die geologie van rustenburg - bgs resources...
TRANSCRIPT
UNIE VAN SUID-AFRIKA UNION OF SOUTH AFRICA
DEPARTEMENT MYNWESE DEPARTMENT OF MINES
GEOLOGIESEOPNAME GEOLOGICAL SURVEY
DIE GEOLOGIE VAN RUSTENBURG EN DIE
OMLlGGENDE GEBIED
TOELlGTlNG VAN BLAD 4 (RUSTENBURG)
Saamgestel deur
J. W. von Baekstrom. B.Se .•
uit verslae deur
G. P. Fourie. M.Se .• E. I. Meyer, B.Se., R. P. E. Morgan, B.Se., F. J. Coertze, B.Se.,K. W. DUrr, B. Se .• en F. W. Sehumann. B.Se.
With a summary in English entitled:
THE GEOLOGY OF THE RUSTENBURG AREA
Kopiereg voorbehou /Copyright 1960
Gedruk deur en verkrygbaar van Die Staatsdrukker, Bosmanstraat. Pretoria.
Geologiese kaart in kleuf op 'n skaal van 1 : 125,000 apart ver~ krygbaar teen die prys 6s.
Printed by and obtainable from the Government Printer, B05-man Street. Pretoria.
Geological map in colour on a scale I : 125,000 obtainable separately at the price of 6s.
54
strekking. Hulle is selde meer as 6 duim (15'2 cm.) breed en die diabaas. waar hulle voorkom, is in die Magaliesbergskalie intrusief. Weens die brosheid van die vcsels is die amosict van geen ekonomiese waarde nie.
8. VANADIUM
Volgens Sehwellnus en Willemse (17) varieer die vanadiuminhoud (V20 5) van die magnetietbande in die Bosveldkompleks vanaf 0 tot I· I persent (sien tabel VII). Die onderste band is die rykste met 1·1 persent V,O,.
Dit sal natuurlik van aI die ander elemente geskei moet word en kan as 'n potensiele neweproduk beskou word indien die magnetiet ontgin word.
9. TITAAN
Die titaaninhoud van die magnetietbande kannie met die van die bekende strandafsettings van ekonomiese waarde vergelyk word nie.
Op Goedgedacht 114 JQ (A. 3) word tot 24 persent titaanoksied (TiO,) aangetref in die magnetiethoudende dunietpyp wat Magnetietkop vorm. In die boonste magnetietband op Rooiwal 285 JQ (A. 4) wissel die waardes van titaanoksied van IS tot 20 persent.
Erts wat IS persent titaanoksied (TiO,) bevat is reeds eksperimenteel magneties gekonsentreer tot 'n erts wat 43 persent bevat, wat' ekonomiese ontginning van die groot reserwes titaan in die verskillende magnetietbande en magnetiethoudende dunietpype in die vooruitsig stel.
10. BOUSTENE
Gabbro word as bousteen en siersteen deur Amalgamated Granite Industry uit 'n klein steengroef op Bosehpoort 284 JQ voorsien.
XII.-ONDERGRONDSE WATER
A. FONTElNE
Sterk standhoudcnde fontcine ontspring in die Magaliesberg wes, suid en suidoos van Rustcnburg. Die Rustenburgkloof, ongeveer twee my I wes van die dorp, is goed bekend. Die fonteine wat die stroom in hierdie kloof, bekend as die Dorpspruit, voed, ontspring in die kwarlsiet van die Etage Magaliesberg op Rietvalei 314 JQ (A. 3). Die boonste gedeelte van die water vir die huidige munisipale waterskema van Rustenburg (1957) kom uit hierdie spruit en fontcine. Ander sterk fonteine ontspring in die Magaliesbergkwartsiet op Donkerhoek 312 lQ (A. 3), Rietvalei 314 JQ (A. 3), Magatoshoek 270 JQ (A. 3), Buffelshoek 325 JO (A. 3), Modderfontein 332 lQ (B. 4), Rbenosterfontein 336 lQ (B. 4), Zuurplaat 337 lQ (B. 4), Rietfontein 348 lQ (B. 4), en plase verder oos.
In die diep klowe wat die Kosterrivier deur die kwartsiet van die Etage Daspoorl gesny het, b.v. op Naauwpoort 437 lP (B. 2) kom ook standhoudende fonteine voor, meesal op ofnaby die kontak tussen kwartsiet en diabaas. Die lewering is egter klein vergeleke met die lewering van die fonteine wat in die Magaliesbergkwartsiet ontspring.
55
FIG. 5.-Fonteine in Magaiiesbergkwartsiet suid\ves en wes van Rustcnburg.
'n Opname is gemaak van die Magaliesbergkwartsiet op die plaas Rietvalei 314 JQ (A. 3) en die omliggende gebied tussen die eskarp aan die suidekant van die Magaliesberg en die groot verskuiwing wat die noordekant van die berg begrens. Hierdie berg word aan sy oostekant deur Olifantsnek van
56
die res van die Magaliesberg geskei. Na die noordekant raak die reeks verbrokkel op Rietvalei 271 JQ (A. 3). 'n Aantal van die sterkste fonteine in Rustenburgdistrik ontspring in hierdie berge. Die opvanggebiede van die drie sterkste spruite (Baviaanskranz, Dorpspruit en Buffelshoek) is nagegaan en word in fig. 5 aangetoon. Al die fonteine wat opgespoor kon word, word aangetoon met hulle relatiewe sterktes. Geen syfers van vloei is beskikbaar nie en die vloei wissel ook baie deur die jaar. Ten tye van ondersoek nl. Augustus tot September 1957, is die totale vloei uit hierdie berg bereken op 8-9 miljoen gelling per dag, wat waarskynlik ietwat meer is as die gemiddelde daaglikse vloei per jaar.
Die water wat die spruite voed ontspring nie op een plek nie, maar op talle verskillende plekke as klein fonteintjies. In die geval van Baviaanskranz vloei die verskillende lopies na 'n groot sentrale verweringskom(fig. 5, I) wat in 'n sinklien op die berg gevorm het. Hierdie kom beslaan nagenoeg 1,100 morg van growwe sand en gruis wat besonder poreus en deurlatend is. Op 'n paar plekke is gesien dat binne 200-300 tree van die kwartsietdagsome die sand en gruis minstens 10 voet dik is. 'n Gedeelte van die kom bestaan uit 'n moeras. Die water kom op talle plekke op die oppervlakte uit of is bedek met 'n mat van plantaardige oorblyfsels. Al die water van die kom, wat 'n reusagtige spans uitrnaak, korn op die oppervlak uit teen 'n kwartsbreksie wat langs 'n verskuiwing dagsoom. Daarvandaan vloei die water in cen strcom, met klcin toevoegings uit fontci11e wat Iangs nate ont~ spring. In die geval van Rustenburgkloof kom die water langs verweringskom nbmmer 2 (fig. 5) uit. Die water ontspring uit nate wat in 'n antiklien voorkom. K1einer hoeveelhede kom uit die nate met ander opvanggebiede.
Die meeste van die fonteine ontspring in klowe op verskuiwings of prominente nate. Die nate strck enige windrigting deur die kwartsiet, wat baie grof gekrista1liseer is en maklik verweer tot 'n growwe sand en gruis met sandkorrels van 1-JO mm. in diameter. Laer af teen die hange van die berg en net onderkant die vlak waarop die sterkste fonteine uitkom, gaan die kwartsiet oor in 'n digte fynkorrelrige massiewe tipe. Fonteine in hierdie kwartsiet ontspring langs diep klowe op prominente nate, en is meesal swak. Die diabaaslaag wat teen die hange van die berg dagsoom het skynbaar geen invloed op die vloei van die fonteine nie. Meeste van die fonteine ontspring waar daar 'n verandering in helling in die kwartsiet voorkom (fig. 5). Die fontein op Buffe!shoek 325 JQ (A. 3) ontspring uit 'n diep smal kloof waar die grofkorrelrige kwartsiet baie prominente vertikale nate ontwikkel het langs 'n diabaasgang of skuins diabaasplaa!. Die opvanggebied van hierdie fontein le onmiddellik bokant hierdie kloof. Die opvanggebied vir hierdie spruit is in twee verweringskomme verdee], nI. IUS. 3 en 4, fig. 5.
Van die fonteine DOS van Olifantsnek is net cen tipiese voorbeeld op Modderfontein 332 JQ (B. 4) ondersoek (fig. 6). Die vloei is vergelykbaar met die van die fontein op Buffelshoek 325 JQ. Die grootste fontein ontspring aan die noordekant van 'n verweringskom op 'n verskuiwing wat ooswes parallel aan die bergreeks strek. Hier is ook 'n verandering in helling in die kwartsiet. Die water vloei in 'n baie diep en smal kloof wat op 'n prominente stelse! gevorm is. Langs'n dolerietgang wat noordoos-suidwes oor die kloof sny, kom net 'n swak syfering uit. Weer is die grootste lewering uit die grofkorrelrige, gekristalliseerde kwartsiet bokant die massiewe, [ynkorrelrige kwartsiet.
Die fonteine is alma! gravitasie-fonteine wat bokant die kontak van die growwe, gerekristaJliseerde kwartsiet en die fynkorrelrige, massiewe kwartsiet uitkom.
57
~-----------------------------------------~ LEG~ND LEGENDE
c:T:,'/ ,~ , Quartzite. M'ga'i'Hberg StJge. Pretoria Series !,. I~ Kwansiet, Et~ge Magaliesbcrg, Serie Pretoria
Diabase and alljed rods. r== Diabaas en meegaande geneentes, Bushveld Igneous C(lrnple~ t====::l Stollingskompleb Bosveld
Grave! and Hnd
Fault
Prominent joint
Dip of quartzite in degrees
Spring, with approximate yield in gallons per hour (September 1957)
Basin 01 weathering
Dolerite dyke
1>«1 -f--__ J __
1"
Yerskuhving
H<llling van kwartllct·in grade
Fontein met benaderde lewerlng in gelling per uur (September 1957)
Ycrwedngskom
Dolerictgang
FIG. 6.-Fontein van Bcrgheim, suidoos van Rustcnburg.
------------------------- -----_ ...
it:
58
B. BOORGATE
1. WATER IN DIE SERIE DOLOMIET
Weens die talle nate en oplossingskanale wat daarin gevorm is, is die dolomiet 'n uitstekende waterdraer en die bron van talIe sterk fonteine. In hierdie gebied kon egter geen standhoudende fonteine opgespoor word nie. Die watertafel bereik wel die oppervlakte in vleie of panne op Rietpan 479 JP (B. I), Geyerspan 477 JP (B. I) en Grootpan 475 JP (B. I) gedurende etlike maande van die jaar en in gunstige jare staan die water dwarsdeur die jaar aan die oppervlak.
Die watervlak in die Serie Dolomiet is naasteby horisontaal, maar verskillende kompartemcnte word gevorm deur natuurlike versperrings soos gange, kwartsare en kontakte met chert en skalie; en die watervlakke in aangrensende kompartemente mag aanmerklik verskil. So is gevind op Geyerspan 477 JP (B. 1) dat die watervlak aan die oostekant van twee kwartsare wat noordwes-suidoos strek naasteby 20 voet dieper is as tussen die are, Aan die westekant is die watervlak naasteby 45 voet vlakker as tussen die kwartsare. Op Du Toitspan 473 JP (B. 1) was die watervlak OOS van die kwartsare naasteby dieselfde as wat dit op Geycrspan oos van die kwartsare was. Op Klipda1474 JP (B. 1) wes van die kwartsare was dit egter ongeveer 15 voet dicper as op Du Toitspan 473 JP en daar moet dus aangeneem word dat daar tussen Geyerspan 477 JP en Klipdal 474 JP 'n bedekte natuurlike versperring is. 001' 'n groot gebied op Rietpan 479 JP (B. 1), Corsindae 118 JP (B. 1), Grootpan 117 JP (B. 1), Vlakpan 476 JP (B. 1), en die suidelike gedeeJte van Geyerspan 477 JP (B. 1) is die watervlak naasteby horisontaal en ongeveer dieselfde as die hoogte van die watervlak in die pan op Rietpan 479 JP.
Gegewens is verkry van 102 boorgate waarin water in die Serie Dolomiet getrefis. Hoewel volledige gegewens nie vir al die boorgate verkry kon word nie, kon tabel XI saamgestel word.
TABEL Xl.-LEWERING VAN BOORGATE IN DIE SERIE DOLOMIET Totale aantal bOOl"gate ............ .... , .............. , ... ' , ........ ,. . 102 Persentasie suksesvolle boorgate (d.w.s. boorgate wat 100 g.p,U. of mc-cr gee) 66 Gemiddelde diepte waarop water verkry is in voet ..... ........... ' ..... , 101
. Gemiddelde rushoogte in voet..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Gemiddelde lewering van suksesvolle boorgate in gellings per uur,......... 2,713 Aantal suksesvolle boorgate wat water dieper as 200 voet gee ...... , .. ... . 2 Aantal mislukte bOOl'gate ............. . , ...... , ..... , , ........ , ..... , . 35 Aantal misiukte boorgate waar die watervlak nie bereik is nie, en wat dus te
vIak gestaak is . .... ' ...... , ........... , . , ..... , ................. , . 27 Aantal mislukte boorgate wat dieper geboor is as die diepte waarop water in
die omgewing yerkry word, , . , ....... , ..... , ...... , ................ " 8 Persentasie suksesse van alle boorgate wat dieper geboor is as die diepte waar-
op water gekry \\'ord ......... , .............................. ' . . . . . . 89·3
Dit is moontlik dat daar meer natuurlike versperrings voorkom as wat van die beskikbare watervlakke afgclei kan word, of wat op die oppervlak sigbaar is, en dat sommigc van die 10·7 persent mislukkings nog te wyte is
.aan boorgate wat te vlak gestaak is.
Op Brakkuil449 JP (B. 1) en Vlaknek 472 JP (B. I) op die kontak van die dolomiet met die skalie van die Serie Pretoria moes diep geboor word tot deur die chertiaag, voordat water in die dolomiet getref is. Hier is die enigste boorgate waal' water dieper as 200 voet getrefis. In die grootste gros van suksesvolle boorgate is sterk water binne 50 voet onderkant die watervlak getrer.
59
Die grootste lewering in hierdie gebied word verkry uit 'n put op Rietpan 479 JP (B. 1) tussen die pan en 'n kwartsaar. Hier word 12,000 g.p.u. gepomp vanaf 'n diepte van 25 voe!. Die watervlak is 6 voet van boo
Die aanwYsing van water in die dolomiet is beperk tot die opsporing van die natuurlike versperrings en die bepaling van die diepte van die watervlak. Die magnetometer word bv. gebruik om gange op te spoor wat onder bedekking onsigbaar is.
'n Grafiek van lewering teenoor persentasie van totale aantal boorgate (van die boorgate wat tot dieper as die watervlak geboor is) wat daardie lewering oorskry toon die groot lewerings in 'n groot persentasie van die boorgate (fig. 7a). Van die boorgate lewer 50 persent 2,500 g.p.u. of me er, en byna 70 persent 2,000 g.p.u. of meer.
Die kwaliteit van die water is deurgaans goed en val binne Klas A van die S.A.B.S. (241-1951) se klassifikasie vir drinkwater. Twee ontIedings genommer 1 en 2 uit hierdie omgewing word in tabel XII gegee.
'00
fO l • ~ ~o 1 ~ '0
I .tzo
a. Sent Dolomiel (Gegcwens sebascer op 75 ~oor8ate)
Dolomite Series (Results based on 75 bore-holes)
, ~/G'm4d.'''. r.~t,,"9 "" '0\,."0". m,s'" ,
, , 1_'''' ~--~---7~--~--~l.f~-~O
.'00
~ ~o
.~ <; J:W ~ ~ <0
0 -<; , , j 2~
, 0 '"'"
:
1'''0''"9 '" ~<>""9 iX' ""
b. Pretoria Series, Tlmeball Hill Stage, Shale ione (Results based on 28 bOle-holes)
Selre Pretona. Etage Timeball Hill, Skaliesone (Gegewcns g<:bascer op 28 boorgate)
!;A""5' ,_,id 01 ,,,,«,,fJ ~O'.·f.e1t'
,
'oc, ,," v.,id on S'~~"' po< hoo'
$,CC-o
F1G. 7.~Kumulatiewe frekwensiekromme. Distribusie van lcwering van bOOl'gate.
L.
60
2. WATER IN DIE SERIE PRETORIA
Die Serie Pretoria is in drie "tages verdeel wat in hierdie gebied aan versklllende grade van metamorfose onderhewig was. Elke etage is ook verdeel in skalie- en kwartsietsones en daar is diabaasplate in al drie "tages. en lawa in die Etage Daspoort nl. die Onder-Etage Ongeluk. Weens die verskeidenheid van rotssoorte en grade van metamorfose is dit wenslik om die voorkoms van grondwater in die verskillende sones apart te behandel. Die gegewens van bestaande boorgate in die Serie Pretoria wat deur die kaart bedek word, word in tabel XIII weergegee.
Min gegewens van die Etage Timeball Hill is beskikbaar en dit is moeilik om enige afleidings oor die lewering te maak (tabel XIII). Hierdie etage is die minste gemetamorfoseer en die kwartsiet vorm in hierdie gebied nie sulke prominente rante SODS die kwartsiet van die jonger etages nie. Daarom is topografiese verskille nie groot nie en daar is min verskil in die lewerings uit die skalie en die kwartsiet. In die skalie (fig. 7b) moet die gemiddelde lewering van 1,520 g.p.u. vir suksesvolle boorgate (tabel XIII) toegeskryfword aan 'n paar baie sterk boorgate. Van die totale aantal boorgate lewer 50 persent net 350 g.p.u. of meer.
Die gemiddelde lewering uit die Onderste Skaliesone van die Elage Daspoort (tabel XIII) is kleiner maar die persentasie suksesse ewe hoog as in die Etage Timeball Hill. Hoewel eersgenoemde skalie meer gemetamorfoseer is as laasgenoemde kom die twee topografies eners voor, nl. in laagtes tussen rante.
Die Boonste Skaliesone van die Etage Daspoort (tabel XIII) is baie san de rig en verweer vinnig tot 'n sanderige leemgrond. Die onderliggende lawa vorm 'n goeie keerbank en die kontaksone tussen die twee formasies is dan ook'n goeie waterdraer soos bewys word by Derby (B. I) en Koster(B. I). Hier word water 001' 'n groot gebied verkry in die skalie op dieptes van 30 tot 395 voet na gelang van die diepte na die kontak met die lawa. Sterk lewerings, tot 8,000 g.p.u. is in hierdie gebied in hierdie skaliesone gekry. Die persentasie suksesse is dan ook baie hoog en die hoogste in die Serie Pretoria in Rustenburggebied. Indien die boorgate wat definitief te vlak gestaak is uitgeskakel word, styg die persentasie suksesse na 88. Die gemiddelde lewering van suksesvolle boorgate is egter nie baie hoog nie, juis omdat boorgate in feitlik alle topografiese posisies water gee.
Van die boorgate in die Onderste Skaliesone gee 24 persent, en in die Boonste Skaliesone 34 persent, meer as die gemiddelde suksesvolle boorgate (fig. 8a en 8b). Van die boorgate in die Onderste Skaliesone lewer 50 persent 450 g.p.u. of me er en in die Boonste Skaliesone lewer 50 persent van die boorgate 520 g.p.u. of me er.
Op Swartruggens (A. I) kom 'n diabaasplaat in die Onderste Skaliesone v~~r en water word dikwels naby die kontak van diabaas en skalie gekry nadat deur die diabaas tot in die skalie geboor is. Hier is geofisiese werk gedoen en omdat die kontak redelik goed bepaal kan word, is goeie resultate bebaal.
Op Doornpoort 455 JP (B. I) is 'n artesiese boorgat in die Onderste Skaliesone wat 3,000 g.p.u. lewer. Die water is op 278 voet gekry.
Die kwaliteit van die water in die skaliesones van die Etage Daspoort is goed tot baie goed en va! binne Klas A (S.A.B.S. 241-1951) vir drinkwater.· Ontledings uit die Onderste Skaliesone op Swartruggens en uit die Boonste Skaliesone op Koster word in tabel XII (nommers 3 tot 7) gegee.
61
BESKRYWING VAN WATERMONSTERS IN TABEL XII
N~ 1~~~~~co~'~~_~ ___ ~I~_:, k ' ' "
o. ( Plaits en distrik ' =5 I)Wmg en POS1S!C van bron Geologiese formasje Bron van ontleding Naam van ontleder
I, 2, 3,
4,
5,
6,
7,
8,
9,
10,
11,
12.
13,
14,
15,
16,
17,
IS,
19,
20.
21,
22.
-~~~--~---"'I-'~'~--~'-' .-.--~~~--~---,~- ~.- --_.--- . -.,---.---.----~---."
Zwartplaat, Ventcrsdorp .. : Boorgat, 18 my I suid van Kostcr Scric DoJomict. .............. i G. W. Bond (2').. I Ottoshoop, Marico (A. J) I, Boorgat in dorp. , Serie Dolomict ............... i G. W. Bond ("'). . ...... ") Swartruggens, Rustenburg 1 Boorgat No. 43210 by skooL j &rie Pretoria, ~tage Daspoort, i Geologiese Opnamc, Pretoria J. Combrink, Afdcling Skcikundige Dieos, Pretoria.
i Ondcrste skalu~sone 1 Swartruggens, Rustcnburg Du boorgat byskool. I Seric Pretoria, Etage Daspoort, ,Geologiese Opname, Pretoria I G. van Schalkwyk, Afde!ing Skeikundige Diens, Pretoria.
(A. I): I Onderste skaliesone : (1952) ! Koster, Rustenburg (B. 2) i Nuwe boorgat by skool. I Serie Pretoria, Etage Daspoort, I Geo!ogiesc Oprmme, Pretoria 11 G. van Schalkwyk, Afdeling Skeikundige Diens, Pretoria.
'I ' Boonste skalicsone . (l955) Kostcr, Rustenburg (B. 2) Ou boorgatc in do!'p. 1 Sede Pretoria, Etage Daspoort, I Gcologiese Opname, Pretoria I Afdeling Skeikundige Diens, Johannesburg.
, Boonste ska!iesone i Koster, Rustenburg (B. 2) Ou boorgate in dorp, I Serje Pretoria, Etage Daspoort, i Geologicse Opname, Pretoria i AfdeJing Skejkundige Diens, Johannt."Sburg.
I Boonste skaliesone I I'
Decoy, Rustenburg (8.3) I, Boorgat 3 myi suid van dorp. Serie Pretoria, Onder~Etagc 'I' G. W. Bond (Z'). . ..... .
" i I qngeluk; .Iawa .' . j .,.'. RIt;:tfonfcm394 JP, Ruslen,\ Boorgat van Paul Krugerskool j Sene Pretona, Etage Maguhes-I Gcologiese Opnamc, Prctona, W.Sunkel,AfddmgSkelkundJgeDlens,Pretona.
burg (A. 2) i berg, skalicsone (1953) 1 Swartruggens, Rustenburg . Boorgat by skool. ... ' ........ i Seric Pretoria, Etage Daspoort, Gco!ogicsc Opnamc, Pretoria W. Sunke!, Afdcling Skeikundige Diens, Pretoria.
(A. 1) 'I ! Onderste skaliesone (1955) 'I " Klipspruit 391 JP, Rllstcn- Boorgat in grafitiesc ska!ic langs I Scrie Pretoria, Etage Magaiie<;- Geo!ogiesc Opnamc, Pretoria G. A. Rouil:, Afdcling Skcikundige Dlens, Pretona.
burg (A. 2) I JaJ.gtc I berg, skaliesone (1954) : Wysfontein427JP, Ruslen- I Arttsk"l;c boorgat. i Scrie Pretoria, Et;lge Mag-dies- F. W. Schuill;mn. .., ........ l F. W. Schumann.
burg (A. 2)! I berg; diabaaspJaat 1 Town Lands 272 JQ, Rus- I Water uit fontein in kloo( (by I Sedc Pr~lOrja, Etagc Maga1ics- Munisipalilcit van Rustenburg , McLach!;tn and Lazar,
tenburg (A. 3) . pOnJpstasie geneem) i berg; kwartsict (1949) I Johannesburg. Industria! Chemical Consultants,
industrial Chemical Consultants, Town Lands 272JQ, Rll$- i Munisipa!e boorgal tussen dorp I' Stollingskompleks Bosvc!d; dia- Munisipalitcit vall Rustcnburg! McLachlan and Lazar, tenburg (A. 3) I en kloof baas ens. (1950) , Johannesburg.
Town Lands 272JQ, Rus- Munisipaie boorgat tl1sscn dorp ! Sto!lingskomp!eks Bosveld; dia- Munisipaliteit van Rustenbllrg I MeL1ch!an and Lazar, Industrial Chemical Consultants, tenburg (A. 3) en kloof baas ens. (1950) Johannesburg.
Waterkloof, 305 JQ, Rus- I Boorgat Jangs Johanncsburgpad Stollingskomp1cks Bosve!d; dia- G. W. Bond (~1). . ......... . tcnburg (A. 3) 6 my I van Rllstenburg baas ens. '
Rietfontdn 338 JQ, Rus- Boorgat langs Pretoriapad 8 my! Stol!ingskompleks Bosveld; no- G. W. Bond (2'). tenburg (A. 4) van Rllstenburg riet
Kookfontcin 265 JQ, Rus- Boorgat T6893 langs laagl>!.. Stollingskomp!eks Bosveld; pi-tenburg (A. 3) I roksenict
Modderspruit461 JQ, Rus- Boorgat or trustgrond, ongevcer I Stollingskomplcks Bosveld; 110-
tenburg 20 my 1 van Rllstenburg ,ri~t cns. Wi]dcbcestfontcin 497, Boorgat ongevccr 8 my! noord ! Sto!lingskompJcksBosveld;gab-
Rustenburg (A. 3) van Rustcnburg 'I bro bokant Mercnskyreeks Doornspruit 878, Rustcn- i
l Boorgat ongevcer 13 my! noord Stollingskomplcks Bosveld; gab-
burg (A. 3) van Rustenburg 1 bro bokant Merenskyrecks BOspoOltdam, Rtlstcnburg Water uit dam.............. .. _ ~.~. .
15059)
Dcpartement van Natllrellesake P. T. Vi!joen, Afde!ing Skeikundigc Dicns, Pretoria.
Departcmcnt &.n Naturellcsakc P. T. Viljocn, AfdcJing Skeikundige Diells, Pretoria.
Dcrnrtcment van Naturel!csake 1 P. T. Viljoen, Afdc!ing Skcikundige Diens, Pretoria.
G. W. Bond ("'). ; I
Munisipalitcit van Rustenburg I McLachlan and La7~1r, Industrial Chemical Consultants, Johannesburg.
--~-------------------
62
TAnEL XII.-QNTLEDlNGS VAN WATERMONSTERS Dele per miljocn dele water
Nommer van monster 2.1 4 5 6 7 8 9 10 J1 12 13 14 15 16 17 IS 19 20 21 22
.. -~.-~---~'"
pH-waarde .... __ ............ 7-6 8-0 7'61 H [7.6 6'9 7·5 6-9 6-3 6·9 6·S 7-3 7-2 i 8-0 7-8 7-3 7-9 7-3 8-4 Totaal aan vaste Slow",.'/!..... 80 400 374 143 37 90 165 95 430 296 2328 34 366 183 240 190 410 230 510 450 176 Na" ....... 30 22 13 "j 52 9 92 4-9 18-, 17-4 33 9 30 JO'8 Ca··.... 27 I 10 3 29 47 377 3-2 29-3 12-9 7 7 19 16 77 27-2 M.g··, '. 53! 16 3 1
1,- 41 41 156 ]-5 36 19-4 44 2 41 104 99 15-6
K .. -.... minder' 0-5, , I mmder " 5 j i I as 5 6 spoor 0 0
Si02·.... 10 0 - - i . 8 58 6-4 53'8 41·2 45 50 48 14-4 F' .. " 0 0-3 0<451 0-65 0-40 f li 0 1-5 0-08 1·4 0 0 0 spoor I 0 0-1 0·2 0 spoor 0 NO~; ......... 0 0 16 0 0 . spoor I 6 0 0 0 0·01 0 spoor 0 12 50 0 87 10 4-4 N02' •••••••• 0 0 0 0 0 0 0 0 spoor spoor 0 0 0 0 0 0 0-Ct'.. 3 10'7 14 7 11 I 7 7 11 7 28 4·8 22 13 19 14 12 7 11 23 3·4 S04:...... 0-3 3 3 I 34 7 1·3 3 . 0·4 75 0 1134 0 126·4 spoor spoor spoor 5 [12 5 1 i 12 COa ••..••.• _ 0 i 0 0 0 0 0 }lO.8 GO·S 78·9 0 0 0 ,}80.3 HC02' •••••• 384 116 31 319 281 604 531 262 I 540 [' NaHCO~. 50 4 9 32 17 0 17 I 0 0 -Na~C03.".'.' .... 0 0 0 0 0 0 4·1 0 19·5 0 0 01 0 0 0 1·0 Totalc alkalinitcit............. 108 I 'j 134 MetieioIanje-aikalinitcit....... 60 395 64 55 156 18 101 131·5 200 100 390 Soda-alkaliniteit.... 0 0 0 3·g , Totalchardheid ...... _..... 62 426 54 135 58 186 14·2 221 112 232 120 425 1 218 468 410 132 Pcrmancntchardhcid .. _._. 2 31 0 0 0 30 3 0 0 1085 0 20·2 0 32 20 O. 3 25 20 O· Tydclikchardheid._ .... _. 60 95 348 92 20 105 55 241 220 495 14·2 201 112 200 100 425 I: 215 443 390 132 Hardheid-Mg-soutc ... ,...... 25 210 42 6·2 64 Hardhcid-Ca-soute ....... _. . 37 216 16 8 68
--.-~.-.---. -~ ...... --~--.- ------~
) ,f ;l
I
t
TM.llOL XIII.-LEWER1NG VAN BOORGATE IN DrE SERIE PRETORIA
BoorgOfe wal mea as 100 gelling per IIl1r gee wort! as suksesvof beskolf
;~=C~""O'~='~O--"'I'-'-'-~-'-, -'~-~-""I -~=~~~.-~. I tage I Timcball Hill , Daspoort
'~-~--"------SO-"-,- _ .. --.----'--1 skaf~one--' -K-w-,-(~-I'-i"~ i --::~~~:'I~~dC~}-E-,,-g'--11 ~-o-~C-~,-tc--·- ---~J(~~:~lf Tu~~~~~-"I'~ka~%onc sone '1 Skahcsone Ongcluklawa Skallcsonc sone gclaagdc
!, diabaas
15;---'---;'=--;---265 Totale aanta! boorgatc. 28 J Getal artesicse boorgate. 0
Gcmiddcldc rushoogtc in vact. 72
Gemiddclde lewcring van sukscsvollc boorgatc in gellings 1,522 per uur
c dlCptc waarop water gekry IS m voet (aHe I--m-I Gemidde!dboorgat, ;) ~ I
. ,"",ok=,ol1, booeg'" WOO"" w,",""'- I 16 I ) vt gekry IS
ic van suk~vol!e boorgate waarm water dleper 5 I Pcrsentasi(
kcr as 51
Pcrsentasi as 200 v vt. gekry IS
Persentasj, ic mis]uktc boorgate. _ ...
isluktc boorgatc wat baie vlakker as die watcr- ) Aantal m vlak ges staak is
Pcrscntasll boorgare
ie mislukte boorgate indicn bogenocmde vJak 1 re nie bygcrcken word nic
, i~ mislukkings in boorgatc wat dicpcr as 200 VLI "
Perscntasi, geboor
------i.S()591
32 I 2 !
2' I
56
I
69
0
-:-45 59
1,486 i 1,141 ,
105 ,
113
I i 16·7
I
28 ,
I 0 6 ,
25
I 32
I 0 2
I 25 30 I
! 39
I -- --
160 72
0 0 o 40 60 43 46 60
899 86' 1,042 1,027 1,420
72 I 100
I 80 I 75
!I 90
'I
20 23 26·4
I 15-6 22
[ 0 6-4 1·3
I 0 3-2
36 I 15
I 43 44 42
6 3 14 14 17
i
34 12 37 26 38
, - 12'5 33 50 61
! I i , , ----- -_. ---
63-64
3 MagaHesberg
(b) ! (,) Kwartsict- I Diabaas-
sone plaat
~~ 5
50 45 ~----
1,390 1,731
i 91 72
13 31
2·3 0·5
! 24 43
18 36
I 19
, 30
11 71
?
, ~
~~ ," ~.
.5~ i,,,, fj,1» t ,
n 82
xl , £ ,
§
, I 1 ;
~ 2 ~ ~ .\'&,ooq 1,",0"," ",.-,0' V" ""''''''''d
i ~'iI
if o~ i O~
t g j
~~ '. C5.g , .-,8· s , , , , t~ %8 j a: ~- --~':! --
& ;
£ S ~ R ":O~-vloq 10 ,'q"'"" ,,,01 JO .~"U."'d
0 .0
§
~
0 0
65
g
, , , .~
~1 8 N ON to. 8 0
~* j 0, ~~
• s
'it ~ ~8 "-.~
~
"'
g
i j
~ S ~ g ,.,O~-Oi"" to "qv_m" 1",0' )0 .6""""0
~ E
~~ <;2?
f gj ~~ - 0 1 ii , ~2 ,
0 , ~.~ l ~e;. 1 ~ " l ---~_. ---~-----~
~ s ~ R .,<6''><><11<1''<' ",,01 v" """"""d
0 0
!
~
, §f ,0 ,
f •
0 0
Die voorkoms van water in die lawa van die Onder-Etage Ongeluk (tabel XIII) is heeltemal afhanklik van die mate van verwering en die mate waarin breuke in die lawa ontwikkel is. Op party plase soos Eenzaamheid 380 JP (A. 1) en Nooitgedacht 381 JP (A. 1) waar goeie verwering langs riviere gevind word, is water in die verweerde lawa volop en op 'n vlak diepte teenwoordig. Op ander plase so os Koornfontein 385 JP (A. 1) en Vogelfontein 400 JP (A. 2),
Ji i,
66
waar die lawa 'n hoogland vorm met srnal valleie daarin, is daar meer mislukkings en daar moet dieper vir water geboor word. Op laasgenoemde plaas het reeds 2 van die 4 suksesvoJle boorgate in die afgelope 5 jaar opgedroog (1957). In die twee gate is die water in smal breuke in harde rots gckry terwyl die ander twee boorgate water in verweerde rots en puin gegee het.
Die kwaliteit van die water is 001' die algemeen goed. Die ontleding van 'n monster uit 'n boorgat suid van Derby word in tabel XII (nommer 8) gegee.
Die diabaas in die Etage Daspoort (tabel XIII) kom as taamlike dun plate in die Onderste Skaliesone en dikker plate in die Boonste Skaliesone respektiewelik voor. Die persentasie mislukkings is baie hoog, maar dit moet grotendeels gewyt word aan die feit dat boorgate onoordeelkundig gekies is waar die verwering in die diabaas baie vlakker as die watertafel is. In 14 van die 25 mislukte boorgate, waarvan gegewens versamel is, is die soliede rots heel wat vlakker as die watertafel getref. Hierdie mislukkings kon deur wetenskaplike aanwysing uitgeskakel gewees het en dan sou die mislukkings tot 25' 6 persent gedaal het. Dit vergelyk baie gunstig met die persentasie mislukkings in die sedimente van die Serie Pretoria.
Die persentasie suksesse in die Kwartsietsone van die Etage Daspoort (tabel XIII) is heelwat laer as in die skaliesones. Hierdie kwartsiet is gewoonlik lig van kleur en massief en verweer stadiger as die skalie. Dit vorm dan ook rante en hoogland tussen die laaglande wat deur skalie gevorm word. Smallaagtes sny deur die kwartsiet van suid na noord, maar dikwels is die kwartsietrante die waterskeiding tussen riviersisteme. Topografies is die kwartsiet dus gewoonlik ongunstig gelee vir die versameling van ondergrondse water, en breuke en nate is swak ontwikkel. Puin is meesal baie dun op die soliede rots. Dun skalieagtige bande, wat vinniger verweer, korn cgter in die kwartsiel voor. Artesiese boorgate op Kosterfontein 460 JP (B. 2) en Naauwpoort 437 JP (B. 2) put water uit sulke skalieagtige lae nadat deur massiewe kwartsiet geboor is. Omdat die kwartsiet hard is en swaar boor word meer boorgate vlakker as die watertafel gestaak as in die skaliesones. Indien boorgate wat definitief baie vlakker as die watertafel gestaak is uitgeskakel word, daal die persentasie mislukkings na 37 persent. Van die boorgate het 50 persent net 230 g.p.u. of me er en net 23 persent, 1,000 g.p.u. of meer gegee (fig. 8e). Dit is nog swakker as die lewering in die OnderEtage Ongeluk (tabel XIII).
Die skalie van die Etage Magaliesberg (tabel XIII) is baie meer gemetamorfoseer as die skalie in die ander twee "tages. Harde horingfels, wat baie swak verweer en baie massief is, korn algemeen voer, veral in die gebied wes van die Magaliesberg waar die strekking van die lae oos-wes na noord-suid verander het. Dagsome van horingfels is volop in hierdie gebied met sy gebroke topografie waar die riviere en laagtes meesal in smal diep klowe vloei. Talryke diabaasplate het die horingfels binnegedring. Op Roodekloof 326 JQ (B. 3), Buffelshoek 325 JQ (B. 3) en plase vcrder wes vorm die diabaasplate die toppe van hoe rante en koppe. Nate en breuke is baie swak ontwikkel in die skalie en kan net vir kort afstande gevolg word. 'n Dolerietgang wat suidoos-noordwes oor Kraalhoek 269 JQ (A. 3) deur die diabaas en horingfels sny, het blykbaar baie min invloed op die beweging van die grondwater.
Weens die metamorfose na horingfels, sonder ontwikkeling van nate en breuke, is die skalie baie minder deurlatend vir water as die skalie van die ander twee "tages. Die persentasie suksesse is dan ook heelwat laer as in die
67
ander skaliesones (tabel XIII) en suksesvoUe boorgate is grotendeels beperk tot die onmiddeIlike omgewing van laagtes en riviere waar die watertafel vlak is en 'n genoegsame diepte van verwering gekry word.
a. Sene Pretona. (Iage Magal,esberg, Skaliesone (Geg~wens gebasccr op 265 boorgale)
Prct(ma Series. 'v,aeahesberE Stage, Shale Zone (Results based on 265 bore·holes)
, ;.;G,"',u,,", I.~t,""i "" """.""" Wo<9'\<
!----~--~,~~----~_,,~~~------~'.m~==:====;'.m~==~==~'~.m l<~"""9 '" s<~,~g po, um
l>. PretOria Senes. Magallcsbcrg Stage. Quartzite Zone (Res"l!s based- on 280 bore-holes)
Sene Pretoria, [Iage Magalicsi.>cre, Kwaflsictsone (Gecewcns gcbaseer op 280 boorgatc)
: rA"",. ),"!d of """"'01 b«.""o!"
"
, , ,
.~.---~------,=--~~=------:===:;=:==~~~"'C!. 1.000 M()(l 3.000 4.1100 5,000 0.000
v;,OJ I~ 9.HQn, ?<' ho"!
FlG. 9.-,Kulllulatiewe frekwcnsiekrommc. Distribusic van lcwering van boorgate.
Die kwaliteit van die water is goed hoewel skynbaar effens swakker as in die ander skaliesones. 'n Paar ontledings word in tabel XII (nommers 9 en 11) gegee.
Net 22 persen! van die boorgate lewer meer as die gemiddelde lewering vir suksesvolle boorgate (sien fig.9a). Van die boorgate gee 50 persent 275 g.p.u. of meer, wat laag is vergeleke by die ander skaliesones.
Daar kom baie dUll ell dik diabaasplate in die skalie van die Etage Magaliesberg v~~r. Suid van Olifantsnekdam is daar minstens 10 plate in die skalie en horingfels vanaf die Daspoortkwartsiet tot by die Magaliesbergkwartsiet. Die plate is nie baie dik nie en die dagsome is meesal smaller as die dagsome van die skaliesones tussenin. Die diabaas bied gewoonlik meer weerstand teen verwering as die sedimente en vorm dan die toppe van rante, rlIenS en koppe, soos op Roodekloof 326 JQ (B. 3) en Bnffelshoek 325 JQ (B. 3) gesien word. Omdat die helling tlOord en noordoos is, is die suidekan! van sulke rante en koppe dikwels 'n eskarp.
Die persentasie mislukkings is net so hoog as in die diabaas van die Etage Daspoort (sien tabel XllI). In baie gevalle is boordery egter baie vlakker as die watertafel geslaak, hoofsaaklik omdat soliede rots op 'n vlak
150591-3
68
diepte getref is. lndien die boorgate waar die soliede rots definitief baie vlakker as die watertafel getref is, uitgeskakel word, daal die persentasie mislukkings tot 27 persent. Bogenoemde mislukkings kan met geofisiese metodes uitgeskakel word.
Die gemiddelde lcwering van die suksesvolle boorgate is besonder hoog en is van die hoogste in die Serie Pretoria in hierdie gebied. Soos in die ander stollingsgesteentes word die water gewoonlik vlak gekry. Dertig persent van die totale aantal boorgate in die diabaas uit al die et ages van die Serie Pretoria gee lewerings van 1,000 g.p.u. of meer (sien fig. lOa). Vir die suksesvolle boorgate is die persentasie meer as 50.
Spesiale melding moet gemaak word van die plaas Wysfontein 427 JP (A. 2) waar 5 artesiese boorgate geboor is met lewerings van 4,000 tot 6,450 g.p.u. Daar is deur 20 tot 90 voet soliede diabaas geboor voordat die water gekry is. Die water word waarskynlik in nate in die diabaas sowat 30 tot 50 voet bo die onderliggende kwartsiet van die Etage Daspoort gekry. Die boorgate is nie ver van die Kosterrivier, wat hier oor die kwartsiet en diabaas heen vloei, gelee nie.
'n Gedeeltelike ontleding wat met 'n Dearborn-apparaat van die water uit een van hierdie boorgate gemaak is, word in tabel XII (no. 12) gegee.
Die kwartsiet van die Etage Magaliesberg vorm die hoogste berge en is verreweg die dikste van al die kwartsietsones van die Serie Pretoria in hierdie gebied. So os voorheen beskryf, bestaan dit egter uit verskillende tipes kwartsiet en is nate en breuke besonder goed daarin ontwikke1. Aan die noordeen noordoostekant van die Magaliesberg naby die kontak met die Stollingskompleks Bosveld is hibridiese gesteentes ontwikke1. 'n Deurlopende skalieagtige laag, of lae, kom voor op die plase Modderfontein 332 JQ (B. 4) tot Zuurplaat337 JQ (B. 4) in die kwartsiet. Etlike verskuiwings, breuksones en naatsisteme kom aan die noordelike hange van die Magaliesberg voor en bevorder dieper verwering as in die kwartsietsones van die ander "tages.
Die gevolg van bogenoemde is dat die lewering en persentasie suksesse in die kwartsietsone van die Magaliesberg hoog is. lndien die boorgate wat te vlak gestaak is ook nog uitgeskakel word, daal die persentasie mislukkings na 19 persent (sien tabel XIII). Die lewerings, soos die grafiek aantoon (sien fig. 9b), vir alle persentasies van die totale aantal boorgate is hoer in die kwartsietsone as in die skaliesones (fig. 9a), alhoewel die gemiddelde lewering van suksesvolle boorgate feitlik dieselfde is.
Die beste lewerings word verkry naby die kontak van die kwartsietsone met die Kilsone van die Stollingskompleks Bosveld, omdat die diabaas kleierig verweer en dus 'n gedeeltelike keerbank vorm vir die beweging van ondergrondse water. Waar die kwartsiet teen diabaas verskuif is, word ook baie sterk lewerings gekry, n1. tot 8,000 g.p.u. of me er. (Profiele oor die groot verskuiwing word in fig. 14 getoon). Sterk water word ook in die skalieagtige laag, waarvan voorheen melding gemaak is, op Zuurplaat 337 JQ (B. 4) in 'n boorgat wat water uit hierdie laag put, en wat voorheen artesies was, gekry. Dit het 2,500 gelling per uur gelewer maar is teen hoer tempo's gepomp en is nou sub-artesies. 'n Boorgat ongeveer 2 my I oos op dieselfde plaas is in dieselfde laag geboor en lewer meer as 4,000 gelling per uur.
69
, .ci
1
I ---~-- -----
§~~g~=q"~~,~~"~~Oo ";O~'V'oq JO '>q"'"",I.'O, J" o6"v''''d
Die meeste boorgate in die kwartsietsone is teen die noordelike hang van die Magaliesberg geboor, waar die klimaat en grand besonder geskik is vir sitrusboerdery. Die gevolg van die groot konsentrasie van boorgate in hierdie gebied is dat die watervlak op plekke reeds baie gedaal het. TaIle boorgate het verswak en sommige het opgedroog. In een geval op Rietvlei 271 JQ (A. 3) het die watervlak in 'n boorgat weens strawwe uitpomping biune 12 maande gedaal van 100 voet tot 150 voet onder die oppervlak. Vier boorgate met enjins word gebruik binne 'n horisontale afstand van 150 tree, en daar is tot 12,000 g.p.u. vir lang tydperke uit die 4 gesamentlik vir besproeiing gepomp. Die gemiddelde watervlak in hierdie omgewing het van 60 voet tot meer as 100 voet onder die oppervlak gedaa!. In die afgelope twee jaar het die posisie in hierdie bepaalde gebied aanmerklik verbeter as gevolg van die meer oordeelkundige gebruik van grondwater.
I '/ I
70
Die kwaliteit van die water in die kwartsiet is baie goed en in party gevalle byna soos gedistilleerde water [Bond (28)]. Boorgatwater uit die kwartsiet van die Etage Magaliesberg wat elektries getoets is, toon geeneen meer as 150 dele per miljoen aan vaste stowwe in oplossing nie. 'n Ontleding van die water uit Rustenburgkloof (by die pompstasie geneem) word in tabel XIII (no. 13) gegee.
3. WATER IN DIE STOLLINGSKOMPLEKS BOSVELD
Die Stollingskompleks Bosveld vorm vlaktes noord en lloordoos van die Magaliesberg met enkele rantjies en koppe wat uit die vlakte verrys. Hieruit kan afgelei word dat die stollingsgesteentes oor die algemeen vinniger verweer as die kwartsiet, veral naby die kontak met die sedimente. Die grondbedekking oor groot gedeeltes van die vlaktes is " swart turf" of rooi leemgrand.
(a) Diabaas en Meegaande Gesteenles
Hierdie gesteentes vorm die basis van die Stollingskompleks Bosveld in die gebied, en bestaan hoofsaaklik uit diabaas en pirokseniet met hibridiese gesteentes wat op die kontak met die sedimente van die Serie Pretoria gevorm is.
Die diabaas en/of hibridiese gesteentes is op plekke so verweer dat 'n rooi of geel modder in boorgate aangetref word wat nie van die water te skei is nie. Onsuksesvolle boorgate op die kontak, vanaf Boekenhoutsfontein 260 JQ (A. 3) in die noordweste tot by Spruitfontein 341 JQ (B. 4) in die ooste, was om hierdie rede mislukkings. Hierdie hoogsverweerde strook kon op baie plekke met die weerstandapparaat vasgestel word.
Deur geolisiese werk kan baie van bogenoemde mislukkings dus uitgeskakel word. Daar moet in die kwartsiet langs die verweerde strook geboor word, waar meesal sterk water gekry word.
Die persentasie suksesse in hierdie gesteentes (tabel XIV) is hoog omda t die verwering oor die algemeen goed is en water in die verweerde rots aangetref word. Die gemiddelde lewering per suksesvolle boorgat is egter nie veel hoer as in sommige van die lae van die Serie Pretoria nie, ten spyte van die gunstige topografiese posisie. Die rede is dat die diabaas, soos reeds genoem, geneig is om kleierig te verweer, plek-plek tot groot dieptes. Die gemiddelde diepte van verwering in die naasteby 50 boorgate waar opmetings met die elektriese weerstandapparaat gedoen is, was 106 voet, teenoor die gemiddelde diepte van 86 voet waarop water gekry is.
In tabel XIV word die gegewens van 294 boorgate saamgevat. Indien die boorgate wat te vlak geboor is, hoofsaaklik as gevolg van soliede rots wat op 'n vlak diepte getref is, uitgeskakel word, daal die persentasie mislukkings na 17.
Die sterkste boorgat is getoets op 8,640 g.p.u. Die lewering teenoor persentasie van totale boorgate word grafies in fig .. J I (b) voorgestel. Die lewering is deurgaans hoer as in die diabaasplate van die Serie Pretoria.
Die kwaliteit van die water uit die diabaas en meegaande gesteentes is. goed. Drie ontledings word aangegee (tabel XII,. nOs. 13 tot IS).
TABEL XIV_-LEWERING VAN BOORGATE IN DIE STOLLlNGSKOMPLEKS BOSVELD Boorgate wat meer as 100 gelling per uur gee word as suksesvol beskou
Onderafdelings
I Diabaas en meegaande gesteentes
2 I Noriet en gestcenJI
tcs onderkant die Merenskyrif i
Totale aantal boorgatc .. . . . . . . . . . . . . . . . . . - . . . . ......................... 294 I 500 I , Gemiddelde diepte waarop water getref is in voet. ..... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 ! 73
Gemiddclde rushoogtc in Voct.. " ............... .............. , ... 51 I 37
Gcmiddelde lewering van sukscsvolle boorgate in gellings per uur ...................... 1,560 I 2,800
Lcwering van sterkstc boorgat in gellings per uur ................................... 8,640
I 18,000
Persentasie van suksesvolle boorgate waarin water vlakker as 50 vt. getref is ................. 16 16 1
- - I I Persentasie van suksesvolle boorgate waarin water diepcr as 150 vt. getrefis ....... . 5-5
Persentasie van suksesvolle boorgate waarin water dieper as 200 vt. getref is ................ . 0-4 0-2
Persentasie mislukte boorgate ...................... . 20 9
Aantal mislukte boorgate wat baie vlakker as die watervlak gestaak is ..................... . 10 13
Persentasie mislukte boorgatc indien bogcnoemde vlak boorgate nie bygerekcn word nie .. 17 6
Persentasic mislukkings-in boorgate wat diepcr as 200 vC geboor is ............ . 8 20
3
Gabbro bokant die Merenskyrif
102
64
40
1,822
14,000
46
5
1·6
40
13
31
75
--> ~
'00
~80
e 2 ]60 i ~
"
• "
'00
~" ,
w
~
.,
,~
.. ~~-.~~-------~-
,~
,
3 .• St~lIing~kompleks eO~!d. no',ie! en gcsteentes onderkant (Gegewens gcbaseer op 500 boofg~te)
MClcnskyrif'
Susnveld Igneous Campi,,". norite and rocks bcJcw the ,Mcrensky Reef (Results based on 500 bore· holes) -. - -
:.!G.~~1d. 1''''''"9'''' 'o\'."~,,. '-,,,. ,
,~ ,~ S,C>)O .~
l~w<,;"9 " go:~"'S pO' ""'
b. Bushveld Igneous Complex, ga~bro above the Merensky Reel (Results based on 102 bore-holes)
Stollingskompleks 50sveld, gabb<o bOkant die ~,1erenskyrif (Gegewens Gebaseer cp }02 boorgate)
:.rA ..... 9" ""Id oi '><0:.,,101 """,."",",
700{l .~ ,,V"{) 10,000
~"I i ==--" ': === . = - - - - .~ - - .- -y .. 'd ;n 4''\0,,, P"" h~~,
FIG. 11.-KuOlulatiewe frekwensiekromme. Distribusie van lewering van boorgate.
iJ
' ... _ ....... ' -.,------¥-........ ~'--- ' ........ . _.--.....-.- - .......... ,---....."-
73
(b) Noriet en Ander Gesteentes Onderkant die Merenskyrif
Hierdie gesteentes, wat ekonomies baie belangrik is, lewer ook die meeste water in hierdie gebied, en die sterkste boorgate kom daarin voor. Volgens toetse van lewering, meesal met turbines, kon die volgende uit 'n totaal van 500 boorgate vasgestel word:-
5 boorgate wat 15,000 g.p.u. of meer lewer, 29 boorgate wat 8,000 g.p.u. of meer lewer, 53 boorgate wat 6,000 g.p.u. of meer lewer, 105 boorgate wat 4,000 g.p.u. of meer lewer, 176 boorgate wat 3,000 g.p.u. of meer lewer.
Die lewering van boor gate teenoor persentasie van totale aantal boorgate wat daardie lewering oOl'skry in hierdie gesteentes word in fig. II (a) grafies voorgesteI. Daaruit blyk o.a. dat 50 persent van die boorgate 2,000 g.p.u. of meer lewer en 70 persent 1,000 g.p.u. of meer. Gegewens omtrent die 500 boorgate word in tabel XIV opgesom en die buitengewonc hoe persentasie suksesse, 111. 91 persent, asook die buitengewone lewerings blyk duidelik daaruit. Water word deurgaans vlak gekry en daar is net 1·1 persent van die suksesvolle boorgate waarin water dieper as 150 voet getrefis, terwyl in 83 persent die water tussen 50 en 150 voct getref is. As die 13 boorgate wat te vlak gestaak is, hoofsaaklik weenS soliede rots op vlak dieptes, uitgeskakel word, daal die persentasie mislukkings na 6· 2 persen!. Baie van die mislukte boorgate is diep geboor, een tot 360 voet terwyl die soliede rots reeds op 30 voet getref is.
Die hoe persentasie suksesse en hoe lewerings in die noriet word aan '11
paar faktore toegeskryf, naamlik topografie, geologic en ehemiese samestelling.
Topografie.-Die gebied waarin hierdie gesteentes by RusteD burg voorkom le langs die Hexrivier en sy takriviere onderkant die Olifantsnekdam en behels 'n groot gedeelte van die besproeiingsgebied van die dam en rivier. Ook word die water uit die fonteine 01' Rietvalei 824 bo-op hierdie gesteentes vir besproeiingsdoeleindes gebruik. Op sommige plekke op Waterkloof 4 kom syferings en fonteine op die oppervlak uit en oor 'n groot gebied is water binne I ° tot IS voet van die oppervlak af aanwesig.
Geologie.-Plate van pirokseniet, anortosiet, noriet, peridotiet, chroom en so meer volg mekaar dikwels sne! en bestaan waarskynlik uit indringings van verskillende onderdomme. Die plate hel deurgaans met 'n klein helling (10 tot 15 grade) na die noorde en noordooste. Party van die rotssoorte verweer vinniger as ander, so bv. verweer die pirokseniet vinuiger as die anortosiet. By die kontakte tussen die verskillende rotssoorte verweer die gesteentes skynbaar ook vinniger as weg daarvall af. Hierdie gedifferensieerde verwering is bevorderlik vir die vloei en berging van oudergrondse water. Gepaard met die lac hellings bring hierdie tipe verwerillg mee dat soms deur harde lae geboor moet word om water in ollderliggende verweerde formasie te kry. Sterk boorgate lewer water in snlke verweerde lae onder soliede rots bv. op Waterval 307 JQ (A. 4).
Chemiese sameste/ling.-Die noriet en pirokselliet wat meer as 80 persent van die rotssoorte in hierdie afdeling uitmaak, verweer villnig maar nie baie kleierig nie. Die grondbedekking bestaan vir groot gedee!tes uit diep sanderige leemgrond, terwyl " swart turf" grotendee!s op die gabbro bokant die Merenskyrif voorkom.
"
74
In'11 sekere gebied (usse11 die sameloop van die teerpaaie na Johannesburg en Pretoria op Wa(erval 306 JQ (A. 4) word meer water uitgepomp as wat die aallvulling is. Hicrdie gebicd val nie onder enige besproeiingskema nic. By twee boorgate is watervJakke aangeteken 001' die afgeJope 10 tot 12 jaar. In albei gevalle het die watervJak met 40 tot 43 voet gedaaJ. Volgens gegewens deur die Rustenburg Platinum Mines verstrek, het die watervlak van boorgate waaruit hulle op Waterkloof 305 JQ (A. 4) pomp met 'n gemiddelde van 14 voet tussen 1944 en 1951 gedaaL Hierdie boorgate is gemiddeld 'n kwart na 'n half my 1 van mekaar verwyder en ver van ander boorgate wat straf gepomp word.
Die kwaliteit van die water is goed. Drie ontledings word aangegee (tabe1 XII, nos. 17 tot 19).
(c) Die Gabbro Bokan! die Merpl1skyrij
Noord van die Merenskyrif bestaan die StolIingskompleks Bosveld hoofsaaklik uit gabbro[ese gesteentes wat baie meer massief is as die gesteentes van die vorige Sone. Daar is baie min differensiasie, en die gesteentes is baie minder verweer as in die onderliggende afdelings. "Swart turf" bedek die gabbro waar di( nie dagsoom nie. Die persentasie mislukkings vir die 102 gate waaroor betroubare data bcstaan, is besonder hoog in hierdie gesteentes, nL 40 persent (sien tabel XIV). Indien die boorgate wat te vlak gestaak is, hoofsaaklik weens soliede rots op 'n vlak diepte, uitgeskakel word, daal die persentasie mislukkings na 31 persen!. Die swak verwering is die oorsaak dat die water vlak gekry word, meesal in die valid van die Hexrivier en sy takriviere en spruite. In byna die helfte van die boorgate is water vlakker as 50 voet getref. Enke!e baie sterk boorgate langs die rivier is vermocdelik in breuksones of skuifskeurbreuke geboor. Een boorgat op Waterval307 JP (A. 4) is met'n turbine getoets en lewer 14,000 g.p.u.
Die gemiddelde lewering van suksesvolle boorgate is goed en naas(eby dieselfde as in die diabaas en meegaande gesteentes.
Die lewering van boorgate tcenoor persentasie van totale aanta1 boorgate wat daardie lewering oOl'sklT in hierdie gesteente, word in fig. 12 (b) grafies voorgestel. Dit to on ook die swak lewering vergeleke met die lewering in die noriet en meegaande gesteentes onderkant dic Merenskyrif (sien fig. 12a).
Die kwaliteit van die water is 01' enkele nitsonderings na goed. Twee ontledings word aangegee (tabel XII, nos. 20 en 21).
Die water afkomstig van 'n boorgat op Kookfonteil1337 (A. 3) wat Ilaby 'n hortol1oliet-dunietpyp gcboor is, is deur sulfides gekolltamineer en het 'n onaangename reuk en smaak.
4. WATER IN DIE KIMBERLIET
In die smal, sagte en poreuse gang van kimberliet op Nooitgedacht 381 JP (A. I) is 'n enorme hocveelhcid water gckonsentreer, aangesien dit feitlik daarin verseel word deur die omliggende digtere lawa van die Ol1der-Etage Ongeluk. Ten tye van die ondersoek (1951) is ongeveer 100,000 gelling per dag op 'n diepte van 160 voet uit die diamantmyn op Nooitgedacht 405 gepomp.
75
Legende __ Legend
___ I Groot verskuiwing Large fault
___ 4P ___ Do/erietgang ------- Dolerite dyke
C----' D Proflel Section
of
=====
Baofgat (vir besondernede sien Tabel XV) Bore·hole (for details see Table XV) Fonte!n Spring
Hoofpad Main Road
JAART 500 0 1000 200:), YARDS ,~~~,~~~~~, ~~~~.
R!ETVAlEI 314JQ
F
F F
DONKERHQEK 312JQ
\
~ FIG. 12.-Verspreiding van boorgate iangs die groot verskuiwing wes van Rustenburg.
150591-4
r: [
i .h
76
5. WATER IN lONGER INTRUSIES
'n Aantal gange wat jonger as die StoIlingskompleks Bosveld is, is ingedring in beide die Serie Pretoria en die Stollingskompleks Bosveld. Daar is twee tipes wat algemeen voorkom, nl. die sWnitiese tipe wat met die Pilanesbergswerm gekorreleer word, en 'n donkerkleurige tipe wat aan doleriet verwant is. Die sienietgange het meesal 'n noordwes-suidoostelike strekking, maar die dolerietgange strek in byna enige rigting.
Die posisie van een dolerietgang, wat deur Rustenburgdorp gaan, is magneties opgespoor. Dit word op voukaart 1 aangetoon.
6. WATER IN DIE GROOT VERSKUIWING
Die groot verskuiwing wat van suidoos na noordwes deur die Serie Pretoria oor die hele breedte van Geologiese Blad No. 4 (Rustenburg) strek en wat 3 my I suidwes van Rustenburg verbygaan, het 'n groot invloed op die beweging van ondergrondse water. Die afskuifkant is na die noordooste en die valhoogte e!like duisende voet. Die verskuiwingsone is 60 voet of meer breed (sigbaar by die uitgrawing vir die teerpad deur Olifantsnek) en toon grond, klei, kalk, kwartsbreksie en vergruisde diabaas. Veral op plekke waar die kwartsiet teen diabaas verskuif is, is die invloed op die beweging van ondergrondse water groot. 'n Ry sterk boorgate is in die gebreekte kwartsiet en naby die digter kleiig-verweerde diabaas geboor. Sommige van hierdie gate, tesame met boorgate in die diabaas, word aangetoon op meegaande planne (fig. 12 en fig. 13). Profiele oor die verskuiwing soos uit die boorgate en geofisiese opnames afgelei kon word, word in fig. 14 gegee. Besonderhede van die boorgate word in tabel XV gegee.
--I ~;;ti"...;"g
,,1 Z:;~'(,~j.::.!';,7.'!',:=~WXV} • H ...
"-. J"~IOO
--. --- -----.
, . , , \
., '
, ,
,. , , , ,
, , ,,~
\ I, , , \, , , , , ,
'\. :» \
FIG. 13.-Verspreiding van boorgate tangs die groot verskuiwing noordwes van Rustenburg
77-78
TABEL XV.-LYS vAN BOORGATE LANGS DIE GROOT VERSKUlWING
I L,w"I" I, i . i I ".=~.---.-~==~.~=--
Dicptc Dicptc I Lc~c'I,g i, i Dkp« Nommer in vact gcllings per wa7c~Ci~ty i Geologicsc formasic Nommer in voet gdhngs per! water ttkD.- G.."'>J"~f~ i uur i I uur : -.
----..
I 170 Droog Di,b,,, 1'1 37 138 1,600 130 [}~'-325 2 237 320 210 Vcrwccrdc Diabaas 38 145 2,800 14~ rF-..dnzs 3 146 1,500 140 Kwarbet en Diabaas I 39 180 10 116 Diltt=, 4 195 3,500 140---190 Kwartsiet I; 40 140 80 100 D--;."iy---s 5 200 3,500 150---190 Kwartsic! : 41 142 300 1::0 ~~ 6 146 500 135 Kwartsic( : 42 I" 300 WJ D~-=s 7 160 150 Kwartsict ii 43 320 250 12'0 ~":22S 8 132 80 Kwartsict I 44 138 1,100 JOO--l34 D~'"=:s 9 186 3,000 157-175 Vcrw. Kwartsict cn Diabaas i 45 152 30 '" D'zl..=<. 10 193 5,250 130-180 Kwartsict I 46 ISO 1.200 J5{J G.-;:;:i:seaiT.z::.-= 11 146 2,300 130-145 Kwartsict i 47 160 2.000 Gruis en Diabaas 12 120 120 Verwecrdc Diabaas i 48 235 6.000+ [00--100 K "''artSicl 13 130 100 Verwccrdc Diabaas I1 49 285 3,500 Kwansict 14 120 80 VerwccrdcDiabaas
11
50 250 2.500 Kwansict 15 230 375 ! Vcrwcc~de Diabaas 51 236 1.500 185 Kwartsic[ 16 100 500 Kwartslct 52 215 3.500 190--210 Kwartsict 17 105 500 Kwar[sict 1I
53 250 2,500 180-250 Kwartsict 18 100 500 Kwartsict
" 54 250 2,500 230---236 Kwartsict 19 95 500 Kwartsict
11 35 189 6,000+ ]20-180 Kwartsict cn vcrwccrdc Dia-
baas 20 107 500 Kwartsid 11
56 170 600 120-150 Kid en Diabaas 21 110 500 Kwartsict
11
57 102 I,BOO 120-180 Klci cn Diabaas 22 100 500 Kwar(sict 58 150 1,100 80 Kwartsict 23 120 900 I Kw","I,1 co DI,b,,,,, 59 85 Droog Kwartsict 24 110 900 Kwartsict en Diab,las 60 132 4,000 110 i Kwartsict 25 120 600 Diabaas i· 61 322 4,000+ 120-250 I Kwartsict 26 180 60 Diabaas r 62 130 1,000 110 Vcrwccrdc Diabaas
I! gcmcngmct
modder 27 160 300 I Diabaas 11
63 110 1.000 100 Vcrwccrdc Diabaas 28 150 200 Diabaas 64 180 4.000 140 Vcrwccrdc Diabaas en Kw,llt-
i siet 29 150 300 i Diabaas 65 80 Droog Kwartsict 30 146 300 Diabaas I 66 200 1,800 Kwartsict en Diabaas 31 150 Droog Diabaas I 67 170 3,500 150-170 Kwartsict 32 150 Droog Kwartsict 68 130 800 80-100 Diabaas 33 123 500 105 Diabaas
11
69 181 1,000 100 Diabaas 34 220 400 181 Diabaas 70 130 850 Kwartsict cn Diaba,ts 35 146 600 120-140 Diabaas 71 120 200 Diabaas 72 146 150 Diabaas 36 135 1,100 I llO-BO I Diabaas 73 280 2.500 180-260 Kwarlsict ,
-------.-~.--------
150591
79
80
7. WATERVOORSJENING VAN RUSTENBURG
Rustenburg is die enigste dorp binne die grense van Blad 4 waar 'n munisipale waterskema in werking is. Op Swartruggens en Koster is daar geen sodanige skemas nie, en alle verbruikswater word uit private boorgate verkry.
Volgens gegewens verskaf deur die Ingenieursafdeling van die Munisipaliteit van Rustenburg het die waterverbruik uit munisipale bronne toegeneem van 21 miljoen gelling per iaar in 1949-50 tot 113 milioen per iaar in 1956-57. Behalwe die verskaffing uit munisipale bronne, word 'n berekende hoeveelheid van nagenoeg 100 milioen gelling per iaar gepomp uit die meer as 300 private boorgate in die munisipale gebied van Rustenburg. In die boekjaar 1951-52 het net 500-600 huise water van die munisipaliteit gekry (sommige cienaars het nog'n privaat boorgat vir besproeiing gehad) teenoor 1,368 huise en ongeveer 100 ander verbruikers wat water alleenlik uit privaat boorgate gebruik het.
Die huidige verbruik van Rustenburg (1957) kom grotendeels uit die Dorpspruit wat sy water uit fonteine in die Magaliesbergkwartsiet in die Rustenburgkloof kry. Die jaarlikse maksimumhoeveelhede wat uit hierdie bron verkrygbaar is, wissel tussen 91· 5 milioen gelling (1952) en 159 miljoen gelling (1951), gebaseer op die vloei in die spruit en die kapasiteit van die pompe. Die minimumlewering was 66,000 gelling per dag in November 1954. Die gemiddelde uitpomping per uur uit die Dorpspruit vir elke week sedert 1949 word in voukaart 2 grafies aangetoon.
Behalwe die lewering uit die Dorpspruit, word 'n sekere hoeveelheid water uit boorgate gepomp. Gedurende 1951-53 is 37 boorgate in 'n gebied net suid van die bewoonde gebied, oos van die Dorpspruit geboor (fig. 15). Die boorgate is in noriet geboor, na aan die diabaas en meegaande gesteentes. Hiervan word 12 boorgate (fig. 15) gebruik met 'n totale kapasiteit van 35,000 g.p.u. as almal gelyktydig gepomp word. Hierdie boorgate word as'n noodvoorraad gehou en word so min as moontIik gebruik. Sedert 1952-53 moes egter gereeld van die boorgate gebruik gemaak word om die voorraad uit die Dorpspruit aan te vu!. Dit beloop jaarliks van 10 tot 30 miljoen gelling. Die kapasiteit van die boorgate bereken teen .~ van hulle lewering en teen IO uur per dag gepomp, beloop 80 miIjoen gelling per iaar.
Die totale minimumkapasiteit van die spruit en boorgate is dus 170 miljoen gelling per iaar. Aangesien die verbruik in Rustenburg so vinnig styg, en die lewering van privaat boorgate verswak, is gevoel dat betyds begin maet word met 'n l1uwe skema van watervoorsiening, Die Bospoortdamskema is 'n paar iaar gel ode goedgekeur nadat die wal van die dam met 15 voet verhoog is. Van die beskikbare water in die dam is 55 persent aan die Munisipaliteit van Rustenbrug toegeken en 45 persent aan boere vir besproeiing. Die toevloei in die dam gemeet oor 16 jaar, van 1936 tot 1952, het gewissel tussen 973 miljoen gelling en 21,568 milioen gelling per iaar. Verdamping was 177 tot 298 milioen gelling per jaar. Dit laat 'n hoeveelheid vir gebruik van tussen 796 en 21,270 miljoen gelling per iaar. Die kapasiteit van die munisipale pompskoma is 750 milioen gelling per iaar, gebaseer op 'n verbruik van 743· 5 miljoen gelling in 1975. Dit is meer as 55 persont van die minimumhoeveelheid beskikbaar uit die dam, en dus word die pompinstallasie by Rustenburgkloof en die munisipale boorgate behou as noodhulp.
WATER SUPPLY, FOR MUNICIPAL BORE-HOLES RUSTENBURG
FIG,15,
!
82
Die nuwe skema bestaan in kort daarin dat die water by die damwaI gesuiwer word en dan in 16-duim pype vir ongeveer 12 my 1 na 'n reservoir by Rustenburg gepomp word, waarvandaan dit dan verder versprei word. Dit skakel in by die bestaande reservoir en pypsteIseI. Die S.A. Spoorwee en die pIatinummyne naby Rustenburg sal uit dieseIfde 16-duim pypIyn voorsien word. Die beraamde verbruik vir 1975 is:-
S.A. Spoorwee ............... . Rustenburg-munisipaIiteit. ..... . PIatinummyne ............... .
56' 5 miljoen gelling per jaar. 337 miIjoen gelling per jaar. 350 miIjoen gelling per jaar.
'n OntIeding van die water uit Bospoortdam (tabeI XII, no. 22) toon 176 dele per miljoen aan opgeIoste vaste stowwe, teenoor 34 dele per miIjoen vir die water uit RustenburgkIoof, en 'n gemiddeIde van 250 dele per miljoen vir die water uit die InunisipaIe boorgate.
8. WATERVOORSIENING VAN DIE PLATINUMMYNE
Die pIatinummyne, wat in 'n lang streep oor WatervaI 303 IQ (A. 4), KroondaI304 JQ (A. 4), Klipfontein 300 IQ (A. 4) en Brakspruit 299 IQ (A. 4) strek, gebruik 'n baie groot hoeveeIheid water, soos reeds uit die syfers in die voorafgaande afdeling bIyk. Die water wat verbruik word, kom byna uitsIuitIik uit boorgate, waarvan die meeste op die pIase WaterkIoof 305 IQ (A. 4), WatervaI 306 IQ en 303 IQ (A. 4) geboor is. Die jaarlikse verbruik het toegeneem van ongeveer IOO miIjoen gelling per jaar in 1946 tot 350 miljoen gelling per jaar in 1956. Aan die einde van 1956 het die boorgate ongeveer 1 miIjoen gelling water per dag aan die myne verskaf. Hierdie hoeveeIheid word uit omtrent 30 boorgate op bogenoemde pIase gepomp en uit dieseIfde gebied waar groot hoeveeIhede vir besproeiing onttrek word. Die water kom uit die noriet en meegaande gesteentes onderkant die Merenskyrif van die Sto1IingskompIeks BosveId, en die boorgate Iewer van 3,000 tot 12,000 g.p.u. met 'n gemiddelde van tussen 5,000 en 6,000 g.p.u. Daar word nie meer as 2,000 tot 4,000 g.p.u. uit eIke boorgat gepomp nie.
In die toekoms sal water uit die Bospoortdam vir die myne gebruik word.
9. DIE BESPROEIINGSGEBIED RUSTENBURG-KROONDAL-0LIFANTSNEK
Tussen die Magaliesberg aan die suidekant, die kwartsietrant wat van Olifantsnek na Rustenburg strek aan die westekant, die Merenskyrif aan die noordekant en die oosgrens van BIad 4, is 'n gebied van kIein plasies en kleinboewes waar intensief geboer word. Sitrus, tabak, koring, sagtevrugte, rissies, groente en ander gewasse word hier verbou. Daar is baie min grond wat nie bewerk is nie.
Die water wat nodig is om die reonvaI aan te vul word uit 3 verskiIlende bronne verkry. Hulle is die voIgende:-
(a) Water van die Olifantsnek- of Commissiedriftdam wat uitsluitlik vir besproeiing in bierdie gebied gebruik word en tot sover noord as die pIaas PaardekraaI279 IQ (A. 4) gaan. Dit word versprei deur uitgevoerde sementen grondkanaIe.
(b) Fonteine op die MagaIiesberg, waarvan die grootste op RietvaIei 314 IQ (A. 3) ontspring en wat ten tye van die ondersoek (Aug.-Sept. 1957) 'n vloei van ongeveer 4 miIjoen gelling per dag gebad het. Hierdie stroom
83
water, tesame met die lewerings van fonteine op Boschfontein 330 JQ (B. 4), Modderfontein 332 JQ (B. 4), Rhenosterfontein 336 JQ (B. 4) en ander plase, word uitsluitlik vir huishouding en besproeiing gebruik.
(c) 'n Groot gedeelte van die boere besproei uit bOOl'gate, veral die sitrusboere wat nie water uit die bostaande bronne kry nie, en die tabakkwekers van Kroondal 304 JQ (A. 4) en Waterval 303 JQ, 306 JQ en 307 JQ (A. 4).
Uit 'n opname van boorgate en hoeveelhede water wat gepomp word (bereken op 'n gedeelte van hierdie gebied) soos aangegee in voublad I, word 'n hoeveelheid van 550 miljoen gelling water per jaar vir besproeiing onttrek. Uit die hele gebied onder bespreking word seker meer as driemaal hierdie hoeveelheid gepomp. Indien die verbruik van die platinummyne bygereken word, word meer as 2,000 miljoen gelling per jaar uit boorgate in hierdie beperkte gebied gepomp. Die aanvulling van die ondergrondse water is egter so groot dat die watervlak net in beperkte kolle merkbaar en permanent gedaal het. Hulle is as volg:-
I. Die grootste gebied binne 4 my I van Rustenburgdorp en tussen die teerpaaie na Johannesburg en Pretoria waar die hoewes die kleinste gesny is, die langste bewoon word en die intensiefste bewerk word. Hierdie gebied kry ook geen water nit die dam of nit fonteine nie.
2. Die gebied op Waterkloof 305 IQ (A. 4) en Waterval 306 JQ (A. 4) waar die platinnmmyne se boorgate gelee is wat reeds die langste onafgebroke diens lewer.
Die besondere konsentrasie van boorgate in hierdie besproeiingsgebied kan afgelei word van die feit dat in die beperkte omlynde kol op voublad 1 waar volledige opnames gedoen is, 'n totaal van meer as 400 boorgate geboor is. In die mnnisipale gebied van Rnstenburg is omtrent dieselfde aantal boorgate geboor.