernkwaliteitengenoemd)zijndoorverwijzingennaarkaartenenbijlagenindeprovincialeverordeningenvastgelegd,hoeweldezeexplicieteaanwijzingenbegrenzing(alofnietdoorverwijzing)somsontbreekt(Gelderland;Noord-Brabant).

• Welkenatuur-enlandschapswaardenerviahetNNN-regimewordenbeschermdhangtinsterkemateafvandeinhoudelijkeinvullingvande“wezenlijkewaardenenkenmerken”opprovinciaalniveau.Dezewezenlijkewaardenenkenmerken(veelalgedefinieerdindeverordeningenuitgewerktineenbijlageen/ofhetnatuurbeheer-plan)vandeprovincieszijnnietonderlingvergeleken.Somszijnzeoverigenszeermoeilijkteachterhalen(bijv.voorFlevolandwerkendedoorklik-functiesindebetref-fendeBijlageVbijdeverordeningniet).

• DeambitiesvanprovinciestenaanzienvanhetNNNzijnalmetalmoeilijkinbeeldtebrengen,nietalleendoordatveelgegevensmoeilijktevindenzijn,maarookomdatdieambitiesendematevanbeschermingvannatuurviahetNNN-spoordoorveelverschillendeaspectenbepaaldworden.Daarbijgaathetondermeerom:

◦ De omvang van het NNN en het wel of niet aanwijzen van aanvullende provin-cialenatuurnetwerkgebieden;

◦ Devraagofdieprovincialenatuurnetwerk-gebiedenonderdeeluitgaanmakenvanhetNNN;

◦ Devoortganginaankoopeninrichting; ◦ Hetwelofnietmeenemenvanrobuusterverbindingszones; ◦ Hetwelofnietregulerenvanexternewerking; ◦ deuitwerkingvaninhoudelijkeambities(behoudofookverbetering;vooral

procesbeheerofjuistookaandachtopsoort-enhabitattypeniveau;e.d.) ◦ deinhoudenhetambitieniveauvandewezenlijkekenmerkenenwaarden; ◦ de verschillende voorwaarden voor het toelaten van uitzonderingen op de

bescherming; ◦ eisendiebijhettoelatenvanuitzonderingenaandecompensatieworden

gesteld; ◦ dematevantoezichtenhandhaving.

Hoeweleenhelderbeeldaanvullendonderzoekvergtmaaktdeverkenningduidelijkdateropeenaantalvandezeaspectengroteverschillenbestaan.TeverwachtenisdatdeprovincialebijdragenaandelandelijkebiodiversiteitsdoelstellingendoormiddelvanhetNNNgroteverschillenvertonendienietalleenteverklarenzijndoorecologi-scheverschillen(gebiedstypenenverspreidingvansoorten)tussenprovincies.

grondverwervingofbijhetrealiserenvaneenverbindingszone,wilikkijkenhoewedaarbijkunnenhelpen.Maarzelfsalsalleafgesprokenhectareswordeningericht,wildatnognietperdefinitiezeggendathetecologischnetwerkgoedfunctioneertendatdebenodigdekwaliteitaanwezigis.Daarvoorzijnbijvoorbeeldookgoedeomstandighedennodig.Daaromwilikdekomendemaandenhetnetophalen,zoalswedatinjargonnoemen,ommetdeprovinciestekijkenwatdaarvoornodigisenhetgesprekaantegaanoverdevraagwatwekunnendoenomdevoortgangteversnellenenteverbeteren.”


Sander Turnhout

Markering

B. NATURA 2000

Wnb en Natura 2000Natura2000iseen“Europeesecologischnetwerkdatbestaatuitdespecialebescher-mingszoneszoalsbedoeldinartikel4,eersteentweedelid,vandeVogelrichtlijnenartikel1,onderdeell,vandeHabitatrichtlijn”(Art.1(1)Wnb).OoknadedecentralisatievaneengrootdeelvanhetnatuurbeleidisdeaanwijzingvanNatura2000-gebiedenenhetbijdieaanwijzing opnemen van instandhoudingsdoelstellingen voor een gebied de bevoegdheid vandeMinistervanLNV.Degebiedengenietendebeschermingvanhetregimezoalsneer-gelegdinartikel6vandeHabitatrichtlijn,welkregimeisverankerdinhoofdstuk2vandeWetnatuurbescherming.DeinstandhoudingsdoelstellingenvooreenNatura2000-gebiedzijnbinnenditregimesturend.Naastmeeralgemenedoelenheefteenbelangrijkdeelvandedoelenbetrekkingopdehabitattypenensoortenwaarvoordegebiedenzijnaangewezen.

Totophedenzijnerruim160Natura2000-gebiedenaangewezen.Intotaalgaathetomeenoppervlaktevan2miljoenhectare,maar83%daarvanbetreftgrotewateren,waaron-derookenkeleNatura2000-gebiedenopzee.9VrijwelalleNatura2000-gebiedenmakenonderdeeluitvanhetNatuurnetwerkNederland,maarvooreenaantalgebieden(samen27.000hectaregroot)isditniethetgeval.10Laterdangeplandisin2018eenstartgemaaktvandeevaluatievanhetNatura2000-netwerkinNederland:“Wekijkendaarbijnaardeselectieenbegrenzingvangebieden,dewijzewaaropdedoelengeformuleerdworden,delandelijkedoelenendeverdelingvandedoelenoverdegebieden.”11

Rol provincieDeprovinciesspeleneencentralerolbijdeverdereimplementatievanhetbeschermings-regimevoordezegebieden.DeMinistervanLNVkarakteriseertdeverantwoordelijk-heidsverdelingRijk-ProvinciesvoorwatbetreftNatura2000-gebiedenalsvolgt(almoetbedachtwordendatditnietgeldtvoordeRijkswateren):

“Het uitgangspunt van de Wet natuurbescherming (Wnb) (Kamerstuk 33 348) is dat de provincies zorgdragen voor de uitvoering van het natuurbeleid in de Natura 2000-gebieden. De verantwoordelijkheid van het Rijk betreft primair het vaststellen van doelen en algemene kaders. De verantwoordelijkheid om deze doelen te realiseren en de bevoegdheden in dat verband zijn zoveel mogelijk bij de provincies neergelegd. Verantwoordelijkheden en bevoegdheden liggen bij het Rijk voor zover regie op nationaal niveau onmisbaar is, een landelijke aanpak doelmatiger is of meer helderheid biedt, sprake is van regulering van handelske-tens dan wel als nationale belangen of internationale verantwoordelijkheden dit vergen.”12

In lijn met deze verdeling13 bepaalt de Wet natuurbescherming onder meer dat GS

9 ZiedeBalansvandeLeefomgeving2018, https://themasites.pbl.nl/balansvandeleefomgeving/jaargang-2018/themas/natuur/

realisatie-natuurnetwerk.10 Idem.11 VierdeVoortgangsrapportageNatuur,2018,p.22.12 BriefvandeMinistervanLNVaandeTweedeKamer,18mei2018,TweedeKamer,vergaderjaar

2017–2018,32670,nr.138,p.1.13 NietbeoogdwordtomopdezeplaatsdiepintegaanopafsprakendietussenhetRijkende

Provincieszijngemaaktoverdepreciezeverdelingvanverantwoordelijkhedenenfinanciering.In


Sander Turnhout

Markering

verplichtzijnomervoorzorgtedragen“datinhunprovincieinstandhoudingsmaatregelen[…]wordengetroffendienodigzijnvoorNatura2000-gebieden,geletopdeinstandhou-dings-doelstellingenvoordeonderscheidengebieden.”14GSdragenerookvoorzorgdatpassendemaatregelenwordengetroffenomverslechteringofsignificantstorendeeffec-tenopNatura2000-gebiedentevoorkomen,15eenverplichtingdieuitartikel6,tweedelid,vandeHabitatrichtlijnvoortvloeit.Dezemaatregelenendebeoogderesultatenzijnvastgelegdineenbeheerplanvoorhetgebied.16EendergelijkbeheerplanmoetenGSopstellenvoordegebiedendieinhunprovinciezijngelegen.17GSzijnookverantwoorde-lijkvoordebeoordelingvanvergunningaanvragenconformartikel2.7vandeWnb.

Beperkt doelbereikDenkbaarzouzijnomdelandelijkedoelenvoorsoortenenhabitattypenvandeVogel-enHabitatrichtlijnen(endaarmeededoelstellingtothetineengunstigestaatvaninstand-houdingbrengenvandezesoortenenhabitattypen)tevertalennaarprovincialedoelenofopgaven,maarditisnietgebeurd.DeLerendeEvaluatievanhetNatuurpactuit2017legtuit:

“Behalve in het Natuurpact is de versterkte orientatie op Europese doelen van de Vogel- en Habitatrichtlijn en, in mindere mate, de Kaderrichtlijn Water, zicht-baar in de provinciale beleidsplannen die sinds 2010 tot stand zijn gekomen. Belangrijke constatering is wel dat de landelijke doelstellingen van de VHR en de KRW niet een op een zijn uitgewerkt naar provinciale doelstellingen. Er zijn alleen behoud- of verbeterdoelen op het niveau van de afzonderlijke Natura 2000-gebie-den. Het realiseren hiervan draagt bij aan de landelijke doelen, maar leidt niet automatisch tot het realiseren van de landelijke VHR-doelstellingen.”18

Deevaluatielegtdezelaatstezineldersuitvoerigeruit:

“Met het voorgenomen beleid neemt het VHR-doelbereik voor landnatuur toe tot circa 65 procent. Er resteert daarmee nog een opgave voor circa 35 procent van de VHR-soorten. De Vogel- en Habitatrichtlijn hebben landelijke doelstellingen, maar de realisatie van de doelen van de individuele Natura 2000-gebieden, het overige Natuurnetwerk en het agrarische natuurbeheer leidt niet tot het volledig halen van de doelstellingen. De verantwoordelijkheid voor een volledige realisatie van de VHR- doelstellingen is echter niet duidelijk belegd. Hierover zijn aanvul-lende afspraken nodig tussen Rijk en provincies.”19

Deevaluatiemaaktduidelijkdatvooreenhogerdoelbereikdemilieu-enwaterconditiesverbeterd moeten worden, de landbouw verduurzaamd moet worden en meer natuur buitenhetNNNmoetwordengecreëerd.20

ambtelijkcommentaarophetconcept-rapportishiervoorwelaandachtgevraagd,waarbijwordtverwezennaarhetdecentralisatie-onderhandelingsakkoorduit2011:https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/richtlijnen/2011/09/21/onderhandelingsakkoord-decentralisa-tie-natuurbeleid/onderhandelingsakkoord-decentralisatie-natuurbeleid.pdf.

14 Art.2.2(1)Wnb.15 Art.2.2(2)Wnb.16 Art.2.3(2)Wnb.17 Art.2.3(1)Wnb.18 LerendeEvaluatievanhetNatuurpact2017,p.48.19 Idem.,p.21.20 Idem.


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

OmdateenbelangrijkdeelvandeverantwoordelijkhedentenaanzienvanNatura2000bijhetRijkliggenendezestudiezichopdeprovincialeinzetricht,alsmedeomdateenafzon-derlijkeenspecifiekeanalysevandeinhoudvandebeheerplannenbuitendereikwijdtevanditonderzoekvalt,wordtindeonderstaandetabelalleenvoordevolgendetamelijkalgemenevragendestandvanzakenperprovincieaangegeven:

• Hoeveel Natura 2000-gebieden zijn er in de provincie?

• Zijn er beheerplannen vastgesteld voor alle Natura 2000-gebieden in de provincie?

• 21

Aantal N2000-gebieden (ruim 160 gebieden; deel van de gebieden liggen in meer provincies)

Aantal N2000 gebieden waarvoor GEEN beheerplan is vastge-steld(Bronnen: website BIJ12, websites provincies e.a., met check en aanvulling d.m.v. zoeken van gebied-specifieke informatie)

Drenthe 14 Allebeheerplannenzijnvastgesteld.

Flevoland 9 DeprovincieisalleeneindverantwoordelijkevoorbeheerplanLepelaarplassenenditisvastgesteld.

Fryslân 20 Allebeheerplannenzijnvastgesteld.

Gelderland 15 Vandebeheerplannenwaardeprovincievoorverantwoordelijkis,isalleenbeheerplanRijntakkennognietvastgesteld.

Groningen 7 Allebeheerplannenzijnvastgesteld.

Limburg 23 14of1721vande23beheerplannenindeprovinciezijnnognietvastgesteld.Voorslechtseenvandezeplannenwordtaange-gevendateenanderepartijdanprovincieLimburgeindverant-woordelijkis.

Noord-Brabant

22 Deprovincieisverantwoordelijkvoor9vande22beheerplan-nenendezezijnalle9vastgesteld.

Noord-Holland

19 Deprovincieisverantwoordelijkvoor12vande19beheer-plannen.Tweevandeze12plannenzijnnognietvastgesteld:NaardermeerenOostelijkeVechtplassen.

Overijssel 25 Deprovincieisverantwoordelijkvoor16vande25beheer-plannen.Tweehiervan(Bergvennen&BreckelkampseVeldenWierdenseVeld)zijnnognietvastgesteld.

Utrecht 10 Debeheerplannenwaardeprovincievoorverantwoordelijkiszijnvastgesteld.

Zeeland 16 Opdewebsiteisdeinformatieniettevinden,maarinreactieop het concept rapport meldt de provincie dat van de beheer-plannenwaardeprovincievoorverantwoordelijkisertweenog niet zijn vastgesteld (Kop van Schouwen en Manteling van Walcheren).

Zuid-Holland

22 Van de beheerplannen waar de provincie voor verantwoor-delijkis,isalleendatvoorNatura2000-gebiedBroekvelden,VettenbroekenPolderSteinnognietvastgesteld.

21 14alswordtuitgegaanvandedownloadrechtsophttps://www.limburg.nl/onderwerpen/natuur-en-landschap/natura-2000-gebieden/en17alswordtuitgegaanvanhttps://www.limburg.nl/onderwerpen/natuur-en-landschap/natura-2000-gebieden/overzicht/#item_1592


ConclusiesInNederlandzijnruim160Natura2000-gebiedenaangewezen.DeinschattingvanMinisterSchoutenwasdatin2018alleNatura2000gebiedenoplandeenvastgesteldbeheerplanzoudenmoetenhebben:“AlleNatura2000-gebiedenzijnaangewezenenwezijngoedopwegmetdebeheerplannen,aangezienwaarschijnlijkalleplannenoplandditjaarnogwordenvastgesteld.”22Positiefisdatdemeestebeheerplannenwaardeprovin-cieseindverantwoordelijkevoorzijn,inderdaadzijnvastgesteld.AlleenprovincieLimburgheefteengrootaantalbeheerplannennognietvastgesteld,maarvanveelwordtdatwelin2019of2020nogverwacht.DelandelijkedoelenvoorsoortenenhabitattypenvandeVogel-enHabitatrichtlijnenzijnnietvertaaldnaarafzonderlijkeprovincialedoelenofopgavenmaarvormdenweldebasisvoordevaststellingvaninstandhoudingsdoelenvanNatura2000-gebieden.VooralomdatduidelijkisdatdeinternationaleenEuropesedoelennietalleenmetdeinzetinNatura2000-gebiedengehaaldkunnenworden,ishetvoorprovinciesonduidelijkwelkeinzetzijpreciesmoetenplegenenisdoelbereikingonzeker.DezeonzekerheidwordtvergrootdoordatoverdevoortgangvandeimplementatievanNatura2000inNederland(bijv.uitvoeringbeheerplanneneneffectiviteitvanmaatre-gelen)moeilijkgedegenactueleinformatietevinden.DeVierdeVoortgangsrapportageNatuurendeBalansvoordeLeefomgeving2018zijnuiterstsummieroverdezebelangrijk-stenatuurgebiedeninNederland.OokdeevaluatievanhetinNederlanduitgedachtesys-teemvandoelenendevertalingvandiedoelennaargebiedenlaatlangopzichwachten.

22 Verslagvaneenalgemeenoverlegd.d.6april2018,TweedeKamer,vergaderjaar2017–2018,33576,nr.129,p.27.


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

C. LANDSCHAPSBESCHERMING

Wet natuurbescherming en landschapsbeschermingLandschapsbeschermingvormtbinneninternationaleennationalediscussiesovernatuur-beschermingsrechtallangetijdeenrelatiefonderbelichtonderwerp.Ditkandeelswor-denverklaarddooreenvrijsterkefocusopbiodiversiteiteneenrijksbeleiddatzoveelmogelijkvanuitdieinvalshoekheeftwillenaansluitenbijEuropeesrecht.Ditheeftondermeergeleidtothetschrappenvandebeschermdenatuurmonumentenalsnationaalrech-telijkinstrumentvoorgebiedenbescherming.Landschappelijkrelevantedoelenvoordezegebieden(bijv.uitgestrektheid,donkerte,stilte,e.d.)kregenaanvankelijknogwelbescher-mingvanhetnationalenatuurbeschermingsrecht(eerstdoorhetbehoudvandezeoudedoelenbinnenhetNatura2000-regimeindienhetomNatura2000-gebiedenging,gevolgddoorhetregimevanartikel16vandeNatuurbeschermingswet1998),maarditpadisgeheelverlatenmetdeWetnatuurbescherming.HetRijkverweeshierbijnaardemoge-lijkebeschermingviahetruimtelijkespoor.Dedecentralisatievannatuurbeleidhoudthiervoortdirectverbandmee.Alin2012heefthetRijkdekeuzegemaaktomhetbeleidvoorenbeschermingvande20nationalelandschappenvooreenbelangrijkdeelinhandenvandeprovinciesteleggen.DeStructuurvisieInfrastructuur&Ruimtevan2012steltwelis-waardat“ruimtevoorbehoudenversterkingvan(inter)nationaleuniekecultuurhistori-scheennatuurlijkekwaliteiten”eennationaalbelangismaarmaaktookduidelijkdatditbelangbeperktistotUNESCOerfgoedendegrotewatergebieden:“HetRijklaathetbeleidten aanzien van landschap op land over aan provincies en wil provincies meer ruimte gevenbijdeafwegingtussenverstedelijkingenlandschap,omzomeerruimtetelatenvoorregionaalmaatwerk.Landschappelijke,natuurlijkeencultuurhistorischekwaliteitenopdeNoordzee,hetIJsselmeerenWaddenzeeblijvenvannationaalbelang.”23 Daarmee kwamdevolgendedoelstellingvandeNotaRuimteindeStructuurvisietevervallen:“Behoud,beheerenversterkingvandelandschappelijke,cultuurhistorischeenrecreatievekwaliteitenvandeNationalelandschappenenhetdaarbinnentegengaanvangrootscha-ligeverstedelijkingslocatiesenbedrijventerreinen,nieuwegrootschaligeglastuinbouwlo-catiesennieuwegrootschaligeinfrastructuurprojecten.”24

DefocusopbiodiversiteitendecentralisatievanlandschapsbeleidresulteerdenookinzeerbeperkteaandachtvoorhetaanvankelijkewetsvoorstelvoordeWetnatuurbescherming.Alshetaanderijksoverheidhadgelegen,hadhetonderwerpindeWetnatuurbescher-mingzelfsnauwelijksserieuzeaandachtgekregen.Derijksoverheidzaglandschapsbe-scherming primair als provinciale aangelegenheid en had alleen het voornemen om te regelendatderijksnatuurvisieookaandachtmoetbestedenaanlandschapsbescherming(medemethetoogophetWerelderfgoedenEuropeesLandschapsverdrag;ziememorievantoelichtingbijhetwetsvoorstel,p.65).DeTweedeKamerheeftechterdooramende-mentenlandschapsbeschermingindeWetnatuurbeschermingbeterwetenteverankeren.

IndeWetnatuurbeschermingislandschapsbeschermingexplicieterkendalséénvandedoelenvandeWetnatuurbescherming.Volgensartikel1.10isdewetondermeergerichtop“hetverzekerenvaneensamenhangendbeleidgerichtophetbehoudenbeheervan waardevolle landschappen, vanwege hun bijdrage aan de biologische diversiteit en huncultuurhistorischebetekenis,medetervervullingvanmaatschappelijkefuncties.”Terinvullingvanditdoelkentdewetookinstrumentenomgebiedenmetbijzondere

23 StructuurvisieInfrastructuur&Ruimte.MinisterievanInfrastructuur&Milieu,DenHaag,2012,P.55.24 Idem,p.110.


landschapswaardeneenjuridischstatustegeven:Opgrondvanartikel8.3kandeMinistervanLNVeenaaneengeslotengebiedmeteenoppervlaktevantenminste1.000hectare“dateennatuurlijklandschapvangroteschoonheidomvat”opverzoekvanGSvandebetreffendeprovincieaanwijzenalsnationaalpark.Artikel1.12,lid3,maakthetvoorhetcollegevanGSvanprovinciesmogelijkomBijzondereProvincialeLandschappenaantewijzen:

“Gedeputeerde staten kunnen gebieden gelegen buiten het natuurnetwerk Nederland aanwijzen die van provinciaal belang zijn vanwege hun natuurwaar-den of landschappelijke waarden, met inachtneming van hun cultuurhistorische kenmerken. Deze gebieden worden aangeduid als «bijzondere provinciale natuur-gebieden», onderscheidenlijk «bijzondere provinciale landschappen».”

VoortskomtlandschapsbeschermingondermeerterugalsonderwerpvandeRijks-enprovincialenatuurvisie(art.1.5en1.7)enalsonderwerpvandenatuurverkenningennatuurbalans(art.1.9).Verdervormt“bestendigbeheerofonderhoudvandelandschap-pelijkekwaliteitenvaneenbepaaldgebied”eenbelangtenbehoevewaarvanontheff-fingkanwordenverleendvandeverbodenvanartikel3.10,lid1vandewet(art.3.10,lid2,onderg))enkrijgtlandschapsbeschermingookaandachtinhoofdstuk4inzakehoutopstanden:Opgrondvanart.4.2,lid3,kunnenGS“hetvellenvanhoutopstandentelkensvoortenhoogstevijfjaarverbiedenterbeschermingvanbijzonderenatuur-oflandschapswaarden.”

De rol van provinciesVeelmensenmakenzichomhetlandschapzorgen,zoblijktuitde‘NationaleLandschapEnquête’vanNatuurmonumenten.Eind2018vulden45.000mensendezeenquêteinen81%heeftaangegevenzichzorgentemakenomdeontwikkelingeninhetlandelijkgebiedindeeigenwoonomgeving.25Eenovergrotemeerderheidvanmaarliefst“92%vindtdatdeoverheidalseersteverantwoordelijkisvoorbeschermingvannatuurenlandschap”.26 Deafgelopenjarenisdezorgomgoedelandschapsbeschermingookdoorveleandereactorenuitgesproken.Methetadvies‘VerbindendLandschap’vandeRaadvoordeLeefomgevingenInfrastructuurvan8november2016wordtdeRijksoverheidgeprikkeldom een meer expliciete rol ten aanzien van landschap te gaan vervullen tegen de achter-grondvangrotetransitiesdiedekomendetijdhetlandschapsterkkunnengaanbeïnvloe-den(bijv.klimaatadaptatie,energietransitie,e.d.).Indereactievanderijksoverheidopditadvieswordtaangegevendatlandschapsbeschermingbelangrijkisenwordtverwezennaardiversebeleidsdiscussies,maarhetlijkternietopdathetRijkzichdezorgvanland-schappenmeerofintensieverwilgaanaantrekkendanvoorheen.27Deindrukbestaatdatdebaltochvooralbijprovinciesligt.

Bijdebesprekingvandenatuurvisieshebbenwealgeziendatlandschapsbescher-mingbeleidsmatiginveelprovinciesruimeaandachtkrijgt.Ditkanmogelijkwordenverklaardomdatbijveelprovinciesinhetnatuurbeleideengrootaccentwordtgelegdophetversterkenvanderelatiestussenmensennatuur,vooraldoorhetbelangvan

25 Natuurmonumenten,‘NationaleLandschapEnquête’,beschikbaarop:https://www.natuurmonumen-ten.nl/nationale-landschap-enqu%C3%AAte.

26 Idem.27 Briefvandeministersvanbinnenlandsezakenenkoninkrijksrelatiesenvanlandbouw,natuuren

voedselkwaliteit,TweedeKamer,vergaderjaar2017–2018,34682,nr.4,DenHaag,16april2018.


ecosysteemdienstenvannatuurvoordemenstebenadrukken.Hetlandschapkandaar-bijeengroterolspelen(denkbijvoorbeeldaanderecreatievefunctiesvannatuur,maarbijvoorbeeldookdeversterkingvanhetinvesteringsklimaatvoorbedrijven).Devraagisechteroflandschapsbeschermingookmetconcreteinstrumenten,inhetbijzonderdepro-vincialeverordening,concreetinvullingwordtgegeven.Tegendezeachtergrondwordtindeonderstaandetabeleenindrukgegevenvandeprovincialejuridisch-beleidsmatigeinzetvoor landschapsbescherming, waarbij aandacht wordt besteed aan de volgende vragen:

• Wordt in het provinciaal beleid expliciet aandacht besteed aan de bescherming van landschap en krijg dit onderwerp aandacht in de provinciale verordening?

• Zijn landschappen (ruimtelijk) beschermd op grond van één van de volgende ‘titels’: UNESCO Wereld Erfgoed, als onderdeel Natura 2000-gebied, als onderdeel NNN, als Nationaal Landschap of als Bijzondere Provinciale Landschap?

• En is deze bescherming verankerd in een provinciale verordening?

• Worden kleine landschapselementen beschermd in de provinciale verordening?


Prov

inci

e: Wordt in het provinciaal beleid expliciet aandacht besteed aan de bescherming van landschap en krijg dit onderwerp aandacht in de provinciale verordening (naast de specifieke categorieën hiernaast)?

Zijn landschappen beschermd op grond van één van de volgende ‘titels’? En is deze bescherming verankerd in een provinciale verordening?

Worden kleine land-schaps-elementen – an-ders dan houtopstanden izv hst4 Wnb - beschermd in de provinciale veror-dening?

UNESCO Wereld erf-goed (10 aangewezen en 9 op voorlopige lijst)

NatuurNetwerk Nederland (NNN)

Nationaal Landschap Bijzonder Provinciaal Landschap

Dre

nthe Ja.DeNatuurvisie2014-2040(lijkt

naastOmgevingsvisie2018tebli-jvenbestaanalisditnietduidelijk)stelt:“Wevindenhetdaarbijvanbelangdatookanderekernk-waliteiten zoals landschap, cultu-urhistorie,aardkundigewaardenen archeologie behouden blijven enwordenversterkt.”Omg.visie2018heeftzeerweinigaandachtvoornatuurenlandschap.Landschapwordtals1vandekernkwaliteitenindeOmgevings-verordeningbeschouwd(art.3.1).De ruimte die gemeenten wordt gebodenomafwegingentemakenisechterzeergroot(para.3.2.1)en waarborgen voor toetsbare bescherminglijkenteontbreken.Bescherming wordt wel geboden d.m.v.meerspecifiekerebepal-ingeninzakeverblijfsrecreatie(inbeginselnietinNNN;art.3.27),windenergie(alleeninzoekgebie-den;art.3.29)enzonne-energie(voldoenaan‘zonneladder’;art.3.30).

Nee.Hondsrugheeftde status van UNESCO GlobalGeoPark.Deze bescherming is nietverankerdineenprov.Verordening.

Onduidelijk.Aanwijzingbijart.3.34enKaartD3vandeProv.Omgevings-verordening Drenthe Beschermingogvart.3.34e.v..Oflandschap-swaarden onder de wezenlijkewaardenenkenmerkenbehorenen landschap dus via 3.34e.v.beschermingkrijgenisonduidelijk.Hetbeheerplan2019,waarnaar in de POV wordtverwezen,kenthetbegripwezenlijkewaardenenkenmerkennietendeambitiekaartisnietopgenomenenookniet op internet elders te vinden.DeNatuurvisie2014kondigtdeontwikke-ling van twee nieuwe grote eenheden als ‘ParelsvanDrenthe’aan(niet via nieuwe natu-urontwikkeling).LijktnietterugtekomeninNatuurbeheerplan.

Ja,DrentscheAa.Aanwijzingbijart.3.32enKaartD2vandeProv.Omgevings-verordeningDrentheBeschermingogvart.3.33:“Eenruimtelijkplan,voorzoverditplanbetrekkingheeftopeengebieddatonderdeeluitmaaktvanhetNationaalLandschapDrentscheAa,kanalleenvoorzieninruim-telijkeontwikkelingenvoorzoverdeze bijdragen aan het behoud enhetversterkenvanennietinstrijd zijn met de doelstellingen, kwaliteitenenkenmerkenvanhetNationaalLandschapDrentscheAa zoals deze zijn opgenomen in de Landschapsvisie Drentsche Aa ofhetBIO-planDrentscheAa2.0(2012-2020).”Uitz.mogelijkopgrondvanlid2.

Ja,landgoedOvercingel wordt aangewezenalsbijz.prov.Natuurgebied,mede vanwege landschappeli-jkewaarden.ZieOmgevingsvisie 2018p.139,enont-werp-aanw.Besluit(geendatum).Hetontwerp-aanwi-jzings-besluitgeeftaan dat hetogvart.2.30,lid1,Prov.Omg.Verord.Drentheverboden is om zonder vergunning van GS in bijzonder provinciaal natu-urgebied handelin-gen te verrichten, te doen verrichten of te gedogen, die schadelijkkunnenzijn voor de in het aanwijzings-besluitgenoemde nat-uurwaarden en aanwezige cultu-urhistorischeken-merken.Ditartikelisechter in POV niet te vinden.

Nee.Natuurbeheer-plannen2018,2019ofontwerp2020noemengeen bescherming via verordening.Welsubsidi-everleningvoor4typenconform Index Natuur en Landschap.


Prov

inci

e: Wordt in het provinciaal beleid expliciet aandacht besteed aan de bescherming van landschap en kri-jg dit onderwerp aandacht in de provinciale verordening (naast de specifieke categorieën hiernaast)?






Flev

olan

d Jamaarbeperkt:Vooral uitgaan van behoud van het bestaande: Natuurvisie uit 2014(relatiemetOmg.visie2017onduidelijk),p.14:nieuweontwikkelingenaanlatensluitenop het bestaande landschapspa-troon.Verwevingvanfunctiesdatleidttoteenkleinschaligerlandschapsstructuur alleen in de overgangszones tussen stad en plattelandoftussennatuurenagrarischgebied.Zieookp.15:groen/blauwedooraderingdoorhetagrarischgebiedhandhaven.Omgevingsvisie2017benadrukthetbelangvan‘verhalenvertel-lendelandschappen’maaromvatgeenconcreteambitiesvoorlandschap.

WeiniguitwerkinginProv.Omg.Verord.2019.Kentwelverbodreclame-uitingen(borden)metontheffingsmogelijkheid:ziehst.3POV.

Beperkt.Alleenindevorm van regels over ontgrondingen voor UNESCO archeol-ogisch monument Schokland.Ziehst.14POV.

Onduidelijk. Aanwijzing en bescherm-ing:hst7Omgevings-verordeningFlevoland.Oflandschapswaarden tot dewezenlijkekenmerkenen waarden behoren en dusbeschermingkrijgenviahetNNN-regimeisonduidelijk.Art.7.3verwijstnaarBijlage5bij POV maar deze is niet teopenen(“paginanietgevonden”).

Ja,zieOmgevings-programmaFlevoland,15maart2019,Provinciaalblad2019nr.1849,14maart2019,§2.HetZwarteMeerisonderdeelvanhetNationaalLandschapIJsseldelta.Gaatomweidsheid,rust,natuur-waardenenbelevingvan het contrast tussen het oude enhetnieuweland.“DeopgavevoorhetNationaalLandschapishet behouden, duurzaam beheren enwaarmogelijkversterkenvandebijzonderekwaliteiten.”Speciale aandacht voor vergroten vanrecreatievetoegankelijkheidenversterkencultuurhistorischewaarden.

Nee NeeWelsubsidie-verlen-ingvoor4typencon-form Index Natuur en Landschapo.g.v.subsidieverordening Natuur-enLandschaps-beheerFlevoland2016ensubsidie-regelingKwaliteitsimpuls Natuur enLandschap.(Natuurbeheer-plan2019,p.5)

WelambitievolgensNatuurbeheer-plan2019,p.13:NaastNNN“streeftde provincie naar het be-houdvankarakteristiekeen waardevolle land-schapselementen binnen en buiten de natuurge-bieden”


Prov

inci







Frys

lân Ja.Ontwerp-omg.visiebeschrijft

alsdoeldatFrieselandschapstypen(bijv.terpenenkwelderwal-boerd-erijen)enontstaansgeschiede-nisherkenbaarblijven(p.38).Ditbe-leidisuitgewerktindenotanotaGrutskop‘eRomte.Indezethema-tischestructuurvisiezijndeFrieselandschappelijkeencultuurhis-torische structuren van provinciaal belanguitgewerkt.Doelvolgensdenota:Fryslânmooihouden,kwaliteitverbeterenenland-schappelijkeencultuurhistorischestructuren beschermen en verder ontwikkelen.Dezedoelenwordenuitgewerktin‘WeardefolFryslân2016-2019.Uitvoeringsprogrammaruimtelijkekwaliteit,erfgoedenlandschap’PS16dec.2015,https://www.fryslan.frl/document.php?m=7&fi-leid=52507&f=9df602d96adac-b248779efaa66fa0d67&attach-ment=0.

Opvallend:nauwelijksaandachtvoordoorwerkinginverordenin-gen.

De Waddenzee is als UNESCO Werelderfgoed aangewezenenkrijgtaandacht in de ont-werp-omgevingsvisie(§7.4).Inzetvooro.a.natuur en landschap krijgtvormdoorhetInvesteringskaderWadden van de drieWadden-provincies en het Kustpact.Omdatde Structuurvisie Waddenzeein2019aflooptwerkenRijken provincies aan een Gebiedsagenda Wadden2050(htt-ps://www.gebieds-agendawadden2050.nl).Dezeagendakrijgteen vertaling naar het provincialebeleid.

Nee.Aanwijzing en bescherm-ingisgeregeldinart.7.1.1VerordeningRuimte,maar bescherming land-schapisonzeker.EHSkanbelangrijkelandschap-swaardenomvattenmaardezewaardenlijkeninNatuurbeheerplan2019nieterkendtewordenalswezenlijkekenmerkenof waarden, waarmee bescherming via EHS niet isgewaarborgd.

Ja,2gebieden:NoardlikeFryskeWâldenenSudwestFryslân.Aandacht voor deze gebieden in deontwerp-omgevingsvisieisbeperktenalgemeengeformu-leerd:“WebehoudendestatusvandeNationaleLandschappenNoardlikeFryskeWâldenenZuid-west-Fryslânomdegroteinzetvanpartijenvoordezegebiedenvoorttezetten”(p.38-39).

Degebiedenlijkengeenexplicietebescherming via verordeningen te krijgen.Uitvoeringsprogr.verwijstniet naar verordeningen maar enkelnaarsubsidie-instrument(p.9).(“Deprovincieblijftdekomendejarenmetsubsidiehetbereiktedraagvlakendeorgan-isatiegraadvoordetweeFrieseNationaleLandschappen[…]onder-steunenenopbescheidenschaalkleinschaligefysiekepro-jecten.”)

Nee.Ookindeont-werp-omgevings-visie wordt niets gezegd over de inzet van dit instrument of de redenen om hiervanaftezien.

Nee.Bescherminglijktbeperkttezijntotsubsidieso.g.v.Subsidie-regelingNatuur-enLandschaps-beheer2016.ZoukunnenviahetEHS-regimemaarofelementen behoren tot de wezenlijkekenmerkenisonduidelijk.VerordeningWetNbFryslân2017(art.6.7)steltenkeldatgeenontheffinggegevenkanworden van de herplant-plicht maar beschermt elementennietzelf.Toelichtinggeeftaandateenprovincie-dekkendekaartmetlandschaps-el-ementenofanderekleinehoutopstanden met belangrijkelandschappeli-jkewaardenontbreekt.Ontwerp-omg.visiebes-chrijftgeenbeleidvoorlandschaps-elementen.


Prov

inci







Gel

derla

nd Ja,uitvoerig.DeprovinciebeschrijftindeOmg.visie2018(incl.natuur)ambitiesvoor landschappen met boven-regionale waarde en benoemt dezegebiedenook.Daarbuitenworden de gemeenten primair verantwoordelijkgehoudenvoorlandschapsbeleid.(4.2.4).OokisdeAgenda Landschap opgesteld dat gekenmerktwordtals‘actiedoc-ument’.Ziehttps://www.gelder-land.nl/bestanden/Documenten/Gelderland/03Natuur/180531_Agenda_Landschap.pdf.Voor diverse landschappen wordt gewerktmetkernkwaliteitendie in de POV worden beno-emdenviainstructieregelsaangemeenten worden beschermd, metontheffings-mogelijkheid(specifiekofo.g.v.art.2.66POV).Naast de hiernaast genoemde categorieënbeschermtdePOVo.a.zgn.‘Waardevolopengebied’(art.255(1)):“Eenbestemming-splan voor gronden binnen een Waardevolopengebiedmaakttenopzichtevanhetop17oktober2014geldendebestemmingsplangeenbestemmingmogelijkdiedeopenheid van een Waardevol open gebiedaantast.”Uitz.mogelijko.g.v.leden2-4.OokkentdePOVverbodsgebieden voor windtur-bines(art.2.63POV)enbescherm-ingvanmolenbiotopen(art.2.64POV).

Er ligt geen UNESCO erfgoed in Gelderland, maar de Hollandse Nieuwe Waterlinie (genomineerd voor UNESCO status) krijgtbeschermingviainstructie-regelso.g.v.art.2.57en2.58vandePOV.Onderdekernk-waliteiten vallen volgensdePOVo.a.“degroteopen-heid”en“hetgroeneenoverwegendrustigekarakter”(2.57(1)).

Onduidelijk.Beschermingviaart.2.39e.v.Omgevings-verordening2018.Dekernkwaliteitenvan het Gelders NN en degroeneontwikkel-ingszone zijn opgenomen inBijlage5,maardieisnietopgenomen.Welte vinden via https://www.gelderland.nl/kaartenencijfers#jumpG).Kernkwaliteitenland-schapzijnechtervaaknietofnauwelijksuitgew-erkt.Voorbepaaldegeb-iedenwordenbijv.welrust,ruimteendonkertevermeld.Kernkwaliteitenomvattenechterookecosysteemdienstenzoalshoutproductie(bijv.Kootwijk).Uiteindelijkbescherming is daarmee onduidelijk.

Ja,eenNationaleLandschap(voor zover gelegen buiten GNN enGroeneontwikkelzone)krijgtbeschermingviainstructieregelso.g.v.art.2.56(1)vandePOV.Uitzonderingenmogelijko.g.v.lid2.BinnenGNNwordthetonderdeelzijnvaneenNationaalLandschapvermeldalskernk-waliteit https://www.gelderland.nl/kaartenencijfers#jumpG) waarmeebeschermingookbin-nenGNNwordtgerealiseerd.Ofkernkwaliteitenduidelijkgenoegzijnkanvoorgoedebeschermingisdevraag.

Nee, zie het Ambitie-documentNatuur,dec.2017,p.30),maarwelhetconcept‘Waardevolopenlandschap’(zietweedekolom).

Nee.Landschaps-elementenkrijgenaandachtindeAgenda Landschap (zie tweedekolom)maardebescherminglijktbeperktte zijn tot subsidies o.g.v.Subsidie-regelingNatuur-enLandschaps-beheer2016enviainzetvan gemeenten (zie Ambitiedocumentnatuur,dec.2017,p.22en33).ZouvoortskunnenviahetNNN-regimemaarelementenlijkenveelalniet te behoren tot de wezenlijkekenmerken(kernkwalitei-ten).Welmeer indirect vanwege het benoemen van ‘leefgebied’vansoortendie mede van elementen afhankelijkzijnditkanvoorpraktijkteindirectzijnvoorgoedewerking.


Prov

inci







Gro

ning

en Ja,uitvoerig.Zieo.a.Natuurvisiep.20.

Groningen is verdeeld in zeven gebiedenin‘MooiGrunn,ProgrammaLandelijkGebied32017–2027’enbijlageIbeschrijftdekwaliteitenvandezegebieden.Ambitieszijnmetpartnersuitgew-erktopbasisvaneenlandschap-sconvenant op grond waarvan voor iedervande7regio’seengeb-iedsagenda zou moeten worden opgesteld.Standvanzakenisonbekend(meesteinformatieisvan2017ofouder).InPOV2016(gecons.Versie2019)wordtlandschappelijkeinpasbaar-heid meegenomen in veel instruc-tieregels.POVbevatinstructieregelterbeschermingvanopkaartaangegeven grootschalig open landschap(art.2.51).POVkentspecifiekverbod(alsinstructiere-gel voor gemeenten) voor nieuwe windparkenenzonneparkenmetuitz.mogelijkheid(art.2.41.1en2.42.1).Landschapsbeschermingkrijgtookinhoudviaaanwijzingweide-enakkervogelgebieden(art.2.48.1en2.48.2POV)

Beperkt.Natuurvisiesteltopp.20t.a.v.hetWadden-gebied:“Deinstandhouding van dekarakteristiekeopenheid van het waddengebied en andere bijzondere landschapstypeninonze mooie provincie worden gewaarborgd zoals omschreven in de Provinciale Omgevingsvisie.”InPOVkrijgtditeenbeperktevertaling.Art.2.59.4stelt(alsinstructie-regel)een verbod in op aardgasboringen in de Waddenzee.

Zievoortshetgeenhierbovenbijdeprov.FryslânisopgemerktoverdeGebieds-agenda Wadden 2050.

Bescherming is geregeld POV,art.2.45.1waar-bijvoordewezenlijkekenmerkenenwaardenwordt verwezen naar Bijlage2.Andersdanbijveel andere provincies functioneertdeweblink.Bijlage2omvatperge-biedonderookexplicietlandschapswaarden maar daarbij gaat het nage-noeg alleen om openheid enrustenenkeletypenlandschapselementen

Ja,dePOVbevatinstructieregelsvoor de bescherming van de twee NationaleLandschappenMiddag-Humsterland en de Drentsche Aa (art.2.49.1t/m2.50.2).

Nee, maar wel be-schermingvano.a.opkaartaangegevengrootschalig open landschapenweide-enakkervogelge-bieden (zie tweede kolom).

Ja.Naast een subsidierege-ling bevat de POV instruc-tieregelsvoordebescher-mingvandiversetypenlandschaps-elementenzoalso.a.houtsingelsvanZuidelijkWesterkwartier(art.2.55.1),oudeele-menten die behoren bij oudedijken(bijv.kolken;art.2.57.4)enopkaartaangegevenkarakteris-tiekewaterlopen(art.2.58.1),diepeplassenenmeren(2.59.1)engroenelinten(art.2.59.3). Voorenkeledeelgebiedenwordenelementen(bijv.houtsingels)alskwali-teit benoemd in bijlage 2bijdePOVwaarmeeNNN-beschermingwordtgeboden.


Prov

inci







Lim

burg Ja.VolgensdeNatuurvisie2016

krijgtlandschapo.a.beschermingalsbronsgroenenatuur(p.43/44).Isverankerdinart.2.7.2POVwaar-bij“hetvisueel-ruimtelijkkarakter,het cultuurhistorisch erfgoed en hetreliëf”alskernkwaliteitenwordenbenoemd.POVkentookspecifiekverbod(alsinstructieregelvoorgemeenten)voornieuwewindparken(art.2.10).

Nee, er is geen UNESCO erfgoed in Limburg.

Onduidelijk.Wezenlijkekenm.enwaardenvanGoudgroene zone zijn uitgewerktindebijhet Natuurbeheerplan behorendebeheertype-enambitiekaart.Dezekaartenzijnnietmetredelijkinspanningopinternettevinden.Oflandschaps-waardentotdewezenlijkekenmerkenen waarden behoren en dusbeschermingkrijgenviahetNNN-regimeishierdooronduidelijk.

Ja.HetNationaalLandschapZuid-Limburgkrijgteenbeschermingmetartikel2.8.2.Kernkwaliteitenzijn“hetreliëf,hetopen-beslotenkarakter,hetgroenekarakterenhetcultuurhistorischerfgoed”(artikel2.8.2.(2)).

Nee. Nee.Bescherminglijktbe-perkttezijntotsubsidieso.g.v.Subsidie-regelingNatuur-enLandschaps-beheer2016.

Noo

rd-B

raba

nt JaLandschapkrijgtveelaandachtineenafzonderlijkhoofdstukvandeBeleidsnota Uitnodigend Groen 2012-2022alblijvendoelenwatalgemeen.DeOmgevingsvisie2018gaatinopderelatiestussenlandschap,klimaatadaptatieenenergietransitie(p.46).“Erisgeenplekvoor(grootschali-ge)zonneparkenofwindturbinesindeBrabantsenatuur-gebieden,tenzijditgeenafbreukdoetaande aanwezige natuurwaarden […] en/ofeenbijdragelevertaanhetvergrotenenversterkenvandienatuurwaarden(p.55).

Nee, er is geen UNESCO erfgoed in Noord-Brabant.De Nieuwe Hollandse Waterlinie(ZuidelijkedeelligtinNoord-Brabant)krijgtbescherming als nationaallandschap.

Ja,NNNzietopbescherming“ecol-ogische waarden en kenmerken”endieom-vattengeziendedefinitieooklandschappelijkewaarden: “aanwezigeenpotentiëlewaarden, gebaseerd op debeoogdenatuurk-waliteit voor het gebied, waartoe behoren natuur-doelenennatuurkwalite-it, geomorfologische processen, waterhu-ishouding,kwaliteitvanbodem, water en lucht, rust, mate

Tweenationalelandschappenliggen(deels)inNoord-Brabant:het Groene Woud en De Nieuwe HollandseWaterlinie(Zuidelijkedeel).

Aanwijzing en bescherming wordt geregeldinVerord.Ruimte(art.3.7.6e.v.)maardezebepalingenzijn nog geen onderdeel van de geconsolideerdeversie2019(http://ro.brabant.nl/9E932780-34F1-4E4C-97FE-B59860246B-FD/t_NL.IMRO.9930.vr2010fa-se2-0001_15.3.html#inhoud).

Nee Nee.Bescherminglijktbeperkttezijntotsubsidieso.g.v.Subsidie-regelingNatuur-enLandschaps-beheer2016.Landschaps-elementenkunnenwelcomponentzijnvanmeerwaarde-cre-atie-principevanart.3.2(zielid3(b))Verord.Ruimte.Landschaps-waardenkrijgenvoortsaandachtbij eisen herplantplicht: art.8.6(f)Verord.Natuurbesch.


Prov

inci







Noo

rd-B

raba

nt (v

ervo

lg) VerordeningRuimtekentalgemeen

verbodvannieuwvestiging(art.3.1(2),ondera)):“eenruimtelijkeontwikkelingbuitenbestaandstedelijkgebiedgebruikmaaktvaneenbestaandbouwperceel”.Geldto.a.voorwindenergie.Uitzonderingenmo-gelijk.Ookislandschaponderdeelvanreikwijdtealgemenezorgplichtvoorbestemmingsplannen:art.3.1(3)ondera).Kwaliteitsverbetering,bijv.vanlandschap,(inontwerp-POV‘meer-waarde-creatie’genoemd)vormt1van de basisprincipes voor bestem-mingsplannendieietsmogelijkma-ken:art.3.2VerordeningRuimteenart.22.4ontwerp-POV2019).Isechteroprelatiefveelplaatsennietvantoepassingverklaard.Bescherminglandschapkrijgtbij-zondereaandachtin‘groen-blauwemantel’:zieart.6.1Ver.Ruimte(art.31ontwerp-POV2019).OokbestaateenregelingvoorStiltegebieden(komtteruginart.14ontwerpPOV).

vanstilte,donkerte,openheid, landschaps-structuur en beleving-swaarde”(art.1.30vandeVerordeningRuimte).


Prov

inci







Noo

rd-H

olla

nd Ja“Ontwikkelingenenbeheerzijnpassendbijdewaarden,dekarak-teristiekenhetdraagvermogenvanhetlandschap”isheteersteontwikkelingsprincipevandeOmg.visie2018(p.20).Zieookhet6eontwikkel-principe:“Bijnieuweontwikkelingenindewateren (Noordzee, Waddenzee, IJsselmeer,Markermeer,IJmeerenGooimeer) wordt aangesloten op dekarakteristiekenvandekustli-jnen”(p.28).

Art.15vandeProv.Verord.Ruimte (PVR) stelt eisen aan een bestemmingsplan dat voorziet in eennieuweruimtelijkeontwik-kelinginhetlandelijkgebied,welkeeisenzijnuitgewerktindeLeidraad Landschap en cultuurhis-torie2018.Instructieregelsvoorbufferzoneszieno.a.opbescherm-ingopenengroeneruimte(art.24PVR)eninstructieregelsvoorweidevogelgebiedenzijnookvanbelangvoorlandschaps-bescherm-ing(art.25).Voorwindenergiegeldeneiseno.g.v.art.15aenhetBeleidskaderwindopland,enart.32.ZonneparkenzijnverbodeninNNN,bufferzones,UNESCO-plaatsen en weidevogelgebieden (art.32a).

Ja.De UNESCO sites StellingvanAmster-dam, Beemster en Nieuwe Hollandse Waterliniekrijgenbescherming via instructie-regelsinart.20t/m22vandeProv.Verord.Ruimte.Werelderfgoed-verdrag (UNESCO) en de Europese LandschapsconventiewordenindeOmg.visie2018overigensgenoemdals‘rand-voor-waarden’voorhetbeleid.

Zievoortshetgeenhierbovenbijdeprov.FryslânisopgemerktoverdeGebieds-agenda Wadden 2050.

Onduidelijk.Art.19(2)VerordeningRuimte: voor de wezen-lijkekenmerkenenwaarden wordt ver-wezennaarbijlage3bij de POV maar deze bijlage verwijst naar een algemene webpagina overruimtelijkeplannen.Actueleenpotentielewaardenzijnuitgewerktbijdekaartviewerbijhet Natuurbeheerplan (https://noord-hol-land-extern.tercera-ro.nl/MapViewer/).Naveelmoeitekandeleekpergebiedseenheiddeactueleenpotentiëlenatuurwaarden achterh-alen,waarbijhetookkangaanomlandschappelijkewaarden.DezewaardenkunnendusviahetNNN-regime bescherming krijgen.

Nee DePOVbevatenkeleisentervoorkomingvanderealisatievanwindturbinesin‘voormaligenatio-nalelandschappen’:art.32.

Ineenprovincialereactieopeenconcept van dit rapport wordt wel aangegeven dat een algemeen artikeloverBijzonderProvinciaalLandschap is voorzien in de nieuweOmgevings-verordening,waarbij in een bijlage bij de veror-deningdekernkwaliteitenwordenomschreven.

Toepassing van het instrument Bijzonder provinciaal landschap vereisttijdomdatdeprovincieonderzoektwelkebestaandegebiedenhierinkunnenopgaanenwelkekernkwaliteitengefor-muleerdkunnenworden,rekeninghoudendmetinbrengvanstake-holders(consultatie).

Nee Nee.Bescherminglijktbeperkttezijntotsubsidieso.g.v.Subsidie-regelingNatuur-enLandschaps-beheer2016.


Prov

inci







Noo

rd-H

olla

nd (v

ervo

lg) Bebouwing is niet toegestaan in

(opkaartaangegeven)natuur-strand-gebieden(art.31PVR).Indeprovincialereactieopeen concept van dit rapport is aangegevendattoegewerktwordtnaar een vereenvoudiging van de beschermingsregimes tot vier regimesvoorhetlandelijkgebied:Bijzonder provinciaal landschap, NatuurnetwerkNederland(NNN), UNESCO werelderfgoed en Stiltegebieden.

Ove

r-ijs

sel Ja.Omg.visie2017besteedtaan-

dachtaano.a.agrarischecultu-urlandschappen, laanstructuren, ‘lineairlandschap’(wegenenkanalen),stuwwallenendijkenenNationaleLandschappen.Art.2.1.3vandeOmg.Verord.2017stelt eisen aan nieuwbouw in groene omgeving (buiten bebou-wdgebied).Art.2.5.1vereistdatnieuwbouwkwaliteit-vergrotendisenhetmodel‘of,waarenhoe’isgevolgd.Agrarischenieuwbouwmag in beginsel alleen bestaande percelen(art.2.1.7,uitvloeiselvanHandreikingkwaliteitsimpulsvoorAgroenFood2017).Art.2.1.8stelteisenaanzonneparken(ookuitvloeiselvankwal.impulsvoorzonnevelden2017).

Nee, er is geen UNESCO erfgoed in Overijssel.

Ja,art.2.7.1vandeOmg.verordening2017legtmet verwijzing naar Bijlage1bbijdeveror-deningdewezenlijkekenmerkenenwaardenvast.Ditzijndeactueleenpotentiëlenatuur-waardendieinBijlage1bzijnbeschreven.Hoeweldeze waarden uit bes-chrijvingengedestilleerdmoeten worden, gaat het mede om land-schappelijkewaarden.DezewaardenkunnendusviahetNNN-regimebeschermingkrijgen.

Ja.Best.plannenmogenalleeninnieuweontwikkelingenvoorzien“alsdiebijdragenaanhetbehoudofdeontwikkelingvandekernk-waliteiten”.Dezekwaliteitenzijnbenoemd in de verordening en bijlage7.

DeOmgevings-visie2017beschouwtdezeNat.Land-schappenals“déparels[…]vanhetOverijsselselandschap”(§7.2.4).“VoorgrootschaligeinitiatievendieinstrijdzijnmetdedoelstellingenvandeNationaleLandschappenisgeenplek”enbinnendezegebieden“iserookgeen ruimte voor nieuwe windtur-bines”(§7.2.4).

Nee. Nee.Bescherminglijktbeperkttezijntotsubsidieso.g.v.Subsidie-regelingNatuur-enLandschaps-beheer2016.OokiserdeStichtingGroenBlauwe Diensten Overijssel (SGBDO) die m.b.v.gemeentelijkelandschapsfondshet beheervanlandschaps-el-ementenfinanciert.Landschapselementen genieten geen bescherm-ingonderart.2.8.2Omg.verord.(beschermingbossen/natuur-geb.buit-enNNN).


Prov

inci







Utr

echt

Ja,uitvoerig.Zieo.a.Natuurvisie(p.51).Beleidenkernkwaliteitenzijnuitgewerktin de Kwaliteitsgids Utrechtse landschappen(p.50).Inart.1.8vandeProv.RuimtelijkeVerord.(PRV)worden‘Eemland’,‘GelderseVallei’,‘GroeneHart’,‘Rivierengebied’en‘UtrechtseHeuvelrug’,als‘Landschap’aangewezen.O.g.v.hettweedelidmoeteenruimtelijkbesluitm.b.t.die gebieden bestemmingen en regelsbevattenterbeschermingvandeineenbijlageuitgewerktekernkwaliteiten.(Zie:https://www.provincie-utrecht.nl/onderwerpen/alle-onderwerpen/kwaliteitsgids/).Een eerdere Landschapsverordeningisgeïnte-greerd in de Verordening Natuur enLandschap(VNL).Hst5vanVNL:bevato.a.regelsoverborden,ver-bod op dempen wateren, woon-schepen,e.d.

Niet expliciet als UNESCO erfgoed, maarwaterlinieskrij-gen wel bescherming viahetdeKwaliteits-gids Utrechtse landschappen en het regimevanart.1.8PRV.

Onduidelijk.Art.4.11PVRwerktNNN-regimeuitenwezenlijkekenmerkenzijnuitgewerktinhetNatuurbeheerplan.HetNb-plankentdezebegrip-penechterniet.Hetbes-chrijftweldekernkwalite-iten van deelgebieden, welkemedebetrekkinghebben op landschap-swaarden, maar of het hierbijomNNN-gebiedengaatisonduidelijk.Daarmeeblijftonduidelijkof landschap via NNN beschermingkrijgt.

Nietexplicietalsnationaalland-schapmaarEemlandkrijgtwelbeschermingviahetdeKwaliteits-gids Utrechtse landschappen en hetregimevanart.1.8PRV.

Nee (zieo.a.p.11Natuurbeheer-plan2020).

Ja.Art.5.1.4vandeVerord.NatuurenLand-schap(VNL)maakthetmogelijkkleineland-schaps-elementenopeenwaarden-kaartteplaatsen.Voordezeele-menten geldt het regime vanart.5.5.Gaato.a.omverbod tot vernieling en verbodteweinigonder-houd)eneenzorgplicht.Verder zijn subsidies mogelijkeniserin2018eenplatformvoorkleinelandschaps-elementenopgericht.


Prov

inci







Zeel

and Ja.

Landschapsbescherming vormt éénvandepijlersvanhetbeleid,naastbijvoorbeeldooknatuur-verbredingennatuurbeleving.LandschapsbeschermingkenteeneigenhoofdstukindeOmg.verord.2018(hst.8)(betreftdelandschapsverordening) maar de bescherming ziet vooral op een regelinginzakebordenenrecla-me-uitingen.Art.2.28kentechtereenregeling(gebaseerdop‘nee,tenzij’)voorhet behoud van landschappen, landschapselementen, cultuurhis-torisch waardevolle boerderijen of cultuurhistorische elementen die vermeld zijn in bijlage G en aange-geveninbijlage12.Indeprov.reactieophetconceptvan dit rapport wordt toegelicht: “HetNatuurnetwerkZeeland(NNZ)maaktonderdeeluitvande landschappen van provinci-aal belang als benoemd in de Omgevingsverordening en daarvan is in de verordening bepaald dat de landschappelijkekernkwaliteitennietsignificantmogenwordenaangetast(nee,tenzij-principe).

Ja,Geopark. NNNkrijgteenrege-lingindeart.2.23-2.27envoordewezenlijkekenmerkenenwaardenwordt verwezen naar het Natuurbeheerplan, maardezekenmerkenenwaardenzijnmoeilijkteachterhalen.Oflandschaps-waardentotdewezenlijkekenmer-kenenwaardenbehorenendusbeschermingkrij-genviahetNNN-regimeishierdooronduidelijk.

Nee.HetvoormalignationaallandschapZuidwest-Zeelandkrijgtgeenbijzonderebescherming.

Nee Ja.Verschillendeland-schaps-elementenwordenaangemerktals‘provincialelandschap-pen’.Art.2.28kenteenregel-ing voor het behoud van landschappen, land-schapselementen, cultu-urhistorisch waardevolle boerderijen of cultuurhis-torische elementen die vermeld zijn in bijlage G en aangegeven in bijlage 12.


Prov

inci







Zeel

and

(ver

volg

) Kernkwaliteiten[zijn]be-schrevenindeHandreikingLandschap (wordt in Natuurvisie en Omgevingsverordening naar verwezen).”Art.2.10kenteenregelingvoordebeschermingvantraditionelemolenbiotopen.

Zuid

-Hol

land Ja.

Art.6.9Omg.verord.2019vereistdatnieuweruimtelijkeontwikke-lingen passen binnen de bestaande gebiedsidentiteit,maaruitz.zijnmogelijk.Art.6.26kenteenregel-ingvoorlandgoed-endekasteel-biotopen, waarvan de plaats geo-metrisch is bepaald en verbeeld opkaart15inbijlageII.Art.6.27regelt dat windturbines in beginsel alleen in daarvoor aangewezen gebiedentoegelatenzijn.

Romeinse Limes (op voorlopigeWerelderf-goedlijst)krijgteenregelinginart.2.6/art.6.27vandeOmg.verord.2019.DeNieuwe Hollandse Waterlinie wordt wel genoemd in de toelichtingmaarnietindeverordening.

Dewezenlijkewaardenenkenmerkenmoetenvolgensdedefinitievandit begrip in Bijlage I bij deOmg.verord.2019zijnuitgewerktinhetNatuurbeheerplan.Ditplankentditbegripechterniet,maarkentwelambitieenbeheer-typen-kaarten.Dezezijnniet in het beheerplan opgenomen en er is geendoorklikoptie.Oflandschaps-waardentotdewezenlijkekenmerkenen waarden behoren en dusbeschermingkrijgenviahetNNN-regimeishierdooronduidelijk.

Nee DeVisieRGBLmaaktmeldingvanhet‘bi-jzonder Provinciaal LandschapMidden-Delfland’.Ditgebiedis aangewezen vanaf14nov2017voor een periode van8jaarmeteentussentijdseevaluatie.Bijdeaanwijzing (https://www.zuid-holland.nl/@19061/aanwij-zing-bijzonder/)) ligt het accent op landschaps-waardeinrelatietotdestedelijkeomgeving,maarerwordtookgesprokenovereenontwikkelopdrachtten behoeve van onafhankelijkestur-ing en borging van kwaliteit.

Ja.Art.6.9Omg.verord.2019bepaaltdathetprov.compensatiebeleidvantoepassingisopsign.ef-fectenopkarakteristiekelandschaps-elementen.Indetoelichtingwordtin dit verband verwezen naar de beleidsregel CompensatieNatuur,RecreatieenLandschapZuid-Holland(2013).Het toevoegen of herstel-lenvanlandschaps-el-ementen wordt wel gezienalseenmogelijkeaanvullenderuimtelijkemaatregelinart.6.9(1)(3)vandeOmg.verord.2019.Verder zijn subsidies mogelijkeniserin2018eenplatformvoorkleinelandschaps-elementenopgericht.


Conclusies• Landschapsbeschermingkrijgtiniedereprovincialenatuur-ofomgevingsvisieaan-

dacht.Vaakwordtlandschapsbescherminggezienalseengoedemanieromecosys-teemdiensten(bijv.recreatiemogelijkheden,vestigingsklimaat)endemens-natuur-re-latieineenprovincieteversterken.

• Vanuithetoogpuntvanlandschapsbeschermingisookpositiefdatlandschappenindiverseprovinciesexplicieteaanwijzingenbeschermingkrijgenindeprovincialeverordeningdoormiddelvaninstructieregelsvoorgemeentelijkeruimtelijkeplannen.Daarbijhebbendelandschappenverschillende‘titels’:

◦ UNESCOWerelderfgoed(Noord-Holland;Zuid-Holland); ◦ ‘NationaalLandschap’(Drenthe,Gelderland,Groningen,Limburg,

Noord-Brabant); ◦ ‘waardevolleopengebieden’(Gelderland); ◦ ‘landschap’(Utrecht); ◦ Landgoed-enkasteelbiotopen(Zuid-Holland); ◦ Landschapvanprovinciaalbelang(Zeeland).

Dematevanjuridischebeschermingverschiltpergebiedenperprovincie.Devoor-maligeNationaleLandschappenenbestaandeUNESCOWerelderfgoederenkrijgenechter niet in alle provincies een expliciete landschapsbescherming in de provinciale verordeningen.Inenkeleprovincieskrijgenlandschappenzelfsgeenenkeleexplicieteaanwijzingenbeschermingindeprovincialeverordening(Flevoland,Fryslân);

• Noord-Brabantvereistdatnieuweruimtelijkeontwikkelingeninhetbuitengebiedalleenkunnenwordentoegestaanwanneerwordtaangetoonddatdezeontwikkelingleidttotkwaliteitsverbetering(‘meerwaarde-creatie’),albestaanopdezeregelwelbelangrijkeuitzonderingen;

• InveelprovinciesisonduidelijkofwaardevollelandschappenviahetNNN-regimebeschermingkrijgendoordatmoeilijkteachterhalenisofdergelijkegebiedenbin-nenhetNNNvallenenofde‘wezenlijkekenmerkenenwaarden’vanhetNNNooklandschappelijkewaardenomvat.Dezewezenlijkekenmerkenenwaardenkrijgeninprovinciesverschillendebenamingen(bijv.wezenlijkekenmerkenenwaarden,kernkwaliteiten,actueleenpotentiëlewaarden,etc.)enzijnveelalmoeilijkdigitaaltevinden.Weblinksinbijlagenbijverordeningen,NatuurbeheerplannenofbijlagenbijNatuurbeheerplannenfunctionereninveelprovinciesnietenookzelfstandigzoekennaardezeinformatieisvaakzondersucces.Ineendeelvandeprovinciesisdieinfor-matieweltoegankelijkendanblijkenlandschappelijkewaardenvaakwelonderdeeltezijnvandewezenlijkekenmerkenenwaardenendaarmeedusbeschermingviaNNNtekunnenkrijgen.Ofdiebeschermingindepraktijkgoedfunctioneertisnietonder-zocht,maardealgemenebeschrijvingenvandewezenlijkekenmerkenenwaardenogeninhetalgemeenmoeilijktoetsbaarwaarmeeveelruimtevoorgemeentenlijkttebestaanvoorhetgemotiveerdtoelatenvannieuweruimtelijkeontwikkelingen;

• Het instrument van aanwijzing van Bijzonder Provinciale Landschappen wordt toege-pastdoortweeprovincies(Drenthe,Zuid-Holland).Bedachtmoetdaarbijwelwordendatsommigeandereprovinciesookbeschermdelandschappenaanwijzenenbescher-menviadeprovincialeverordening,maaronderanderebenamingen(ziehierboven);

• Landschapselementenkrijgeneenzekerebeschermingviaderegelgevinginzakehou-topstanden,maarkrijgendaarbuiteninnagenoeggeenenkeleprovinciebeschermingindeprovincialeverordening.InZeelandkrijgendiversetypenlandschapselementenbeschermingdoordatdezewordenaangemerktals‘provincialelandschappen’.Inveelprovincieskrijgenelementenechteralleenaandachtviasubsidieverlening.“DeIndexNatuurenLandschapbeschrijftwelketypennatuur,agrarischenatuurenlandschapwekenneninNederlandenisdebasisvoordenatuurbeheerplannenvan


Sander Turnhout

Markering

deprovincies.”28Deindexbeschrijftalsbasisvoorsubsidieverleningdoorprovinciesookdestandaardkostprijsvoorbeheervannatuurenlandschap.IndexNatuurenLandschapomvatvoordecomponent‘landschap’4verschillendenatuurtypenmetdaaronder20beheertypen.29Indrieprovincieskrijgenlandschapselementenwelexpli-cietebeschermingindeprovincialeverordeningdoorinstructieregels(Utrechtdoordeaanwijzingvanlandschapselementeneneenafzonderlijkregimevanverbodenhan-delingen,Groningendoordirectebeschermingvandiverseindeverordeningspecifiekbenoemdetypenlandschapselementen,Zuid-Hollanddoorvan-toepassing-verklaringvanhetprovincialecompensatiebeleidopsignificanteaantastingvankarakteristiekelandschapselementen en zeeland door aanwijzing van landschapselementen en een beschermingsregimedatgerichtisopbehoudvandehuidigewaarden).

D. LANDELIJK GEBIED EN BOERENLANDVOGELS

Wnb en het landelijk gebiedOngeveer2/3vanhetNederlandselandoppervlakteisingebruikvoordelandbouw.Juisthiergaathetslechtmetdebiodiversiteit.Vogels,insectenenplantennemeninhoogtempoaf,zowelinvariëteitalsinaantal.DeWetnatuurbeschermingverplichtprovinciesomdemaatregelentenemendienodigzijnvoorhetbehoudenherstelvanpopulatiesvano.a.boerenlandvogelsineengunstigestaatvaninstandhouding(art.1.12(1)).Vrijwelalleboerenlandvogelsbevindenzichineenongunstigestaatvaninstandhouding.Daaromisditeeninteressantegroepomindezestudietebekijken.Erism.n.gekekennaarweide-enakkervogels.

Rol provincieOmdebiodiversiteitinhetboerenlandstructureelteherstellenzijnsystemischemaatregelennodig.OmdathethierbijondermeergaatomherzieningvanhetEU-landbouwbeleid,hetmestbeleid,e.d.kunnenprovinciesnietverantwoordelijkwordengehoudenvoorhetdoorvoerenvanallenodigemaatregelen.Dedecentralisatievanhetnatuurbeleidinalgemenezinenartikel1.12(1)inhetbijzonderbrengenechterwelmetzichmeedatprovincieszichsterkmoetenmakenvoorhetherstelvanboerenlandvogelpo-pulaties.Daarbijkangedachtwordenaan:

• Het opstellen en uitvoeren van provinciaal beleid voor het behoud en herstel van boerenlandvogelsenhunleefgebieden.

• Deintegratievanditbeleidinhetprovincialeeconomischebeleid,ruimtelijkebeleid,milieubeleid,waterbeleidencultuurbeleid.

• Hetverzekerenvandesamenhangmethetbeleidendeverantwoordelijkhedenvanandereoverhedenopdatterrein,inhetbijzondergemeentenenwaterschappen.

• Hettreffenvanactievebeschermingsmaatregelenvoordebescherming,instandhou-ding of herstel van biotopen en leefgebieden in voldoende gevarieerdheid voor alle boerenlandvogels,inhetbijzondervoorbedreigdesoorten.

• Hetopstellenvanprovincialeprogramma’somdestaatvaninstandhoudingvanboerenlandvogelsteverbeteren.

• Het toezien op de naleving van de verbodsbepalingen die gelden voor alle boeren-landvogels,hetvoorkomenvanovertredingenvandezeverbodenenhethandhavendoptredenbijgeconstateerdeofdreigendeovertredingen.

28 https://www.bij12.nl/onderwerpen/natuur-en-landschap/index-natuur-en-landschap/29 https://www.bij12.nl/onderwerpen/natuur-en-landschap/index-natuur-en-landschap/

de-index-natuur-en-landschap/landschapselementtypen/.


Sander Turnhout

Markering

• Hetverlenenvanontheffingen,vergunningenenvrijstellingen,bijvoorbeeldvoorbeschermings-ofonderzoeksdoeleinden.

• Hetverzamelenenrapporterenaanderijksoverheidvangegevensomtrentdestaatvaninstandhoudingvanboerenlandvogels,genomenbesluitenengetroffenmaatregelen.

• HetafleggenvanverantwoordingoverdegeleverdeinspanningenvoorhetbehalenvandedoelstellingenuitdeVogelrichtlijn.

Ookkunnenprovinciesonderzoekdoennaar–enpilotsfinancierent.b.v.–benodigdesystemischeaanpassingenvandelandbouw.Eenaantalprovinciesdoetdatook.Ditsoortinitiatievenwordtmeegenomeninvraag4c.

Provincieszijnprimairverantwoordelijkvooragrarischnatuurbeheer,waarbijagrarischeondernemers gesubsidieerd op en rond hun bedrijf maatregelen nemen ten gunste van natuurenlandschap.Ditinstrumentwordtingezetvoorhetbehoudenherstelvanpopu-latiesvanboerenlandvogelsenisbijhetnietwijzigenvandehuidigelandbouwpraktijkeennoodzakelijkebijdrageaanhetbehoudvangezondepopulatiesaanweidevogels.

Omdatboerenlandvogelsbeschermdzijnmogenactiviteitenzoalsmaaienenbemestennietleidentotvernielingofongeschiktmakenvannestenofhetdodenvanjongeboe-renlandvogels.Deprovincieszoudenhieropmoetenhandhaven.Indepraktijkwordthierdooragrariërsinveelgevallengeenrekeningmeegehoudenenlijkternauwelijkstotgeenhandhavingplaatstevinden.30

Beleid provinciesInmaart2018isininterprovinciaalverbandbeslotenintezettenop:

• behoudvandehuidigepopulatievan32.000-36.000broedparengrutto’s• hetdoordeweidevogelprovincies(FR,GR,NH,ZH,OVenUT)in2018opstellenvan

provincialeactieplannenvoorhetbehoudvanweidevogels.Bijdezedoelstellinghebbendeprovincieseenaantalbelangrijkekanttekeningengemaakt.Voordelangeretermijnisdeuitvoering,financieringenrealisatievanditdoelnogonvol-doendevormgegeven.Geconstateerdisdatdegeschatteextrakosten(eenmalig€35-89miljoenenjaarlijks€12-19miljoen)nietalleendoordeprovinciesgedragenkunnenworden.Daarnaastvereisthetbehalenvandedoelstellingbijvoorbeeldpeilopzetinhet

30 ZiebijvoorbeeldProvincieFryslân,‘TussenevaluatieNotaWeidevogels2014–2020’,19september2017,waarinopp.20voordegebiedenbuitenkernweidevogelgebiedenwordtopgemerkt:“Totophedenisernogsteedsgeengedragscodevoordelandbouw.DaarnaastwordterniettotnauwelijksingezetopdehandhavingvandeWetnatuurbescherming.”ZiebijvoorbeeldookdeantwoordenvanGedeputeerdeStatenZuid-HollandopvragenvandePSfractievandePvdDbetreffendemaai-enbaggerbeheer(antwoordd.d.30mei2018,nr.3401).TenaanzienvanbermbeheerwordtdoorGSopgemerkt:“InhetkadervandeNBwet(Natuurbeschermingswet1998)isgeentoezichtgehoudenopdebeschermingvandierentijdenshetmaaien.OnderdeWetnatuurbeschermingzijnwijalsprovinciesinds1januari2017hetbevoegdegezagvoorovertredingeninhetkadervansoortenbe-scherming.Totophedenwordtechterdoorofnamensdeprovinciealleentoezichtgehoudenopmaaiwerkzaamhedennadathieroverklachtenofmeldingenzijnontvangen.”Voorwatbetreftmaaieninhetagrarischgebiedwordtopgemerkt:“[…]Alshetgaatomtoezichtopdenalevingvandebepa-lingenindeWetnatuurbescherming,dangeldtvoordepercelenmeteenpakketagrarischnatuur-beheerdateenprogrammatischeaanpakwordtgevolgd.Erwordtvoorafeeninschattinggemaaktvanrisico’senopbasisdaarvanwordttoezichtgehouden.Vooranderepercelen,bijboerendienietdeelnemenaanagrarischnatuurbeheer,kandatniet,omdatimmersnietvoorafbekendiswaarenopwelkmomentdezepercelenbewerktworden.Hettoezichtisdanafhankelijkvanklachtenenmeldin-gen.[…].”


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

agrarischgebied,waarvoorweinigdraagvlakis.Hetbehoudvan32.000-36.000broed-parengrutto’szalvolgensdeprovinciesalleenrealiseerbaarzijnwanneererstructureleveranderingeninhetlandbouwsysteemwordendoorgevoerd.DeprovinciesgevenaandathiervoorinitiatievenvanuitdeEUenhetRijknoodzakelijkzijnalsrandvoorwaardenvoordeprovincialeinspanningenophetvlakvanbeschermingvanboerenlandvogelsenbiodi-versiteitinhetlandelijkgebied.Deprovincieshebbenhiereenpunt,maarzijnzekernietzonderinvloed.ProvincieshebbenallerleiinstrumententothunbeschikkingenkunnendaarnaastdrukuitoefenenophetRijk.

Hierna wordt de inzet van provincies in beeld gebracht, waarbij onderscheid wordt gemaakttussenregie,ambitieniveaueninstrumentarium(bronnen:actieplannen,natuur-beheerplannen,provincialeverordeningen,omgevingsvisies,beleidsnota’s,statenstukken,moties,verslagenvanvrijwilligeweidevogelbeschermers,e.d.).

• Neemt de provincie de regie bij het behoud van boerenlandvogels?

Drenthe PSheeftGSineenmotieopgeroepenregietevoerenenditheeftgeresulteerdineenplanvanaanpakmetveelaandachtvoor‘makkelijke’acties(educatie,predatiebeheerendraagvlak),maarnietvoorbijv.ruimtelijkeinstrumentenenzonderhelderedoelen.

Flevoland Nee.

Fryslân Erisveelinformatieeneenkeuraaninstrumenten,vooreenbelangrijkdeelgeëntameerdvanuitdeprovincie.Detussenevaluatievandeweidevogelnotaisuitgebreidengeeftveelinformatie.Maardeprovincielijktteaccepterendatdedoelstellingvan10.000broedparennietwordtgehaald(“eenpopulatievan4.000broedparenlijktrealistisch”)engeeftbovendienaandekostenvoornatuurbeheertewillenterugdringen.

Gelderland Erisveelinformatieeneenkeuraaninstrumenten,vooreenbelangrijkdeelgeëntameerdvanuitdeprovincie.HoewelGelderlanddoordeprovinciesnietwordtaangemerktalsbelangrijkeweide-vogelprovincieiserweleen-doormaatschappelijkepartijenopgesteldendoordeprovincietendelegesteund-ActieplanAkker-enweidevogels.

Groningen MaatschappelijkeorganisatieshebbeneenActieplanWeidevogelsopgesteld.EenmotievanuitPSomhetactieplantesteunenengeldtezoekenisaangenomen.Deregieligtechtermeerbijdemaatschappelijkepartijen.

Limburg Nee.

Noord-Brabant

Erwordenprojecten(vooro.a.patrijsengebiedsherstel)uitgevoerdenondersteund,maarerisweinigtevindenovereensamenhangendeaanpakvoorboerenlandvogels.

Noord-Holland

Erwordenwelveelinstrumentenbeschreven,maareensamenhangendeaanpakleidendtotreali-satievanconcretedoelenontbreekt.Erwordtinprovincialestukkenveelgemeldovermonitoring,maardatiseenverplichting.

Overijssel Eriseenactieplan,(nietheleconcrete)doelstellingenvoormeerderemetnamegenoemdesoortenenerwordenverschillendeinstrumentenbenoemd.Daarnaastwordtgeluisterdnaar–ensamen-gewerktmet–vrijwilligers.

Utrecht Eriseenactieplanendaarvoorwasereenweidevogelvisie.Erwordenverschillendeinstrumentenbenoemd.Onduidelijkishoedesamenwerkingmetdemaatschappelijkeorganisatiesloopt.

Zeeland MaatschappelijkeorganisatieszoalsPoldernatuurZeelandenhetZeeuwseLandschapnemeninitiatievenvoorakker-enweidevogelsendeprovinciesteuntdeze,faciliteertafstemmingenheeftondersteunendpachtbeleid,maarverderlijkternietsprakevaneensamenhangendbeleid.

Zuid-Holland Eriseengezamenlijkmetdebelangrijkstemaatschappelijkepartijenopgesteldactieplanmethelderedoelstellingen,gebiedsgerichteuitwerkingen,een(deelsgedekt)budgeteneenduide-lijkestructuurvoordeuitvoering(incl.halfjaarlijksvoortgangsoverlegenafsprakenoverbesluit-vorming).Ditishardnodig,wantnergensgingendeweidevogelsdeafgelopendecenniaharderachteruit.


Sander Turnhout

Markering

• Voldoet de provincie met haar ambities aan de verplichtingen onder de Wnb t.b.v. boerenlandvogels?

Drenthe Erwordtwelgestreefdnaar‘behoudenoptermijnherstel’,maarditwordtnietgespecificeerdofuitgewerkt.Voorweidevogelswordtzelfsaangegevendathiermindermiddelenopwordeningezet.

Flevoland Nee.

Fryslân Dedoelstelling(10.000broedparengrutto’sin2020)wordtnietgehaald.4.000broedparenwordtalshaalbaargezien.Ondanksdezeconclusieisdeinzetophetkortenvanhetbudget.

Gelderland Hetstrevenisom‘dekomende6jaardeaantallendoelsoorteninstandtehoudenoftelatengroeien’.Hoeditdoelbehaaldzalwordenismaartendeleuitgewerkt.HetActieplanvanmaat-schappelijkepartijengaatnogwatverder,maardeprovincieheeftdiedoelstellingnietexplicietovergenomen.

Groningen Hetactieplanheefthelderedoelstellingenvoorgrutto’s,maardezezijndoordeprovincienietovergenomen.Vooranderesoortenzijnevenminhelderedoelstellingen.In2016concludeertdeprovinciedathetbeheervoorakker-enweidevogelsniet/matigeffectiefis,maarhetbeheerlijktvervolgensniettezijnbijgesteld.

Limburg Nee.

Noord-Brabant

Deprovincieisambitieus,o.a.ophetgebiedvanNNN.Maarofboerenlandvogelshiervanprofite-renisnietduidelijk.Erwordtgestreefdnaarbehoudvaneenaantalsoortendievaninternationaalbelangzijn,maarditisnietuitgewerkt.

Noord-Holland

Erisgeeninformatietevindenoverdoelen.Dekerngebiedenzijnforsingeperkt.

Overijssel Erzijnbehoudsdoelenvooreenaantalsoorten,maarerwordtookgestelddathetmaximaalhaal-bare is dat de weidevogelstand uitsluitend in de aangewezen weidevogelgebieden voor een groot deelovereindkanblijven.PSheeftopgeroepenvoor2021ambitieuzedoelenoptestellen.

Utrecht Deprovincieheefteenactieplanwaarpergebiedisuitgewerkthoeveelgrutto’shiernaarverwach-tinginkunnenblijvenoverlevenenwatdemaatregelenzijndiegenomenzoudenmoetenwordenomachteruitgangtestoppenofomgroeitebewerkstelligen.Deverwachtingisdaterin2023weerevenveelgrutto’sindeprovinciebroedenalsin2016.Doelenvooranderesoortenontbreken.

Zeeland Nee.Erwordenprojectenuitgevoerd,maardoelstellingenontbreken.

Zuid-Holland Hetdoelisdeafnamevanhetaantalgrutto’stestoppenin2022methersteltothethuidigeaantalinuiterlijk2027.Hetareaalonderagrarischakker-enweidevogelbeheerneemttoevandehuidige16.000hectaretot18.000hectarein2027.Ookwordtgemiktophetkerenvandeneerwaartseontwikkelingvandepatrijzenstandindetweebolwerken.Ookvooranderesoortenzijnermaat-regelen.Opeenrijisgezetwelkeontwikkelingennegatiefuitpakkenvoorboerenlandvogels(bijv.afnameareaalpermanentgrasland)enwaarmeekoppelkansenliggen.

• Zet de provincie naast agrarisch natuurbeheer andere instrumenten in en gebeurt dat op effectieve wijze?

Drenthe Ruimtelijkeinstrumentenwordennietuitgewerkt.Weliserinzetoppredatiebeheer,educatieendraagvlakeneenmaatregelenmakelaar.Verderwordtgedachtoverweidemelk,maarditinitiatiefligtprimairbijdesector.

Flevoland Deenigeinformatiedieistevindengaatoveragrarischnatuurbeheert.b.v.veldleeuwerikengrau-wekiekendief.

Fryslân Deprovincienoemteengrootaantalinstrumenten,maardeinzetvaneenaantalisbeperkt(o.a.doorgeldgebrekengebrekaanovereenstemmingmetdesector).

Gelderland Gelderland is de enige provincie die stuurt op concrete waterpeilen (maar die zijn erg laag voor weidevogels).Ookiserruimtelijkinstrumentariumt.b.v.behoudopenheidenextrafinancieringvooruitvoeringvanhetactieplan.Eenhelderekoppelingtussenambitiesenmaatregelenont-breektechter.Ookisnietgoedduidelijkinhoeverredeverschillendeinstrumentensuccesvolwordeningezet.


Groningen Erisenigesteunvoorhetactieplanenerwordtgemelddaterruimtelijkinstrumentariumwordtingezet,maardatlijkttebestaanuitdevraagaangemeentenzichinbeschermdegebiedenterug-houdendoptestellen.

Limburg Deenigeinformatiedieistevindenmeldtdatdepatrijseenprioritairesoortis.

Noord-Brabant

EriseengroenontwikkelfondsBrabant(GOB)enerwordtaangegevendatpachtgrondenwordeningezet.Ofditgebeurtt.b.v.boerenlandvogelsisonbekend.

Noord-Holland

Deprovinciegeeftwelruimtelijkebeschermingaanweidevogelgebieden,waarbijgemeentenverantwoordelijkzijnvooreendeelvandeuitvoering.BinnenhetNNNwordtaangegevendatbijvaststellenvanhetwaterpeilbenadelingvanweidevogelswordtvoorkomenc.q.gecompenseerd.

Overijssel Binnenweidevogelgebiedenwordtgeenwaterpeilverlagingtoegestaan.Erisruimtelijkebescher-mingopkwaliteit,maarofdiegebruikwordtt.b.v.boerenlandvogelsisnietduidelijk.Verderiserveelaandachtvoorpredatiebeheer.N.a.v.wensenvanuithetveldiserookenigefinancieringvoorvrijwilligeweidevogelbeschermersbuitenhotspots.

Utrecht Erwordtingezetoppredatiebeheer,waterstandsverhoginginreservaten(o.a.pompenenstuw-tjes)eninagrarischgebied,voorweidevogelkerngebiedenisersprakevanruimtelijkebeschermingenookwaterschappenengemeentenwordenhieropaangesproken.Overdeuitvoeringeneffecti-viteitvandezemiddelenwordtechterweiniggemeld.Ookiserextrageldingezet.

Zeeland Erwordtwelaangegevendatereenmeerduurzamenatuur-inclusievelandbouwnodigis,maardetenemenactieszijnabstract(kansenverkennen,stimulerenenbevorderen).Concreetisweldeinzetvandeprovincialegrondbankenhetbijbehorendekavelruiminstrument.

Zuid-Holland Inhetactieplanwordteengrootaantalinstrumentengenoemd.Deelszijndezealingezet(o.a.200hectareeigengrond),deelszijnerconcretedoelen:eenverviervoudigingvanhetoppervlaktenatbiotoop,hetuitbreidenvanhetareaalakkerrandentoteendekkingsgraadvan5-10%vaneengebiedenagrarischnatuurbeheeronderdeelmakenvanalhetagrarischonderwijs.Dezeinstru-mentenzijnechternognietingezet.Voorsommigebedreigingenzijn(nog)geeninstrumentengevonden.

ConclusiesRegie• Provincieszijnverantwoordelijkvoorhetnatuurbeleidendaarbijmagwordenver-

wachtdatzijderegienemen.Zekervooreensoortengroepdieinalleprovinciesalenkeledecenniaachteruitholt(deboerenlandvogels).Immers,voordezegroepbete-kentongewijzigdbeleidhetlokaalenvooreenaantalsoortennationaaluitstervenvansoorten.Zelfsvoorsterkbedreigdesoortenzoalspatrijs,zomertaling,watersnipenzomertortelisernauwelijksbeleid.Voorweidevogelsneemteenaantalprovincies(m.n.Zuid-Holland,Utrecht,OverijsselenGelderland)inmeerdereofminderematewelderegie.Opvallendisdatineenaantalandereprovinciesboeren,natuurbescher-mersenjagershetinitiatiefhebbengenomenentot(verdergaande)afsprakenzijngekomen(o.a.GelderlandenGroningen,).Indetweebelangrijksteweidevogelprovin-cies(FryslânenNoord-Holland)isslechtsbeperktsprakevanhetnemenvanderegie.

Ambitie• Metdegeplandeaanpakwordtindemeesteprovincieshooguithettempovande

achteruitgangvanboerenlandvogelsvertraagd.Enkeleprovincieshebbentotdoelpopulatiesnietverderachteruittelatengaan,maardemeesteprovincieshebbengeenhelderedoelen.Zuid-Holland,UtrechtendeelsookGelderlandhebbenwelcon-creteenambitieuzedoelen.InGroningentonenm.n.demaatschappelijkeorganisatiesveelambitieenhebbenzijprovincialedoelstellingenopgesteld.Bijveelprovincieswordtsterkdenadrukgelegdopgrutto’s.Akkervogels,soortenvanhetkleinschaligeboerenlandenerfenzelfssommigeweidevogelsprofiterenechternietvanmaatregelenvoorgrutto’s.Ditisextraschrijnend,omdatdeaantallenvansommige soorten uit deze groepen nog sneller achteruitgaan (zomertortel, patrijs,


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

veldleeuwerik)danvangrutto’s.DemaatschappelijkeorganisatiesinGroningenzijnwelbegonnenaanhetopstellenvaneenactieplanvoorakkervogelseno.a.inZuid-Hollandwordenakkervogelsmeegenomeninhetuitstekendeactieplan.Fryslânonder-scheidtzichinnegatievezindoorhetminofmeerloslatenvanhaareigeneerderegrutto-doelstellingenhetschijnbaaraccepterendatdeaantallenbroedparen60%lageruitzullenvallendanhetorigineledoel.

Andere instrumenten• Provincieshebbenveelinstrumententothunbeschikking:ruimtelijkinstrumentarium,

het instellen van extra beschermde gebieden, sturen (via waterschappen) op water-peilen,handhavingvandeWnb(m.n.aanbandenleggenvanmaaienenbemestenopeenwijzediejongevogelsdoodt),predatiebescherming,financieringvoorkavelruil,draagvlakvergrotingendeinzetvaneigengronden.Veelvandezeinstrumentenwor-dengenoemdinNatuurbeheerplannen,ProvincialeVerordeningen,actieplannene.d.Maarerisweiniginformatietevindenoverinzetvandegenoemdeinstrumentenen,zoja,ofdezeeffectiefis.Insommigeprovinciesligtdenadruksterkopmaatregelenwaar geen overeenstemming over is (afschot van predatoren) of met hooguit een zeer indirecteffectopaantallenboerenlandvogels(educatieendraagvlakvergroting).GeenenkeleprovincielijkttehandhavenoplandbouwkundigehandelingenwaarbijdeWetnatuurbescherming wordt overtreden (maaien en bemesten op een wijze dat nesten ofeierenwordenvernieldofjongevogelssneuvelen).Fryslânisalsenigeprovincieopenoverhetfeitdateenaantalinstrumentennietisingezetvanwegegeldgebrekofomdatermetdesectorgeenovereenstemmingoverkonwordenbereikt.

E. ACTIEVE SOORTENBESCHERMING

Wet natuurbescherming en actieve natuurbeschermingBijdeimplementatievandeWetnatuurbeschermingbestaatveelaandachtvoorde‘passievebescherming’:deverbodendiedewetkentendeuitzonderingendaaropdoormiddelvanvergunningen,ontheffingenenvrijstellingen.Helderisdatdaarmeedenatuur-doelstellingennietwordengehaald(hetgaatimmersvrijwelaltijdslechtsomhetbeperkenvanschade)endat‘actievebescherming’nodigis:maatregelenomdenatuurdekanstegevenzichteherstellen.31DitishethoofdmotiefvoorderealisatievanhetNatuurNetwerkNederland(voorheenEcologischeHoofdstructuur).Evaluatieonderzoekmaaktechterduidelijkdatdehuidigeinzet,inclusiefdeinspanningenvoorhetNNN,nietvoldoendezullenzijnomdeinternationaleenEuropesedoelenophetgebiedvannatuurbeschermingterealiseren.32 Ditkomtallereerstdoordatdenatuurermomenteelslechtvoorstaatenerduseenlangewegnaareengunstigestaatvaninstandhoudingtegaanis.ZosteltdeBalansvoordeLeefomgeving2018:“Bijnaallehabitattypenhebbeneenzeertotmatigongunstigestaatvaninstandhouding.VandeHabitatrichtlijnsoortenverkeertongeveereenkwartineengunstigestaatvaninstandhouding.”33ZoalshierboventenaanzienvanhetNatura2000netwerkalisopgemerkt,geeftdeLerendeEvaluatievanhetNatuurpact

31 Ookininternationalebeleidsvormingondernatuurbeschermingsverdragenwordthetbelangvanactiefherstelsteedsexplicieterbenadrukt.ZiehieroverKeesBastmeijer,‘EcologicalRestorationinInternationalBiodiversityLaw:APromisingStrategytoAddressOurFailuretoPrevent?’,in:M.J.S.Bowman,P.DaviesandE.JGoodwin,Research Handbook on Biodiversity and Law,EdgarElgar,2016,pp.387-413.

32 D.J.vanderHoeketal.,Potentie le bijdrage van provinciaal natuurbeleid aan Europese biodiversite-itsdoelen.AchtergrondrapportlerendeevaluatievanhetNatuurpact,PBL-publicatienummer2766.PBL,DenHaag,2017.

33 PBL,‘BalansvandeLeefomgeving2018’,DenHaag,september2018,p.271.


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

uit2017aandathetvoorgenomenbeleidkanleidentoteenverhogingvanhetVHR-doelbereiktotcirca65procentmaardatdeopgavevanderesterende35procentaanvul-lendeinspanningenvereist.34 Daarbijgaathetomverbeteringvandemilieu-enwatercon-dities,verduurzamingvandelandbouwenmeernatuurbuitenhetNNN.35

Hetcompendiumvoordeleefomgeving(2019)maaktduidelijkdatookbrederdanvogel-enhabitatrichtlijnsoortenveelwildedier-enplantensoortenbedreigdworden:

“In elk van de 18 soortgroepen blijkt ten minste één derde van de soorten op de Rode Lijst te staan. In sommige soortgroepen is het aandeel bedreigde soor-ten zelfs nog aanzienlijk hoger. Bij steenvliegen gelden 19 van de 20 soorten als bedreigd (zie achterliggende tabel). Bij reptielen, dagvlinders, haften en padden-stoelen staan twee derde of meer van de soorten op de Rode Lijst. Bij steenvlie-gen, dagvlinders, haften en bijen zijn relatief veel soorten geheel uit Nederland verdwenen. Veel bedreigde soorten zijn overigens niet wettelijk beschermd.”36

Bron:CompendiumvoordeLeefomgeving,‘AantalbedreigdesoorteninNederland,per2019’,13maart2019,https://www.clo.nl/indicatoren/nl1052-aantal-bedreigde-planten--en-diersoorten.

VeelsoortenenhabitattypenvragendaarombinnenénbuitenhetNNNomeengerichteactievebescherming.DitisdoordeWetnatuurbeschermingerkendendewetbevatdaar-toediverseinstrumenten.37

34 LerendeEvaluatievanhetNatuurpact2017,p.21.35 Idem.36 CompendiumvoordeLeefomgeving,‘AantalbedreigdesoorteninNederland,per2019’,13maart

2019,https://www.clo.nl/indicatoren/nl1052-aantal-bedreigde-planten--en-diersoorten.37 ZiehieroveruitvoerigKeesBastmeijerenArnoldvanKreveld,‘ActievebeschermingonderdeWet

natuurbescherming’,Tijdschrift Natuurbeschermingsrecht2(2017),nr.7,220-234


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Rol van provinciesVooractievenatuurbeschermingwordendeprovincies–binnendeNederlandseverhou-dingen–alsprimairverantwoordelijkeoverheidsorganenbeschouwd.Daarbijkanmetnamewordengewezenopartikel1.12,eerstelidvandeWnb.Vooreengoedbegripvanhetgeenhiernavolgt,wordtditartikellidhierintegraalopgenomen:

“1. Gedeputeerdestatenvandeprovinciesdragen,iederinhunprovincie,teza-men zorg voor het nemen van de nodige maatregelen voor:

a. de bescherming, de instandhouding of het herstel van biotopen en leefgebie-deninvoldoendegevarieerdheidvooralleinNederlandnatuurlijkinhetwildlevende vogelsoorten en in het bijzonder de vogelsoorten, genoemd in bijlage I bij de Vogelrichtlijn, en de niet in die bijlage genoemde geregeld in Nederland voorkomendetrekvogelsoorten;

b. hetbehoudofhetherstelvaneengunstigestaatvaninstandhoudingvandevannatureinNederlandinhetwildvoorkomendesoortendierenenplanten, genoemd in de bijlagen II, IV en V bij de Habitatrichtlijn, en van de in Nederlandvoorkomendetypennatuurlijkehabitats,genoemdinbijlageIbijde Habitatrichtlijn en habitats van soorten, genoemd in de bijlagen II, IV en V bij de Habitatrichtlijn, en

c. hetbehoudofhetherstelvaneengunstigestaatvaninstandhoudingvandemet uitroeiing bedreigde of speciaal gevaar lopende van nature in Nederland inhetwildvoorkomendedier-enplantensoorten,bedoeldinartikel1.5,vierdelid.”

Deonderstaandetabelbrengtinkaartof,inwelkemateenhoedediverseprovinciesaandezeverplichtinguitvoeringheeftgegeven.


• In welke mate draagt de provincie zorg voor actieve soortenbescherming, afgezien van de al langer bestaande interprovinciaal afgestemde leefgebiedenbenadering in het kader van agrarisch natuurbeheer? Met andere woorden, bestaat beleid om – naast de inzet voor NNN, Natura 2000 en passieve bescherming – ook aanvullende maatregelen te nemen om de soorten van de Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn en Rode Lijst soorten in een gunstige staat van instandhouding te brengen en te houden?

Dre

nthe Denatuurvisieuit2014bevatnietdeverplichtebeschrijvingvanhetbeleidominvullingtegevenaanartikel1.12(1)Wnb.EenFlora-enfaunabeleidsplanuit2014kon-

digdeaanvullendDrentssoortenbeschermingsbeleidaan(bijv.voorrodeLijstsoortendiegeenspecifiekebeschermingopnationaalofinternationaalniveaukrijgen),maardeuitwerkinghiervanisnietterugtevindeninbestaandebeleidsdocumentenofdeOmgevingsverordening.HetNatuurbeleidsplan2019beschrijftuitsluitenddeinzetvoorleefgebiedenbenaderingvoordoelsoortenvanagrarischebeheertypeninhetkadervanagrarischnatuurbeleid.Hetplangeeftaandatvoorvoorvieragrarischenatuurtypenagrarischconformtussendeprovinciesafgesproken‘instapcriteria’leefgebiedenzijnaangewezendiespecifiekeaandachtkrijgenvoorgeïdentificeerdedoelsoorten.Dezedoelsoortenzijnopgenomeninbijlage5bijhetNatuurbeheerplan2019.HierbijwordteenonderscheidgemaakttusseninternationaalbeschermdesoortenenDrentsesoorten,maarookbijdeDrentsesoortenstaanveelinternationalesoorten(m.n.veelvogels)waarmeedezecategoriseringniethelderis.Deinzetvooractievesoortenbeschermingisbeperkttoteenleefgebiedenbenaderingendiebena-deringisvoortsbeperkttotagrarischegebieden.Daarbijisminderaccentgelegdopweidevogels(aantalgebiedenisverlaagd)tengunstevanakkervogels(p.17evNatuurbeleidsplan2019).Maatregelenlijkenbeperkttezijntotsubsidiemogelijkheden. Ookdewebpagina‘Soortenbeschermingvandeprovinciegaatuitsluitendoveruitzonderingenopbescherming(ontheffingenenhoediekunnenwordenaangevraagd;https://www.provincie.drenthe.nl/onderwerpen/natuur-milieu/natuur/wnb/wet/@125291/soortenbescherming/).

Flev

olan

d Denatuurvisiebesteedtgeenserieuzeaandachtaanactiefsoortenbeleid.Hetbegrip‘staatvaninstandhouding’komtnietinnatuurvisievoor.Hetwoord‘soort’slechtstweekeer,maarnietinverbandmetconcreteambitiestenaanzienvansoortenbeleid.Ookanderebeleidsdocumentenendeverordeningbeschrijvengeenexplicietac-tiefsoortenbeschermingsbeleid.Deinzetisbeperkttotleefgebiedenbenaderingvoordoelsoortenvanagrarischebeheertypeninhetkadervanagrarischnatuurbeleid,waarbijdoordeprovincieFlevolandalleeneenbeperktaantalvogelsoortenwordtgenoemd(zieNatuurbeheersplan2019,pp11-15)

Frys

lân Deontwerp-omg.visiebenoemtbiodiversiteitsbehoudalséénvandevierurgenteopgaven(p.59ev).Hetbegrip‘actievesoortenbescherming’wordtalszodanigniet

gehanteerd,maareenspecifiekeinzetvoor‘Friesesoorten’wordtindeontwerp-omgevingsvisiewelaangekondigd.Deontwerp-omg.visiestelt:“Uiterlijkin2025isdeneergaandelijnvandebiodiversiteitomgezetnaareenopgaandelijn;dezeopgaandelijnwillenwevervolgensvoordelangetermijnvasthoud-en.Ditgeldtvoornatuurgebiedenénvoorhetagrarischenstedelijkgebieddaarbuiten.”(p.59).Alsdoelstellingwordtookgeformuleerd:“Hetaantalbedreigde,beschermdesoortenwaarFryslânbelangrijkvooris,neemtelke10jaarmet20%af.”(p.10).Ditzoubetekenendatpasna50jaargeensoortenmeerbedreigdzijn.WanneerditalleenzouwordenafgemetenaangeselecteerdeFriesesoorten,danmoetvoortswordenbedachtdatvoordetoekenningvande‘Friesesoort-status’nogalstrengeeisengeldenomdatdecriteriacumulatiefzijnbeschreven(zienoot31vandeontwerp-Om-gevingsvisie):“StaatdesoortindeBijlagevandeVogel-enHabitatrichtlijnwaaroverdewetspreekt?En:Staat de soort op de Rode Lijst met de aanduiding bedreigd of extra bedreigd? En: IsFryslânvanbuitenproportioneelbelangvoordesoort?En:Isdetrendvandepopulatienegatief?”


Frys

lân

(ver

volg

) HoedeinzetvoorFriesesoorteneruitkomttezienisnogonduidelijk.DitwordtprogrammatischuitgewerktnavaststellingvandeOmgevingsvisie.Debouw-stenen-notitienatuurvisie(BSN)geeftaandathetleefgebiedenbeleidwordtvoortgezet.Opditmomentgaathethierprimairomdeinzetvoorweide-enakkervogelsinhetkadervanagrarischnatuurbeleid.DedocumententervoorbereidingvaneenOmgevingsvisieendeontwerp-omgevingsvisiegevenechteraandaterinzetzalkomenvoordebeschermingvanleefgebiedenendeverbondenheidvandiegebiedentenbehoevevandeFriesesoorten(ontwerp-omg.visiep.59).Erwordtindeontwerp-omg.visieeenrelatiegelegdtussenNNNenFriesesoorten:“WegaannaofhetbeheermeerkanaansluitenopdesoortenvanFriesbelang”(p.39).Daarnaastwordtookdetransitienaarnatuurinclusievelandbouwenhetversterkenvandelandschappelijkeverscheidenheidgenoemdalsbelangrijkecomponentenvandeinzetvoorbiodiversiteitsherstel.

OverigensbesteedtdeFriesewebpagina‘Soortenbescherming’geenaandachtaanactievesoortenbescherming;deaandachtwordttoegespitstopdeontheffingenpro-cedure (http://fryslan.gemeentedocumenten.nl/www.fryslan.frl/21237/soortenbescherming/index.html).

Gel

derla

nd “[H]etbehoudenenmogelijkvergrotenvandebiodiversiteit(soortenrijkdom)”wordtals1vande3hoofdopgavenophetgebiedvannatuurenlandschapgezien(4.2Omg.visie;versie2018).Uitsprakenblijvenechteralgemeenenerwordtweinigconcreetbeleidbeschrevenbetreffendedeinvullingvanart.1.12(1)Wnb.Weidevogelsenwinterganzenkrijgenexplicieteaandacht(4.2.3),maardeformuleringenblijvenalgemeenwaarmeegeenrelatiewordtgelegdmethetbereikenvandeGSvI(1.12(1).AnderesoortenkrijgengeenaandachtindeOmg.visie.HetdoorkijkjeindeReactienotaOmgevingsvisie(okt2018)isnietgeruststellendgezienhetgekozenjaartal:“Biodiversiteit:In2050gaathetgoedmetdebiodiversiteitinGelderland”(p.6)OfdezebeoordelinggaatverbeterenmetdeherzieneOmgevingsvisie2019isvooralsnogonzeker.PositiefisdatvolgensdeReactienotaOmgevingsvisie(okt.2018)biodiversiteitshersteléénvandezevenGelderseambitiesis,maarjammerisdatdedoelstellingenvoorinvullingvanverplichtingenonderbijvoorbeeldhetVNBiodiversiteitsverdragwelverdetoekomstinwordengeschoven.:“In2050gaathetgoedmetdebiodiversiteitinGelderland.”VoorwatbetreftdeVHR-doelenlijktdeprovincieuittegaanvanhetgerealiseerdhebbenvan75%vandeVHR-doelenin2030.DaarmeebeoogtGelderlandeenmeerambitieuzelijntenopzichtevandelandelijkverwachtekoers,maardevraagisofdeEUrichtlijnennietmeervereisen.Hoewelderichtlijnengeentermijnbevattenkunnendedoelstellingennietopbasisvanpolitiekeafwegingennaarbelievenindetoekomstwordengeschoven.Dergelijkedoelstellingenzijnalleenverdedigbaarwanneerdeprovinciemetallerleibeleidtenbehoevevanactiefnatuurherstellaatziendatmeerambitieuzedoelstellingenonrealistischzijn.LangsdriesporenkrijgthetGeldersesoortenbeleidvorm:beheervandeleefgebiedenvansoortenbinnendeGeldersenatuurgebieden,agrarischnatuurbeheerenaanvullendeactievebeschermingsmaatregelen.Dieaanvullendesoortgerichtemaatregelenzijnmetnamevanbelangvoorsoortendieerslechtvoorstaan.Omextrabeschermingtebiedenaansoortendiein2020uitGelderlanddreigenteverdwijnenzijnin201575prioritairesoortenaangewezen,waarvoorsubsidiemogelijkhedenzijnopengesteld(bijlage3vandenotaActievesoortenbeschermingGelderlandd.d.6januari2015;https://www.gelderland.nl/Behoud-van-prioritaire-soorten).Daarbijzijnpersoortookdemaatregelendienodigwordengeachtomschreven.Ofmethetondersteunenvanterreinbeheerdersenanderenechtervoldoendewordtgedaanomartikel1.12(1)goedeinvullingtegeven,kanbetwijfeldworden.Ookdevolgendepassagelijkttegetuigenvaneenbeperktverantwoordelijkheidsgevoel:“FundamenteelonderzoeknaardeecologievaneensoortenalgemeenonderzoeknaarhetvoorkomenvandesoortenbeschouwtGelderlandniettothaarverant-woordelijkheid.”(p.9Soortenbeschermingsnota2015).


Gro

ning

en Deprovincieiszichbewustvandeopgavevanart.1.12(1):BijlageIIIbijdeNatuurvisiestelt:“IndewetstaatdatdeProvincieineen'Natuurvisie'moetaangevenopwelkemanierzijzichinspantvooreengoedestaatvaninstandhoudingvandiversesoorten.”Hetbeleidterinvullingvanartikel1.12(1)krijgtvormdoordeontwikkelingvaneenlijstvan308Groningersoorten.BeleidvoordezesoortenisuitgewerktindeBeleidsnotitieFaunaenFlora2018(2augustus2018).EensoortiseenGroningersoortindiendepopulatiebinnendeprovinciegroterisdan7%vandenationalepopulatie.HiervoorneemtdeProvincieextraverantwoor-delijkheid,diezichuitinactievesoortbescherming(projecten/subsidies/ondersteuning).Interessantisdathethierbijookkangaanomsoortendienietonderdespecifiekebeschermingsregimesvanhst.3Wnbvallen.VHR/Bern/Bonn/RodeLijstsoortendieinGroningenmindervoorkomendan7%vandenationalepopulatieval-lenbuitendeselectievallenenkrijgengeenspecifiekeaandacht(enkelpassievesoortbescherming).Voorhetbehalenvandedoelenvanart.1.12(1)isditnietpositief.HoeweldenatuurvisiedeindrukwektdatGroningersoortenvooralaandachtkrijgeninpassievebeschermingsinstrumentenengebiedenbeleid,geeftde2018-notitie(p.6)aandatdesoortenindiversestoplicht-categorieënzijningedeeld,welkeindelingookdetypenmaatregelenbepalen.Bijdemeestbedreigdesoortengaathetdanomconcreteacties.Deintezettenmiddelenwordenjaarlijksuitgewerktineenuitvoeringsplan.Derolvandeprovinciekanfacilitatorzijn(bijv.doorsubsidieverlening)maarkanookactiefsamenwerkinginitiërenenopdrachtgeverzijnvoorhetnemenvanmaatregelen.Hoehogerdegraadvanbedreigdzijn,destemeerdeprovincieeenregisserenderolinneemt(p.82018-notitie).

Lim

burg DeNatuurvisie2016besteedtveelaandachtaanactievebescherming,maardeaandachtgaatinsterkemateuitnaareenheelbeperktaantal(27)soorten.Erwordt

uitgegaanvaneenleefgebiedsbenaderingmetdeverwachtingdatanderesoortenmeeprofiteren.OpgrondvandeSubsidieverordeningInrichtingLandelijkGebiedLimburg2015e.v.(SILG,okt.2018versie),kansubsidiewordenverleendvoor50%vandekostentenbehoevevaneenmaligemaatregelenen/ofpraktijkgerichtonder-zoekgerichtopuitbreidingeninstandhoudingvandeleefgebiedenenpopulatiesvansoorten,draagvlak-initiatievenenpublicatievangegevensoversoorten.Hetmoethierbijgaanomdeindevisiegenoemdesoortenofomandere“bedreigdesoortendiebinnenNederlandalleenofinbelangrijkemateinLimburgvoorkomen.”GezieneenmotievanPvdDenGroenlinks(motie2460)iserdiscussieovervoortzettingvansubsidievooractievesoortenbeschermingvanaf2020;demotieisaange-houden,maarop15febisdoorGStoegezegd“eenplanannexbestedingsvoorstelinzakedeactievesoortenbescherming(inclusiefdeuniekeLimburgsesoorten)inhetoverdrachtsdossieroptelatennemenzodatdeonderhandelaarsvandenieuwecoalitieditmeekunnennemenbijdecoalitieonderhandelingen.”Deprovincielaatvoorbepaaldesoortenookgerichtemonitoringuitvoeren,bijvoorbeeldvoordeeikelmuiseningekorvenvleermuis.Ookdewebpagina‘Soortenbescherming’legt–andersdanbijv.FryslânenDrenthe-hetaccentopactievesoortenbescherming(https://www.limburg.nl/onderwerpen/natuur-en-landschap/soortenbescherming/).IndeNatuurvisie2016wordtdraagvlakindeomgevingvoormaatregelenbelangrijkgevondenenvoorhetherintroducerenofbijplaatsenvanexemplarenzelfsalsvoorwaardegeformuleerd.

Noo

rd-B

raba

nt Zoalsbeschrevenbijvraag1isdeaandachtvooractievesoortenbescherminginzoweldeBeleidsnotaUitnodigendGroen2012-2022alsdeOmgevingsvisie2018(Beleidsnotablijftnaastdezevisiegelden)zeerbeperkt.IndeOmgevingsvisiekomthetwoord‘soorten’slechts4keervoorenformuleringenzijnzeeralgemeenmetbovendienophetgebiedvanbiodiversiteitsherstelweinigambitie.Voor2030isalsdoelstellinggeformuleerd:“Natuurgebiedenzijningericht,deafnamevanbiodiver-siteitisnaareenpositievetrendomgebogen”(Omg.visiep.45).WelwordtindeOmgevingsvisiegestelddathetbeleidvoorsoortenofleefgebiedenwordtvoorgezet(Omgevingsvisiep49)enditbeleidisallanggeledeningezet.Vanaf2004werktdeprovincieaanhetversterkenvandestaatvaninstandhoudingvaneen‘BrabantsePrioritaireSoorenlijst’.DezelijstisgebaseerdopdeRodeLijstsoortenenVHR-soortenendehuidigeversiekentruim30soortgroepenenintotaal921soorten.Voordezesoortenwerdaanvankelijkgewerktmetsoortbeschermingsplannenmaarvanaf2009isinhoudgegevenaanleefgebiedenbeleid,ondermeerdoormiddelvansub-sidieverlening(SubsidieregelingnatuurBrabant).Uiteenevaluatievanditbeleiduit2016blijktdattussen2010-2015145projectenzijnuitgevoerdvoorintotaalbijna15miljoeneuro,vooralinnatuurgebiedenenagrarischegebieden(‘EvaluatieUitvoeringsprogrammaBiodiversiteitenLeefgebieden’(BureauZET/Sovon,12september2016).Projectenblijkenbijnaaltijdsuccesvol/effectief,maardemonitoringenhetuitdragenvansuccessenkanvolgensdeevaluatiebeter.DeBeleidsnotakondigdeookdeherintroductievanvijfsoortenzoogdierenaan.Vooreendeelishieraanuitvoeringgegeven(bijv.deWisentenhetedelhert)maarvooreensoortalshetwildzwijnistochnogsteedszeerbeperktruimte.Meerrecentheeftdeprovincieinbeeldlatenbrengen“voorwelkesoortenvandeBrabantseprioritairesoortenlijstecologischeverbindingszonesnoodzakelijkzijn”waarbijo.a.naarart.1.12wordtverwezen(‘EcologischeVerbindingszonesconformWetnatuurbescherminginNoord-Brabant’BureauZET/Sovon,31maart2018).


Noo

rd-H

olla

nd BiodiversiteitwordtindeOmgevingsvisie2018(o.a.statusvannatuurvisie)alsopgavevermeld(p.9)maareenbeleidomaandeverplichtingvanartikel1.12(1)Wnbtevoldoenwordtindevisiezelfnietbeschreven.Indeprovincieisvooralsnogooknoggeenactiefsoortenbeleidgeformuleerd,behalveinhetkadervanhetagrarischnatuurbeheer.InhetProgrammaNatuurontwikkeling2019-2023wordtechtererkenddatmetdeWnb“provinciesookverantwoordelijk[zijn]gewordenvooractievesoortenbescherming:hetnemenvanmaatregelenvoorhetbehoudenherstelvanEuropeeseninternationaalbeschermdesoortenenzgn.‘rode-Lijstsoorten’enhunleefgebied.”VerwezenwordtnaarjarenlangeinzetvoorsoortendoormiddelvangebiedenbeheerenagrarischnatuurbeheermaarvanwegedeongunstigeSvIvansoortenverkentdeprovincie“opwelkewijzewijdezesoorteneensteuntjeinderugkunnengeven”.Evenalsinandereprovincieswordtdaarbijprioriteitgegevenaansoorten“waarvaneenrelatiefgrootdeelvandeNederlandsepopulatiezichvoortplantofoverwintertbinnenonzeprovincieenwaarvoorwijnoggeenbestaandbeschermingsbeleidhebben”.Ookwordtonderzoekaangekondigdvoorsoortenwaarovernogteweinigbekendisenwordtverkendhoe“initiatievenvanpartic-ulierenenvrijwilligersorganisaties”kunnenwordenondersteund.Opdeuitwerkingvanditbeleidzaldusnogevengewachtmoetenworden.(citaten:ProgrammaNatuurontwikkeling2019-2023,§2.5).

Ove

rijss

el

DeOmgevingsvisie(geactualiseerde2018-versie;tevensstatusalsnatuurvisie)heeftaandachtvoorartikel1.12(1)maarvertaaltdezeverplichtingalsinspanningsver-plichtingmetbeleidsruimte.DeOmgevingsvisiestelt:“Inonsnatuurbeleidstaatdaaromnietdebeschermingvanindividuelesoortencentraal,maarstrevenwenaargevarieerde(milieu)conditiesvoordiversenatuur”(§10.3).DeOmgevingsvisiegeeftvoortsgeenhelderheidvoorwelkesoortendeprovinciezichactiefgaatinzetten.Het‘Koersdocumentnatuurvoorelkaar’(opbrengstwerkateliersjanuari-april2017;ziehst.5)geeftechteraandatervoorongeveer100soortenextrainzetnodigisomdatdezeonvoldoendeprofiterenvandealbestaandeinzet.DitdocumentkreegeenvervolgmethetStatenvoorstel"Kaderstellingeninvesteringsvoorstelnatuur-beleid"(PS-kenmerk:PS/2017/833;13december2017)waarmeeeenlijstisvastgesteldvansoorten“diemaatregelenvrageninhetkadervanactiefsoortenbeleid”,dezogenaamdeaandachtsoortenlijst:Opdezelijststaansoortenwaarvoor:“hetleefgebiedinOverijsselbovengemiddeldbelangrijkis”,“volgensderodelijstbedreigdzijnofwaarvandetrendnegatiefis”,en“hethuidigebeleidonvoldoendeeffectiefis”.IneenbriefvanGSaanPSvan22feb.2018(kenmerk2018/0016280)wordtoverdeinzetvoordezesoortennadereinformatieverstrekt.Ookzijndaarbijenkelesoortenaandelijsttoegevoegd.De2018-lijst(gehechtaanvoornoemdebrief)kent114aandachtsoorten.Deinzetisvolgensdebriefgerichtopsamenwerkingmetmaatschappelijkepartnersen“hetgeschiktmakenvanleefgebiedenwaarmeerderesoortengelijktijdigvanprofiteren”,alkunnenerookspecifiekeaanvullendemaatregelennodigzijn.Particulierenenorganisatieskunnenvoorprojectentbvaandacht-soortensubsidieaanvragen.(http://www.overijssel.nl/@217120/kennis-onderzoek/).Voordekenbaarheidvanditbeleidmaghetjammerwordengenoemddatdeinzetmoeilijktevindenis.OokinOverijsselfocustdewebpaginaoversoortenbescherm-ingoppassievebescherming(verboden,vrijstellingenenontheffingen)ennietophetgenoemdeactievesoortenbeleid(http://www.overijssel.nl/@209428/wet-3/).

Utr

echt

IndeNatuurvisiewordtbenadruktdatgebiedenbeleidvoorsoortenbelangrijkblijft,maarookdatdeWnbeenextrakoppelingmetsoortenbeschermingnoodzakelijkmaakt(p.12).OokhetBeleidskaderisheelexplicietoverdeverantwoordelijkheidzoalsverwoordinartikel1.12(1)Wnb:“deprovincieszijnverantwoordelijkvoordegunstigestaatvaninstandhoudingvansoorten.”HetbelangvanUtrechtvoorVHR-soortenenrodeLijstsoortenisinkaartgebrachtenvertaaldnaar517aandachtsoorten:41icoonsoortenen476meeliftsoorten(Natuurvisiep.13).Voordiesoortenzijndebelangrijksteleefgebieden–dezogenaamde‘natuurparels’-inkaartgebracht,waarbijonderscheidisgemaakttussen8typenleefgebiedeninhetNNNen2typenleefgebiedenbuitenhetNNN(Natuurvisiep.14).Totdenatuurparelsbehorenookdeweidevogelkerngebieden(Natuurvisiep.27).Onderdeicoonsoortenvallenookdiverseinsecten(Natuurvisiep.15).MaatregelenzijnuitgewerktinhetSupplementBiodiversiteitbijdevisie.VolgenshetBeleidskaderWetnatuurbeschermingUtrecht(p.23)wordendemaatregelende“viaafsprakenmetterreinbeheerders,agrarischecollectieven,gemeentenenan-derepartijeninuitvoeringgebracht”.Daartoewordenvoordenatuurparelsgereedschapskoffersontwikkeld.Deeffectiviteitwordtgemonitordenbijtegenvallenderesultatenwordenstrikteremaatregelennietuitgesloten:“alsoptermijnblijktdatdoorderealisatievandevoorgenomenmaatregelendesituatievandeUtrechtseaandachtsoortennietverbetertdanadviseerthetoverleg[Provinciaalbiodiversiteitsoverleg]aandeprovincieoverdetenemenmaatregelendiedezetrendkandoenombuigen”(BeleidskaderWetnatuurbeschermingUtrechtp.23).DaarbijzouhetvolgenshetBeleidskader(p.23)kunnengaanomaanwijzingvandenatuurparelsindeOmgevingsverordening.Terstimuleringvanactievebeschermingsinitiatieven(gebiedenensoorten)heeftdeprovincieUtrechtin2017deGroeneKroon-natuurprijsontwikkeld.In2019wordtdezewedstrijdopnieuwgehouden.


Zeel

and ActievesoortbeschermingkrijgtindeNatuurvisie2017nagenoeggeenaandacht.In§2.3wordtkortdeverplichtingvanartikel1.12(1)aangehaald,waarbijverwezen

wordtnaarverdereuitwerkingopnota-niveau(p.26).Beleidwordtdusnietinvisiebeschreven.§2.2spreektover“inspanningsverplichting”voorhetbehoudvanbiodiversiteitbuitenhetNNN.Aandachtbestaatvoor‘proactievesoortenbescherming’maardaarbijgaathetuitsluitendomcompenserendebenaderingenikvpassievesoortenbescherming(p.19;tweepilotprojecten)Erwordenindevisiediverserelevanteprojectenvanmaatschappelijkeactorenbenoemd,waarondervoorakkervogelsmaarrolprovisdanveelalonduidelijk.Indenatuurvisiewordtechterookdeopstellingvaneenbeleidsnotainzakesoortenbescherming,gebiedsbeschermingenhoutopstandenaangekondigd.Teruitvoeringvanditactiepuntisindecember2018deBeleidsnotaNatuurwetgevingdoorProvincialeStatenvastgesteld.In§3.1vandezenotawordthetbeleidtenaanzienvanactievesoortenbescherminguitgewerkt.DeinzetisgerichtopzowelVHR-soorten,RodeenOranjeLijstsoortenalstypischeZeeuwsesoorten.DeBeleidsnotameldtopp.21:“DelijstmetVogel-enHabitatrichtlijn-soortenenRodeenOranjeLijstsoorten,waarvooreenopgavebestaatinhetactievesoortenbeleid,wordtuitgewerktineenbe-leidsregel.”Hierbijwordtaangegevendaternogmeeronderzoekmoetplaatsvindennaardestaatvaninstandhoudingvansoorten.Daarmeeloopthetactievesoorten-beleidinZeelandachtertenopzichtevanhetbeleidinprovincieszoalsUtrechtenNoord-Brabant.DeBeleidsnotageeftalwelinzichtindesoortgroepenenmogelijkemaatregelen(p.22-25).Hierbijgaathetvolgensdeprov.reactieophetconceptvanditrapportomactualisatievanbestaandebeleid:“Inbeleidsnotazijndesoort-groepenbeschreven.Ditresulteertineenaangepastedoelsoortenlijstmetaansprekendecommunicatiesoorten.Projectenwordenuitgevoerdopleefgebiedniveauenerwordenspecifiekemaatregelengenomenvoordoelsoorten.”Deprovincialereactieligtverdertoe:“Opbasisvanwettelijkeopgaven,trends,SvIenzwaartepuntvansoorteninZeelandwordtdedoelsoortenlijstgeactualiseerd(ruimerelijstopbasisvancriteriainbeleidsnotaenafgestemdinexpertmeetingspersoortgroepmetaansprekendecommunicatiesoorten).Naastverbeteringvanleefgebiedenwaarmeerderesoortenvankunnenprofiterenzijnerookprojectendiespecifiekvoordoelsoortenwordenuitgevoerd.Zieookeerdereopmerkingen.Projectenvanuithetactievesoortenbeleidzijnaanvullendophetbestaandenatuurbeleid(NNZ,N2000,ANLB,KRW)enwordenbinnenalsbuitenhetNatuurnetwerkZeeland(NNZ)uitgevoerd.Biodiversiteitinhetagrarischcultuurlandschapkrijgthiernognadrukkelijkereenplek(ditivmaangenomenmotiesm.b.t.flora,wildebijenenbiodiversiteitbijtotstandkomingbeleidsnota).Uitvoeringvindtplaatsismuiteenlopendestakeholdersenafgestemdindeprovincialewerkgroepsoortenbeleid.”

Zuid

-Hol

land DeBeleidsvisieGroenvan2012gafaandathetbiodiversiteitsbeleidvooralzouwordenvormgegevenviahetgebiedenbeschermingsrecht(Natura2000enEHS(NNN)).

ErkendwerddatdezorgvoorsoortenverdergaatdanNatura2000(p20)enerwerddanookaandachtbesteedaanagrarischnatuurbeheer,maareenvisieopofbeschrijvingvanactievesoortenbeschermingontbrak.DeVisieRijkeGroenblauweLeefomgeving(dec.2018,vastgesteldop20feb.2019),erkenthetbehoudendeversterkingvanbiodiversiteitexplicietalsaanvullendeopgavetenopzichtevangebiedenbeleid:“DezeopgavekomtbovenopdeaanpakvandenatuuropgaveinhetnatuurnetwerkNederland(NNN)ennatura2000-gebieden”(PSbesluit7103totvaststellingvandeontwerp-visieRijkeGroenblauweLeefomgeving,juni2018).Dezeovertuigingkomtterugindevisie:“Eentoenamevandesoortenrijkdomen-omvangwordtbereiktinonzerecreatieveenagrarischegebiedenenindesteden,waardebiodiversiteitmettientallenprocententoeneemtdoornatuurinclusiefbouwenenhetrealiserenvaneenhogevariatieaanstedelijkebiotopen.”(p.4).Ternadereinvullingheeftdeprovincieondermeeractiefsoortenbeleidvoor40icoonsoortenontwikkeld:“Deactievebeschermingvansoortengevenwevormaandehandvan40icoonsoorten.Weontwikkelen,samenmeteentaskforce,projectenenstimulerenkleinereinitiatievenuitdesamenlevingdieicoonsoortenenhunbiotopenverderhelpen”(Visie,p.21).Hetgaathierbijookomsoortendie“staanvooreenbepaaldbiotoopwaarookanderebeschermdesoortentoebehorenen/ofvanprofiterenofinrelatietotmeermaatschappelijkdoelen”(Visie,p.23).Ervallenechterookeenaantalalgemenesoortenonderinverbandmetdebeleefbaarheidvannatuur.Bijzonderisdatdeprovincieerookvoorgekozenheeftomeenuitgestorvensoortopdelijstvanicoonsoortenoptenemen,namelijkdesteur.IcoonsoortenkomenopdiverseplaatsenindeVisieenonderliggendestukken(Uitvoeringsagenda)terugmaareenheelconcretekoppelingtussenditbeleidenhetinvullenvandeverplichtingvanar-tikel1.12(1)blijftzwak.Formuleringenzijntamelijkalgemeenzonderkoppelingmetspecifiekesoortenendeinzetkansterkafhankelijkzijnvaninitiatievenvanderden(bijv.viadeingesteldesubsidieregeling).EchteregiegerichtophetrealiserenvaneenGSvIlijktdaarmeeteontbreken.


Conclusies• Hetherstellenenbehoudenvaneengunstigestaatvaninstandhoudingvansoorten

enhabitattypeninNederlandvraagtommeerinzetdanalleen‘passievebescher-ming’.Hetisdaarompositiefdateengrootdeelvandeprovinciessteedsmeeraandachtheeftvooractievebescherming.Daarbijwordenookkansenbenutomdemens-natuur-relatiepositieftebeïnvloeden(bijvoorbeelddoordebenoemingvanicoonsoorten,hetuitzettenvannatuurprijzen,hetsubsidiërenvanvoordenatuurpositieveinitiatieven,e.d.).

• Eendeelvandeprovinciesheeftechternoggeenofweinigconcreetbeleidontwikkeldomdeverplichtingvanartikel1.12(1)Wnbinvullingtegeven.IndezeprovinciesisactiefsoortenbeleidbeperkttoteenleefgebiedenbenaderingvoordoelsoortenvanagrarischebeheertypeninhetkadervanhetNNNenagrarischnatuurbeleid(Drenthe,Flevoland,Fryslân,Noord-Holland,Zeeland).Enkelevandezeprovincieszijnvoorne-mensomactievebescherminguittewerkenmaarbevindingzichnogineenopstart-fase(Noord-Holland).

• Inmiddels benoemt een meerderheid van de provincies prioritaire provinciale soor-tenoficoonsoortenwaarvoorextramaatregelenwordengetroffen(Gelderland,Groningen,Limburg,Noord-Brabant,Overijssel,Utrecht,Zuid-HollandenstraksookFryslân).Dezemaatregelenkunnenbestaanuiteenleefgebiedbenadering,hetopenstellenvansubsidiemogelijkhedenvoorinitiatievenvanderden,hetuitzettenvanprijsvragen,e.d..Daarbijwordtwelvaakdeindrukgewektdatdeinvullingvanactievesoortenbeschermingsterkafhankelijkisvandeinzetvanmaatschappelijkepartnersenburgers(bijv.Gelderland,Groningen,Overijssel,Zuid-Holland).

• Hetaantalsoortendiebijzondereaandachtkrijgenverschiltsterkperprovincie.InLimburgbetrefthetbijvoorbeeld27soorteneninNoord-Brabantbijvoorbeeld921BrabantsePrioritaireSoorten.Diverseprovinciesselecterenechtereenbeperktaantalprioritaire of icoonsoorten met de bedoeling om veel andere soorten daarvan mee telatenprofiteren(meeliftsoorten)(bijv.Limburg,Utrecht,Zuid-Holland).Decriteriavoorselectievandezesoortenzijnnietaltijdgeheelduidelijk,maardewelbeschrevencriteria(bijv.Groningen,Fryslân)verschillenonderling.

• Niet wordt aangegeven dat de lijsten van prioritaire soorten of icoonsoorten onderling (tussenprovincies)afgestemdzijn.Vanuithetrealiserenvaneengunstigestaatvaninstandhoudingopnationaalniveauisditwelvangrootbelang.Ookderijksoverheidneemtgeenregieopditonderwerpvanactievesoortenbescherming.Gedachtzoukunnenwordenaaneenverdelingvan‘targets’voorprovincies,inhetbijzondervoordemeestkwetsbaresoortenenhabitattypen.Daarbijzoudannietalleennaarbestaandenatuurwaardengekekenmoetenworden;daarmeezouimmerseentebeperkteinzetvanprovinciesinhetverledenkunnenwordenbeloond.

• Hetaantalmaatregelenomalsprovinciezelfactiefeenregiefunctieoptepakkenominvullingtegevenaandeverplichtingvanartikel1.12(1)Wnblijktinveelprovinciesnogergbeperkt.Zobestaanerbijzonderweinigconcreteactieplannenwaarinwordtuitgelegdhoespecifiekbenoemdesoortenineengunstigeinstandhoudingzullenwordengebracht.Tochzijnermooievoorbeeldenvanmaatregelendietypischineenactievesoortenbeleidpassen.Daarbijkanbijvoorbeeldwordengedachtaansoortspecifiekemonitoring(bijv.Limburgvoordeeikelmuiseningekorvenvleermuis),onderzoeknaarnoodzakelijkeecologischeverbindingenvoorprioritairesoorten(Noord-Brabant),debereidheidomverdergaandemaatregelentenemendanvrijwil-ligestimuleringen(co-)financieringwanneermonitoringonvoldoendevooruitganglaatzien(Utrecht),e.d.

• Herintroductievansoortenkrijgtbetrekkelijkweinigaandacht,maareenenkelepro-vincieheefthierexplicieteambitiesovergeformuleerd(Noord-Brabant).Interessantisdatéénprovincieeenalsinds1952inNederlanduitgestorvensoortopdelijstvan


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

icoonsoortenheeftgeplaatst,namelijkdeEuropesesteur(Zuid-Holland).Ditgetuigtvaneenbredevisieopnatuurhersteldieoverigensgeheelaansluitbijinternationaal-rechtelijkeverplichtingenvoordezesoort.38 Voor deze soort zijn door WNF en ARK NatuurontwikkelingenkelejarengeledenbeperkteexperimenteleherintroductiesgerealiseerdenerlijkengoedekansentebestaanophetterugbrengenvandezesoortinbijvoorbeelddeRijn.

• Deverschilleninervaringmetactiefsoortenbeleidzijngroot.ZowerktdeprovincieNoord-Brabantalsinds2004aanhetversterkenvandestaatvaninstandhoudingvan Brabantse Prioritaire Soorten, terwijl andere provincies pas recent icoonsoorten hebbengeselecteerdofzelfsnoggeenactiefsoortenbeleidhebbenontwikkeld(ziehierboven).

F. PASSIEVE SOORTENBESCHERMING (FAUNABEHEER EN ANDERE UITZONDERINGEN OP BESCHERMING)

Wnb en faunabeheerOnder de Wnb is het onder voorwaarden toegestaan om beschermde soorten te beheren endaartoevrijstellingofontheffingteverlenenvandesoortbeschermingsverboden(bijv.betreffendeopzettelijkverstoren,vangenofdoden).Dezevoorwaardenzijnvastgelegdinhoofdstuk3vandeWetnatuurbescherming(o.a.art.3.3(4)en3.8(5)enartikel3.8(5)isopgrondvanartikel3.10(2)Wnbookvantoepassingopoverigesoorten).Zozalgekekenmoetenwordennaardestaatvaninstandhoudingvandebetreffendesoort:voorwatbetreftvogelsmagdeuitzonderingopbeschermingnietleidentotverslechteringvandestaatvaninstandhoudingvandedesbetreffendesoort;voorhabitatrichtlijnsoortenenoverigebeschermdesoortenmaggeenafbreukwordengedaanaanhetstrevendepopu-latiesvandebetrokkensoortinhunnatuurlijkeverspreidingsgebiedineengunstigestaatvaninstandhoudingtelatenvoortbestaan.

Ookmoetergekekenwordenoferalternatievenzijn.Zomagafschotpaswordentoe-gestaanalsduidelijkisaangetoonddatverstoringnietwerkt.Tenslottemoethetgaanomeenwettelijkerkendbelang(bijv.voorkomenvanbelangrijkelandbouwschade,beschermingvanfloraenfaunaofhetgaranderenvandevliegveiligheid).Detenemenmaatregel(de‘handeling’)moetvoortsinverhoudingstaantothetbelang(‘nodigzijn’),dusgeenafschotalsernauwelijksschadeis.Beheerkanvariërenvanverstoring,ver-storingmetondersteunendafschot,afschotofhetdodenvangewondedieren(bijv.verkeersslachtoffers).

Eenaantalsoortendatschadeveroorzaaktislandelijkvrijgesteld.Vooreenaantalanderesoortenkunnenprovinciesterbeperkingvanschadeondervoorwaardeneveneenseenprovincialevrijstellingafgeven(o.a.roekenspreeuw).Erkaneenvrijstellingwordenafge-gevenvoorafschot,maarhetkanookgaanomeenvrijstellinguitsluitendvoorverstoring.Alsersprakeisvaneenvrijstellingomtedodenwordenermeestalvoorwaardengesteld,bijv.alleenineenbepaaldeperiode,alleenmetbepaaldemiddelenen/ofalleentervoor-komingvaneenspecifiekeschade.

Naastvrijstellingenwordtergewerktmetontheffingen.Hetgrootsteaantalontheffingendatwordtafgegevenbetreftindividueleontheffingen(o.a.voorruimtelijkeingrepenenrenovaties).Eenprovincialefaunabeheereenheidkanookontheffingenaanvragen,bijv.

38 VooreenuitvoerigebesprekingvandejuridischebeschermingvandeEuropesesteuronderverschil-lendeverdragssystemenenhetEuropeseennationalerecht,zie:KeesBastmeijer,


Sander Turnhout

Markering

voorbestrijdingvanzomerganzenindeheleprovincie.Defaunabeheereenheidmachtigtvervolgensjagersofwildbeheereenhedenomvandeontheffinggebruiktemaken.

Tenslottewordtergewerktmet‘opdrachten’(indeFlora-enfaunawet‘aanwijzingen’genoemd).Eenprovinciekanviaeenopdrachteenfaunabeheereenheid,wildbeheereen-hedenofanderenvragenominvasieveexotenenverwilderdedierentebestrijdenofkanopdezewijzetoestemminggevenomzondergoedkeuringvaneengrondeigenaaraange-redendierenuithunlijdenteverlossen.

Rol provincieHetduurzaambeheervanpopulaties,debestrijdingvanschadeveroorzakendedie-rendoorgrondgebruikersendeuitoefeningvandejachtgeschiedenovereenkomstigFaunabeheerplannen.DezewordenopgestelddoordeFaunabeheereenheidenzijngeba-seerdopdeWnb,landelijkeregelsenprovincialeregels.FaunabeheerplannenwordenvastgestelddoordeFaunabeheereenheidengoedgekeurddoorGedeputeerdeStaten.

Provincieszijnverderverantwoordelijkvoorprovincialevrijstellingenenvoorhetverlenenvanontheffingen.EenontheffingverlenengebeurtmeestalaaneenFaunabeheereenheid,dievervolgenswildbeheereenheden,jagersofanderenmachtigt.Grondgebruikerskunnenookzelfgebruikmakenvaneenvrijstellingofeenontheffingaanvragenbijdeprovincie;deschadebestrijdingsactiesvindenindemeestegevallenplaatsviaeenwildbeheereenheidofjager.

• Hoeveel zetels zijn er in het FBE bestuur beschikbaar voor maatschappelijke natuur/dierenorganisaties, niet zijnde jagersorganisaties?

(bronnen: bestaande overzichten, FBE websites en informatie uit provinciale verordeningen)

Drenthe 50%-3op6(+2adviseurs:provincieenBIJ12):TBO(NM,DrentsLandschap),SBB,NMFDrenthe

Flevoland 33%-3op9:2TBOenDierenbescherming

Fryslân 25%-1op4(1vrijestoelpervergaderingopuitnodiging):TBO(NM,SBB,IFG).Daarnaastééndoorgedeputeerdestatenbenoemdevertegenwoordigervaneenmaatschappelijkeorganisatiediehetdoelbehartigtvaneenduurzaambeheervanpopulatiesvaninhetwildlevendedieren

Gelderland 27%-4op15:3TBOenDierenbescherming

Groningen 50%-3op6:TBO,DierenbeschermingenNMFGr/Zoogdiervereniging

Limburg 40%-6op15:3TBO,NMFLimburg,NatuurHistorischGenootschapLimburg,Dierenbescherming

Noord-Brabant

44%-4op9(en2adviseurs:provincieenwaterschapsbond):SBB,BL/NM,BMFenDierenbescherming

Noord-Holland

33%-2op6(+1adviseur:Faunabescherming):TBOenSBB.Daarnaast1agrarischecollectieven.

Overijssel 40%-2op5:TBOenNMFOV

Utrecht 50%-3op6:SBB,UL,Dierenbescherming

Zeeland 40%-2op5(+1adviseurvandeprovincie):TBOenDierenbescherming

Zuid-Holland 40%-2op5:TBOenDierenbescherming/BoerenNatuur.DaarnaastisSBBagendalid.


• Hoeveel inzicht geven de jaarverslagen (aangevuld met andere bronnen) van de faunabeheereenheden: zijn ze actueel, is er inzicht over meerdere jaren en bevatten deze gegevens over afschot en onderbouwingen (o.a. preventie en schades)?

(Noot: Met het woord ‘handelingen’ in ondergaande tabel wordt bedoeld: afschot, eieren prikken, vangen, verstoring e.d.).

Drenthe Alleen2017isbeschikbaar.Informatie:uitgesplitstpergebiedhetafschotendetellingen,maargeenschadesofstatusvansoorten

Flevoland Geen jaarverslagen te vinden

Fryslân 2016en2017zijnbeschikbaar.Informatie:beknopt,maarerzijnaparteverslagenpersoortdieeenbeeldgevenoverdeperiode2014-2016enwaarinschadesenhandelingenstaan

Gelderland Alleen2017isbeschikbaar.Informatie:naasteenoverzichtvanhandelingenookinformatieoverpreventievemaatregelen,staatvaninstandhoudingenschades.

Groningen 2016en2017zijnbeschikbaar.Informatie:beknopt,opdewebsiteispersoortextrainformatietevinden,maardieisgedateerd(tot2013).

Limburg Alleen2016isbeschikbaar.Informatie:schadeenhandelingenoverdeperiode2010-2016.

Noord-Brabant

Alleenhetjaar2017/2018isbeschikbaar.Informatie:afschotwordtoverdeafgelopen4jaaraangegeven,informatieoverschadebedragenengebiedenisbeperkt

Noord-Holland

Dejaren2010-2017zijnbeschikbaar.Informatie:zeercompleet(uitgesplitstpergebiedenveelonderbouwing).

Overijssel Alleen2017isbeschikbaar.Informatie:beknopt,maarbevatweltellingenenafschotpergebied.Schadesenstaatvaninstandhoudingstaanwelinhetfaunabeheerplan,maardatzijngegevenstot2013.

Utrecht Dejaren2006-2017zijnbeschikbaar.Delaatste3jaarzijnechterniettevindenbij‘publicaties’(zoalsdeouderejaarverslagen),maaralleenondersubme-nu‘nieuwsenactualiteiten’endandoorklikkenop‘oudeberichten’.Informatie:afschot,aantallenenschadespersoort,maarnietpergebied.

Zeeland Alleen2017isbeschikbaar.Informatie:gaatover2015,2016ensoms2017.Alleenhandelingenpergebied.Geeninformatieoverschadesenstaatvaninstandhouding.Dieinformatieisweltevindeninhetfaunabeheerplan.

Zuid-Holland 2016en2017zijnbeschikbaar.Informatie:schadepergewas,handelingenpergebiedengegevensoverdepopulatieontwikkelingvansoorten(incl.actualisatiest.o.v.hetfaunabeheer-plan).


• Hoe verhoudt het afschot zich tot schades aan landbouwgewassen bij ganzen en smienten?

(bronnen: primair FBE jaarverslagen en faunabeheerplannen)

Schades Afschot Afschot/schade=afgeschotengansper€1000schade

Drenthe Brandgans

? 2017:290 ?

Grauwe gans ? 2017:10.681 ?

Kolgans ? 2017:165 ?

Smient - -

FlevolandBrandgans

2012-2017:€200-€3.300perjaar 0 0

Grauwe gans 2010-2017:€60.000-€140.000perjaar 2010/11–2016/17:500–1150perjaar Jaarrond:5-10gansper€1000

Kolgans 2012–2017:€1000-€4000perjaar 2010/11–2013/14:154indezeperiodevan4jaar Jaarrond:10-50gansper€1000

Smient 2012-2017:€450over6jaar. 2012-2017:0 Winter:0

FryslânBrandgans

2012/13–2016/17:€3,5mio–€5mioperjaar 2014/15–2016/17:7.000–8.600perjaarZomer2012:157

Jaarrond:0-5gansper€1000

Grauwe gans 2012/13–2016/17:€1–€2,2mioperjaar 2013/14–2016/17:10.000–15.000perjaarZomer2012:11.000


Kolgans 2012/13–2016/17:€1,7–2,7mioperjaar 2013/14–2016/17:7.000–30.000perjaarZomer2012:214


Smient - -

GelderlandBrandgans

Winter20017/18:€29.006Zomer2017:€22.500(nietpreciesuitstaafdiagramtehalen)

Winter20017/18:119Zomer2009–2013:100–500perjaarZomer2017:728

Winter:0-5gansper€1000Zomer:22.500=10-50gansper€1000

Grauwe gans Winter20017/18:€554.681Zomer2017:€300.000

Winter20017/18:4.236Zomer2017:26.498

Winter:5-10gansper€1000Zomer:50-100gansper€1000

Kolgans Winter20017/18:€1.658.455Zomer2017:<€10.000(nietgoeduitstaafdiagramtehalen)

Winter20017/18:930Zomer2017:454


Smient - -

GroningenBrandgans

Winter2012:€230.000Zomer2009:€15.000

Winter2014/15-2017/17:130–200Zomer2013–2017:30-360


Grauwe gans Winter:tot€140.000Zomer:tot€9.000

Winter2012/13-2017/17:250–1800Zomer2013–2017:200-700



Kolgans Zomer2008–2012:zeerbeperktWinter2008-2012:€100.000-€170.000

Winter2012/13-2017/17:230–1500perjaarZomer2013–2017:0–2perjaar

Winter:5-10gansper€1000

Smient 2008-2012:€5.000-€18.000 0

LimburgBrandgans

2016-2017:€7.000perjaar 2017:168 Jaarrond:10-50gansper€1000

Grauwe gans Jaarrond2015-2017:€55.000-€85.000perjaar Winter2006/06–2013/14:500–1200perjaarZomer2005-2013:200–1500Jaarrond2015-2017:4.000–4.500perjaar


Kolgans Jaarrond2016-2017:€2.800–€8.000perjaar Jaarrond2016–2017:110–120perjaar Jaarrond:10-50gansper€1000

Smient - -

Noord-Brabant

Brandgans

2010/11–2015/16:€9.000–29.0002017/18:28meldingen,bedragnognietbekend

2011/12–2015/16:100–600perjaar2017/18:255


Grauwe gans 2010/11–2015/16:afnemendvan€180.000tot€30.000perjaar2017/18:€30.223(schadesnaoktzijnnognietbehan-deld)

2011/12–2015/16:4.000–8.000perjaar2017/18(winter):5192017/18(zomer,schade):8772017/18(populatiebeheer):7.604


Kolgans 2010/11–2015/16:van€20-27.000in1e3jaartot€4.500-8.200laatste3jaar

2011/12–2015/16:1.000–2.100perjaar2017/18(winter):1292017/18(zomer):4


Smient 2010/11–2014/15:€5.500afnemendnaar€392017/18:geenschadeaangevraagd

2010/11–2014/15:220–400perjaar2017/18:-

Winter2010/11:100-250smientper€1000Winter2017/18:0

Noord-HollandBrandgans

2010–2017:€80.000-€590.000 2013–2017:130–4.3002017winter:43


Grauwe gans 2010–2017:€1,7mio-€5,6mio 2013–2017:35.000–73.0002017winter:461


Kolgans 2010–2017:€270.000-€560.000 2013–2017:5.000afnemendtot6802017winter:81

Jaarrond:50-100gansper€1000Winter2017:0-5gansper€1000

Smient 2010–2017:€240.000-€560.000 2010–2012:5.000–10.0002013–2015:1.000-5.000(afnamedoorprocedurestegenontheffing)2016:8322017:848

Winter(voorschorsingontheffing):100-250smientper€1000

OverijsselBrandgans

2013:rondde€50.000,wordtnietpreciesgegeven 2017:649 Jaarrond:10-50gansper€1000


Grauwe gans 2013:€305.099 2017:11.494 Jaarrond:10-50gansper€1000

Kolgans 2013:€278.680 2017:7.151 Jaarrond:10-50gansper€1000

Smient 2010-2013:rondde€7.000perjaar.Overlaterejarenzijngeenschadecijferstevinden.

2012-2013:3782013–2014:1672015:4322016:7632017:678

Jaarrond:50-100smientper€1000

UtrechtBrandgans

2012-2017:€4000oplopendtot€95.000 2012-2017(zomer):133–3.000.2012-2017(winter):20-80.


Grauwe gans 2012-2017(zomer):8.000oplopendtot22.000perjaar2012-2017(winter):5.000afnemendtot1.500perjaar

2012–2017:rondde€400.000perjaar,maarin2017€875.000


Kolgans 2012–2017:€110.000perjaaroplopendtot260.000in2017

2012-2017:200–1200perjaar Jaarrond2016-2017:0-5gansper€1000

Smient 2012-2017:€6.000-€22.000per jaar

2012-2017:1.400–2.900 per jaar

2015-2017:50-500smientper€1000

ZeelandBrandgans

2005-2012(zomer):€0-€11.0002004/05–2012/13(winter):€0–€110.000

2015-2017(zomer):1.200–1.8002018:1.585

Zomer:250-500gansper€1000

Grauwe gans 2005-2012(zomer):€20.000-€60.000Schadezomer2012–2017neemtaf.2004/05–2012/13(winter):€100.000–€450.000

2005-2012(zomer):1.000–4.0002004/05–2012/13(winter):2.000–4.0002014-2017(zomer):7.000–10.5002015/15–2016/17(winter):600–1.9002018:7.189

Zomer:50-100gansper€1000Winter:10-50gansper€1000

Kolgans 2004/05–2012/13(winter):€50.000–€200.0002005-2012(zomer):€0-€2.500

2004/05–2012/13(winter):500–1.0002010–2013(zomer):20-1602015/15–2016/17(winter):200–3502018:116

Zomer:50-100gansper€1000Winter:5-10gansper€1000

Smient ? 2015/15–2016/17(winter):11-24 ?

Zuid-HollandBrandgans

2016–2017:€281.859-€326.508 2016-2017:11.000perjaar Jaarrond2016–2017:10-50gansper€1000

Grauwe gans 2016–2017:€450.182-€608.009 2016-2017:49.950-42.599 Jaarrond2016–2017:50–100gansper€1000

Kolgans 2016–2017:€79.328-€159.748 2016-2017:4.203-2.750

Jaarrond2016–2017:10-50gansper€1000

Smient 2005/06-2016/2017:€32.000-€177.000 2017:736 -


Afschot ganzen en smientenVangeenenkelesoortgroepwordenzoveelexemplarenafgeschotenalsvandeganzen.Hetbeleidissterkgebaseerdopmaximaaltoelaatbaargeachteschade;dezesoortgroepveroorzaaktveelschadeengeenenkeleanderesoortgroepiszoinaantaltoegenomen.ErzijnookweiniganderesoortgroepenwaarvoorNederlandalsuitvloeiselvaninternationaleverdragenendeVogelrichtlijnzo’nbelangrijkeinternationaleverantwoordelijkheiddraagt:vanverschillendesoortenganzenverblijftmeerdandehelfttotmeerdandriekwartvandegeheleEuropesepopulatiegedurendeenigetijdinonsland.Omdatsmientenwatbetrefto.a.biotoopenvoedselovereenkomstenvertonenmetganzenwordenzevaaksamenbesproken.OokvoordesmientisNederlandbelangrijk,wantruim40%vandeNoordwest-Europesepopulatieoverwintertinonsland.Erwordtinhetbeleidduidelijkonderscheidgemaakttussenoverwinteraars(‘wintergasten’of‘trekganzen’genoemd)endeNederlandsebroedvogels(‘zomerganzen’of‘standganzen’genoemd).Jaarlijksoverwin-tereninNederlandongeveer2miljoenganzen.Ditzijnvoorhetgrootstedeelbroedvo-gelsuithetnoorden,maarerzittenookenkelehonderdduizendenjaarrondinNederlandverblijvendeganzentussen.

ReductiesVeelprovincieskiezenervooromterughoudendtezijnmetafschotindewinterenerprimairnaartestrevenomdeaantallenbroedendeganzennaarbenedentebrengen.Hiervoorzijnmeerdereredenen.Allereerstvanwegedegroteinternationaleverantwoor-delijkheidvoorbroedvogelsvaneldersDaarnaastveroorzakenganzenvooralinvoorjaarenzomerveelschade.Bovendienverblijvendemeestebroedendeganzenjaarrondinonsland,dushetterugdringenvandeaantallenzomerganzenzorgtookvoorminderganzenenminderschadeindewinter.

• Veel provincies hebben doelstellingen voor zowel het schadeniveau als de aantallen indezomer.ProvincieNoord-Brabantgeeftdaarbijexplicietaandathetterugdringenvanpopulatiesgeendoelopzichis.ProvincieOverijsselheeftookeenexplicietereductiedoelstellingvoordewinterschade,maarkoppeltdaargeenaantallenganzenaan.

• Dieterughoudendheidgeldtoverigensnietaltijd,zekernietvoorsmienten(ziehieronder).

SchadesDeopgegevenschadesbetreffengetaxeerdeschades.Dewerkelijkeschadeskunnen(somsflink)hogerzijn.Nietallesoortenschadeswordenvergoed,eriseenminimumbedrag,eenbehandelbedragdatbetaaldmoetworden(ookalseenschadenietwordtuitgekeerd),ermoetvoldoendepreventiezijnuitgevoerd,etc.Omdatditperprovinciekanverschillenzaldeverhoudingwerkelijkeschade/getaxeerdeschadeookperprovincieverschillen.

Dezevraagisbedoeldomtekijkennaarafschotspecifiekbedoeldomschadeaanland-bouwgewassenterugtedringen.Erzijnechtermeerderebelangendiewordengeschaaden waarvoor afschot wordt toegestaan, waaronder vliegveiligheid en schade aan andere natuurwaarden(doorvraat,vertrappingenteveelpoep).Ookhetbelangvandevolksge-zondheid(kwaliteitzwemwater)enopenbareveiligheidwordengenoemd.Bovendienisafschotnietdeenigemethodediewordtgebruiktomaantallenganzenterugtedringen,erwordenookvangstactiesuitgevoerdeneierenbehandeld.


• Omdatafschotcijfersnietaltijdenvolledigwordengekoppeldaanhetbelangwaar-voorhetafschotistoegestaanishetlastigomaantegevenhoeveelafschoteenprovincietoestaatalleenomlandbouwschadetevoorkomen.M.n.InZuid-HollandenNoord-Holland(endeelsUtrecht)iserbijvoorbeeldookveelafschottenbehoevevandevliegveiligheid.

• Eenanalysewordtverderbemoeilijktdoordatprovinciesnietopdezelfdewijzerapporterenoverafschotenschade.Sommigemakenonderscheidtussenschadeinde zomer en schade in de winter (waarbij niet iedere provincie dezelfde maanden aanhoudt voor deze perioden) en andere geven schade per jaar of zelfs schade per jaarapartvoorstandganzen.Dezeverschillenzijnbelangrijk,omdatvrijwelalleprovincies proberen in de winter terughoudend te zijn met afschot en in de zomer trachtenaantallenterugtebrengen.Ditvoornemenisinveelgevallenterugtezieninhetafschot,waarbijerindezomermeerafschotisdanindewinter.

• Vaneenaantalprovincieskongeenactuelecijferswordengevonden(Drenthe)ofwarendezeonvolledig.Hetgebrekaanconsistentecijfers,zekervooreensoortgroepwaarvandeaantallennogsteedstoenemen,maakteenvergelijkinglastig.Tenslottezijnernogontheffingenjuridischaangevochtenengeschorstmetalsresultaatdatinsommigeprovinciesinsommigejarenminderofgeenafschotplaatskonvinden.Enerisinbepaaldeperiodengeenafschotgeweestvanwegedevogelgriep.

Afschot ten opzichte van schadeBekekenishoeveelganzenensmientenongeveerzijngeschotenper€1000schade.Deonderliggendeberekeningenzijn,medevanwegedehierbovengenoemdetoelichtingopdekwaliteitenvergelijkbaarheidvandecijfers,hooguitindicatief.Erkunnengeenhardeconclusiesuitwordengetrokken,maareenhoogaantalgeschotenganzenofsmientenper€1000schade–zekeralsditisgebeurdindewinter-kanwelredenzijnomhetbeleidvoordebetreffendesoortennogeensonderdeloeptenemen.

• Hogeaantallenafgeschotenganzenensmienten(>50exemplarenper€1000getaxeerde schade) werden gevonden voor:

◦ Noord-Holland:smient(voordeschorsingvandeontheffingginghetom100-250exemplarenper€1000getaxeerdeschade)

◦ Utrecht:smient(50-250exemplarenper€1000getaxeerdeschade) ◦ ZeelandenZuid-Holland:grauwegans(50-100exemplarenper€1000

getaxeerdeschade).• Vanuit natuurbeschermingsoogpunt meest verontrustend is het enorme afschot van

smientenineenaantalprovincies.AllereerstinUtrecht,maarookinNoord-Holland(voordeschorsingvandeontheffing)enNoord-Brabant(voordatin2016isbeslotendeontheffingnietverlengen)werdenenormeaantallenafgeschoten(gerelateerdaandeschades).InNoord-Hollandisdeontheffingeinddecember2016geschorstenver-volgensvernietigd,omdatdezeopmeerdereonderdelenonvoldoendeonderbouwdwas.InZuid-Holland,waarvoordejuridischeproceduresookveelsmientenwerdengedood,zijndeontheffingendegoedkeuringvanhetfaunabeheerplangeschorstomdat deze naar voorlopig oordeel van de voorzieningenrechter niet voldeden aan de wettelijkeeisen.

Indezevraagisnietgekekennaarandereaspectendiegerelateerdzijnaanganzenafschot,zoalswelzijn(welkemethodenzijntoegestaan),schadeaananderenatuurwaarden(bijv.eierenbehandeleninnatuurgebiedenkanverstorendwerken),demeerofminderlogischeliggingvanfoerageergebieden,etc.


• Worden er vogels van de Rode of de Oranje Lijst in het kader van schadebestrijding en/of overlastbestrijding provinciaal vrijgesteld of mogen ze worden gedood met ontheffing en is dit goed onderbouwd?

(bronnen: primair provinciale verordeningen)

Drenthe Roek,spreeuw:alleenvoorverstoren.Ringmusisnietlangervrijgesteld,wantveroorzaaktgeenschade(zieProvincialeVerordening).

Flevoland Huismusenringmus(beiden‘gevoelig’).Beidesoortenmogenalleenwordenverjaagdennietgedood.Opvallendisweldatoverdeperiode2011-2016voorringmussen€0schadeisgemeld.Voordehuismuswasdatindeperiode2011-2012€565ensindsdieneveneens€0.VerderdeOranjeLijstspreeuwenroek.Ookdezesoortenmogenalleenwordenverjaagdennietgedood.Voorbeidesoortenwasdegetaxeerdeschadeoverdeperiode2011-2016€0.

Fryslân Roek(OranjeLijst):sinds2017isdesoortookvrijgesteldvoordoden.Erzijnnoggeenafschotcijfersbekend.Deschadeisrondde€20.000perjaar.DestaatvaninstandhoudingisinNederlandongunstig,maarwordtindeprovinciebeoordeeldalsstabiel.

Gelderland Spreeuwenroek(beidenOranjelijst)staannogopdelijstmetprovincialeschadesoorten.Zezullendaaruitwordenverwijderdnavaststellingvandewijzigin-genvandeOmgevingsverordening,maardezestudiegaatoverhetbeleidtotbegin2019.Voorderoekblijftafschotopontheffing–ondanksdeongunstigestaat–mogelijktot2020.Ditbetrefttotnutoeveellagereaantallendandeca.1000roekendiejaarlijkstot2017werdengeschotenonderdevrijstelling.Maaralsdevrijstellingzouvervallen,zouhetafschotkunnentoenemen.

Groningen ErzijngeenvrijstellingenvoorRodeofOranjeLijstsoorten.

Limburg Huismus,ringmus:alleenverontrusten(staaninFBP2015-2020,maarnietinProvincialeVerordeningdusmogelijkgeldtergeenvrijstellingmeer).Roek,spreeuw(beidenOranjelijst):ontheffing(voordoden)engeenprovincialevrijstelling.Aantallengedodespreeuwenenroekenzijnin2016en2017rondde20resp.rondde100exemplaren.

Noord-Brabant

ErzijngeenvrijstellingenvoorRodeofOranjeLijstsoorten.Welwordtincidenteelontheffingverleendvoorhetdodenvanroekenspreeuw.

Noord-Holland

Spreeuw(Oranjelijst):vrijstellingomtedodenvoorschadeaanfruitindeperiode1juli–eindeoogst(nietlaterdan1november).Erlijktin2017geenafschottehebbenplaatsgevonden.Sovon:laatste10jaarsignificanteafnamevan<5%alsbroedvogelengeensignificanteveranderingalsniet-broedvogel.

Overijssel Huismusenringmus:onduidelijkofdienogzijnvrijgesteld.Zoja,danalleenvoorverstoren.Zestaanopbijlage9bvandeOmgevingsverordening2017ennaardiebijlagewordtalsvolgtverwezen:“Inbijlage9benbijlage9cbijdezeverordeningwordendesoortenaangewezenalsbedoeldinartikel3.15,derdelid,vandeWet.”Spreeuw(Oranjelijst):vrijstellingvoorverstoren.Welontheffingvoordoden;in2017zijn124spreeuwengedood.Roek(Oranjelijst):Aangrondgebruikerswordtondervoorwaardenvrijstellingverleendvoorhetverstorenendodenmetgeweervanroekeningevalvanbelangrijkeschadeaangewassenoftervoorkomingdaarvan,optenminste500meterafstandvandekolonie.In2017zijn1423roekengedood.Sovongeeftvoorafgelopen10jaarvoorzowelbroedvogelalsniet-broedvogeleensignificanteafnamevan<5%perjaaraan.


Utrecht ErzijngeenvrijstellingenvoorRodeofOranjeLijstsoorten.Spreeuwenroek(Oranjelijst):zijnuitdevrijstellinggehaald,welontheffingvoordodenspreeuwen.Indeperiode2012-2017zijnerjaarlijks1100–4100spreeuwengedood.Alleenin2012isereenbedragvan€1.126voorgetaxeerdeschade.Sovon:laatste10jaarsignificanteafnamevan<5%alsbroedvogelengeensignificanteveranderingalsniet-broedvogel.

Zeeland ErzijngeenvrijstellingenvoorRodeofOranjeLijstsoorten.

Zuid-Holland

ErzijngeenvrijstellingenvoorRodeofOranjeLijstsoorten.PShebbenderoeknietopdeprovincialevrijstellingslijstgeplaatst.VolgensdetoelichtingbijdeVerordeningverlenenPSalleeneenvrijstellingalseendier-soortnaarverwachtingmeerdan€10.000schadeperjaarinZuid-Hollandzalgaanveroorzakeninhetgevalergeenbestrijdingofbeheerplaatsvindt.

• Worden er beschermde dier- en plantensoorten (art. 3.10) die staan op de Rode Lijst provinciaal vrijgesteld van de verboden in het kader van ruimtelijke ontwikkelingen en bestendig beheer?

Drenthe Tweesoortendie‘gevoelig’zijn(hermelijnenwezel)endriesoortenwaarvoor‘onvoldoendegegevens’zijn(bunzing,egelenondergrondsewoelmuis).WelwordtindeProvincialeVerordeningambtelijkgeadviseerdmeeronderzoektedoennaardestaatvaninstandhoudingvandedriekleinemarterachtigenendeegel.

Flevoland Tweesoortendie‘gevoelig’zijn(hermelijnenwezel)endriesoortenwaarvoor‘onvoldoendegegevens’zijn(bunzing,egelenondergrondsewoelmuis).

Fryslân Tweesoortendie‘gevoelig’zijn(hermelijnenwezel)endriesoortenwaarvoor‘onvoldoendegegevens’zijn(bunzing,egelenondergrondsewoelmuis).

Gelderland Alleentweesoortenwaarvoor‘onvoldoendegegevens’zijn(egelenondergrondsewoelmuis).

Groningen Tweesoortendie‘gevoelig’zijn(hermelijnenwezel)endriesoortenwaarvoor‘onvoldoendegegevens’zijn(bunzing,egelenondergrondsewoelmuis).

Limburg Driesoortendie‘gevoelig’zijn(hermelijn,wezelenlevendbarendehagedis;dezelaatsteuitsluitendindeperiode15augustus–15oktober)enviersoortenwaarvoor‘onvoldoendegegevens’zijn(bunzing,egel,molmuisenondergrondsewoelmuis).

Noord-Brabant

Alleentweesoortenwaarvoor‘onvoldoendegegevens’zijn(egelenondergrondsewoelmuis).

Noord-Holland

Alleentweesoortenwaarvoor‘onvoldoendegegevens’zijn(egelenondergrondsewoelmuis).

Overijssel Tweesoortendie‘gevoelig’zijn(hermelijnenwezel)endriesoortenwaarvoor‘onvoldoendegegevens’zijn(bunzing,egelenondergrondsewoelmuis).GedeputeerdeStatenhebbenProvincialeStatenwelvoorgesteldomaldezesoortenvandeprovincialevrijstellingslijsttehalen,omdatdegunstigestaatvaninstandhoudingonvoldoendevaststaat.DitvoorstelvanwijzigingwordtaanPSvoorgelegdbijdevolgendeactualisatievandeOmgevingsverordening.

Utrecht Tweesoortendie‘gevoelig’zijn(hermelijnenwezel)endriesoortenwaarvoor‘onvoldoendegegevens’zijn(bunzing,egelenondergrondsewoelmuis).

Zeeland Driesoortenwaarvoor‘onvoldoendegegevens’zijn(bunzing,egelenondergrondsewoelmuis).

Zuid-Holland

Tweesoortendie‘gevoelig’zijn(hermelijnenwezel)entweesoortenwaarvoor‘onvoldoendegegevens’zijn(bunzingenegel).


Provinciaal vrijgestelde Rode Lijst soortenDeondergrondsewoelmuis(‘Onvoldoendedata’)isinalleprovinciesm.u.v.Zuid-Hollandvrijgesteld.Datisopvallend,omdatdesoortalleenvoorkomtinZeeland,Noord-Brabant,LimburgenlokaalinoostelijkGelderland.

Tweesoortenmetdestatus‘Gevoelig’zijninalleprovinciesm.u.v.Gelderland,Noord-Holland,Noord-BrabantenZeelandvrijgesteld,tewetenhermelijnenwezel.Debunzing(‘Onvoldoendedata’)isindezelfdeprovinciesplusZeelandvrijgesteld.InDrentheiserweleenambtelijkadviesommeeronderzoektedoennaardestandvaninstandhoudingvandedriekleinemarterachtigen,metalsmogelijkeconsequentiehetverwijderenvandezesoortenvandeprovincialevrijstellingenlijst.Drenthewilooknadernaardeegelkijken.

GedeputeerdeStatenhebbenProvincialeStatenwelvoorgesteldomde3kleinemar-terachtigen,egelenondergrondsewoelmuisvandeprovincialevrijstellingslijsttehalen,omdatdegunstigestaatvaninstandhoudingonvoldoendevaststaat.Ditvoorstelvanwijzi-gingwordtaanPSvoorgelegdbijdevolgendeactualisatievandeOmgevingsverordening.

LimburgheeftalsenigeprovincienogandereRodeLijstsoortenophaarprovincialevrij-stellingslijstgezet,tewetendelevendbarendehagedis(‘Gevoelig’ensinds1994volgenshetBIJ12Kennisdocumentsterkafgenomen,hoewelvolgensRavondelaatste10jaardesituatiegestabiliseerdlijkt)endemolmuis(‘Onvoldoendedata’).

ConclusiesZetels voor maatschappelijke organisaties

Hetaantalzetelsvoormaatschappelijkeorganisaties(natuurbeschermingendieren-welzijn)varieertbehoorlijk.InFryslânbetrefthetslechtséénvandevierzetels(25%),terwijlhetinGroningenenDrenthe50%is.InUtrechtishetook50%,maarziterdaarnaasteenadviseurvanuitjagerskringeninhetbestuur.

Inzicht in actuele gegevensFaunabeheereenhedenzijnverantwoordelijkvoorhetopstellenvanfaunabeheerplan-nenenjaarverslagen.Provincieskeurendezegoed.Striktgenomendragenprovinciesgeenverantwoordelijkheidvoordetransparantiedoorhunfaunabeheereenheid,maarinformeelbestaatweldegelijkdemogelijkheidonvoldoendetransparantieaandeordetestellen.

Eenaantalfaunabeheereenhedenheeftdeinformatiegoedoporde:opdewebsiteisrelevanteinformatie(inuitgebreidejaarverslagen)tevindenovermeerderejaren.FaunabeheereenheidZuid-Hollandzegtalsenigeinhaarjaarverslagietsoveractualisa-tiesvanaantallent.o.v.defaunabeheerplannen.FaunabeheereenheidNoord-Hollandgeeftvermoedelijkdemeestcompleteinformatie;dejaarverslagenvan2010-2017zijnallennogopdewebsitetevindenenbevattenveelinformatie.

FaunabeheerFlevolandishekkensluiter;opdewebsitezijngeenjaarverslagentevinden.

Provinciale vrijstellingen en ontheffingen voor doden Rode en Oranje Lijst soorten

ErzijngeenprovincialevrijstellingenvoorhetdodenvanvogelsvandeRodeLijst.FlevolandheeftweleenvrijstellingvoorhetverstorenvanRodeLijstsoortenringmusenhuismus.Ditisopvallend,omdaterdelaatstejarengeenschademeldingenzijnvoorbeidesoorten.Onduidelijkisofbeidesoortennogzijnvrijgesteldvoorverontrustenin


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

LimburgenOverijssel.OverigenswordtvrijstellingvoorverstorenonderdeWnbnietaltijdmeernodiggeacht,omdatprovinciesvanoordeelkunnenzijndatdeverstoringgeenwezenlijkeinvloedopdeSvIheeft.

VoorOranjeLijstsoortenspreeuwen/ofroekzijnerinverschillendeprovinciespro-vincialevrijstellingen.Meestalvoorverstoren,maarsomsookvoordoden(Fryslân,(vooralsnog)GelderlandenNoord-Holland).Overigensbetekentalleeneenvrijstellingvoorverstorennietdatindeprovinciegeendierenzoudenwordengedood;datkanookmeteenontheffing.

InGroningen,Noord-Brabant,Utrecht,ZeelandenZuid-HollandstaangeenRodeenOranjeLijstvogelsoortenopdeprovincialevrijstellingslijst.Groningen,UtrechtenZeelandhebbendeafgelopenjarenspreeuwen/ofroekhiervanafgehaald.EenvrijstellingvoorhetdodenvanspreeuwenofroekeniserinNoord-Holland(spreeuw,maarin2017lijktergeengebruikvantezijngemaakt).Fryslânheeftderoekin2017opdeprovincialevrijstellingslijstgeplaatst(erzijnnoggeenafschotcijfersbekend)enookinOverijsselgeldteenprovincialevrijstelling(in2017zijn1423roekengedood).

ZoalshiernawordtbesprokenstaandevrijstellingenvoorRodeenOranjeLijstsoor-tenopgespannenvoetmethetrecht.Dezespanningneemtnogverdertoewanneerwordtingezoomdopconcretevrijstellingenenderelatiemetveroorzaakteschade.

DitgoldbijvoorbeeldvoordevrijstellingomspreeuwentemogendodeninZeeland.Indezeprovinciezijnspreeuwenvolgensheteigenfaunabeheerplansinds1994met50%afgenomen.Extrazorgwekkendisdatafschotnietwerdbijgehouden.Despreeuwisindeprovincieechternietmeervrijgesteld.

G. HOUTOPSTANDEN

Wet natuurbescherming en houtopstandenVoorhetkappenvanbomenbuitendebebouwdekomgeldteenmeldplichteneenherplantplicht(binnen3jaarnahetvellen).Hetherplantendientinprincipeopdezelfdelocatietegebeuren,maarmagondervoorwaardenookopanderegrond.Eenprovinciekanvervolgenseenkapverbodopleggen,maarindepraktijkgebeurtdatnietvaak.

Rol provincie Eenprovinciekannaaraanleidingvaneenkapmeldingeenkapverbodopleggenvoormaxi-maal5jaar.Provinciesbepalenzelf–binnendemogelijkhedenvandeWnb-degrondenvoorhetopleggenvaneenkapverbod.Daarnaastkanvrijstellingwordengegeven,zowelvandemeldplichtalsvandeherplantplicht(bijhetvellenofdoornatuurlijkeprocessenverdwijnenvanbossen).


• Heeft de provincie regels opgesteld voor het opleggen van een kapverbod ter bescherming van natuur- en landschapswaarden?

(bronnen: primair provinciale verordeningen en websites)

Drenthe Ja.Eenkapverbodwordtopgelegdalsbijzonderenatuur-enlandschapswaardendiekenmerkendzijnvoorDrenthedoordekapwordenweggenomen.Ookwordteenkapverbodopgelegdalsdekapdecultuurhistorischesamenhangofdeherkenbaarheidvanlandschapskenmerkenonherstelbaarwegneemt.

Flevoland Nee.Deprovinciegeeftophaarwebsiteaandatzeeenkapverbodkanopleggen,maarindeprovincialedocumentenkonnietwordengevondenopbasiswaarvan.

Fryslân Nee.Inart6.7vandeVerordeningWetnatuurbeschermingFryslân2017staanwelvoorwaardenovernatuur-enlandschapswaarden,maardezezijnge-koppeldaandeherplantplicht.

Gelderland Ja.Aangegevenwordtdateenkapverbodwordtgezienalseenultiemmiddel.Inhet‘BesluitvanGedeputeerdeStatenvandeprovincieGelderlandhoudenderegelsomtrentnatuurbeschermingUitvoeringsregelsWetnatuurbescher-mingGelderland2018’staatdat:“bijelkekapmeldinginprincipewordtbeoordeeldofdevoorgenomenvellinguitoogpuntvannatuurenlandschaps-schoonaanvaardbaaris.Indiegevallenwaarindatniethetgevalis,kunnenwijeenkapverbodoverwegen.Ditgeldtiniedergevalbijbijzonderebeplantin-genzoalsdieinhetartikelzijnverduidelijkt.Eenkapverbodgeldtvoortelkensvijfjaar.Wijbeschouweneenkapverbodalseenultiemmiddel.Inoverlegmetdeeigenaarzoekenwijeerstnaarandereoplossingen.”Dezetekststaatinart39onderafwijkingsmogelijkheden,dushetzalnietvaakgebeuren(zoalsookblijktuitdetekst).

Groningen Ja.IndeNatuurvisievandeprovincieGroningenstaatdatGedeputeerdeStateneenkapverbodkunnenopleggen:‘…ombijzonderenatuur-oflandschaps-waardentebeschermen.Deprovinciezaleendergelijkverbodoverwegenwanneerhetvellenvanhoutopstandenschadetoebrengtaannatuur-enland-schapswaarden.Daarondervaltookschadeaanecologischeencultuurhistorischewaardendiezijnopgenomenindezenatuurvisie.Daarnaasthanteertdeprovincieeenkapverbodwanneeruitandere(wetenschappelijkonderbouwde)bronnenblijktdatdezewaardeninhetgedingzijn.’

Limburg Ja.Eenkapverbodvaninprincipe5jaarwordtoverwogenbij:• groteoppervlaktes(>5hectare)• zeer oude, maar wel vitale bomen• eenhoutopstandmeteenbelangrijkecultuurhistorischebetekenis• negatieveeffectenopNatura2000instandhoudingsdoelstellingen• onevenredigenegatieveeffectenoppopulatiesvanbeschermdesoortenofhetvoorkomenvanbijzonderevegetatietypen• eenoudebijzonderebosgroeiplaats,metdaarbijhorendebodemopbouwen/ofvegetatiekenmerken• eenvellingdieniettoelaatbaarisopgrondvanandereartikelenvandeWnb• alseromeenandereredeneenonevenredigeimpactisopbelangrijkelandschaps-ofnatuurwaarden

Noord-Brabant

Ja,indien:• hetgaatomeenbijzondergrote,aaneengeslotenoppervlakte• hetzeeroudebomenbetreft• Wnb-instandhoudingsdoelstellingennegatiefbeïnvloedkunnenworden


Noord-Holland

Ja.Eenkapverbodkanwordenopgelegdindienhet:• eenlandschapselementofeenanderehoutopstandbetreftmeteenbelangrijkeecologischeoflandschappelijkefunctie;• eenhoutopstandbetreftdiedeeluitmaaktvaneeninstandhoudingsdoelalsbedoeldinartikel2.1,vierdelid,vandewet;waarbijGedeputeerdeStaten

vanoordeelzijndathetvellenvandezehoutopstandleidttoteenonaanvaardbareaantastingvandebijzonderenatuur-oflandschapswaarde.• eenoudebosgroeiplaatsbetreftzoalsaangegevenopdekaartendedigitaleverbeeldinggenoemdinartikel5,eerstelidonderdeeldvande

VerordeninghoutopstandenNoord-Holland.

Overijssel Ja.HetiszeldzaamzoalsstaatindetoelichtingopdeVerordening:GedeputeerdeStatenkunneninuitzonderingsgevalleneenkapverbodopleggenalshetnatuur-enlandschapsschoonernstiggeschaaddreigttewordendoordevoorgenomenvelling.Indepraktijkgebeurtditzelden.NaaraanleidingvaneeningediendekapmeldingbeoordeeltGedeputeerdeStatenofeenkapverbodaandeordeis.

Utrecht Ja.Eenkapverbodkanwordenopgelegdvoor:oudeboskernen,bosreservatenenA-locaties(vastgelegdopkaarten)cultuurhistorisch waardevolle oude bossen aaneengeslotenoppervlaktesgroterdan3hectare,tenzijsprakisvanproductiebossenvanpopulierofwilgofbijzonderedoeleindenwaardevollelandschapselementen.

Zeeland Nee.

Zuid-Holland

Nee.WelmeldtdeomgevingsdienstHaaglanden:“Alswijhetkappenniettoestaan,danmeldenwedatbinneneenmaandaandemelderendegrondeige-naar.Wenoemenaltijdderedenvoorhetkapverbod.Wijkunnenhetvellenvanhoutopstandentelkensvoortenhoogstevijfjaarverbiedenterbescher-mingvanbijzonderenatuur-oflandschapswaarden(art.4.2lid3Wnb).”Doordeprovincieopgestelderegelsvoorhetopleggenvaneenkapverbodkondenechternietwordengevondeninderelevanteprovincialestukken.

• Wordt bij provinciale verordening geëist dat bij herbeplanting op dezelfde grond de nieuwe houtopstand ten minste vergelijkbare natuurwaarden zal omvatten?

Drenthe Ja.Eenherbebossing(ofspontanenatuurlijkeverjonging)diegerichtwordtuitgevoerdomdedoelenvanhoutproductie,natuur,landschapen/ofcultuurhis-torieterealiserendientbinneneentermijnvan3jaareenbedekkingsgraadtehebbenvan80%,metboomsoortendiegeschiktzijnomgeletopdebodem-kwaliteitenwaterhuishoudingterplaatseuittegroeientoteenvolwaardigeenduurzamehoutopstand.

Flevoland Ja.Deherplantkanoptermijntenminstevergelijkbareecologische,enlandschappelijkewaardenvertegenwoordigen.Verdermogendewettelijkvastgeleg-denatuurlijkekenmerkenendeinstandhoudingsdoelstellingenvanhetgebiednietwordenaangetast.

Fryslân Ja.Hetmoetvoldoendeaannemelijkzijndatdeteherplantenhoutopstand(ofdenatuurlijkeverjonging)optermijntenminstevergelijkbarebosbouwkun-dige,ecologische,landschappelijken/ofcultuurhistorischewaardenkanvertegenwoordigenalsdieteloorzullengaanmetdetevellenhoutopstand.Verdermogendewettelijkvastgelegdenatuurlijkekenmerkenendeinstandhoudingsdoelstellingenvanhetgebiednietwordenaangetast.


Gelderland Ja.Metdeherbeplantingdientbinnen10jaareenuitgangssituatiegerealiseerdtezijndieoptermijntenminsteleidttotvergelijkbareecologischeenland-schappelijkewaardeninverhoudingtotdegeveldeoftenietgeganehoutopstand.BijherplantbinnenNatura2000-gebiedenmaggeenschadewordentoegebrachtaandewettelijkvastgelegdenatuurlijkekenmerkenendeinstandhou-dingsdoelstellingen.

Groningen Ja.Deherbeplantehoutopstanddientoptermijntenminstevergelijkbareecologischeenlandschappelijkewaardentekunnenvertegenwoordigen.BijherplantbinnenNatura2000-gebiedenmaggeenschadewordentoegebrachtaandewettelijkvastgelegdenatuurlijkekenmerkenendeinstandhoudings-doelstellingen.

Limburg Ja.Deherbeplantehoutopstanddientoptermijntenminstevergelijkbareecologischeenlandschappelijkewaardentekunnenvertegenwoordigen.BijherplantbinnenNatura2000-gebiedenmaggeenschadewordentoegebrachtaandewettelijkvastgelegdenatuurlijkekenmerkenendeinstandhoudings-doelstellingen.

Noord-Brabant

Ja.Deherbeplantehoutopstanddientoptermijntenminstevergelijkbareecologischeenlandschappelijkewaardentekunnenvertegenwoordigen.BijherplantbinnenNatura2000-gebiedenmaggeenschadewordentoegebrachtaandewettelijkvastgelegdenatuurlijkekenmerkenendeinstandhoudings-doelstellingen.

Noord-Holland

Hetstaaterheelalgemeen:‘deaantebrengenherbeplantingkwalitatiefenkwantitatiefineenredelijkeverhoudingstaantothetgeveldeoftenietgegane’en‘denieuwehoutopstandkan,geletoplokaleecologischeomstandigheden,uitgroeientoteenvolwaardigeenduurzamehoutopstand’.

Overijssel Ja.Deherbeplantehoutopstandkanoptermijnvergelijkbareecologischeenlandschappelijkewaardenvertegenwoordigenendientderhalvekwalitatiefenkwantitatiefinredelijkeverhoudingtestaantotdegeveldeoftenietgeganehoutopstand.Indiensprakeisvanherbeplantingdoornatuurlijkeverjongingwordtaaneenbosbouwkundigverantwoordeherbebossingvoldaanalsdeverjonginguitkangroeientoteenvolwaardigehoutopstandendezehoutopstandvergelijkbareecologischeenlandschappelijkewaardenkanvertegenwoordigen.BijherplantbinnenNatura2000-gebiedenmaggeenschadewordentoegebrachtaandewettelijkvastgelegdenatuurlijkekenmerkenendeinstandhou-dingsdoelstellingen.

Utrecht Ja.Deherbeplantehoutopstanddientoptermijntenminstevergelijkbareecologischeenlandschappelijkewaardentekunnenvertegenwoordigen.BijherplantbinnenNatura2000-gebiedenmaggeenschadewordentoegebrachtaandewettelijkvastgelegdenatuurlijkekenmerkenendeinstandhoudings-doelstellingen.

Zeeland Ja.Deherbeplantehoutopstand(ofnatuurlijkeverjonging)vertegenwoordigttenminstevergelijkbareecologischeenlandschappelijkewaardentenopzich-tevandegeveldeoftenietgeganehoutopstandinkwantiteitenkwaliteit.BijherplantbinnenNatura2000-gebiedenmaggeenschadewordentoegebrachtaandewettelijkvastgelegdenatuurlijkekenmerkenendeinstandhoudingsdoelstellingen.

Zuid-Holland

Hetstaaterheelalgemeen:‘deaantebrengenherbeplantingkwalitatiefenkwantitatiefineenredelijkeverhoudingstaantothetgeveldeoftenietgegane’.

• Zijn er vrijstellingen van de meldplicht of de herplantplicht als er bos verdwijnt ten behoeve van (herstel van) natuurwaarden?

Drenthe Eriseenvrijstellingvandeherplantplichtvoorzogenaamd‘tijdelijkbos’.DezevrijstellingbestondookindeBoswetenisinDrentheverlengd.


Flevoland Vrijstellingenzijnmogelijkvoorbeheerdersdiemeerdan75hectarebosennatuurindeprovinciebeheren.Ditondereenseriespecifiekevoorwaarden,waarondergedetailleerderapportageoverhetvorigejaar.Ergeldteenvrijstellingvandeherplantplichtvooroeversvanbestaandepoelenenplassen(tot30meter)enalshoutopstandentenietgaandoor:1)vernat-tingdoornatuurlijkeprocessenen/ofalsonderdeelvananti-verdrogingsmaatregelen,2)opnatuurlijkewijzeopgrondendievannaturegeenbosvormingkennenen3)doorvraatvanbevers.

Fryslân Ontheffingkan–onderspecifiekevoorwaarden-wordenverleendaanStaatsbosbeheer.Erhoeftgeenbosbouwkundigverantwoordewijzevanherplantplaatstevindenopbijbestemmingsplanvastgesteldebaggerdepots.

Gelderland Erzijngeenvrijstellingenvandemeldings-ofherbeplantingsplicht.

Groningen Ergeldteenvrijstellingvandemeldings-ofherbeplantingsplichtindiendegrond,waaropdevellingzalwordenverrichtofwaaropzichdegeveldeofteniet-geganehoutopstandbevond,nodigisvoordeuitvoeringvaneenwerkovereenkomstigeenbestemmingsplan.

Limburg Erisvrijstellingvandemeldplichtvoorhetmakenvanverjongingsgaten(ondergespecificeerdeomstandigheden).Verderzijnervrijstellingenvandeherplantplichtvooroeversvanbestaandepoelenenplassen(tot30meter)enalshoutopstandentenietgaandoor:1)vernattingdoornatuurlijkeprocessenen/ofalsonderdeelvananti-verdrogingsmaatregelen,2)opnatuurlijkewijzeopgrondendievannaturegeenbosvor-mingkennenen3)doorvraatvanbevers.

Noord-Brabant

Erisvrijstellingvanzoweldemeldings-alsdeherplantplichtvoor:1)oeversvanvennenenpoelen(30meter),2)houtopstandeninverbandmethetreali-serenvaneenwerkovereenkomstigeenonherroepelijkbestemmingsplanofprovinciaalinpassingsplanwaarvoorreedseenplanologischecompensatieisvereist,en3)eentijdelijkehoutopstand.Ontheffingvandeherplantplichtkanwordenverleendvoor:1)natuurlijkontstaanbosopheideenzandverstuivingen,2)omvormingnaareenandernatuurtype(zoalsbepaaldinhetNatuurbeheerplan)en3)terbevorderingvandecultuurhistorische,aardkundigeofarcheologischewaardenterplaatse.Ontheffingvandeherplanttermijnvan3jaarkanwordenverleendindiennatuurlijkeoffysiekeomstandighedenhetnietmogelijkmakenombinnendetermijnvan3jaaraandeherplantplichttevoldoen.OpvallendisverderdatherplantopanderegrondookmogelijkisinprovincieLimburg.

Noord-Holland

Erzijnvrijstellingenvoorhetmakenvanverjongingsgaten,hetvrijstellenvanoeversvannatuurlijke,bestaandevennen(tot30meter),vernattingdoornatuurlijkeprocessenen/ofalsonderdeelvananti-verdrogingsmaatregelenenvooromvormingnaareenandernatuurtype(zoalsbepaaldinhetNatuurbeheerplan).

Overijssel Vrijstellingvandeherplantplichtgeldtvoorhettenietgaanvanhoutopstandenalsgevolgvanvernattingdoornatuurlijkeprocessenofvernattingalsonder-deelvananti-verdrogingsmaatregelenenopnatuurlijkewijzeopgrondendievannaturegeenbosvormingkennen.

Utrecht Erzijnvrijstellingenvandemeldingsplichtvoorhetmakenvanverjongingsgateneninhetkadervannatuurherstel,beidenondergespecificeerdevoorwaar-den.Erisvrijstellingvandeherplantplichtinhetkadervannatuurherstel.

Zeeland Eriseenvrijstellingvandemeldingsplichtvoorhetmakenvanverjongingsgaten(ondergespecificeerdevoorwaarden).Vrijstellingvandeherplantplichtgeldtvoorhettenietgaanvanhoutopstandenalsgevolgvanvernattingdoornatuurlijkeprocessenofvernattingalsonder-deelvananti-verdrogingsmaatregelen.

Zuid-Holland

Erzijnvrijstellingenvandemeldingsplichtvoorhetmakenvanverjongingsgateneninhetkadervannatuurherstel,beidenondergespecificeerdevoorwaar-den.Erisvrijstellingvandeherplantplichtbijhetverdwijnenvanhoutopstandendoornatuurlijkeprocessenen/ofvernattingalsonderdeelvananti-verdrogings-maatregelen.


ConclusiesHeeft de provincie regels opgesteld voor het opleggen van een kapverbod ter bescherming van natuur- en landschapswaarden?• DeWetnatuurbeschermingbiedtprovinciesdemogelijkheidomeenkapverbodopte

leggen(voormaximaal5jaar)inreactieopeenkapmelding.VoorFlevoland,Fryslân,Overijssel,ZeelandenZuid-Hollandkondengeenregelswordengevondenopbasiswaarvandeprovincieeenkapverbodopkanleggen.Deoverigeprovincieshebbendatwelinmeerofminderdetailuitgewerkt.Gelderlandheefthetalleenalsersprakeisvannatuurenlandschapsschoon.Demeesteandereprovincieswerkendevoor-waardenverderuit.Naastlandschapswaardenkijkensommigeprovinciesooknaarcultuurhistorie.GroningenlegtconcreethetverbandmetdeeigenNatuurvisieenNoord-HollandenUtrechtverwijzennaarkaartendiezevooranderebeleidsstukkenhebbenopgesteld.Signalenvanuitverschillendeprovinciesdoenoverigensvermoe-dendatkapverbodennooitofmaarzeerzeldenwordenopgelegd.

Wordt bij provinciale verordening geëist dat bij herbeplanting op dezelfde grond de nieuwe houtopstand ten minste vergelijkbare natuurwaarden zal omvatten?• Zuid-HollandenNoord-Hollandgevenaandat‘herbeplantingkwalitatiefenkwantita-

tiefineenredelijkeverhoudingstaantothetgeveldeoftenietgegane’zonderhelderteverduidelijkenwatwordtbedoeldmetredelijkeverhouding.Drentheheeftweleenaantaleisenopgesteld,maarnatuurwaardenwordennietspecifiekgenoemd.OokOverijsselgebruiktdeterm‘redelijkeverhouding’,maarlichtdatverdertoeendevoorwaardenzijnstrikteralsersprakeisvannatuurlijkeverjonging.Demeesteandereprovinciesgevenaan:‘deherplantehoutopstanddientoptermijntenminstevergelijk-bareecologischeenlandschappelijkewaardentekunnenvertegenwoordigen’.Fryslân,Noord-HollandenZeelandverduidelijkendaternaastherplantooksprakekanzijnvannatuurlijkeverjonging.GelderlandenDrenthenoemenalsenigeeentermijnwaaropeenbepaaldesituatiebereiktmoetzijn.EenaantalprovinciesheeftvoorwaardenopgesteldvoorherplantinNatura2000-gebieden,maarhiervooriseenanderregimevantoepassing.

Zijn er vrijstellingen van de meldplicht of de herplantplicht als er bos verdwijnt ten behoeve van (herstel van) natuurwaarden?• Voornatuurherstelwordensomsmaatregelengenomenwaarbijbosverdwijnt.Hierbij

kanwordengedachtaanhettegengaanvanverdrogingofvernatting,hetmakenvanverjongingsgatenofvraatdoorbevers.Alserdansprakezouzijnvaneenmeldplichtofherplantplichtwordendezevormenvannatuurherstelonnodiggecompliceerd.GroningenenGelderlandhebbenhiervoorgeenvrijstellingenenDrentheenFryslânmaarzeerbeperkt.Alleoverigeprovincieshebbenwelgrondenvoorvrijstellingengeformuleerd.Dezekomeninbelangrijkemateovereen,enverschillenzijnvaakhetgevolgvanverschillendeomstandigheden.Nietelkeprovincieheeftimmersstuifzandofbevers.


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

5. AFSLUITING: CONCLUSIES EN ENKELE ALGEMENE OBSERVATIES

Dezestudiegeefteenbeeldvandeinzetvanprovinciesophetgebiedvanhetnatuur-beleidenmaakthetmogelijkomdeinzetvanprovinciesonderlingtevergelijken.Deuitgevoerdeanalysegeeftookruimteomeenaantalhorizontaleobservatiestedoentenaanzienvanhetprovincialenatuurbeleidnadedecentralisatie.Verderkunnen‘bestpractices’vanprovinciesindeschijnwerperswordengezet.Hieronderwordendebelang-rijksteconclusiesenenkeleopvallendeobservatiesen‘bestpractices’–vaakinonderlingesamenhang-kortsamengevat.

a) De transparantie verschilt sterk per provincie en vraagt verbeteringTijdenshetuitvoerenvanditonderzoekbleekveelinformatielastigtevinden.Informatieopverschillendethema’swordtnietopeeneenduidigemanierdoordeprovinciesbijge-houdenendetoegankelijkheidvanveelgegevensisbeperkt.Informatieisveelalverdeeldovereengrootaantalbeleidsdocumentenenoverkoepelendedocumenten.Zokrijgenveelcomponentenvandenatuurvisieseennadereuitwerkinginuitvoeringsprogramma’s,beleidsnota’s,e.d.zonderdatindevisiedaarnaarwordtverwezen.Omeengoedbeeldvanhetprovincialenatuurbeleidendedaaruitvoortvloeiendeconsequentiestekrijgenishetbelangrijkomvandezeonderliggende,nietaltijdgemakkelijkvindbare,documentenkennistenemen.EengoedvoorbeeldvangebrekkigeinformatiebetrefthetNNN.HetisnietgoedmogelijkomopbasisvanpubliekbeschikbaredocumentenhelderheidtekrijgenoverdebestaandeambitiesvoorhetNNNenvooreventueleoudeEHSgebiedendiebuitenhetNNNvallen(aanvullendeprovincialenatuurnetwerken).Veelvandeindocu-menten gevonden cijfers waren tegenstrijdig of onvolledig of gaan uit van verschillende jaartallen.OokBIJ12heeftgeenoverzichtenvandeambitiesenvoortgangtenaanzienvandeprovincialeoudeEHSbuitenNNN,deverdelingvande80.000(naherijking;inmiddelsnogruim40.000)hectarenogterealiserennieuwenatuur,etc.Dezeoverzichtenwordenooknietdoordevoortgangsrapportagesnatuurgeleverd.Voortszijnvoorveelprovinciesookde‘wezenlijkekenmerkenenwaarden’(‘kernkwaliteiten’)vanNNN-gebiedenmoei-lijkofnietteachterhalen,bijvoorbeeldomdatweblinksinbijlagenbijeenverordeningofnatuurbeheerplannietfunctioneren.

Het feit dat veel beleidsdocumenten van provincies in verschillende jaren zijn vastgesteld bemoeilijkthetverzamelenvanvergelijkbareinformatieeveneens.

b) Er is sprake van een steeds sterkere nadruk op een antropocentrische benadering waarbij de natuur nut moet hebben Hoewelenkelenatuurvisieshetbegrip‘intrinsiekewaarde’vandenatuurwelhanteren,kennenveelnatuurvisieseensterkantropocentrischkarakter.Erisinzetvoorbiodiver-siteitsbehouden–herstel,maarbijdemotiveringenbeschrijvingvanhetbeleidwordtvooralbenadruktwaaromditgoedisvoormensen.EénvandevelevoorbeeldenbetreftdevolgendepassageuitdeOmgevingsvisieOverijssel:“Mensenzijnopafstandkomentestaanvandenatuur.Ditheeftonderanderetemakenmethetfeitdatdebetekenisvandenatuurvoormensenendeeconomischebetekenisvannatuurbuitenbeeldisgeraakt.Ditmaakthelaasdatwenietaltijdbeseffenwelkegevolgendeachteruitgangvannatuurheeft.Ongewildrakenwezoproductenendienstenkwijtenmissenwekansenomblij-vendonsvoordeeltedoenmetdenatuur.”

Opzichisdeerkenningvanderelatiestussengezondeecosystemenenbelangenvandemensbelangrijkomeenbreeddraagvlaktebehoudenvoornatuurbeleid.Hetzouvoorhetnatuurbeleidechtermooizijn,enbovendienpassendbinnendeinternationaalaange-ganeverplichtingen,wanneerdezorgvoordenatuurookvanzelfsprekendblijftenminder


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

behoefttewordenonderbouwdmetdirectevoordelenvoordemens.Waarschijnlijkmoethiervooreenbasiswordengelegddoorkinderenmeermetdenatuurtelatenopgroeienenkanstegevenzichoverdienatuurteverwonderen.Vanuitditoogpuntishetinteres-santdatdiverseprovincieszichexpliciethiervoorinzetten(bijv.provincieZuid-Holland,Noord-HollandenUtrecht).Andereprovincieswordtaanbevolendezebest-practicestevolgen.

c) Er bestaat nagenoeg geen expliciete aandacht voor de consequenties van de wettelijke erkenning van de intrinsieke waarde van natuurArtikel1.10vandeWetnatuurbeschermingbepaaltdatdewetondermeerisgerichtophet“beschermenenontwikkelenvandenatuur”,medevanwege“deintrinsiekewaar-de.”39Hettweedelidvanditartikelbepaalt:“Eenbestuursorgaanoefentzijntakenenbevoegdheden op grond van deze wet uit met het oog op de doelen, genoemd in het eerstelid,zoalsnaderbepaaldbijofkrachtensdezewet.”40 Ditbetekentdatbijdeontwik-kelingenvaststellingvaneennatuurvisie,hetopnemenvanvrijstellingeninverordenin-gen,hetbeoordelenvanontheffingsaanvragen,etc.iedereprovinciewettelijkisvereistomtebezienhoedeerkenningvandeintrinsiekewaardeinvullingkankrijgen.Hetbegrip‘intrinsiekewaarde’wordtechterhooguitzeersporadischindebeschrijvingvanbeleidenconcretebesluitengehanteerdendanveelalslechtsinzeeralgemenezin.41Ookwordtsomsuitgelegddatdeintrinsiekewaarderechtwordtgedaandoordatbedreigdenatuurextraaandachtgaatkrijgen.42Dekernvanintrinsiekewaardeisechterjuistdathetnietaandemensisomtebepalenwelkenatuurvanwaardeis.Allecomponentenvandenatuurkomteenintrinsiekewaardetoe.Ditbetekentdatingrijpenindenatuur,bijvoor-beelddoorhetdodenvaninhetwildlevendediereninhetkadervanschadebestrijdingenpopulatiebeheer,eengedegenonderbouwingbehoeft.DeWetnatuurbeschermingvereistedezeonderbouwingdooreenaantalvoorwaardentestellen,maardepraktijkenNederlandserechtspraaklatenziendatprovinciesdaarbijeentamelijkruimediscretio-nairebeoordelingsruimtehebben.Devraagishoedeerkenningvandeintrinsiekewaardevaninhetwildlevendedierenbijhetgebruikmakenvandiebeoordelingsruimteinogen-schouwwordtgenomen.Dezevraagkrijgtgeenbeantwoordingindehuidigepraktijkvanschadebestrijdingenpopulatiebeheer.Inhetschadevergoedingenbeleidvanprovincieszijnerzelfsprikkelsinhetsysteemvoorhetmaximaalgebruikmakenvandemogelijkheidomdierentedoden.ZosteltdetoelichtingbijdeOmgevingsverordeningZuid-Holland:“indieneenbepaaldesoortzonderrestrictiesbestredenkanworden,zalerdoorgedepu-teerdestatengeentegemoetkomingverleendwordenindedoordezesoortveroorzaakteschade.”43Eenzelfdebeleidistoepasselijkinandereprovincies.

d) Draagvlak voor natuurbeleid wordt soms als voorwaarde gesteld voor het voldoen aan internationale verplichtingenHetisbegrijpelijkdatdraagvlakvoornatuurbeleidbelangrijkgevondenwordt,maarhierendaarwordtdraagvlakalsvoorwaardegesteldvoorhetwelofnietnemenvanbepaaldemaatregelen.IndeNatuurvisie2016vanLimburgwordtvooractievesoortbeschermings-maatregelenbijvoorbeelddraagvlakindeomgevingalsvoorwaardegezienvoorhet

39 Artikel1.10,lid1,ondera),Wetnatuurbescherming.40 Artikel1.10,lid2,Wetnatuurbescherming.41 ZiebijvoorbeelddeStrategischeAgenda,bijlagebijdeUitvoeringsagendaRijkeGroenblauwe

LeefomgevingZuid-Holland,december2018/februari2019,p.28:“Naastdeintrinsiekewaarde,zoalsdeaanwezigheidvanzeerkwetsbaresoortenenonsnatuur-encultuurhistorischerfgoed,heeftdenatuurinZuidHollandookeensterkemaatschappelijkeeneconomischemeerwaarde.”

42 Zievoorgaandevoetnoot,maarbijvoorbeeldookdeNotavanBeantwoording,ontwerp-VisieRijkeGroenblauweLeefomgevingZuid-Holland,(geendatum),p.20-21.

43 ToelichtingOmgevingsverordeningZuid-Holland,pag.7.


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

herintroducerenofbijplaatsenvanexemplarentenbehoevevanpopulatieherstel.IndeprovincieZeelandwordtdraagvlak(vrijwilligemedewerking)alsvoorwaardegezienvoorbestemmingswijzigingenvanlandenwordtdusonteigeninguitgesloten.Hoewelerinveelgevallenruimtebestaatvoorhetafwegenvanbelangen,magdraagvlakgeenvereistezijnwanneerhetgaatommaatregelendienoodzakelijkzijnvoorhetvoldoenaaninternatio-naal-enEuropeesrechtelijkvastgelegdeverplichtingeninzakebiodiversiteitsherstel.DitwordterkenddoorbijvoorbeelddeprovincieUtrecht.

e) Er is een grote, vermoedelijk niet realistische, afhankelijkheid van vrijwillige bijdragen van maatschappelijke partners Veelprovinciesgevenbijdebeschrijvingvanhunambitiesophetgebiedvanhetnatuur-beleidaandatdeinzetsamenmetpartnersvormgegevenzalworden.ZowordtindeZuid-HollandseVisieRijkeGroenblauweLeefomgevingondermeergesteld:“DeambitieindeVisieisgroterdandeprovincialeambitiealleen.OmdeambitiesuitdezeVisietebereikenhebbenweonzepartnersnodig.SamenkunnenwedeprovincieZuid-Hollandmooiermaken.”44Veelanderenatuurvisiesenanderebeleidsdocumentenkennenverge-lijkbareformuleringen.MetnamederealisatievanhetNNNendeeventueleaanvullendeprovincialenatuurnetwerkambitieswordeninsterkemateafhankelijkgesteldvandeinzetvanmaatschappelijkepartnersenhetrealiserenvanfunctiecombinaties.Ditdenkeninpartnerschappenenkoppelkansenkaninderdaadextrainzetvoordenatuuropleve-ren-daarvanbestaanverschillendemooievoorbeelden(o.a.tussenwaterveiligheidennatuur)-maarhetmagnietbetekenendatdeuitvoeringvandeuitgesprokenambitiesafhankelijkwordtgemaaktvandedaadwerkelijkemedewerkingvanmaatschappelijkepartners.Onderzoekmaaktduidelijkdatdeverwachtingendaarvoorniettehooggespan-nenmoetenzijn.HetWOT-project‘Betrokkenheidvanbedrijvenbijnatuur’45geeftaandatbedrijvenweliswaarvanuiteenintrinsiekemotivatieactiefkunnenbijdragenaannatuur,maardat“[d]ebijdragevanbedrijvenaannatuurinNederland[…]vooralgezien[moeten]wordenalscomplementairaan,ennietalsalternatiefvooroverheidsverantwoordelijkheidophetgebiedvannatuur.”46 Daarvoor worden drie argumenten gegeven:

• DebijdragenrichtenzichvooralopbeleefbareenfunctionelenatuurenminderopnatuurvanhetNNNofEuropeseofinternationalebetekenis;

• Inspanningen van bedrijven vertonen in het algemeen geen onderlinge samenhang: “Metnamevooreensamenhangendenatuurontwikkeling,zoalsvoorhetnationalenatuurnetwerk,zoumeerafstemmingvandenatuuractiviteitenvandebedrijvenmethetNederlandsenatuurbeleidgewenstzijn.”47

• Betrokkenheidvanbedrijvenbijnatuurkankwetsbaarzijn:“Debetrokkenheidbijnatuurissoms(nog)persoonsafhankelijken/ofconjunctuurgevoeligenhetisgeenvanzelfsprekendheiddatdezestructureelzalzijn.”48

Ooktenaanzienvandeagrarischesectorwordtgewaarschuwdvooreentehogeverwach-tingvoorwatbetreftdeeffectenvanvrijwilligeinzetvoornatuur.EenPBLstudieuit2017stelt:

44 VisieRijkeGroenblauweLeefomgeving,Zuid-Holland,december2018,p.6.45 BasBreman,ElisadeLijster,DanaKamphorst,NatashadeSena,‘Betrokkenheidvanbedrijvenbij

natuurinNederland’,WOT-paper36,WageningenUR,2014,beschikbaarop:http://edepot.wur.nl/335841.ZieookPBL,‘BalansvandeLeefomgeving2018’,DenHaag,september2018,p.153.

46 Idem,p.10.Aangegevenwordtdathetonderzoekexploratiefvankarakterisomdateenbeperktaantalbedrijvenisonderzocht.

47 Idem.48 Idem.


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

“Zelfrealisatie door boeren, terreinbeheerders of overige particulieren speelt in de strategie van alle provincies een belangrijke rol. Succesvolle zelfrealisatie is echter geen vanzelfsprekendheid. Voor agrariërs is de beschikbaarheid van compense-rende grond een cruciale succesfactor voor zelfrealisatie op reguliere landbouw-bedrijven. Agrariers willen vaak alleen meewerken aan zelfrealisatie als ze wor-den gecompenseerd met goede landbouwgrond – bij voorkeur aangrenzend aan het bedrijf. Dit vraagt in veel gebieden om een kavelruil in een veel groter omlig-gend gebied en soms zelfs om het verplaatsen of uitkopen van hele boerderijen. De verwachting dat zelfrealisatie relatief eenvoudig is omdat grondaankopen niet nodig zijn, gaat dus in veel gevallen niet op.” 49

Dezeinzichtenmakenhetbelangrijkomreëleinschattingentemakenvandebijdragenvanmaatschappelijkepartnersenzorgtedragenvoorhetvoorafjuridischofanderszinsborgenvandezebijdragenomdoelbereikingtewaarborgen.Zowordenveel‘koppelkan-sen’nietautomatischbenut,zekernietwanneerdittothogerekostenleidt,waardoorhetbelangrijkkanzijnomditbeleidjuridischteverankereninbijvoorbeeldhetvergunningen-beleid,bindendeafspraken,e.d..

f) De uitwerking van natuurambities in Omgevingsvisies is (vooral in vergelijking met voormalige natuurvisies) weinig concreet met als gevolg ‘verwatering’ en vervaging door integraal denkenVeelnatuurvisiesenomgevingsvisiesstaanbolvandewoordenals‘integraleaanpak’,‘gebiedsgerichtwerken’,‘functiecombinaties’en‘koppelkansen’.Dergelijkeaanpakkenkunneninderdaadextrakansenvoordenatuuropleverenwanneerdeintentiesoprechtzijnennietalleenwordtingezetophetbeperkenvanschademaarechtopnatuurwinst.50

Integraaldenkenkanechterookjuisttotnatuurverliesleidenwanneerkoppelkansenwordenbeloofdmaarindepraktijkdenatuurwinstbeperktblijftenvooralgebruikwordtgemaaktvandeveelalbeloofdeflexibiliteitenadministratievelastenverlichting.DitrisiconeemttoenaarmatewemeerintegraalgaandenkeninhetkadervandeOmgevingswetenenkeleomgevingsvisiesdieinmiddelsontwikkeldzijnlatendatinderdaadzien(bijv.Noord-Brabant).Tenopzichtevandeouderenatuurvisieskennendezeomgevingsvisiesvaakalgemenetekstenenkomennatuurambitiesveelminderexplicietaanbod.

g) Aard van de verplichting tot het herstellen en behouden van soorten en habitat typen in een gunstige staat van instandhouding (GSvI)RegelmatigisinbeleidsdocumenteneninprovincialereactiesopeenconceptvanditrapportopgemerktdathetbijhetineenGSvIhoudenenbrengenvansoortenenhabitats(art.1.12(1)Wnb)voordeprovincieeeninspanningsverplichtinggaat.DeOmgevingsvisievanOverijssel(geactualiseerde2018-versie)steltbijvoorbeeld:“Wezijndaarmeeverplichtomactiefmaatregelentenemenomsoortentebeschermen.Dezezorgplichtbetrefteeninspanningsverplichting.Wehebbendaarbijbeleidsruimteomtebepalenvoorwelkesoor-tenwelkemaatregelennodigzijn.”BijdezeuitlegwordthetaccentgelegdopafsprakentussenhetRijkendeprovinciewaarininderdaadkanwordengelezendathetRijkeindver-antwoordelijkisenzalmoetenbijspringenwanneerdeinvullingvanartikel1.12(1)Wnbvoorprovinciesproblemenoplevert.VanbelangisechteromtebeseffendathetbereikenenbehoudenvandeGSvIeenresultaatsverplichtingonderinternationaalenEuropees

49 Dirk-JanvanderHoeketal.(PBL),‘Potentie le bijdrage van provinciaal natuurbeleid aan Europese biodiversiteitsdoelen.AchtergrondrapportlerendeevaluatievanhetNatuurpact’,PBL,januari2017,https://www.pbl.nl/sites/default/files/cms/pbl-2017-potentiële-bijdrage-provinciaal-natuurbe-leid-aan-europese-biodiversiteitsdoelen-2766.pdf,p.67.VerwezenwordtnaarKuindersma2017.

50 Zieo.a.KeesBastmeijerenArnoldvanKreveld,‘ActievebeschermingonderdeWetnatuurbescherm-ing’,Tijdschrift Natuurbeschermingsrecht2(2017),nr.7,220-234


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

rechtbetreftendatonderlingeafsprakentussenoverhedenbinneneenlidstaaterweinigtoedoen.Inditlichtnemendedecentralisatievannatuurbeleidendebewoordingvanartikel1.12(1)metzichmeedatprovinciesprimairaanzetzijnomdeGSvIdaadwerkelijktegaanbereikenendathierbijgeenvrijblijvendheidaandeordekanzijn.Eenenkeleprovin-cie(bijv.Utrecht)maaktditookexplicietindebeleidsdocumenten.Datbetekentopz’nminstdatdeprovincieindividueelengezamenlijkexplicietmoetenmakenwateenGSvIvoorsoortenenhabitatsbetekentenwiewelkeinzetgaatplegenomdezesituatietegaanrealiseren.

h) Voor de natuur positief is dat veel provincies steeds meer aandacht hebben voor natuurherstel, maar concrete doelen ontbreken vaakHoewelsommigeprovinciesnogvooralgerichtlijkentezijnophetvoortzettenvanbestaand beleid met accent op behoud van bestaande waarden, is het voor de natuur positiefdatveelprovinciesjuistookactiefinzettenopactiefnatuurherstel.Concretedoe-lenontbrekenechtervaakenhetisdevraagofdeversterkteaandachtvoorherstelechtgaathelpen.Wanneerbijvoorbeeldwordtgekekennaarnatuurinhetlandelijkgebied(bijv.boerenlandvogels)ofdemeestkwetsbarenatuurgebieden(zoalsheide,duinenenkusten)iszelfsonzekerofvoortgaandeachteruitganggestoptkangaanworden.

i) De reeds te lage ambities ter realisatie van het NNN worden in diverse provincies nog verder naar beneden bijgesteld in kwantiteit en kwaliteit, deels onder het (valse) argument van efficiëntieverbeteringVeelprovincialebeleidsdocumentengevenaandatdeambitiestenopzichtevandevroe-gereEHSnietalleeninaantalhectarenenrobuusteverbindingszonesisbeperkt,maarookinbrederezin(bijv.kwaliteitenfinanciering)naarbenedenisbijgesteld.Ookdevoortgangvandezebijgesteldeambitiesisbeperkt.WanneergekekenwordtnaardetoenamevandeverworveneningerichteNNN-gebiedensindsdeherijking,danligthettempoinveelprovincieslaag.AlséénvanderedenenwijstdeLerendeEvaluatieophetprobleemvangrondverwerving:

“Een belangrijke belemmering is dat de laatste gronden voor realisatie van het Natuurnetwerk lastig beschikbaar komen, omdat de medewerking van de grondeigenaren ontbreekt. Tegelijkertijd zijn provincies terughoudend met ontei-gening en zetten ze vooral in op realisatie van het Natuurnetwerk door agrariers (‘agrarische zelfrealisatie’), terwijl de belangstelling daarvoor vooralsnog gering is.”51

RecentzijndanookzorgengeuitoverhetdaadwerkelijkhalenvanhetNNN-ambitievan-wegedezeerbeperktevoortgangin2018inveelprovincies.52

Erzijnookgoedegrondenvoorzorgenoverderealisatievandeaanvullendeprovincialenatuurnetwerk-ambities(oudeEHSgebiedenbuitenhetNNN).Voorderealisatievandezeambitieswordtveelaleennoggrotereroltoebedeeldaanfinanciering,cofinancieringof

51 ZiePBL,‘Lerendeevaluatievanhetnatuurpact.Naarnieuweverbindingentussennatuur,beleidensamenleving’,PBL,DenHaag,2017,p.10-11.

52 ‘Natuurnetwerkkomtnietoptijdaf’,interviewmetMarcvandenTweel(Natuurmonumenten)enFritsvanBruggen(ANWB),Trouw,11februari2019.VooreenuitvoerigebesprekingvanfactorendiederealisatievanhetNNNkunnenbemoeilijken,zieDirk-JanvanderHoeketal.(PBL),‘Potentie le bijdragevanprovinciaalnatuurbeleidaanEuropesebiodiversiteitsdoelen.AchtergrondrapportlerendeevaluatievanhetNatuurpact’,PBL,januari2017,https://www.pbl.nl/sites/default/files/cms/pbl-2017-potentiële-bijdrage-provinciaal-natuurbeleid-aan-europese-biodiversiteitsdoelen-2766.pdf, §4.2.1(‘Belangrijksterisico’senkansenvoordeuitvoerbaarheidrealiserenNatuurnetwerk’).


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

vrijwilligerealisatiedoormaatschappelijkepartners.Ofdezeverwachtingenreëelzijnisinhetlichtvanbestaandonderzoekzeeronzeker.53

EenzorgbetreftookdekwaliteitvanbeheerenmetnamehetwaarborgendathetNNN-ambitiesgoedaansluitenbijdedoelstellingentenaanzienvansoortenenhabitattypen.Regelmatigwordtnamelijkbenadruktdathetbeheer‘efficiënt’zoumoetengebeuren,bij-voorbeeldomdatvoorhetgroterwordenvanhetNNNgeenextramiddelenbeschikbaarzijn.Dezeefficiëntieslagwilmendanvaakbereikendoortestrevennaargroteaaneenge-slotenrobuustenatuurgebiedenwaarbinnenhetaccentwordtgelegdopprocesbeheer.Daarbijwordtregelmatigderelatiegelegdmethetkoppelenvanenerzijdsnatuurdoelstel-lingenenanderzijdshetrealiserenvanbeleidsdoelstellingentenaanzienvanklimaatadap-tatieendeimplementatievandeKaderrichtlijnWater.Hoewelditeenbegrijpelijkelijnis,kentditgrotereaccentoprobuustheidenprocesbeheerwelhetrisicodatdekoppelingmetdedoelstellingenvoorinternationaalenEuropeesbelangrijkesoortenenRodeLijstsoortenverzwaktwaarmeeuiteindelijkdebiodiversiteitsdoelstellingenverderonderdrukkomentestaan.Erisdandusgeensprakevaneenhogereefficiëntie,degenoemdemoti-vatieomdefinanciëlebesparingendoortevoeren,maarvaneenkostenbesparingresulte-rendinhetnietbereikenvandeorigineledoelen.

Bovenstaandezorgenzijnvanuiteenbiodiversiteitsperspectiefextraserieuswanneerwordt bedacht dat zelfs een geheel gerealiseerd NNN niet voldoende zal zijn om alle soor-tenvandeVogel-enHabitatrichtlijnenduurzaamtelatenvoortbestaan.Zosteltde‘BalansvandeLeefomgeving2018’:

“het nu geplande Natuurnetwerk tot 2027 zal te klein zijn om alle VHR-soorten duurzaam te laten voortbestaan. Aanvullend nieuw geschikt leefgebied is nodig. Naast vergroten van het Natuurnetwerk zelf kan ook buiten het Natuurnetwerk worden gekeken naar het uitbreiden van leefgebieden in het landelijk gebied en in de stad met bijvoorbeeld nieuwe natuurcombinaties.”54

ProvincieNoord-BrabantlijktalsenigeprovinciedeoudeEHS-ambitiesgrotendeelsovereindtehoudenenbelangrijkestappentehebbengenomenvoorderealisa-tie.HierbijgaathetondermeeromhetreserverenvansubstantiëlemiddeleninhetGroenontwikkelingsfondBrabant(GOB),waaraanmanifestpartners160miljoeneurobijdragen.Recentzijndezeafsprakenherbevestigdineennieuwmanifest.

j) Landschapsbescherming wordt door alle provincies belangrijk gevonden maar niet altijd juridisch verankerd in de provinciale verordeningProvinciesvindenlandschapsbeschermingbelangrijk,maarzettentamelijkverschillendeinstrumenteninomdezetebeschermen.Dematewaarindeprovincialeverordeningwordt ingezet om waardevolle landschappen aan te wijzen en te beschermen ver-schiltsterk,maarinsommigeprovinciesontbreektdezebeschermingnagenoeggeheel(Flevoland,Fryslân).IndiverseprovincieskrijgendevoormaligeNationaleLandschappenexpliciete bescherming in de provinciale verordening, maar niet in alle provincies wordt dezebeschermingnadedecentralisatievoortgezet.Landschapselementenkrijgenslechtsinviervandetwaalfprovinciesexplicietebeschermingindeprovincialeverordening.VernieuwendisdebenaderingvandeprovincieNoord-Brabantombijruimtelijkeont-wikkelingeninhetbuitengebiedkwaliteitsontwikkelingof‘meerwaarde-creatie’tever-eisen.Dezeaanpak,dieoverigensookwelveeluitzonderingenkent,sluitmooiaanbijde

53 ZieBasBreman,ElisadeLijster,DanaKamphorst,NatashadeSena,‘BetrokkenheidvanbedrijvenbijnatuurinNederland’,WOT-paper36,WageningenUR,2014,beschikbaarop:http://edepot.wur.nl/335841.ZieookPBL,‘BalansvandeLeefomgeving2018’,DenHaag,september2018,p.153.

54 PBL,‘BalansvandeLeefomgeving2018’,DenHaag,september2018,p.149.


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

gedachtedateenmeerintegralebenaderingtotwaarde-creatiezoumoetenleiden,endaarmeebijhetgedachtegoedvandeOmgevingswet.

k) Rode Lijst en Oranje Lijst soorten en vrijstellingen en ontheffingen van verbodsbepalingenIn de meeste provincies worden meerdere vrijstellingen voor Rode en Oranje Lijst soorten verleend,o.a.tenbehoevevanschadebestrijdingenderuimtelijkeinrichtingofbesten-digbeheer.Tenbehoevevanruimtelijkeinrichtingenbestendigbeheerwordtdooreenmeerderheidvandeprovinciesvrijstellingverleendvoorhermelijn,wezelenbunzing.DezekleinemarterachtigenstaanalledrieopdeRodeLijst.Vanuiteennatuurbeschermingsoog-puntishetgoedomteconstaterendatinNoord-Brabant,GelderlandenNoord-Hollanddesoortenniet(meer)opdeprovincialevrijstellingslijststaan.InOverijsselwordtalsenigeprovincie nu overwogen alle Rode Lijst soorten van de provinciale vrijstellingslijst te halen, omdatdestaatvaninstandhoudingonvoldoendevaststaat.

LimburgheeftalsenigeprovincieooknogdeRodeLijstsoortenlevendbarendehagedisendemolmuisophaarprovincialevrijstellingslijststaan.

DiverseprovincialeverordeningenbevatteneveneensvrijstellingenvoorvogelsdieopdeOranjeLijststaan,waaronderderoekendespreeuw.HierbijgaathetomsoortendienognietopdeRodeLijststaanmaarweleensterknegatievetrendlatenzien.OmdatdeRodeLijstmaareensindetienjaarwordtgeactualiseerdishetbelangrijkomookdezesoortentijdigbetertebeschermen.OpdedoorVogelbeschermingenSOVONontwikkeldeOranjeLijststaanmomenteel22vogelsoorten.55 Van deze soorten is de staat van instandhouding ongunstigomdatdepopulatieeenlangjarigenegatievetrendlaatzien.56

Naastvrijstellingenwordendoorverschillendeprovinciesookontheffingenafgegevenvoorsoortendieineenongunstigestaatvaninstandhoudingverkeren,metnamevoordiverseOranjeLijstvogels(roek,spreeuwensmient).

DezepraktijkvanvrijstellingenenontheffingenvoorRodeenOranjeLijstsoortenstaatopgespannenvoetmethetgeldenderecht.InalgemenezinisdithetgevalvanwegealgemeneverplichtingenonderhetVerdragvanBernenhetBiodiversiteitsverdragomsoortenineengunstigestaatvaninstandhoudingtebrengenentelatenvoortbe-staan,maarditisnogduidelijkervoorsoortendieeenexplicietebeschermingonderdeVogel-enHabitatrichtlijnengenieten.Hoeweljuridischeenontheffingbijeensoortineenongunstigestaatvaninstandhoudingnietbijvoorbaatuitgeslotenis,isdebewijslastvoorwatbetrefthetvoldoenaandevoorwaardenzwaar.Zomoetgewaarborgdwordendatdergelijkeuitzonderingenstriktnoodzakelijkzijnvooreenwettelijkerkendbelang,alternatievenontbrekenengeenafbreukdoenaanhetstrevendesoortineengunstigestaatvaninstandhoudingtebrengenentehouden.LaatstgenoemdeeisroeptvooralbijRodeLijstsoorten,maarookbijOranjeLijstsoorten,eenzorgop,vooralwanneergeenmaatregelenpakket(bijv.indevormvaneensoortbeschermingsplan)bestaatdatzekerheidgeeftoverhetgaanrealiserenvandegunstigestaatvaninstandhouding.Hetverlenen van een uitzondering op de bescherming door een vrijstelling bij verordening

55 ‘OranjeLijstonthult22nieuwebedreigdevogelsoorteninNederland’, https://d1l066c6yi5btx.cloudfront.net/vbn/docs/8085522c-e5f1-4125-b866-f8ea67daffec.pdf56 VoordevierhoofdcomponentenvanhetbegripGunstigeStaatvanInstanhouding,zieKees

Bastmeijer,‘Onderzoeknaardebetekenisvan‘degunstigestaatvaninstandhouding’,metnameinhetkadervandebeoordelingvanontheffingsaanvragenonderdeWetnatuurbescherming’,EenonderzoekinopdrachtvandeProvinciesGelderlandenUtrecht,inafstemmingmetdeProvincieOverijssel,januari2018.


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

isalhelemaalproblematisch,ondermeeromdatdanbovendienhetmaatwerk(o.a.,goedetoetsingalternatieven,noodzaakendaarmeebijvoorbeeldcausaalverbandmetdeschade)ontbreekt,geenrekeningkanwordengehoudenmetgeografischespreidingenlokalepopulaties,engeeninzichtbestaatindematevangebruikmakingvandeuitzonde-ringopbescherming.Eenaanvullendkritiekpuntisdatregelmatigeendirectenoodzaakvoorinbreukenopdebeschermingontbreekt.Zoishetcausaalverbandtussenschadeeninbreukeninveelgevallendiscutabel.

l) Afsluitend: Gevolgen decentralisatie niet exact beoordeeld, maar de inzet van de provincies, zowel individueel als opgeteld, leidt niet tot het voldoen aan de wettelijke eisenInditonderzoekisheteffectvandedecentralisatievanhetnatuurbeleidnietindetailenkwantitatiefbeoordeeld.Welisteconstaterendatergroteverschillenbestaantussendeaanpakenambitiesvanverschillendeprovincies.57Gesteldkanwordendatsommigepro-vincieshetvooralsnogbijhetoudewillenlaten(NNNafmaken,behoudenwaterismaarweinig aandacht voor herstel, passieve bescherming), terwijl andere provincies enthou-siastdenieuweverantwoordelijkheidhebbenopgepaktenactiefzoekennaarmanierenomdevoldoenaandeverplichtingenwaarbijookexplicietaandachtbestaatvoornatuur-herstel.Dezeschakelfasenaarmeeraandachtvooractiefnatuurherstelvraagtechternogveelaandacht.Opditmomentrechtvaardigtditonderzoeknamelijkdeconclusiedatde provinciale inzet op het gebied van natuur zorgen laten bestaan ten aanzien van het realiserenvaninternationale,Europeseennationaledoelen.Deinzetblijftopveelpuntennietalleenachterbijwaterjuridischverwachtmagworden(bijv.inzetvoorweide-enakkervogels,vrijstellingenvoorRodeLijstsoorten,afschotcijfersvaninongunstigestaatvaninstandhoudingverkerendesmienteninrelatietotomvangvandeschade),maarerbestaatookgeenofonvoldoenderegieophetrealiserenvaninternationaleenEuropesedoelstellingen.Zokiestiedereprovincieeeneigenpadbijhetinvullenvandeverplich-tingvanartikel1.12(1)WnbendeinzetvanaldezeprovincieswordtnietopgeteldomtebezienofVHR-soortenenRodeLijstsoortendaadwerkelijkeengunstigestaatvaninstand-houdingzullenbereiken.

Dekeuzeombijderealisatievannatuurdoelenmaatschappelijkepartijentebetrekkeniseengoede,zolanghetvoldoenaandeverplichtingendaarvannietafhankelijkwordtgemaakt.Doordeverschilleninaanpakkanervaringwordenopgedaan,bijv.metverschil-lendemanierenvanhetbetrekkenvanmaatschappelijkepartners,verschillendeaanpak-kenvanbeheer,etc.Cruciaalisweldatvervolgensderesultatengoedwordenbestudeerdengedeeld,zodatprovinciesvanelkaarkunnenleren.

VoordetoekomstishetvoortszaakdatnatuurvoldoendeexplicieteenconcreteaandachtblijftkrijgeninhetstelstelvandeOmgevingsweteninde‘integraliteit’nietgaatverwate-ren(ziehierboven).Gewaarborgdzoumoetenwordendattoepassingvanditstelselendedaarmeevaakinverbandgebrachtekoppelkansenenintegraleaanpakkendaadwerkelijkvandegrondkomen,omzomeerensnellernatuurhersteltekunnenrealiseren.

57 Overigenskunnenookbinneneenprovinciesommigeonderwerpengoedwordenopgepakt,terwijlandereonderwerpenachterblijven.EenvoorbeeldisUtrecht,meteenvandemeervolledigenatuur-visieseneveneenshogeambitiesophetgebiedvanweidevogels,maartegelijkertijdwordenerveelsmientenenspreeuwengedoodzonderdatgoedisonderbouwddatersprakezouzijnvanaanzien-lijkeschade.


Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

Sander Turnhout

Markering

BIJLAGE:

OVERZICHT INHOUD NATUURVISIES: VERPLICHTE EN FACULTATIEVE COMPONENTEN EN BIJBEHORENDE AMBITIES

• Hebben Provinciale Staten een natuurvisie vastgesteld? Zo ja, besteedt de natuurvisie aandacht aan de verplichte en facultatieve thema’s die in art. 1.7 van de Wnb worden genoemd?

Verplichte inhoudselementen Facultatieve inhoudselementen

Beleid 1.12(1): GSvI Beleid 1.12(2): NNN Beleid integratie in ander beleid

Samenhang beleid andere overheden

Beleid 1.12(3): Bijz. prov. natuur-geb/landschappen

Landschapsbeleid Beleid recreatieve, educatieve, bele-vingswaarde

Dre

nthe Natuurvisie2014-

2040Algeheel: Robuuste natuur met comple-teecosystemenengoede verbindingen, ookoverdegrens,diebeleefbaarisen bijdraagt aan de maat-schappij.

DrenthekentookdeOmgevings-visie2018,welkedenatuurvisie niet ver-vangt.Hst.7betreftnatuur maar in zeer algemenetermen.

Ja,maarbeperkteaandacht reali-satieGSvIvan1.12(1)-soorten.DeOmgevingsvisie2018gaat nagenoeg alleen in op passieve be-scherming en slechts heelkortactievebescherming(p.140).

JaNNN plus extra inzet Drents NN en grensoverschrijden-de gebieden

Jamaarbeperkttotmilieu-condities,landbouw (apart hst)enrecreatie(aparthst).Verderenkelfunctiecombi-naties.

Ja.Samenwerkingtbvgrens-over-schrijdende na-tuurgebieden, inzet gem.enwatersch.voor landschap, koppelingNNNenKRW,e.d.

NietinNatuurvisie.

De Omgevingsvisie 2018steltoppag.139:

“HetlandgoedOvercingel is aange-wezen als bijzonder provinciaal natuur-gebied, op grond van natuurwaarden enlandschappelijkewaarden.”

Ja,o.a.dooront-wikkeling(naastbestaande grote eenheid) van twee nieuwe grote een-heden (parels van Drenthe)

JaViaeenwerkwijzewilprov.komentot“plannenwaarbijdeontwikkelingvanrecreatieentoeris-me voor zowel het bedrijf als de natuur goeduitpakken.”(p.26)






Landschapsbeleid Beleid recreatieve, educatieve, belev-ingswaarde

Flev

olan

d Natuurvisie uit 2014;Omgevings-visie2017.Onderlinge verhou-ding niet expliciet benoemd.Weinigambitieenuiterstbeperktaantal concrete meetbaredoelen.

Omgevingsvisie 2017voegtgeenambitiesophetgebied van natuur toe.

NeeBegrip‘staatvaninstandhouding’komtnietinna-tuurvisievoor.Hetwoord‘soort’slechtstweekeer,maarniet in verband met concreteambitiesten aanzien van soortenbeleid.Visiegaat primair uit van behoud bestaande waarden.

Ja

GeringeambitieWel invulling NNN met aanvulling door programma Nieuwe Natuur, maar voor-malige robuuste verbindingszone is losgelaten.

Ja,maarzeerbe-perkt:Beperkttotmilieucondities,(landbouw, water) en sectoren waar interessante func-tie-combinatiesmo-gelijkzijn(recreatieen gezondheid), me-devanuitmede-fi-nancieringskansen.Geen‘verdichting’ingebieden waar land-bouwprimaatheeft(motivatie:open-houdenlandschap).Geen aandacht voor transport/verkeer,industrie,e.d.

Ja,maarzeerbe-perkt.Enkelinzeeralgemenetermen.

Nee Jamaarbeperkt:vooral uitgaan van behoud van het bestaande.

Ja,krijgtsterkac-cent.Opeenkaartzijnookdegroterenatuurgebieden ge-arceerdalsnatuur&recreatiegebieden.Hoe dit concreet derealisatievannatuurdoelen ten goedezoukunnenkomenkrijgtgeenconcrete uitwer-king.Accentligtopdraagvlakvergrotenenfunctiecombina-tiesrealiseren.

Frys

lân Er is geen natuur-

visie vastgesteld (toetsmoment 31maart2019).Onder meer op basis van een bouwstenen-notitienatuurvisie (BSN) eneenkoersdo-cument voor een Omgevings-visieisop18december2018eenont-werp-omgevings-vi-sieverschenen.

Nee, natuurvisie ontbreekttotdeinsept.2019voorzienevaststelling van de Omgevingsvisie

Ontwerp-omg.visiebenoemt biodiversi-teitsbehoudalséénvan de vier urgente opgaven(p.59ev).Deontwerp-omg.visie stelt:

Nee, natuurvisie ontbreekttotdeinsept.2019voorzie-ne vaststelling van de Omgevingsvisie

Ontwerp-omg.visiespreektvandereali-satievanFriesedeelNNNin2027maaralleen in algeme-ne bewoordingen (§5.6).


Ontwerp-omg.visie benoemt vier urgente opgaven die integraalopgepaktmoeten worden:1)Deleefomgevingleefbaar,vitaalenbereikbaarhouden,


Ontwerp-omg.visiebenadrukt(evenalsvisies van andere provincies) het belang van samen-werkingeninitiatiefdoor andere par-tijen


Ookindeont-werp-omgevings-visie wordt niets gezegd over de inzet van dit instrument of de redenen om hiervanaftezien.


Ontwerp-omg.visiebeschrijftalsdoeldat Friese land-schapstypen(bijv.terpenenkwelder-wal-boerderijen)


DeOntwerp-omg.visiebenadruktkansenvoordepro-vincie vanwege de groei van toerisme maarbenadruktdathet om slimme groei moet gaan:







Frys

lân

(ver

volg

) Deomgevings-visiezal mede de status hebben van na-tuurvisie op grond vandeWnb.Indekollommenhier-naast zijn formele antwoorden dus ontkennendmaarwordteendoorkijkgemaaktnaardeontwerp-omge-vings-visie(vanwegehet toetsmoment voorditonderzoekisgebruikgemaaktvandeversied.d.18dec.2018.Innov-dec2019lageenherziene versie ter inzage.)

“Uiterlijkin2025isde neergaande lijn van de biodiversiteit omgezet naar een opgaandelijn;dezeopgaande lijn willen we vervolgens voor de lange termijn vasthouden.Ditgeldtvoor natuurgebieden énvoorhetagrarischenstedelijkgebieddaarbuiten.”(p.59).Als doelstelling wordt ookgeformuleerd:“Hetaantalbedreig-de, beschermde soortenwaarFryslânbelangrijkvooris,neemtelke10jaarmet20%af.”(p.10).Ditzoubetekenendatpasna50jaargeen soorten meer bedreigdzijn.DeselectievanFriesesoorten en de inzet voor deze soorten worden program-matischuitgewerktna vaststelling van deOmgevingsvisie.Deselectiecriteriazijn door een viertal cumulatieveeisenwelstreng(noot31ontwerp-omg.visie).

2)energietransitie,3)klimaatadaptatie,4)biodiversiteitsver-sterking(p.6).Daarbij wordt het belang van het ver-weven van opgaven, slimmecombinatiesenkoppelkansenbenadrukt(p.6).

De landbouw moet in2025zowelecologisch als eco-nomisch duurzaam zijn(p.37).Voorvierleefgebieden (wei-de,akker,natte-endroge dooradering) gaat de provincie via dewerkwijzevanlerend beheren op zoeknaareeneffec-tieveinpassingvanhet natuurbeheer in de agrarische bedrijfsvoering, en nagegaan wordt of deinzetkanwordenverbonden met de kwetsbaresoortenvan Fries belang (p.40).

engeeftaandatditeffectzalhebbenoppositie/rolvandeprovincie:vakerkiezenvoorcommu-niceren, faciliteren enstimuleren,enmindervaakkiezenvoor reguleren en zelf realiseren (p.28).Principesals‘decentraalwatkan’,‘jamits’,‘aansluitenbijwateralgebeurt’en‘sturenopproces’onderstrepen een beoogde verschui-ving van toetsende naar faciliterende enparticiperendeprovincie(p.29).

Deontwerp-omg.vi-sie besteedt echter wel aandacht aan natuur buiten NNN door agrarisch na-tuurbeleid en door inzetvoorstilleendonkeregebieden(p.6).

en ontstaans-geschiede-nisherkenbaarblijven(p.38).DitbeleidisuitgewerktindenotanotaGrutskop‘eRomte.

“Doorslimmegroeikantoerismein2030inFryslâneen grote bijdrage leveren aan leef-baarheid,natuur-encultuurerfgoed en werkgelegenheid.Ditbetekentvoorhet soort toeris-me: geen massa enpiekbezoeken,maarkwaliteitenspreidinginna-enlaagseizoen en spreiding over de provincie”(p.36).







Gel

derla

nd Natuurvisie als inte-graal onderdeel van de Omgevingsvisie (versie19december2018;1maart2019inwerking)

Ja,maarbeperktbiodiversiteitsbe-houd is een expliciet doelvandeomg.visie.Metnameten opzichte van internationaledoeleninhetkadervanhet biodiversiteits-verdrag duurt het nog wel erg lang voordat doelstellin-gen gehaald worden: “In2050gaathet goed met de biodiversiteit in Gelderland.InGelderland wordt natuur-inclusiefge-werkt.Biodiversiteitwordt overal waar mogelijkversterkteningepast,óókbuitendespecifiekalsnatuur aangewezen gebieden.In2030is75%vandeEuropesedoelenvandevogel-en habitatrichtlijn behaald.”(hst.4§4).

Weidevogels en winter-ganzenkrijgenexplicieteaandacht.Weidevogelgebieden en rustgebieden voor ganzenmakendeeluit van de Groene Ontwikkelingszone(bijlagenatuur-enlandschapsbeleid).

Ja,Gelderse NN moet in2025zijngereali-seerd(nog2700hategaan).Ambitie:herstelt.b.v.inter-nationaledoelen,maar concrete doelenontbrekenindeOmg.-visie.

Ja,maarzonderconcrete doelen

Aangegeven wordt dat het stoppen van biodiversiteits-verlies met name hetversterkenvanverbindingen tussen landbouw en natuur en het vergroenen vandestedelijkeomgeving vereist (hst4,§4).Ookwordthetbelang van aandacht voor de natuur indestedelijkeomgeving, bij de bouw en aanleg van wegenendijkenbenadrukt,medevanuit het oogpunt vanklimaatadap-tatie.“Werkenmétde natuur, in plaats vanertegen;datiswatwijvoorstaan.”(hst.4,§4).

Ja,o.a.tavrolbuur-provinciesenDldbijnatuur-ver-bindingen(1vande3hoofdopgaven(4.2Omg.visie). Ookaandachtvoorrol van gemeenten in het realiseren van Gelderse NNkrijgtrelatiefgoede aandacht (4.2.2).Gemeentenworden als primair verantwoordelijkeoverheden gezien voor landschapsbe-scherming.

Nee Ja.

De provincie beschrijftambitiesvoor landschappen met bovenregionale waarde en benoemt deze gebieden ook.(Daarbuiten:gemeenten verantwoordelijk-4.2.4).Voordiverselandschappen wordtgewerktmetkern-kwaliteiten.Erbestaatookaandacht voor de openheid van land-schap.

Ja“hetbetrekkenvan de mensen in een gebied bij het beheer van hun na-tuurenlandschap”wordtals1vande3hoofdopgavenop het gebied van natuur en landschap gezien(4.2Omg.visie).


Gel

derla

nd (v

ervo

lg)






Formuleringen zijn echteralgemeen.GeenrelatiemetdeGSvI.Anderesoortenkrijgengeenaandacht.

Gro

ning

en Natuurvisiein2017vastgesteld.Nadruk:beleidsarme imple-mentatievandeWnb ter aanvulling van de nog gelden-de‘BeleidsnotaNatuur2013-2021’.(Inmiddels zijn wel veel onderwerpen naderuitgewerktinvervolgnota'szoalsbijvoorbeeld de 'Beleidsnotafaunaenflora'.)

Ja,maarbeperktOpgave1.12(1)wordtexpliciet genoemd (BijlageIII).Uitgewerktinlijstvan Groninger soor-ten=soortenmet>7%vannationalepo-pulatieinGron.):308soorten.GeenzorgvoorVHR-soorten<7%enbovendienvooral aandacht via passieve bescher-mingsinstrumenten engebiedenbeleid.Indeprovincialereactieop een concept van dit rapport wordt aangegeven dat daarnaastactievebescherming plaats-vindt op basis van projecten als ecolo-gisch bermbeheer en gebiedsgerichte ontwikkelingtenaanzien van bepaal-de doelsoorten (vb otter))

Ja,Ambitie2012:her-ijkteNNNin2021voltooien(p24).Betreftzo’n20.000ha natuur waar-vanin2013nogbijna10.000nieuwenatuurontwik-keldmoetworden(waarvan2700hanogteverwerven).Hoofdopgaven NNN: rijkeWaddenzee,verbin-denna-tuur-gebieden,ver-sterkingnatuur-enlandschapswaarden inbeekdalenenver-sterkingweidevo-gelbeheer.

Ja,maarzeerbe-perkt.Belangvanwerkenaangoedemilieuk-waliteit wordt be-noemd (Beleidsnota p35/36;Natuurvisiep6),waarbijhetinBeleidsnotao.a.gaat om tegengaan verdroging, verzu-ringenvermesting,metrelatiesmetstikstofenKRW,maar concrete doelstellingen ont-breken.Optimaleafstemming tussen natuurbeleid en andere sectoren is een hoofddoel in Beleidsnota(p23).Ookvergroeningvandelandbouw.Geen aandacht andere sectoren en concrete doelen ontbreken.(m.u.v.bouwsector die via Gemeenten of via generiekeonthef-fingwelaange-spoord worden tot natuurinclusief bouwen).

Ja,maarzeerbe-perkt.

Voorwatbetreftderelatiemetwater wordt verwezen naar de waterplannen van waterschappen (Natuurvisiep7)eneenenkelekeerwordt het belang vansamenwerking(bijv.gemeenten)genoemd, maar in zeer algemene zin enzonder‘ver-wachtingen’uittespreken.

Ja,maargebruikwordt niet gewenst geacht.Echter wel aandacht voor natuurgebie-den buiten het NNN (Beleidsnota,p50)metookcompensa-tieplicht.Ookagra-rischezoekgebiedenvoorhetweide-enakkervogelbe-heer en gebieden met waardevolle houtsingels.Krijgenbescherming via Provinciaal Omgevingsplan.atuurvi-sie,p.201.12(3):geenmeer-waarde

Ja,maartamelijkalgemeen “Ooklandschap-pelijkekwaliteitisspeerpunt in ons be-leid.”(Beleidsnota).“Versterkenvankenmerkendelandschapsstruc-turen”wordtalseen hoofddoel in Beleidsnota genoemd(p23).ZieookNatuur-p.20Natuurvisie, maar vertaling naar con-crete doelen is zeld-zaam.Belangrijkeuitzondering: (p20):“Deinstand-houding van de karakteristiekeopenheid van het waddengebied en andere bijzondere landschapstypenin onze mooie provincie wor-den gewaarborgd zoals omschreven in de Provinciale Omgevingsvisie.”

Ja,maartamelijkalgemeen.

Belang van ruimte voorgebruikenbeleving van de natuur wordt in de Beleidsnota genoemd(p21)en vormt een hoofddoel(p23).Natuurvisiekenteenafzonderlijkeparagraaf over natuurbeleving en stelto.a.(21):“IndeOmgevings-visieis aangegeven dat natuurgebieden toegankelijkenbeleefbaarmoetenzijn.”







Lim

burg HeeftdeNatuurvisie

2016kortnainwer-kingtredingvandeWnbvastgesteld(10feb.2017).

Ja,maarbeperkt.Er is aandacht voor actievebescher-ming, maar hoe focusop27soortentot realiseren GSvI (1.12(1))moetleidenwordt niet uitge-werkt.Draagvlakinde omgeving voor maatregelen wordt bovendienbelangrijkgevonden en voor het herintroduceren of bijplaatsen van exemplaren zelfs als voorwaarde gefor-muleerd.Opvallend is de uitvoerige aandacht voor uitzonderingen op bescherming waarbij de staat van instandhouding veelbepalend wordt geachtenniet/weinigwordt ingegaan op de andere voorwaar-den voor uitzonde-ringen.

Ja Het NNN (goud-groenezone)omvat46.700ha.be-staandenatuur.Uiterlijkin2027komter2.600hectare bij en richt deprovcirca3.500hectare in als natuur (p33).Bescherming:viadeprov.Omg.verord. Robuustheid van natuurisbelangrijk,medet.b.v.viertypenlandschap-pen.Vermaatschap-pelijkingvannatuurwordtooktavNNNbena-drukt.Daadwerkelijkuit-voeringdoor-doorwelsterkafhankelijkvanmedewerkingvanuit de maat-schappij.

Ja,maarzeerbe-perkt.Beperkttotvergroe-ning landbouw en water-enklimaat-beleid.Zeerbeperktaantal concrete doelen, maar er zijn enkelevoorbeelden:collectiefagrarischbeheer,inrichting135kmnatuurlijkebekentot2027(p55)

Buiten het NNN worden voor zilver-groene natuur ande-ren uitgenodigd om natuur te realiseren (landbouw, andere overheden, grondei-genaren).Agrarischnatuurbeheer is hierbijbelangrijk.Ditmoetookleidentot ondersteuning van NNN en inter-nationaledoelen.Hiervoor wordt echter geen nieuwe natuur door de pro-vincie gerealiseerd enzijnookgeenfin.middelenbeschik-baar.(p40/41).

Ja.Opveelplaatsenwordt aangegeven datsamenwerkingmet gemeenten, waterschappen en andere organisa-tiesbelangrijkis(o.a.vergroeninglandbouw, verster-kingstadsnatuur,gebiedsontheffingenen gedragscodes, faunaschade,e.d.)maar formuleringen blijven algemeen vanaard.

Nee.Wel bestaat er aan-dacht voor natuur-bescherming buiten hetNNN.

Landschapkrijgto.a.beschermingalsbronsgroene natuur, waarbij aandacht bestaat voor recre-atieve,waterop-vang-,enculturelewaarden, inclusief bijv.landschapsele-menten(p43/44)enklimaatbestendigebeekdalen(p45).Van bijzonder be-langzijndedrieNat.ParkenenhetNat.LandschapZuid-Limburg (beschermd landschap ogv de omgevings-verordening).Het beleid gaat meerrichtingver-maatschappelijkingen ondernemer-schap,maarkernvan de NPs moeten onaangetastblijven.

Jaopveelplaatsen,waaronderbijv.hetbeleid ten aanzien vanNationaleParkenenNationaalLandschapZuid-Limburg.







Noo

rd-B

raba

nt Vanaf1-1-2017werdde Beleidsnota Uitnodigend Groen2012-2022(BUG) als natuur-visiebeschouwd.Omgevingsvisie(14-12-18)legtstrateg.doelen vast voor langetermijn(2030en2050).maarver-vangt Natuurvisie niet vanwege speci-fiekevereistenWnbaannatuurvisie;beide documenten gelden dus naast el-kaar.TztwordtBUGvervangen door programma.

Ja,maarzeerbe-perkt.BUG:‘overall-ambitie’isinlijnmet1.12(1),maar term GSvI ontbreektenerworden geen doel-soortenbenoemd.Leefgebiedenbena-dering wordt vervolgd(p40/41):65leefgebbinnenNNN/35erbuiten(vooralagrarisch)Aankondigingin-tro-ductie“bigFive”(edelhert,lynx,otter,bever en wisent) tbv meer complete eco-systemen(p.62).

Omg.visie: Aandacht voor soorten is uiterst summier.Hetwoord‘soorten’komt4keervoor en alleen in zeer algemenezin.

JaBUG:EHSin2027af.Beheer gericht op natuurlijkepro-cessen in grotere aaneengesloten ge-bieden(proces-be-heer).Dekwaliteitvan de natuur wordt meer het gevolg vaneennatuurlijkproces dan van versneldingrijpen.”(p.62)

Omg.visie:“In2050functio-neert het robuuste natuurnetwerkuitstekend.[…]mi-lieu, water, bodem, natuur en landschap zijnoporde”(Omg.visiep20).

Ja,uitvoerigBUG:Vanwegesterkevermestingenverdroging vooral veel aandacht voor landbouwenwater.Relatiemetanderebeleidsvelden uitvoerig beschre-veninbijlage4(14pagina’s)tavwater,milieukwaliteit(o.a.lucht,bestrijdings-middelen,etc.),klimaat,infrastruc-tuur (!) en landbouw (inc.stikstof).

Omg.visie:Beperktermaarwelaandacht.Alsbelangrijkeoorza-kenvanverliesvanbiodiversiteit wordt gewezen op te hoge belastingvanuitlandbouw en on-voldoendekwaliteitvan water en bodem (Omg-visiep12).

JaBUG:O.a.tavwaterbeleid(KRW) en landbouw-transitiewordtnaarrol andere overhe-denverwezen.Gemeenten worden op veel plaatsen genoemd(30xop23pag.),bijv:tbvbiodiv.Inbe-bouwdgebied(p42)enlandschap(p45)

Omg.visie:conformde geest van de Omg.wet:pri-maatfys.omg.bijgemeenten(Omg.visiep36),accentopsamenwerking,dingenmogelijkmaken,meerwaardecreëren,e.d.)

NeeBUG:Er is wel aandacht voornatuur-engebiedsbescherming buitenNNN.Hetgaathierbijo.a.ombeschermingvan35leefgebieden (vooral agrarische gebie-den)(naastde65leefgebieden binnen hetNNN).

Ja,maarbeperkt(geen heldere doelen)BUG:Landschapkrijgtzeer veel aandacht en is onderwerp vaneenafzonderlijkhoofdstuk.Ambitiewordt toegespitst op gemeente-overstij-gendeland-schappenenmogelijkopenkelekerngebieden.Doelen blijven alge-meen.

Omg.visie:veelaandacht voor klimaat-adaptatie,cultuurhistorie,e.d.Klimaat en energie gaan invloed heb-ben op landschap “nieuweidentiteit”(p46),maarnietinNNN:“Erisgeenplekvoor (grootschalige) zonne-parkenofwindturbines in de Brabantse natuur-gebieden, tenzij dit geenafbreukdoetaan de aanwezige natuurwaarden”(Omg.visiep55).

JaBUG: vermaatschap-pelijkingvannatuurkrijgtveelaandachtintweebetekenis-sen (evenals bij veel andere provincies): uitnodiging om bij te dragen aan na-tuurverbetering en laten aansluiten van natuur bij beleving en nut van mensen enbedrijven.Ditkanookleidentot wijziging van het beleid tav NNN:“Webeziensamenmet belanghebben-departijenofinbepaalde gebie-denvolstaankanworden met een lagere natuuram-bitie(bijvoorbeeldhandhaven van het aanwezige natuur-type).Wepassendeambitiekaartdaarop aan en makensamenmetbelanghebbende partijeneenplanvanaanpakvoordeinrichtingvandenatuur.”(p62)







Noo

rd-H

olla

nd De Omgevingsvisie vannov.2018heefto.a.destatusvanNatuur-visie.De Agenda Groen (2013),dievanaf1/1/’17dienstdeedalsNatuur-visie,isingetrokken.

Nee

Biodiversiteit wordt als opgave vermeld (p9)maareenbeleidom aan de verplich-tingvanartikel1.12(1)Wnbtevol-doen wordt niet in de visiebeschreven.

Ja,maarzeerbe-perkt.

NNN wordt gezien als de basis voor biodiversiteitsbe-scherming, maar alleen in algemene termen.Ambitie:Ecologischeverbindingen,(ooktussen grote wate-ren)enrobuustheid.

Ja

Aandacht voor natuur in andere beleidssectoren is centraal punt van de Omg.visie(integralekarakter).Zovormt“Natuurlijkenvitaallandelijkeomge-ving”éénvandevijf‘bewegingen’naardetoekomst(duur-zameagrifood-sec-tor;p17).“ExtrainzetopKRW”wordtalséénvandekritischesuccesfactoren genoemd.Nieuweontwikkelin-gen zijn volgens de visie voorts zoveel mogelijknatuurin-clusief(ontwikkel-principe2opp.22)

Nee

Andere overheden (bijv.gemeenten,waterschappen) worden hier en daar genoemd om aan tegevendatzakenvoor hen van belang zijn of dat er afge-stemd zal worden, maar op het gebied van natuur is er geen beschrijving van de samenhang met het beleid van andereoverheden.

Ja,maaralleenbijz.prov.landschap-pen.Prov.werkteeneenvoudig landschappelijkregimeinOmg.verordening uit metuitwerkingwezenlijkekenmer-kenenwaarden.BenoemingalsBijz.prov.landschapisdaarbijeenoptie.

Ja“Ontwikkelingenen beheer zijn pas-send bij de waarden, dekarakteristiekenhet draagvermogen vanhetlandschap”is het eerste ontwikkelingsprin-cipevandevisie.(p.20).Opvallend:Werelderfgoed-verdrag (UNESCO) en de Europese Landschaps-conventiewordengenoemdals‘rand-voorwaarden’voorhetbeleid.De beleidsvoorne-mens blijven echter vrij algemeen gefor-muleerd

Zieookhet6eont-wikkel-principevande visie: aandacht voor openheid en weidsheid voor gro-tewateren(p.28).

Ja

Evenals biodiversi-teitkomtrecreatieop veel plaatsen terug,ookinrelatietotnatuur.“Goedebereikbaarheidvannatuur-enrecreatiegebiedenvia groenblauwe verbindingen in be-lang van het welzijn en de gezondheid van onze inwoners enbezoekers”(p19)wordt genoemd als kritischekritischesuccesfactor voor een goede leefom-gevingskwaliteit.Zieookontwikkel-principe20inzakehet verbinden en robuustheid van natuur:ookrelatiemetrecreatie.(p54)







Ove

rijss

el Overijsselheeft‘denatuurvisie’geïntegreerdindeOmgevingsvisie 2017.Wordtperio-diekgeactualiseerd(uitgegaan van ver-sievan1nov2018).Devisiekentdriedelen: Visie, Beleid enUitwerking.

Ja,maarzeerbeperkt

De Omgevingsvisie heeftaandachtvoorartikel1.12(1)maarbenadruktdebeleidsruimte voor keuzesengeeftgeenhelderheid over welkesoortenon-derwerpvanactievebescherming worden enwatdezeactievebescherming zal inhouden.

JaGestreefd wordt naar verbonden en robuuste natuur, maar wel in combi-natiemetbeleving;NNNis‘integraleopgave’:“hetgaatniet alleen om het bevorderen van de biodiversiteit, maar ookomhetverant-woordbenuttenvanonsnatuurlijkka-pitaal”enbelevingvannatuur;§4.1.2

Ja,maarbeperkt.Samenhang tussen natuur en andere beleidssectoren krijgtaandachtmaar tov andere prov in minder mate.Accentligtopfunctie-combinatiesmaar dit belang wordt alleen bij the-ma natuur genoemd (§10)maaranders-om bestaat niet of nauwelijksaandachtvoor natuur bij anderethema’s(bijv woonomge-ving, energie en vestigingsklimaat,landbouw, recrea-tie,mobiliteit)(§§10.2.1t/m10.2.4,10.5).Welbijwater-beleid, zoutwinning enzandwinning.

Ja,maarzeerbe-perkt

De samenhang met het beleid van andere overhe-denkrijgtineenOmgevingsvisie van-wege het integrale karakteropveelplaatsen aandacht, maar op het onder-werpnatuurkrijgtdit onderwerp zeer beperktaandacht(zie met name §10.3).

Nee Jao.a.agrarischecultuurlandschap-pen, laanstructuren, ‘lineairlandschap’(wegenenkana-len), stuwwallen endijken(ruim-telijkekwaliteit-sambities3en5,§4.1.2).NationaleLandschappen IJsseldeltaenNoordoost-Twente,wordenals“déparels […] van het Overijsselse land-schap”beschouwd(§7.2.4).Ambitie:be-houden, duurzaam beheren en waar mogelijkversterkenvan de bijzondere kwaliteiten.vande-zegebieden.BinnendezeNationaleLandschappen is geen ruimte voor nieuwe windturbi-nes.(§7.2.4)

Ja

Hetversterkenvandraagvlakencon-nectietussenmensennatuurkrijgteen zwaar accent: decentralisatiegeeft“dekansomeenbeweging in gang tezettenwaarbijdebetekenisvannatuur voor mensen meercentraalkomtte staan en het na-tuurbeleid van een-zijdige bescherming te verbreden naar het beleven, benut-ten en beschermen vannatuur”(hst.3).







Utr

echt Utrecht

Natuurvisie in december2016vastgesteld.DeWnbwordt ten opzichte van veel andere prov.(bijv.meerexpliciet aangegre-pen voor extra stap innatuurbeleid.

JaGebiedenbeleid blijftvoorsoortenbelangrijkmaareenextrakoppelingmet soortenbe-scherming acht men vereist(p12).BelangUtrechtvoorVHR-enrode Lijst soorten isvertaaldnaar41icoonsoortenen476meeliftsoorten(p13)Voor die soorten zijn deleefgebieden(‘na-tuurparels’)inkaartgebracht:8typenbinnenNNNen2ty-penbuitenNNN(p14)Ookweidevogelkern-gebieden.(p27).

JaRealisatieNNNin2027.Akkoordvan Utrecht wordt gevolgd:31.500ha,waaronder1018hanieuwenatuur.(p22).Vrijwilligheidstaat voorop maar onteigening wordt niet uitgesloten (p22)NaastNNNookambitieomoude EHS ha buiten NNN(3000ha;deGroene Contour) te laten realiseren dooranderen(p23)tbvopnameinNNN.(p23).

JaRelatiefveelaan-dacht,o.a.voorintegratienatuurinalgemene econo-mische beleid, het ruimtelijkebeleidenhetmilieu-waterencultuurbeleid(p7).Verdereuitwerkingin sectorprogram-ma’s.Concreteambitiesvisieoa:afwegingskadervoor vergunningver-lening om economi-scheontwikkelinggepaard te laten gaan met neutra-le of liever nog positievenatuurge-volgen(p8),inbeeldbrengen economi-sche waarde van natuur, duurzame landbouw, recre-atieenbosbeheer(p8),koppelennatuurkwaliteitmetdekwaliteitvano.a.bodem en water, en bij mobiliteit aandacht voor na-tuur-verbindingenwegberm-beheerenkoppelennatuurin-vesteringen aan anderepubliekeinvesteringen(p8).

Ja,o.a.bijdragen aan Groene Contour (p23),lettenopverdroging bij ruimtelijkeontw.(waterschappen en gemeenten)(p25)enreguleringligplek-kenwoonbotentotgemeenten het zelf hebben geregeld (p.27),doorvertalinglandschaps-kwalitei-teningemeentelijkeplannen(p50)

Ja,welaandachtmaargeengebruik

Aangegeven wordt dat al het landschap van waarde wordt bevonden(p28).

JaLandschapkrijgtbescherming van-wege ecologische, esthetischeencultuurhistorische waarden(p51)Kernkwaliteitenzoals openheid, rustenstilte,kleinschaligheid,reliëf-belevingofslagenverkaveling,zijnuitgewerktinde Kwaliteitsgids Utrechtse land-schappenenkrijgenruimtelijkebescher-ming.(p50)Dezekernkwalitei-ten moeten daarom doorvertaald wor-dennaarruimtelijkeplannengem.(p50)Aandacht voor land-schaps-elementen,viaSNL.De oude Beschermde Natuurmonumenten krijgenaandachtviaNNN.Kanverande-ren wanneer dit te weinigblijkttezijn.(p26)

JaBeleving van natuur krijgtversterkingdoor aandacht te besteden aan de toegankelijkheidvannatuur,dekwaliteitte verhogen en te werkenaannatuurindestad(hst.5)







Zeel

and Zeeland

NatuurvisieZeelandisin2017vast-gesteld.Betreftuitwerkingvandebeleidskeuzesdieeerderindekader-notazijngemaakt.(p12).

Jamaarbeperkt

Actievesoortbe-schermingkrijgtwei-nig goede aandacht indevisie.In§2.3wordtkortdever-plichtingvanartikel1.12(1)aangehaald,maar verwezen wordt naar uitwer-kingopnota-niveau(p26)Er bestaat in de visie aandacht voor ‘proactievesoorten-bescherming’maarhierbij gaat het om compenserende aan-pakkenbijpassievebescherming(p.19).Er worden diverse relevante projecten vanmaatschappelijkeactoren benoemd, maar rol prov is dan veelalonduidelijk.Hoe de GSvI zoals bedoeldinart.1.12(1)Wnb

Jamaarzeerbe-perktNNNZeelandligtop perceelniveau vast in verordening Ruimte.Deopgavenieuwe natuur tot 2027is955ha(p.35;volgensprov.reactieop concept rapport gaathetper01-01-19om888ha.(Buitendijksedeelis niet planologisch beschermd maar valtonderRWS).Beheer wordt feite-lijkbeschrevenennaderuitgewerktinhetjaarlijksgeactu-aliseerde natuurbe-heerplan.Erwordtmeeroppervlakteaangekondigdmaaropgemerktdater niet meer geld komtvoorbeheer,waarmee beheer dusefficiëntermoetgaan worden uitge-voerd(p.21-22).Naderetoelichtinginprov.reactieopconcept-rapport:

Jamaarzeerbe-perktIndehoofdstukkenwaarin de natuur centraal staat komenheelkortlandbouw en water-beleid langs, maar inalgemenezin.Erwordt momenteel welgewerktaaneenUitvoeringsagenda Landbouw en Natuur(prov.reactieopconceptrapport).Anderesectoren, waaron-derbijv.industrie,mobiliteit,e.d.komennietaandeorde.Bijdragen van andere actoren aan natuurdoelen wordt besprokendoordebevindingen van het PBLsamentevattenendiverseinitiatie-ven te beschrijven, maarvaneensterkeeigen visie van de provincie is geen sprake.(p.47-57).Deeigenambities(p.57,groenkader)

JamaarbeperktSamenhangkomtslechts hier en daar aanbod,bijv.bijdoorwerkingNNNinbestemmingsplan-nen, aandacht voor houtopstanden in APV, KRW maatre-gelen waterschap-pen, maar al met al beperktenvooralinalgemene bewoor-dingen.Hierendaar wel concrete voorstellen,bijv.gezamenlijkberm-beheer(p.25).Desamenwerkingishet onderwerp van eenafzonderlijkeparagraaf,§8.2.Detekstisalgemeenen gaat vooral over samenwerking,uitnodigen,etc.Het belang van input van andere partijenwordtbenadruktinvoor-woord en op andere plaatsen(bijv.proactievesoorten-bescherming),

NeeHet instrument tot aanwijzingvanbijz.prov.Landschappenof natuurgebieden krijgengeenaan-dacht.“Onderzoekenmogelijkhedenvoor aanwijzing vanstimulerings-gebieden voor landschappelijkeontwikkeling”wor-den wel genoemd, maarinhetkadervandetoekomstigeOmgevingswet.(bijlageI).Zieookhst.7.

Ja,metnamehst.7.T.o.v.anderehoofd-stukkenmeervisieenmeerambitie.P.74:“aanwijzenenbeschermen van landschappen, land-schapselementen en cultuurhistorische elementen van provinciaal belang via de Verordening Ruimte Provincie Zeeland”O.a.aandachtvooractieflandschapsbe-heer en voor land-schapselementen.Voorts:“verdereuitwerkingin het proces van totstandkomingvan de provinciale Omgevingsvisie (2018-2024)vande wijze waarop omgevings-kwalitei-ten(rust,rust,stilte,weidsheid, open ho-rizon en duisternis) beschermdkunnenworden”(p.74)

JaNatuurverbreding en natuurbeleving vormensamenéénvan de pijlers van hetbeleid.In het voorwoord geeftdegedep.aandatin201695%vande natuur toegan-kelijkwasvoorhetpubliekendatzijdaartrotsopis.Krijgt veel aandacht inhoofdstukken5en6.Natuurbeleving wordt inmiddels in breed samen-werkings-verbandopgepakt(Provincieheeftregierol)enditheefteersteuitwer-kinggekregenindenota Natuurbeleving en–branding(jan.2019)(prov.reactieopconcept-rap-port).







Zeel

and

(ver

volg

) gerealiseerd zal wor-den staat dus niet in visie.Beleidisinmid-dels opgenomen in de door PS vastge-stelde beleidsnota Natuurwetgeving (december2018).Deaanpakvanactievesoortenbescherming krijgteenverderedetaillering in be-leidsregels die eind 2019doorGSwordenvastgesteld.

“Erkomenelkjaarmeer hectares via SVNLinbeheer.Eris maar geld voor deherijkteEHS.Daarom moet er efficiënterbeheerdworden en worden tarieven steeds scherpergesteld.Erisookuitbreidingvan natuurbeheer buitendeherijkteEHSo.a.incom-pensatiegebieden.Hiervoorkomtextrabudgetbeschik-baar, ofwel uit het project, ofwel door deprovincie.”

zijnuiterstbeperkt.Inhoofdstuk8isniet-limitatiefoverzicht opgeno-menvan“mogelijkeraakvlakkenmetdevier maatschappe-lijkeopgavendieonderdeel zijn van de nieuwe begro-tingssystematiek”(p.77ev).

enkrijgtvooralaandacht in het hoofdstuknatuur-verbreding.(bijv.proactievesoor-tenbescherming), enkrijgtvooralaandacht in het hoofdstuknatuur-verbreding.

Ditheeftinmiddelsuitwerkinggekregenin de beleidsnota Natuurwetgeving endeOmgevings-verordening2018(prov.reactieopconcept-rapport).

Zuid

-Hol

land De Beleidsvisie

Groen(2012)isop20februari2019vervangendoordeVisieRijkeGroenblauwe Leefomgeving.Hiernaast staat de nieuwe visie centraal maar wordt heelkortterugge-kekenopdevisiedietotvoorkortgold.

Ja,maarbeperkt)Visie2012:Doel1.4:achteruitgangbiodivers.stoppendoor afronding her-ijkteEHS(incl.Natura2000)enmeernatuur boerenland enrecreatiegebieden(p7).Ookerkenningintrinsiekewaarde(§2.2).Visieopactie-ve soortenbescher-mingontbreekt

JaVisie2012beschrijftherijkteEHSbeleidOntwikkelopgavevoor nieuwe natuur beperkttotdiena-tuur die nodig is om Europese doelen te halen(p30-32).

Visie RGBL Inzet op NNN wordt voortgezet maar

Ja,maargering

Visie2012:Deaandacht voor de samenhang met andere beleidssec-torenisbeperkt.Eris aandacht voor na-tuurinrecreatie-ge-bieden en landbouw enrelatietotKRWmaar algemen en er is geen aandacht

Ja,maarbeperkt

Visie RGBL besteedthierinalg.zin aandacht aan ivm voorgaande kolom:bijdragevanandere sectoren aan natuurdoelen.Eriseenafzonderlijkhoofdstukopgeno-men over sturing en governance;ofvan

Ja,maarbeperkt

Visie RGBL maaktmeldingvanhet bijz.provLand-schapMidden-Delfland,maar gaat niet in op het bredere beleidt.a.v.degebruik-makingvandit instrument in de provincie.

Jamaaralgemeen

Beleidsvisie Groen:doel1.5:“Ontwikkelingenbehoud van waar-devolleenaantrek-kelijkeagrarischelandschappen ( p7)Daarnaastookaandacht voor cultuurlandschap en erfgoed(§2.5)en

Ja

Versterkingvanrecreatieveenbelevingswaarden krijgtindevisie2012ruimaandacht.Zinnenzoals“Deprovincie realiseert eenaantrekkelijkrecreatiefnetwerkvoorwandelen,fiet-senenvaren”(p18)komen







Zuid

-Hol

land

(ver

volg Visie RGBL

Tegenstrijdige formu-leringenwatbetreftambities:somsgericht op behoud bestaande waarden en soms expliciet ookopherstel.P.21:“Westrevennaareen verbetering van de biodiversiteit met minimaal het behoud ervan.”Inlandbouwenstad:tientallenprocententoename beoogd door oa na-tuurinclusief bouwen (p4).Actiefsoor-tenbeleidvoor40icoonsoorten(p23).Weinig concrete visie ophoeGSvIbereiktmoetworden.

meernadrukophetmetstakeholdersgezamenlijkmakenvan gebiedsplannen en het ontlasten van gebiedskernendoorrecreatieteconcen-treren(‘recreatievemagneetplekken’).

voor natuurinclusief bouwen, infrastruc-tuur en mobiliteit, energieopwekkingof andere beleids-sectoren.

Visie RGBL Hogereambities:landbouw is duur-zaam, bouwen is klimaatbestendigennatuur-inclusiefbouwen op basis vaneensscorekaart(p13).Weinigaan-dacht voor juridi-scheverankering.Groteafhankelijk-heidsamenwerking‘partners’.

echter sturing spra-keiskanbetwijfeldworden aangezien de formuleringen indeontwerp-vi-sie vooral zien op ‘betrekkenbij’,‘partnerszoek’en‘uitnodigen’.

landschapsele-menten(p36)maarformuleringen blijvenalgemeen.Uitwering via gebiedsprofie-lenRuimtelijkeKwaliteit.Visie RGBL Landschapkrijgtaandacht door voortzettenbeleidtav bestaande LandschapsparkZuidvleugel,deNationaleParkenHollandse Duinen en NLDeltaBiesbosch-HaringvlietenBijz.Prov.LandschapMidden-Delfland,maarooktavagrarisch gebied en stad, maar beschrij-vingen zijn veelal al-gemeen.Ookwordtweer veel inzet van anderen verwacht: “Wijgevenruimtevoorinitiatievenvanuitburgersen/ofregio’somhetlandschapsparkZuidvleugelendeNationaleParkenHollandse Duinen en NLDeltaBiesbosch-Haringvliet(i.o.)teversterken”(p11)

op verschillende plaatsenterug.

Visie RGBL gaatduidelijkeenstukverder.Belevingswaarde vanprovincie-na-tuur moet worden verhoogd(p.28)maar wederom zijn doelen erg alge-meen.


Karakterisering van de natuurvisie per provincieDrentheheeftin2014haarNatuurvisie2014-2040vastgesteldenbijdeinwerkingtre-dingvandeWetnatuurbeschermingalseennatuurvisieopgrondvanartikel1.7Wnbbeschouwd.In2018isdeOmgevingsvisievastgesteld,waarinaanzienlijkminderaandachtbestaatvoornatuur.IndeOmgevingsvisie(p.137)wordtechtergesteld:“OnzeambitiesvoornatuurzijnconcreetuitgewerktindeNatuurvisie2014–2040.”Daarmeewordtaangenomen dat de natuurvisie na vaststelling van de Omgevingsvisie is blijven gelden, al wordtdatopandereplaatsen(bijv.dewebsitevandeprovincie)nietheldergemaakt.

DenatuurvisiesluitgoedaanbijdeachtergrondenvandeWnb(bijv.hetbetrekkenvanandereactorenbijnatuurbescherming)enis–ondanksdeleeftijd-behoorlijkvolledig.Nagenoegallecomponentenvanartikel1.7krijgengoedeenuitvoerigeaandacht.Denatuurvisie bevat echter niet de verplichte beschrijving van het beleid om invulling te gevenartikel1.12(1)Wnb.Denatuurvisiegaatwelinopsoortenbeschermingdoormiddelvanmetnameeenleefgebiedenbenadering,maarnietwordttoegelichthoeditzalkunnenleidentothetrealiserenvandegunstigestaatvaninstandhoudingvandesoortendieinartikel1.12(1)Wnbzijngenoemd.Ookdeverplichtebeschrijvingvanhetbeleidtenaan-zienvandeintegratievannatuurbeleidinanderebeleidsveldenbehoeftbetereaandacht;hetaccentwordtgelegdopfunctiecombinatie,maardeaandachtvoordewijzenwaaropdenegatievenatuurinvloedendooranderesectorenkunnenwordenbeperktkrijgtslechtsheelgeringeaandacht.Voortsgaatdenatuurvisienietinophetbeleidtenaanzienvanbijzondereprovincialenatuurgebiedenenbijzondereprovincialelandschappen.Logisch,omdathetomnieuweinstrumentengaatendevisiein2014isopgesteld.Hetmaaktdevisieechterwelmindervolledig.Daarentegenbespreektdenatuurvisieookeenaantalonderwerpendienietinartikel1.7wordengenoemdmaarwelbelangrijkzijnvoorhetnatuurbeleid.Hetgaathierbijondermeeromdedoorkijknaar2040enomaandachtvoorstadsnatuur,oudebossen(>200jr),nieuwesoorten(inclusiefexoten)enmonitoring,alwordendezeonderwerpenhelaasnauwelijksuitgewerktindoelstellingen.Ditlaatstegeldtookvoorveelvandewelinartikel1.7geregeldeonderwerpen.Deambitieswordenslechtsinalgemenezinbeschreven,envoordeuitwerkingwordtveelalverwezennaaranderedocumentenentoekomstigebesluitvorming.Daarbijwordtookregelmatigopge-merktdatderealisatievandeambitiesafhankelijkisvandemedewerkingensomsookmedefinancieringdoorandereoverheden,bedrijvenenburgers.

Flevolandheefthaarnatuurvisieuit2014eveneensalseenadequatenatuurvisieopgrondvanartikel1.7Wnbbeschouwd.Hetdocumentbespreektveelvandeonderwerpenvanartikel1.7Wnb,maarzeerbeknoptenveelalzonderconcreteenmeetbaredoelstellingen.Hetbetreftvooraleenkort,populairgeschrevendocumentdatmeerwegheeftvaneenpowerpointpresentatiedaneengedegenuiteenzettingvanhetbeleid.Denatuurvisiebevatnietdeverplichtebeschrijvingvanhetbeleidominvullingtegevenartikel1.12(1)Wnbenbesteedt,andersdansommigeandereprovincies,ookgeenserieuzeaandachtaanactiefsoortenbeleidinmeeralgemenezin.Ookdeverplichtebeschrijvingvanhetbeleidtenaanzienvandeintegratievannatuurbeleidinanderebeleidsveldeniszeerbeperkt;hetaccentwordtgelegdopfunctiecombinatiemetrecreatie,sportengezondheid.Hetlijkthiermeertegaanomhetversterkenvanecosysteemdienstenvoordemensenhetvindenvanmedefinancieringdanomhetrealiserenvannatuurdoelstellingen.Dezedoel-stellingenkomennagenoegnietexplicietaanbod.Waarnatuurdoelstellingenwelaanbodkomen(bijdebesprekingvanNatura2000doelstellingen)wordtbenadruktdathetvooraldeRijksoverheidisdieeventueelnoodzakelijkeextrainzetzalmoetengaanfinancieren.Erisnauwelijksaandachtvoordewijzenwaaropdenegatievenatuurinvloedendooranderesectorenkunnenwordenbeperkt.Voortsgaatdenatuurvisienietinophetbeleidtenaan-zienvanbijzondereprovincialenatuurgebiedenenbijzondereprovincialelandschappen.Logisch,omdathetomnieuweinstrumentengaatendevisiein2014isopgesteld.Het

Decentraal natuurbeleid onder de wet natuurbescherming - 2019114<inhoud

maaktdevisieechterwelmindervolledig.Afstemmingmethetbeleidvanandereover-hedenkrijgtevenminnauwelijksaandacht.ErwordtalleeneenzeergroveschetsgegevenvandeverschillendeverantwoordelijkhedenvanRijk,provincieengemeenten.Tegenoverdezebeperkingeninhetlichtvanartikel1.7Wnbstaannauwelijksvernieuwendeinteres-santeinhoudselementendiedeWnbnietnoemt.GewezenzoukunnenwordenophetprogrammaNieuwGroen,maarookditprogrammaroeptvragenop.Hoewelhetpro-grammabeoogtnieuwenatuurterealiseren,komthetprogrammavoortuitvoorstellenvanuitdebevolking.Ditroeptvragenopvanuiteenoogpuntvanregie.Gesteldwordtdatdezenieuwenatuurgoedzalzijnvoorhetversterkenvandeverbindingentussennatuur-gebiedenenhetNNN,maardevraagisofditovertuigendiswanneertegelijkertijdandereambities,zoalshetrealiserenvanrobuusteverbindingszones,zijnkomentevervallen.In2017iseenOmgevingsvisievastgesteld,maardezevisiebesteedtgeenzelfstandigeaan-dachtaanderealisatievannatuurdoelstellingen.Natuurwordtnagenoegalleenbesprokenalswaardedieverbandhoudtmetrecreatie,woonomgevingenanderemenselijkebelan-gen.Zelfstandigenatuurdoelenkomennietaanbod.

Fryslânisdeenigeprovinciedienoggeennatuurvisieheeftvastgesteldhoeweldezeverplichtingalvanaf1januari2017bestaat.Erisechterweleenontwerp-omgevingsvisieopgesteld(december2018)diemededestatusvannatuurvisieindezinvanartikel1.7vandeWetnatuurbeschermingzalhebben.BesluitvorminginPSiseindseptember2019voorzien.Hoewelop31maart2019eennatuurvisieontbrakendegesteldevrageninditonderzoekdusontkennendbeantwoordmoestenworden,iseendoorkijkgemaaktnaardeontwerp-omgevingsvisieenachtergronddocumentenvoordezevisie(hetbouwsteen-do-cumentnatuurvisieenhetkoersdocumentvoordeOmgevingsvisie(sept.2018).

Deontwerp-omgevingsvisiebesteedtaandachtaanveelvandeinartikel1.7genoemdecomponentenmaarveelalinzeeralgemenezin.Voorwatbetreftdeopgaveinartikel1.12(1)benoemtdeontwerp-omgevingsvisiebiodiversiteitsbehoudalséénvandevierurgenteopgaven(p.59ev).Uiterlijkin2025moetvoordestedelijkeomgevingenhetbuitengebied de neergaande lijn van de biodiversiteit omgezet zijn naar een opgaande (p.59)enhetaantalbedreigde,beschermdesoortenwaarFryslânbelangrijkvoorismoetiedere10jaarmet20%afnemen.DeselectiecriteriavoorFriesesoortenzijndooreenviertalcumulatieveeisenechterwelstreng(noot31ontwerp-omgevingsvisie).Deselectievandezesoortenendeinzetvoordezesoortenwordenprogrammatischuitge-werktnavaststellingvandeOmgevingsvisie(inbrengprovincien.a.v.concept).Almetalisdeontwerp-omgevingsvisieduszelftamelijkalgemeenoverhoedegunstigestaatvaninstandhoudingvandesoorten,genoemdinart.1.12(1)Wnb,bereiktmoetgaanworden,waarmeedevraaggesteldkanwordenofmetdeaannamevandeomgevingsvisievoldaanzalwordenaandeinhoudseisvanartikel1.7Wetnatuurbescherming.

Deontwerp-omgevingsvisiespreektvanderealisatievanFriesedeelNNNin2027maaralleeninalgemenebewoordingen(§5.6).

Integratievannatuurbeleidinanderebeleidsveldenkrijgtondermeeraandachttenaanzienvandelandbouw:in2025moetdelandbouwzoweleconomischealsecologischduurzaamgenoemdkunnenworden(p.37).Voorvierleefgebieden(weide,akker,natte-endrogedooradering)gaatdeprovincieviadewerkwijzevanlerendbeherenopzoeknaareeneffectieveinpassingvanhetnatuurbeheerindeagrarischebedrijfsvoering,ennage-gaanwordtofdeinzetkanwordenverbondenmetde‘Friesesoorten’(p.40).Hetbelangvanintegratiewordtookbenadruktdoordatdeontwerp-omgevingsvisiedeleefbaarheid/vitaliteit/bereikbaarheidvandeleefomgeving,deenergietransitie,klimaatadaptatieenbiodiversiteitsversterkingalsdevieronderlingverwevenurgenteopgavenziet:“Slimruim-tegebruikdoorhetcreatiefcombinerenvanopgavenisabsoluutnoodzakelijkendaaromtotprincipeverheven”(p.6).Duidelijkisdatditookeengoedeafstemmingvanbeleiden


inzettussenverschillendeoverhedenvergtenhetbelangvansamenwerkingenafstem-mingwordtdanookbenadrukt.Daarbijwordtaangegevendatditeffectzalhebbenopdepositie/rolvandeprovincie:“Wezullendanookvakerkiezenvoorcommuniceren,facilite-renenstimuleren,danvoorregulerenenzelfrealiseren(hoewelookdezerollenblijven)”(p.28).Principesals‘decentraalwatkan’,‘jamits’,‘aansluitenbijwateralgebeurt’en‘sturenopproces’onderstrependezeverschuivingvantoetsendenaarfaciliterendeenparticiperendeprovincie(p.29).

Voorwatbetreftlandschapsbeschermingbeschrijftdeontwerp-omgevingsvisiealsdoeldatFrieselandschapstypen(bijv.terpenenkwelderwal-boerderijen)enontstaansge-schiedenisherkenbaarblijven(p.38),maarookvoorditonderwerpzijndebeschrijvingenalgemeen.HetlandschapsbeleidisverderuitgewerktindenotanotaGrutskop‘eRomte.

Het instrument van de aanwijzing van bijzondere provinciale natuurgebieden en land-schappenkrijgtindeontwerp-omgevingsvisiegeenaandacht.WelwordtinzetvoornatuurookbuitenhetNNNvoorzien:“Ookbuitenhetnatuurnetwerkbeschermenwedenatuurkwaliteiten,metnameindeagrarischegebieden.Westimulerenagrarischnatuur-beheerdoorboeren,meteenaccentopweidevogels.Wewillendatdegebiedenwaarhetechtstilis,ookechtstilblijven.Endatgebiedenmetvolopduisternis,donkerblijven”(p.6).

DeOntwerp-omgevingsvisiewijstopkansenvoordeprovincievanwegedegroeivantoerismemaarbenadruktdathetom‘slimmegroei’moetgaan:“Doorslimmegroeikantoerismein2030inFryslâneengrotebijdrageleverenaanleefbaarheid,natuur-encultuurerfgoedenwerkgelegenheid.Ditbetekentvoorhetsoorttoerisme:geenmassaenpiekbezoeken,maarkwaliteitenspreidinginna-enlaagseizoenenspreidingoverdeprovincie”(p.36).

Bijzonderisdaterindeontwerp-omgevingsvisieveelaandachtbestaatvoorklimaat-adaptatie.Interessantomtenoemenisvoortsdatdeontwerp-omgevingsvisieexplicietwordtgezienalseenbelangrijkebijdrageaandeimplementatievande17VN-duurzameontwikkelingsdoelstellingen(SDGsofGlobalGoals)(p.20).Ditsluitaanbijartikel1.3vandeOmgevingswet.

GelderlandkenteennatuurvisiealsintegraalonderdeelvandeOmgevingsvisie.Devisiediegoldophetmomentvanuitvoeringvandezestudiebetreftdegeconsolideerdeversievandecember2018dieop1maart2019inwerkingisgetreden(deOmgevingsvisie2014metwijzigingendiesindsdienviaanderebesluitenzijnaangebracht).DegeconsolideerdeOmgevingsvisie(dec2018)besteedtrelatiefgoedeaandachtaandecomponentenvanartikel1.7Wnb.(Veelonderwerpenenvooralhetonderwerpnatuurbuitennatuurgebie-den,kennenvoortseenverdereuitwerkinginhetAmbitiedocumentNatuurvandec.2017,maar op deze plaats wordt de aandacht toegespitst op de Omgevingsvisie ten behoeve vaneentoetsingaanartikel1.7Wnb.).Hetbeleidominvullingtegevenaandeverplichtingvanartikel1.12(1)blijftbeperkttotalgemeneuitsprakenoverbiodiversiteit.Erbestaatwelexplicietaandachtvoorweidevogelsenwinterganzen,echterookvoordezesoortenzonderconcretedoelenomdeGSvItebereikenoftebehouden(conform1.12(1)Wnb).Het beleid en de doelstellingen ten aanzien van het NNN worden expliciet benoemd, met bijzondereaandachtvoordegroeneontwikkelgebiedenomhetGNNin2025afteronden.DeGNNisomvangrijkerdandeinhetNatuurpactafgesprokenNNN-bijdrageenvolgensprovincialereactieopeenconceptvanditrapportbestaathiervoorookfinanciëledekking(€20mln/jrvoorbeheeren€5mlj/jrvoorontwikkelopgave).

Inpositievezinopvallendisookdeuitvoerigeaandachtvoordewisselwerkingtussenwaterennatuur,maarambitiesomnadeligegevolgenvananderesectorenterugte


dringenblijvenbeperkt.Behoudenversterkingvanbovenregionalelandschappeniseenonderwerpdatbeteraandachtkrijgtdaninveelandereprovincies.Ophetinstrumentbijzondereprovincialenatuurgebieden/landschappenwordtnietingegaan.Evenalsbijandereprovinciesbestaatookaandachtvoorhetversterkenvandeconnectiestussennatuurendemaatschappij(bijv.recreatie).

PositiefisdatvolgensdeReactienotaOmgevingsvisie(okt.2018)biodiversiteitshersteléénvandezevenGelderseambitiesis,maardedoelstellingenmakenduidelijkdatdoelberei-kingvoorbiodiversiteitnogverwegligt:“In2050gaathetgoedmetdebiodiversiteitinGelderland.”VoorwatbetreftdeVHR-doelenlijktdeprovincieuittegaanvanhetgere-aliseerdhebbenvan75%vandeVHR-doelenin2030.Hoewelderichtlijnengeentermijnbevattenkunnendedoelstellingennietopbasisvanpolitiekeafwegingennaarbelievenindetoekomstwordengeschoven.Ditisalleenverdedigbaarwanneerdeprovinciemetallerleibeleidtenbehoevevanactiefnatuurherstellaatziendatmeerambitieuzedoelstel-lingenonrealistischzijn.

Groningenheeftin2017eennatuurvisiewaarindenadrukligtopbeleidsarmeimplemen-tatievandeWnb:alleendoenwatvolgensdeWnbnoodzakelijkis.Deprovinciebenadrukthet“tijdnemen”voorhetprocesenhetbelangvanconsultatieensamenwerking:“wenemendetijdomsamenmetelkaartewennenaandenieuweconstellatie,omvandaaruithetgesprekaantegaanoveronzeambitiesvoordejarenerna”(voorwoordgedepu-teerde).IndecombinatievanBeleidsnotaennatuurvisiekomenallecomponentenvanartikel1.7Wnbaanbod,maarerzijnvrijwelgeenconcretedoelen.Hetbeleidterinvul-lingvanartikel1.12(1)krijgtvormdoordeontwikkelingvaneenlijstvan308Groningersoorten.EensoortiseenGroningersoortindiendepopulatiebinnendeprovinciegroterisdan7%vandenationalepopulatie.VoordiesoortenvoeltProvincieGroningenzichextraverantwoordelijk,hetgeenzichkanuitenininitiëren,faciliterenofsubsidiërenvanspeci-fiekeprojectentenaanzienvandezesoorten(actievesoortbescherming).Interessantisdathethierbijookkangaanomsoortendienietonderdespecifiekebeschermingsregimesvanhst.3Wnbvallen.VHR/Bern/Bonn/RodeLijstsoortendieinGroningenmindervoor-komendan7%vandenationalepopulatie,vallenbuitendeselectieenkrijgendaarmeegeenspecifiekeextraaandacht,andersdanenkelviapassievesoortbescherming.Daarmeewordtnietvoldoendeinvullingaan1.12(1)gegeven.Eenminstenszobelangrijkgemisisdatdesoortenvooralaandachtlijkentekrijgeninpassievebeschermingsinstrumenteneninbeperktemateviahetgebiedenbeleid.Ebestaat(nog)geengoedeaandachtvooractievesoorten-bescherming.IndelatereBeleidsnotafaunaenflora(verdereuitwerkingvandeNatuurvisie)wordtdaarechteralweermeerovergezegd.

IndeBeleidsnotaNatuurvisieisdeambitiegeformuleerdomdeherijkteEHS(NNN)in2021tevoltooien(p24).Hetgaathierbijomzo’n20.000hectarenatuurwaarvanvolgensBeleidsnota(2013)nogbijna10.000hectarenieuwenatuurontwikkeldmoetworden(waarvan2700hectarenogteverwerven).DeBeleidsnotabenoemtdevolgenhetNNN-hoofdopgaven:rijkeWaddenzee,verbindennatuurgebieden,versterkingnatuur-enland-schapswaardeninbeekdalenenversterkingweidevogelbeheer.Deintegratievannatuur-bescherminginanderbeleidkrijgtaandachtvoorwatbetreftwater,stikstofenlandbouw,maarconcretedoelenontbrekenenanderesectoren(bijv.transport)blijvenbuitenbeeld.Ookdesamenhangmethetbeleidvanandereoverhedenkrijgtslechtszeerbeperktaan-dacht.Hetinstrumentvanhetaanwijzenvanbijzondereprovincialelandschappen/natuur-gebiedenkrijgtwelexplicietaandachtindeNatuurvisie,maartenopzichtevanbestaandebescherming van natuur buiten het NNN wordt van de toepassing geen meerwaarde verwacht.HetbeleidzoalsverwoordindeBeleidsnotaisechterwelmedegerichtophetbeschermenvaneen“aantaloudereenveelalwatmeergeïsoleerdenatuur-enbosgebie-denbuitendeEHS”en“zoekgebiedenvoorhetweide-enakkervogelbeheerengebiedenmetwaardevollehoutsingels”.Landschappelijkekwaliteitwordtalsspeerpuntgenoemd


maarbehalvedeinstandhoudingvandekarakteristiekeopenheidvanhetwaddengebiedwordengeenconcretedoelengenoemd.Hetbelangvanruimtevoorgebruikenbelevingvandenatuurwordteveneensbenoemd.Behalvebovenstaandeonderwerpenbestaatookaandachtvoorklimaatbestendigheid(bijv.robuustenatuurdoorNNN-inzet),cultuur-waardeneninvasieveexoten.Devolledigheidvandeonderwerpenisalmetalgoedmaarerissprakevanveelalzeeralgemenebewoordingenenhetontbrekenvanconcreetheidinambities.IndaaropvolgendeBeleidsnota'sisdaarwelaandachtaanbesteedeneenenanderalsnog,zoalsindeNatuurvisieaangekondigd,naderuitgewerkt.

LimburgheeftdeNatuurvisie2016kortnainwerkingtredingvandeWnbvastgesteld(10feb.2017).Herstelvanbiodiversiteitenvermaatschappelijkingvannatuurzijndetweehoofddoelen.Erbestaataandachtvooractievebescherming,m.n.vooreenbeperktaantal(27)soorten.Erwordtuitgegaanvaneenleefgebiedbenaderingmetdeverwach-tingdatanderesoortenmeeprofiteren,maarofhiermeeeengoedeinvullingaan1.12(1)Wnbwordtgegevenisonzeker.Draagvlakindeomgevingwordtvoormaatregelenalsvoorwaardegeformuleerd.HetNNNwordtgoudgroenezonegenoemdenomvat46.700hectarebestaandenatuur.Uiterlijkin2027komter2.600hectarebijenrichtdeprovin-ciecirca3.500hectareinalsnatuur(p33).VermaatschappelijkvannatuurwordtooktenaanzienvanhetNNNbenadrukt(verdienmodellen,beleving,e.d.).Deinvullingisrelatiefconcreetinvergelijkingmetveelandereprovincialenatuurvisies.Gestreefdwordtnaarhetrobuustermakenvannatuurgebieden(o.a.doorvergroting)metbijzondereaandachtvoorvierlandschapstypen:heuvelland,peelland-endekzandlandschap,Maasdalen–terrassenendestuwwal.Derealisatiewordtsterkafhankelijkgemaaktvanmedewerkingvangrondeigenaren(p37)ennieuweverdienmodellen(p39).Ookderelatiesmetanderebeleidssectorenisweiniguitgewerktenisbeperkttotvergroeningvandelandbouwenhetleggenvankoppelingenmethetwater-enklimaatbeleid.Opdezeonderwerpenwordeneenheelbeperktaantalconcretedoelstellingengeformuleerd(bijv.inzetcollectiefagrarischbeheer,inrichting135kmnatuurlijkebekentot2027(p55)).Opveelplaatsenwordtaangegevendatsamenwerkingmetgemeenten,waterschappenenandereorga-nisatiesbelangrijkis(o.a.vergroeninglandbouw,versterkingstadsnatuur,gebiedsonthef-fingenengedragscodes,faunaschade,e.d.)maarformuleringenzijnalgemeenvanaard.Opdeinzetvanhetinstrumentbijzondereprovincialelandschappen/natuurgebiedenwordtnietexplicietingegaan.Landschapkrijgto.a.beschermingalsbronsgroenenatuur,waarbijaandachtbestaatvoorrecreatieve,wateropvang-,enculturelewaarden,inclusiefbijv.landschapselementen(p43/44)enklimaatbestendigebeekdalen(p45).VanbijzonderbelangzijndedrieNationaleParkenenNationaalLandschapZuid-Limburg(beschermdlandschapogvdeOmgevingsverordening).Hetbeleidkondigtmeervermaatschappelijkingenondernemerschapaan.Ditkrijgtvormtaanderanden,maardekernenmoetenonaan-getastblijven.Ookhierzijnwoordenalsverdienmodelensynergieweersleutelbegrippen.Bijzonder ten opzichte van andere provincies is dat doelen expliciet benoemd worden inpara.9.2,alzijnveeldoelennogalgemeenofprocedureelvanaard.EvenalsDrenthebesteedtLimburgspecifiekeaandachtaanoudebossenenhunbijzonderebiodiversiteits-waarden(bijv.hetBunderbos;p50).Vermeldenswaardigzijnookdeaandachtvoorhetklimaatbeleidendenadrukopdekoppelingtussendestaatvandenatuurenderuimtevooreconomischeontwikkeling.Gesteldwordtdat“doordehabitattypenensoortenzospoedigmogelijkineengunstigestaatvaninstandhoudingtebrengenen/ofdoordemili-euconditiestecreërendiedatmogelijkmaken”erruimteontstaatvoor“deontwikkelingvanbedrijvenronddeNatura2000-gebieden”(p47).Eenconcreteuitwerkingontbreektechtervoorveelonderwerpen(bijv.hetbehalenvandedoelenvanart.1.12(1),bescher-mingenherstelvanoudebossen,e.d.).

Hoeweldemeesteonderwerpenvanartikel1.7aandachtkrijgeneneenaantalbijzondereaspectenwordtbelicht(bijv.aandachtvooroudebossen,onaangetastekernenNationaleParken)moetdeinzetvanuitdeprovincietochalsbeperktwordengekenschetstvanwege


demagereuitwerkingvanhetbeleidinzake1.12(1),dealgemenebewoordingen(ontbrekenconcretedoelen)tenaanzienvanveelonderwerpenenhetaccentopvermaatschappelijking.

Noord-Brabant beschouwdevanafdeinwerkingtredingvandeWetnatuurbescherminghaar‘BeleidsnotaUitnodigendGroen2012-2022’alsnatuurvisie.Indecember2018werddeOmgevingsvisievastgesteldwaarindestrategischedoelenvoordelangetermijn(2030en2050)staan.DeOmgevingsvisievervangtdeeerderenotaniet.Vooruitlopendopvasttestellenprogramma’sindezinvandeOmgevingswetblijvenbestaandeplannen,alsmededeNatuurvisie,gelden.Deomgevingsvisiefungeertdaaromtot2021alseenoverkoepelende,integralevisiediedeverbindinglegttussendeverschillendebeleids-plannen”(Statenvoorstel80/18A,23oktober2018,p.7).Daaromisuitgegaanvanbeidedocumenten.

BeleidterinvullingvanArt.1.12(1)isherkenbaar.Watbetreftactievesoortenbeschermingwordtindenotagekozenvoorhetvoortzettenvandeleefgebieden-benadering(p40/41),waarbijhetgaatom65leefgebiedenbinnendeEHSen35daarbuiten(vooralagrarischegebieden).Derelatiemetdeinhoudelijkeverplichtingvanditartikelisdun.Determgunstigestaatvaninstandhoudingwordtnietgebruiktenerwordtgeenbeleidgeformu-leerdvoordoelsoortenwaarvoorNoord-Brabanteenverantwoordelijkheiddraagt.IndeOmgevingsvisiezijnformuleringennogalgemenerenbovendienweinigambitieus.Voor2030isalsdoelstellinggeformuleerd:“Natuurgebiedenzijningericht,deafnamevanbio-diversiteitisnaareenpositievetrendomgebogen”(Omg.visiep45).WatbetrefthetNNNisdeambitieomhetNNNin2027afteronden.Watbetreftinrichtingwordtgekozenvoor“eenefficiënternatuurbeheerdatgerichtisopnatuurlijkeprocesseningrotereaaneen-geslotengebieden(proces-beheer).Dekwaliteitvandenatuurwordtmeerhetgevolgvaneennatuurlijkprocesdanvanversneldingrijpen.”(notap.62).DeOmgevingsvisiestelt(p20)voordelangetermijn:“In2050functioneerthetrobuustenatuurnetwerkuitstekend.[…]milieu,water,bodem,natuurenlandschapzijnoporde.”Derelatiemetanderebeleidsveldenisvrijuitvoerigbeschreveninbijlage4vandenota.Daarbijgaathetombeleidtenaanzienvanwater,milieu(o.a.lucht,bodem,bestrijdingsmiddelen,etc.),klimaat,infrastructuurenlandbouw(incl.stikstof).DeOmgevingsvisiebeschrijftdekwaliteitvandeleefomgevingin2030alsaanvaardbaaromdatwebinnendenormenvandewetgevingblijvenenin2050‘vitaal’.Daarmeekrijgtsamenhangmetbeleidvanandereoverhedenookaandacht.Ookbinnenhetnatuurbeleidwordenandereoverhedenveelvul-diguitgenodigdeenroltespelen(‘gemeente’wordtindenotamaarliefst30xop23pag.genoemd,o.a.inrelatiemetstadsnatuurenlandschapsbescherming).DeOmgevingsvisieversterktdezelijndoortestellendatdegemeentendeprimaireverantwoordelijkheidvoordefysiekeleefomgevingdragen(p36).Hetinstrumentvandebijzonderprovincialenatuurgebieden/landschappenkrijgtgeenexplicieteaandacht.Erbestaatindenotawelaandachtvoornatuur-engebiedsbeschermingbuitenNNN(o.a.35leefgebiedeninvooralagrarischegebieden.Landschapkrijgtveelaandacht,o.a.inrelatietotklimaatadaptatieencultuurhistorie,maardoelenblijvenalgemeen.DeOmgevingsvisiegeeftaandatklimaatenenergieinvloedgaanhebbenophetlandschap(p46),maarnietinNNN:“Erisgeenplekvoor(grootschalige)zonneparkenofwindturbinesindeBrabantsenatuurgebieden,tenzijditgeenafbreukdoetaandeaanwezigenatuurwaarden(denkbijvoorbeeldaantijdelijkeinstallatiesinnognietingerichtegebieden)en/ofeenbijdragelevertaanhetvergrotenenversterkenvandienatuurwaarden.Wantwerealiserenonsdatdienatuurgebiedende‘BackbonevanBrabant’zijn.DatiswatBrabantaantrekkelijkmaaktalsplekomtewonenentewerken.”(Omg.visiep55).Vermaatschappelijkingkrijgtnetalsbijdeandereprovin-ciesopveelplaatsenaandacht.Hetgaatdaarbijzowelomuitnodigingenombijtedragenaan natuurverbetering als om het laten aansluiten van natuur bij beleving en nut van mensenenbedrijven.Enkelebijzonderhedenbetreffendeaandachtvoorhetcompleetmakenvanecosystemendoordeherintroductievangrotezoogdieren(edelhert,otter,


wisent,beverenlynx),waarvoorinbeginsel10gebiedeninBrabantgeschiktgemaaktkun-nenworden(Nota,p41).Bijzondertenopzichtevananderevisiesisookdeaandachtvoorinfrastructuur (ontsnippering en vergroening in onderhoud van wegen) en de uitvoerige aandachtvoordevitaliteitvandebodem.

Almetalkrijgendemeesteonderwerpenvanartikel1.7aandacht.Ondanksdebijzondereaspectenisdeinzetvanuitnatuurbeschermingsoogpuntnietoptimaal.Ditkomto.a.doordemagereexpliciteringvanhetbeleidinzake1.12(1).Ombuigenvanbiodiversiteitsverliesvoor2030(Omg.visie)enbehaaldhebbengoedebiodiversiteitin2050isbovendienwelergweinigambitieus.Daarnaastzijnambitiesvoorveelonderwerpenergalgemeengefor-muleerd(bijv.landschap).

Noord-HollandheeftdeAgendaGroenuit2013vanafdeinwerkingtredingvandeWetnatuurbeschermingalsnatuurvisieaangemerkt.Opnovember2018hebbenPSdeOmgevingsvisievastgestelddie-andersdaninNoord-Brabant–deAgendaGroenver-vangt:“ProvincialeStatenvanNoord-Holland[…]besluiten[…]2.deOmgevingsvisieNH2050,inclusiefdenaaraanleidingvandeNotavanBeantwoordingvoorgesteldewijzigingen,vasttestellenalseenplanofvisieopgrondvan:[…]artikel1.7Wetnatuurbe-scherming.”(BesluitvanProvincialeStatenvanNoord-Hollandvan19november2018totvaststellingvandeOmgevingsvisieNH2050,ProvinciaalBladNr.9042,6december2018.)DevoordrachtvanGSd.d.9oktober2018maaktduidelijkdatmetdevaststellingvandeOmgevingsvisiedeAgendaGroenisingetrokken.58

Beleidteruitvoeringvanartikel1.12(1)wordtnietbeschreven.Biodiversiteitwordtalsopgavevermeld(o.a.p9)maaralleeninzeeralgemenezin;nietwordtaangegevenhoesoortenenhabitattypen,bedoeldin1.12(1),ineengunstigestaatvaninstandhoudinggebrachtzullengaanworden.Actievesoortenbeschermingkrijgtwelaandachtinhetuitvoeringsprogramma‘ProgrammaNatuurontwikkeling2019-2023’(zie§4onderE).(Erwordtgewerktaaneenintegraaluitvoeringsprogrammawaarnatuurdeelvanuitmaakt;zieookhethoofdstuk‘Vanvisienaaruitvoering’,p.62vandeOmgevingsvisie).

ErisaandachtvoorhetNNNmaarwederominzeeralgemenetermen:“Omdebiodiversi-teittevergroten,iseensterknatuurnetwerkmethogenatuurwaardenvoorwaarde.”(p51).Ecologischeverbindingenvormenwelonderwerpvanontwikkelprincipe7:“Ecologischeverbindingenwordenbehoudenenaangevuld,metoogoprobuustermakenvanhetecologischsysteemindekustgebieden,inclusiefdegrotewateren”.(p.29).Gestreefdwordtnaarrobuusterenatuurwaarbijhetzowelgaatomland-water-verbindingenalsomverbeterdeecologischekwaliteitvandeverbindingentussendegrotewateren(bijv.Markermeer,IJsselmeerenWaddenzee).“ExtrainzetopKRW”wordtalséénvandekritischesuccesfactorengenoemd.MetdezebelangrijkemaaralgemenebewoordingenwordtnietechtbeleidteruitvoeringvanhetNNNzoalsbedoeldin1.7Wnbbeschreven.AandachtvoornatuurinanderebeleidssectoreniseensterkencentraalpuntvandeOmgevingsvisie,nietalleenvanwegehetinherenteintegralekaraktervandevisiemaar

58 De voordracht van GS stelt: “DeAgendaGroenwordt[…]ingetrokken.OmdatdeWetnatuurbescher-ming(dievooralsnognietopgaatindeOmgevingswet)vereistdatprovincieseen‘provincialenatuur-visie’vaststellen,endeAgendaGroenalszodanigwasbestempeld,ishetnoodzakelijkeennieuwdocumentaantewijzenalsprovincialenatuurvisie.Omdatwijhet–geletopdegewensteintegratievanbeleid–onwenselijkachtenomeenseparateprovincialenatuurvisievasttestellen,wordtvoor-gesteldomdeOmgevingsvisie,insamenhangmethetjaarlijksdoorProvincialeStatenvasttestellenProgrammaNatuurontwikkeling,alszodanigtebestempelen.DeOmgevingsvisiebevatdekadersvanhetprovincialenatuurbeleidvanuiteenintegraalperspectief;hetProgrammaNatuurontwikkelingwerktdezeuit.”(VoordrachtGSaanPSNoord-Holland,‘VaststellingOmgevingsvisieNH2050’,Kenmerk:1076848/1129181,9oktober2018,p.4.)


ookomdatervoorisgekozenomnatuur/biodiversiteitopveelplaatsendaadwerkelijkaandachttegeven.“Natuurlijkenvitaallandelijkeomgeving”vormtéénvandevijf‘bewe-gingen’naardetoekomst:"dezebeweginggaatoverhetontwikkelenvannatuurwaardenincombinatiemethetversterkenvande(duurzame)agrifoodsector”(p.17).Voorhetontwikkelprincipeinzakedefaciliteringvandeagrifoodsectorbijdeduurzameenecono-mischeontwikkelingwordtalséénvandekritischefactorengenoemd:“Bereidheidvandesectortotverduurzaming,rekeninghoudendmetnatuur,landschapenbiodiversiteit.”(p52).Integratievannatuurkomtooksterktotuitinginontwikkelprincipe20inzakehetverbindenvannatuurenhetslimpositionerenvanfuncties(landbouw,recreatie)tenbehoevevanrobuustenatuur.Nieuweontwikkelingenzijnvolgensdevisievoortszoveelmogelijknatuurinclusief(ontwikkelprincipe2opp.22)endaarbijwordenvoordeland-bouw,bebouwdeomgevingenwaterdiverseconcretevoorbeeldengenoemd(p.22).Inmeeralgemenezinwordtdeprovincieookalsschiereilandmetbijzonderekansenvoornatuurverbeteringgepresenteerd(bijv.p.25).Ondanksdezesterkefocusopintegratievannatuurinanderebeleidssectorenwordternauwelijksaandachtbesteedaandesamen-hangtussenheteigenbeleidendatvanandereoverheden.Andereoverheden(bijv.gemeenten,waterschappen)wordenregelmatiggenoemdmaarveelalenkelomaantegevendatzakenvoorhenvanbelangzijnofdaterafgestemdzalworden.

HetinstrumentvanbijzondereprovincialelandschappenwordtkortgenoemdalsmogelijkinstrumentbijdeuitwerkingvanhetvereenvoudigdelandschapsregimeindeOmgevingsverordening(p67).Landschapsbeleidkrijgtrelatiefveelaandacht.“Ontwikkelingenenbeheerzijnpassendbijdewaarden,dekarakteristiekenhetdraag-vermogenvanhetlandschap”isheteersteontwikkelingsprincipevandevisie.(p.20).Devisiestelt:“Voordeleefomgevingskwaliteitishetessentieeldezewaardenenkarakteris-tiekenvanlandschapencultuurhistorietebenoemen,tebehouden,waarnodigadequaatteherstellenenwaarmogelijkteversterkenenteontwikkelen”(p.20).Daartoewordenverschillendesoortengebiedenonderscheidenwaarmeerofmindermogelijkis,waar-meevolgensdevisieminderregimesnodigzijn.Debeleidsvoornemensblijvenechtervrijalgemeengeformuleerd.OpvallendisweldathetWerelderfgoedverdrag(UNESCO)endeEuropeseLandschapsconventievoordebeschermingvanhetlandschapgenoemdwordenals‘randvoorwaarden’voorhetbeleid.Ookhet6eontwikkelprincipevandevisieisrele-vantvoorlandschapsbescherming:“Bijnieuweontwikkelingenindewateren(Noordzee,Waddenzee,IJsselmeer,Markermeer,IJmeerenGooimeer)wordtaangeslotenopdekarakteristiekenvandekustlijnen.”Hetgaathierbijondermeeromhetbeschermenvandeopenheidenweidsheid.(p.28).Evenalsbiodiversiteitkomtrecreatieenbeleefbaarheidvannatuuropdiverseplaatsenterug.“Goedebereikbaarheidvannatuur-enrecreatiege-bieden via groenblauwe verbindingen in belang van het welzijn en de gezondheid van onze inwonersenbezoekers”(p19)wordtgenoemdalskritischesuccesfactorvooreengoedeleefomgevings-kwaliteit.Dewaardevannatuurvoorrecreatiekrijgtookaandachtbijhetontwikkelprincipe20inzakehetverbindenvannatuurenslimpositionerenvanfunctiestbvrobuustenatuur.“Daarwaarmogelijkwordtagrarischnatuurbeheergeconcentreerdrond natuurgebieden, wat bijdraagt aan betere bescherming van de natuurwaarden in hetNNN.Eengebiedsgerichteaanpakkandeverwachtegroeivanrecreatiedrukopvan-gen.Dezeaanpakcombineertruimtevoornatuurontwikkeling,recreatie,waterbergingenlandbouw.”(p54).

Samenvattendkangestelddatdeverwevenheidvanaandachtvoornatuurmetanderebeleidssectoren(integralekarakter)eensterkpuntvandeOmgevingsvisievormt,maarditgaatduidelijktenkostevanspecifiekeaandachtenscherpspecifiekbeleidvoordenatuur,waarmeeteweiniginhoudwordtgegevenaanartikel1.7Wnb.


Overijsselheeft‘denatuurvisie’geïntegreerdindeOmgevingsvisie2017.DezeOmgevingsvisiewordtperiodiekgeactualiseerd.Deop26september2018doorPSvastge-steldeactualisatie2017/18isop1nov2018inwerkinggetreden.Devisiekentdriedelen:Visie(ambities),beleid(of,waarenhoe-vragen)enuitwerking(intezetteninstrumenten).Devisieisgebaseerdopdrierodedraden-duurzaamheid,socialekwaliteitenruimtelijkekwaliteit-waarvoor‘thema-overstijgendekwaliteitsambities’zijngeformuleerd(hst.4).Voortszijnvoornegenbeleidsthema’scentralebeleidsambitiesgeformuleerd(hst.4).Natuuriséénvandebeleidsthema’smaarookéénvande‘grotethema’s’dieinhoofdstuk3centraleaandachtkrijgen.Hetversterkenvandraagvlakenconnectietussenmensennatuurkrijgtindehelevisieeenzwaaraccent:“Deontwikkelingenuitvoeringvanhetnatuurbeleidisalsgevolgvandecentralisatieeenprovincialeverantwoordelijkheidenopgave.Ditgeeftonsdekansomeenbewegingingangtezettenwaarbijdebetekenisvannatuurvoormensenmeercentraalkomttestaanenhetnatuurbeleidvaneenzijdigebeschermingteverbredennaarhetbeleven,benuttenenbeschermenvannatuur”(hst.3).‘Natuuromdehoek’iseencentraletermindevisie.

DeOmgevingsvisieheeftaandachtvoorartikel1.12(1)maarvertaaltdezeverplichting(tenonrechte)alsinspanningsverplichtingmetbeleidsruimte:“Wezijndaarmeeverplichtomactiefmaatregelentenemenomsoortentebeschermen.Dezezorgplichtbetrefteeninspanningsverplichting.Wehebbendaarbijbeleidsruimteomtebepalenvoorwelkesoor-tenwelkemaatregelennodigzijn.”(§10.3,kaderactievebescherming).Inaanvullinghieropwordtgesteld:“Inonsnatuurbeleidstaatdaaromnietdebeschermingvanindividuelesoortencentraal,maarstrevenwenaargevarieerde(milieu)conditiesvoordiversenatuur”(§10.3).DeOmgevingsvisiegeeftvoortsgeenhelderheidvoorwelkesoortendeprovinciezichactiefgaatinzetten.Hoeweldeprovinciesinrelatiemetderijksoverheideeninspan-ningsverplichtingovereenzijngekomen,kandewettelijkeverplichtingvanartikel1.12(1)niet zo ruim worden opgevat en verwoordt de visie dus onvoldoende beleid tot uitvoering vandezeverplichting.

NatuuralsruggengraatvormtéénvanderuimtelijkekwaliteitsambitiesenvitalenatuurenbiodiversiteitbinnenenbuitenhetNNNwordenalsbeleidsambitiebenoemd(§7.2.3,§8.1.1.),waarbijgestreefdwordtnaarverbondenheidenrobuustheid.Volgens§8.1.1staanbehoudenversterkingvannatuurbinnenhetNNNvooropenblijfthet‘nee,ten-zij’-principebinnenhetNNNgelden.WelwordthetNNNals‘integraleopgave’gezien:“hetgaatnietalleenomhetbevorderenvandebiodiversiteit,maarookomhetverantwoordbenuttenvanonsnatuurlijkkapitaalenhetbevorderenvanderuimtelijkecontinuïteit,detoegankelijkheidenbelevingvandenatuur.”(§4.1.2).Elderswordtwelbenadruktdateco-nomischeontwikkelingenookeenmeerwaardevoordenatuurmoetenhebben(§10.3.1).Samenhangtussennatuurenanderebeleidssectorenkrijgtaandacht,maartenopzichtevanandereNatuurvisiesenOmgevingsvisiesinmindermate.Accentwordtgelegdopfunctiecombinatiesomnatuureneconomiesamentelatengaan,waarbijopvallendisdatalleenbijhetthemanatuurhetbelangvanfunctiecombinatieswordtgenoemd.Andersomkomtbijdeanderethema’s,zoalswoonomgeving,energieenvestigingsklimaat,landbouw,recreatie,mobiliteit(behalveluchtvaart)inde§§10.2.1t/m10.2.4,10.5,hetbelangvanafstemmingmetnatuurnietofnauwelijksterug.Bijwaterbeleid,zoutwinningenzand-winningbestaatwelaandachtvoornatuur.DesamenhangmethetbeleidvanandereoverhedenkrijgtineenOmgevingsvisievanwegehetintegralekarakteropveelplaatsenaandacht,maarhetonderwerpnatuurwordtmaarzeerbeperktgenoemd(ziemetname§10.3).Hetinstrumentvanbijzondereprovincialelandschappenofnatuurgebiedenkrijgtgeenaandacht.Landschapsbeschermingkrijgtwelaandacht,waarbijhetondermeergaatomagrarischecultuurlandschappen,laanstructuren,‘lineairlandschap’(wegenenkana-len),stuwwallenendijken(ruimtelijkekwaliteitsambities3en5,§4.1.2),alsmedeomdemeernatuurlijkeNationaleLandschappenIJsseldeltaenNoordoost-Twente,welkeals“déparels[…]vanhetOverijsselselandschap”wordenbeschouwd(§7.2.4).Watbetreftdeze


NationaleLandschappensteltdevisie:“Hetruimtelijkebeleidisgerichtophetbehouden,duurzaambeherenenwaarmogelijkversterkenvandebijzonderekwaliteitenvandezegebieden.VoorgrootschaligeinitiatievendieinstrijdzijnmetdedoelstellingenvandeNationaleLandschappenisgeenplek.BinnendeNationaleLandschappeniserookgeenruimtevoornieuwewindturbines.”(§7.2.4).

Bijzonderisdespecifiekeaandachtvoormogelijkhedenomdebandtussenkinderenennatuurteversterken:“Indestedenendorpenheeftdenatuureenanderkarakter.Decon-ditiesvoorplantendierzijnhierookduidelijkanders.OmdatmeerstadsgroenbovenaanhetlijstjevandeOverijsselaarsstaat,makenweinOverijssel-samen-destedengroener.Ditisdémanieromkinderenmeerinaanrakingtelatenkomenmetnatuuréneenwaar-devolleaanvullingopdenatuurindenatuurgebieden.”

Devolledigheidvandeonderwerpenisalmetalredelijkmaarerissprakevaneentebeperktebeschrijvingvanhetbeleidteruitvoeringvanartikel1.12(1)en(2),weinigaan-dachtvoorbeperkingvannatuurbelastinginanderesectoreneneenzeersterkaccentopmensgerichtnatuurbeleid.

Utrechtheefthaarnatuurvisieindecember2016vastgesteld.Deinwerkingtredingvande Wnb wordt ten opzichte van bepaalde andere provincies explicieter aangegrepen om eenextrastaptemakenindeontwikkelingvanhetprovincialenatuurbeleid.Derelatiemetanderebeleidsdocumentenenregelgevingwordthelderuitgelegd(p.10enfig.1)Deprovinciebeschrijftverschillenderollendiezijzelfinneemt,waarbijhetzowelkangaanomfaciliterenalsomregienemenenhandhaven(§2.3).Denatuurvisieademtambitieuit.Indevisiewordtbenadruktdatgebiedenbeleidvoorsoortenbelangrijkblijft,maarookdatdeWnbeenextrakoppelingmetsoortenbeschermingnoodzakelijkmaakt(p.12).HetbelangvanUtrechtvoorVHR-soortenenrodeLijstsoortenisinkaartgebrachtenvertaaldnaar517aandachtsoorten:41icoonsoortenen476meeliftsoorten(p.13).Voordiesoor-tenzijndebelangrijksteleefgebieden–dezogenaamde‘natuurparels’-inkaartgebracht,waarbijonderscheidisgemaakttussen8typenleefgebiedeninhetNNNen2typenleefge-biedenbuitenhetNNN(p.14).Totdenatuurparelsbehorenookdeweidevogelkerngebie-den(p.27).

Onderdeicoonsoortenvallenookdiverseinsecten(p.15).MaatregelenzijnuitgewerktinhetSupplementBiodiversiteitbijdevisie.Opditonderwerpwordtexplicieteensamen-werkinggezochtmeto.a.terreinbeheerders(p.16).

HetNNNmoetin2017gerealiseerdzijneninhetAkkoordvanUtrechtisafgesprokendatdaartoeinUtrecht31.500haNNNgerealiseerdwordtvoordiedeadline.Daarbijmoesttentijdevandevaststellingvandevisienog1018hanieuwenatuurgerealiseerdworden(p.22).Bijderealisatievandezenieuwenatuurwordtvoorranggegevenaandegebiedendievanbelangzijnvoorinternationaledoelen(N2000enKRW)(p.22).Vrijwilligheidstaatvooropmaaronteigeningwordtnietuitgesloten(p.22).NaasthetNNNwilUtrechtookde3000oudeEHShectarendiebuitenhetNNNvallen(deGroeneContour)latenrealiserendooranderen(p.23).NarealisatievanhectarenGroeneContourwordendezeaanhetNNNtoegevoegd(p.23).

Desamenhangtussennatuurbeleidenanderebeleidsveldenkrijgtmeerexplicietaandachtdanbijveelanderenatuurvisies.Verbindingenwordengelegdmet“provinciaalbeleidophetgebiedvanwaardevollelandschappen,cultuurencultuurhistorie,derecreatieve,edu-catieveenbelevingswaardevannatuurenlandschapenmethetalgemeneeconomischebeleid,hetruimtelijkebeleidenhetmilieu-waterencultuurbeleid”(7).Uitwerkingvindtplaatsinbijv.hetruimtelijkactieprogramma(rap),deagendavitaalplatteland(avp),het


strategischmobiliteitsplanuitvoering(smpu)enhetintegraalgebieds-ontwikkelingspro-gramma(iGp)2012–2019(p.7/8).Concreteambitiesopditonderwerpindenatuurvisiezelfomvattenondermeerhetafwegingskadervoorvergunningverleningomeconomischeontwikkelinggepaardtelatengaanmetneutraleoflievernogpositievenatuurgevolgen(p.8),het“inbeeldbrengenvandeeconomischewaardevannatuur”,“duurzamebenut-tingvandenatuurdoorlandbouw,recreatieenbosbeheer”(p.8)enhetkoppelenvannatuurkwaliteitmetdekwaliteitvano.a.bodemenwater.Mobiliteitkomt“vooralaandeordealshetgaatoverhetverbindenvannatuurgebiedenwaarbijverkeersmaatregelengenomenmoetenworden(pijler1),hetbeherenvanwegbermenopeenmanierdiedenatuurkwaliteittengoedekomt(pijler2)enhetkoppelenvannatuurinvesteringenaananderepubliekeinvesteringen(pijler4)”(p.8).

Desamenwerkingmetandereoverhedenkrijgtopdiverseplaatsenaandacht.HetgaatdaarbijondermeerombijdragenaanderealisatievandeGroeneContour(p.23),hetreke-ninghoudenmetverdrogingbijruimtelijkeontwikkelingen(waterschappenengemeen-ten)(p.25),dereguleringvandeligplekkenvanwoonbotentotgemeentenhetzelfhebbengeregeld(p.27),e.d.Daarbijgaathetnietalleenom‘uitnodigen’enstimulerenmaarookomsturingendoorwerkinginhetruimtelijkspoor.

Het instrument van de aanwijzing van bijzondere provinciale landschappen en natuurge-biedenkrijgtexplicietaandacht,maarbeslotenisomergeengebruikvantemaken.Alsargumentwordtaangegevendatalhetlandschapvanwaardewordtbevonden(p.28).

Landschapkrijgtbeschermingvanwegeecologische,esthetischeencultuurhistorischewaarden.(p.51).Kernkwaliteitenzoals“openheid,rustenstilte,kleinschaligheid,reliëfbele-vingofslagenverkaveling”,zijnuitgewerktindeKwaliteitsgidsUtrechtselandschappenenkrijgenruimtelijkebescherming(p.50)

Dezekernkwaliteitenmoetendaaromdoorvertaaldwordennaarruimtelijkeplannenvangemeenten(p.50).DeoudeBeschermdeNatuurmonumentenworden–andersdanindemeesteandereprovincialenatuurvisies-genoemd,maarkrijgenvooralsnogenkelbeschermingviaNNN(endaarmeezonderexternewerking).Ditzouindetoe-komstkunnenveranderenwanneerdiebeschermingonvoldoendeblijkttezijn(p.26).LandschapselementenkomenopveelplaatsenterugenfinancieringisbeschikbaarvanuitdeSNL.Naastlandschapselementenbestaatookaandachtvoorslootdempingenenlig-plaatsenvanwoonschepenindeVerordeningNatuurenLandschap(p.27)

Belevingvannatuurkrijgtversterkingdooraandachttebestedenaandetoegankelijkheidvannatuur,dekwaliteitteverhogenentewerkenaannatuurindestad(hst.5)Erwordtookuitdrukkelijkveelaandachtbesteedaanfinancieringsmodellen(hst.8)

Almetalisdenatuurvisievolledigwaarhetgaatomdecomponentenvanartikel1.7Wnbmetbovendieneenhogeambitiedienietopvoorhandonrealistischisgeziendeinstru-menten,visieopsturingenhetdenkwerkoverdefinancieringvanhetnatuurbeleid.

Zeelandheeftin2017deNatuurvisieZeelandvastgesteld.Hetbetrefteenuitwerkingvandebeleidskeuzesdieeerderineenin2016vastgesteldekadernotazijngemaakt(p.12).Tekstenbeschrijvenveelalhetbestaandebeleidmetbeperktenieuweambities.Dealge-meneindrukisdatdevisievooral‘behoudend’isenbeperkteambitieuitstraaltenvooraleenbeschrijvinggeeftvandeinzetdienodigisombestaandbeleideninhetverledengemaakteafsprakenteimplementeren.Oudeuitgangspuntenvanhetprovincialenatuur-beleid blijven daarmee gehandhaafd, waaronder bijvoorbeeld geen onteigening van land (alleenvrijwilligebestemmingsveranderingen),geenplanologischeschaduwwerking,etc.(p.13).


Behoudenversterkingvandebiodiversiteitwordenalshoofddoelvandevisieenhetnatuurbeleidgezien(p.9).Daarbijwordthetbegrip‘biodiversiteit’conformhetBiodiversiteitsverdragbreedgedefinieerd:“Hetbetreftzoweldevariatieinsoorten,alsookdeerfelijkevariatiebinnensoortenendevariatieaanlevensgemeenschappenofecosystemen”(p.9).Beleidterinvullingvandeverplichtingvanartikel1.12(1)Wnbkrijgtindenatuurvisieechterbeperkteaandacht.Daarwaarwordtgesprokenover‘proactievesoortenbescherming’gaathetuitsluitendomcompenserendebenaderingeninhetkadervandepassievesoortenbescherming.(p.19)Tenaanzienvanditthemawordentweepilot-projectenaangekondigd,maarzonderverdereduiding.

In§2.2wordtkortgestelddathetNatuurpactdeprovincieeeninspanningsverplichtingoplegt voor het behoud van biodiversiteit buiten het NNN, een beschrijving die vooral betrekkingheeftopdeonderlingeverhoudingtussenRijkenprovincies,maarvoorzichti-gerisdandeverplichtingvanartikel1.12(1)zelf.Erkomeninteressanteactievesoortbe-schermingsprojectenaanbod(indegroenekaders)maardaarbijgaathetprimairompro-jectenvanmaatschappelijkeactoren,waarbijderolvandeprovincielangnietaltijdhelderis.In§2.3wordtkortdeverplichtingvanartikel1.12(1)aangehaald,waarbijverwezenwordtnaarverdereuitwerkingopnota-niveau(p.26).Indecember2018isditonderwerpinderdaadnaderuitgewerktindebeleidsnotaNatuurwetgeving.Deaanpakvanactievesoortenbeschermingkrijgtvolgensdeprovincialereactieophetconceptvanditrapportvoortseenverderedetailleringinbeleidsregelsdieeind2019doorGSwordenvastgesteld.

Hetbeleidterinvullingvan1.12(1)wordtalmetalechterindenatuurvisiezelfnietechtverwoordzoalsartikel1.7Wnbwelvraagt.

HetNNNisvolgensdenatuurvisieopperceelniveauvastgelegdinverordeningRuimte.Hetbeheerwordtfeitelijkbeschreven.Erwordtmeeroppervlakteaangekondigd,maaropgemerktwordtdaternietmeergeldkomtvoorbeheer,waarmeebeheerdusefficiëntermoetgaanwordenuitgevoerd(p.21-22).Denaderetoelichtingindeprovincialereactieophetconceptvanditrapportstelt:“ErkomenelkjaarmeerhectaresviaSVNLinbeheer.ErismaargeldvoordeherijkteEHS.Daarommoeterefficiënterbeheerdwordenenwordentarievensteedsscherpergesteld.ErisookuitbreidingvannatuurbeheerbuitendeherijkteEHSo.a.incompensatiegebieden.Hiervoorkomtextrabudgetbeschikbaar,ofweluithetproject,ofweldoordeprovincie.”Volgensdenatuurvisieblijftvrijwilligheidvanverwervinghetuitgangspuntenwordtafgezienvanonteigening.Enkelezinnenlaterwordtoverigensopgemerkt:“InZeelandhebbenzichooknoggeenagrariërsaangemeldvoorfunctieveranderingeninrichtingvanlandbouwgrondnaarnatuur”(p.34).Watbetreftmonitoringvandevoortgangwordtopgemerkt:“TegenheteindevandelooptijdvandezeNatuurvisiezaldevoortgangvandeontwikkelopgavewordengeëvalueerdenzullendeontwikkelstrategieënzonodigwordenaangepast”(p.34).Ditisopmerkelijkomdattegendietijdnogmaar5jaarresterenvoordedeadline.Volgensdeprovincialereactieophetconceptvanditrapportisditprocesdaaromookinmiddelsinganggezet:“Metbetrokkenpartijen(TBO’s,(koepelsvan)particulierenatuurbeheerders,ZLTOenhetcollectiefvooragrarischnatuurbeheerwordenmomenteelversnellingsstrategieënverkend.Eénervanisdeactievebenaderingvanalleeigenarenvanpercelennieuwenatuur,waarbijookkoppel-kansenmetandereopgavenwordenverkend(water,klimaat,recreatie,landbouw,etc.)alsookeeneventuelegebiedsgerichteaanpak(hierbijwordenookpartijenalswaterschapengemeentenbetrokken).”

Deopgaveis955hectarenieuwenatuurtot2027(p.35).Volgensdeprovincialereactieophetconceptvanditrapportginghetper1januari2019om888ha.

Beleidinzakedesamenhangmetanderebeleidssectoreniszeerbeperkt.Indehoofdstuk-kenwaarindenatuurcentraalstaatkomenheelkortlandbouwenwaterbeleidlangs,maar


slechtsinalgemenezin.Devereisteofgewensteinzetvananderesectoren,waaronderbijv.industrie,mobiliteit,e.d.komenalleenaandeordeinhetkadervan‘natuurverbre-ding’,waarbijevenalsinveelanderenatuurvisiehetaccentligtopvrijwilligemedewerking.BijdragenvanandereactorenaannatuurdoelenwordtbesprokendoordebevindingenvanhetPBLsamentevattenendiverseinitiatieventebeschrijven,maarvaneensterkeeigenvisievandeprovincieisgeensprake.(p.47-57).Deeigenambities(p.57,groenkader)zijnuiterstbeperkt.Inhoofdstuk8isnogweleenniet-limitatiefoverzichtopgeno-menvan“mogelijkeraakvlakkenmetdeviermaatschappelijkeopgavendieonderdeelzijnvandenieuwebegrotingssystematiek”(p.77ev).

Desamenhangmethetbeleidvanandereoverhedenkomtexplicietaanbod(§8.2),maardetekstisalgemeenengaatvooraluitvansamenwerking,uitnodigen,etc.Opandereplaatsen in de natuurvisie worden wel diverse meer concrete voorbeelden van samen-werkingmetandereoverhedenonderdeaandachtgebracht,bijvoorbeeldbetreffendededoorwerkingvanNNNinbestemmingsplannen,demogelijkeaandachtvoorhoutop-standeningemeentelijkeAPV’s,hetbelangvanKRWmaatregelenvanwaterschappenengezamenlijkbermbeheer(p.25).

Het instrument tot aanwijzing van bijzondere provinciale landschappen of natuurgebieden krijgtindenatuurvisiegeenaandacht.Alsactiewordtwelgeformuleerd:“Onderzoekenmogelijkhedenvooraanwijzingvanstimuleringsgebiedenvoorlandschappelijkeontwikke-ling,”maardaarbijwordtverwezennaarhetkadervandetoekomstigeOmgevingswet(ziebijlageIbijdenatuurvisieenhst.7).Landschapsbeschermingkrijgtinvergelijkingmetveelandereonderwerpenwatmeeraandachtenishetonderwerpvanwathogereambities.Zobestaatdeambitietothet“aanwijzenenbeschermenvanlandschappen,landschap-selementen en cultuurhistorische elementen van provinciaal belang via de Verordening RuimteProvincieZeeland”(p.74).Ookbestaataandachtvooractieflandschapsbeheerenvoorlandschapselementen,alishetvaakzonderformuleringvanconcretedoelstellingen.Interessant (mede ten opzichte van andere natuurvisies) is wel de bijzondere aandacht voor natuurwaarden die onderwerp van bescherming waren van het oude Beschermde Natuurmonumenten-instrument:alsambitiewordtgeformuleerd,de“verdereuitwerkinginhetprocesvantotstandkomingvandeprovincialeOmgevingsvisie(2018-2024)vandewijzewaaropomgevingskwaliteiten(rust,rust,stilte,weidsheid,openhorizonenduister-nis)beschermdkunnenworden”(p.74).InmiddelsisdituitgewerktviadebeleidsnotaWetnatuurbeschermingendeOmgevingsverordening2018.

Natuurverbredingennatuurbelevingvormensamenéénvandepijlersvanhetbeleid.

Ditonderwerpwordtverderuitgewerktindehoofdstukken5en6vandenatuurvisie.Toegankelijkheidvannatuurisdaarbijeenbelangrijkissue.Inhetvoorwoordgeeftdegedeputeerdeaandatin201695%vandenatuurtoegankelijkwasvoorhetpubliek.

Vanuithetbegrip‘visie’isinteressantdateenherstelvisievoordeOosterschelde,meteendoorkijknaar2075,zalwordenopgesteld.

Almetalkentdenatuurvisieveelfeitelijke(bovendienvaakoppervlakkige)beschrijvin-genwaaruitweinigambitieen‘drive’spreken.Datbegintalinheteerstehoofdstukdatbeperktistoteenopsommingvanfeitelijkheden.Veelonderdelenvanartikel1.7krijgenindenatuurvisiegeenofslechtsbeperkteaandacht,zonderechtebeleidsvisie-beschrij-vingen.Eenvandeweinigeuitzonderingenzijndeonderwerpenlandschapsbeschermingennatuurverbredingen–beleving.Deprovincialereactieophetconceptvanditrapportmaaktechterwelduidelijkdaterveelmeergebeurtenmeerambitiebestaatdandevisie‘uitstraalt’.Zozijnveelonderwerpen,waaronderactievesoortenbeschermingennatuur-beleving,uitgewerktinrecentenota’senwordtermetstakeholdersgezochtnaarmanie-renomhetNNN-realisatieteversnellen.


Zuid-Hollandheeftin2012deBeleidsvisieGroenvastgesteld(deonderdelenBiodiversiteiten(herijkte)EHSwerdeninjanuari2013vastgesteld),welkevisievanafdeinwerkingtre-dingvandeWnbdienstdeedalsnatuurvisieindezinvandewet.DeBeleidsvisieisbegin2019vervangendoordeVisieRijkeGroenblauweLeefomgeving(VisieRGBL).DezenieuwevisieheeftondermeerdestatusvannatuurvisieindezinvandeWetnatuurbeschermingenvormteenbouwsteenvooreentoekomstigeOmgevingsvisie,dieeveneensinontwik-kelingis.

DeBeleidsvisieGroen(overigensnietbeschikbaaropinternet,behalveeenscanvan12oktober2012)legtdenadrukopderealisatievaneenherijkteEHS(NNN),Natura2000-doelenendeversterkingvanrecreatieenlandschap.Daarnaastiserwataandachtvoorderelatiesnatuur-landbouw-water.Formuleringenzijnveelalwelwatalgemeen.

DeVisieRGBLkentnetalsveelanderevisiesformuleringendiepassenbijvermaatschap-pelijkingvannatuur:“Webenuttendedynamiekindesamenlevingengevenruimteaanhetoplossendvermogenvanpartnersinonderzoek,beleidenuitvoering.Wegaanopzoeknaarkoppelkansen”(p.6).Deprovinciedurftechterookhogeambitiesuittesprekenten aanzien van biodiversiteitsbehoud en –herstel, met bovendien veel componenten die vernieuwendzijntenopzichtevanveelanderevisies.Hetgaatdaarbijondermeeromhetversterkenvanderelatietussengezondheidennatuur,stadsnatuurenhetbiedenvankansenvoorkinderenomincontacttezijnmetnatuur.Deverschillentussenoudennieuwbeleidzijnoverzichtelijkweergegevenineentabel(bijlage2bijdeVisieRGBL).

Watbetrefthetbeleidterinvullingvanartikel1.12(1)zietdeprovinciehetbehoudenversterkingvanbiodiversiteitexplicietalsaanvullendeopgavetenopzichtevangebie-denbeleid:“Daarnaastligtereenaanvullendeopgavevoorhetbehoudendeversterkingvandebiodiversiteit.DezeopgavekomtbovenopdeaanpakvandenatuuropgaveinhetnatuurnetwerkNederland(NNN)ennatura2000-gebieden”(PSbesluit7103totvaststel-lingvandeontwerp-visieRijkeGroenblauweLeefomgeving,juni2018).Dezeovertuigingkomtterugindevisie:“Eentoenamevandesoortenrijkdomen-omvangwordtbereiktinonzerecreatieveenagrarischegebiedenenindesteden,waardebiodiversiteitmettientallenprocententoeneemtdoornatuurinclusiefbouwenenhetrealiserenvaneenhogevariatieaanstedelijkebiotopen.”(p4).Ternadereinvullingheeftdeprovincieondermeeractiefsoortenbeleidvoor40icoonsoortenontwikkeld:“Deactievebeschermingvansoortengevenwevormaandehandvan40icoonsoorten.Weontwikkelen,samenmeteentaskforce,projectenenstimulerenkleinereinitiatievenuitdesamenlevingdieicoonsoortenenhunbiotopenverderhelpen”(VisieRGBL,dec2018,p.21).Hetgaathierbijookomsoortendie“staanvooreenbepaaldbiotoopwaarookanderebeschermdesoortentoebehorenen/ofvanprofiterenofinrelatietotmeermaatschappelijkdoelen”(VisieRGBL,dec2018,p.23).Ervallenechterookeenaantalalgemenesoortenonderinverbandmetdebeleefbaarheidvannatuur.BijzonderisdatdeprovincieerookvoorgekozenheeftomdeEuropesesteur(Acipensersturio)alsicoonsoortaantemerken.DezesoortisvolgensdeIUCNinheelEuropaernstigbedreigdenisin1952voorhetlaatstineenNederlandseriviergevangen(daarnanogwelregelmatigindeNoordzee).Inmiddelshebbenenkelejarengeledenexperimenteleuitzettingenplaatsgevonden(doorWNFenARKNatuurontwikkeling)tervoorbereidingvaneenherintroductieprogramma.Debereid-heidvandeprovincieomzichvoordezesoortsterktemakensluitgoedaanbijdestriktbeschermde status van deze soort onder diverse verdragen (Verdrag van Bern, Verdrag vanBonn,Osparverdrag)endeHabitatrichtlijn.

Icoonsoortenkomenopdiverseplaatsenindevisieenonderliggendestukken(Uitvoeringsagenda)terugmaareenheelconcretekoppelingtussenditbeleidenhetinvul-lenvandeverplichtingvanartikel1.12(1)blijftzwak.Formuleringenzijntamelijkalgemeenzonderkoppelingmetspecifiekesoortenendeinzetkansterkafhankelijkzijnvaniniti-atievenvanderden(bijv.viadeingesteldesubsidieregeling).Echteregiegerichtophet


realiserenvaneengunstigestaatvaninstandhoudinglijktdaarmeeteontbreken,althans,afgaandeopdetekstvandenatuurvisie.

DeinzetopNNNenNatura2000wordtvoortgezetmaarmetmeernadrukophetmetstakeholdersgezamenlijkmakenvangebiedsplannenenhetontlastenvangebiedskernendoorrecreatieteconcentreren(‘recreatievemagneetplekken’).

Desamenhangmetanderesectorenwordtmetdevisieookversterktmethogeambities:“Deagrarischesectorisduurzaamennatuurinclusief.Opbasisvannieuweverdienmo-dellenenhetafzettenvanproductenineenhogermarktsegment,produceertdesectorcirculair,gaatommetdebodemdalinginhetGroeneHart,isenergieneutraalenklimaat-adaptiefengezondvoormens,dierenomgeving.Wijstrevennaarhettelenvanonsbasis-voedselinonzeeigenprovincie.”(p4-5).Klimaatbestendigennatuur-inclusiefbouwenopbasisvaneenscorekaartisookeenexplicieteambitie(p13).Ditleidtooktotpassagesoverdesamenwerkingmetandereoverheden.Eriseenafzonderlijkhoofdstukopgenomenoversturingengovernance,maarofvanechtesturingsprakeiskanbetwijfeldwordenaangeziendevisiehetvooralheeftover‘betrekkenbij’,‘partnerszoeken’en‘uitnodigen’.

DeVisieRGBLmaaktmeldingvanhet‘bijzonderProvinciaalLandschapMidden-Delfland’.Ditgebiedisaangewezenvanaf14nov2017vooreenperiodevan8jaarmeteentus-sentijdseevaluatie.Devisiegaatechternietinophetbrederebeleidtenaanzienvandegebruikmakingvanditinstrumentindeprovincie.

Hetversterkenvanrecreatieveenbelevingswaardene.d.krijgtveelaandacht.Veelaan-dachtwordtbesteedaanhetkansenbiedenvoorkinderenommetnatuuroptegroeien.Zowordtdeprovincieo.a.gezienalseen“paradijsvoorkinderenmetspeelnatuur,groen-blauweschoolpleinen,ontdekkingsplekkenenklimbomen.”(p.4)

BijzonderisondermeerdegrotenadrukindeVisieRGLopderolvannatuurbijhetgezondermakenvanmensen:gewezenwordtondermeeropsocialesamenhangenstressverminderenvianatuur,aandachtvoorcultureleenspirituelewaarden,hetkansengevenaankinderenomdenatuurteervaren,meergroenindestadtegenhittestresswordenallemaalgeambieerd.HetvoorwoordvandeVisieRGBLstelt:“Eenecosysteeminbalansvormtdebasisvoorwelvaartenwelzijn.Omdattebereikenishetnodigdatwedebandtussenmensennatuurherstellen.Datbegintbijjongeren.”

IndeVisieRGBLkomendemeesteonderwerpenvanartikel1.7Wnbexplicietaanbodmetduidelijkhogerebeleidsambitiesdandevorigevisie.Deuitwerkingvandieambitieszijnechtervaaktamelijkalgemeenmetvooraleengroteafhankelijkheidvaninzetvanofsamenwerkingmetexternepartners.Ditkenteengrootrisicovanhetniethalenvanambi-tieswanneerdezeinzetvanpartnerstegengaatvallen.Twijfelsoverdedaadwerkelijkenatuurwinstrijzenookdoordenadrukdiewordtgelegdopintegraaldenkenenkoppel-kansen,echterzonderaandachtvoorjuridischewaarborgendatditOmgevingswet-denkenookdaadwerkelijktotnatuurwinstgaatleiden.Dezezorgneemttoedoorformuleringendieruimtegevenomtochinconcretesituatiesdeeconomieprioriteittegeven.Denkdaar-bijbijvoorbeeldaanformuleringenzoals:“Destrengebeschermingvanbijzonderenatuur-gebiedendwingtonsomgoednatedenkenovernieuwemaatschappelijke,economischeenruimtelijkeontwikkelingen.Economieenecologieinbalans,datzorgtvoordraagvlakvoornatuur.”(p22).Vandiversecomponentenontbreektookeennadereinvullingvanhoebepaaldeambitieswordennagestreefd(bijv.meerconcretemaatregelenterrealisatievandeGSvIvansoortenindezinvanart.1.12(1)).Samenvattendisersprakevantamelijkuitvoerigenambitieusbeleidmetrelatiefvernieuwendeelementen,maariserredentotzorgoverdeuitvoeringendedaadwerkelijkenatuurwinst.


decentraal natuurbeleid onder de · de samenhang tussen het natuurbeleid van de provincie en het...

Documents