diapositivas presentación ernesto lópez - red vbc - 3junio2010 (1)
TRANSCRIPT
-
PhD Development Planning Unit University College LondonDepartamento de Urbanismo Universidad de Chile
Dr ErnestoLpezMorales,PhDDevelopment PlanningUnitUniversity College LondonDepto.UrbanismoU.deChile
IISeminariodeInvestigacinUrbanayRuralReddeInvestigadoresenVivienda,BarrioyCiudadVBCMINVU3Junio2010
LasotrasfracturasenlaRenovacinUrbanadeSantiago:polticaspblicasyacumulacindesigualderentadesuelo
-
Desarrollo en altura: centro y peri-centro de Santiago Primeraaproximacin:CorporacinparaelDesarrollodeSantiago
1985(Devia2003;Contreras2005)
Subsidioestatal10%valormximopropiedadesdesde1991(Arriagadaetal.2007;Rojas2004)dentrodeZonadeSubsidioRU
Exitosoen:Renovacincentroshistricos(algunosdeteriorados)
Repoblamientoenzonasespecficas
Habitantesingresomedio,segmentosjvenes,familiasenconsolidacin
Financiamientomunicipal(impuesto1.5%construccin)
Emergenciayexpansindemercadoinmobiliario:
De1%a14%enm2construidosenSantiago,desde1989a2001)(Rojas2004)
De1.500a10.800unidadesvendidasentre1995en2005(Arriagadaetal.2007)
-
Crecimiento poblacional en distritos censales (variaciones %), 1992 2002
Comunas ZRU: -9.1%. Comunas todo Stgo: 13.7%. 5 comunas de mayor crecimiento (periferia): 51.4%.
Subsidio RU: impacto demogrfico concentrado
-
Anlisis densidad unidades residenciales construidas entre 1991 y 2001
Concentracin/expansin territorial de mercado de RU
-
Sin embargo, tambin ocurre esto
-
Y esto movimiento popular vecinal en PAC, 2003-2005
-
Defienden valor deuso desueloidentidad culturalyderecho aautogobierno (Nez 2006)
Sonconcientes desu rol comomovimiento ysu efecto enlaciudad
Debaselocalyterritorialmentedefinidos
Polticamente autnomos departidopoltico?(Castells 1985a)
Exponen,proponenysobretodopolitizanelproceso(Marcuse,2009).
Movilizacindepropietarios,utilizasiemprecanalesinstitucionales
Escalamiento hacia arriba (usanpartidos,medios nacionales,etc.),perosinlograr intervenir enniveles supralocales
MINVU(2008)reconoce otros 10casosrecientes similares enSantiago
-
Hiptesis Elmercadoderenovacinurbanaenalturaenelcentroypericentro
deSantiagoseraunaformaparticulardegentrificacinpordesposesinderentadesuelo
Subhiptesis:1. Expansindegentrificacindependedetasasaltasdepropiedadde
suelo(80%),inters(especulativoono)depropietariosporgananciaderentadesuelo,ydesplazamientoexcluyente(Marcuse,1985;Slater2009)generadoporacumulacindeesarenta
2. Sinembargo,losinteresescorporativosexternosdemayorinfluencia(acumulanlamayorrentadesuelo),mercadocorporatizadodespusdecrisisAsitica,conextraccinyrecirculacindecapital
3. Estadocumplerolsignificativo:subsidiosindirectosalaoferta,rezonificacinycambiodenormativas;zonastpicascreancondicionesparaacumulacinderentadesueloporRU.Enparalelo,intervencinestatalmnimaenelmejoramiento(upgrade)debarriospericentrales.
-
Gentrificacin es:
Colonizacindeclasesmediasencontextodeciudadpostindustrialendeterioro(Ley1980;Hamnett1991,1994)
Elitizacin (GarcaHerrera,2001,2008) Produccinespacialdehabitusdeunaclaseemergente(Bridge1994,
2001;Butler2007) Aglomeracinespacialdesegmentossocialesnicos(Rose1984;
Castells1985a) Campodebatalla(polticaacadmica)enelmarcodelacolonizacin
delaciudadporelcapitalglobal(Leesetal.2008;Slater2006) Vueltaalcentro,notantodegentecomodecapital(Smith1979, 1996) Procesoregularasociadoalaacumulacinderentgap(Clark2005) Expresindepoderpolticoeconmicoconcentradosobreelespacio
(Shaw,2005) Generacindediversasformasdeexpulsin(Marcuse1985;Slater
2009)
-
Uncambioenlapoblacindeusuariosdesuelodeunnivelsocioeconmicosuperioraldelosusuariosanteriores.Estovaasociadoatransformacionesenelambienteconstruidoatravsdereinversinencapitalfijo,enuncontextodecomodificacindesueloyrelacionesdepoderpolarizadas(Clark,2005:258).
Asimismo,elroldedelapolticaurbanaescondicinnecesariaparalaproduccindegentrificacin(Shaw,2005).
Definicin comprehensiva de gentrificacin...
-
Partedelcapitalproductivoque,participandoporenteroyreiteradamenteenlaproduccindelamercanca,transfieresuvalorporpartesalnuevoproducto,eneltranscursodevariosperodosdeproduccin,amedidaquesevadesgastando.Eledificiourbanoescapitalfijo.
Sometidoadesgastefsico:prdidadevalordeusogradual;suvalorsetransfieregradualmentealproducto,varevirtiendoporpartesalcapitalistaenformadeamortizacindestinadaareponertotaloparcialmenteelcapitalfijodesgastado.(Borisov)
EstedesgasteserefiereaunconceptodeDestruccinCreativa(verSchumpeter1976)
Capital fijo
-
Habilidadparaconseguirciertosfines(Johnston,2002).Trestiposdepoder:
i)Capacidad(inscrita)posedaporunindividuoogrupo,inherenteasuposicionamientoenuntejidosocial,esasimtrico,conelfindeinfluirenlosdems.
ii)Podercomorecurso:poderpara msquepodersobre,semovilizahaciadeterminadosobjetivos.
iii)Podercomoestrategia,prcticasytcnicas.VisinFoucaultiana,imbricadaconelespacioysuconfiguracin.Elespacioresultadelpoder(e.g.exclusin),perotambinesutilizadocomoinstrumentodepoder(e.g.panptico).
Vertambinteoradelrevanchismo (Atkinson,2003a,b;Smith1996;Swanson2007)
Poder
-
Transformacindeunbienenunamercancaparasuintercambio.Enunasociedadcomodificada,losbienesseproducenenfuncindesutasadeganancia.
Sinembargo,lamercanca(commodity)puedeadquirirdiversosvalores:valordecambio,demercado,deuso,ydetrabajo.
Comodificacin
-
Escenariodecontradiccinysntesisdepodersobreelespacio. Instrumentotcnicodeplasmacindeideologadominantesobre
elespacio,paralaconsecucindeciertosobjetivos(verzoningcomorepresentacionesespaciales,Lefebvre1991;tambinCastells,1985b)
Poltica
-
...Respuesta natural al deterioro del inner city postindustrial
Rentgap(brecha derenta;Smith1979)
-
... Produccin especulativa de devaluacin y revalorizacin
Produccinderentgap(Lpez2009,2010;Clark1995)
-
Rent gap post-recesionario (Hackworth 2002, 2007)
-
Influencia del Estado en la produccin de la gentrificacin1. Larentapotencialseproduce porfactoresmetropolitanos
(Hammel1999).
2. Enterprisezones,flexibilizacinnormativa,inexistenciadeinternalizacindeplusvalas(SmolkaandAmborski,2003) rentapotencialapreciadaymselstica (Hackworth,2002)
3. Stateentrepreneurialism,atraccindecapitalalespaciolocal.Estadoespeculativosinplanificacinracionalendiseoniejecucindepoltica(Leitner,1990;MacLeod,2002)
4. Elestadoasumecostosmayormentepolticos(Zukin,2006),sinretornosgarantizados.Estafacilitacin hacedelcapitalfinancierovoltil,porloquehayqueanclarlo allugar(BoyleySimms,2009)
5. Concentracinenlugaresespecficosynohinterlands(Harvey,1989).Elestadonoinvierteenespaciosnocompetitivos peros enaquellosenregeneracin (Wacquant,2008).Juegosumacero(PeckyTickel,2002)sinevidenciaquehayachorreohaciaotraszonas(MacLeod,2002).
-
Un contexto econmico neoliberal6. Elcapitalfluyehaciacircuitosglobales(BoyleandSimms,2009),pero
todoslosestadoslocalesobligadosajugarestejuego(PeckandTickel,2002;Hackworth2007).
7. Nosloestadooperaenelmercadosinoelmercadooperadentrodelestado(Ward,2003).Neoliberalismo:expansindemercadocomoreguladordetodalavidaurbana(P&T,2007;Harvey,2005;Salazar,2003).
8. Seconstruyesociedadyurbedesideologizada.P.ej:espacioscreativos (Florida,2002a;2002b),unainterpretacinreduccionistadeJ.Jacobs(1967,1971).
9. Estogeneracrisispolticasenzonaspericentralespopulares(aumentaentropa).
10.Precaucinalaplicarestateora:aparatoestatalchilenoesdistintoanorteglobal(mscentralizadofinancieraypolticamente)
-
Objetivos de investigacin
AnalizarcomprehensivamentelaproduccinespacialhistricadelpericentrodeSantiagoduranteelsigloXX
Visualizarycuantificarproduccinderentgapysusefectosentre1990y2005
ObservarformasdedevaluacindeRentaCapitalizadadeSuelo(RCS)yvalorizacindeRentaPotencialdeSuelo(RPS)
Identificar,observaryentrevistarprincipalesactoresinvolucradosenelproceso(econmicos,sociales,institucionales)ysusprcticasymotivaciones
-
Fuente:elaboracin propia enbaseaYin(2003:50).Otras fuentes:Flyvbjerg (2006);Ragin (1992,1997) ;Platt(1992);Hardingetal.(2002)
Metodologa de estudio de caso nico
-
Annual change in Gross Domestic Product (GDP) in Chile, 1980-2005
Built square metres (m2) for residential use in PAC, Santiago-Centre and San Miguel municipalities, 1990-2005
Concentracin de mercado post-crisis
-
Ground rent in 1990
Variaciones de renta de sueloGround rent in 2005
-
Variaciones de renta de suelo
-
Variaciones de renta de suelo
-
Incremento de renta potencial
PAC municipalityAttempted new Master Plan 2005
-
Incremento de renta potencialRPS = (VNP VS CC) / A
RPS: Renta Potencial de SueloVNP: Valor de venta total de propiedadVS: Valor de Suelo (de mercado)CC: Costos construccin (12 UF/m2 + 30% soft costs)A: Superficie de terreno
RPS
VNP: (Total ndice de Constructibilidad + 30% fusin predial) / 71.5 (m2) x 1.300 UF
-
Hogares beneficiados por Fondo Solidario de Vivienda en porcentaje al total de poblacin comunal, 2001-2005
Existe redlining institucional?
-
Comentarios1. Nohayrent gap clsico:enPAC(almenos)residentescontrolan
propiedadsinespecular,perohaydevaluacinconstantehistrica2. Redlining institucional,condicinnecesariaparaampliarrent gap.3. Estadoentrepreneurial enChilenoesmonolticoperofragmentado
conprogramasurbanoscontradictorios(ylaszonastpicas,qu?)4. SeparacinRCS1yRCS2,RentaMonoplicadeclase (Harvey,2006).
Secomodifica espaciosocialmenteregulado,seacumulavalordeusoycambiodelsuelo
5.Gentrificacin enSantiagonoesfundamentalmenteelitizacin,sunaformadesigualdeacumulacin
6.Unaformadeacumulacinprimitivadecapital?(Capital,vol. 1;Harvey,2003;Glassman,2006;Lin,2009).
-
Comentarios8. Residentesconcapacidaddemovilizacinhistrica.Pericentroen
Santiagodistintoalinnercitydelnorteglobal(Ward,1993;BromleyandJones,1996) perotambinalrestodeLatinoamrica enChilesonpropietarios
9. Contradiccinneoliberal:propiedaddesueloesvlvuladeescapeenlos70sy80s(Gilbert2002),peroesimpedimentoparaexpansindelagentrificacinactual
10. GentrificacinenSantiagocumpletresdelascuatrocondicionesdegentrificacinpostrecesionaria (Hackworth2002,2007):1)intervencinpblica(nacionalylocal),2)marginalizacindeoposicinsocial,3)difusinexpansinazonasnotradicionales.
11. Ensuma,lagentrificacindeSantiagoesmscomplejaqueunahistoriadehogaresenfrentandodesplazamiento(definicintradicional)sinoquees:a)acumulacinmonoplicadeclase,b)prdidadevaloresdeusoycambiodelsuelopericentral,c)desplazamientoindirectoypresinpordesplazamiento.
-
Referencias
Arriagada,C.,J.C.MorenoandE.Cartier(2007).EvaluacindeImpactodelSubsidiodeRenovacinUrbana:EstudiodelreaMetropolitanadelGranSantiago19912006.Santiago,MINVU.
Atkinson,R.(2003a).DomesticationbyCappuccinooraRevengeonUrbanSpace?ControlandEmpowermentintheManagementofPublicSpaces.UrbanStudies 40(9):18291843.
Atkinson,R.(2003b).Introduction:MisunderstoodSaviourorVengefulWrecker?TheManyMeaningsandProblemsofGentrification.UrbanStudies 40(12):23432350.
Boyle,D.andA.Simms(2009).TheNewEconomics:ABiggerPicture.London,Earthscan. Bridge,G.(1994).Gentrification,class,andresidence:areappraisal.EnvironmentandPlanningD:Societyand
Space 12:3151.
Bridge,G.(2001).Bourdieu,rationalactionandthetimespacestrategyofgentrificationTransactionsoftheInstituteofBritishGeographers26(2):205216.
Bromley,R.D.F.andG.A.Jones(1996).IdentifyingtheInnerCityinLatinAmerica.TheGeographicalJournal162(2):179190.
Butler,T.(2007).Forgentrification?EnvironmentandPlanningA 39:162181. Castells,M.(1985).TheCityandtheGrassroots:ACrossCulturalTheoryofUrbanSocialMovements.Berkeleyand
LosAngeles,UniversityofCaliforniaPress.
Clark,E.(1988).TheRentGapandTransformationoftheBuiltEnvironment:CaseStudiesinMalmo18601985.GeografiskaAnnaler.SeriesB,HumanGeography 70(2):241254.
Clark,E.(2005).Theorderandsimplicityofgentrification apoliticalchallenge.GentrificationinaGlobalContext:Thenewurbancolonialism.R.AtkinsonandG.Bridge.Oxon,Routledge:256264.
Contreras,Y.(2005).DinmicainmobiliariaenelProgramadeRepoblamiento:Unanlisisalosefectosurbanosysociales.CasosdeEstudio:BarriosBrasilyYungay.InstitutodeEstudiosUrbanosyTerritoriales.Santiago,UniversidadCatlicadeChile.Master:161.
Devia,A.(2003).RenovacinUrbanayParticipacindelosResidentes:LaexperienciadelaComunadeSantiago,19912000.InstitutodeEstudiosUrbanosyTerritoriales.Santiago,UniversidadCatlicadeChile.Master:110.
-
Florida,R.(2002a).TheEconomicGeographyofTalent.AnnalsoftheAssociationofAmericanGeographers 92(4):743755.
Florida,R.(2002b).TheRiseoftheCreativeClass:Whycitieswithoutgaysandrockbandsarelosingtheeconomicdevelopmentrace.WashingtonMonthly.WashingtonDC.
Flyvbjerg,B.(2006).FiveMisunderstandingsAboutCaseStudyResearch.QualitativeInquiry 12(2):219245. GarcaHerrera,L.M.(2001).Elitizacin:propuestaenespaolparaeltrminoGentrificacin.Biblio3W,RevistaBibliogrficadeGeografayCienciasSociales 6(332).
GarcaHerrera,L.M.andM.d.C.DazRodrguez(2008)ElProcesodeElitizacin:InvestigacionesyTemasdeAnlisisenlaGeografaEspaola(19992008).ScriptaNova,Diezaosdecambiosenelmundo,enlaGeografayenlasCienciasSociales,19992008,ActasdelXColoquioInternacionaldeGeocrtica,Barcelona,May26302008,
Gilbert,A.(2002).Power,IdeologyandtheWashingtonConsensus:TheDevelopmentandSpreadofChileanHousingPolicy.HousingStudies 17(2):305 324.
Glassman,J.(2006).Primitiveaccumulation,accumulationbydispossession,accumulationby'extraeconomic'means.ProgressinHumanGeography 30(5):608625.
Hackworth,J.(2002).PostrecessionGentrificationinNewYorkCity.UrbanAffairsReview 37(6):815843. Hackworth,J.(2007).Theneoliberalcity:Governance,ideology,anddevelopmentinAmericanUrbanism.Cornell,CornellUniversityPress.
Hammel,D.J.(1999).ReestablishingtheRentGap:AnAlternativeViewofCapitalisedLandRent.UrbanStudies36(8):1283 1293.
Hamnett,C.(1991).TheBlindMenandtheElephant:TheExplanationofGentrification.TransactionsoftheInstituteofBritishGeographers 16(2):173189.
Hamnett,C.(1994).SocioeconomicchangeinLondon:Professionalisationnotpolarization. BuiltEnvironment 31(3). Harding,D.J.,C.FoxandJ.D.Mehta(2002).Studyingrareeventsthroughqualitativecasestudies:Lessonsfromastudyoframpageschoolshootings.SociologicalMethods&Research 31(2):174217.
Harvey,D.(1989).FromManagerialismtoEntrepreneurialism:The TransformationinUrbanGovernanceinLateCapitalism.GeografiskaAnnaler.SeriesB,HumanGeography 71(1):317.
Harvey,D.(2005).ABriefHistoryofNeoliberalism.NewYork,OxfordUniversityPress.
-
Harvey,D.(2006).TheLimitstoCapital.LondonNewYork,Verso. Jacobs,J.(1967).Muerteyvidadelasgrandesciudades.Madrid,Peninsula. Jacobs,J.(1971).LaEconomadelasCiudades.Barcelona,EdicionesPennsula. Johnston,R.J.,D.Gregory,G.PrattandM.Watts,Eds.(2000). TheDictionaryofHumanGeography.Malden,Oxford,Victoria,BlackwellPublishingLimited.
Lees,L.,T.SlaterandE.Wyly(2008).Gentrification.NewYork,London,Routledge. Lefebvre,H.(1991).TheProductionoftheSpace.Oxford,Blackwell. Leitner,H.(1990).Citiesinpursuitofeconomicgrowth:Thelocalstateasentrepreneur.PoliticalGeographyQuarterly 9(2):146170.
Ley,D.(1980).LiberalIdeologyandthePostindustrialCity.AnnalsoftheAssociationofAmericanGeographers 70(2):238 258.
Lin,G.C.S.(2009).ScalingupRegionalDevelopmentinGlobalizingChina:LocalCapitalAccumulation,LandcentredPolitics,andReproductionofSpace.RegionalStudies 43(3):429 447429 447.
MacLeod,G.(2002).FromUrbanEntrepreneurialismtoa"RevanchistCity"?OntheSpatialInjusticesofGlasgow'sRenaissance.Antipode 34(3):602624.
Marcuse,P.(1985).Gentrification,abandonmentanddisplacement:connections,causesandpolicyresponsesinNewYorkCity.JournalofUrbanandContemporaryLaw 28:195240.
Marcuse,P.(2009).Fromcriticalurbantheorytotherighttothecity.City 13(23):185197. Marx,K.(1995).Capital VolumeThree:Theprocessofcapitalistproductionasawhole.MarxistsInternetArchive.2007.
MINVU(2008).ActualizacinPlanReguladorMetropolitanodeSantiago. Nez,C.(2006).PlanReguladorComunal:UnaPropuestadesdelaComunidaddePedroAguirreCerda.Santiago,Selfedited:7.
Peck,J.andA.Tickel(2007).ConceptualizingNeoliberalism,ThinkingThatcherism.ContestingNeoliberalism:UrbanFrontiers.H.Leitner,J.PeckandE.S.Sheppard.NewYork,TheGuildfordPress:2650.
Peck,J.andA.Tickell(2002).NeoliberalizingSpace.Antipode 34(3):380404.
-
Platt,J.(1992).CasesofCases...ofCases.WhatIsaCase?:ExploringtheFoundationsofSocialInquiry.C.C.RaginandH.S.Becker.Cambridge,CambridgeUniversityPress2152
PULSOS.A.Consultores(2005a).AnteproyectoPRCComunadePedro AguirreCerda.Santiago,PACMunicipality:132.
PULSOS.A.Consultores(2005b).PresentacinProyectoPlanReguladorComunaldePedroAguirreCerda.Santiago,PACMunicipality:47.
PULSOS.A.Consultores(2005c).ProyectoPlanReguladorComunaldePedroAguirreCerda.Santiago,PACMunicipality:366.
Ragin,C.C.(1992).Introduction.WhatIsaCase?:ExploringtheFoundationsofSocialInquiry.C.C.RaginandH.S.Becker.Cambridge,CambridgeUniversityPress117.
Ragin,C.C.(1997).TurningtheTables:HowCaseOrientedResearchchallengesVariableOrientedResearch.ComparativeSocialResearch 16:2742.
Rojas,E.(2004).VolveralCentro.Larecuperacindereasurbanascentrales.WashingtonDC,BID. Rose,D.(1984).Rethinkinggentrification:beyondtheunevendevelopmentofmarxisturbantheory.EnvironmentandPlanningD:SocietyandSpace 2:4774.
Salazar,G.(2003).HistoriadeLaAcumulacionCapitalistaEnChile:ApuntesdeClase.Santiago,LOMEdiciones. Schumpeter,J.A.(1976).Capitalism,SocialismandDemocracy.London,Routledge. SERVIU(2007).BasedeDatosProyectosFSVAprobadosenSantiago.Santiago. Shaw,K.(2005).Locallimitstogentrification:implicationsforanewurbanpolicy.GentrificationinaGlobalContext:Thenewurbancolonialism.R.AtkinsonandG.Bridge.Oxon,Routledge:168184.
Slater,T.(2006).TheEvictionofCriticalPerspectivesfromGentrificationResearch.InternationalJournalofUrbanandRegionalResearch 30(4):737757.
Slater,T.(2009).MissingMarcuse:Ongentrificationanddisplacement.City AnalysisofUrbanTrendsCultureTheoryPolicyandAction 13(2):292312.
Smith,N.(1979).TowardaTheoryofGentrificationABacktotheCityMovementbyCapital,notPeople.JournaloftheAmericanPlanningAssociation 45(4):538548.
Smith,N.(1996).Thenewurbanfrontier:gentrificationandtherevanchistcity.London,NewYork,Routledge.
-
Smolka,M.andD.Amborski(2003).Recuperacindeplusvalasparaeldesarrollourbano:unacomparacininteramericana.EURE 29(88):5577.
Swanson,K.(2007).RevanchistUrbanismHeadsSouth:TheRegulationofIndigenousBeggarsandStreetVendorsinEcuador.Antipode 39(4):708728.
Trivelli,P.(2005).BoletnTrimestraldeMercadodeSuelodeSantiago19902005.ConsultoraP.TrivelliyCia.Limitada.Santiago.
Trivelli,P.(2006).Sobreeldebateacercadelapolticaurbana,lapolticadesueloylaformacindelospreciosdelatierraurbanaenelGranSantiago,antecedentestericosyempricos.Santiago,CentrodePolticasPblicasUniversidadCatlicadeChile:57.
Wacquant,L.(2008).RelocatingGentrification:TheWorkingClass,ScienceandtheStateinRecentUrbanResearch.InternationalJournalofUrbanandRegionalResearch 32(1):198205.
Ward,K.(2003).Entrepreneurialurbanism,staterestructuringandcivilizing'New'EastManchester.Area London35(2):116128.
Ward,P.M.(1993).TheLatinAmericaninnercity:differenceof degreeorofkind?.EnvironmentandPlanningA 25:113160.
Yin,R.K.(2003).CaseStudyResearch:DesignandMethods.London,Sage. Zukin,S.(2006).DavidHarveyonCities.DavidHarvey:ACriticalReader.N.CastreeandD.Gregory,BlackwellPublishing:102120.