EVALUACIJASobirawe na podatociKomparirawe na podatocite povrzani so ishodSporeduvawe na aktivnostite na MS so potrebite na pacientotDonesuvawe zaklu~ociProdol`uvawe, modificirawe, ili zavr{uvawe na planot za zgri`uvawe
IMPLEMENTACIJAPovtorno ispituvawe na bolniotOdreduvawe na potrevata od pomo{ na MSImplementacija na intervenciiteSupervizija na odredeni slu~aiDokumentirawe na sestrinskite aktivnosti
PLANIRAWEPrioritet na problemite/dijagnosFormulirawe na celite /posakuvan ishodSelektirawe na sestr. intervenciiPi{uvawe na sestrinskiot raspored
DIJAGANOZAAnalizirawe Identif. na zdravstv problemi, rizici i predizvici Formulirawe na dijagnost. postavki
ISPITUVAWESobirawe podatociOrganizirawe podatpciPolnova`nost na podatpciteDokumentiraweP
REGLED
Sestrinska DijagnozaSestrinska Dijagnoza
Sestrinskata dijagnoza e eden od najspornite i najslo`eni
pojmovi vo PZN
- Dijagnoza - prepoznavawe i utvrduvawe na nekoj problem
obvrska i visok stepen na odgovornost!- Dg ne e privilegija samo na doktorot!
Webster,s New Worlds Dictionary
“ Dijagnozata e ~in ili proces na odlu~uvawe za prirodata na bolesta, na osnova na ispituvawe na faktite zaradi odreduvawe na prirodata na rabotite; odluka ili mislewe koe proizleguva od toa ispituvawe ili istra`uvawe”
DIJAGNOZA- analizirawe
- identif. na zdravstv. problemi, rizici i predizvici - formulirawe na dijagnost. postavki
Sestrinska DijagnozaSestrinska Dijagnoza Izve{taj koj go opi{uva aktuelniot ili potencijalen
odgovor na zdravstveniot problem Fokusirana e na klient - centriraniot problem
Prvpat vovedena vo 1950 g. NANDA osnovana vo 1982 Etapa od PZN koj dozvoluva na sestrata da ja
individualizira negata
NANDA – NANDA – koncepcija koncepcija na rabotana rabota
kontinuirano raboti na sozdavawe na sestrinski dijagnozi
klasifikacija na dijagnozite analiti~ko-sintetski pristap obrabotuvawe na podatocite validacija na obraboteni podatoci vidovi na sestrinski dijagnozi
NANDA LIST Below is a complete listing of all NANDA nursing diagnoses
through the 12th conference (1996).Activity/Rest CirculationEgo IntegrityEliminationFood/FluidHygieneNeurosensoryPain/DiscomfortRespirationSafetySexualitySocial InteractionTeaching/Learning
Activity/RestActivity intolerance (specify level)Activity intolerance, forDisuse syndrome, risk forDiversional activity deficitFatigueSleep pattern disturbance
CirculationAdative capacity: intracranial, decreasedCardiac output, decreasedDysreflexiaTissue perfusion, altered (specify): cerebral, cardiopulmonary, renal,
Ego IntegrityAdjustment, impairedAnxiety (mild, moderate, severe, panic)Body image disturbanceCoping, defensiveCoping, individual, ineffectiveDecisional conflictDenial, ineffectiveEnergy field disturbance
Пример 1: Дг - Умор Дефиниција: состојба во која особата чувствува
претерна исцрпеност и ослабена способност за физичка умствена работа
Карактеристики: Главни: неможност да се одржуваат обични, секојдневни
активности Помалку важни карактеристики:
• Чувтсво за потреба од повеќе снага• Смалена способност за концентрација• Летаргичност• Склоност кон повреди• Етиолошки фактори:претерани захтеви, лекови, неземање на
лекови
Sestrinska Dijagnoza - Sestrinska Dijagnoza - Definicija:Definicija:
“Zaklu~ok koj nastanuva kakorezultat na sestrinska procenka”
KLASIFIKACIJA NA SESTRINSKATA DIJGNOZA
dva tipa na klasifikacija:1. klasifikаcija po funkcionalnata {ema za
zdravje po M. Gordon
2. klasifikacija spored reаkciite na celokupnata li~nost na zdravstvenite problemi i drugi `ivototni procesi i situacii (Unitary person)
1. Funkcionalna {ema za zdravjeM.Gordon
nabquduvawe na zdravjeto (upravuvawe so zdravje)
nutriciono-metabolna {ema eliminacija {ema za aktivnost i ve`bi {ema za son-odmor kognitivno-percepira~ka {ema {ema za samozapazuvawe {ema za ulogata i me|usebnite odnosi {ema za seksualnost i reprodukcija {ema za reagirawe i stres {ema za vrednosti - veruvawe
2. Klasifikacija na sestrinska Dg spored reakcija na celokupnata li~nost (odnos pome”u ~ovekot i neposrednoto opkru`uvawe)
Razmena - odnos i reakcija na ~ovekot na metabolnite procesi vo org. i razmena me|u ~ovekot i okolinata (хипотермија, хипертермија
Komunikacija - rekcija na nemo`nost da primi i dava informacii (ослабена вербална комуникација)
Odnosi - reakcija na vospostavuvawe na me|u~ove~ki vrski- (социјална изолација)
Vrednuvawe - reakcija na li~nosta so priznaeni i relativni vrednosti- (духовен дистрес)
izbor- reakcija na li~nosta pri li~no opredeluvawe vo prifa}awe na li~ni alternativi- (конфликт, неслагање)
2. Klasifikacija na sestrinska Dg spored reakcija na celokupnata li~nost (odnos pome”u ~ovekot i neposrednoto opkru`uvawe)
podvi`nost - reakcija povrzana so aktivnost, dvi`ewe, odmor, zabava
samozabele`uvawe-reakcii na ~ovekot pri primawe i usvojuvawe na informacii za sebe samiot – (пореметено самопоштување)
Znaewe - reakcii koi opfa}aat razbirawe na zna~ajnosta na informaciite - недостаток
~uvstva - reakcii koi opfa}aat sopstvena subjektivna vnimatelnost vo odnos na informaciite – болка, страв
Proces na Formulirawe naProces na Formulirawe naSestrinska DijagnozaSestrinska Dijagnoza
Validnost na
podatoci
Interpretacija na
podatoci
Identifikacija na potrebite na
klientot
Formulacija na Sestrinskata Dg
SobiraweNa
podatoci
Proces na Formulirawe naProces na Formulirawe naSestrinska DijagnozaSestrinska Dijagnoza
Analiti~ko-sintetski pristap
dobienite podatoci se obrabotuvaat po analiti~ko-sintetski pristap
sestrinskata dijagnoza gi iska`uva specifiчnite reakcii na poedinecot /semejstvoto/zaednicata
Analiti~ko-sintetski pristap pri postavuvawe na sestrinskata dijagnoza
Sestrinska dijagnoza = proizvod izgotven vrz osnova na dobienite podatoci od eden konkreten bolen
Zemawe na dijagnoza od lista na sestrinska dijagnoza samo vrz osnova na nekoi znaci i simptomi bez potpolna obrabotka i proverka na podatocite e gre{no! bidejki ja namaluva vrednosta na planiranata nega
izveduvaweto na Dg e slo`ena rabota:
po~nuva so sobiraweto na podatocite, a zavr{uva so zaklu~ok
i donesuvawe na odluka, t.e. formulirawe na dijagnozata
Analiti~ko-sintetski pristap ANALIZA:
- se ocenuvaat dobienite podatoci - kriti~ki se razgleduvaat - se izdvojuvaat bitnite - utvrduvawe na me|usebna povrzanost,
praznini, nepreciznost..
SINTEZA: - se sreduvaat podatocite - se sostavuva sistematizirana celina - se bara rezonirawe, koristewe na standardi,
normativi, teorija
ODLUKA:
1. razgleduvawe2. zaklu~uvawe3. donesuvawe na odluka
- proces so koj se potvrduva problemot i se izbira re{enie koe e najdobro;- za uspe{no odlu~uvawe e potrebno da se poseduva diskriminativno mislewe: - se izdvojuvaat bitnite znaci i simptomi- se utvrduva nivnata me|usebna povrzanost niz tri etapi:
1. RAZGLEDUVAWE
Se ocenuvaat dobienite podatoci - kriti~ki se razgleduvaat - se izdvojuvaat bitnite - utvrduvawe na me|usebna povrzanost, praznini,
nepreciznost..
se izveduva po induktiven i deduktiven pat
Induktivno - analiza na site podatoci posebno, od mnogute podatoci se odvojuvaat bitnite i specifi~ni za konkretna situacija, se smestuvaat vo odredeni grupi i se interpretiraat kako normalni ili kako otstapuvawe od normalata
Deduktivno razgleduvawe-
svoite iskustva, znaeweto, principite i teoretskata postavka ja primenuva vo konkretna situacija vo procesot na sozdavaweto na sestrinskata
dijagnoza poa|a od poznati, prifateni normi, principi i odredeni teorisko - iskustveni ramki (pr. teorijata na hierarhija po Maslov)
potoa koristi znaci, simptomi koi gi ka`uva bolniot koi gi smestuva vo toj kontekst i gi sporeduva so normalni i o~ekuvani vrednosti
2. ZAKLU^UVAWE
po zavr{uvawe na prethodnata etapa na celosno razgleduvawe
se izveduvaat zaklu~oci za potencijalni ili aktuelni problemi na bolniot, za negovata snaga i za mo`nost i na~in kako da se pottikne i koristi pri planiraweto i izveduvaweto na negata
3. DONESUVAWE NA ODLUKA
MS pravi izbor me|u zaklu~ocite i donesuva sud za zna~eweto na reakciite na bolniot i za sostojbata na negovite nezadovoleni potrebi koi slu`bata za zdravstvena nega mo`e da gi re{ava samostojno
na krajot sestrata izbira samo eden ili dva zaklu~oci koi gi soop{tuva kako sestrinska dijagnoza
Kategorizairawe na podatocite vo grupi, se pravi po sli~nost:
Pr. : vnesuvawe i izla~uvawe na te~nosti aktivnosti i odmor..
kategoriziraweto na podatocite po grupi ovozmo`uva podobra preglednost na dobienite podatoci i izdvojuvawe na onie koi se va`ni za problemot;
koga se grupiraat podatocite se zabele`uvaat prazninite, nepreciznost, neslagawe; se sogleduva stilot na `ivot
Praznini, nepreciznost, nesoglasuvawe na podatocite
toga{ se dobiva nepotpolna informacija mo`e da nedostasuva nekoj podatok (pr-
sostojbata na integritetot na ko`ata) ili podatoci za podvi`nosta na bolniot
nesoglasuvawe na podatocite: negira bol/grimasa
pri~ini za praznini: jazi~na barijera/sostojba na ~ulata na b. MS postavila sugestivno pra{awe/emotivnost bolniot saka da skrie nekoj podatok/sram brzina, upad vo prostorija, diskontinuitet
Sogleduvawe na stilot na `ivot
postavete sestrinska dijagnoza: PS. 18. g. u~eni~ka; Dgn App. ac.
bleda voznemirena ne mo`e da spie bolka vo mevot suva usta povra}ala pred bolni~kata hopitalizac
Interpretirawe e proces na razjasnuvawe i tuma~ewe na podatocite
neophodno e solidno sestrinsko znaewe solidno zemeni podatoci vo ponatamo{niot proces se zabele`uva
komu problemot mu e prijaven: na sestra ili doktor (se zabele`. nivnata funkc.)
ne interpretacijata ne smee da vlijae: ni bolniot ni smejstvoto se zaklu~uva samo vrz poznati fakti da ne se prenaglasuvaat ili omalov. fakti da ne se re{avaat stereotipno
Utvrduvawe na preostanatata snaga na bolniot (reakcii na bolen na problem)
ne e utvrden problem postoi aktuelen problem postoi potencijalen problem mo`ebi postoi problem
za poedinecot: o~uvana svest i ~ula, podvi`nost,optimizam, obrazovanie,finansiska sostojba, podr{ka od najbliskite, ~uvstvo na nezavisnost, samouverenost i dr.
za smejstvoto: dobri uslovi na `iveewe,solidni finansii, definirani fleksibilni odnosi, otvorena komunikacija, sli~ni iskustva, povrzanost
za zaednicata: organiziran sistem za ZZ,dobri izvori na finansirawe, zainteresiranost, na strukturite na dr`avata za razvivawe na sistemot na ZZ, solidarnost, i dr.
Validacija na obrabotenite podatocite e posleden ~ekor vo intelektualniot proces na obrabotuvawe na podatocitete za da se postavi sestrinska dijagnoza
1. proveruvawe na site znaci i simptomi i drugi elementi
2. mislovno MS si postavuva pra{awa za sobranite podatoci,
3. koi se mo`ni logi~ni gre{ki i propusti, 4. proveruva dali e to~na interpretacijata, i
izborot na zaklu~oci
Validacija na obrabotenite podatocite (2)
vrednuvawe na podatocite zaedno so b/k bolniot toga{ se ~uvstvuva va`en ovoj na~in na ocenka ne mo`e da se primeni
ako bolniot ne sorabotuva toga{ procenkata se pravi so staratel, roditel
ili pratitel najdobra e validacijata ako site etapi od
sobirawe na podatocite do validacijata gi napravi ista sestra
Dokumentirawe - se ~uvaat site zapi{ani podatoci trajno (dokumenti) - za krajna evaluacija, istra`uvawe i drugo
Slu~aj Scenario H ma` se `ali deka negovata usta i grlo se
suvi. Dozvoleno mu e da pie te~nosti, no nema skoro ni{to za piewe cela ve~er.
Toj vi ka`uva deka bi sakal da pie, no ne saka voda, osobeno ne topla voda od kontejner~e.
Toj isto taka mrazi da ja voznemiruva sestrata.
Sestrata zabele`uva deka negovata usna sluznica e suva i ispukana, a negovata diureza vo poslednoto merewe e niska
Ispituvawe Prv ~ekor vo ispituvawe na zdravstveniot
statusot Sobirawe na informacii Sobirawe na site “par~iwa od mozaikot” za
da se napravi jasna ramka na zdravstveniot status
Planot se bazira na sobirawe na podatocite Podatocite treba da se kompletiraat i
ostroumno so sens da se modeliraat
5 Aktivnosti potrebni za da se izvede Sistematsko Ispituvawe
Sobirawe na podatocite Verifikacija Organizirawe na podatocite Identifikacija na modelite Izve{taj & Zapis na podatocite
Sevkupno sobirawe na podatocite
Zapoчnuva pred vsu{nost da go vidi{ pacientot
Prodol`uva so intervju pri priem i fizikalen pregled otkako }e se sretne{ so klientot
Drugi izvori na informacii se: familijata, drugi zna~ajni li~nosti, stari medicinski izve{tai, dijagnosti~ki proceduri, relevantna sestrinska literatura
Procenka na vozrasta, te`inata i razvojot
Koi se va`ni podatoci? Ime, vozrast, pol, priemna dijagnoza Medicinska/ hirur{ka istorija, hroni~na bolest Laboratoriski podatoci/dijagnosti~ki testovi Lekovi Alergii Psihosocijalni/kulturolo{ki aspekti Emocionalen status Celokupen fizikalen pregled
Celokupen fizikalen pregled
Vitalni znaci Visina & Te`ina Pregled po sistemi
(nevrolo{ki/mentalen status, muskuloskeleten sistem, kardiovaskularen sistem, respiratoren sistem, GI, GU, ko`a)
Organizirawe na zemenite podatoci
Soberi gi podatocite vo grupi spored modelot na Maslov
Sobiraweto na podatocite pomaga za odr`uvawe na sestrinskiot fokus, i dozvoluva da se prepoznaat odreдеni modeli ({emi)
Sobirawe po “body system” Pomaga za identificirawe na sestrinskata Dg za
klienot Primer: Site informacii sobrani spored nutricioniot
status mo`e da pomogne vo identificirawe na nutricionite alteracii
Dijagnoza IspituvaweKriti~ka analiza na
podatocite Dijagnoza ili identifikacija na problemot
Po~etna e odgovornosta na sestrata za
prepoznavawe na zdravstvenite problemi, zemaj}i gi vo obzir komlikaciite, i iniciraj}i dejstvija za da se obezbedi adekvaten i navremen tretman
Dijagnosti~ko rezonirawe
Primeni kriti~ko mislewe za identifikacija na problemot
Bara znaewe, ve{tina i iskustvo
Osnovni principi na Dijagnosti~ko Rezonirawe
Prepoznavaj gi dijagnozite Misli postojano Back up na dijagnozite so postoewe na zapisi Intuicijata e alatka za problemska
identifikacija Misli nezavisno Poznavaj gi svoite kvalifikacii &
ograni~uvawa
VIDOVI NA SESTRINSKA DIJAGNOZA
Sestrinskata dijagnoza e specifi~en zaklu~ok za reagiraweto na poedincite, semejstvata ili zaednicite na aktuelni ili potencijalni zdravstveni problemi ili drugi procesi povrzani za zdravjeto, koi slu`bata za zdavstvena nega mo`e samostojno da gi spre~i, ubla`i ili re{ava.
Dgn: aktuelni, potencijalni, mo`ni
Aktuelna sestrinska dijagnoza- e zaklu~ok za reagiraweto na poedinecot, semejstvoto ili zaednica na postoe~ki zdravstven problem ili sostojbi povrzani so zdravjeto.Korisniot ima nezadovoleni potrebi koi so zdravstvenata nega mo`e samostojno da se re{at
Potencijalna sestrinska dijagnoza- e zaklu~ok koj poka`uva deka postojat evidentirani faktori na rizik za poed. /s/z/; se odnesuva na predisponiranost kon pojava na nekoj problem. Dgn. mora da gi opfati site faktori na rizik kon koi treba da se usmeri za da se prevenira bolest, nesposobnost i invliditet.
Mo`na sestrinska dijagnoza se odnesuva na mo`en problem koga medicinskata sestra na osnov na nejasni, nepotpolni znakovi i simptomi koi intuitivno gi ~uvstvuva deka postoi problem no ne mo`e da gi definira ili dobro opi{e.Toga{ e neophodo da se soberat novi podatoci, da se analiziraat i dovedat vo me|usebna vrska so postojnite podatoci. Ovaa vrsta na sestrinska dijagnoza e hipoteti~ka -so pretpostavka koja treba da se doka`e Sestrinska dijagnoza koja se
orientira kon zdravjeto e zaklu~ok za odredeno nivo na zdravje koe mo`e da se podobri u{te pove}e
Komponenti na sestrinskata dijagnoza
Ime (definicija), etiologija, osobenosti ime: naru{en ritam na sonot ! etiologija: zaradi predstoe~ka operacija(nekoga{ mo`e da go nema, ako e sodr`an vo
samata definicija: stres od siluvawe) osobenosti (nekoi karakteristiki): se
manifestira so ~esto budewe, nemir i strav od operacija
Dgn: naru{en ritam na sonot, zaradi pred-stoe~ka operacija, {to se manifestira so ~esto budewe i strav od ishodot od op.
Potencijalno rizi~na sestrinska dijagnoza se pi{uva samo od dva dela:
Pr. opasnost od infekcija
vo vakov primer pomo{nite faktori ili simptomite ne se izrazeni
Kaj vavite Dgn. sekoga{ zborot OPASNOST ili RIZIK treba da se izrazeni i jasni
Mo`na (verojatna )sestrinska dijagnoza
ovie dijagnozi po~nuvaat so zborot MO@NO E....
toa se Dgn. koga nema dovolno podatoci za da se dobie pravata Dgn. treba da se
dobijat u{te podatoci so koi }e se potvrdi ili otfrli prepostavkata
za razlika od verojatnite kaj potencijalnite dijagnozi ako ne se odstrani faktorot na rizik sekoga{ }e nastane bolest
Sestrinska dijagnoza koja ja opi{uva dobrata zdravstvena sostojba- orientirana kon zdravjeto
se pi{uva sekoga{ koga zdravjeto e dobro no e potrebna pomo{ toa da se o~uva ili unapredi.
Aktivnosta na MS e naso~ena kon podr{ka, ohrabruvawe, zdravstveno-vospitna aktivnost koja }e ja podobri blagosostojbata na bolniot
toa se aktivnostite za dravo dete, gri`a za gravidnata `ena, zdrava hrana, ekolo{ka sredina
Zbir na sestrinski dijagnozi -syndrom-i
ako za edna sostojba se pojavat pove}e sestrinski dijagnozi (aktuelni i potencijalni): mo`ni se komplikacii pri dolgo le`ewe: tromboza, infekc..
SESTRINSKO-MEDICINSKI PROBLEMI
toa se odredeni fiziolo{ki komplikacii koi sestrite gi zabele`uvaat kako promena na sostojbata na bolniot (promena na status)
MS se zanimava so sestrinsko medicinski problemi: intervencii prepi{ani od D-r. i intervencii koi gi prepi{uva sestrata za da se namalat komplikaciite samostojni intervencii nesamostojni intervenciisamostojnite intervencii proizleguvaat od sestrinskata
dijagnoza
MS treba da gi voo~i problemite- od bolest, pri nivnata pojava, promena ili razvoj. Komplikaciite se odgovornost na doktorot
MS sovesno i celosno ja opservira sostojbata na bolniot
navreme prepoznava pojava na komplikacii sproveduva postapki propi{ani od lekarot propi{uva i sproveduva sestrinski intervencii
Ako problemot koj iskrsne sestrata ne mo`e samostojno da go re{i taa bara pomo{ od drugo stru~no lice (go izvestuva Dr za zdravstvenata sostojba na bolniot) = Kolaborativen problem
Identifikacija na kolaborativen problem
Svesnost za postoewe na problem koj treba da se re{i nadvor od ramkite n sestrinstvoto. Postoewe na rizik ili opanost od komplikacija kaj bolen;
MS treba da sobere informacii i indicii za verojatnosta od komplikacija i da izvesti pretpostaven (MS, Dr)
Kolaborativniot problem se sostoi od: potencijalen problem i negova pri~ina
DELOVI I FORMULIRAWE NA SESTRINSKATA DIJAGNOZA
Dgn. treba da e kusa i jasna precizna da ja sugerira sestrinskata
aktivnost da sledi tekot na zadovoluvaweto
napotrebata na bolniot/korisnik da ja postigne zadadenata cel i
vrednuvaweto na sestrinskata intervencija
Termini koi se koristat vo NANDA listata
TERMIN TOLKUVAWE SESTRINSKA Dgn
Izmeneto Promen, otstapuvawe od voobi~aeniot optimum za konkretniot bolen
Izmeneta nutricija
Naru{eno Abnormalno, nepotpolno ili oslabeno funkcionirawe, isprekinato, voznemireno
Naru{en ritam na sonot
Opasnost (rizik)
korisnikot e pod rizik, mu se zakanuva opasnost od problem, pod isti uslovi, podlo`en e pove]e od drugi
Opasnost od infekcija
OslabenoPogre{no, o{teteno, namaleno vo golemina, obem, stepen
Oslabena rabota na srceto
Deficit (nedovolno
st)
Pomala koli~ina, obem, otkolku {to e potrebno, posakuvano ili upotreblivo
Deficit na znaewe za...
Zgolemeno Pogolema koli~ina,obemnotkolku {to e potrebno, posakuvano ili upotreblivo
Zgolemen volumen na te~nosti
Neefikasno (neuspe{no
)
Ne go dava sakaniot rezultat, nezadovoluva~ko funkcionirawe
Neefikasno sproveduvawe na terapiskiot re`im
TERMIN TOLKUVAWE SESTRINSKA Dgn
Anticipirano Se zabele`uva ili pojavuva od napred
Anticipirana `alost
Akutno Naglo i silno izrazeno, kratko trae
Akutna retencija na
urinata
Hroni~no
Se sozdava poleka, dolgo trae, mo`e da se povtoruva
Hroni~no nisko nivo na samopo~ituv
awe
Totalno
Potpolno otsustvo na normalnoto funkcionirawe
Totalna inkontinencij
a
TERMIN TOLKUVAWE SESTRINSKA Dgn
Model na formulacija SD (Gordon- RES)
problem etiologija, odnosno pri~ina simptomi Pr. isto{tenost zaradi nesonica, predizvikani
od bolki vo mevot, so vidlivo povra}awe problem: isto{tenost etiologija, pri~ina: bolki vo mevot simptom: povra}awe
Sporedba na lekarska so sestrinska dijagnoza
Dr Dgn se odnesuva na bolniot i bolesta i bara medicinska intervencija za nejzino lekuvawe (lekovi, operat.tretman, fizik)
S Dgn opi{uva problemi koi nastanale kaj bolniot kako rezultat na zaboluvaweto i drugi pri~ini (socijalen status, vozrast, ekonomski status) i bara intervencii od zdravstvena nega (fizi~ka pomo{, ureduvawe na okolinata, sovetuvawe,edukacija, psihi~ka podr{ka)