dissertatio aristotelicam summi boni notionem exponens ...uu.diva-...

3

D I S S E R T A T I O

A R I S T O T l i L I G A M S U M M I B O N I N O T I O N E M

E X P O N E N S .

, » . ' QUAM

VEXI A AM PL. FACULT. PHILOS LPSAL. • 9

V. P.

m a g . F R E D R I C U S G E O R G I U S A F Z E L 1 U S S I II*. REG. C A K U L I J O H A N N I S

E T

V I L H E L M Ü S E Ii B L 0 M S T IP . N E SSE L .

ROSLA G O - U FL A K D I.

' /IN A U D IT G U STA V . D IE IX DECEM BRIS M DCCCXXXVII. i »

II. A. M. S.

P. III.

K J P S A I i l A E ,

E X C U D E B A N T R E G I A E A C A D E M IA E T Y P O G R A P H E

X " •» -

D e H u l d a s t e F ö r ä l d r a r

e g n a ( 1 1

a f

Sonlig vördnad, kiirlek och tacksamhet.

N u n c vero , quoniam hoc no3 etiam trac ta re coep im us , b o n u m illud universale e t I d e a l e , sive ideam boni (ttjv iâs- un xou ùyu&où), considerabim us 1 0 ). H o c ig i tu r ipsum p e r se

dem alii volunt, ex eo perSpiciiur, quod divitiae utiles dum taxat «Intj et q u i tales p ro p te r aliud expetantur y x ç , x x l x W o v x x p iv ' ) . A tqui finis bonorumtalis esse d ebet, u t ad eum om nia bona referri opo rtea t: ipsum autem n u s q u m . [N icorn. 1. c. 8 .] Sed ab bis sim ilibusque nugis orationem revocare o p o rte t, s e laborem ac teinpora pe «bunus.

I o ) Hac ideae Plalouicaé sagacissim i recognitione, quam universam , nisi quae ideam boni spectet, exponere nostro instituto est alienum , Aristoteles ip se , dolente F la toue , se sincerum ejus discipulum p raestitit: m inim e quidem ta le m , qu i jurans in verba m agistri nihil m utaret: (nam hic erat Speuctppus :) sed qui rationem am agistro acceptam proferret et am plificaret. Ratio igitur A ristotelica Platonicae in -tim à cohaeret connexione, et vera ejus continuatio est: id , quod ex hac ipsa ideae recognitione cognoscere Iicçt. Q uod quum ita s i t , eo magis m ira m u r, h o c , quasi semen rationis A ristotelicae, a plerisque praetermissum esse. S ic , u t eos re lin ­q u am , qui universam Aristotelis philosophiam exposuerunt, Carolus ille M icheletus in opella suo supra cita to , (idque, u t inscriptione ostentat, eâ m eute conscripserit, u t ethicen A ristotelicain ad systema absolutum ex ig ere t,) ne uno quidem verbo hanc rem , gravissim am dixerim , com m em oravit. Q uod quidem ei m elius succes­s i t , quippe quum notionem sum m i boni jam concretam peteret; nobis v e ro , qui notionem m agis m agisque adcrescentom observare volum us, ne m inim am qu idem explicationis partem om ittere licet. —— V eruin tam en p riu s , quam hoc a d g re d ia r ,de aliå r e , huic conjuncta, breviter d icam : de famosà illa Aristotelis erga Plato«nem insolentia. Crimen hocce in iq u u m , ni fallim ur, a Diogene L aertio m an av it, q u i , uti adso let, de Aristotele mftlta fabulatur. Ille nem pe d ic it: ' A n i i r v i S iYlXxruvos i n ntçiovTof* u7 re ( fix ilv ixuvov t i x t t v , A p trro T iX ys t)jxx< u n e X x x - n a i , x x S x t r ig t i r x vooXxoict y i r v y B iv r x rtjv [L ib. V , c. 1 , sect. 4«E d . S t.] A t v e ro , ueque in isto (fixffiv auctoritas est id o n ea , ex qua res aliqua certa efficiatur, e t , fide testimonio tam vago non abrogata, judicium hoc ita accipidebere v idetur, u t potius redoleat indignationem Platonis erga discipulum m agnamsui spem com m oven tem , quam anim uin Aristotelis erga doctorem , quo per vigioti annos fam iliarissim e usus fuisset, ingratum testetur. Q uam quidem susp icionem , eïsi eam satis probaverit illud x x f f f r t j l l X x tuivoc i r i n tp iovros , suffidcire licet alio Platonis de A ristotele judicio , quod hic ipse Diogenes refe rt: (fixai "kiytiv r e vTJXx t x v x , f fv y x f iy o v r x xi to v (sc. ZivoKr.xryv ) ’A p ijro r tX s / , T y /uiv /xvxitos

■. x - t - >’ -

, i

bonum (ctvxb ro aya&ov) tale esse p e rh ib e tu r , u t e t p r im u m

ßit omnium b o n o r u m , e t caussa ej us boni ta t i s , q u am poss i ­

den t re l iqua bona (c5 vttuqxei, iw tk txqwxw rfvu i xwv ùyud-wv aal

tco aîxioj, tt} naQOvaiu tchç «Hotç xoïi uyu&ov sh a t) . At u t r u m »

que in ideam boni convenire dic unt. N am omne b o n u m

eatenus est b o n u m , qua tenus ideae particeps est (aaxù /tero-

a ai ofioioxtjTU èaeivt]ç xaX'ku u y a ß u eirui)'. e t , sublatu idea

pa r t i c ip an te , par t iceps qu oque bo num tol la tur necesse est

JuvatQOVfiévov xov fisxe^ofidvov, uvaiQ tLO&cu aal iù fiEicyovxu xrfi Idd-

uç). E r g o idea et caussa es t , et prima omnium bonorum.

Q u o d si idea omnium bo noru m pr ima est caussa , ea dem i*-

p su m quo qu e per se bonum est (üj ots t h a ï avxb xb uya&bv xt]v

idéuv tov àya&oïi). Boni enim idea par i te r , ac re l i quae , ab

iis , cu m quibus boni ta tem suam p ar t ic ipat , est separa ta et

seorsim habi ta t (ywçtoxrjv ehu t xwv fttxfybrxcov, warteq nul xuç

uXXaç îdéaç): id es t , idea boni in se et sibi ipsa est i ) —

super id quoque q u ad ra t, quod su pra dixim us de recognitione ideae a

b Arlstolefe

suscepta. Q uam quam , n e diutius h is nugis im m orem ur, adponcre libe

t ipsa A ii-

stotelis verba , m eram spirautia beni gnitatem , quae huic disceptationi p r

aefatu r, d i­

cens: T o i i xot^oXov, ß iX r io v V ius i fT iaxi^xcr^xi - x u i i o m a ç y i x t

nus "Kiyt-

r x s , x a ln io irgosxvTovs rtjs ro/«vr> ;r yivo/ui^tjs ^yiyrrtcos, iiu. r i (piXo

vs uv ig xs

tltotyuytTv TOL tViq, A o iê i t i àv Ferais ß t X n o v x x i tir7» i t i cr

uitv §>ot y t

Tt}s ocXtj^elxs r.it! T« c i x u x oivxtgt Tv, x W to S r i XXI (pl\01l(pJ V? ‘jiTX

e, Aytt-

Q)o7t y os g o v r o ‘ v (pi’X o iV f 'otrso v it g o r t /x et v r y v

[N icom . I ,

6 , $. l . J Cfr. T en n em an n , Gesch . d. Pliilos. 3 :r T h . p . 2 7 ; H itler

, Gesch. d.

P hilos. 3 :r T h . p . 5 - 1 1 . Q uoru m uterque antiquos hujus crim inis

auctores e-

num erat om nes, et ille iuscite uüga tur, hic solita verbositate "rem pertra

ctat.

i ) Sic interpretati sum us locum hun c gravissim um , quem leviter, perturb

atum

reperies iu E thica Eudem eà I , 8 , p . lo G . D icit igitur A risto teles

, ideam a

P latone ita fuisse conform atam , n t ea esset u n i v e r s a l i s , et quà talis

in s e et

s i b i esset. Q uam quam ideam Plato nicam ex ipsis auctoris verbis specta

re noti li­

ce t, nisi nos incepto exciderem us, nulli tam en dubitam us, hanc veiain

fuisse T la-

tonis sententiam ; praesertim quum auctorem tam praeclarum et l,im ce

rtum habea­

m us. A t objicis A ristoteli interpre tationem m alignam . T um vero van

iloquentiam

levem ineptissim am que effutis. A t c erte sententiam Platonis non lite iule

llexisse y i-

U t igi tur primuin de univer sa hac id ea r u m doct r in a , qui- s en t i am , paucis dicam, ea est sermocinat io inanis (XéytTcu Xo- yixMç nul xsrœç) 2). P o n am u s au tem esse cum universas i d e ­as , turn maxime ideam b o n i , nihil tamen ea nd vi tam b e a ­tam et actiones honestas p rode r i t (yi) n o r ’ ovâè j(o^aiftog nçoç Çotrjv uyu&Tjv, ovds nçoç tùç nQu&iç). Sed dialec ticorum m o r e con c luda tu r ratio. P r im u m ig i tu r , u t a ce r to proposi to o r ­d i a m u r , in quibus pr ius est et pos ter ius , eo r u m - co m m u n e aliquid p r a e t e r haec ipsa , idqu e sepa ra tum , cogitari n o n potes t . Q u o d ni ita se h a b e r e t , esset a l iquid , qu od p r i m o sit prius. I l lud n em p e , qu od commune esset et s e p a r a t u m , p r im o prius necessario s i t , s iquidem, eo sub la to , p r im u m q u o q u e tol la tur necesse est. S ic , si dup lum mul tipl icium sit p r i m u m , mul tip lex i l lud , quod omnibus mul tipl icibus co m m u n i te r con t inet u r , sepa ra r i non licet (o ix ê id^sTa i t o noXlanXocoiov to xoirrj mrrjyoQOVfiEVOV tivui ycoQiorov) : quippe q u o d , si s ep a re tu r , duplo ef i t p r i u s : primo igitur p r iu s , quod es t ab su rdum. Q u o d si idea s it hoc ip sum , quod omnibus detur. A quo n am \ D it im m ortales! senteutia Platonis recte m telligi p o te rit, îp ta - ■ n iam ne Aristoteles quidem ipse , qui a Platone ipso praesenti per annos viginti serm one philosophiam ejus acceperat, eam assecutus est ! — Sed de Lis prfullo infra.

a ) De universå idearum doctrina uberius disputat in Metaphysicis : I , 6 , ubi in principium rationis Platonicae in q u irit, quom odo differat a num eris Pythagoricis;I , 7 , p . 2 6 sqq. O I Si t u s iS i u s « I T toc i T i S t y t v o i , m f o o r o v y i v ^ y r o v v r t s T u v S i t i d v o v r u /v X u ß iT v toc î u î r l o c t , s 'r igu t o v t o i s î g u r q v ù g t d y o v ix.oy. ieoi*, mtrittg si' r i s tx çiÿytjcroci ß m X o y s v o s , sX ut tovuv y i v o t r o , * , oîoiro y y S vvy f f i -

s a

com muniter continetur, et eam esse separa tam nihilo minus

d ixe r i s , pe r inde er i t , ao si illud mul tipl