ii-fl

D. D.DISSERTATIO ACADEMICA,

Quneßionem,An

DOLUS JACOBI,QUO BKNEDICTIONEMPATERNAM IN SE TRANS-

TULIT, BONUS FUERIT 3Gen. XXVII.

Levitcr pondcratura,Quam

Ex Suffragio Ampltsfimi Senatus Academ*Jn Regia Academia Vpfalienfiy

PRiESI DE,EULQ^E l JE.R ER RJAfOl

Mag. JOHANNEIHRE,

Eloqu. & Polic. PROFESS. Reg. & Skytt.Soc. Reg. Scient. Membr.

Public£ Eruditorum tenfur^ inödefte jnbmittitStipendiarius Regitjs ,

ANDREAS ULLENIUS,STRENGNESIA - SUDERMANNUS.

In Alidit. CaroLMaj.die 15.Dee. An.MDCCXLIWHoris, ante meridiem, confvetis·

UPSAjLIA Imjpreiia,

VIRO Tlurimum Reverendo atque Clarißm*,DOMINO

SAMUELI ENANDER,Defignato jam PÄSTORI in ©parfcUra & i&rei),

Upland. laudatiilimo.VIRO Speltatifimo atque Ccnfultijßlmo,

DOMINO

ANDREAS SASFSTRÖM,SENATORI Upfalise fcquiflimo, & ibid. MERCA-

TORI maxime induftrio.FAUTORIBUS Sc NUTRITIIS benigniffimis.

JEtabunda, Euerget# Optimi , gratiffimaquemente recordor illius temporis jucundiflimi, quofors benignior me in domos Vefras receptum

voluit: recordor xomitatis rara & favoris multiplicis',recoräor deniquebeneficiorumyquibus me itä amplexi éfis,Cf amplecti etjamnum dignamini, ttt riüllis cur is nuttisvetofficiis poß'e videar iisdem (atisfacere. Nil igitur tequiusduxi, äecentius nihil, quamut lucubrationes hafce Acade-

Nominibus Veflris facras facerem. Sufcipiatisfa-cili C? benigno vultu, örö, munus hoc exile, a·// in¬dicem atque interpretem mmni mei femper gratiffimLMevrum hnec erit fumma votorum, dignetur SupremumNumen, Vobis, Fautores PropenftJJimi, Veflrisque omni-bus profperos, fupra vota ,fyccejffus largiri. Mihi vero fifuid a Vobis expetere liceat, expeto, z# eundem,ucusque, benignifllmum animum , nunc :& nullo non tem¬pore, tonftrvetis.Plurimum Rever. 8c Spe&atiiT.Nominum VESTRORUM

'Culter obicrvami(linsus,ANDREAS ULLENIUS.

Oftrum in prsefenti non eft, dis-picere, an modus, quo Jacobusprimogenituram , intervenierepretio, ab Efavo iibi comparavit,legitimus fit, aut anne prudenterdeclinare potuerit, quo minus be-nedi

DE DOLO

pofkum non fpedant. Nos tantum difpicimus, an mo¬dus , quem Jacobus inftindu matris in benedidione pa-terna, juri primogeniturae annexa, acquirenda iniit, do-tum ac mendacium involvat. iÉftimamus vero huncmodum non ex Providentia & diredione Dei, quse aliasnotatu digniffima funt, utpote quod Ifaacus ccecus fue-rit, ferinam carnem edere geftierit, andiente Rebecca,mandatum Efavo expofuerit, percepta licet voce Jacobi,fiihilominus perrexerit, difcrimen inter carnem ferinam& hcedinam non animadverterit ? quod porro deceptusfcenedidionem non retradaverit, & quod omne nego¬tium ante reditum Efavi peragi pötuerit. Hxc omniaad providentiam & difpoiitionem divinam pertinereExe-getae docent uberius. Spedandus igitur hic nobis mo¬dus eft fecundum pietatis & honeftatis regulas.

a) Gen. XXV. 23.$. IL

Quamvis ab inftituto hominum, & quafi pado quo-dam tacito fit, ut, in adu exercito, bis, non aliis fignisη!;(ιλτλ explicentur, & ex illis ab altero intelligantur;

„ tarnen obligatio fenia mentis exprimendi, & jus eademcognofcendi in fe, feu in adu fignato, a fupremo reruroftatore, Deo, eft. Namque Deus ereavit animam no~ftram ad fimilitudinem naturae fuas fpiritualis, & cum eaperfedionem intelledui fuo, fuseque voluntati analogamcommunicavit, ut veracitatem divinam, quemadmodumcetera attributa Dei moralia, verbis vel aliis iignis ani-fnonoftro, tanquam fignato, conformiter imitaremur*& ad hanc infuper imitationem nos obligari, foret poiii-t>ile. Verum hsec obligatio ad dicendam veritatein ces-fat interdum ob vefaniam & malitiam hominum , qusefaepe bona noftra confilia in anguftias redigit, nobisqueImponit neceifitatem teda effingendi media. Sin autem

falla-

JACOB!. Iι , - ■■■!■, - j . ■ - ι

fallaci« & machinationes abeflent, non major fido co-loratoque fermoni, aliisve modis obUquis concedereturlocus, ac medicinse, morbis iubfatis; nec apud pruden-tes adeo vapularet Tullii judicium, aperte Aatuentis ^fi-mulationem ex omni vita tollendam ejje, quod judkium ve¬rt tollat, idque adulteret b). Certe ii manibus, ad no-ftram & aliorum utilitatém a Deo couceifis, uti ad vim ,ab hominibus intentatam, repellendam , mmo & inva-'forem ipfum violentum, ii vita aliter confervari noapoflit, occidere, iicitum eft $ quidni jure conceffum pu¬temus, in cafu necellitatis, quo alterius vim & fraudesaliter effugere, nobisque & aliis confulere nequimus, eafacere, per quse malignus decipitur, hoc eft, non fuaeVit«, fed redi tantum judicii detrimentum patitur. Eavero conceptuum figna iincére adhibenda afferimus, quseintelligendi ac fciendi alter jus perfedum aut imperfe-dum habet, qu«que, pro circumftantiarum ratione, of¬ficium noftrum & ratio focialitatis exigit atque permittit.Quare, fi.de jure alterius nihil decedat, & praeter Su-premi Nummi^-gluriam ^^relputrlicar, fireeeiTadorurn, pro-priaque falus iilsefa perftet, ac intemerata, & quidem ci-tra omnis pietatis & honeftatis loiiionem, iignis animi ra-tiocinativis ita uti licet; ut aliud quid, quam re véra fen-timus, prae fe ferant. Inter exemplar in facris pandedisobvla illuftre eft Salvatoris noftri, qui apud Coraites E-inauntinos πρψίπΜΐr« roffaτίξα ropvsß-eu, i. e. fpe-ciem prsetulit ituri longius cj. Sunt certe, qui opinan-tur, Salvatorem abitum coram difcipulis revera fimulas-fe, cum conftituerit, permanere apud illos, ac fe, amortuis refufcitatum, oftendere. Ita B. Gejshardusqui diferte fcribit: quod veri fimilius fit, textui con-venientius, ftatuere, quodChriftus externisJaltem gefii-bus fimularit, ας fi longius ire vellet, quam adfererey

Α 2 quoj

\

4 DE DOLO

quod ipfe ferio fibi propofuerit ire longius, qtiippe tumnulla fuerit cauffa, cur Chriflus longius proficifceretur.DiiTentiunt vero alii e). Quicquid ejus fit, inde tarnenconilare arbitror de judicio Spiritus S. fimulationem nonimprobantis, cum certe a&iones Dei fandliflimas nun-quam de lua fententia defcribat, per vocabula, rem perfe turpem immediate ac formaliter denotantia. Ex di-étis jam patet, veritatem & fimulationem, modo eiTevirtutes, modo vitia, prout obligatio, vel ad verum di-cendurn, vel reticendum, adefl: nulla autem praefentein utrumvis obligatione, veritas & fimulatio funt fpe-cies prudentise & imprudentias, prout iis prudenter velfecus quis ufus fuerit.

b) Lib. de amie. cap. XXV. c) Luc. XXIV. 2g,d) Harm, refurr. cap. VII. e) Pufend. de J. N. G.Lib. IV. cap. L Jf. iz. Calov. Eibl Illuftr. h. I. Grotius inLuc. XXIV. it. de f. B. & P. L III. c. i. §. $.

§. III,SiifiüTatio haec licita & necefiaria,. quse fub fe men·

dacium officiofum & jocöfum , fanö fenfu aeeeptum»eomprehendit, a morum & juris Do&oribus dolus boniisdicitur. Huic opponitur dolus malus, qui confiilit indiferepantia verborum aut fignorum a noftris cogitatis ,quae alter ex nobis intelligendi jus aliquod habet, quae-ve aperiendi in nobis obligatio eil. Quam enorme Vi¬tium malus hic dolus fit, habita ratione oppofitorum,fa-cile perfpicitur. Aliquando dolus malus late fumitur proomni maligno alterum laedendi confilio + quo ienfu in-juriae, palam illatse, dolo fieri dicuntur; quare isdiilin-gui folet in manifeilum & clandeilinum: poiterior ejusignlficatus jam in cenfum venit, quo mendacium per-fiiciofum feu injuriofum $ item aequivocationes & reitri-eliones mentales, quatenus per eas jus alterius laeditur,

perti-

JACOBL i

pertinere * intelle

DE DOLO

rentis abuteretur, & quum ferme animadverteret frau¬dem genitor, nihilominus in eadem pergeret. Peccaviicontra obedientiam, quia patri ferio interroganti, quises tu fili w/Vrefponfum dedit a veritate maxime alienum.Nec una tantum fraus, qua contra obligationem filiorumnaturalem, deliquit Jacobus; fed varia deprehenditur:nam primo veftitu de pelliculis hoedorum fratrem fimu-lavitj deinde dicit, fe feciße ^ficut pr

JACOB!

gari. Et repugnat fane fan&itati & juilitias divinae, utjubeat, vei iniliget ad id, quo exercitium juris alterius,vi legis nat. iibi conceffi, impediatur, & falfa pro verisab injuite decepto adoptentur. Unde judicare facile eil,a quonam principio mendacium deducendum fit. Et ve-ro II rem rite penfitemus, omnino ex vanitate ingeniihumani atque temeritate profeéta eil illa dolofa circum-ventio & illufio. B. Lutherus h) etfi totus in coniilioDei amplificando fit occupatus; qua proceffum tarnentemeritatem & ilultitiam Rebeccae notat, quod fubor-narit Jacobum, ut falleret patrem, neque dolum diffite-tur: & de Jacobo, mentitur, inquit, magnifice; äicit βvenatum eße feras, quuin in fiabulo accepiffct duos hoe-dos caprarum. Non eil, quod regeras, Ifaacum, Co-gnita voluntate divina, segre non tuliiTe dolum Jacobi,

cum volenti poil fadum non fiat injuria, jus ipiiuspaternum inviolatum manfiffe: nam deciperis, fi putasillum, qui adionem contra jus alterius committit, velipfi tanquam bonae affentitur, immunem eile a culpa &reatu, ejttfeemodi. aiLliuiicm lumltarrte. Ratio etjam in-juriam reputat malum, quod quis volens ab altero fen-tit: quippe injuria, in volentem commifla, adio tnjuilaeil, quoe, ad regulas honefli menfurata, cohoneftarinequit. Natales infuper moralitatis adionum illuilrio«res funt, quam ut voluntati hominum, in bona appa-rentia faepius tendenti, tranfcribantur, ex natura ηempedivina immutabili derivandi, ut mfra §. VII! oflendetür:quare reverentia debetur parenti,feu volenti, five minus»Hinc vides, Ifaacum non potuiiTe id efficere, ut dolusiilii fui pro bono baberetur, vitioque careret. Bonumvero pro malo, & malum pro bono fecuiidum ideasconfufas fponte amplexanti injuriain fieri, ex natura ju-fti rede negatur.

'

g) fjciß-

β DE DOLO

g) Pfeift, in dub. vexat. Script. S. cent. i. /or. LJ>T.Ί>) in Gen. XXVII.

§. VI.Nonnulli a vitio mendacii Jacobum vel ideo abfol-

vendum cffe putant: quia nil, niii quod fuum erat po-pofcit, & utens jure fuo oraculi divini complementumpromovit: immo ipfe Deus felicem huic fadlo fucceifumlargiendo, approbaffe illud videtur. Hinc non menda-cium, fed myfterium dicendum eile, exiftimant i\ Ve¬rum quidem eil, Jacobum non rem alienam, fed fibilegitime jure debitam petiiiTe ; non autem jam de jure,quod nemo Jacobo denegabit, fed de modo exfequendiillud jus quaeritur. Quamvis Jacobus iinem bonum in-tenderet, vel lege naturali praeeeptiva eum profequi ob-ftringeretur; tarnen ad non utendum mediis illicitis legenat. prohibitiva pariter tenebatur. Utrique vero legiiimul iatisfieri eil impoflibile. Quamobrem cum ad im-poffihile nemo obligetur 5 nulla quoque in dato cafu ob¬ligatio cenfenda eil legis praeeeptivae. In colJifione igi«tur legis prseeeptivse & prohibitivse illam huid cédére,fatis patet. Non dubitandum eil, quin pie & prudenterJacobus feeiifet, ii, tentatis licitis mediis, totam remDeo commififfet, certa fiducia concepta, fore ut Deusdaturus eifet eventum, convenientem cum promiifione,ficut poftea contigit in Ephraim & Manaife, cum Jaco¬bus commutaret manus, & poneret dextram fuper Ca¬put junioris A). Neque Deus unquam fallaciis homi-num ad decreta fua exfequenda opus habet. Filiae Lo-ti /) videntur bonum intendiife iinem, quod non libidi-nis, fed confervandac familiae gratia, concubuerint cumparente. Hsec autem bona, ut videtur, intentio nul-lam habet exeufationem coram Deo 5 ficut nec Judaeo-rum intentio- occidentium Apoftolos, ut gratum Deo* '

praeila-

J A C O B I. ■9

praeftarent cultum. Adio vere bona quoad omnes cir-cumftantias, illam determinantes, cum lege conveniredebet, hoc eft, quod dicunt: a&ionem bonam non tan-tum materialiter, Jed formaliter bonam ejfe debere.Circumftaniise autem, ad quas.attendi decet, ex tritoveriieulo: quis? quid ? &c. conftant. Si ergo adio autplane cum lege non eonveniat, aut vel unica circum-«antia defit, mala eft: etenim lex naturae minimorumquorumque rationem habet. Nifi ad hanc lancem ex-

{jendantur cunda, nihil bene agitur. Quicquid a regu-a difeedit, curvum eft, id fantum redum bonumque,quod ei per omnia convenit. Non diffitemur, quod il-licita media interdum magnam utilitatem per compen-dium afferré videantur; re tarnen accuratius peniitata ,quilibet intelliget, ea in nexu rerum confiderata re veraplus nocere, quam prodefle. Nam non funt faciendamala (moralia), ut eveniant bona in), & e duobus malismoralibus eligendum eft nec minus , nec majus. Nequemalum morale eft per fe & fua natura medium ad finesutiles, cmn-^ex-malo, qua malo^ noiL fequatur jbonum.Rede igitur Augüftinus n): intereft quidem plurimum,qua caußa , quofine, qua intentione quidfiat. Sed ea,qu

D Ε D O L O

ricordiae & fapientiae, maluro: ad fines bonos dirigentis& aceommodantis, adfcribendum eft.

i) Auguflin. de C. £>· r. XXXVJL JEgid. Himniusåe provid. di/p. VI. §. 4. Dannhaw. in Coikg. Décal. ad 2.pr

J A C O B l

pro juvanda Jacobieaufia allatum, quöd nempe, quem«admodum in fcena fine mendacio perfonse Regum δεPrincipum verbis δε fado reprsefentantur; ita hic velutin comcedia quadam Jacobus Efavi perfonam reprasfen-tans introducatur 5 difficultatem haud expedit. EtenimUli, qui in comcedia perfonam alieujus gerunt, apertecornicum adum prae fe ferunt, neque intendunt cuipiamfalfum pro vero venditare j fed perfonam faltem alieu¬jus μψητικ&ς fpedatoribus, rem, quod aliter fefe ha-foeat, probe intelligentibus coram quaii fiftere.

o) rit. loc. ρ) vid. Rivetus in Gen. c. XXVII. &Theodoret. q. 6%. in Gen. q) Gerk. rit. loc. tfr. Rfeiff*loc♦ itiäem rit-

§. VIII.Quidam ex Scholafticis r) tum demtira mendacium

licitum elfe afErmant, quando difpenfante Deos id, quodnon per fe licitum fuit, quandeque tarnen, interveni¬ere conniventia divina, licitum evadit. Quum igiturexiftiment, fado Jacobi difpenfationem divinam acces-fiiTe, orrmcm rem eAiufdiidam effe^atrfumant. Sed ho-rum fententiae eo minus adftipulamur, quo certius con-Rat, illas adiones, quibus mqralis malitia inbeereat, le¬gi natura, hominum animis infcriptse, & in fanditate& juftitia divina fundara, adverfari. Ut enim Deus a-diones omnes cum perfediilima fua natura, fanditate 5juftitia & bonitate convenire aut repugnare, ab seternointellexit: ita neceflario ac immutabiliter cenfendse funtbona; vel malse, honeftse vel turpes. Quae jam fit im-mutabilitas, fanditatis& juftitise Dei efeitialis., ejusqueintelledus veritas, ea etjam manet immutabilifas & ve-ritas legis naturalis. Quemadmodum enim Deus eflen-tiam non mutat, ita nec fententiam. Plerisque vero ar-ridet, qui e Calvins fchola philofopbantur, qui dum

B 2 otnuia

12 DE DOLO

omnia, qux eveniunt, bona ac mala ab immiitabifi de-creto divino fufpendunt, non poiiunt non ad liberrimamDei voluntatem recurrere. Finge, potuifie Deum his,quae praeeipit homini, contraria ex liberrima voluntatepraefinire j jam fuiluliili fan&itatem ejus Sc jullitiam.Finge, potuiffe ilium a creatura fine crimine defpici;jam fuiluliili inter creatorem Sc creaturam nexum Scharmoniam. Ex hac immutabilitcte legis nat. fequiturejcsdem indifpenfabilitas. Mendacium igitur, utpotequod malum morale eil, a Deo praecipi aut fuaderi ne-quit, nifi hune au&orem mendacii ipfumque mendacem( fit venia didis) facere velis. Nam qui aliquid prieci-pit, aut fuadet, aut au&or eil, ut fiat, is facere idemdicitur. Hinc Auguilinus /): nullo paffo, inquit, nul¬let fine, nulla difpenfatione humana vel divinapoteft licitemendacium dici. Quod alias rationibus ac teilimoniisMoraliflse pröbant prolixius, fimulque ilatuunt, ne tuncquidem mendacium licitum eile, quando nemini men-tiendo oBefies; STtamen alicui prodeiTes, vel ad con-fervandam vitam, püdicitiam, lamam, fanitatem j velad grande aliquod malum evitandum. DiiTentientes t)fe tueri conantur diilinélione ^egularum moralium in ge-nerales Sc ipeciales, Sc per has mendacium aeque atquehomicidium Davidis in legitimis bellis, & furtum Ifra£-litarum, licitum effe urgent. Verum enim vero idem eilinter regulas morales, atque inter attributa divina, con-fenfus Sc harmonia, quorum effigiem illae referunt. Re¬gularum divinarum repugnantia imperfeélionem cequeargueret, ac fi rotulae in horologio fe invicem continuofriélu turbarent. Si nobis cognitio natura divinae minuslimitata contingeret, illarum collifio penitus evanefee-ret: nam pugna hsec, ita nobis repraefentata, anguftosintelle&us noilri limites evidenter prodit, Sc ideo non

realis.

J A C O B I. »I

realis, fed potius apparens cenfenda eft. Adeoque men-te nobis fillimus reguias divinas pro obje&orum digni-tate, quam femper refpiciunt, modo tamquam genera-les, modo ut fpeciales; quamvis lex divina utut regulauniverialis ad omnes fpecialiilimos cafus defcendat, &fmgulorum bonitatem vel malitiam peculiari velut edi-Λο judicet. In cafu igitur collifionis regularum mora-lium fatisfa&uri regulis fpecialibus, non transgredimurreguias generales, fed tantummodo omittimus aéHonemhifce conformem, quod fieri non poffit, ut eam com-mittamus, nifi contra obligationem naturalem agere ve-Jimus. Quod vero nullo in cafu vitia, utpote homici-dium & furtum, admittantur, reéle affirmat Grotius u)his verbis: Si quem Deus occiäi praecipiat, fi res alicu-Jus auferri, non licitumfiet homiciäium, aut furtum,qu furtum illos com-mififTe^^Tgamus: nam rem alienaminvlTö domino fineper åtä nemo poteil auferre, nec ut auferat, cuiquamä Deo pnecipi aut permitti, quamdiu manet aliena. Atquando Ifraölitas ablaturos dixit Aigyptiorurn aurea& ar-gentea vafa, velauéloritate fua fuprema Ifraelitis hsecipfa in mercedem maximorum laborum, quos urbes /E*gyptiis asdificando exantfaverant, adjudicavit, vel forepraevidit, ut congiarii & muneris loco, ipiimet /Egyptiifuas facultates Ifraelitis in manus tradituri eifent, ut ad-eo quae prius aliena fuerant, jam propria & jufto tituloacquifrta poffiderentur; atque adeo Ifraélitae ex iigyptores non alienas , ied fuas afportarint.

r) refer. Gerh. I cit. Biel Lib. Ill.fent. åift.jg. s)L de mend. f) Vid Brentius in Gen. c. XXVII. u) de

jure

r -. ' ·' · ' ' ';

u DE DOLO JACOB!.

iure bei & pac. Lib. I. c. I. jf. 10. η. (ί. χ) Exod. XII.»· 3f· J*·

§. IX.Ad objedlionem: mendacium quidem ofbciofum s

non autem perniciofum, confiftit cum vera in Deum it-ducia, refpondet Pareus y) hunc in modum: Non cm-fiflit mendacium (perniciofum ) cum fide in eodem aftu ,at poteft confißere in diverfis aBibus ad unum opus con-turremibus in homine fideli: quia etjam contraria pojfutamanere in eodem fubjefto foltern in gradibus retniffts, a~lioqui omne peccatum renatorum fimpliciter excuteret fi-äem, nemo renatus peccans maneret fideiis, quod eflfalfum, nam etjam de fidelibus fcriptum efl: in multisiabimur omnes: fepties cadit jußus. Si dixerimus pecca-ta nos non habere, mendaces fumus tfc. Diverfl autemtränt aUus in hoc opere Jacobi: ßducia oraculi, certitu-do de primogenitura9 obedientia matri preeflim: dolus ^mendacium: acceptio benedi&ionis. Etfi igitur cum men-%dacfsrfides non confiflebat, fed eidem repugnabat, conß-flebat tarnen cum alftr Namt^ue Jacobum nonex aHeSäta malitia, cum qua fiducia in Deum cc. Ifte-re nequit; fed ex infirmitate peccafTe ilatuunt ma¬

gni nominis Theologi z).y) in Gen. XXVII. quxft. oft. z) Lyferus in Ifaa-

co p. 463. Rungius in Gen. p. $20. Terferus in Gen*XXVII & alii.

TANTUM

m\

sa

i

rIι