EC 211 105

เนองจากราคาสนคาหรอบรการจะถกก าหนดจากอปสงคและอปทานของสนคาหรอบรการชนดนน ดงนนจงจ าเปนอยางยงทจะตองท าความเขาใจเกยวกบอปสงคและอปทาน ในบทนจะกลาวถงความหมายของอปสงคตลาด อปสงคทข นอยกบอปสงคของบคคลอน ตวแปรทมอทธพลตออปสงคตลาด ความสมพนธของเสนอปสงค เสนรายรบเฉลย เสนรายรบเพมและเสนรายรบรวม ความยดหยนของอปสงค ความหมายของอปทาน และความยดหยนของอปทาน ตลอดจนถงการก าหนดขนเปนราคาดลยภาพ

เสนอปสงคของตลาด (Market Demand Curve)

อปสงค (Demand) หมายถง จ านวนสนคาหรอบรการทผบรโภค (1) ปรารถนา หรอตองการสนคานน (desire for a good) (2) พรอมมความสามารถจายเงนเพอซอสนคา (ability to pay for a good) และ (3) เตมใจจายเงนเพอซอสนคาหรอบรการนน (willingness to pay for a good) ณ ระดบราคาตางๆ กนของสนคาหรอบรการนน ภายในระยะเวลาทก าหนดให

ถาน าเอาจ านวนสนคาชนดหนงทผซ อแตละคนตองการซอ ณ ระดบราคาตางๆ กนของสนคาชนดนน มารวมกนเขาดวยกนกจะไดอปสงคตลาด (Market Demand) ซงบอกใหทราบถงปรมาณซอสนคาหรอบรการชนดหนงทงหมดในตลาด ณ ระดบราคาตาง ๆ กน ดงนนเสนอปสงคตลาด จงแสดงความสมพนธระหวางราคาและปรมาณความตองการของผบรโภคทกๆ คน โดยการรวมจ านวนของสนคาซงผบรโภคแตละคนเตมใจและสามารถทจะซอ ณ ทกๆ ระดบราคาทก าหนดให

สมมตผบรโภคทงหมดส าหรบการซอสนคา X ในตลาดม 2 คน โดยมตารางอปสงคของผบรโภคทง 2 ราย เปนดงตารางท 3 – 1

บทท 3 อปสงค และ อปทาน

(Demand and Supply)

EC 211 106

ตารางท 3 – 1 ตารางอปสงคส าหรบสนคา X ของผบรโภค

ราคา (บาท/หนวย)

ปรมาณซอของคนท 1 (หนวย)

ปรมาณซอของคนท 2 (หนวย)

อปสงคตลาด (หนวย)

50 30 80 110 40 40 90 130 30 50 100 150 20 60 110 170 10 70 120 190

จากตารางท 3 – 1 เมอรวมจ านวนสนคาทผซ อแตละคนตองการซอ ณ ระดบราคาตางๆ กนของสนคาชนดนนเขาดวยกน กจะไดอปสงคตลาด (Market Demand) ซงบอกใหทราบถงปรมาณซอสนคาทงหมดในตลาด ณ ระดบราคาตาง ๆ กน

เมอน าความสมพนธระหวางราคาและปรมาณซอสนคาของผบรโภคแตละรายมาเขยนเปนกราฟจะไดเสนอปสงคของบคคล และสามารถหาเสนอปสงคตลาดได โดยการรวมจ านวนของสนคาซงผบรโภคแตละคนเตมใจ และสามารถทจะซอ ณ ทกๆ ระดบราคาทก าหนดให

รปท 3 –1 การหาเสนอปสงคตลาดจากอปสงคของบคคล

QX QX

0 0 0

ผบรโภคคนท 2 PX ฿/Unit

PX ฿/Unit

PX ฿/Unit ผบรโภคคนท 1 ตลาด

130 110

DX DX1 DX2 10

20

30

40

50

10

20

30

40

50

20

50

10

30

40

90 110 120 190 170 40 80 60 QX 30 150 70 50 100

EC 211 107

เสนอปสงค (Demand Curve) ซงแสดงความสมพนธระหวางราคาสนคาชนดหนงกบปรมาณซอสนคาชนดนนของผบรโภค ในเวลาใดเวลาหนง ในตลาดแหงหนง ลกษณะของเสนอปสงคจะทอดลงจากซายไปขวาและมความชน (slope) เปนลบ กลาวคอ เมอราคาสนคาชนดนนลดต าลง ปรมาณความตองการซอสนคาชนดนนจะเพมขน และเมอราคาของสนคาชนดนนเพมขน ปรมาณความตองการซอสนคาชนดนนจะลดลง โดยสมมตใหปจจบนอนๆ คงท (all other things being equal) ดงนน ในการเขยนเสนอปสงค จงใหแกนนอนแสดงถงปรมาณสนคาทผซ อตองการซอ (quantity demanded: Qd) และแกนตงแสดงถงราคาตอหนวยของสนคา (Price: P) จากรปท 3 – 1 ผบรโภคทงหมดส าหรบการซอสนคา X ในตลาดม 2 คน และเสนอปสงคส าหรบสนคา X ของผบรโภคคนท 1 และคนท 2 เปนดงรป ในการหาเสนอปสงคของตลาด หาไดจากการรวมกนของปรมาณความตองการของผบรโภคทกๆ คน ณ แตละระดบราคา เชน ณ ระดบราคา 10 บาท/หนวย ผบรโภคคนท 1 เตมใจและสามารถซอสนคา X จ านวน 70 หนวย และผบรโภคคนท 2 เตมใจ และสามารถซอสนคา X จ านวน 120 หนวย ดงนน ณ ระดบราคา 10 บาท/หนวย จ านวนสนคา X ทผบรโภคทกคนเตมใจและสามารถซอไดจ านวน 190 หนวย และระดบราคา 20 บาท/หนวย ผบรโภคคนท 1 เตมใจและสามารถซอสนคา X ไดจ านวน 60 หนวย และผบรโภคคนท 2 เตมใจและสามารถซอสนคา X ไดจ านวน 110 หนวย เมอรวมจ านวนซอสนคา X ทงหมดเขาดวยกน จะไดอปสงคตลาดทราคา 20 บาท/หนวย ปรมาณซอเทากบ 170 หนวย และสามารถพจารณาไดในท านองเดยวกน ณ ระดบราคาตาง ๆ กน เมอลากความสมพนธระหวางราคาและปรมาณความตองการซอสนคาทงหมดของผบรโภคทกๆ คน กจะไดเสนอปสงคตลาด ( Market Demand)

การรวมเสนอปสงคของบคคลเขาดวยกน เพอหาเสนอปสงคของตลาดใชไมไดทกกรณ เพราะในบางกรณปรมาณการซอของบคคลหนงขนอยกบการตดสนใจในการซอของบคคลอน จะสงเกตเหนไดวาในบางกรณ คอ

(1) บางคนซอสนคาไมมาก เพอใหเกดความพอใจตามทตองการ แตซอสนคาเพอใหเกดความประทบใจกบผอน ซงเปนการซอสนคาเพอความโออวดมากกวาเพอบ าบดความตองการ (conspicuous consumption)

(2) นสยการซอของบคคลบางคนไดรบอทธพลจากการบรโภคของบคคลอนทเขาเกยวของดวยหรอตดตอดวยเปนการเลยนแบบการบรโภค (demonstration effect)

(3) ผบรโภคบางคนซอสนคา เนองจากฐานะทางสงคม

EC 211 108

ดงนน ผลลพธคอจ านวนสนคาทผซอคนหนงซอ จะขนอยกบพฤตกรรมของผบรโภครายอน ซงในกรณเชนนเสนอปสงคของบคคลจะไมเปนอสระ อปสงคจะขนอยกบปจจยอน ๆ จะตองใชวธการทซบซอนเพอหาอปสงคตลาด

อปสงคทขนอยกบอปสงคของบคคลอน

ดงทกลาวแลววาในความเปนจรงแลวอปสงคตอสนคาของบคคลหนงอาจมลกษณะไมเปนอสระโดยจะขนอยกบพฤตกรรมในการซอของบคคลอน หรอกลาวอกนยหนงคออปสงคของบคคลหนงอาจขนกบอปสงคของคนอน ๆ อกจ านวนหนงทซอสนคาเดยวกนกบเขา ดงนนการหาอปสงคตลาดโดยการรวมอปสงคของผบรโภคแตละคนเขาดวยกนจงมความยงยากมากกวาในกรณทอปสงคของแตละบคคลเปนอสระตอกน

ในกรณทอปสงคขนกบอปสงคของบคคลอนเรยกวาม ผลกระทบภายนอก (NNeettwwoorrkk eexxtteerrnnaalliittiieess)) เกดขน ดงนน ดงนน NNeettwwoorrkk eexxtteerrnnaalliittiieess จงหมายถง การทอปสงคของผบรโภคคนใดคนหนงทมตอสนคาชนดหนงไดรบผลกระทบจากจ านวนของคนทซอสนคาชนดนน โดย NNeettwwoorrkk eexxtteerrnnaalliittiieess อาจเปนไปไดทงในทางทเปนบวกและในทางทเปนลบอาจเปนไปไดทงในทางทเปนบวกและในทางทเปนลบ

Network externalities จะมคาเปนบวก (Positive NNeettwwoorrkk eexxtteerrnnaalliittiieess) ถาหากปรมาณอปสงคของผบรโภคคนหนงเพมขน โดยเปนผลจากการทผบรโภคอน ๆ ซอสนคานนเพมขน

Network externalities จะเปนลบ (Negative NNeettwwoorrkk eexxtteerrnnaalliittiieess) ถาหากปรมาณอปสงคของผบรโภคคนหนงเพมขน โดยเปนผลจากการทผบรโภคอนๆ ซอสนคานนนอยลง

ผลของสมยนยม (The Bandwagon Effect)

ผลของสมยนยม (Bandwagon Effect) เกดขนเมอบคคลใดบคคลหนงมความตองการสนคาหรอบรการสนคาชนดหนงเพมขนเนองจากมบคคลอนบรโภคหรอตองการบรโภคสนคาหรอบรการชนดเดยวกนนน ดงนนความตองการซอสนคาชนดนเกดจากการทบคคลซอสนคาเพราะตองการใหเปนไปตามสมยนยม ซอเพราะสนคานคนสวนใหญตางกซอ ตองการมสนคานนเพราะคนอนสวนใหญลวนมเชนกน ท านองวาเหนคนอนม กตองการมสนคา

EC 211 109

หรอบรการนนดวยทง ๆ ทความจรงแลวอาจยงไมมความจ าเปนทจะตองบรโภคสนคานนจรงๆ สนคาประเภทเหลานสวนมากไดแก สนคาฟมเฟอย หรอ สนคาทเปนแฟชน หรอสนคาสมยนยมทผบรโภคมกจะมความเหอ ตองการอวดอาง หรอแสวงหาความมหนามตาใหทดเทยมกบบคคลอน ๆ เชน การมรถยนตรนและรปแบบทคนอนนยม การมเครองประดบ การรบประทานอาหารตามภตตาคารหรหรา การใสเสอผาอาภรณตามสมยนยม และตามแบบคนอน เปนตน

ดงนน ผลของสมยนยม (Bandwagon Effect) จงเขาขายเปน Network Externalities ทเปนบวก (Positive NNeettwwoorrkk eexxtteerrnnaalliittiieess) คอการทปรมาณซอของสนคาของผบรโภคคนหนงเพมขน เมอจ านวนผซอสนคานนเพมมากขน

รปท 3 – 2 ผลของสมยนยม(Bandwagon Effect)

จากรปท 3 – 2 ใหแกนนอนแทนปรมาณสนคา แกนตงแทนราคาสนคา ถาตอนแรกอปสงคตลาดในความคดของผบรโภคสวนใหญ คอ D20 โดยคดวาจะมผซอเพยง 20,000 คน ตอมาสมมตวาผบรโภคคดวาจะมผซอมากขนเปน 40,000 คน เสนอปสงคกจะเคลอนยายไปทางขวาเปลยนเปน D40 ดวยเหตผลท านองเดยวกนน เมอผบรโภคมมากขนเสนอปสงคกจะเลอนไปเปน D60 , D80 และ D100 ตามล าดบ เมอลากตอจดความสมพนธระหวางราคากบ

Bandwagon Effect Pure Price Effect

ปรมาณ (พนหนวย)

D20 D40

ราคา (฿)

Demand

0 20 40 60 80 100 48

20

30

D60 D80 D100

EC 211 110

ปรมาณซอตามอปสงคตางๆ เหลานจะไดเปนเสนอปสงคตลาดซงอปสงคตลาดจะมความยดหยนมากกวาเสนอปสงคสวนบคคล และแสดงใหเหนวา เมอราคาเทากบ 30 บาท ปรมาณซอเทากบ 40,000 หนวย และเมอราคาลดลงเปน 20 บาท ปรมาณซอจะเพมเปน 80,000 หนวย

จะเหนวาผลของการลดลงของราคาจะท าใหปรมาณซอเพมขนจาก 40,000 หนวย เปนเพยง 48.000 หนวยเทานน ผลเชนนเรยกวา ผลทางดานราคาทแทจรง (Pure Price Effect) สวนทเพมจาก 48,000 หนวยเปน 80,000 หนวยนนเปนผลของสมยนยม (Bandwagon Effect)

ผลของความอยากเดน (The Snob Effect)

ผลของความอยากเดน (The Snob Effect) เปนสงตรงกนขามกบผลของสมยนยม กลาวคอ บคคลใดบคคลหนงมความตองการสนคาหรอบรการชนดหนงลดลงเนองจากมบคคลอนบรโภคหรอตองการสนคาหรอบรการชนดเดยวกน ดงนนผลของความอยากเดนจงเกดจากการทบคคลปรารถนาจะเปนเจาของสนคาใดเพยงผเดยวและตองการใหแตกตางจากผอน ถาบคคลอนเปนเจาของสนคานนจ านวนนอยลง ปรมาณอปสงคจะยงมากขน ท านองวาไมตองการท าอะไรเหมอนคนอน ลกษณะเชนนมกเกดขนกบบคคลทตองการเดนหรอท าอะไรทไมมใครท าตามหรอไมท าตามผใด หรอเปนบคคลทมกจะท าอะไรทสวนทางกบคนอนเสมอไป เนองจากเหนวาจะท าใหตนเองดอยไป

ดงนน Snob Effect จงเขาขาย Network Externalities ทเปนลบ(Negative Network Externalities) คอ การทปรมาณซอของสนคาของผบรโภคคนหนงลดลง เมอจ านวนผซอสนคานนเพมมากขน

EC 211 111

รปท 3 – 3 ผลของความอยากเดน (The Snob Effect)

จากรปท 3 – 3 ใหแกนนอนแทนปรมาณสนคา แกนตงแทนราคาสนคา ถาตอนแรกอปสงคตลาดในความคดของผบรโภคคอ D2 โดยคดวาจะมผซอเพยง 2,000 คน ตอมาสมมตวาผบรโภคคดวาจะมผซอมากขนเปน 4,000 คน เสนอปสงคจะเปลยนเคลอนยาย (shift) ไปในทางลดลงจาก D2 เปน D4 เนองจากสนคานนมผซ อมากท าใหคณคาลดลง ดวยเหตผลในท านองเดยวกนน เมอผบรโภคมมากขน เสน อปสงคจะเลอนไปเปน D6 และ D8 ตามล าดบ เมอลากตอจดความสมพนธระหวางราคากบปรมาณซอตามอปสงคตาง ๆ เหลานจะไดเ สน อปสงคตลาดซงมความยดหยนนอยกวาเสนอปสงคสวนบคคล และแสดงใหเหนวา เมอราคาลดลงจาก 30,000 บาท เปน 15,000 บาท ถาไมม Snob Effect ปรมาณซอจะเลอนไปตามเสน D2 ท าใหเพมขนมากจาก 2,000 หนวย เปน 14,000 หนวย แตการทม Snob Effect ท าใหปรมาณซอเพมเพยงจาก 2,000 หนวย เปน 6,000 หนวยเทานน

8 Demand

ปรมาณ (พนหนวย) 2 4 14 6 Pure Price Effect

Snob Effect Net Effect

D8

D6

0

D2

D4

15,000

30,000

ราคา (฿)

EC 211 112

ปจจยทมอทธพลตออปสงคของตลาด

ในการพจารณาถงปจจยทมอทธพลตอปรมาณความตองการสนคาและบรการชนดหนง (Qd) ในขณะใดขณะหนง จะพบวามอยหลายปจจยซงขนอยกบสนคานนวาเปนสนคาอะไรแตปจจยหลก ๆ ไดแก

1. ราคาของสนคาหรอบรการชนดนน (Price: P)

2. รายไดของผบรโภค หรออ านาจซอ (Income: I)

3. ราคาของสนคาทเกยวของ ทงราคาสนคาทใชทดแทนกน และสนคาทใชประกอบกน (Price of other good: P0)

4. รสนยมของผบรโภค (Taste: T)

5. การคาดคะเนของผบรโภคทมตอราคาสนคาในอนาคตและตอระดบรายได(Expectation: E)

6. จ านวนของผบรโภค (Number of consumer: N)

7. ปจจยอนๆ ทงหมด ซงอาจจะมอทธพลตอปรมาณความตองการสนคา

ปจจยเหลานจะมอทธพลตอความตองการสนคาเกอบทกชนด แตผลกระทบของปจจยแตละตวจะแตกตางกนออกไปตามชนดของสนคา

ในทางคณตศาสตร ฟงกชนอปสงคส าหรบสนคาชนดหนง (Demand function) ซงแสดงความสมพนธระหวางปรมาณความตองการสนคาชนดหนง กบตวแปรทมอทธพลตอความตองการสนคานน สามารถเขยนไดดงน

Qd = ( P , I , P0 , T , E , . . . )

ถงแมวาฟงกชนอปสงคจะแสดงใหเหนวา ปรมาณความตองการซอสนคาชนดหนงขนอยกบปจจยหลายอยางประกอบกน แตเนองจากในการอธบายไมสามารถทจะแสดงใหเหนพรอมๆ กนไดวาปจจยแตละตวมสวนก าหนดปรมาณซอมากนอยเพยงใด ดงนน ในการวเคราะหทางเศรษฐศาสตรจงมกจะอธบายความสมพนธของตวแปรเพยง 2 ตว และสมมตใหตวแปรอนๆ คงทไมมสวนในการก าหนดปรมาณซอ (the ceteris paribus)

EC 211 113

ในการพจารณาเสนอปสงค (Demand Curve) ซงแสดงความสมพนธของปรมาณความตองการซอสนคาชนดหนงและราคาสนคาชนดนน โดยปจจยอน ๆ ทก าหนดอปสงคคงท ดงนน สมการอปสงคแสดงไดดงน

Qd = ( P)

โดยปรมาณความตองการซอของสนคาชนดหนงจะมากนอยเพยงใดจะขนอยกบราคาของสนคาชนดนน เมอก าหนดใหปจจยอน ๆ ทก าหนดอปสงคคงท

การเปลยนแปลงของเสนอปสงค

การเปลยนแปลงของเสนอปสงคม 2 แบบ คอ

1. การเปลยนแปลงปรมาณซอ (change in quantity demanded)

เมอราคาสนคาชนดนนเปลยนแปลงโดยทตวแปรอนๆ คงท ยงผลใหปรมาณซอสนคาชนดนนเปลยนแปลงไป และเรยกการเปลยนแปลงเชนนวา การเปลยนแปลงของปรมาณซอ(change in quantity demanded) ซงจะเปนการเปลยนแปลงเคลอนยายภายในเสนอปสงค(move along the demand curve) โดยเมอราคาสนคาลดลง ปรมาณความตองการซอจะเพมขน และเมอราคาสนคาเพมขน ปรมาณซอจะลดลงดงรปท 3 – 4

รปท 3 – 4 การเปลยนแปลงปรมาณซอ (change in quantity demanded)

Q2 ปรมาณซอ (Q)

ราคา (P)

0 D

P1

Q1

P2

A

B

EC 211 114

จากรปท 3 – 4 เมอปจจยอน ๆ ทก าหนดอปสงคคงท ถาราคาสนคาลดลงจาก OP1 บาทตอหนวย เปน OP2 บาทตอหนวย จะท าใหปรมาณความตองการซอสนคาเพมขนจาก OQ1 หนวย เปน OQ2 หนวย การเปลยนแปลงเชนนเปนการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอ โดยจะเคลอนยายจากจด A เปนจด B ซงเปนการเคลอนยายภายในเสนอปสงค

2. การเปลยนแปลงในอปสงค (change or shift in demand)

การเปลยนแปลงของปรมาณซอ อนเนองมาจากการเปลยนแปลงของตวก าหนดอปสงคตวหนง หรอมากกวาหนงตว โดยทราคาสนคาชนดนนคงท เรยกวา การเปลยนแปลงในอปสงค (change or shift in demand) ท าใหเสนอปสงคเปลยนแปลงเคลอนยายไปทงเสน ตวอยางเชน เมอผบรโภคมรายไดเพมขน จะท าใหปรมาณความตองการซอเพมขนทงๆ ท ราคาสนคาชนดนยงคงเดมอย ท าใหเสนอปสงคเคลอนยายไปทางขวามอของเสนเดม และในทางตรงกนขาม เมอรายไดลดลง ท าใหปรมาณซอลดลง เสนอปสงคจะเคลอนยายไปทางซายมอของเสนเดม หรอในกรณทปจจยอน ๆ ทก าหนดอปสงค เปลยนแปลง เชน ราคาของสนคาทใชทดแทนกนได ราคาของสนคาทใชประกอบกนได รสนยม ฯลฯ เปลยนแปลง โดยทราคาสนคาชนดนนคงท จะมผลตอการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอของสนคาชนดนน โดยจะท าใหเสนอปสงคเคลอนยายเปลยนแปลงไปทงเสน

รปท 3 – 5 การเปลยนแปลงในอปสงค (Shift in demand)

D2

ปรมาณซอ (Q)

ราคา (P)

0

D

P

Q2 Q Q1

E F

D1

A

EC 211 115

จากรปท 3 – 5 เมอผบรโภคมรายไดเพมขนจะท าใหปรมาณความตองการซอเพมขนทงๆ ท ราคาสนคาชนดนยงคงเดมอย ท าใหเสนอปสงคเคลอนยายจากเสน D ไปทางขวามอเปนเสน D1 และในทางตรงกนขามเมอรายไดลดลงท าใหปรมาณซอลดลง เสนอปสงคจะเคลอนยายจากเสน D ไปทางซายมอเปนเสน D2 หรอเมอราคาสนคาทใชทดแทนกนไดมราคาสงขน จะท าใหปรมาณความตองการซอสนคาชนดนเพมขน ซงมผลใหเสนอปสงคเคลอนไปทางขวามอจากเสน D เปนเสน D1 และในทางตรงกนขาม ถาราคาสนคาทใชทดแทนกนไดมราคาถกลง จะท าใหปรมาณความตองการซอสนคานลดลง ซงมผลใหเสนอปสงคเคลอนยายไปทางซายมอ จากเสน D เปนเสน D2

รายรบรวม รายรบเฉลย และรายรบเพม (Total Revenue, Average Revenue and Marginal Revenue)

จากทไดทราบแลววา เสนอปสงคแสดงถงปรมาณสนคาสงสดทผบรโภคเตมใจและสามารถจายซอสนคา ณ ระดบราคาตางๆ หรออาจกลาวไดวา เปนเสนทแสดงถงราคาสงสดทผซ อเตมใจทจะจายใหกบผขาย เพอใหไดสนคาในปรมาณตาง ๆ กน

รปท 3 – 6 เสนอปสงคหรอเสนรายรบเฉลยของธรกจ

ปรมาณซอ (Q)

ราคา (P)

0 A

P

Q

A

Demand Curve

EC 211 116

จากรปท 3 – 6 เสน AA คอเสน Demand ในสนคาของผผลตคนหนง เมอราคาสนคาเทากบ OP บาทตอหนวย ปรมาณความตองการซอเทากบ OQ หนวย หรออาจพจารณาอกอยางไดวา ถาผผลตเสนอขายปรมาณ OQ หนวย ราคาขายสงสดทผผลตสามารถจะตงขน และใหเกดความตองการ OQ หนวยจะเทากบ OP บาทตอหนวย ดงนนราคา OP ส าหรบผผลตแลว กคอ รายรบตอหนวยของสนคาทขายได หรอรายรบเฉลยตอหนวย (Average Revenue: AR) ของผผลต ดวยเหตนเสนอปสงค จงเปนเสนรายรบเฉลยดวยในขณะเดยวกนจากเสนอปสงคจะท าใหทราบถงจ านวนเงนทจายซอสนคา ซงรายจายซอสนคาของผบรโภคถามองในแงของผขายกคอรายรบจากการขายสนคานนเอง ดงนนการหารายรบรวมจงพจารณาไดจากเสนอปสงค

รายรบรวม(Total Revenue: TR)

รายรบรวม(Total Revenue: TR) หมายถง รายรบทงหมดทไดรบจากการขายสนคา โดยหาไดจากราคาตอหนวยของสนคา (P) คณดวยจ านวนสนคาทขายไดซงคอปรมาณซอ(Q)

TR = P . Q

จากรายรบรวม สามารถหารายรบเฉลย และรายรบเพมได

รายรบเฉลย (Average Revenue: AR)

รายรบเฉลย (Average Revenue: AR) หมายถง รายรบเฉลยตอหนวยของสนคา โดยหาไดจากรายรบรวม หารดวยปรมาณสนคาทขายได และจะไดวา รายรบเฉลย จะเทากบราคาตอหนวยของสนคา

AR = Q

TR

เมอธรกจขายสนคาทงหมดโดยใชราคาเดยวกน ดงนนราคาขายและรายรบเฉลยจะมคาเทากน

AR = Q

Q.P = P

ถาธรกจขายสนคาในราคาตางๆ กน รายรบเฉลยจะเทากบคาเฉลยของราคาขายสนคานน (P)

ดงนนฟงกชนรายรบเฉลย (Average Revenue Function) อาจแสดงไดในรปของ

EC 211 117

ฟงกชนของปรมาณสนคาทขาย โดยสามารถเขยนไดดงน

AR = P = (Q)

จากฟงกชนรายรบเฉลย สามารถหาฟงกชนรายรบรวม (Total Revenue Function) ไดโดยคณรายรบเฉลย (AR) หรอราคา (P) ดวยจ านวนสนคาทขายได (Q) ดงนนฟงกชนรายรบรวมเขยนไดดงน

TR = AR x Q = P. Q = R(Q)

รายรบเพม (Marginal Revenue: MR)

รายรบเพม (Marginal Revenue: MR) หมายถง รายรบทงหมดทเปลยนแปลงไปเมอปรมาณสนคาทขายไดเปลยนแปลงไป 1 หนวย

รายรบเพม จงหาไดจากสวนเปลยนแปลงของรายรบรวม (TR) หารดวย สวนเปลยนแปลงของปรมาณสนคาทขายได (Q) คาของรายรบเพมทหาไดนเรยกวา Discrete Marginal Revenue แตถาหากการเปลยนแปลงของปรมาณสนคาทขายไดนอยมากและสามารถหาคารายรบเพม (Marginal Revenue) ไดโดยการหาคา first derivative ของฟงกชนรายรบรวม (TR function) คาของรายรบเพมทไดนเรยกวา Continuous Marginal Revenue

ดงนน MR = Q

TR

MR = dQ

dTR = Slope ของเสน TR

ตอไปจะพจารณาความสมพนธของรายรบรวม รายรบเฉลย และรายรบเพม ในรายละเอยดตอไป

EC 211 118

รายรบรวม รายรบเฉลย และรายรบเพม เมอเสนอปสงคเปนเสนนอนราบขนานกบแกนนอน

การทเสนอปสงคส าหรบสนคาเปนเสนนอนราบขนานกบแกนนอน หมายความวา ธรกจสามารถทจะขายสนคาทงหมดทกๆ หนวยทตองการได ณ ระดบราคาทก าหนดให ถาธรกจขนราคาใหสงกวาระดบราคาทก าหนดแลว จะขายสนคาไมได และธรกจจะไมขายในราคาต ากวาราคาทก าหนด ทงนเพราะ ไมไดประโยชนจากการขายในราคาทต ากวาน หนวยธรกจทเผชญกบเสนอปสงคส าหรบสนคาทมลกษณะเชนน จะเปนหนวยธรกจในตลาดทมการแขงขนอยางสมบรณ ซงเปนตลาดทมลกษณะส าคญ คอ มผซอและผขายจ านวนมาก สนคาทขายมลกษณะเหมอนกนทกประการ ผซอและผขายทกคนมความรเกยวกบสภาวะตลาดอยางสมบรณ ดงนน หนวยธรกจจงเปนผยอมรบราคา (price taker) ทตลาดก าหนด

สมมตราคาทตลาดก าหนดเทากบ 10 บาทตอหนวย ไมวาปรมาณขายจะเปนเทาใดกตาม ดงนนธรกจจะเสนอขายสนคา ณ ราคาสงสด คอ 10 บาท ตอหนวย และธรกจจะสามารถขายสนคาทงหมดทตองการ ณ ราคา 10 บาท ดงนน ราคาขาย และรายรบเฉลยจะมคาเทากน ฟงกชนรายรบเฉลยของธรกจ คอ

AR = P = 10

ฟงกชนรายรบรวม (TR) หาไดโดยคณรายรบเฉลย (AR) หรอ ราคา (P) ดวยจ านวนทขาย (Q)

ดงนน TR = AR x Q = P. Q = 10 Q

รายรบเพม(MR) เปนอตราการเปลยนแปลงของรายรบรวม เมออตราของผลผลตเปลยนแปลงไป ดงนน ฟงกชนรายรบเพมของธรกจเปน first derivative ของฟงกชนรายรบรวม

MR = dQ

dTR = 10

คา MR เทากบ 10 หมายความวา การขายสนคาเพมขน 1 หนวย จะท าใหรายรบรวมสงขน 10 บาท และคา MR นคงทไมวาปรมาณขายจะเปนเทาใดกตาม คาของรายรบเพมคอ คา slope ของฟงกชนรายรบรวม ซงในกรณนมคาคงทเทากบ 10 ดงนน ฟงกชนรายรบรวมของธรกจจงเปนเสนตรง มคาความชนคงท เพราะทกครงทขายสนคาไดเพมขน 1 หนวย

EC 211 119

ธรกจจะมรายรบรวมสงขน 10 บาท

จากฟงกชนตางๆ ของ AR TR และ MR สามารถน าไปหาคาไดดงน

ตารางท 3 – 2 อปสงค และคาของ TR , AR และ MR

ปรมาณ (Q)

ราคา (P)

รายรบรวม (TR = P.Q= 10Q)

รายรบเฉลย (AR = P =10)

Discrete MR MR =

Q

TR

Continuous MR MR=

dQ

dTR = 10

0 10 0 10 - 10 1 10 10 10 10 10 2 10 20 10 10 10 3 10 30 10 10 10 4 10 40 10 10 10 5 10 50 10 10 10

และเมอน าคาในตารางไปเขยนรป จะไดรปท 3 – 7

รปท 3 – 7 เสน TR , AR และ MR ส าหรบธรกจทมเสนอปสงคขนานกบแกนนอน

P, AR , MR ฿/Unit

D = AR = P = MR

Q 0

10

1 2 3 4 5 6

TR

TR ฿

Q 0

10

20 10

20 20

1 2 3 4 5

EC 211 120

จะเหนไดวาเสนรายรบรวม (TR) มลกษณะเปนเสนตรง เรมออกจากจด (origin) มความชน (slope) เปนบวก เสน MR และ AR จะเปนเสนเดยวกบเสนอปสงค (D) มลกษณะเปนเสนนอนราบขนานกบแกนนอน

รายรบรวม รายรบเฉลย และ รายรบเพม เมอเสนอปสงคเปนเสนตรงทอดลงจากซายไปขวา

เมอฟงกชนอปสงคเปนเสนตรงม slope เปนลบ รปสมการทวไป คอ

P = a – b Q

โดยท a คอ จดตดทางแกนราคา(price intercept) ของเสนอปสงค ซงหมายความวา a เปนราคา เมอเสนอปสงคตดแกนราคา ซงแสดงวาระดบราคาสนคานสงมากจนกระทงไมมผบรโภคคนใดเตมใจทจะซอสนคานน

b คอ คา slope ของเสนอปสงค มเครองหมายเปนลบ แสดงวาความสมพนธของราคา และปรมาณเปนไปในทศทางตรงกนขาม ดงนน สนคานเปนสนคาปกต

เนองจากรายรบทงหมดของธรกจจากการขายสนคาเทากบราคา คณดวยจ านวนการขาย ดงนน ฟงกชนรายรบรวม คอ

TR = P . Q

TR = (a – b Q) Q

TR = a Q – b Q2

ฟงกชนรายรบเฉลย หาไดจาก รายรบทงหมด หารดวยจ านวนขาย

AR = Q

TR = Q

QbQa2

AR = a – b Q

ดงนน AR = a – b Q = P

นนคอ ฟงกชนอปสงคจะเทากบฟงกชนรายรบเฉลย

EC 211 121

ฟงกชนรายรบเพมทสอดคลองหาโดย take derivative ฟงกชนรายรบรวม ดงน

MR = Qd

TRd = dQ

d (a Q – b Q2)

MR = a – 2b Q

ถาพจารณาคา Slope ของ AR และคา slope ของ MR จะพบวา

Slope ของ AR = Qd

ARd = – b

และ Slope ของ MR = Qd

MRd = – 2b

นนคอ ฟงกชน MR มคาความชนเปน 2 เทา ของฟงกชน AR (หรอฟงกชนอปสงค) ส าหรบกรณทเสนอปสงคเปนเสนตรงทอดลงจากซายมาขวา

สมมตวา ฟงกชนอปสงคแสดงโดยสมการ

P = 10 – Q

หรอ AR = 10 – Q

ดงนน ฟงกชนรายรบรวม (TR) และรายรบเพม (MR) หาไดดงน

TR = P . Q = AR . Q

TR = 10 Q – Q2

MR = Qd

TRd = 10 – 2 Q

จากฟงกชนตางๆ ของ AR , TR และ MR น าไปเขยนตาราง จะไดดงน

EC 211 122

ตารางท 3 – 3 แสดงคาส าหรบ P , Q , TR , Continuous MR และ Discrete MR เมอฟงกชนอปสงคเปนเสนตรง

ปรมาณ (Q)

ราคา (P)

รายรบรวม (TR = 10Q – Q2)

รายรบเฉลย (AR =10–Q)

Discrete MR MR =

Q

TR

Continuous MR MR = 10 – 2Q

0 10 0 10 10 1 9 9 9 8 2 8 16 8 6 3 7 21 7 4 4 6 24 6 2 5 5 25 5 0 6 4 24 4 – 2 7 3 21 6 – 4 8 2 16 2 – 6 9 1 9 1 – 8 10 0 0 0 – 10

จากตารางท 3 – 3 จะเหนความสมพนธตางๆ ดงน

(1) เมอราคาเทากบ 10 บาท หรอสงกวานน ไมมผบรโภคคนใดเตมใจซอสนคา ดงนน ปรมาณความตองการจงเปนศนย

(2) ราคาขาย และรายรบเฉลยเทากน (P = AR)

(3) TR เพมขนอยางรวดเรวในตอนแรก แลวชาลงจนถงจดสงสดทปรมาณสนคาเทากบ 5 หนวย และลดลงหลงจากนน

(4) คา Continuous MR (Qd

TRd ) ในตอนแรกเปนบวก แตลดลงอยางสม าเสมอ เมอ

TR มคาสงสดท 25 บาท คาของ MR เทากบศนย และเมอปรมาณขายเกน 5 หนวย คาของTR ลดลง และคาของ MR ตดลบ

9 7 5 3 1

– 1 – 3 – 5 – 7 – 9

EC 211 123

(5) คาของTR หาไดจกการรวมคาของ MR ตงแตปรมาณสนคาหนวยตนจนถงหนวยทตองการหา เชน ตองการหาคา TR เมอปรมาณสนคาเทากบ 3 หนวย กจะหาไดจากการรวมคา MR จนถงหนวยทตองการหา คอ เทากบ 9 + 7 + 5 = 21 บาท ซงคอคาของ IR ทปรมาณ 3 หนวย

(6) คา discrete MR (Q

TR

) จะไมเทากบ Continuous MR (Qd

TRd ) ซงแตกตางกบ

ในกรณของเสนอปสงคทเปนเสนตรงขนานกบแกนนอน ซงไดคาทงสองเทากน (ดงตารางท 3–2) คาของ discrete MR และ Continuous MR ใชไดทงสองอยาง เมอทราบฟงกชน TR กควรใช Continuous MR แตเมอทราบคาของ TR จากตารางควรใช discrete MR

(7) คาของ MR นอยกวาคาของ AR ณ ปรมาณเดยวกน

คาตางๆ ของ AR , MR และะ MR เมอน าไปเขยนรป จะไดดงรปท 3 – 8

รปท 3 – 8 ฟงกชน TR , AR และ MR ส าหรบธรกจทมเสนอปสงคลาดลง

TR ฿

10 P,AR,MR ฿/Unit

Q

D = AR = P = a – b Q 0

MR = a – 2bQ C = 5

E P

B = 10

A = 10

TR = aQ – bQ2

Slope ของ TR = Qd

TRd = 0

Q 0 C = 5

F = 25

EC 211 124

จากรปท 3 – 8 เสน TR จะเพมขนในตอนแรก เมอปรมาณขายเพมขน โดยเพมขน

ในอตราทลดลง จนถงจดสงสดแลวจะลดลง เมอ slope ของฟงกชน TR (Qd

TRd ) เปนศนย คา

ของ MR จะเปนศนย และเมอ slope ของฟงกชน TR เปนลบ คาของ MR มคาเปนลบ เสน MR อยใตเสนอปสงค (Demand) หรอเสน AR แต slope ของเสน MR มคาเปน 2 เทาของ slope ของเสน AR (หรอเสน Demand) ซงทางเรขาคณต คอเสน MR จะแบงระยะระหวางเสน AR และแกนตงเปน 2 สวนเทาๆ กน

และจากรปท 3 – 8 อาจแสดงถงการวดหาคา TR ได 3 วธดวยกน คอ สมมตถาปรมาณขายเทากบ OC หนวย (หรอ 5 หนวย) วธแรกเราอาจจะอานคาของ TR ไดโดยลากตรงจากเสน TR มายงแกนนอน ณ ปรมาณ OC หนวยซงจะไดคา TR เทากบ OF บาท (หรอ 25 บาท ) วธทสอง คอ TR เทากบ ราคาคณดวยปรมาณขาย ซงวธนถาดจากรปกคอ การวดพนทส เหลยม OPEC และวธทสาม เปนการหาคา TR จากพนทภายใตเสน MR ซงจากรปกคอพนท OAC ซงสามารถพจารณาในรายละเอยดไดตอไปได กลาวคอ ถาสมมตวาปรมาณทตองการหาคา TR คอ OC หนวย ซงทราบจากตารางวาเทากบ 5 หนวย แตตอนนจะสมมตวา ยงไมทราบวาปรมาณนเทากบเทาใด แตจะทราบคาของฟงกชน TR, AR และ MR เทานน เนองจากเราทราบวา ณ ปรมาณเทากบ OC หนวยน เปนปรมาณทคาของ MR เทากบศนย ดงนนจะสามารถหาปรมาณออกมาเปนคาตวเลขได ดงน

เนองจาก MR = 10 – 2Q

ณ ปรมาณ OC หนวย คาของ MR = 0 ดงนน

0 = 10 – 2 Q

Q = 5 หนวย

จากฟงกชนรายรบรวมทหามาได คอ

TR = 10 Q – Q2

แทนคา Q = 5 , TR = 10(5) – (5)2 = 25 บาท

และจากฟงกชนรายรบเฉลย ไดวา

AR = 10 – Q

EC 211 125

แทนคา Q = 5 , AR = 10 – 5 = 5 บาท

ฉะนน เมอพจารณารปท 3 – 8 การหารายรบรวม (TR) วธทสอง ซงพจารณาจากพนทส เหลยม OPEC (หรอ P.Q ซงเทากบ AR.Q) จะไดคา TR เทากบ 5 x 5 = 25 บาท

ในการหาคา TR วธทสาม โดยการหาพนทใตเสน MR ซงพจารณาจากรปท 3 – 8

กคอพนทสามเหลยม OAC ดงนน จงจ าเปนตองหาจดตดทางแกนตงของเสน MR ซงเปนจดทแสดงคาของ Q เทากบศนย และจากทไดฟงกชนรายรบเพม คอ

MR = 10 – 2Q

ดงนน แทนคา Q = 0 ใน MR

MR = 10 – 2(0) = 10

คา MR = 10 บาท ทไดน คอคาสวนสงของพนทสามเหลยม OAC สวนฐานของสามเหลยม OAC ซงเทากบ OC หนวย เราหาคาไดแลววาเทากบ 5 หนวย ดงนน จะสามารถหาคา TR ไดจากพนทภายใตเสน MR ซงกคอพนทของ OAC ไดดงน

TR = OAC = 2

1 x สง x ฐาน

= 2

1 x 10 x 5 = 25 บาท

ดงนน จงสรปไดวา เสน OF หรอพนทส เหลยม OPEC หรอพนทสามเหลยม OAC ลวนแตแสดงใหทราบวา ถาปรมาณขายเทากบ OC หรอ 5 หนวย แลว รายรบรวม (TR) จะมคาเทากบ 25 บาท

EC 211 126

รายรบรวม รายรบเฉลย และรายรบเพม เมอเสนอปสงคเปนเสนโคง (Curvilinear)

สมมตวาเสนอปสงคส าหรบสนคาเปนเสนโคง โดยพจารณาเปน 2 แบบ คอ

แบบทหนง เสนอปสงคมลกษณะเปนเสนโคงเขาหาจดตนก าเนด (origin)

สมมตฟงกชนอปสงค คอ

P = a – b Q + c Q2

ฟงกชนรายรบรวม หาไดจากการคณราคากบปรมาณขาย

TR = P.Q = a Q – b Q2 + c Q3

ฟงกชนรายรบเฉลย หาไดจาก รายรบรวมหารดวยปรมาณขาย

AR = Q

T R

AR = a – b Q + c Q2

ดงนน ฟงกชนรายรบเฉลยจะเหมอนกบฟงกชนอปสงค

ฟงกชนรายรบเพม คอ first derivative ของฟงกชนรายรบรวม

MR = Qd

TRd = a – 2bQ + 3cQ2

จากฟงกชนตางๆ ของ AR , MR และ TR เมอน าไปเขยนรปจะไดรปท 3 – 9

EC 211 127

รปท 3 – 9 เสน AR , MR และ TR ของธรกจ ซงมสมการอปสงคเปนเสนโคงเขาหาจดตนก าเนด

ในกรณทเสนอปสงคเปนเสนโคง และเสนอปสงคเปนเสนเดยวกบเสนรายรบเฉลย ดงนน เสน AR จงเปนเสนโคง และเสน MR จะเปนเสนโคงดวย วธการหาเสน MR ซงมความสมพนธกบเสน AR ทเปนเสนโคง ท าไดโดยเลอกจดใดจดหนงบนเสน AR สมมตจด R ในรปท 3 – 9 ณ จด R ไปตดแกนตงทจด T จากนนวดระยะ PT แลวน ามาจด ณ ปรมาณเดยวกน คอ OM ใหเทากบระยะ RR จด R น จะเปนจดหนงบนเสน MR และจะท าเชนน

TR ฿

TR

Slope ของ TR = Qd

TRd = 0

Q 0

0

P, AR , MR : ฿/Unit

MR Q

D = AR = P

M

R P

T

R

EC 211 128

ตอไปส าหรบจดอน ๆ บนเสน AR กจะสามารถหาจดตาง ๆ บนเสน MR ซงมความสมพนธกบ AR ได และเสน MR ทไดจะเปนเสนโคงซงจะเหนไดวาการหาเสน MR ซงเปนเสนโคง เมอเสน AR เปนเสนโคงนนมความยงยาก ดงนน นกเศรษฐศาสตรจงมกแสดงเสน MR และ AR เปนเสนตรง

แบบทสอง เสนอปสงคมลกษณะเปนเสนโคงออกจากจดตนก าเนด

สมมตฟงกชนอปสงค คอ

P = a + bQ – cQ2

ฟงกชน AR เปนสมการเดยวกบฟงกชนอปสงค

AR = P = a + bQ – cQ2

ฟงกชน TR หาไดจากสมการราคาคณดวยปรมาณขาย

TR = P.Q = AR .Q

TR = aQ + bQ2 – cQ3

ฟงกชน MR หาไดจากการ take derivative ฟงกชน TR

MR = Qd

TRd

MR = a + 2bQ – 3cQ3

จากฟงกชนตางๆ ของ D , AR , MR และ TR เมอน าไปเขยนรปจะไดรปท 3 – 10

EC 211 129

รปท 3 – 10 ฟงกชน AR , MR และ TR ทมสมการอปสงคเปนเสนโคงออกจากจดตนก าเนด

เมอเสน AR เปนเสนโคงออกจากจดตนก าเนด เสน MR กจะเปนเสนโคงออกจากจดตนก าเนดดวย ส าหรบการพจารณาความสมพนธของ AR และ MR กจะพจารณาไดในท านองเดยวกบทไดพจารณาไปแลว ในกรณทเสนอปสงคเปนเสนโคงเขาหาจดตนก าเนด

TR ฿

TR

Slope ของ TR = Qd

TRd = 0

Q 0 P, AR , MR ฿/Unit

0

MR

Q

D = AR = P

M

P

T

R

R

EC 211 130

ในการเขยนเสนอปสงคมกจะแสดงเสนอปสงคทเปนเสนตรงเพอสะดวกแกการวเคราะห ทงนเพราะการทเสนอปสงคไมเปนเสนตรง คา Slope ของเสนอปสงคจะไมคงท การหาคา Slope ของเสนอปสงคจะตองลากเสนสมผสเสนอปสงค ณ จดนน ๆ

ความยดหยนของอปสงค (Elasticity of Demand)

ความยดหยนของอปสงค(Elasticity of Demand) เปนการวดขนาดของการตอบรบ หรอวดการไหวตวของปรมาณความตองการสนคา ตอการเปลยนแปลงของตวก าหนดอปสงค ดงนน ความยดหยนของอปสงค คอเปอรเซนตการเปลยนแปลงในตวแปรก าหนดอปสงคตวหนงทท าใหมเปอรเซนตการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการสนคา หรอ ความยดหยนของอปสงค หมายถง อตราสวนระหวางเปอรเซนตการเปลยนแปลงของปรมาณความตองการซอ กบเปอรเซนตการเปลยนแปลงของตวแปรตวหนงทท าใหอปสงคนนเปลยนแปลง ถาให Ed คอ ความยดหยนของอปสงค จะไดวา

Ed =

ในทางคณตศาสตร ความยดหยน คอ อตราสวนระหวาง Marginal Function กบ Average Function นนคอ

Ed = FunctionAverage

FunctioninalargM

ความยดหยนของอปสงคมหลายชนด ซงเปนไปตามการเปลยนแปลงของตวก าหนดอปสงคส าหรบสนคา เชน ความยดหยนของอปสงคตอราคา ความยดหยนของอปสงคตอรายได และความยดหยนของอปสงคตอราคาสนคาชนดอน หรอ ความยดหยนของอปสงคไขว

คาความยดหยนจะไมมหนวย แตจะเปนตวเลขลอยๆ

เปอรเซนตการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอ เปอรเซนตการเปลยนแปลงในตวก าหนดอปสงคใด ๆ

EC 211 131

ความยดหยนของอปสงคอนเนองมาจากราคา (Price Elasticity of Demand: Ep)

ความยดหยนของอปสงคอนเนองมาจากราคาหรอความยดหยนของอปสงคตอราคา (Price Elasticity of Demand: Ep) เปนการวดขนาดของการไหวตวของปรมาณความตองการซอสนคาชนดหนงทตอบสนองตอการเปลยนแปลงของราคาสนคาชนดนน โดยวดการเปลยนแปลงเปนเปอรเซนต

ดงนนความยดหยนของอปสงคตอราคา จงเปนการวดเปอรเซนตการเปลยนแปลงของปรมาณความตองการซอสนคาชนดหนงทตอบสนองตอการเปลยนแปลงในราคาสนคาชนดนนไป 1 เปอรเซนต

คาความยดหยนของอปสงคตอราคา (EP) จงหาไดจากอตราสวนของเปอรเซนตการเปลยนแปลงในปรมาณอปสงคของสนคาชนดหนงตอเปอรเซนตการเปลยนแปลงในราคาสนคาชนดนน

EP =

= 100x

P

P

100xQ

Q

= .P

Q

Q

P

= .m

1

D Q

P

โดยท Q = Q2 – Q1

P = P2 – P1

mD = slope ของเสนอปสงค

เปอรเซนตการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอชนดหนง เปอรเซนตการเปลยนแปลงในราคาสนคาชนดนน

EC 211 132

ในกรณทฟงกชนอปสงคถกก าหนดโดยตวแปรหลายตว คาของความยดหยนของ อปสงคตอราคาจะหาไดจาก

EP = .P

Q

Q

P

คาสมประสทธของความยดหยนของอปสงคตอราคา โดยปกตแลวจะมเครองหมายเปนลบเสมอ ทงนเพราะวาราคาและปรมาณความตองการซอ มความสมพนธในทศทางตรงกนขาม กลาวคอ เมอราคาสนคาชนดนนลดลง ปรมาณความตองการซอสนคาชนดนนจะเพมขนและเมอราคาสนคาชนดนนเพมขน ปรมาณความตองการซอสนคาชนดนนจะลดลง และสนคาชนดนเปนสนคาปกต (Normal good)

แตถาคาสมประสทธของความยดหยนของอปสงคตอราคา มเครองหมายเปนบวกแสดงความสมพนธระหวางราคาสนคาชนดนน และปรมาณความตองการซอสนคาชนดนนเปนไปในทศทางเดยวกน โดยเมอราคาสนคาลดลง ปรมาณความตองการซอสนคาชนดนนจะเพมขนดวย ลกษณะดงกลาวเปนสนคาทขดกบกฎของอปสงค สนคาชนดนจงเปนสนคา กฟเฟน (Giffen good)

คาความยดหยนของอปสงคตอราคา

คาความยดหยนของอปสงคตอราคา ทค านวณได แบงออกเปน 5 ชนด คอ

1. ความยดหยนของอปสงคมากกวาหนง เรยกวาอปสงคมความยดหยนมาก (relatively elastic)

หมายความวา เมอราคาสนคาเปลยนแปลงไป ปรมาณซอจะเปลยนแปลงไปคดเปนเปอรเซนตมากกวาเปอรเซนตของการเปลยนแปลงของราคา นนคอ ปรมาณอปสงคคอนขางมความไหวตวมากตอการเปลยนแปลงของราคา

EC 211 133

รปท 3 – 11 เสนอปสงคทมคาความยดหยนมากกวา 1

จากรปท 3 – 11 เมอราคาเปลยนแปลงเพมขนจาก OP1 เปน OP2 จะท าใหปรมาณซอลดลงจาก OQ1 เปน OQ2 โดยปรมาณซอทลดลงจะลดลงคดเปนเปอรเซนตทมากกวาราคาทเพมขน ท าใหพนท OP1AQ1 มากกวาพนท OP2BQ2 และเปนไปในทศทางตรงขามเมอราคาสนคาลดลงจาก OP2 เปน OP1 โดยพนทส เหลยมใตเสนอปสงคกคอรายจายทงหมดของผซอ หรอรายรบทงหมดของผขาย แสดงวาเมอราคาสนคาเพมขนจะท าใหรายรบทงหมดของผขายลดลง และถาราคาสนคาลดลงจะท าใหรายรบทงหมดของผขายมากขน

2. ความยดหยนของอปสงคนอยกวาหนง เรยกวาอปสงคมความยดหยนนอย (relatively inelastic)

หมายความวา เมอราคาสนคาเปลยนแปลงไปนน ปรมาณซอจะเปลยนแปลงไปคดเปนเปอรเซนตทนอยกวาเปอรเซนตการเปลยนแปลงของราคา นนคอ ปรมาณอปสงคคอนขางจะไมไหวตวตอการเปลยนแปลงในราคา

ปรมาณสนคา (Q)

B

ราคา (P)

P1

EP > -1

0

D

Q2 Q1

P2 A

EC 211 134

รปท 3 – 12 เสนอปสงคทมคาความยดหยนนอยกวา 1

จากรปท 3 – 12 เมอราคาเปลยนแปลงเพมขนจาก OP1 เปน OP2 จะท าใหปรมาณซอลดลงจาก OQ1 เปน OQ2 โดยปรมาณซอทลดลงจะลดลงคดเปนเปอรเซนตทนอยกวาราคาทเพมขน ท าใหพนท OP1AQ1 นอยกวาพนท OP2BQ2 และเปนไปในทศทางตรงขามเมอราคาสนคาลดลงจาก OP2 เปน OP1 แสดงวาเมอราคาสนคาเพมขนจะท าใหรายรบทงหมดของผขายเพมขน และถาราคาสนคาลดลงจะท าใหรายรบทงหมดของผขายลดลง

3. ความยดหยนของอปสงคเทากบหนง (unitary)

หมายความวา เมอราคาสนคาเปลยนแปลงไป ปรมาณซอจะเปลยนแปลงไปคดเปนเปอรเซนตเทากบเปอรเซนตของการเปลยนแปลงของราคา เสนอปสงคทมความยดหยนเทากบ 1 จะมลกษณะเปนเสนโคงทเรยกวา rectangular hyperbola ซงมคณสมบต คอ พนทสเหลยมใตโคงชนดนจะเทากนทกจดไมวาจะคด ณ จดใด

EP < -1

ราคา (P)

P1

0 D

Q2 Q1

P2

ปรมาณสนคา (Q)

B

A

EC 211 135

รปท 3 – 13 เสนอปสงคทมคาความยดหยนเทากบ 1

จากรปท 3 – 13 เมอราคาเปลยนแปลงเพมขนจาก OP1 เปน OP2 จะท าใหปรมาณซอลดลงจาก OQ1 เปน OQ2 โดยปรมาณซอทลดลงจะลดลงคดเปนเปอรเซนตทเทากบราคาทเพมขน ท าใหพนท OP1AQ1 เทากบพนท OP2BQ2 แสดงวาไมวาราคาสนคาเพมขนหรอลดลงจะท าใหรายรบทงหมดของผขายไมเปลยนแปลง

4. อปสงคทมความยดหยนเทากบศนย (Perfectly inelastic)

แสดงวาไมวาราคาสนคาจะเปลยนแปลงไปอยางไรกตาม ปรมาณซอจะไมเปลยนแปลงตามไปดวย เสนอปสงคมความยดหยนเทากบศนย จะมลกษณะเปนเสนตรงขนานกบแกนราคา หรอเปนเสนตงฉากกบแกนปรมาณ

EP = -1 ราคา (P)

P1

0

D

Q2 Q1

P2

ปรมาณสนคา (Q)

B

A

EC 211 136

รปท 3 – 14 เสนอปสงคทมคาความยดหยนเทากบศนย

จากรปท 3 – 14 ไมวาราคาสนคาจะเปลยนแปลงเพมขนหรอลดลง ปรมาณซอไมเปลยนแปลง ดงนนถาราคาสนคาเพมขนจะท าใหรายรบทงหมดเพมขน และถาราคาสนคาลดลงจะท าใหรายรบทงหมดลดลง

5. อปสงคทมความยดหยนเทากบอนฟนต (Perfectly elastic)

หมายความวา ถงแมวาราคาสนคาจะคงท แตปรมาณซอกจะเปลยนแปลงได นนคอ การเปลยนแปลงของปรมาณซอไมขนอยกบการเปลยนแปลงของราคา ในกรณนเสนอปสงคจะเปนเสนตรงขนานกบแกนปรมาณ

ราคา (P)

P1

0

D

Q

P2

ปรมาณสนคา (Q)

B

A

EC 211 137

รปท 3 – 15 เสนอปสงคทมคาความยดหยนเทากบอนฟนต

จากรปท 3 – 15 ราคาสนคาไมเปลยนแปลงเพมขนหรอลดลงรายรบทงหมดจะเพมขนหรอลดลงขนอยกบปรมาณซอของผบรโภความากหรอนอย

การค านวณหาความยดหยนของอปสงคเชงราคาหรอความยดหยนของ อปสงคตอราคา

การค านวณหาความยดหยนของอปสงคเชงราคา ม 2 วธ คอ

1. การวดความยดหยนทจดใดจดหนงบนเสนอปสงค (Point Elasticity of Demand)

เปนการแสดงถงการไหวตวของปรมาณความตองการสนคาตอการเปลยนแปลงของราคาเพยงเลกนอยจากจดทก าหนด โดยทการเปลยนแปลงของราคามเพยงเลกนอย และเขาใกลศนยจนอาจพจารณาไดวาเปนการวดความยดหยนทจดใดจดหนงบนเสนอปสงค

จากสตรของความยดหยนของอปสงคตอราคา คอ

EP = .P

Q

Q

P

ราคา (P)

P

0

D

Q2 Q1 ปรมาณสนคา (Q)

B A

EC 211 138

เมอการเปลยนแปลงของราคา (P) มเพยงเลกนอยและเขาใกลศนย ดงนน

อตราสวนของ P

Q

จะกลายเปนคา derivative ของฟงกชนอปสงค เมอเทยบกบราคา หรอ

ดงนนสตรส าหรบ Point elasticity of demand คอ

EP = .Pd

Qd

Q

P

ในกรณทเสนอปสงคมไดเปนเสนตรง การหาความยดหยน ณ จดใดจดหนงบนเสนอปสงค จะกระท าได โดยการลากเสนตรงไปสมผส ณ จดทตองการหาความยดหยน

ตวอยางการค านวณหาคาความยดหยนของอปสงคตอราคา ณ จดใดจดหนงบนเสนอปสงค

การค านวณหาคาความยดหยนของอปสงค ณ จดใดจดหนงบนเสนอปสงค พจารณาไดจากตวอยางตอไปน

ตวอยางท 1 สมมตฟงกชนอปสงคส าหรบสนคา คอ

Q = 245 – 3.5 P

จงหาคาความยดหยนของอปสงคตอราคา (Price Elasticity of Demand) ณ ราคา 10 บาท

จาก EP = .Pd

Qd

Q

P

เพอหาคา EP จะตองทราบคา Q และ Pd

Qd ณ ระดบราคา 10 บาท

= Pd

Qd

P 0

Lim P

Q

EC 211 139

จาก Q = 245 – 3.5 P

แทนคา P = 10 , Q = 245 – 3.5 (10) = 210 หนวย

Pd

Qd คอ คา Marginal function หรออตราการเปลยนแปลงใน Q เมอ P

เปลยนแปลง หาไดโดย take first derivative ของฟงกชนอปสงค

Pd

Qd = – 3.5

แทนคา Pd

Qd , P , Q ในสตร Point Price Elasticity of Demand

EP = – 3.5 . 210

10 = – 0.167

EP มคาเทากบ – 0.167 หมายความวา ถาราคาสนคาเปลยนแปลงไป 1 % จากราคา 10 บาท แลว จะท าใหปรมาณอปสงคเปลยนแปลงไป 0.167 % โดยเปลยนแปลงไปในทศทางตรงกนขาม สนคาทพจารณาอยนเปนสนคาปกต และอปสงคมความยดหยนนอย (inelastic) ณ ราคา 10 บาท

ตวอยางท 2 สมมตวาฟงกชนอปสงค คอ

P = 940 – 48Q + Q2

จงหาคาความยดหยนของอปสงคตอราคา (Price Elasticity of Demand) ณ ปรมาณสนคาเทากบ 10 หนวย

แทนคา Q = 10 ใน P

P = 940 – 48 (10) + (10)2 = 560 บาท

คาของ Pd

Qd สามารถหาไดจากฟงกชนอปสงค

Qd

Pd = – 48 + 2 Q

จาก Pd

Qd =

Qd

Pd

1 = Q248

1

EC 211 140

แทนคา Q = 10 ใน Pd

Qd ดงนน

Pd

Qd = )10(248

1

=

28

1

แทนคา Pd

Qd , P , Q ในสตร Point Price Elasticity of Demand

EP = 28

1 .

10

560 = – 2

คาสมประสทธของความยดหยนของอปสงค อนเนองมาจากราคาเทากบ – 2 หมายความวา ถามการเปลยนแปลงราคาไป 1 % จากราคาปจจบน 560 บาท ปรมาณความตองการจะเปลยนแปลงไป 2% ในทศทางตรงกนขาม ดงนน ณ ราคา 560 บาท อปสงคมความยดหยนมาก (elastic) และสนคานเปนสนคาปกต

2. การวดความยดหยนของอปสงคแบบชวง (Arc Elasticity of Demand)

เปนการวดการไหวตวของปรมาณความตองการสนคาระหวางจด 2 จด บนเสนอปสงค หรอระหวางชวงของอปสงค

ถาพจารณาจด 2 จด บนเสนอปสงค คอ จด B และจด E ซงมสวนผสมราคาและปรมาณซอ ดงน

จด ราคา (P) ปรมาณซอ (Q) A 8 0 B 7 1,000 C 6 2,000 E 5 3,000 F 4 4,000

เมอก าหนดการไหวตวของปรมาณความตองการซอตอการลดลงของราคาจาก 7 บาท เปน 5 บาท เทากบวา เปนการเลอนลงไปตามเสนอปสงคจากจด B สจด E ซงตามปกตจะค านวณการเปลยนแปลง P เพอหาการเปลยนแปลงในคา Q เมอเปรยบเทยบกบ

Q 3,000

5

1,000

7

8

P

B

E

0 D

EC 211 141

คาเดม และคณดวย 100 เพอเปรยบเทยบอตราสวนเปนตวเลขเปอรเซนต ดงนน จากคาของความยดหยนของอปสงคตอราคา คอ

EP = .P

Q

Q

P

= .PP

QQ

12

12

1

1

Q

P

ในทน Q1 = 1,000 , Q2 = 3,000 , P1 = 7 , P2 = 5

EP = .75

000,1000,3

000,1

7

= – 7

ดงน นการวดการไหวตวของปรมาณความตองการซอ อนเน องมาจากการเปลยนแปลงของราคาสนคา เมอมการเปลยนแปลงจากจด B ไปยงจด E จะได EP = – 7

ในทางตรงกนขาม ถาหากค านวณการไหวตวของปรมาณความตองการซอตอการเพมขนในราคาจาก 5 บาท เปน 7 บาท ซงเทากบเปนการเลอนขนไปตามเสนอปสงคจากจด E ไปยงจด B จะไดคาของความยดหยนของอปสงคตอราคาได ดงน

EP = .P

Q

Q

P

= .PP

QQ

12

12

1

1

Q

P

ในทน Q1 = 3,000 , Q2 = 1,000 , P1 = 5 , P2 = 7

EP = .57

000,3000,1

000,3

5

= – 1.67

จะเหนวาการเลอนขนไปตามเสนอปสงคจากจด E สจด B จะไดคาความยดหยนของอปสงคตอราคาเทากบ – 1.67 ซงคาทไดน จะพบวา การเปลยนแปลงเปนเปอรเซนตจากจด E ถงจด B ไมเทากบการเลอนจากจด B ถงจด E ท าใหเกดขอแยงในการวดคาสมประสทธของความยดหยนระหวาง 2 จดเกดขน จงตองแกไขความคลมเครอของการใชจดหนงของ 2 จด(จด B หรอ จด E ) เปนคาฐาน ส าหรบการค านวณเปอรเซนตการเปลยนแปลง โดยการใช

EC 211 142

คาเฉลยของปรมาณเปนฐานส าหรบการค านวณเปนเปอรเซนตการเปลยนแปลงใน Q และใชคาเฉลยของราคาเปนฐานส าหรบการค านวณเปอรเซนตการเปลยนแปลงใน P เมอปรบปรงแลว ไดสตรวา

EP = 100x

P

P

100xQ

Q

=

2

PP

PP2

QQ

QQ

21

12

21

12

EP = .PP

QQ

12

12

21

21

QQ

PP

คาความยดหยนของอปสงคตอราคาทค านวณไดจากสตรทปรบปรงนจะเทากน ไมวาจะเลอนไปตามเสนอปสงคจากจด B ไปยงจด E หรอจากจด E ไปยงจด B ดงนน การวดความยดหยนแบบชวงกคอ การหาอตราเฉลยของคาความยดหยน ณ จด 2 จด บนเสนอปสงคนนเอง จากสตรทปรบปรงน ถาหาคาความยดหยนของอปสงคตอราคา เมอราคาเปลยนแปลงจาก 7 บาท เปน 5 บาท หรอราคาเปลยนแปลงจาก 5 บาท เปน 7 บาท จะไดคาความยดหยนของอปสงคตอราคา ดงน

EP = .75

000,1000,3

000,3000,1

57

= .2

000,2

000,4

12 = – 3

คาสมประสทธของความยดหยนของอปสงคตอราคา เทากบ – 3 หมายความวา ตลอดชวงราคาและปรมาณทพจารณา การเปลยนแปลงราคาไป 1 % จะท าใหมการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการสนคา 3 % โดยเปลยนแปลงไปในทศทางตรงกนขาม และแสดงวาสนคาชนดนเปนสนคาปกต (Normal good)

EC 211 143

ความสมพนธระหวางรายรบเฉลย (AR) รายรบเพม (MR) และความยดหยนของอปสงค (Elasticity of Demand)

เนองจาก TR = P.Q

MR = Qd

TRd = Qd

Q.Pd

= P + QQd

Pd

MR = P + QQd

Pd . . . (1)

= P 1 + .P

Q

Qd

Pd

= P 1 + PE

1

เนองจาก P = AR ดงนน

MR = AR 1 + PE

1 . . . (2)

เนองจาก EP โดยปกตมเครองหมายเปนลบ ดงนนจงอาจเขยนไดวา

MR = AR 1 – PE

1 . . . (3)

ความสมพนธระหวาง MR และ AR สามารถพจารณาไดจากสมการท (1) จะเหนได

วาคาของ Qd

Pd คอ คา slope ของเสนอปสงค ซงมเครองหมายเปนลบ ดงนน ณ ปรมาณ(Q)

เดยวกน คาของ MR จะนอยกวา P หรอ AR แตถาหาก slope ของเสนอปสงคเทากบศนย

นนคอ เสนอปสงคมลกษณะเปนเสนขนานกบแกนนอน ดงนนQd

Pd = 0 จะไดวา MR = AR = P

และจากททราบแลววา เสนอปสงคทขนานกบแกนนอน มความยดหยนของอปสงคเทากบอนฟนต (EP = ) ซงจะเหนไดวาสอดคลองกบการพจารณาในสมการท (3) ทไดวาถา

EP = จะพบวา PE

1 =

1 = 0 ดงนน MR = AR = P

EC 211 144

และถาความยดหยนของอปสงคเปน inelastic และยงมคานอยมากเทาใด ความแตกตางระหวางราคา (P) หรอรายรบเฉลย (AR) กบรายรบเพม (MR) กจะยงเพมมากขนเทานน หรอ ราคาตอหนวยของสนคา (P) หรอ รายรบเฉลย (AR) จะยงสงกวารายรบเพม(MR)

สมการท (2) และสมการท (3 ) คาทไดไมแตกตางกน เพยงแตเมอใชสมการท (2) จะตองแทนคา EP ทตดเครองหมายลบดวย

การพจารณาความสมพนธระหวางเสนอปสงค รายรบรวม และความยดหยนของอปสงคในกรณทเสนอปสงคมลกษณะเปนเสนตรงทอดลงจากซายไปขวาม Slope เปนลบ สามารถพจารณาไดดงน

จากไดเคยพจารณามาแลว ฟงกชนอปสงคทเปนเสนตรงทอดลงจากซายมาขวาม รปสมการ คอ P = a – b Q

จะไดสมการทวไปของฟงกชน AR , TR และ MR คอ

AR = a – b Q

TR = a Q – b Q2

MR = a – 2b Q

และพจารณาความสมพนธไดวา

(1) ฟงกชน MR มความชนเปน 2 เทาของฟงกชนอปสงค หรอเสน AR

(2) MR คอคา slope ของฟงกชน TR ดงนน MR จงมคาเทากบศนย เมอ TR สงสด

(3) จากฟงกชนตางๆ ของ TR , MR และ AR เมอน าไปเขยนรปจะไดเสน TR ซงเปนเสนโคง เสน AR เปนเสนเดยวกบเสน Demand และอยสงกวาเสน MR และเมอ TR สงสด MR มคาเทากบศนย

และเพอความสะดวกในการพจารณา จะน าความสมพนธมาเขยนอกครงเพอพจารณาความสมพนธของ TR , D , AR , MR และทเกยวของกบความยดหยนของอปสงคตอราคา ดงน

EC 211 145

รปท 3 – 16 ความสมพนธระหวางเสนอปสงค รายรบรวม รายรบเฉลย รายรบเพม และความยดหยนของอปสงค

จากทไดพจารณาแลววาคา slope ของ MR มากกวาคา slope ของ AR เปน 2 เทา ซงคณสมบตทางเรขาคณต คอ เสน MR จะแบงระยะระหวางเสน AR และแกนตงเปน 2 สวนเทาๆ กน ดงนนจด C (ซงเปนจดท MR =0 และ TRสงสด) จะเปนจดกงกลางของเสน OB และเมอลากเสนตงฉากจากจด C ไปตดเสน D หรอเสน AR ทจด E และจะไดวาจด E เปนจดกงกลางของเสนอปสงค ซง ณ จดน คาความยดหยนของอปสงคเทากบหนง ซงในทนจะพสจนใหเหนจรง ดงน

C

TR : ฿ Slope ของ TR =

Qd

TRd = 0

0 TR = aQ – bQ2

Q P,AR,MR: ฿/Unit

MR = a – 2bQ

Q

D = AR = P = a – b Q 0 C

E P

B

A EP =

EP = 0

EP = – 1

EP > – 1

EP < – 1

EC 211 146

เนองจาก EP = .Pd

Qd

Q

P

ดงนน การจะหาคา Point price elasticity of demand ทจดกงกลางของ

เสนอปสงค จะตองทราบคา P และ Q ทจดกงกลางของเสนอปสงค และจะตองหาคา Pd

Qd

ดวย ซงคาของ Pd

Qd หาไดจากฟงกชนอปสงค ดงตอไปน

จาก P = a – b Q

ดงนน Qd

Pd = – b

Pd

Qd = b

1

การหาคา Q ทจดกงกลางของเสนอปสงค ไดจากหลกทพจารณามาแลวทวา ทจดกงกลางของเสนอปสงคเสนตรง MR = 0 และ TR มคาสงสด ดงนน ปรมาณ (Q) ซง MR =0 หาไดดงน

เนองจาก MR = a – 2b Q

แทนคา MR = 0

0 = a – 2b Q

Q = b2

a

เมอ Q = b2

a คา P ทสอดคลองกน หาไดจากแทนคา Q ในสมการ

P

จาก P = a – b Q

P = a – b (b2

a )

P = 2

a

แทนคา Pd

Qd , P , Q ในสตร Point Price Elasticity of Demand

EC 211 147

EP = .b

1

b2

a2

a

= – 1

ดงนนคาสมประสทธของความยดหยนของอปสงคตอราคาเทากบ –1 (EP เปน Unitary) ทจดกงกลางของเสนอปสงคทเปนเสนตรงทอดลงจากซายไปขวา สวนในชวงครงบนของเสนอปสงค เสนนจะมความยดหยนมากกวา 1 ( EP > –1 ) และในชวงครงลางของเสนอปสงค มคาสมประสทธความยดหยนนอยกวา 1 ( EP < –1 )

จะสงเกตไดวา เมอความยดหยนของอปสงค หรอความยดหยนของรายรบเฉลยเทากบหนง MR จะมคาเทากบศนย ซงเปนปรมาณเดยวกบท TR มคาสงทสด นอกจากนเมอMR มคาเปนบวก คาของ TR ก าลงเพมขน เมอปรมาณขายเพมขน ความยดหยนของ อปสงค(Elasticity of Demand) หรอความยดหยนของรายรบเฉลย (Elasticity of Average Revenue) ในชวงดงกลาวมคามากกวาหนง และเมอ (TR) ก าลงลดลง เมอปรมาณขายเพมขนคาของ MR นอยกวาศนยหรอตดลบ และความยดหยนของอปสงค หรอความยดหยนของรายรบเฉลยในชวงดงกลาวจะมคานอยกวาหนง

เพอแสดงใหเหนความสมพนธของอปสงค รายรบรวม และความยดหยนอปสงค ใหชดเจนยงขน จงจะแสดงความสมพนธนจากฟงกชนอปสงคทเปนเสนตรง คอ

P = 10 – Q

จากทไดเคยพจารณาแลวในหวขอเกยวกบรายรบรวม รายรบเฉลย และรายรบเพม เมอเสนอปสงคเปนเสนตรงทอดลงจากซายไปขวา และไดฟงกชนของรายรบรวม คอ

TR = 10 Q – Q2

และฟงกชนรายรบเพม คอ MR = 10 – 2Q

ซงเมอ MR = 0 จะไดคา Q = 5 หนวย และ P = 5 บาทตอหนวย คาของ

Pd

Qd = –1 เมอแทนคา P, Q และ Pd

Qd ใน EP จะไดคา

EP = –1 .(5

5 ) = –1

EC 211 148

นนคอ เมอ TR สงสด คาของ MR = 0 จะไดคา EP = –1

นอกจากนเมอแทนคา Q ในฟงกชนตางๆ ทหามาได จะไดคาตาง ๆ และสามารถพจารณาความสมพนธของอปสงค รายรบรวม และความยดหยนของอปสงคได ดงแสดงในตารางท 3 – 4

ตารางท 3 – 4 รายรยรวม และความยดหยนของอปสงค

ราคา ปรมาณซอ รายรบรวม %P %Q คาสมประสทธ ความยดหยน

(P) (Q) (TR) ของความยดหยน

10 0 0

9 1 9

8 2 16

7 3 21

6 4 24

5 5 25

4 6 24

3 7 21

2 8 16

1 9 9

0 10 0

จากตารางท 3 – 4 จะสงเกตไดวา ถงแมวาราคาจะลดลงทละบาท จาก 10 บาท เปน 9 , 8 …… และปรมาณซอจะเพมขนทละหนวย จาก 0 หนวย เปน 1 , 2 , …… กตาม แตรายรบทงหมดจะไมคงท โดยมลกษณะเพมขนในตอนแรกจาก 0 – 24 บาท แลวมคาสงสดท25 บาท และลดลงในทสดจาก 24 จนถง 0 บาท เหตทเปนเชนนกเพราะวา การเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอมเปอรเซนตไมเทากบเปอรเซนตการเปลยนแปลงในราคาสนคา นน

–11.1 –12.5 –14.3 –16.7 –20 –25 –23.3 –50 –100

100 50 33.3 25 20 16.7 14.3 12.5 11.1

– 9 – 4 – 2.3 – 1.5 – 1 – 0.7 – 0.4 – 0.25 – 0.11

เพม

สงสด

ลดลง

Elastic

Inelastic

Unitary

EC 211 149

คอ คาความยดหยนของอปสงคตอราคาแตละชวงบนเสนอปสงคไมเทากน จะสงเกตเหนวา เมอราคาสนคาลดลงจาก 9 บาท เปน 8 บาท เทากบลดลง 11 % ปรมาณซอจะสงขนจาก 1 หนวย เปน 2 หนวย เทากบเพมขนถง 100% ดงนน ในชวงราคาน อปสงคมความยดหยน

เทากบ %11

%100 หรอประมาณเทากบ - 9 นนคอ เสนอปสงคมความยดหยนมาก (Elastic)

จากตารางจะสงเกตเหนไดดวยวา เมออปสงคมความยดหยนมาก (EP > 1) เวลาพจารณาคาความยดหยนจะไมน าเครองหมายมาคด คาความยดหยนทตดลบเปนเพยงแสดงใหเหนวาสนคานนเปนสนคาปกต ทงนเนองจากราคาและปรมาณซอผนแปรในทศทางตรงกนขาม ) ความสมพนธระหวางการเปลยนแปลงของราคา และรายรบทงหมดเปลยนแปลงในทศทางตรงกนขาม กลาวคอ เมอราคาสนคาลดลง รายรบทงหมดจะเพมขน หรอในทางตรงกนขาม เมอราคาเพมขน รายรบทงหมดจะลดลง และสามารถดความสมพนธประกอบการพจารณาไดจากรปท 3–16

ถาพจารณาผลของการลดราคาจาก 2 บาท เปน 1 บาท ซงเทากบราคาสนคาลดลง 50% แตปรมาณซอจะเพมขนจาก 8 หนวย เปน 9 หนวย ซงเทากบเพม 12.5 % ดงนนในชวง

ราคาน ความยดหยนของอปสงคเทากบ %50

%5.12 หรอเทากบ – 0.25 นนคออปสงคมความ

ยดหยนนอย (inelastic) และจากตารางจะสงเกตเหนไดวา เมออปสงคมความยดหยนนอย ความสมพนธระหวางราคาสนคาและรายรบทงหมดเปลยนแปลงไปในทศทางเดยวกน กลาวคอ เมอราคาสนคาลดลง รายรบทงหมดจะลดลง และเมอราคาสนคาเพมขน รายรบทงหมดจะเพมขน และเชนกนความสมพนธระหวางความยดหยนของอปสงค และรายรบทงหมด สามารถพจารณาไดจากรปท 3 – 16

ความสมพนธของการเปลยนแปลงราคา ความยดหยนและรายรบรวม อาจสรปเปนตาราง ไดดงน

EC 211 150

ตารางท 3 – 5 การเปลยนแปลงราคา ความยดหยน และ รายรบรวม

Elasticity of Demand P P

EP > 1 (Elastic) TR TR

EP = 1 (Unitary) TR คงเดม TR คงเดม

EP < 1 (Inelastic) TR TR

ความยดหยนของอปสงคอนเนองมาจากรายได (Income Elasticity of Demand: EI)

ความตองการในสนคาชนดใดชนดหนง อาจจะไหวตวตอการเปลยนแปลงในรายไดของผบรโภค เมอตวแปรก าหนดอปสงคอนๆ ถกก าหนดใหคงท ดงนนการวดการตอบรบของการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอสนคาชนดหนงตอการเปลยนแปลงในรายไดของ ผบรโภค โดยวดการเปลยนแปลงเปนเปอรเซนต เรยกวาความยดหยนของอปสงคอนเนองมาจากรายได(Income Elasticity of Demand: EI)

ดงนน ความยดหยนของอปสงคตอรายได จงเปนการวดเปอรเซนตการเปลยนแปลงของปรมาณความตองการซอสนคาชนดหนงทตอบสนองตอการเปลยนแปลงในรายไดของผบรโภคไป 1 เปอรเซนต

ความยดหยนของอปสงคอนเนองมาจากรายไดหาไดจากอตราสวนของเปอรเซนตการเปลยนแปลงในปรมาณอปสงคของสนคาชนดหนงตอเปอรเซนตการเปลยนแปลงในรายได ดงนน จงเขยนไดวา

EI =

เปอรเซนตการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอชนดหนง เปอรเซนตการเปลยนแปลงในรายไดของผบรโภค

EC 211 151

EI = 100x

I

I

100xQ

Q

= .I

Q

Q

I

ในการวดความยดหยนของอปสงคตอรายได (EI) ม 2 แบบเชนเดยวกบการวดความยดหยนของอปสงคตอราคา คอ การวดความยดหยนทจดใดจดหนงบนเสนอปสงคตอรายได (Point income elasticity of demand) และ การวดความยดหยนระหวางจด 2 จดบนเสนอปสงคตอรายได(Arc income elasticity of demand) โดย Point income elasticity of demand มสตร ดงน

EI = .I

Q

Q

I

หรอ EI = .I

Q

Q

I

Arc income elasticity of demand มสตร ดงน

EI = .I

Q

21

21

QQ

II

หรอ EI = 12

12

II

QQ

21

21

QQ

II

ถาเครองหมายของคาสมประสทธของความยดหยนของอปสงคตอรายได(EI) เปนลบ (EI < 0) แสดงวา สนคานนเปนสนคาดอย (Inferior good)

ถาเครองหมายของคาสมประสทธของความยดหยนของอปสงคตอรายได(EI) เปนบวก แสดงวาสนคานนเปนสนคาปกต (Normal good) ซงอาจจะเปนสนคาปกตชนดฟมเฟอย (luxury good) หรอ เปนสนคาปกตชนดจ าเปน (necessity good) กได โดยสนคาฟมเฟอยจะไดวาคาสมประสทธของความยดหยนของอปสงคตอรายไดมเครองหมายเปนบวก และมคามากกวาหนง (EI > 1) และถาสนคานนเปนสนคาจ าเปน จะไดคาสมประสทธของความยดหยนของอปสงคตอรายไดมเครองหมายเปนบวกและมคานอยกวาหนง (EI < 1)

สนคาชนดหนงอาจจะเปนสนคาฟมเฟอย เมอผบรโภคมระดบรายไดต า ๆ แตพอมรายไดสงขน สนคาชนดเดยวกนนนกจะกลายเปนสนคาดอย(Inferior good) กได ดงในตารางท 3 – 6 แสดงปรมาณความตองการสนคา X ทผบรโภคซอตอป ณ ระดบรายไดตาง ๆ กน

EC 211 152

ของผบรโภค เมอหาคาสมประสทธของความยดหยนของอปสงคตอรายได จะไดดงคอลมนท (5) และคอลมนท (6) แสดงประเภทของสนคา ซงดไดจากคาสมประสทธของความยดหยนของอปสงคตอรายได ซงจะเหนวา สนคา X เปนทงสนคาฟมเฟอย สนคาจ าเปน และสนคาดอย ในระดบรายไดทแตกตางกนไป

ตารางท 3 – 6 สมประสทธของความยดหยนของอปสงคตอรายไดและประเภทของสนคา

(1)

รายไดตอป

(2)

QX (หนวย/ป)

(3)

% QX

(4)

% I

(5)

EI

(6)

ประเภทสนคา

8,000

12,000

16,000

20,000

24,000

28,000

32,000

5

10

15

18

20

19

18

ตวอยางการหา Point income elasticity of demand

สมมตฟงกชนอปสงคของสนคาชนดหนง ขนอยกบรายได คอ

Q = 1,000 + 0.2 I

จงหาความยดหยนของอปสงคอนเนองมาจากรายได ทระดบรายได 4,000 บาท และสนคาชนดนเปนสนคาประเภทใด

100

11.11

20 50

– 5 – 5.25

50

20

33.33 100

11.11

20

50

– 5

– 5.25 25

16.67 14.29

2

0.56

1.5 0.8

0.3 0.37

Luxury

Necessity

Luxury Necessity Inferior Inferior

EC 211 153

วธท า

การหา EI จะตองทราบคา Id

Qd และ Q เมอ I = 4,000 บาท เพอหาปรมาณ

ความตองการสนคา (Q) จงแทนคา I ในฟงกชนอปสงคจะได

Q = 1,000 + (0.2)(4,000) = 1,800 หนวย

หาคา Id

Qd โดย take derivative ฟงกชนอปสงคมงตรงตอ I จะได

Id

Qd = 0.2

แทนคา Id

Qd , I และ Q ในสตรของ EI

จาก EI = .Id

Qd

Q

I

= (0.2)800,1

000,4 = 0.444

คาสมประสทธของความยดหยนของอปสงคตอรายได(EI) เทากบ 0.444 หมายความวาเมอรายไดเพมขน 1 เปอรเซนต จะท าใหปรมาณความตองการสนคาเพมขน 0.44 เปอรเซนต สนคาชนดนเปนสนคาปกต ชนดสนคาจ าเปน (necessity good)

ตวอยางการหา Arc income elasticity of demand

สมมตความสมพนธระหวางปรมาณความตองการซอสนคาชนดหนง ณ ระดบรายไดตาง ๆ กนของผบรโภค แสดงดวยตารางตอไปน

EC 211 154

ตารางท 3 – 7 แสดงความสมพนธระหวางปรมาณซอ และรายได

รายได (บาท / ป)

ปรมาณความตองการซอ (หนวย/ป)

4,000 100 6,000 200 8,000 300 10,000 350 12,000 380 14,000 390 16,000 350 18,000 250

จงค านวณหา Income elasticity of demand ในชวงระดบรายไดตอไปน และระบ

ดวยวา ณ ระดบรายไดชวงตางๆ นนสนคาเปนสนคาประเภทใด (1) ในชวงรายได 6,000 บาท ถง 8,000 บาท (2) ในชวงรายได 8,000 บาท ถง 10,000 บาท

(3) ในชวงรายได 14,000 บาท ถง 16,000 บาท วธท า โดยแทนคาตาง ๆ ลงในสตร

EI = .II

QQ

12

12

21

21

QQ

II

(1) ในชวงรายได 6,000 บาท ถง 8,000 บาท

EI = .000,6000,8

200300

300200

000,8000,6

EI = .000,2

100

500

000,14 = 1.4

คา EI เทากบ 1.4 หมายความวา เมอรายไดเพมขน 1 เปอรเซนต จะท าใหปรมาณความตองการซอสนคาเพมขน 1.4 เปอรเซนต และสนคานเปนสนคาปกตชนดฟมเฟอย (luxury)

EC 211 155

(2) ในชวงรายได 8,000 ถง 10,000 บาท

EI = .000,8000,10

300350

350300

000,10000,8

= .000,2

50

650

000,18

= 0.69

คา EI เทากบ 0.69 หมายความวา เมอรายไดเพมขน 1 เปอรเซนต จะท าใหปรมาณความตองการซอสนคาเพมขน 0.69 เปอรเซนต และสนคานเปนสนคาปกตชนดสนคาจ าเปน (necessity good)

(3) ในชวงรายได 14,000 ถง 16,000 บาท

EI = .000,14000,16

390350

350390

000,16000,14

= .000,2

40

740

000,20 = – 0.84

คา EI เทากบ – 0.84 หมายความวา เมอรายไดเพมขน 1 เปอรเซนต จะท าใหความตองการซอสนคาลดลง 0.84 เปอรเซนต หรอเมอรายไดลดลง 1 เปอรเซนต จะท าใหปรมาณความตองการซอสนคาเพมขน 0.84 เปอรเซนต และสนคานเปนสนคาดอย (Inferior good)

ความยดหยนไขวของอปสงคหรอความยดหยนของอปสงคอนเนองมาจากราคาสนคาชนดอน (Cross elasticity of demand)

ความยดหยนของอปสงคไขว (Cross elasticity of demand) เปนการวดการไหวตวของปรมาณความตองการซอสนคาชนดหนง ทตอบรบตอการเปลยนแปลงราคาสนคาอกชนดหนง โดยทตวแปรก าหนดอปสงคอน ๆ คงท และวดการเปลยนแปลงออกมาเปนเปอรเซนตเชน ในการพจารณาความสมพนธของสนคา 2 ชนด คอ สนคา X และสนคา Y ดงนน EX.Y หรอ E QX.PY เปนการวดเปอรเซนตการเปลยนแปลงของปรมาณความตองการซอสนคา X ท

ตอบสนองตอการเปลยนแปลงในราคาของสนคา Y ไป 1 เปอรเซนต นนคอ

EC 211 156

EX.Y =

= 100x

P

P

100xQ

Q

Y

Y

X

X

= .P

Q

Y

X

X

Y

Q

P

โดย QX = การเปลยนแปลงในปรมาณซอของสนคา X = QX2– QX1

PX = การเปลยนแปลงในราคาของสนคา Y = PY2– PY1

การวดความยดหยนไขวม 2 แบบเชนเดยวกน คอ การวดความยดหยนไขว ณ จดใดจดหนง (point elasticity) และ การวดความยดหยนไขวแบบชวง (arc elasticity)

สตร Point elasticity ส าหรบค านวณคาสมประสทธของความยดหยนไขว คอ

EX.Y = .P

Q

Y

X

X

Y

Q

P

หรอ EX.Y = .P

Q

Y

X

X

Y

Q

P

สตร Arc elasticity ส าหรบค านวณคาสมประสทธของความยดหยนไขว คอ

EX.Y = .PP

QQ

1Y2Y

1X2X

2X1X

2Y1Y

QQ

PP

เนองจากสนคาตาง ๆ มความเกยวของกนทางใดทางหนงใน 3 ทาง คอ

1. สนคาเหลานนอาจจะเปนสนคาทแขงขนกน หรอ เปนสนคาททดแทนกน (competitive or substitute good) ถาราคาสนคาททดแทนกนไดชนดหนงถกลง ท าใหมการซอสนคาชนดนนเพมขน และมผลท าใหตองลดการซอสนคาอกชนดหนงลง ทงๆ ทราคาสนคานนคงท ซงแสดงใหเหนวาสนคาทงสองชนดมความสมพนธกนในลกษณะสนคาทแขงขนกน หรอเปนสนคาททดแทนกน และในกรณทราคาสนคาททดแทนกนไดแพงขน กสามารถพจารณาไดในท านองเดยวกน

เปอรเซนตการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอสนคา X เปอรเซนตการเปลยนแปลงในราคาสนคา Y

EC 211 157

2. สนคาเหลานนอาจจะเปนสนคาทใชรวมกน (complementary good) เปนสนคาทวา ถาหากมการซอสนคาชนดหนงเพมขน จะท าใหมการซอสนคาอกชนดหนงเพมขนดวย

3. สนคาเหลานนอาจจะเปนสนคาทเปนอสระตอกน (independent good) กลาวคอ การซอสนคาชนดหนงจะไมมผลตออปสงคของสนคาอกชนดหนง แสดงวาสนคาทงสองชนดไมมความสมพนธกน

คาสมประสทธของความยดหยนไขวจะสามารถบอกไดวา สนคาทก าลงพจารณาทงสองชนดนนมความเกยวของกนอยางไร กลาวคอ

(1) ถา คาสมประสทธของความยดหยนไขว EX.Y หรอ E QX.PY เปนบวก แสดงวา

สนคา X และสนคา Y เปนสนคาทแขงขนกน หรอ เปนสนคาทใชทดแทนกน (competitive or substitute good)

(2) ถา คาสมประสทธของความยดหยนไขว E X.Y หรอ E QX.PY เปนลบ แสดงวา

สนคา X และสนคา Y เปนสนคาทใชประกอบกน หรอใชรวมกน (complementary good)

(3) ถา คาสมประสทธของความยดหยนไขว E X.Y หรอ E QX.PY เปนศนย แสดงวา

สนคา X และสนคา Y ไมมความสมพนธกนหรอสนคาเปนอสระกน (independent good)

ตวอยางการหาคาความยดหยนไขวของอปสงค

จากตารางตอไปน จงหาความยดหยนของอปสงคไขวระหวางกาแฟ (X) และ ชา (Y) และความยดหยนไขวระหวางกาแฟ (X) และน าตาล (Z)

ราคาและปรมาณกอนมการเปลยนแปลง

ราคาและปรมาณหลงมการเปลยนแปลง

ราคา (บาท/หนวย)

ปรมาณ (หนวย/ป)

ราคา (บาท/หนวย)

ปรมาณ (หนวย/ป)

กาแฟ(X) ชา(Y)

20 40

200 300

20 30

150 400

กาแฟ(X) น าตาล(Y)

20 50

200 10

20 60

180 g

EC 211 158

ความยดหยนของอปสงคไขวระหวางกาแฟและชา (E X.Y หรอ E QX.PY)

E QX.PY = .P

Q

Y

X

X

Y

Q

P

= .4030

200150

200

40

= .10

50

200

40 = 1

คาสมประสทธ E X.Y หรอ E QX.PY เทากบ 1 หมายความวา เมอราคาชา(PY)

เพมขน 1 เปอรเซนต จะท าใหปรมาณความตองการซอกาแฟ(QX) เพมขน 1 เปอรเซนต หรอในทางตรงกนขาม เมอราคาชา (PY) ลดลง 1 เปอรเซนต จะท าใหปรมาณความตองการซอกาแฟ(QX) ลดลง 1 เปอรเซนต คา E QX.PY เปนบวก แสดงวาสนคา X (กาแฟ) และสนคา

Y (ชา) เปนสนคาทใชทดแทนกนได (substitute goods)

ความยดหยนของอปสงคไขวระหวางกาแฟและน าตาล (E X.Z หรอ E QX.PZ)

E QX.PZ = .P

Q

Z

X

X

Z

Q

P

E QX.PZ = .5060

200180

200

50

= .10

20 200

50 = – 0.5

คาสมประสทธของความยดหยนไขวและระหวางกาแฟและน าตาล(E X.Z หรอE QX.PZ)

เทากบ – 0.5 หมายความวา ถาราคาน าตาล(PZ) สงขน 1 เปอรเซนต จะท าใหปรมาณความตองการซอกาแฟ(QX) ลดลง 0.5 เปอรเซนต และในทางตรงกนขาม ถาราคาน าตาล (PZ) ลดลง 1 เปอรเซนต จะท าใหปรมาณความตองการซอกาแฟ(QX) เพมขน 0.5 เปอรเซนต คาของ E X.Z หรอ E QX.PZ เปนลบ แสดงวาสนคา X (กาแฟ) และสนคา Y(น าตาล) เปนสนคาทใช

ประกอบกนหรอใชรวมกน(complementary goods)

EC 211 159

ความยดหยนของอปสงคตอคาใชจายในการโฆษณา(Advertising Elasticity of Demand: EA หรอ EQ.A)

เนองจากปจจยทก าหนดอปสงคมหลาย ๆ ตว ดงนนการหาคาความยดหยนของอปสงคอนเนองจากปจจยตวอน ๆ ทก าหนดอปสงคกสามารถหาไดในท านองเดยวกน ดงนนคาความยดหยนของอปสงคตอคาใชจายในการโฆษณา(Advertising Elasticity of Demand: EA หรอ EQ.A) เปนการวดเปอรเซนตการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอของสนคาทตอบสนองตอการเปลยนแปลงในคาใชจายในการโฆษณาไป 1 เปอรเซนต

E QX.A =

E QX.A = 100x

A

A

100xQ

Q

X

X

= .A

Q X

XQ

A

ถาคาความยดหยนของอปสงคตอคาใชจายในการโฆษณา(Advertising Elasticity of Demand: EA หรอ EQ.A) มเครองหมายเปนบวก แสดงใหเหนวา การใชจายในการโฆษณาเพมขนจะท าใหปรมาณความตองการซอสนคาเพมขนดวย และเมอลดคาใชจายในการโฆษณาจะท าใหปรมาณความตองการซอสนคาลดลงดวย

ตวอยางการหาคาความยดหยนตางๆ จากฟงกชนอปสงค

ตวอยางท 1 สมมตใหฟงกชนอปสงคส าหรบสนคา X คอ

QX = 34 – 0.8 PX2 + 0.3 PY + 0.04 I

เมอ PX = 10 บาท/หนวย PY = 20 บาท/หนวย และ I = 5,000 บาท จงหา

(1) ความยดหยนของอปสงคส าหรบสนคา X (EPX หรอ EQX.PX)

เปอรเซนตการเปลยนแปลงในปรมาณความตองการซอสนคา X เปอรเซนตการเปลยนแปลงในคาใชจายโฆษณา

EC 211 160

(2) ความยดหยนของอปสงค อนเนองจากรายได (EI หรอ EQX..I)

(3) ความยดหยนไขวของอปสงคส าหรบสนคา X เมอราคาสนคา Y เปลยนแปลง (EX.Y หรอ EQX.PY)

วธท า (1) หา Price elasticity of demand (EPX หรอ EQX.PX)

จาก EPX = .P

Q

X

X

X

X

Q

P

ดงนนจะตองหาคา QX และ .P

Q

X

X

เมอ PX = 10 บาท/หนวย, PY = 20 บาท/หนวย

และ I = 5,000 บาท

จาก QX = 34 – 0.8 PX2 + 0.3 PY + 0.04 I

= 34 – 0.8 (10)2 + 0.3 (20) + 0.04 (5,000)

= 34 – 80 + 6 + 200

QX = 160 หนวย

X

X

P

Q

= – 1.6 PX

= – 1.6 (10) = – 1.6

แทนคา X

X

P

Q

, PX และ QX ลงในสตร EPX = .P

Q

X

X

X

X

Q

P

EPX = – 1.6 (160

10 )

= – 1

คาสมประสทธของความยดหยนของอปสงคตอราคาส าหรบสนคา X(EPX) เทากบ –1

หมายความวา เมอราคาสนคา X เปลยนแปลงไป 1 เปอรเซนต จะท าใหปรมาณความตองการซอสนคา X เปลยนแปลงไป 1 เปอรเซนต โดยเปลยนแปลงไปในทศทางตรงกนขาม ดงนนสนคา X เปนสนคาปกต(normal good)

EC 211 161

(2) หา Income elasticity of demand (EI หรอ EQX..I )

จาก EI = .I

QX

XQ

I

ดงนนจะตองทราบคา I

Q X

และ QX เมอ PX = 10 บาท/หนวย, PY = 20 บาท/

หนวย และ I = 5,000 บาท ซงคาของ QX หาไดแลววาเทากบ 160 หนวย

เนองจาก I

Q X

= 0.04

แทนคา I

Q X

, QX และ I ในสตร EI = .I

QX

XQ

I

EI = 0.04 (160

000,5 )

= 1.25

คาสมประสทธของความยดหยนของอปสงคตอรายได(EI หรอ EQX..I) เทากบ 1.25 ม

เครองหมายเปนบวก หมายความวา เมอรายไดเปลยนแปลงไป 1 เปอรเซนต จะท าใหปรมาณความตองการซอสนคา X เปลยนแปลงไป 1.25 เปอรเซนต โดยเปลยนแปลงไปในทศทางเดยวกน ดงนนสนคา X เปนสนคาปกต (normal good)

(3) หา Cross elasticity of demand (EX.Y หรอ EQX.PY)

จาก EX.Y = .P

Q

Y

X

X

Y

Q

P

โดย Y

X

P

Q

= 0.3

แทนคา Y

X

P

Q

, PY และ QX ในสตร

EX.Y = 0.3 (160

20 ) = 0.038

EC 211 162

คาสมประสทธของความยดหยนไขวของสนคา X และสนคา Y (EX.Y หรอ EQX.PY)

เทากบ 0.038 หมายความวา เมอราคาสนคา Y (PY) เปลยนแปลงไป 1 เปอรเซนต จะท าใหปรมาณความตองการซอสนคา X (QX) เปลยนแปลงไป 0.038 เปอรเซนต โดยเปลยนแปลงไปในทศทางเดยวกน คา EQX.PY เปนบวก แสดงวา สนคา X และสนคา Y เปนสนคาทใชทดแทน

กนหรอแขงขนกน (substitute or competitive goods)

ตวอยางท 2 สมมตฟงกชนอปสงคส าหรบเสอเชต แสดงไดดงน

QS = 100 – 40 PS + 0.8 A + 0.1 Y

โดยท QS = ปรมาณอปสงคส าหรบเสอเชตตอป , PS = ราคาเสอเชต

A = คาใชจายในการโฆษณา , Y = รายไดตอปของผบรโภค

จงหา (1) ปรมาณความตองการซอเสอเชต (QS) เมอ PS = 50 บาท, A = 6,000 บาท และ Y = 20,000 บาท

(2) ความยดหยนของอปสงคตอราคา (Price Elasticity of Demand), ความยดหยนของอปสงคตอรายได (Income Elasticity of Demand) และความยดยนของอปสงคตอคาใชจายโฆษณา(Advertising Elasticity of Demand)

วธท า

(1) หาปรมาณความตองการซอเสอเชต(QS) เมอ PS = 50 บาท, A = 6,000 บาท และ Y = 20,000 บาท

จาก QS = 100 – 40 PS + 0.8 A + 0.1 Y

= 100 – 40 (50) + 0.8 (6,000) + 0.1 (20,000)

= 4,900

ปรมาณความตองการซอเสอเชต(QS) = 4,900 หนวย

(2) หาความยดหยนของอปสงคตอราคา (Price Elasticity of Demand)

จาก EQS .PS = .P

Q

S

S

S

S

Q

P

EC 211 163

จาก S

S

P

Q

= – 40

แทนคา S

S

P

Q

, PS และ QS ลงในสตร EQS .PS = .P

Q

S

S

S

S

Q

P

EQS.PS = – 40 (900,4

50 ) = – 0.408

คาความยดหยนของอปสงคเสอเชตตอราคา (EQS.PS) เทากบ – 0.408 หมายความวา

เมอราคาของเสอเชตลดลง 1 เปอรเซนต จะท าใหปรมาณความตองการซอเสอเชตเพมขนเทากบ 0.408 เปอรเซนต หรอในทางตรงกนขาม ถาราคาของเสอเชตเพมขน 1 เปอรเซนต จะท าใหปรมาณความตองการซอเสอเชตลดลงเทากบ 0.408 เปอรเซนต อปสงคของเสอเชตมความยดหยนนอย (Inelastic) และเสอเชตเปนสนคาปกต (normal good)

(3) หาความยดหยนของอปสงคตอรายได (Income Elasticity of Demand)

EQS .Y = .Y

QS

SQ

Y

Y

QS

= 0.1

แทนคา Y

QS

, QS และ Y ลงในสตร EQS .Y = .Y

QS

SQ

Y

EQS .Y = 0.1 (900,4

000,20 ) = 0.408

คาความยดหยนของอปสงคเสอเชตตอรายได (EQS.Y) เทากบ 0.408 หมายความวา

เมอรายไดของผบรโภคเพมขนเทากบ 1 เปอรเซนต จะท าใหปรมาณความตองการซอเสอเชตเพมขนเทากบ 0.408 เปอรเซนต หรอในทางตรงกนขาม ถารายไดของผบรโภคลดลง 1 เปอรเซนต จะท าใหปรมาณความตองการซอเสอเชตลดลงเทากบ 0.408 เปอรเซนต

(4) หาความยดหยนของอปสงคตอคาใชจายโฆษณา(Advertising Elasticity of Demand)

จาก EQS. A = .A

QS

SQ

A

A

QS

= 0.8

EC 211 164

EQS. A = 0.8 (900,4

000,6 ) = 0.98

คาความยดหยนของอปสงคเสอเชตตอคาใชจายโฆษณา(EA หรอ EQS.A) เทากบ

0.98 หมายความวา เมอเพมคาใชจายในการโฆษณา 1 เปอรเซนต จะท าใหปรมาณความตองการซอเสอเชตเพมขนเทากบ 0.98 เปอรเซนต หรอเมอลดคาใชจายในการโฆษณา 1 เปอรเซนต จะท าใหปรมาณความตองการซอเสอเชตลดลงเทากบ 0.98 เปอรเซนต

การศกษาเกยวกบอปสงคเปนการพจารณาทางดานผบรโภค ส าหรบอปทานเปนการพจารณาทางดานผขายหรอผผลต

อปทาน (Supply)

อปทาน (Supply) หมายถง จ านวนหรอปรมาณของสนคาหรอบรการทผขายตองการผลต หรอตองการเสนอขาย ณ ระดบราคาตางๆ กน ในเวลาใดเวลาหนง

จ านวนสนคาทผขายตองการจะขายนนจะมากนอยเพยงใดขนอยกบปจจยหลายอยางซงถอวาเปนปจจยทเปนตวก าหนดอปทาน ไดแก ราคาสนคา ตนทนในการผลต เทคนคในการผลต การคาดการณ สภาพดนฟาอากาศ ภาษ และอน ๆ

ปกตแลวถาราคาสนคาสงขน ผขายตองการทจะเสนอขายสนคามากขน และถาราคาสนคาถกหรอต าลง ผขายจะตองเสนอขายนอยลง เมอปจจยก าหนดอปทานอน ๆ คงท เพราะฉะนน ปรมาณสนคาทผขายตองการเสนอขายกบราคาสนคาจะผนแปรไปในทศทางเดยวกน ซงเปนไปตามกฎของอปทาน (Law of supply)

ดงนน ความสมพนธระหวางราคา และปรมาณทจะเสนอขายสามารถแสดงในรปของ Supply function ไดดงน

S

XQ = (PX)

โดย S

XQ คอ ปรมาณเสนอขายของสนคา X

PX คอ ราคาของสนคา X

จาก Supply function ขางตน อธบายไดวาปรมาณสนคา X ทจะมเสนอขายในระยะเวลาใดเวลาหนง จะขนอยกบราคาของสนคา X

EC 211 165

ตารางทแสดงความสมพนธระหวางปรมาณสนคาทจะเสนอขายกบราคาสนคาระดบตาง ๆ กน เรยกวาตารางอปทาน (Supply schedule)

ถาน าเอาจ านวนสนคาชนดหนงทผขายแตละคนน าออกมาเสนอขาย ณ ระดบราคาตาง ๆ กนของสนคาชนดนน มารวมกนเขาดวยกนกจะไดอปทานตลาด(Market Supply)

อปทานตลาด(Market Supply) จงหมายถง ปรมาณสนคาหรอบรการชนดหนงทผขายทงหมดในตลาดจะน าออกมาเสนอขาย ณ ระดบราคาตาง ๆ กนของสนคาชนดนน

ดงนนเสนอปทานตลาดจงแสดงความสมพนธระหวางราคาและปรมาณเสนอขายสนคาของผขายทก ๆ คน โดยการรวมจ านวนของสนคาทผขายน าออกมาเสนอขาย ณ ทก ๆ ระดบราคาทก าหนดให

สมมตในตลาดมผขาย 2 ราย ซงน าสนคา X ออกมาเสนอขาย ณ ระดบราคาตาง ๆ กน ดงตารางท 3 – 8

ตารางท 3 – 8 ตารางอปทาน (Supply Schedule)

ราคา (บาท/หนวย)

ปรมาณขายของคนท 1 (หนวย)

ปรมาณขายของคนท 2 (หนวย)

ปรมาณเสนอขายทงหมด (หนวย)

50 100 150 250 40 80 120 200 30 60 90 150 20 40 60 100 10 20 30 50

จากตารางท 3 – 8 เมอรวมจ านวนสนคาทผขายแตละคนตองการเสนอขาย ณ ระดบราคาตางๆ กนของสนคาชนดนนเขาดวยกนกจะไดอปทานตลาด (Market Supply) ซงบอกใหทราบถงปรมาณเสนอขายสนคาทงหมดในตลาด ณ ระดบราคาตาง ๆ กน

เมอน าไปเขยนเปนรปกราฟแสดงความสมพนธระหวางปรมาณสนคาทผขายแตละรายตองการเสนอขายกบราคาสนคาระดบตาง ๆ จะไดเสนอปทานของบคคล(Individual Supply) ซงมลกษณะเปนเสนทอดขนจากซายไปขวาบวก (slope upward from left to right)

EC 211 166

และมความชนเปนบวก และสามารถหาเสนอปทานตลาด (Market Supply) ได โดยการรวมจ านวนของสนคาทผขายแตละคนน าออกมาเสนอขาย ณ ทกๆ ระดบราคาทก าหนดให ดงรปท 3 – 17

รปท 3 – 17 เสนอปทานของบคคลและอปทานตลาด (Individual Supply and Market Supply Curve)

การเปลยนแปลงของเสนอปทาน

การเปลยนแปลงของเสนอปทานม 2 แบบ คอ

1. การเปลยนแปลงปรมาณเสนอขาย (change in quantity supplied)

เสนอปทานม Slope เปนบวก เมอราคาสงขน ปรมาณเสนอขายจะเพมขน และเมอราคาของปรมาณเสนอขายจะลดลง การเปลยนแปลงเชนนเปนการเปลยนแปลงภายในเสนอปทานเสนเดม (move along the curve) ซงเกดจากการเปลยนแปลงในราคาสนคาโดยทปจจยอน ๆ ทก าหนดอปทานคงท ท าใหปรมาณเสนอขาย (quantity supplied) เปลยนแปลง

SX1

PX ฿/Unit

0 S

XQ 40 80 100 20 60

ผขายคนท 1 ตลาด ผขายคนท 2

PX ฿/Unit

SX2

0 150 30 S

XQ 60 90 120

20

50

10

30

40

20

50

10

30

40

20

50

10

30

40

SX

PX ฿/Unit

50 S

XQ 100 150 200 250 0

EC 211 167

รปท 3 – 18 การเปลยนแปลงในปรมาณเสนอขาย (Change in quantity supplied)

2. การเปลยนแปลงในอปทาน (change or shift in supply)

ถาตวแปรทก าหนดอปทานเปลยนแปลง โดยทราคาสนคาชนดนนคงท จะท าใหปรมาณเสนอขายเปลยนแปลงได โดยการเปลยนแปลงของเสนอปทานไปทงเสน หรอเกดการเคลอนยายของเสนอปทาน เรยกวา การเปลยนแปลงในอปทาน (change or shift in supply) เชน ทง ๆ ทราคาสนคาชนดนนคงท แตถาตนทนการผลตเพมขน จะท าใหปรมาณเสนอขายลดลง เสนอปทานจะเคลอนยายไปทางซาย หรอเสนอปทานลดลง และในทางตรงกนขาม ถาตนทนการผลตลดลง จะท าใหปรมาณเสนอขายเพมขน เสนอปทานจะเคลอนยายไปทางขวามอ หรอเสนอปทานเพมขน ดงรปท 3 – 19

รปท 3 – 19 การเคลอนยายของเสนอปทาน (Change or Shift in Supply)

ปรมาณขาย (QS)

ราคา (P)

S

Q1 Q2

P1

P2

0

A

B

ปรมาณขาย (QS)

ราคา (P) S1

Q1 Q

P

0

E A

S S2

F

Q2

EC 211 168

ความยดหยนของอปทาน (Elasticity of supply: ES)

ความยดหยนของอปทาน (Elasticity of supply: ES) เปนการวดการไหวตวของการเปลยนแปลงในปรมาณเสนอขายสนคาชนดหนง ทตอบสนองตอการเปลยนแปลงในราคาสนคาชนดนน โดยวดการเปลยนแปลงเปนเปอรเซนต ดงนนความยดหยนของอปทาน (ES) จงแสดงใหเหนถงเปอรเซนตการเปลยนแปลงในปรมาณเสนอขายสนคาชนดหนงทตอบสนองตอการเปลยนแปลงในราคาสนคาชนดนนไป 1 เปอรเซนต

ES =

= 100x

P

P

100x

Q

QS

S

= .P

QS

S

Q

P

= .m

1

SS

Q

P

โดยท QS = S1

S2 QQ

P = P2 – P1

mS = Slope ของเสนอปทาน

คาความยดหยนของอปทานจะมเครองหมายเปนบวก เนองจากราคาและปรมาณเสนอขายจะเปลยนแปลงไปในทศทางเดยวกน

เปอรเซนตการเปลยนแปลงในปรมาณเสนอขายสนคาชนดหนง

เปอรเซนตการเปลยนแปลงในราคาสนคาชนดนน

EC 211 169

การวดความยดหยนของอปทาน

การวดความยดหยนของอปทานม 2 แบบ คอ การวดความยดหยนของอปทาน ณ จดใดจดหนง (point elasticity) และ การวดความยดหยนของอปทานแบบชวง (arc elasticity)

สตร Point elasticity ส าหรบค านวณคาสมประสทธของความยดหยนของอปทาน คอ

ES = .P

QS

SQ

P

หรอ ES = .P

QS

S

Q

P

สตร Arc elasticity ส าหรบค านวณคาสมประสทธของความยดหยนของอปทาน คอ

ES = .PP

QQ

12

S

1

S

2

S

2

S

1

21

QQ

PP

คาความยดหยนของอปทาน

ความยดหยนของอปทานม 5 ลกษณะ คอ

1. อปทานทมความยดหยนนอย (Relatively inelastic) หรอ อปทานมความยดหยนนอยกวา 1 (ES < 1)

หมายความวา เปอรเซนตการเปลยนแปลงของปรมาณขายนอยกวาเปอรเซนตการเปลยนแปลงของราคา กลาวคอ เมอราคาสนคาชนดหนงเปลยนแปลงไป 1 เปอรเซนตจะท าใหปรมาณเสนอขายของสนคาชนดนนเปลยนแปลงไปนอยกวา 1 เปอรเซนต เสนอปทานทมความยดหยนมากกวาหนง จะมลกษณะทมจดเรมจากจดตดทางแกนปรมาณ

EC 211 170

รปท 3 – 20 อปทานมคาความยดหยนนอยกวา 1

2. อปทานทมความยดหยนมาก (Relatively elastic) หรอ อปทานมความยดหยนมากกวา 1 (ES > 1)

หมายความวา เปอรเซนตการเปลยนแปลงในปรมาณเสนอขายมากกวาเปอรเซนตการเปลยนแปลงของราคาสนคา กลาวคอ เมอราคาสนคาชนดหนงเปลยนแปลงไป 1 เปอรเซนตจะท าใหปรมาณเสนอขายของสนคาชนดนนเปลยนแปลงไปมากกวา 1 เปอรเซนต เสนอปทานทมความยดหยนมากกวาหนง จะมลกษณะทมจดเรมจากจดตดทางแกนราคา

รปท 3 – 21 อปทานทมคาความยดหยนมากกวา 1

ราคา

ปรมาณขาย

ES < 1

0

S

Q2 Q1

P2

P1 A

B

ราคา

ปรมาณ 0

S ES > 1

Q2

P1

Q1

P2

A

B

EC 211 171

3. อปทานทมความยดหยนเทากบหนง (ES = 1 : Unitary)

หมายความวา เปอรเซนตการเปลยนแปลงของปรมาณขายเทากบเปอรเซนตการเปลยนแปลงของราคา กลาวคอ เมอราคาสนคาชนดหนงเปลยนแปลงไป 1 เปอรเซนตจะท าใหปรมาณเสนอขายของสนคาชนดนนเปลยนแปลงไปเทากบ 1 เปอรเซนต เสนอปทานทมความยดหยนเทากบหนง จะมลกษณะเปนเสนตรงทลากผานจด origin

รปท 3 – 22 อปทานมความยดหยนเทากบหนง

4. อปทานทมความยดหยนเทากบศนย (ES = 0) หรอ อปทานไมยดหยนอยางสมบรณ (Perfectly inelastic)

หมายความวา ไมวาราคาสนคาจะเพมขน หรอลดลงเทาใดกตาม ปรมาณเสนอขายกจะคงเดมไมเปลยนแปลง กลาวคอ เมอราคาสนคาชนดหนงเปลยนแปลงไป 1 เปอรเซนตจะท าใหปรมาณเสนอขายของสนคาชนดนนเปลยนแปลงไปศนยเปอรเซนต หรอปรมาณเสนอขายไมเปลยนแปลง ดงนนเสนอปทานทมความยดหยนเทากบศนย หรออปทานไมมความยดหยนอยางสมบรณ จะเปนเสนตรงขนานกบแกนตงหรอแกนราคามคาความชน(slope) เทากบอนฟนต

A B

ราคา

ปรมาณขาย 0

ES = 1 S

Q2 Q1

P2

P1

EC 211 172

รปท 3 – 23 อปทานมความยดหยนเทากบศนย

5. อปทานทมความยดหยนเทากบอนฟนต (ES = ) หรอ อปทานยดหยนอยางสมบรณ (Perfectly elastic)

หมายความวา ณ ระดบราคาใดราคาหนง ผขายจะเสนอขายอยางไมจ ากดจ านวน แตถาราคาลดต าลงจากระดบราคานน ผขายจะไมเสนอขายสนคาเลย เสนอปทานทมความยดหยนเทากบอนฟนต จะเปนเสนตรงขนานกบแกนปรมาณ และมความชนเทากบศนย

รปท 3 – 24 อปทานมความยดหยนเทากบอนฟนต

การค านวณหาคาของความยดหยนของอปทานกจะพจารณาหาไดในท านองเดยวกบการหาคาความยดหยนของอปสงค

ปรมาณ

ราคา

0

ES =

S

Slope = 0

P1

Q2 Q1

A B

Slope =

ES = 0

ปรมาณขาย

ราคา

0

S

Q1

P2

P1

A

B