632 PRAXIS CONFESSARlI. CAP. XI. - DE ASSISTEl'!"TIA ERGA MORIBUNDOS. - § I. 633
Acrus chrlscìanos suggerat,
sed sapienter.
Coret utsanctae imaginesjuxta infirmum apponantur ;
ult omnisoccasio peccati amoveatur.
numero praedestinatorum, cap. 7, num. 29, in f. (Edit.Neapol., 1648).
L,o. III, n. 946. Si vero aegrotus vultpro sua anima aliquid testari, ipsum moneat ne onus illud haeredibus ìmponat ;quia experientia docet legatis piis penenullis satisfieri. Sed potius hortetur utaliquod corpus assignet vel pecuniae summam ad sacrificia aut aliam piam operampersolvendam. Caveat sacerdos ne consulat infirmis quìdquid aliis praejudicioesse potest, cum Christi ministros nondeceat aliorum odium sìbì commovere.
234. - Va. Cum rudibus, dum actuschristianos eis suggerir, italico, imo vernaculo, semper loquatur sermone. Cumlitteratis contra, comioribus verbis, et aliquoties etiam latinis ex Scriptura excerptis, sed brevibus sententiolis utatur. Monet Rituale ne sacerdos nimis loquendoet crebris sententiis, ut aliqui solent, infirmo potius caput obtundat quam adjuvet.Pater Recupito, e Societate Jesu, de seipsorefert, morti proximum, quidquid ei dicebatur, non ìntellexìsse, sed tantum quoddam molestum murmur j ita ut, ne magìslaederent, coactus rogaverit, ut aliquamverbis moraminterponerent.
235. - VIo. Praeter parvas Christi Domini crucifixi Beataeque Virginis imagines, quas juxta infirmum apponi curaverìt, si fieri' potest, etiam ob oculos ejuscollocari faciat imagines Deiparae et Redemptoris majoris molis, ut sic aegrotus,quocumque se vertat, eas cernere possitet illis se commendare.
236. - VITO. Curae ei etiam sìr, ut abinfirmi cubiculo periculosa objecta removeantur, veluti arma, imagines parumhonestae, et praesertim personae, quaealiquo modo occasionem peccati praebere possint j et istae non solum a cubiculo, sed a tota domo expelli debent. Etdum infirmus agoniae proxìmus videturessé, sacerdos omnes ab ejus cubiculodepellat, praeter unum aut duos tantum,qui ipsi,dum oportet, praesto sint. Etiam
forte morbi gravitatem ei celabunt, neipsum moerore afficiant. Dicat sapientisesse praevidere futura.lIortetur ut, dummens valet, confessionem faciat, quae corporis saluti, si animae expedierit, etiamproderit. Refert Belluacensis de quodammoribundo, quod statim ac ipse sua confessus fuerat peccata, e strato incolumissurrexerìt. Pariter Cantipratensis enarrat,quod quidam eques, ubi multa non profuerunt medicamina, confessionis virtutestatim convaluerit a).
232. - Si tamen aegrotus dilationemquaerit, et periculum mortis, lethargi veldelirii imminens non est, poterit ei indulgere. Curet tamen, ut illi determinet tempus, puta vesperarum vel diem crastinumconfessioni explendae, Si tamen periculumìmmìnens est, ìpsum cum D. Augustinomoneat, quod Deus non promiserit peccatores exspectare, sed tantum parcere eis,si poenitentiam agant: Crastinum nonpromisit, fortasse daMt, fortasse non dabit a). Quod si adhuc infirmus nec etiamper haec monita ad confessionem adducipossit, sacerdos nunquam eum deserat,sed quandoque terroris, quandoque fìduciae argumentis curet ipsum expergefacere; et provideat ut tam privatae quampublicae, pro hujus miseri salute, precesad Deum adhibeantur.
233. - IVo. Si morbus increverit, infirmum hortetur ut de suis domesticisrebus opportune disponat. Id enim expedit pro familiae pace, et eo magis, si opussit pro illius conscientiae levamine. In hoctamen sacerdos sedulo caveat, ne ipse inalìquam lucri notam incidat. Si autemaegrotus fratres vel sorores indigenteshabeat, moneat ipsum sub gravi obligatione teneri illis bona sua relinquere, saltemquod ad eorum necessitatem sublevandamsuffìcìat, Haec tamen gravis obligatio nonvidetur urgere pro remotioribus propinquìs, Observa, quoddictum est in Opere,
Rit. Rom., De visitatione et cura in1irmor., v. Proponet. - Reeup., De Signis praedestìnationìs, tr. 2, de
Nil ìntentatum relìnquatut eumadducat,
Eumhortetur ad te·stamentumconficiendum.
Prudenterillum. alloquatur,
Inquiratde indolemoribundi.
Paulatimconfessionem consulat.
corum est aegrotos decipere, ne eos etpropinquos contristent, ac si infirmis oblìgationem intimare confessionis (quam cognito periculo, illis imponere debent), idemsit ac mortem' denuntiare.
230. - Il", A conjunctis, amicis, necnon ab ipsomet aegroto ejus naturam, indolem et defectus perquirat; item quibusindulserit passionibus, et praesertim si adaliquam bonorum aut famae restitutionemteneatur: si odium aut pravam habueritamicitiam; ut omnibus opportunum praeberepossit remedium. - Caveat memorareinfirmo personas odìohabìtas aut impuredilectas, si ad hoc ex necessitate nonobstringatur. Vulneratos, postquam quidquid ad remissionem pertinet provisumfuerit, ne ìnterroget, quis illos, qua decausa vel quomodo Iaeserìt j et si infirmusde hoc loquitur, sermonem adaliud divertere curet, Et ita etiam, si necessitasnon urgeat, de litibus, filiis, bonis alìisque rebus ìmpertìnentìbus ne verbum quidem faciat.
231. - Ills, Post igitur quam morbumpericulosum esse deprehenderit, in principio non alloquatur infirmum de confessione, sed tantum eum de infirmitate,doloribus, et quomodo valeat, benigneìnterroget. Hortetur deinde, ut se Deivoluntati conformet utque suos cum Christo in cruce languente dolores conjungat,necnon ut eos pro peccatorum satìsfactione patienter feràt, Et sic paulatim,quapar est prudentia, illum, tempus a quoconfessus sit interrogando, ad confessionem inducat. Moneat ut omnem suamspem in Deo ponat, qui potens est ipsumin pristinam, si velit, reducere sanitatem.At, eodem tempore, sensim efficiat ut aegrotus suae infirmitatis periculum agnoscat. Praesertim advertat ne ille omninofidem praebeat medicis et propinquis, qui
CAPUT XI.De assìstentìa erga moribundos a).
§ I. - Monita ad sacerdotem assistentem.
229. - l°. Sacerdos c1am procuret amedico scire an infirmitas sit mortalis.Dico: ctam; quia detestabilis usus medi-
et praesertim parochipraestaredebent,
Assisteremoribundisopus Deogratissimum,
221. - Non est charitatis opus magisDeo acceptum, magisque ad animarumsalutem conducens, quam in extremo vitae periculo positos ad sancte moriendumadjuvare; nam tempore mortis, a quauniuscujusque aeterna vita pendet, infernivires fortiores sunt, infirmorum vero debiliores. Deus, ut manifestaret quam gratam habeat assistentiam moribundis praestitam, multoties S. Philippo Nerio ostendit angelos religiosis infirmorum ministrisverba suppeditantes,
~~3~~ 228. - Nec id parochorum tantummunus est, ad quos animarum cura ex officiopertinet, sed omnium etiam sacerdotum.De parochis tamen Rituale Romanumpraesertim loquens ait, praecipuam illorum muneris partem esse aegrotantiumcuram habere. Quapropter vult ut ipsi, sta-tim ac aliquem ex suis parochianis aegrotare intelligunt, non exspectent ut infirmus parochum arcessat, sed ipse parochusultro eum invisere curet; idque non semeltantum sed frequentius, si infirmum etiam
Quid, si spiritu aegrotare advertit. Quod si legì-f~~~~:,it time sit impeditus, id saltem praestandum
providebit per alium sacerdotem, modo hicsit pius et prudens, Quidam enim sacerdotes hoc munus exercendo magis quamutilitati damno esse solent, tam infirmisquam sibi et infirmorum domesticis, quorum profectum sacerdos assistens etiam
, respicere debet, Monet insuper Rituale,ut, si sacerdos forte deesset, id parochus praestandum curet saltem per aliquem laicum pium et christiana charitate praeditum, qui sanctis verbis infirmopraesto sito
Sacerdosc1am rogetmedicumde~~~~. gra-
s. Philip. Ner., in ejuO' Vita a Bacci descripta,lib. 1, cap. 6, in f. - Rit. Rom., de Visitato et cura infirmorum, init,
227.;';', a) Hoc caput a S. Doctore posteaassumptum est in Hom. .Apost; Append. 2,
paucìs quibusdam mutatis circa modum dicendì, Et cfr. supra, notam a ad n. 172.
231. - /J) Haec facta non potuìmus invenirenec apud Vincentium Belluacensem, nec apudThoniam Cantipratensem. Ceterum, quidquidsìt de illonim authenticitate, duo exemplaomninosimilia et certe authentica legi possunt
in Vita S~ Philippi Nerii, a Bacci conscripta,lib.5, parto 2, § Miracoli con mezzi diversz'.
232. - a) En verba S. Augustini: c Cras,inquis, bene vivam. Indulgentiam tibi Deuspromìsit; erastinum diem tibi nemo promi-
634 PRAXIS CONFESSARlI.CAP. XI. - DE ASSISTENTIA ERGA MOBIBUNDOS. - § II. 635
Beltarsn., de Arte bene moriendì, lib. 2, cap. 9 (edit, Rom. 1620).
Insinuentur argumenta fìduciae:
Remediacontra tentationes desperationis:
Remediacontra tent a t i o n e mvanae gloriae.
Contra tentationemi m pa t i e ntiae.
Bx e mplum martyrum etJ esu Christio
Doloresinfirmitatisvitari ne..queunt,
inter enses suorum hostium versantem,animosa in tutelam suam illum suscipit;ita ipsa curat devotos suos tutari, dum adaemonibus vexantur eique se commendant. Insuper dixit quod cum accedit adeam peccator, ipsa non ejus merita discutit, sed cum quali intentione vernat, attendit. Et Deus ipse B. Catharinae Senensi revelavit, Mariae suae filiae concessisse, quod quivis peccator ad eamrecurrens nullò modo possìt a daemonerapi.
245. - IlIO. Adversus tentationen: vanaegloriae. - D. Bernardus ait, quod vanagloria est quaedam sagitta, quae tetsterpenetrat ... sed ... non leve lnjllgz't vulnus ;praesertim si persona timoratae sit conscientiae. Siigitursacerdos unquam adverteret, moribundum nimis se reputare securum de sua salute, quia nimis suis operibusfidit, ei dicat quod peccata solummodonostra. sunt, omnia autem bona a Deorecepimus, ex illo: Quùi ...haoes, quod nonaccepisti? (I Cor., IV. 7). Et cum certumsit, nullum suae salutis aeternae dìvinaeque gratiae infallibilem certitudinem habere posse tNescù homo, utrum amorean odio dignus sit. Eccle. IX, 1); ideoquisque semper pavere debet,' et cummetu et tremore salutem suam operari,ut ait Apostolus (Philipp., II,' 12).
246. - IVo. Adversus tentationem z"mpatientiae. - Si infirmus ex morbi cruciatibus impatientia afficitur, huic ostendatur, quanta martyres pro Christi nominetormenta sint passi: vivi excoriati, adusti,trucidati. Et praesertirn ei ob oculos ponantur omnia,'quae innocens jesus propternostrum amorem est perpessus.
Dicatur aegroto.rquod infinnitatis dolores vitari nequeunt; unde, si ipse ìnvitus eos patitur, male nunc et in alteravita se habebit; si autem libenti animopro Deo acceptet, non solum hic a morbipoena levabitur, sed ibi minus purgatoriitormenta luet, magisque postea in coeloremunerabitur: Tristz'tz'a uestra verteturz'n gaudz"um (Joan., XVI, 20). Moneatur
plexus est [Luc., XV, 20J. David ut dixit:Peccavi, Nathan ei respondit: Dominusquoque transtulz't peccatum tuum (II Reg.,XII, 13).
242. - Secundum motnnem est passioJesu Christi, qui non ad aliud quam peccatorum salutem in terram se descendisse protestatur: Non... venz' vocare ju·stos, sed peccatores (Matth., IX, 13). Profìtetur etiam, nullum a se abire pati: Eumqu~' venz't ad me. non ejiciam foras (Joan.,VI, 37). Et apud Matthaeum (XVIII, 12)aitquod ipse est bonus ille pastor, qui dispersas oves quaerit, et si quam reperit,exsultat, eam amplectitur suisque humeris imponit: et videtur deinde hanc majori diligere affectu, prout se gessit cumS. Maria Aegyptiaca, B. Angela a Foligno, S. Margarita a Cortona aliisque poenitentibus. Qui igitur rectam habet voluntatem, timere non debet damnari aDomino, qui, ne damnaret nos, seipsumad mortem crucis damnare non dubitavit.
243. - Terttum motzvum sunt divinapromissa. MuItis in locis Evangelii, petentibus divina promittitur gratia: Petite etaccipietis (Joan., XVI, 24).Amen, amen dicoVOblS, si qzdd petieritis Patrem in nomine
.meo, dabz't oobis (Joan., XVI, 23). Et hicnon solum de justis, sed etiam de peccatoribus sermo fit, juxta textum Matthaei:Omnzs ... qui petu, acCZ"pz't (Matth., VII, 8).Satis igitur est gratias a Deo petere adsalutem, ut certe obtineantur. Bonus estDominus ... anz'maequaerenti z"llum (Thr.,III, 25).
244. - Quartum motlvum est Sanctorum intercessio et praesertim Deiparae,quam vult Deus ut nos cum tota Ecclesia salutemus nostrum refugium, vitamet spem nostram, ac dicamus: Refugz"umpeccatorum, ora pro nobis: uùa, spes nostra, salve! Unde merito ipsa B. VirgoappelIatur a Blosio : Spes desperantzitm,et a S. Ephrem: Adjutrz"x destz"tutorum.Eadem Dei Mater B. Birgittae revelavit,quod, sicut aliqua mater videns filium
20 • Incarnatio et Passio JesuChristì.
30. Divinae promissìones.
40. Intercessic Sanctorum etpraesertimDeiparae.
per speculum inaenigmate videamus; namsi mysteria, de quibus nos instituit, essentevidentia, ubi esset meritum fidei? Quaeideo fìdes dicitur, quia res quas docet,obscurae sunt et non apparentes. Hincdictum fuit: Beati qul non viderunt etcrediderunt (joan., xx, 29).
240. - Il", Aduersus tentationem desperatzonis. - Haec est praecipua tentatio,qua infernus vehementius aegrotos impetit. Unde illis de divina justitia, de damnatorum poenis loqui, eorumque patratascelera exaggerare, sacerdos caveat; sedpotius ipsis fiduciae in misericordia Dei,Salvatoris passione, divinis promissìs etDei Matris intercessione argumenta insì-nuentur.
241. - Primum igitur nostrae spei mo- 1°. Miseri
tt"vum est divina misericordia, dum Deus cordia Dei.
vocatur et vere est pater misericordia-rum (II Cor., I, 3). Ipse occurrìt etiamnon quaerentibus se: Invenerunt, qul nonquaesierunt me (Is., LXV, l). Magis Deuscupit nos salvos facere, quam nos salutemoptamus. Quare ipse merito de illis que-ritur, quos etiam fugientes amplexarì de-siderat, ut ait D. Bernardus: Amplectlquaerit, a quz'bus desertum esse se queri-tur a). Ipse est totus pronus adignoscen-dum: Multus est ad ignoscendurn (Is.,LV, 7). Protestatur se nolle mortem pec-catoris: Nolo mortem z"mpH, sed ut cono:vertatur et vlvat (Ezech., XXXIII, 11).Dicit .quod, cum peccator sua detestatur pec-cata, ipse eorum memoriam amittit: Sz'...impz"usegerit poem'tentz"am ..., omnz'um im:quz'tatum ejus... non recordaoor (Ezech.,'XVIII, 21 et 22). Post haec divina testìmo-nia, quis un~uam de Dei miserico~dia dii-fidere potent? Unus tantum dolons actusad innumerabilia peccata delenda suffìcit,Publicanus vix ingemendo dixit: Propi-tz"us esto mz7zi peccatori! et justificatusest [Luc., XVIII, 13]. Prodigus filius, statimac ad patris pedes rediit, p~ter eum am-
prohibeat, in aegroti cubiculum propinquiores cognatos ingredi, qui aliquam passionem excitare possent.
§ II. - Remedia adversus tentationes.
237. - Praecipua contra tentationesremedia sunt, Jesu ac Mariae sanctissimanomina saepius invocare et crucis signaculo se munire. Pro aliquibus tamen specialibus daemonis insidiis quaedam hicannotare expedit. .
238. - Et l°. Adversus fidet"tentationes.- Ab hac terribili tentationepraesertimagitantur qui, cum perdìtam egerint vitam,sibi suoque judicio nimis adhaeserunt; praecipue si viri eruditi fuerint.
Hi sedulo monendi sunt ut, si daemon aliquod eis circa fidem dubium autsubtilitatem suggerat, statimconstantianimo tantum generatim respondeant:Ego credo, quod sanata mater Ecclesiacredit, quae oerùatem credù et confitetur.Horteturque sacerdos infirmum ut maximas Deo gratìas agat, quod ipsum inEcc1esiae sinum ab incunabulis acciperedignatus sìt; ideoque in ipsa fide usquead extremum vitae perseverare velle profìteatur, Praecipuus tamen modus et utìlior; ad hujusmodi tentationes repellendaseljt) mentem alio divertere, aliosque varibs elicere actus, nempe contritionis, spei,charitatis erga Deum et similia. De quodam doctore Bellarminus refert, quod hic,dum in morte cum daemone disserere dequodam fìdeì articulo voluerit, deceptussuccubuit et mortuus est a).
239. - Si tentatio tamen pergit vexare,ostendat infirmo, quod nostrae fidei (perse sanctae et intemeratae, a pauperibuspìscatorìbus per totum orbem diffusae,tot miraculis ac tot millium martyrumsanguine qui vìtam suam pro ipsa ìmmolaverunt, confirmatae) argumenta luce dariora sunt et manifeste ìllam veram essepatefaciunt, licet res quas ipsa docet, nunc
Mentemalio diver...tere.
Quandoquemotiva eredibilitatisconsiderare.
Remedìag en e r a'l ì acontra tentatìones,
Remediaparticularia contrafidei tentationes:
Elicere generatim actum fidei..
sit >. Enarr. in ps. 101, serm;'.l,;n'. lO,. Mi·gne, tomo 37, coL 1301. Cfr. etiam Enarr. inPs. 102, n. 16; Migne, tomo 01, col. 1330.
. 238. - a) Bellarminus; loc. cit., hoc exempium refert ex Petro Barocio « episcopo Pa-
tavino qui scripsit libros tres de ratione benemoriendi >. .
241. - a) S. Bernardus hoc [ere :habet, inTraet. de interiori domo, cap. 21; Migne,tomo 184, col.529.
S. Maria Aegypt., Acta SS., mense ApriL, tomo 1,pag, SO et seqq, - B. Angela, Acta SS., mense Jan"tom, 1, pago 186 et seqq, - S. Margar., Acta SS., menseFebr., tomo 3, pago 305 et seqq. - Blosius, Consolatiop1.tsillanimium, cap. 35, num. 3 (edit. Antverp. 1632). S. Ephr" Sermo de laud. B. M. V" post init. (edit. lat.
Veneto 1755).- S. Birgitta, cfr. Revel. extravag., cap. 89(edit. Rom. 1628), - S. Birgitta, Revet, Iib. 2, cap. 28,init. - S. Cathar,. Dialogo (trattato della divina Provvidenza), cap, 139 (edit. Senen. 1707). - S. Bern., inPs. Qui habitat, serm. 6, n. 3; Migne, Patr. Lat., tomo 183,col. 198.
636 PRAXIS CONFESSARlI. CAP. XI. - DE ASSISTENTIA ERGA MORmUNDOS. - § III. 637
et com..plentaeternam coronam.
Pretiumcrucis.
Patientiam a Deapostulare.
Contra ten..t a tionem
~oi~~u~~i:derare mi~
seriasvitae.
quod extremae vitae cruciatus nostramcomplent aeternam coronam: quoniàm, utS. Bonaventura dicit, poenas patientertolerare aliis cunctis operibus perfectiusopus est a), juxta illud Jacobi: Patientia...opus perfectum habet (Jac., I, 4). Et itaDeus suos in hac vita amicos tractat, dumcrux est nostrae praedestinationis securiussignum. B. Clara per 28 annos doloribusvexata vitam duxit, S. Lidvina per 38 annos semper infi:mitatum pondus toleravit;et divina Mater quodam die B. Birgittaeaegrotanti sic dixit: Scis, çuare tua infirmùas tam t'n longum abierit? Abiit, quiate Filius meus et ego nimis diligimus.Nos miseros viatores inter hujusmodi saeculi aerumnas Apostolus valde consolatur dicendo: Momentaneum et leve tribulationis nostrae ... aeternum gloriae pondus operatur in nobis (Il Cor., IV, 17). Etalibi: Non sunt condignae passiones hu·jus temporis ad futurtZ11t glorians, quaerevelabitur in nobis (Rom., vnr, 18).
241. - Et sic infirmo sedulo oportetsuadere ut Dei voluntatì conformetur,non solum si dolores patitur, sed etiamsi medici errant, aut assistentes ipsiuscuram negligunt. Hinc crebro : moneatillum ut a Deo patientiam expostulet.
248. - Va. Iis quiaegre ferunt moritam immature a), ob oculos ponanturpraesentis vitae miseriae, infirmitates, animiangores, necnon peccandi et damnationispericula. Ideo sancti viri tam avide mortem exoptabant. S. Theresia ajebat: Reumihz~ quia in omni vitae meae momentoDeum amittere possum,. unde quotieshorologium sonabat, toties valde gratulabatur, eo quod jam hora hujus periculitransacta esset o). Martyres sanctihilaresad patibula procedebant, ut citius hocpericulum effugerent et Deo fruerentur.
S. Clara" Acta SS'I mense Aug., tomo 2, pago 763. -S. Lidvina, Acta ss. mense ApriI., tomo 2, pago 273
246. - a) S. Bonaventura, Opusc. 23, Legenda S. Francisd,cap. 14, n. 2. dicit:« Omnia merita in patientia consummantur -.Cfr. etiam Commento in Evang. Luc., c. 21,verso 19 et Opusc. 11, Apologia pauperum,cap. 3, .1'1:. 7 (edit. Quaracchi).
248. ~ a) Textus italicus «in juventute -.o) S. Theresia, Vita, cap.36 (al. 40) V. f"
sic loquitur: «Magno perfundor gaudio quo-
Hìnc dicitur in Apocalypsi (XlV, 13):Beati'mortui qui in Domino moriuntur ..... utrequiesca1tt a laboribus suis. In hac lacrymarum valle viatores sumus: Non ...babemus hic manentem civitatem (Hebr.,xm, 14). Unusquisque sive rex sive Pontifex, mortem subire debet.
249. - Hortetur infirmum ut Deo gratias agat, quia non permisit eum moritempore quo erat in peccato; et quianunc ipsum sacramentis munitum discedere disponit. Dicat, saltem mortem libenti animo excipiendam esse, quia evadimus tot leves culpas a quibus in hacvita immunes esse non possumus a).
250... Dicat aegroto: Frater mi, oportet ut te conformes voluntati Dei, quiaomnia disponi! propter nostrum bonum.Quis scit, annon, si amplius viveres, ani..mam perderes? - Sed dicet infirmus: Egovtvere optarem ad aliquam Deo de cuJpismeis satisfactionem praebendam et aliquidboni ante mortemperagendum, dum usqueadhuc nihil egi; - Respondeat sacerdos:Filz~ nulla poenitentia est Deo magis accepta, quam mortem in peccatorum expiationem libenter acceptare, nullusque actusperfectior est quam mortem acctpere advoluntatem Dei exsequendam.
251... VIa. Adversus tentationem adhaesionis bonis et propinquts. - Eis quibusmori displlcet, quia nimis adhaerent bonis,dicat confessarius, haec non esse verabona, cum sint transeuntia et de brevidefectura, et si non deficiunt, potius animuro angunt quam solantur.
252. - Si autem affligitur infirmus propter uxorem, filios aut nepotes dilectos,quos relinquit, blande sic hortetur: Filimi, statutum est omnibus mori; omnes teordine sequentur. Nunc tuae saluti consule et anùnam tuam salva, et sic pro
et 279. - S. Bfrgit•• Reve1at extrav., cap. 67. - S. Theres.,Cantiuncula Vivo sin 1Ji.ver eli mi" verso 11.
ties horologium sonare sentio, mecum recogitans unam vitae horam efiluxisse, ac proinde me propius accessisse ad momentumvidendi Deum -.
249. - a) Sìc vertendus est textus italicus:« Semper in hac vita culpis venialibus Deumoffendimus. Unde, saltem ad vitandas illasculpas, mortem acceptare, immo expeteredebemus •.
Sacerdosobjcctionirespondeat,
Remediacontra tentationemadhaesionisbonis,
qui relinquuntur inopes.
Remediacontra rentationem 0dii:
Praeceptum.
Conditioveniae.
Injuriaeerga Deum,
Res Deograta.
ExemplumSanctorum.
ipsis in coelo orabis, unaque cum ipsiseris alt"quando beatus in aeternum. Sednunc quid duldus quam proficisci ad manendum cum Jesu Christo, cum Reginacoeli et omnibus sanctis..
253. - Si autem angitur, quia conjunctos suos relinquit inopes, ei dicat: Audt~fì/t: si tu aeternam salutem assequeris,multo melius de coelo quam de terra tuisopem ferre poteris. Sed ne dubites, quzaDeus, qui volatilia pascit, non omùtet eisprotndere. Sz· tu iJJos amas, Deus plus tedilz"gz"t.
VIIo. Adversus tentationem odti" et vindictae - Si quis propter aliquam acceptamoffensam odio tenetur: IO Ipsi intimeturdivinum praeceptum: Dilz"gite inùnicosoestros [Luc., VI, 27].
20. Dicatur ei quod, qui non dimittit,nec veniam sperare possit a Deo, qui dicit:Foris canes I (Apoc. XXII, 15). Canes, vindicum symbolum, repelluntur a coelo. Econverso Deus veniam certam promittitilli peccatori qui veniam dat offensori suoex illo: Dimittite et ·dimittemini (Luc.,VI, 37).
3°. Subdat quod, si inimicus injustelaeserit ipsum, quanto injustius ipse Deum?Quamobrem, si ipse petit a Deo, ut sibiignoscat, quanto magis proximo ipse ignoscere debet? Szèut et Dominus donavitvobis, z"ta et vos (Col., III, 13).
Ultimo ostendat eidem, quam gratamrem Deo exhibeat, qui injurias dimittit.S. Joannes Gualbertus, postquam fratricidae pepercit, ecclesiam ingrediens imaginemque Crucifixi salutans, vidit Redemptorem erga se caput inclinare, ac sipropter veniam datam ipsi gratias ageret.S. Jacobus ante mortem amplexatus esteum, qui ipsum accusaverat. S. Stephanusoravit pro eis, qui eum lapidabant [Act.,VII, 59]. S. Ludovicus, Galliae rex, apud secoenare fecit hunc, qui sibi mortem fuerat
S.Joan. GuaIo., Acta SS., mense ]ulio, tom.3, pago 328.- S. Jacoo. Major. Apost., Acta SS., mense ]ulio, tomo 6,pago 9. - S. Ludov., Acta SS., mense Augusto, tomo 5,
255.- a) S. Bernardus, serm. 61, in Cantic.,num.4 et 5, hunc affectul& rlduciae sic pulchre proponit animae devotae: «In quo enimclarius quam in vulneribus tuis eluxisset,
molitus. S. Ambrosius per multum tempus cuidam suo proditori alimenta subministravit. Et praecipue primum exemplum de hoc praestitit Dominus nosterJesus Christus qui, in cruce positus, propersecutoribus et maledicentibus sibi Pa-trem exoravit [Luc., XXIII, 34]. .
§ TII - Varz'a motiva et affectusaegrotis suggerenda.
254. - lO. Motiva fiduciae. - De hissupra (in § II) jam locuti sumus. Illis possunt sequentes adjungi ex Scriptura: Nullus speravit in Domino et confusus est(Eccli., II, 11). Ipse est propz'ttatio pro peccatis nostris (I Joan., Il, 2). Jesus Christusad hoc mortem subiit ut nobis veniamcriminum obtineret. Pro nobis omnibustradidi; z7Jum, quomodo non etiam cumiJJo omnia nobis donavit? (Rom., VIII, 32).Quomodo igitur Deus remissionem nobisnegabit, qui nobis proprium dedit Filium?
255. - Affectus fiduciae: Dominus t1lumznatio mea et salus mea, quem timebo?(Ps, XXVI, l). - In manus tuas commendospiritum meum, redemisti me, Domine,Deus ueritatis. - Te ergo quaesumus, tUtSfamuùs subvent~ quos pretioso sangUtneredemisti! - In te, Domine, speraoi, nonconfundar tn aeternum. - O bone Jesu,intra tua vttlnera absconde me I - Vulnera tua, mert"ta mea (S. Bernardus) a).
Jesu mi, non negabis mtni vemam, quivt"tam et sanguznem mtni non negastz: Passto Jesu, tu es spes mea. Merita Jesu,vos estis spes mea. Mors Jesu, tu es spesmea. - Marta mater mea, salva me, miserere meil - Spes nostra, salve I Sancta Maria, mater Det~ ora pro mepeccatore.' - Sub tuum praesidium confugimus, sancta Dei genitrzx.
256. - n°. Motiva et affectus contri·tionis. - Dicit S. Augustinus, quod nemo
pago 683. - S. August., cfr. Enarrationes in Ps. 101,serm. 1, num. lO; .Mignb, t'atrologia Latina, tomo 37,col. 1301.
quod tu, Domine, suavis et mitis et multaemisericordiae? ... Meum proinde meritummiseratio Domini> (Migne,Patto Lat., tom.l83,col. 1072 et 1073).
Motivati·ducìae,
Affectusfiduciae.
Motiva et-:t.ffectuscontritionis.
638 PRAXIS CONFESSARII. CAP. XI. - DE ASSISTENTIA ERGA MORIBUNDOS. - § III. 639
usque ad extremum vitae debet omitterepeccata sua deplorare.
Non intres in judieio cum servo tuoI(Ps. CXLII, 2). - fesu mi et judex meus,parce mihi, antequam oenias ad me judi.candum! - COl' contritum et humiHatumDeus non despicies. Deus meus, oh nun~quam te offendissem I - Donune mi, 1101Zdebebas sic tractari a me, sieut impie feci.- Pater, non sutn dignus vocari fìliustuus, Ego a te discessi, tuam despex;' gratiam, ultro te amisi. Toto corde me poenitet, Deus meus, propter amareni et sanguinem ]esu Christiparce mihz'!Maledictapeccata mea, quae Deo me priuastis, egovos detestor, aoominor et maledico I _Deus meus, quùi male fecisti, quod ipsesic offendite? Propter ]esimz Ftùun« tuummiserere mei! - Nunquam, Domine, te offendam, quoadusque vivam,' sive parumszue multum mihi supersit, volo te amare.- Offero tibi in satisfacttonem contumeltarunt quas tibi irrogaoi, mortem meamet dolOl'es quos usque ad mortem perferam. - Domine, merito me punzs " nimis .te o/Jèndz: Sed quaeso, ùz hac, non in aliavita me castigaI - O Maria, impetramz71i dolorem culparum mearum; remissionem et perseverantz'aml
257. - IlIo. Motiva et affectus amoris:Deus meus, qui es bomeas injÌ1lz'ta, supe1'omnia te diligo, amo te plus quam me,amo te ex toto corde. Deus meus non sumdignus te amare, qzda nùms te offendz~sed propter amorem ]esu fac me digmmz -'- Oh utz'nam omnes te' diHgerent I ]esu dulczssi11ze, eztpzo pati et mori prote, qui propter me pati et mori dignatuses. - Domine, castiga me, uti vi>, sedne me prives te amare I - Deus m'eus,salva me; saltzs mea est amct1'e te. Opto j)aradzsum, ut in aeternum et extotis virz'bus mezs te dz"ligam. - Deusmeus, ne me dejieias ÙZ infernum, ut mereor " ibi tu odzo l1lZhi habendus esses sedanùnus mzhz' non suppetit te odzo habere.Et quz'd malt~ Domine mi, feczsti mzhi, uttu odzo mzhi habendus esses I Fac ut teamem, f!t m#te me quo vzs I - Volopatiquantum tz'bz' placet: ~'olo mori ut tz'biplaceam. Devinci me tecum, ]esu mz~ ne
Motiva etaffeClUS a·moris.
S. Gertrzld., Insinuations de la div. pi<EtlE, lib. 5, cap. 25,al. 26 (edit. Paris. 1620). - S. Catkar., Acta SS., mense
permùtas me umquam separare a te I _Deus meus, fac ut sim totus tuus antequam moriar I - Quando era, ut dieerepossim : Deus meus, non possum amplzizsamittere te? - Oh Deus meus, amare teoettem, quantum tu mereris I - O Maria,trahe me totum ad Deuml - Mater mea,ego multum te diligo / volo venire ad coelum, ad te amandum in aeternum,
258. - IVo. Motiva et affectus confor- Motiva con.mitatis. - Omne nostrum bonum et vita formitatis.consistit in eo, ut conformemur Dei vo-luntati, juxta illud: Vita in voluntate efus(Ps, XXIX, 6). Deus quidem vult quae nobissunt m.eliori bono. S. Gertrudi cum Jesusapparuisset, mortem et vitam offerensrespondit ipsa: Domine, quod tu tns, etego volo. Pariter S. Catharina Senensiscum Jesus se illi praebuerit, offerens du:plicem coronam, unam gemmarum, spina-rum alteram, ut ipsa eligeret, ipsa respon-dit: Ego eùgo, quae tibi placet.
259. - Affectus: Eja N., si Deus te Ejusdemvocat ad aliam vz'tam, contentus es? Es alTectus.COl1tentus. Dic igz'tur semper: Domùle,ecce me,fac de me quod tz'bi placetl Sem-per fiat voluntas tua,- volo tantum quodtu vzs. Volo pati quantum tu vzs / volomori quando tu vzs. - In ma1ttIS tuascommendo anùnrz'/'n et COl'puSmettm, vz'tamet morte111. - Benedz'cam Dominttm in011mi tempore,' sive me consolarzs sive mecrucz'as, Deus meus" ego te amo et sem-per te amare volo. - Deus meus cumm.0rte ]esu mortem l1zeam C01tjUl:g0, etszc eam tibi offero. - O voluntas Deitu es amor meus I - O beneplacz'tu~Dei mel~ me tibi totum in holocaustumtradol
260. - Motiva et affectus desiderii erO'aparadisum. o
Motiva. - Refert Blosius l plures reve- Motiva de·lationes, ex (juibus habetur quod, in pur- siderandi
paradisum.gatorio, illi qui tepide coelum optavereexcruciantur peculiari poena, appellata aDD. mysticis poena deszaerù'aut languo-rzs. Praesens vita est poenarum carcerin quo Deum videre non possumus' undemerito rogabat David: Educ de cu~todiaanimam meaml (Ps. CXLI, 8); et S. Au-gustinus c1amabat: E}a, Domine, moriar,
ApriI!. tomo 3, pago 901. - 1 Conclave animae fide!., p<'lrt.2,Monile Spirituale, cap. 13, n. 8.
Artectusdesiderii.
Affectusdum infirmus cruci!ix-uro deosculatur.
ut te videaml a). S. Hieronymus appellabat mortem sororem suam eique dicebat:Aperi mzhz: soror mea ! Et quidem recte;nam mors est illa quae paradisi januasnobis reserat. Et ideo pariter S. CarolusBorromaeus, videns mortis effigiem cumfalce in manu depictam, pictori praecepitut falcem deleret et ejus vice c1avemauream tamquam coeli clavem depingel'et. Expedit igitur, ut sacerdos saepiusalloquatur moribundos de coelestis patriaebonis, in mentem eis revocans quod Apostolus ait: Oculus non vzait, nec auris audivI't, nec in COl' hominis ascendit, quaepraeparaoit Deus zi's qui diligzmt illum(I Cor., II, 9).
261. - Affectus: Quando veniam et apparebo ante faciem Dei? (Ps. XLI, 3). Quandone erit, Deus meus, quod tuam infinitam pulchrz'tudinem videbo et facie adfaciem te dz1igam? - In coelo semper teamabo, tu semper me amaois ; imncemigz'tur in aeternum nos amabimus, Deusmeus, amor meus et omnial - ]esu mz;quando osculabor vulnera quae pro mesustulisti? - O Maria, quandonam eritut me videam ad pedes illius matrisquae tantum me amavit et auxiliata est?- Eja ergo, advocata nostra, 1110s tuosmiserieordes oculos ad nos converte, et]esum benedictum fructum ventris tuinobis post hoc exilz'um ostende I
262. - Affectus, qui infirmo suggeripossunt dum. crucifixum deosculat~r: Dulczssime ]esu, ne respicias q~zod ego inte, sed qùod tu pro me fecistil - Recordare quod sim una ex ovibus tuzs, proqua mortuus es I - Accepto, ]esu mz:consumi pro te, qui totus consumi voluisti pro me I - Domine, majora tu prome, quam ego pro te patior: tu innocens,ego peccator. - Deosculare, frater mi(dicet sacerdos i.nfirmo), pedes illos quitam ad te perdz'tam ovem quaerendam etsalvandam laboraverunt. Dic, quaeso.Amabilissime Redemptor, amplector pe-
S. Hieron., ap. Surium, Vitae SS., die 30 Sept., n. 47(edit. Taurin. 1878). - S. F:ranc. Assis., in Vita ejus de·
260. - a) Exclamatio ista reperitur ad verbum in libro cui titulus: Soliloquior. animaead Deum, liber unus, cap. 1 (Migne, Patr.Lat., tom. 40, col. 865). Sed S. Augustino per-
des tuos, uti Magdalena amplexa fuit ;fac ut audiam, te mzhi pepercisse, uti illaaudivit I - Deus meus, mzhi propter amorem ]esu Christi, parce et fac ut benemoriar I - Pater aeterne, tu 11lzhi FiHumtuum tradidisii, me ego tibi trado. ]esumi, multum Ubi ingratus fta, misereremei! Multoties infernum merui; non inalia, sed in hac uaa me puniI - Si mefugientem quaesnnsti, me te quaerentemne derelinquasl - ]esu dulcissime, nepermùtas me separari a te! - Quis meseparabit a charztate Christi? - Domine
. ]esu Christe, per z11am amaritudinem,quam sustz'nuit nobilissima anima tua,quando egressa est de benedicto corporetuo, miserere animae meae peccatrici inegressu de corpore meo I Amen. - ]esumi, tu propter amorem meum mortuuses: ego propter amorem tuum mori volo.
263. - VIIo. Affectus, qui suggeri possunt sacerdotibus et religiosis infirmis:In pace in zaipsum dormiam et requiescam. - Deus meus et omnia I O mebeatum, si omnia amittam, ut acquiramte, meum summum b01ZZzm.' - In manustuas, Domine, commendo spirz'tum meum.- Ne projieias me a facie tua I - ]esudulczssime, ne permittas me separari atel Amore amoris tui moriar, qui amoreamorzs mei dignatus es mori (Ita dicebatS. Franciscus). - Cor contrz~um et humiliatum, Deus, non despicies. - In te, Domine, speravz: 1zon confundar i1l aeternum.- Dz1igam te, Domine, fort#udo mea. E;ja moriar, Domine, ut te vzaeaml Quza mihi est in coelo et a te quid voluisuper terram? Deus cordis mei et parsmea in aeternum. - Dominus illu~ninatzo
mea et salus mea, quem tz'mebo? - Pater,peccavz~ non sum dignus vocari fìliustuus. - Averte facz'em tuam a peccatismeisl - Tuus sum ego, salvum mefacI- Quando veniam et apparebo ante faciem Dei? - Quis nos separabit a chan'tOlte Christi? - Amorem tui solurn cum
scripta a Chalippe, lib. 5, v.med. v.Per vie più (edit. ital.Pesein., 1791).
peram adscribitur hoc 0pus, quod confundinon debet cum alio opere, omnino authentico,cui titulus: Soliloquior. libri duo (Migne,Patr. Lat., tom. 32, col. 870 et seqq.).
Affectuspro sacerdotibus et religiosis infìrmis.
640 PRAXIS CONFESSARl[o CAP. XI. -.DE ASSISTENTIA ERGA MORIBUNDOS. - § IV. 641
AllocutioDis exem·plum.
Sacerdosinfirmuminducat adrecipiendum vìaeìcum.
Curo morìbundis i ntegritas materialis nona-leo quaerenda.
si~~~i~~~~sacerdos inmortis p ericulo.
An absolvat, praesenteapprobato.
gratia tua mihi dones, et dt'ves sum saus.(S. Ignatius Lojola). - Dilectus meusmihi et ego illi. - Mtsert"cordias Dominiin aeternum cantabo. - Sanata Maria,mater Dei, ora pro nobis peccatoribus etc.- VIta dulcedo, spes nostra, salve I Refugtìtm peccatorum, ora pro nobis I- Maria, mater gratiae, mater nusericordiae, tu nos ab hoste protege et horamortis suscipe I - O salus te ùtvocan!t'uml (S. Bonaventura).
§ IV. - Mant"ta circa ultima sacramentaet modum quo utiliter recipi possunt.
1. - Circa Confessionem.
264. - Jam supra in Praxi [n.l05J monitum est quod, dum periculum mortisinstat, aut forsan viaticum delatum est,et longa esset confessio, tunc infirmusnon tenetur omnia et singula peccataconfiteri (Vide nostram Moralem, Lt"b. VI,n, 260 et 484, v. St' t·nfirmus).
Hic amplius animadvertendasequentia,nimirurn :
l°. Quisque sacerdos in mortis non salurn articulo, sed etiam periculo, ut Tridentinum l dec1aravit, censuris et casibus reservatis obstrictos absolvere potest(Lib. VI, n. 561). Advertendurn tarnenest, quod circa censuras reservatas tenetur confessarìus, facultate carens, infirmoimponere ut elapso mortis periculo sepraesentet superiori; secus in censurasreincidet (Lib. VI, num. 563, Dub. l,v. Secus).
2°. Simplex sacerdos absolvere nonpotest, praesente confessario approbato;secus tamen si confessarius approbatusveniat jam incoepta confessione (Lto. VI.n. 562); secus etiam si approbatus sitcomplex personae infirrnae in peccatoturpi, uti decrevit summus Pontifex Benedictus XIV (Lto. VI, n. 563).
S. Ignat.. Acta SS., mense Jul., tomo 7, pago 550. S. Bonav., Psalt. B. M. V.. hymll. TeDei Matrem (interopera spuda S. Bonav., cfr. edito Quaracchi, tomo 8,pago eXI). - I Sesso 14, de Poenit., cap. 7. - Bened. XIV,bulla Sacramentltm, § 4, diei l Jun., 1741 et declarat.
265. - a) S. Congr. de Saeramentis, diei8 Augusti 1910, declaravit: « Detestabilisomnino est abusus non ministrandi viatieum
go. Moribundus sensibus destitutus rectepotest absolvi, saltem sub condìtione (quodvidetur sernper esse securius), dummodoconstet, infirrnum absolutionem desiderasse, poenitentiae signum praebendo, autsi confessionem quaesierit (Lt·b. VI, n. 481).Et id intelligitur, etiamsi moribundus inactu peccati sensus amiserit (1t. 483); exD. Augusanì auctoritate et ratione; quiaex una parte conditio sacramenti irreverentiam removet, et ex alia semper intali casu, quisque velle suae saluti consul ere judicatur, et sensibile aliquod signum ostendere,licet morbi causa signumnon intelligatur.
4°. Si infirmus post tertium diem, licetde periculo monitus, nec tamen confiterivellet, optirnum esse t, si sacerdos medicummonefaceret, ut juxta S. Pii V bullam eumnon amplius invisere pergat. Si tarneninfirmus in sua adhuc maneat pervicacia,tunc medico curam denuo suscipere Iicebit. Vide i». VI, n. 664.
II. - Circa Communionem.
265. - Sequentia adnotantur monita:l°. Ut infirmo viaticurn ministrari pos
sit, necesse non est ut omni vitae spedestitutus sit, sed sufficit mortis periculuma». VI, n, 284).
2°. Si vomitus periculum adsit, viaticum dari non potest, licet praemittaturexperientia cum particula non consecrata(Lto. VI. Il. 292, v. In dubt"o).
go. Pueris ratione pollentibus etiam riteviaticurn dari potest a),. necnon phreneticis, dumrnodo bene vixisse constet autpaulo ante confessi sint, et periculum irreverentiae non adsit: ideoque cum istisprobabiliter licitum est experiri cum particula non consecrata.
4°. Infirmis etiam in Parasceve, ut habetur ex S. Rituum Congregationis decreto anno 1622 edito b), viaticum mini-
Apostolici 1nunerz"s.. § 2 et seq., diei 8 Febr. 1745. S. Augustin_j De Conjugiis adulterinis, lib. l, cap. 28,n. 35; Migne, Parr. Lat., tomo 40, col. 470. - $. Pius ~brev. Supra gregem, diei 8 Mart. 1566; in Bullario Mai·nardi.
et Extremam Unetionem pueris, post usumrationis >.
b) Deeretum istud non invenitur nee in
Mcribunbus sensibus desti tutus absolvìpotest,
Ad vìaticum sufficitmortis peri.culum,
Dari nequit si periculum vomitus est.
Quid, propueris, etphreneticis.
Quid, inParasceve.
strare, non tantum licet, sedad hoc parochi tenentur.
dnriP~~r~~~ 266. - '5°. Communis sententia tenetvìaticum, quod in eadem infirmitate aegroto non
jejuno plurìes viaticum dari potest; saltem si intersit sex vel octo dierum spatium. Immo multi DD. minus temporisintervalli exigunt. Vide r». VI, 11. 284
na~"~~d:i et 285. - Si tamen aegrotus mane ex suanequeat, devotione cornmunicavit, non potest ei
ipsomet die viaticum dari, nisi tamenmortis periculum ex aliquo supervenientimorbo violento, nempe vulneris, veneni,casus et similis, advenerit. Secus, si aegrotus in infirmitate jam constitutus manecommunicavit; vide rationem, citato nu-mero 285, Dub. 3.
267. - 6°. Si infirmus tantum confessussit et malum increbrescit, tunc sacerdoseum, ut~uanto citius viaticum accipiat,sedulo disponat, ut sana mente et majorifructu recipìat; ideoque desiderium recipiendi viaticum in animum inducere curetut ita rnunitus daemonis viribus majorinixu et gratia obstare possit, utque JesuRedemptori nostro magis se uniat, quieuro invisere cupit (dicat), ut suas possitin eum gratia seffundere et ad coelestempatriam brevi perducere:sin autem, etsi expedierit, etiam corporis salutem impertiatur. S. Cyril1us Alexandrinus ait,quod sancta Eucharistia eteas« morbosdepellit et aegrotos sanato Et de suometpatre S. Gregorius Nazianzenus refertquod, statim ac communionem accepitconvaluit a). '
268. - Sacerdos igitur sic infirmumalloquetur: Frater mt~ lù:et tua sanitasnon sz"t desperata, t'tt perz"culo tamen est·ùJeoque optùnu.m est ut quam citt"us potes:vz'aticum acdpt'as ,. nam Christus in pristinam te reStituet sanitatem, St' hoc tuaeaeternae saluti expedierit,. si tamen moridebes, contra dt'abolum in tuum auxz'Humveniet et lui itinerts ad beata'm patrt'am
S. Cyrill., in Joan., VI, 57, lib. 4, cap. 2 (al. 17);Migne, Patrologia Graeco~Latina, tomo 73, col. 586. _
Colleetione Gardelliana, nec in Colleetioneauthentica. In hac autem ultima Collectione~eperitu~ d~cretum diei 15 Maji 1745(n.2383)m qua mdlcatur modus servandus in mini.strando viatico, die Parasceve.
s. ALPHONSI, Opera 111ora/ia. - Tom. IV.
comes erit. QuùJ dicis? Cupisne Vt'att'.cum accipere? - Equidem. - Eja igitur praepara animam ad amplectendumtuum Redemptorem qUt' pro te mortuusest. Dic toto corde: Vent~ Jesu mt~ veni,amor meus, omne bonum meum I VenilAd te anima mea desùJeratl QuùJ mihiest in coeto, et a te quùJ volui super terram? Deus cordis md et pars mea inaeternum,
269. - Sacerdotis autem, curo vìatìcumadvenerit, sit cura ut in"infirmi cubiculonon adsint parentes, qui passionis ei 'essepossint causa, uxor nempe, sorores etcaeteri. Tunc ei subjungat: S. Pht'lippusNerius, cum in suo cubiculo SS. Sacramentum vùJeret, exctamaoit: En amormeus,en amor meusl Dic etiam fraterdic : En amor meus I En ht"c est Filtu;Dd qui pro tua salute descendt~ de coelis, homo factus est, qui pro te tn crucemortem subire. volutl et nunc te tnvt'surusest tn tpSO tuo cu6Ù:ulo. Bono Sts ammo Ijam tibt' peccata condonavi!. Culparumtuarum jam te poent~uz't et adhuc te poenitet. Sed nunc dt'lt"gts Dominum Deumtuum ex toto corde tuo; ita ne est? Ejaergo dù:: Amo te,Deus meus, super omnt'a,et qUt'a dt'lt"go te, me poenitetpeccasse:propter amorem tuum ltoenter morior; sitibi placet, mori cupio, ut vùleam te et tnaeternum amem.
270. - Dicat inde: Sit"gt~ur,N...,Jesumamas,t"gnoscts nunc amore tpstusommousqui te tn alt"quoojJenderunt,. non est ùa?Petisne ett'am vent'am, qUt'bus tnjurt'as etoffensas irrogas!t'? .F;ja t"gt"tur, convertefaet"em tuam ad Jesum qUt te amplecticupz't: dù: toto corde: Domtne, non sumdt"gnus. Sed lt'cet tndt"gnlctm te tanto mu11ereIatearts, ad te tamen Domùtus ventre vult. Iterum t"gitur eum ardentervoca: Vent~ Domine, vent~ amor meus IDeus meus et omnt'a, venil Ad te sz'tt"tanima mea et praeter te nt7n'1 altud cupz't.
S. Philip. Ner., Bacci, Vita di S. Filippo, lib. 4, cap. 1,num.3.
267. - a) S. Gregorius Nazianzenus, Oratio 18, funebris in patrem, n. 28 et seqq.,narrat patrem suum, episeopum, cum adextrema reduceretur, miraculose ob precespopuli,fuisse a Deo sanatum, ita ut statim po-
41
Eumadj,ver ìn praeparatìone.
CAP. XI. - DE ASSISTENTIA ERGA MORIBUNDOS. - § V. 643
Ritus incasu necessitatfs,
Sit prudens sacerdos in min i s t rn n d aE. U.
De iteranda ExtremaUnctione.
aqua benedicta;
Sacerdosmori b u nduro adjuvet :
crucis si·gnaculo;
sacris imaginibus;
v. Impoenilentiblt5. - 1 Sesso 14, de Extrema Unctione,cap. 3. "
tus denegari debet, ut Rituale Romanummonet (Vide Lib. VI, n. 732). - Mulieribus etiam, si ob partus dolores in mortispericulo sint, con ferri potest.
6°.Orationes praescriptae extra formamin casu .necessitatis omitti possunt, quaepostea dicentur, si tempus suppetet (Lt"b. VI,11. 727); et in tali casu sacramentumdari potest etiam sine luminibus et ministro (n. 728), et etiam probabiliter sinesuperpelliceo et stola (n. 726).
7°. Extrema Unctio in eadem infirmitate iterari non potest, nisi infirmus apriori probabiliter convaluerit, et in aliudsimile vitae discrimen inciderit ut docetTridentinum 1(Vide i». VI, 1~: 715).
8°. Cautus sit sacerdos in movendoaegroto, ut partes viciniores ungat; sitamen caute revolvat, et casu ille e vitadecedat, irregularitatern non teneat incurrisse; quia in hoc casu irregularitas nonpote~t i~curri nisi ob delictum, a quo, qui~hanta:ls causa aliquid inculpabiliter agit,rmmurns est.
Denique recte parochus-in sua domooleum sanctum in nocte servare potest,dum probabile periculum praevidet, ut sivocatus ad conferendam unctionem praesto non esset (Lt"b. VI, n. 130).
§ V. - Monita circa agonem et mortem.
276. - Cum infirmus ad agonem pervenit, solitis Ecclesiae arrnìs ad eum juvandum, quantum potest, sacerdos utatur,
l°. Saepius infirmum aqua benedictaadspergat, praesertim si diabolicis tentationibus exa:gitatur, dicendo: ExsurgatDezes, et dissipentur inimici ~jus.
2°. Crucis signaculo eum muniat etbenedicat dicens: Benedicat te Deus Pater qui te creavi!,. benedicat te Ft7ùts quite redemt"t,' be1tedicat te Spiritus Sanctusqui te sanctificavtl... 3°.. Sal vatoris, necnon Mariae aliquamlmaglnem saepius osculandam praebeat.
n~n sunt supplendae reliquae partiales unctlOnes; supplendae vero erunt aliae orationes, juxta Ritualis praescriptum.
b) Vide notam h, ad lib. 6, n. 710.c) Cfr. supra, n. 265, notam a. .
ExtremaUnccio pueris conferaturo
2!5. :- a) S. C. S. O., die 25 Apr. 1906, decrevlt «lo casu verae necessitatis sufficereformam: Per istam sanctam unctionem indulgeat tibi Dominus quidquid deliquisti.Amen •. -Quapropter si infirmus supervivat,
Ri:ual., de .Sacramento Extremae Unctionis, cap.!.DUm. lo, v. Qu~nque vero. - Ritual., Ioe. cit., num. 3,
sum, audz'tum,gustum,odoratum ettactum.Si tamen aeger supervivat, unctiones etiamsub conditione reiterari debent in ornnibus quinque sensibus cum solitis orationibus a).
gelI~t~~.u~: 3°. Non est de necessitate sacramentictione; geminam unctionem in geminis partibus
adhiberi; immo unum tantum oculumunam manum, etc. ungere licite suffìcit.dum periculum iniectionis aut alia necessitas adest, ut si infirmus nequit verti ad
~:n~~~ione aliud latus. - Unctio renum in mulieribus, et etiam in viris, quando infirmus utRituale monet, commode moueri non potest
cle unctione omittitur b). - Unctionem tamen pedumpedum;
non esse de necessitate sacramenti tenetcommunis sententia. Sed quoad hoc ecclesiarum consuetudo servanda est (Lzo. VI,
se~~a~~d~~e 11.710,v. Certuni; - Nec etiam de necessitate sacramenti est in unctione partiumordinem sérvarì: gravi tamen culpa se ob·stringit, qui receptum ordinem non servat(toici., V. Nec etiam).. 4°. ~xtr~ma Unctio rite confertur pue
ris, qUI ratìone pollent, licet non adhuccommunionem acceperint c). In dubio tamen de usu rationis, sub conditione administrar.i potest. Hoc tamen cum prorsuscarentibus non procedit iLsb. VI, n. 719,et 720).
Qu ibusnam 50 A .danda, • mentibus, phreneticis, deliranti-bus, qui, dum rationis usum habueruntpii animi significationem dederint et Ex:tremam Unctionem petierint, aut verisimiliter petiissent, aut contritionis signurnded.erint, remoto irreverentiae periculo,dan potest: et eo magis, si lucidum aliquod rationis intervallum habent. In dubioautem, an quis unquam rationis usumhabuerit, conditionate dari potest. Idem
de~~i.~~~~~ de ebriis, si in lnortis periculo sint, nisitamen constet, in mortali culpa fuisse,cum sensus ipsi amiserint; impoenitentibus enim, et qui in manifesto peccatomoriuntur, necnon excommunicatis peni·
Quid, deunctionequinql1esensttUlU.
Requir-ìtue diffusioolei.
Auxiliap a r t i cu l aria pr-aebet,
Reliquiaspeccati r emirtit.
ExtremaUnctio confert interodum sarritatemo
«mysteria peragere.; num significet San·ctum celebrasse Missam in cubiculo,disputanteruditi. Cfr. Migne, loc. cit., col. 985.
Sermones Discipulilcum Promptuario exemplor., prompt.,
lit. V. exempl. 29 (edit. Veneto 1598).- S. Thom., suppl.,qu. 30, art. I, corpo
nìtatem confert, ut Tridentinum 2: Et sanitatem corporis interdum, ubi saluti animae expedierit, consequùur, Haec tarnensanitas non confertur, cum naturaliterimpossibile estiterum restitui ad salutem.Dequodam jam defuncto refert JoannesHeroldus, hunc revelasse, quod, si Extremam Unctionem prius accepisset, statime morbo con valuisset; sed quia distulerat,ideo vita defunctus erat, et ad purgatoriiignem centum annis damnatus.
Secundo. Extrema Unctio peccatorumreliquias remittet et per consequens ipsapeccata mortalia occulta, ut docet D. Thomas (Vide Lib. VI, n. 731, v. Commune).Ideoque instruatur -infirmus ut, dum quinque corporis sensus unguntur, ìpse deculpis per ipsos commissis doleat et cumastantibus etiam respondeat. Amen.
Tertio. Particularia auxilia, quibus inillo extremo agone inferni vim et impetumfrangat, subministrabit- Quare multumprobabile est, gravi se obstringere scelere,qui hoc sacramentum accipere recusaret,ut supra diximus, n. 107.
275. - Aliqua de hujus sacramenti administratione scitu necessaria adnotarelicebit.
lO. Speculative tantum probabilis estopinio dicens, sufficere ministrare hocsacramentum cum una gutta olei, illamper partes non diffundendo; non tamenpractice, quia haec vera unctìo non esset(Vide in Morali, Lzo. VI, num. 709,Dub.4.
2°. Unctio quinque sensuum, secundumcommuniorem sententiam, est de necessitate sacramenti: unde, pestis tantumtempore aut alicujus imminentis mortispericuli, una tantum et in uno sensu (con·sultius in capite) unctio adhiberi potest;sed semper sub conditione, sz' valet, etcum unica forma, dicendo: Per z'stamsanctam unctionem et suam ptissz'mammz'sericordiam z'ndulgeat !t'bi Dominus,quidquid deUquis!t' per sensus, nempe vi-
PRAXIS CONFESSARII.
III. - Circa Extremam Unclionem.
tuerit in suo cubiculo «mysteria peragere •(Migne, Patr. Graeco·Lat., tomo 35, col. 1018et seqq.). Quid autem sibi velit haec locutio
D. Thom., 3. P., qu. 84, art. 1. ad 1; 11. 2u, qu. 102,
art. 5, ad 3. - l Parto 2, cap. 6. num. 9. - • Sesso 14, deExtr. Unct., cap. 2. - Joan. Herold., dictus Discipulus,
273. - Extrema Unctio, uti est ultimumsacramentum, ita ex D. Thoma est vitaespiritualis corona. Ipsa homo munitus adcoelestem patriam ingredi dìsponitur,Unde sacramentum hoc, dum aegrotusmente pollet, ut ei magis prosit, opus estut conferatur, quoniam, Iicet conferri nonpossit, nisi grave mortis periculum, saltemprobabile, imminep.t (ut iQ. nostra Morali,Lib. VI, n. 714), tamen ad ultimum vitaediscrimen prorsus differendum non est(ibid., v. Advertendum autem). Unde aitCatechismus Romanus 1 graviter peccareparochos illos qui conferunt ExtremamUnctionem, quando nulla ad est spes vitaeet aegrotus jam privatur sensibus.
274-. - Aegroto sacerdos suaderestudeat:Primo. Quod Extrema Unctio, si ani:
mae profutura erit, etiam ad corporis sa-
271. - Communicato jam infirmo, adgratiarum actionem illum adjuvet sacerdos: Eja igt'tur frater, age nunc Dominogratz"as, qui ad te venire teque amplectidignafus est! Sacramentum est et veredz"c#ur futurae gloriae pignus. Dominustecum est, quid amplius times? Exsulta,frater, Deus tibi dare vult paradisum,ideoçue totum se tiM impertiri dignatusest; dz'c ergo:Domfnus meus, amor meuste amplector I Tibt' gratias ago, te amo,et in aeternum me te amaturum spemhabeo: me poenitet te offendisse, et nuncquidquid mihi superest oùae, in' tuumamorem impendere firmaer propono.
272. - fes« mi, uitan« meam in holocaustum libenter offero, si tibi placet eammihi auferre. Fiat semper voluntas tua!Sanctam perseverantiam et amorem tuummihi tantum concedas precor , ita utamando te animarn efften«, ut ueniarn adte amandum semper in coelo. Tu me nondeseres, ego non deseram te; ergo Deusanimae meae, in aeternum 110S invzeemdilt"gemus.
642
Extrema UnctioquandonamIninistran~
da sito
postea, ingratiarl1mactione.
PRAXIS CONFESSARlI.645
suscipe sptrt'tum meuml - Deus metcs,adjuva me I Stne me oenire ad amandumte ùz aeternuml jesu mt~ amor meus, teamo} me poenùet. O nunquam te offen-
. dissem I - O Marz"a, spes mea, adjuvame, ora pro me jesum! - jesu mz;propter passtonem tuam salva me.' Te amo I- Maria, mater mea, z"n hac hora acl/uvame.' S. foseph, acl:iuva me I ArchangeleMt'chael, defenàe me I Angele custos, eustodz" me I S, N., (hic praecipui protectorisaegroti fit mentio) commenda me jesuChristol Sancti et Sanctae Dei, intercedùepro mel - jesus}jesus,jesus. - jesus etMarta} vobis cor et anz"mam meam dono.
§ VII. - Imminentis martis signa.
280. - Opus est ut saeerdos, qui charitatis opus exercet, imminentis mortissigna sciat, ut ita aegroto jam exspirantìmelius auxiliari possit. - Praecipua et Signa moro
. l' ° P tis univer-umversa la sunt tria: 1. ulsus defìcìens, sali".
intermittens et formicans; 2°. respìratìoanxia; 3°. oculi excavati et vitreati, autapertiores solito, vel nimis lucidi, vel quirespiciunt objecta diversa, quam aliis ap-parent, aut cum palpebra superior relaxa-tur et ìnferiorem praetergreditur.
281. - Sunt etiam proxima mortis si-g-na: Nasus aeuminatus et in extremitatealbescens, et si nares ad instar follis suf· Signa pro
fiant; manus trementes, ungues lividi, fa. xima.
cies flavescens, livida aut mutata; flatusmale olens aut frigidus, corpus immobile,sudor frontis vel frigidus, calor in cordisparte nimius, festucas aut lanugines col.ligere, frigiditas in extremis omnibus par-tibus.
282. - Signa tamenproxz"mt"ora exspi.rationis sunt: Respiratio intermittens aut /languida; defectio pulsus; dentium Con- Signa pro.
tractio et stridor; distillatio in gula; lene ximiora.
quoddam suspirium aut gemitus; lacrymaper se fiuens; oris, oculorum et totius cor-poris torsio.
283. - Advertatur 10. quod laboranteshydropisi, hectica febri vel vulnere, asth.mate, pleuritide, sanguinis fluxu, vomitu, Monita
angina et rheumatismo, interdum cum ~~r~~~~rsis
paucis nominatorum signorum et cumpulsu valido ac loquentes exspirare solent.
Advertatur 2°. proximos morti essequi pleuritide laborant, dum respirationis
CAP. XI. - DE ASSISTENTIA ERGA MORIBUNDOS. - §§ VI, VII.
quam te CUPt"o. Bonitas tnfint'ta, te amo}te amo, te amo.' (Hic animadvertendumest, actus frequentiores, qui moribundissuggeri debent, esse amoris et doloris).- jesu mi, quz" mox me judz"caturus es}puree mthz" antequamjudices.' Te amo} etquia te amo, me poenùet te offendisse. _jesu mi dulctssime, ne permittas me se.parari a te.' - Sangzas jesu, lava me;passio Chrzsti, salva me.' - In manustuas, Domine, commendo sptrt'tum meum.- Mortàr, Domine, ut te videam! - Maria, mater Dei, ora jesum pro me I - Illostuos misericordes oculos ad nos converte,et jesum benedictum fructum oentris tuinobis post hoc exsz"Hum ostende I - O Maria, nunc tempus est auxilzàndz" servumtuuml -Mater mea, ne derelinquas me I- O paradise, o pulchra patria, o amorispatria, quando te oideoo! - Deus meus,quandonam facie ad faciem te amabo i Quandonam, jesu mz~ te non amplt'usamt'ttendz" securus ero I - Deus meus etomnia! - Contentus sum omma amùtere,ut acqtaram te, Deus meus. - Deus meus,propter amorem fesu miserere mei! _Mt'tte me, Domme, Ùt purgatorti' z"gnem}quamdùt ois ; nolt" tamen z"n infernum,ubi te amare non possum ! - Te ergoçuaesumus, ttus famatis subvenz~ quospraett"oso sangutne redemtsH.' - AeterneDeus, spero et CUPt"o z"n aeternumte amare,- Amor meus crucifixus est.jesus meus,amor meus, pro me mortuus est. - Deus,tn adjutorium meum tntende.' Domz"ne, adadjuvandttm} etc. - Pater aeterne, pro.pter amorem jesu Chrtstt"da mthz"graHamtuaml Te amo} me poenzìet} etc. - Quomodo possum de tot tanttsque benefictis,quae mzhz" fecistt~ Deus meus} tibi repen.dere grattas? Spero tn aeternum tn coelott"bi grattaS agere. - Marta} mater gra.tiae, mater mtsert"cordiae, etc. - Mt:'iereremet~ Deus} secundum magnam, etc. - MZ"·sericordtaS Domtnz" tn aeternum cantabo.
279. - Dum jam aegrotus est proximusad exspirandum: In manus tuas, Domine}commendo sptrtìum 1'neuml - jestt mt;HManz"mam quam tuo sangutne redemistt~
commendo I (Hic notandum, quod, duminfirmus jam ad exhalandam animam vicinus est, actus suggeri debent sine pausaet fortiori voce). - Domtne jesu Chrz"ste}
ex~rr;~:~~nis tempore.
etiamsisensfbus sì-rdestitutus,
Prudentia sacerdotis temporemortis,
Affectussuggerendiagonis tempore.
218. - In te, Deus meus, tnfallt'bilt:'ivertìas} credo; tn te} z"mmensa misert'cordtà, spero;, te, infint'ta bontìas, amo.·~
In te} Domtne, speravt~ non confundar tnaeternum. - Qttt"d mthz" est tn coeto} et ate qufd volutO super terram? Deus cordtsmei et pars mea in aeternum. - Amoreamorzs tut' monàr} qui amore amorts mddignatus es mort: - In pace t'n tiit'psumdormtàm et requiescam. - Deus meus}ne permt'ttas me separart' a te! Nzht"l aliud
§ VI. - Affectus, qui suggeri possuntagonis et exspiraNonis tempore.
Si tamen infirmus jam sensibus caret,et nullum doloris nec absolutionis desiderii signum ostendit, non expedit valdesaepius intra eumdem diem absolntionemei ìmpertirì; quia tunc, lieet condìtionatedetur, tamen, ut sacramentum possìr administrari sub conditione, urgens et gravìs causa requiritur; unde opus est utaliquod notabile temporis spatìum praeterlabatur, Verum in hoc saeerdos exeonscientia quam noverit infìrmì, se dirigere debet; nam si ille habituatus fuit inpravis cogitationibus, si ex aliquo vulneremoritur, aut aliqua odii vel impuri amoris passione est irretitus, si infirmitas estnimis acerba, et ipse non Iibenti animo.suffert, tunc saepius absolutio dari potest:sin autem, sufficit ut trium aut quatuorhorarum spatium intercedat; frequentiustamen, si jamjam moriturus est. - Nonabs re autem erit, aegrotum, dum mentepollet, monere ut, si loqui non possit,signum aliquod determinatum det, dumabsolutionem quaerit, aut dum sacerdosipsi conferre vult, ex. gr. oculos c1audatvel reseret, manum elevet, caput inclinetet similia.
277. - Denique, cum e vita jam migrasse videtur, caveat sacerdos ne statimdet hujus mortis sìgnum, nec ei statimoculos aut os c1audat, aut visum panniscooperiat; quia, si nondum mortuus esset,fieri posset, ut mors aeceleraretur. Cumautem certo scit, animam jam ad aeternitatem migrasse, circumstantes, ut proiUo orent, moneat, et ipse fiexis geni busdicat orationem: Subvenz'te} etc., ut in Rituali vel in Breviario.
644
4°. Curet ut ìnfìrmus lucretur omnesindulgentias, quas potest, et praesertimaccipiat benedictionem in artìculo mortisBenedicti XIV cum indulgentia plenaria,quam infra, 1Z. 287, annotabimus,
5°. Identidem suggerat aliquam sententiam doloris, conformitatis, spef'in Dominipassionem ac B. Mariae ìntercessionem,neenon desiderii videndi Deum. Ourettamen sàcerdos intervallum aliquod interoponere, ut infìrmus habeat et ruminanditempus et quiescendi.
6°. Studeat ut saepìssìme sanctissìmaJesu et Mariae nomina, saltem corde, siloqui non potest, invocet, ac multotiesdicat orationem illam: Marz"a} mater gratiae, etc.
7°. Agonìs tempore, faciat ut circumstantes pluries B. Mariae Virginis litaniaspro aegroto dicant. Proderit etiam procurare, ut tune pulsetur campana agonisad significandam omnibus instantem morotem exspirantis aegroti, ut pro ipso orent;quod etiam sanis juvare potest. Et hicgeneratim animadvertendum est quod,cum ìnfìrmus est sensibus destitutus, magis iUi prosunt orationes quam verba.
8°. Cum tempus exspirandi instat, sacerdos flebili voce et flexis geni bus consuetas ecc1esiae orationes recitet: Proficiscere} etc., ut in fine Breviarii aut Ritualihabentur.
9°. Dum manus, pedes, etc. infirmi tangit, ut, an friguerit. sentiat, caveat saltem, ne saepius fiat, ne eum perturbet;et ne iUum vertant curet, in iUo agonisstatu, nam id mortem accelerare posset.
10°. Dum infirmus proximus est adtransitum, tradit ei candelam benedictam,"tIt teneat et ita in fide mori profiteatur.
110. Dum infirmus adhuc sensibus vi·get, absolutionem pluries ei conferri postbrevem reconciliationem juvabit, ut itaiUe magis circa statum gratiae securusreddatur, si forsan praeteritae confessiones invalidae fuissent, aut saltem gratiaeaugmentum recipiat, necnon purgatoriipoenae ei minuantur. Et si forte infirmustune in lethale incidat peccatum, ne illumexterreat, sed monens ut ] esu ac Mariaenomina invocet; si rursus tentatur, benigne ipsum confortet, procuret ut contri·tionis actum eliciat, et statim absolvat.
morìbundum a Lì orum precibus- commendando.
InlirmoiLerari potest absalutic,
induìgentiis;
Quid facienduinrempore exspir'ationis,
affectussuggeren-do; )
646 PRAXIS CONFESSARII.CAP. XI. - DE ASSISTENTIA ERGA MORIBUNDOS. - § VIII. 647
Signaq)1andoqne fallunt.
Preces.
difficultas, anhelitus augmentum et labialivida apparento Vulnerati capite interdumsubitaneo deliquio moriuntur. Hydropici,dum pulsus deficit, et anhelitus crescit,ac in ore spuma apparet. Qui febri intermittente laborant, mori solent in principio accessionis, dum convulsiones vehementes sunto
Advertatur 3°. quod in aliquibus aegrotis fìatus est adeo debilis et cordis exagìtatìo, ut jam mortui videantur, et tamennon sunto Signa certiora mortis sunt:Omnium partium frigiditas, etiam in regione cordis, corporis gravitas, acris odoris naribus immissi stimulum non sentire,speculum ori admotum fìatu non maculari, et similia.
Demum advertatur , quod interdumsigna, superius in primo loeo addueta,fallunt et etiam sine illis repente moritur infirmus: ideoque dum aegrotus inagone manet, sacerdos oportet ne unquamillum deserat.
§ VIII. - Preces, actus christiant,benedictiones.
284. - Sacerdos domum aegroti ingre-diens dicat:
t Pax huz'c domui.ll1 Et omnibus habe'tanHbus in ea.Cubiculum aqua benedicta adspergat,
dicens: Adsperges me l Domine, hyssopoet mu,edabor, lavabis me et super nzvemdealbabor.
Deinde dicere potest orationes, guaein Rituali pro Extrema Unetione exstant.Postea Redemptoris imaginem aecipiatdicens: Ecco crucem DomintJuge'te partesadversae!et aegroto osculandam praebeat,dicens: Deosculare pedes Jesu Christe~ quiin hac cruce pro salute tua mortuus est.
285. - Deinde dicat: In Deo, N. N' l
egt'turspem tuamjacta! sperare volumus,Mariam a Deo salutem tibi obtinere velle:infirmt'tas tamen graves est/ voluntati Dei
tjtam conforma, ut de te faciat quod ipsevult. Eia egt'tur mecum recita christiaseosactus, ut cum estes ad mortem te desponere valeas, si pro bono animae tuae sicDeus determinavit" dic ergo mecum:
286.- Actus fidei. - Deus meus, infalHbilis ueritas, quia tu, quod credere debeam,sanctae Ecclesiae revelasti, credo quodcredendum mihi proponit Ecclesia. Credote esse Deum meum,omnium Creatorem,quiper totam aeternùatem paratùsojustosremuneras, peccatores vero castigas inferno. Credo mysterium 55. Trinitatis, idest, Patrem, FiHum et 5piritum Sanctumtres personas, sed unum Deum, Credosecundam personam, id est, Filium o«,hominem factum in utero Mariae semperuirginis, et pro nobis peccatoribus mortuum esse. Deinde resurrexit et mmcsedet ad dexteram Patris / et inde ventUl'US estjudicare uiuos et mortuos. Credoseptem sanata sacramenta, et praecipueBaptesmum, Poenitentiam, Eucharistiamet Extremam Unctionem. Credo omnesresurgere debere cum corporibus SUIS ,. etdeniqué credo omne id quod crede't sanctaEcclesia catholica Romana, in qua solacredo esse ueram fidem.
Aetus spei. - Deus meus, confisus tuispromissis, quia tu fideùs potens et mesericors eSI propter merita fesu Christipeccatorum meorum veniam spero, perseverantiamfinalem et gloriam paradisi.
Aetus amoris et doloris. - Deus meus,quia tu es bonitas infinz'tal infinito amoredignus, toto corde meo te dilego superomnia. Et omnium peccatorum meorum,quia tuam t11fine'tam bonùatem offendi,tota anima mea me poenitet et displicet,Potius mori quam peccare propone, cumgratia tua, quam ut nunc mihi des etsemper, te precor. Et propone sanata sacramenta recipere in vita et in morte.
Benedictus XIII omnibus, qui semel indie a) hos eliciunt aetus b)l septem annos
Actus fidei.
Actus spei.
Actus amoriso
Indul/i:en.tiae actibuschristianisannexae,
Cuinamdari possitbenedictioin articulomortis.
et septem quadrag. indulgentiae largitusest; et si per mensem integrum fiant, confessis et communicatis, juxta mentem Pontificis orantibus, indulgentiam plenarìam,etiam pro defunctorum anìmabus.vconcessit: et si in fine vitae quis faciat, indulgentiam in articulo mortis,
BE~EDIC'rIO IN ARTICULO MORTIS.
281. - Pontifex Benedictus XIV, anno1747, episcopis faeultatem concessit eteorum delegatìs, induigentiam plenariamaegrotis petentibus impertiri, postquamPoenitentiae, Eucharistiae et ExtremaeUnetionis sacramenta aeceperint aut sisignum aliquod doloris dederint et po-
Bened: XIV, bulla Pia mater, diei 5 Aprii. 1747.
287. - a) Textus sic perficitur in buna citata c... apostolicae litterae, in forma brevis, gratis per omnia expediantur, quibuspraedicta facultas eoncedatur ...ad omne tempus quo adeptum semel Ecc1esiae regimenobtinebunt '.
stea sensus amiserint. Non vero excommunicatis et impoenitentibus, nec etiamillis, qui in evidenti peccato mortali moriuntur.
Advertendum tamen quod praedictafaeultas debet ab episeopis exposci a quocumque Pontìfìce, pro tempore; in bullaenim Pia materl.edita a Benedicto XIV,die 5 Aprilis anno 1747, sie dicitur: Cumnovi epescopt" catholicts gregibus t'n posterum praeftcientur, volumus atque sta,tuimas, ut singults eorum hujusmodi facultatem a Nobis siue a Romano pro tempore Pontifice postulantibus apostolicaelitterae etc. a). Modus, quo datur benedioetio est hic b).
b) S. Alphonus hic opportunum judicaverat formulam hujus benedictionis inserere,neenon modum benedicendi et imponendìquaedam scapularia, Sed cum hujusmodi formu1ae facillime hodie reperiuntur, eas hicreferre supervacaneum duximus.
Benea. XIII, indult., de die 15 ]an. 1728; Raccolta n. 11 (edit. Rom. 1898).
286. - a) Postea vero Benedictus XIV,decreto S. C. Indulg., diei 28 ]an. 1756, in·dulgentiam de qua agitur concessit totiesquoties.
b) ]uxta Benedictum XIII (decr. S. C. hdulg., diei SO ]ul. 1735) sufficiebatelicere actus
mere internos. Sed Benedictus XIV, in de·creto S. C. Indulg., diei 28Jan. 1756, declararavit actus mere internos ad indulgentiamlucrandam non sufficere; non requiri tamenformulam determinatam, dummodoexprimantur motiva eujusque virtutis theologalis.