Download - TÜNEL AÇMA MAKİNALARINDA.pdf
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
1/20
TNEL AMA MAKNALARINDA
KAZICI ULARIN AINMALARINAETK EPEN FAKTRLER VE ETKLERTHE FACTORS AND THEIR EFFECTS ON THE PICK
W EAR OF THE ROADHE ADERS
Sabri ALTINOLUK(')
OZBT
Madencilikte kullan lan gerek bomlu ti p tnel ama aakinalar ta
e gerekse kmr kaso aaklnalar i le kas levi kaso kafa Usa
rlndaki ular tarafndan yaplr Hakanisa kaznn baarsnn anah
tar faktr, kaso ularn maliyetleri ve dayanklklar&r. Bu
ularn kas srasnda anmalar makim performansnn dmesine ve
nemli taknlk re ekonomik problemlere sebep olur. snmaya etki eden
faktrlerin bilinmesi i le bunlarn mekanize kas Userindeki ters et-
kileria zalt labilir. Bu bildiride kaso u anmalarna etki adan
nemli bas faktrlerin etkileri yaplan deney sonularna dayanla
rak verilmektedir.
ABSTRACT
Rook excavation with either roadheaders or shearer drums used
in mining is done by the pics on their cutter heads or drums* The
key factors on the success of the mechanised excavations are the
costs and the tool durability. Pick wear reaching high proportions
during oatting due to the various factors affect the machine's per
formance and presents considerable technloal and economic problems.
By understanding these factors and their influencest
the adverse eff
ects of piek wear on meobanlzed underground excavations can be min
imised. In this paper, the ef fects of some main factors on pick we
ar derived from the experiments are given.
* Dr. Maden Mhendisi .Btibank Bursa Maden tgl. Mes. BURSA
285
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
2/20
1* GR
Gnmzn gerek madencilik gerekse inaat sektrnde yeraltnda
kau yaparak artan galeri ve tnel ama ihtiyac kargsnda giderek
mekanize kaz sistemlerine ynelinilmektedir. Dana hisli Te ekonomik
gal eri amak iin tnel ama makinalar kullanlmaktadr. Makina 1-
le kanda klasik yntemden farkl olarak delme re patlatma island,ortadan kaldrld in patlatmalarn yan etkileri de nlenmitir.
Patlatma etkisinin istenmedii yerlerde, mesela ehirlerde metro TO
kanalizasyon tnel leri alman gibi , tnel ama makinalamnn kul
lanlmalar zorunlu hale gelir.
Tnel ama makinalar .B.M denilen tam cephe, ve Roadheader
olarak adlandrlan bomlu galeri ama makinalar olmak zere iki
gruptur. Madenoilik sektrnde ounlukla manevra kabiliyetlerinin
ve alma artlarna daha kolay adapte edi lebi lmeleri, montaj ve
iletme kolaylklar dolays ile bomlu tip makinalar kullanlr.
Bomlu galeri ama makinalarnda kaz ilemi dner kafa zerin
deki kazc ular tarafndan gerekletirilir. Bu ular makina g
cn kayaca direk olarak ileten elemanlar olarak nem kazanmakta
dr* Bu sebeple makine i l e kaznnbaarl olabi lmesi tamamen
kazc ularn performansna bal dr. Mekanize kaznn ekonomik
baarsnn anahtar faktr kazc u maliyetleri ve ilerleme hz
lardr. Sert ve andrc kayalarda u anmalar ok yksek
oranlara eriir , nemli teknik ve ekonomik problemlere sebap olur.
Kazc ularn kullanmnda beli rl eyic i faktr anmadr. Bu
hem u sarfiyatnn artmasna hem de kaz ilerleme hzl arnn
dmesine neden olur. Ular anmaya dayankl sinterlenad tungs
ten karbrden imal edilirler. Bu metaryel tungsten karbr ve kob
alt kompozisyondur, fiziksel ve mekanik zellikleri alam kompo
zisyonu ve mikrostrktrU deitirilerek ayarlanabilir. Bu ekilde
farkl kaz artlar iin deiik zelliklerde u imal edi li r.
Anmay etki leyen faktrler u materyalinden kaz lan kayacn
zelliklerine kadar ok geni bir sahay kapsamaktadr. Kazc
286
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
3/20
ularn anmas sonucunda makinann kaz performans der, kes
me kuvvetlerinde birka misli art olur. Kas ii n ihtiya duyu
lan makine gc de o oranda artar. Ularn kayaya girmeleri zorla
tndan kesme derinl ii der,makine, vibrasyonlar artar nihayet
kurul g kaz yapmaya yetersi z hale geleb ilir. Bu konuda ngiltere'nin Newcastle upon yne niversitesinde yazarn yapm olduu
doktora almasnn bas sonular bu bildiride verilmektedir
Radyal U
ekil 1 Kazc Ular
Kalem U
2. TESTLER VE L PARAMETRELER
Deneyler laboratuvar ^artlarnda 9 tip tungsten karbr kompo
zisyonu vs 5 deiik kaya kullanlarak gerekletirilmitir.
Tungsten karbr kazc ular zel olarak imal edi lmilerdir. Test
kaya numuneleri yaklak 1 metre apnda 0.5 metre yksekliinde
sl lindiri k olarak hazrlanm ve ular bu numuneler zerinde dn
me hareketi le gerek kaz rneine benzetilerek test edilmitir.
Belirli kesme uzunluklar sonunda ulara gelen kuvvetler ile a
nma miktarlar llmtr. Anma miktarlar ularda meydana
gelen anma yzeyinin genilii olarak ve ayn zamanda utaki
arlk kayb olarak iki parametre le belirlenmitir. Kesme kuvvet ler i 3 eksenl i bir dinamometre aracl i l e bir SE 4000
287
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
4/20
kaydedici enstrUmsntaayon kullanlarak lUlmUvtr. Bu enatrman
bir enerj i niteai, bir amplifikatr re bir integrator Unitesin
den oluur, y bir U.V kaydedioialne balanmtr. Keane eanasn
da uca gelen kuvretin 3 eksen bi leenler i .V duyarl kat
Qserine kaydedilir.
2.1 llen Parametreler
llen birok parametre iinde deney sonularnn yorumlanmasnda kullanlan balca parametreler unlardr t
Arlk Kayb s Kas srasnda utan acnarak azalan ktle
Anma Yzeyi t Uta anma i le kesme kenarnda oludan
awnmi9 yeyin genilii (mm)
Kesme Kurveti t uca gelen kesme ynndeki kurvet ( kH )
Hormal Kurtret t Oca gelen , kesme ynne re yzeye dikkurret ( kH )
Spesifik Enerji t Bir birim kaz iin harcanan enerji (mj/m
2.2 lest Ularnn zellikleri
izelge 1 Ularn Ketalrjik zel li kler i
O
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Kobalt
1
6
10
10
6
8
14
10
6
12
Karbon
%
5.97
6.09
5.97
6.05
6.09
6.05
6.13
6.09
5.97
Tane Boyu
mirw
6
4.8
1.2
2.4
1.2
4.8
6.0
3.6
4.8
srt:
Hv
1480
1270
1525
1650
1640
1215
1285
1600
1315
288
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
5/20
2.3 Vest Sayalarnn zellikleri
izelge 2 Test Kayalarnn Fiziksel ve Mekanik zellikleri
Kayao Tr
Springwell Kunta,!
Blton Kumtas
Penrith Kumtas
D. Kumta
m. Kireta
Springwell Kuatac
Blton Kumtas
Penrith Kumtas
D. Kumtas
m* Kireta
Younluk
3gr/cm
2.21
2.25
2.31
2.15
2.61
Dinamik
Elastik
Hod. QPa
1.79
1.31
1,16
1.75
8.04
Tek Eksenli
Basma Day.
MPa
43
45
69
50
112
Kuvars
*
63
68
84
71
-
ekme
Day.MPa
3
3.33.2
2.8
8.3
Kuvars
Tane
Boyu, mm
0.32
0.35
0.53
0.40
-
Statik
Blastik
Mod. OPaJD
1.54
1.52
2.31
1.84
3.35
HCB
Konik D.
Sertlii
1.98
2.08
2.94
1.65
2.93
3. THOSTEK KARBBN ZELLKLER
Tungsten karbr alamnn retiminde sinterleme teknii kul
lanlr, gnk monokarbrn bosunmas sebebiyle standart metal
proses yntemlerini kullanmak mmkn olmaz. Temel retim prosed
r i lk kefedildiinden buyana pek fazla deimemitir. Prosesin
nemli admlar yledir (Powell,1973).
1. Tungsten cevher konsantresi (el i t veya volframlt) amon
yum paratungstat,tungstik asit, veya tungstik okside in
dirgenir.2. Bu kimyasallarn hidrojenle indirgenmesi il e saf tungsten
289
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
6/20
elde edilir.3. Saf metal toza saf karbon tosu i le oksijensiz ortanda
stlarak karbrz edilir.
4. Tungsten karbr kobalt i l e be lirl i oranlarda kart r larak
tlr ve iyi bir eklide karm ve dalan. durua getirilir
Karbr tanelerinin etraf tasasen kobalt ile kaplanmas salanr.
5. tlen metaryel kurutulur, kalplara preslenir e hidrojen veya vakun frnlarnda slnterlenerek kazc u olabi lecek
kalitede sert metal elde edilir. Kalplara preslenen karm son
boyutlarda sinterleme esnasnda lineer olarak $20 azalma pay o-
laoak ekilde boyutlandrlr. Bazen sinterleme iki aamada yap
l r noe 800 C de 5saat Sn sinterleme yap l r ve istenirse bu
paralar ilenerek dzgn sekil verilir. Saha sonra 1360 - 1400 C
de yarm saat son sinterlemeye tabi tutulur. zel uygulama alanla
r in izostati k presleme teknii kullan l r. Bu teknikte si n -
terleme esnasnda paralara bell i bir basn uygulanmaktadr. Bu
ekilde porozitesl az daha dayankl rn elde edilebilmektedir.
lngsten karbrn zellikleri , retim prosesine .kompozisyona
ve birok dier faktre bal olarak deiir. Bu faktrler retim
esnasnda kontroll olarak deitirilerek farkl kalite ve zellik
gsteren sert metaller elde etmek mmkn olmaktadr. tfUphesis
tungsten karbr retim prosesi ok geni$ bir konudur. Bildi ri ko -
susunun datlmamas i in burada ksaoa aklanmtr.
Sintere tungsten karbr - kobalt alamlarnn zellikleri ,
kobalt ve karbon miktarlarna, tane boyutuna, iapritelere, katk
maddelerine, poroziteye bal olarak deiir. Fiziksel ve mekanikbas zel likl er in metalrjjik kompozisyon i l e deimimi /izelge 3
te verilmitir.
4. KAZICI ULARDA QBLB AINMA BgTLBR
4.1 Kayalarn Keski U Btkisi le Krlma Mekanizmas
Bir keski t ip kazc u kaya i l e temas ettiinde yzeyden
belirl i bir der inl ikte ( kesme deri nli i ) kayata bir krma
290
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
7/20
at la oluarak kk: bir para koparak ayrlr. U kesme ynnde
il erleneye devan eder ve bu arada kesi ci u kaya i l e temas tadr.
Yeni bir atlak oiaur ve yeni bir para kopar ve kaz hareketi bu
gekilde devam eder. Bu sre iinde herbir atlak oluumunda uoa
etki eden kuvvetler yksel ir v parann kopmas i l e azal r. Kaya
yzeyi i le u devaml temas halinde olup srtnme vardr. Heticeolarak u metalinin scakl artar v bu etkiler le uta anma
olur. eki l 2 de kas srasnda kayatan paralarn kopmas, an
mann geli mesi ve etki eden kuvvetlerdeki deime ematik olarak
gste rimleti r.
izelge 3 Tungsten Karbrn Metalrjik zel likleri
WC-Tane Boyutu (mikron) 0.8 1.5 1.5 1.5 3.0 3.0
Co % si % 6 6 10 25 9 10
TiC % si % - 9 19TaC % si % - 12 15
Younluk Gr/em3 14.95 15.00 14.50 13.15 12.15 10.30
Sert lik Hv 1750 1575 1380 950 1450 1525
T.R.S MI 1650 2240 2450 2760 1930 1420
Basn Mukavemeti Mim 6700 5500 4800 3500 4600 3700
Kopresiv Yorulma 2.10 d.MPa 4900 4500 4000 2900
Elastik Modl OPa 630 630 590 457 510 480
Poisson Oran 0.204 0.204 0.200 0.243 0.220 0.220
Termal letkenlik W/mC 110 110 120 90 40 25
4.2 Anma Mekanizmalar
Kayalan kazc ular i le keserken birka e it anma meka
nizmas grlebilir, (0sborn,1969). Bunlarn baloalar
1. A bra si v anma
2.Mikroparalarn kopmas , impakt yorulma
3.Termal yorulma ve termal ok
4.mpakt hasar ve tamamen paralanma
Deiik tip mekanizmalar ayn anda etkili olabilir. Ancak en fazla
olan dier lerini maskeler. Tatbikatta bir tr anmay azaltmakgenellikle bir baka tr anmann ortaya kmasna neden olabilir.
291
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
8/20
Yeni U Anm U
w : Anma Yzeyir : On a
ekil 2. Ularda Anmann Oluumu ve Kuvvetlerin Art
5. KAZICIULARDA AaHWAA ETK EDEN FAKTRLER
Ug anmalarna etki eden faktrler ok eitli olup birbirleri
i l e de etki lettikl er i iin kompleks bir konu oluturmaktadrlar.
Bu faktrleri balca su gruplarda inceleyebiliriz i
1* Tungsten karbUr oetalttrjik kompozisyonu Te buna bal fak
trler
2 Kazc u geometrisi
3* Kazlan kayacn zellikleri
4* Kaz artlar ve isletme faktrleri
5*1 Tungsten Karbr Metalrjik Kompozisyonunun Etkileri
Ularn fiziksel re mekanik zellikleri ile birlikte acnma di
renleri de kompozisyon re mikro yap i l e nemli lde deinir.
Kompozisyonu oluturan tungaten karbr, kobalt ve karbrdeki karbon
miktarlar acnma zerinde nemli etkilere sahiptir. Buradaki bel
irgi n faktr kobalt olup artmas i l e acnma artmaktadr.Karbonun
limit snrlar iinde deiiminin etkisi nispeten azdr. Karbr ta
ne boyutu da anma zerinde nemli rol oynamaktadr. Tane boyutu
292
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
9/20
293
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
10/20
azaldnda a9naa direnci artmaktadr. Kompozisyonda kobalt mik
tarnn azaltlmas ucun sertliini arttrrken ayn zamanda k
rlganln artmasna sebep olur ve bu da kazc ular iin is -
tenmeyen bir durumdur. Sert ve mukavim kayalarda u krl p par
alanabili r. Bu sebeple kobalt miktar fazla azaltlmamal,
byle ortamlar iin acnma direncinin artt r l mas tane boyutunu
klterek salanmaldr. Tamamen abrasiv anmann hakim olduu
ortamda kobalt miktar % 6'ya kadar indirilerek nemli derecedeanma direnci elde ed ilebilir, seki l 3'de Elton Kumtanda ya
plan deney sonularna gre kompozisyonun, sert lik ve dayaml
n acnmaya etkileri grafik olarak grlmektedir. Tungsten kar
brn sertl ii arttka aynma miktar dzgn bir vekilde azal -
maktadr. Buna ters olarak dayankllk(toughness) arttka an
ma miktar artmaktadr. Gerekten de bu iki parametre birbirler
ini ters olarak etkilemektedirler. Daha nce yaplan bir aratr
mada kompozisyon deikenlerinin etkileri ayr ayr tesbit
edilmitir,(Harle,1976). Sonular birbirleri ile benzerlik gs -
temektedir. Avnmaya en fazla etkisi olan deiken "Kobalt* dahasonra "iane bykl' ve en sonra da Karbon miktardr^, (ekil 4.-
5.2 U Geometrisi
Yan G. n G.
ekil 5. U Geometrisi Temel Alar
Kesici u geometrisinin u anmalar zerine etkisi byktr.
Aicna zerine en fasla et ki si olan faktr klerans asdr* Bu
a ucun alt yzeyi ile kaya yzeyi arasnda kalan a olup 5
294
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
11/20
dereceden fazla alarda anmann etkisi azalmaktadr. Saba kk
alarda ise anma giderek artan oranlarda fazlalamaktadr. 5 de
rece burada dnm noktas olmaktadr.
Ucun n yzeyi ile kaya yzeyine dik dzlem arasndaki a
(rake as) a9nma zerinde fazla etkili deildir.Bu sebeple tatbikatta mukavemetin fazla olmas iin ularda bu a negatif 10 de
rece civarnda olmaldr. Yine yan alar da anma zerinde pek
etki l i deildir. U geni li inin de anma zerine nemli, bir et -
kii yoktur.
Hakinalarda kullanlan kazc ular genellikle kompleks geomet
rik ekillerde olmaktadrlar. Deiik ekilli ular ile yaplan de
neyler sonucunda birim hacim kaz bana en az anma gsteren u
alt yz radyal ve n yz 110 derece sivr i a l u olmutur.
ekil 6 da en az anma gsteren u ekli grlmektedir.
ekil 6. Radyal Tabanl ve V tabanl Test Ular
5.3 Kaya zel li kleri nin Etkil eri
Kaz yaplan kayacn fiziksel, mekanik ve mineralojik zellik
leri a.naay nemli ekilde etkilemektedir. Sert, iinde kuvars
gibi andrc mineral miktar fazla olan kayalarda awnma fazla
olmaktadr. Anma zerine etkisi olan kaya zellikleri nem sra
sna gre u ekilde sralanabilir t
1. Kuvars ve dier sert mineral muhtevas
295
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
12/20
ekil 7. Kaya zelliklerinin Anmaya Etkileri
296
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
13/20
2. kuvars tanelerinin ortalana tane boyu
3. sert minerallerin tane ekilleri
4. tanelerin birbirleri ile balant ekilleri ve dolgu
5. kayacn mukavemeti ( basma ve ekme dayanm )
Burada not edilmesi gereken husus bu faktrlerin tek tek et
kilerinden ok birlikte etkileri nemlidir. Sn nemli faktr ka
yacn yapsndaki kuvars ve dier sert mineral muhtevas ve bun
larn tane boylardr. Her iki faktr arttka u anmalar da
artar. Kayacn mukavemetinin tek bana et kisi azdr . iride ku
vars olmayan kireta gibi mukavemeti fazla kayalarda abraelv
anmaya pek rastlanmaz. Kayacn iinde kuvars varsa ancak o za
man anma mukavemet le artar. Bnyesinde kuvars ve dlger sert
mineraller olmayan kayalarda kaz ular a) mlkroparalarn kop
mas b) termal sok veya c) u mukavemetinin kaz kaz kuvvetleri
ne yenilmesi sonucu u krlmalar eklinde ortaya kar. Bir
genelleme yapmak gerekirse bileiminde kuvars olmayan kayalarda
kas ularnn anmas dier formasyonlara nispeten daha az olur.
Anmaya en dayankl tungsten karbr tes t uou i le deiik ka
yalarda yaplan deney sonularna gre, anma miktar kaya o* -
elliklerinden kuvars muhtevas, kuvars tane boyu ve basma nuka-
vemeti la yi bir korelasyon gstermektedir. ekil 7' de grl
d gibi bu faktrlerin artmas i l e anma miktar hemen hemen
lineer olarak artar. Grlecei zere en byk et ki yi kuvars miktar yapmaktadr. Kuvarsn % 63' ten % 84'e lkmas ile anma y
zeyi 0*5 mm1den 4misl i artarak 2 mm1 nin zerine kmaktadr.
5.4 Kaz artlar ve letmeye Bal faktrler
Kaz artlar ve maklnann kullanmnda operatrn ustal
ve aynada kas ilemini yap tarz , kesioi kafann aynada ha -
raket ekli yanal veya dikey hareketi, kesioi kafa veya tambu
run dizayn, ularn sprey veya su jetleri ile soutulmalar gi
bi faktrler anma zerinde nemli etki lere sahiptir ler. Bufaktrler ksaca unlardr :
297
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
14/20
298
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
15/20
1. Kesw h s : Kaz srasnda kaz ucunun kaya zerindeki
hzdr. Hz arttka u anmas artar. Kesme hz uta scak
ln artmasna neden olur ve scaklk arttka anma giderek
hzlanr. Kesme hz ve bu esnada ortaya kan snn artmasnnavnma miktarna et kisi eki l 8 de grlmektedir. Eer scaklk
bell i bir krit ik scakla ularsa anma ok ani olarak artar.
Anmay minimuma indirebilmek iin andr c ortamda kesme
hz drlmektedir. Bu amala tnel ama makinalarnn dner
kafalar birden fazla dnme hzlar Balyacak ekilde dizayn e-
dilmektedirler.
2. Kesme derinlii : Kesme derinlii ucun kayaca girme mikta
rdr. Genelde anma zerine fazla bir etkisi yoktur. Ancak ok
dk derinliklerde srtnme ar tt i in aynma artar. Bu yzden mmkn olduunca kesme derinlii arttrlmaldr.
3. Kesme uzunluu t Kesme uzunluu uoun kaz sresinde katet-
tii yoldur. Bu kesintisiz ekilde yaplan kaz sresi ile direk
olarak ilgilidir.Kesme uzunluu arttka anma da doal olarak
artar. Anma yzeyi kesme uzunluu i l e y = a.xn ssel fonk
siyonuna uyarak artmaktadr. Soleil 9 da bir test ucumda llen
kaz uzunluuna bal anma miktar grlmektedir.
4. Ularn soutulmas ve mekanik kazda yksek hzl su jetlerinden yararlanlmas Ularn su i le soutulmas ayn zamanda
kazlan kaya krntlarn da ortamdan hzla uzaklatrd iin
ve scakl n acnmaya ters et ki si ni drd iin anmay az
altr. ( Tecen, 1987 ).
5. Dier faktrler t sletme artlarna bal dier faktrle
rin en nemlisi kazo tambur veya kafa zerinde ularn dizayn
dr. Bunlar uygun aralklarla olmaldr. Aksi takdirde kaz ran -
dman decei gi bi anmas da artar. Ayrca operatrn maki -
nay kullanmadaki baars da etkili bir faktrdr. Kazc kafa
aynada formasyonu en kolay kazacak tarzda bir hareket yapmaldr.
299
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
16/20
6. U AIRMALARININ KAZI RANDIMANINA ETKS
Kazc ularn anmas makina i le kaz ileminin ekonomik ve
teknik baarsn direki olarak etkiler . Anma sonucu ulara do
lay s ile kazc kafaya gelen kaz kuvvetlerinde ve spesifik
enerjide on misline varan artlar olur, kaz randman debilir.
Ulara gelen kesme kuvveti, normal kuvvet ve spesifik enerji
nin anma yzeyine bal olarak deiimi ekil o'da grlmekte
dir. Burada nemli olan nokta normal kuvvetin,yani kaz c ucu
kaya iinde belli bir derinlikte tutmak iin makina tarafndan
uca etki ettirilen kuvvet yeni ulara nazaran anan ularda birka misil artmasdr. Bu da ayn i iin daha ar veglU ma ti
nalar gerektirir.
7. SONULAR
Tnel ama makinalarinn kaz c u lar nd a oluan anma mekan-
ze kaznn ekonomik ve teknik baarsn direk olarak etkiler. Bu
sebeple u seimleri ok nemlidir. Ular anmaya dayanklkla -
rina gre seilmelidir. Fazla anan ular, u sarfiyatnn artmas
3 0 0
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
17/20
301
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
18/20
le nallyetlerl ykseltmekle kalmaz ayn zamanda u deiimi yap
mak iin maklnann durdurulmas dolays i le kaz randmannn
dUmesine neden olur.
Ilekanize kaz uygulamasndan nce kaz yaplacak formasyonla
rn ezellikleri mutlaka incelenmeli, andraolklar tespit -
dilme11 kazo makina bu zelliklere gre seilmelidir Kaz
artlar ve kaya z el likl er i ; makina gcn, a rl n , kafa
dizaynn ve u zelliklerini belirleyici etkilere sahiptir.
Kazc ulardaki anma azaltlarak ularn faydal mrlerini
arttrmak iin deiik kaz artlarnda deiik metalurjik kompo
zisyonda ve geometrik ekilde u kullanmak gerekebilir. Tungsten
karbrn kompozisyonu parametrelerinden kobalt miktar Te karbr
tane boyu arttka anma artar, sert li k arttka anma az al r.
Bu parametreler deit ir il erek farkl zelliklerde u retimi mm
kndr. Kuvars miktar fazla fakat mukavemeti yksek olmayan ( 80MPa dan az ) abrasiv kayalarda kobalt miktar az ( 6 ) tane boyu
kk ( 3.6 mikron ve al t ) sertlii yksek (1600 Hv) tungsten
karbr kompozisyonu seilmelidir. Ancak mukavemeti yksek kaya -
larda bu kompozisyon krlgan olacandan kk tane boyu (1.2
mikron) fakat yksek kobalt ( % 10 ) ihtiva etmelidir. Termal ok
ve termal yorulma i l e anmann hakim olduu kireta gibi sert
fakat kuvars iermeyen kayalarda ise karbr tane boyu bi r miktar
arttrlmaldr. Btn bu kompozisyonlarda karbon % 6 - 6.1 ara -
snda olmaldr.
Anma zerinde en ok et kisi olan geometrik faktr u alt y
zeyi i l e kaya arasndaki klerans as d r. Bu a 5 den fazla
olmaldr. Kompleks u ekillerinden alt yzeyi radyal n yz 110
derece Val u dierlerinden daha iyi sonu vermitir.
Anmaya etki eden faktrl eri btn detaylar i l e derinlemesi
ne aklamak bi ldiri s nrlar iinde mmkn olmamartr. Burada
bal ca faktrler mskanize kazy uygulayc mhendise bir fiki r
vereosk ekilde aklanmtr.
3 0 2
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
19/20
KAYNAKLAR
1. ALTINOLUK, S. , 1981 ; "investigations Into Ina Effects of
Tungsten Carbide Composition and Geometry on The Durabilityof Rook Cutting Tools" , Doktora Tezi, The university of
Newcastle upon Tyne.
2. POWELL, R.J.,HKKtlCLU,O.Z.,ALTINOLK,S., 1987; "Drag Tools
Employed on Shearer Drune and Roadheaders", Trkiye Madenci
lik Bilimsel ve Teknik 10. Kongresi.
3. TECEN, 0., 1987 "Hidromekanlk ve Mekanik Kesicilerin eitli
Kayaglarda Performanslarnn Karlatrlmas", Trkiye Ma -
dencllik Bilimsel ve Teknik 10. Kongresi.
4. HARLB, M.R., 1977; "Investigations Into The Effects of Tungs
ten Carbide Composition on The Durabil ity of Rock Excavation
Tools", Ph.D. Thesis, Univ. of Newcastle upon Tyne, England.
5. SPRGGS,G.E.,BETTLE,D.J., "The Properties and End Uses of
Cemented Carbides", Powder Metallurgy,1975 Vol.18 No35.
6. 0SB0RN,H.J., 1969; "Wear of Rock Cutting Tools", powder
Metallurgy,Yoll2,Ho 24.
3 0 3
-
8/2/2019 TNEL AMA MAKNALARINDA.pdf
20/20